| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៣. វេនាគបុរសុត្តវណ្ណនា
3. Venāgapurasuttavaṇṇanā
៦៤. តតិយេ កោសលេសូតិ ឯវំនាមកេ ជនបទេ។ ចារិកំ ចរមានោតិ អទ្ធានគមនំ គច្ឆន្តោ។ ចារិកា ច នាមេសា ភគវតោ ទុវិធា ហោតិ តុរិតចារិកា ច អតុរិតចារិកា ចាតិ។ តត្ថ ទូរេបិ ពោធនេយ្យបុគ្គលំ ទិស្វា តស្ស ពោធនត្ថាយ សហសា គមនំ តុរិតចារិកា នាម ។ សា មហាកស្សបបច្ចុគ្គមនាទីសុ ទដ្ឋព្ពា។ យំ បន គាមនិគមបដិបាដិយា ទេវសិកំ យោជនអទ្ធយោជនវសេន បិណ្ឌបាតចរិយាទីហិ លោកំ អនុគ្គណ្ហន្តស្ស គមនំ, អយំ អតុរិតចារិកា នាម។ ឥមំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ – ‘‘ចារិកំ ចរមានោ’’តិ។ វិត្ថារេន បន ចារិកាកថា សុមង្គលវិលាសិនិយា ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយ អម្ពដ្ឋសុត្តវណ្ណនាយំ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.២៥៤) វុត្តា។ ព្រាហ្មណគាមោតិ ព្រាហ្មណានំ សមោសរណគាមោបិ ព្រាហ្មណគាមោតិ វុច្ចតិ, ព្រាហ្មណានំ ភោគគាមោបិ។ ឥធ សមោសរណគាមោ ព្រាហ្មណវសនគាមោតិ អធិប្បេតោ។ តទវសរីតិ តត្ថ អវសរិ, សម្បត្តោតិ អត្ថោ។ វិហារោ បនេត្ថ អនិយាមិតោ។ តស្មា តស្ស អវិទូរេ ពុទ្ធានំ អនុច្ឆវិកោ ឯកោ វនសណ្ឌោ អត្ថិ, សត្ថា តំ វនសណ្ឌំ គតោតិ វេទិតព្ពោ។
64. Tatiye kosalesūti evaṃnāmake janapade. Cārikaṃ caramānoti addhānagamanaṃ gacchanto. Cārikā ca nāmesā bhagavato duvidhā hoti turitacārikā ca aturitacārikā cāti. Tattha dūrepi bodhaneyyapuggalaṃ disvā tassa bodhanatthāya sahasā gamanaṃ turitacārikā nāma . Sā mahākassapapaccuggamanādīsu daṭṭhabbā. Yaṃ pana gāmanigamapaṭipāṭiyā devasikaṃ yojanaaddhayojanavasena piṇḍapātacariyādīhi lokaṃ anuggaṇhantassa gamanaṃ, ayaṃ aturitacārikā nāma. Imaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘cārikaṃ caramāno’’ti. Vitthārena pana cārikākathā sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya ambaṭṭhasuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.254) vuttā. Brāhmaṇagāmoti brāhmaṇānaṃ samosaraṇagāmopi brāhmaṇagāmoti vuccati, brāhmaṇānaṃ bhogagāmopi. Idha samosaraṇagāmo brāhmaṇavasanagāmoti adhippeto. Tadavasarīti tattha avasari, sampattoti attho. Vihāro panettha aniyāmito. Tasmā tassa avidūre buddhānaṃ anucchaviko eko vanasaṇḍo atthi, satthā taṃ vanasaṇḍaṃ gatoti veditabbo.
អស្សោសុន្តិ សុណិំសុ ឧបលភិំសុ, សោតទ្វារសម្បត្តវចននិគ្ឃោសានុសារេន ជានិំសុ។ ខោតិ អវធារណត្ថេ, បទបូរណមត្តេ វា និបាតោ។ តត្ថ អវធារណត្ថេន ‘‘អស្សោសុំ ឯវ, ន តេសំ កោចិ សវនន្តរាយោ អហោសី’’តិ អយមត្ថោ វេទិតព្ពោ។ បទបូរណេន ព្យញ្ជនសិលិដ្ឋតាមត្តមេវ។
Assosunti suṇiṃsu upalabhiṃsu, sotadvārasampattavacananigghosānusārena jāniṃsu. Khoti avadhāraṇatthe, padapūraṇamatte vā nipāto. Tattha avadhāraṇatthena ‘‘assosuṃ eva, na tesaṃ koci savanantarāyo ahosī’’ti ayamattho veditabbo. Padapūraṇena byañjanasiliṭṭhatāmattameva.
ឥទានិ យមត្ថំ អស្សោសុំ, តំ បកាសេតុំ សមណោ ខលុ, ភោ, គោតមោតិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ សមិតបាបត្តា សមណោតិ វេទិតព្ពោ។ ខលូតិ អនុស្សវត្ថេ និបាតោ។ ភោតិ តេសំ អញ្ញមញ្ញំ អាលបនមត្តំ។ គោតមោតិ ភគវតោ គោត្តវសេន បរិទីបនំ, តស្មា ‘‘សមណោ ខលុ, ភោ, គោតមោ’’តិ ឯត្ថ សមណោ កិរ, ភោ, គោតមគោត្តោតិ ឯវមត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ សក្យបុត្តោតិ ឥទំ បន ភគវតោ ឧច្ចាកុលបរិទីបនំ។ សក្យកុលា បព្ពជិតោតិ សទ្ធាបព្ពជិតភាវបរិទីបនំ, កេនចិ បារិជុញ្ញេន អនភិភូតោ អបរិក្ខីណំយេវ តំ កុលំ បហាយ សទ្ធាយ បព្ពជិតោតិ វុត្តំ ហោតិ។ តំ ខោ បនាតិ ឥត្ថម្ភូតាខ្យានត្ថេ ឧបយោគវចនំ, តស្ស ខោ បន ភោតោ គោតមស្សាតិ អត្ថោ។ កល្យាណោតិ កល្យាណគុណសមន្នាគតោ, សេដ្ឋោតិ វុត្តំ ហោតិ។ កិត្តិសទ្ទោតិ កិត្តិយេវ, ថុតិឃោសោ វា។ អព្ភុគ្គតោតិ សទេវកំ លោកំ អជ្ឈោត្ថរិត្វា ឧគ្គតោ។ កិន្តិ? ឥតិបិ សោ ភគវា…បេ.… ពុទ្ធោ ភគវាតិ។ តត្រាយំ បទសម្ពន្ធោ – សោ ភគវា ឥតិបិ អរហំ, ឥតិបិ សម្មាសម្ពុទ្ធោ…បេ.… ឥតិបិ ភគវាតិ។ ឥមិនា ច ឥមិនា ច ការណេនាតិ វុត្តំ ហោតិ។
Idāni yamatthaṃ assosuṃ, taṃ pakāsetuṃ samaṇo khalu, bho, gotamotiādi vuttaṃ. Tattha samitapāpattā samaṇoti veditabbo. Khalūti anussavatthe nipāto. Bhoti tesaṃ aññamaññaṃ ālapanamattaṃ. Gotamoti bhagavato gottavasena paridīpanaṃ, tasmā ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo’’ti ettha samaṇo kira, bho, gotamagottoti evamattho daṭṭhabbo. Sakyaputtoti idaṃ pana bhagavato uccākulaparidīpanaṃ. Sakyakulā pabbajitoti saddhāpabbajitabhāvaparidīpanaṃ, kenaci pārijuññena anabhibhūto aparikkhīṇaṃyeva taṃ kulaṃ pahāya saddhāya pabbajitoti vuttaṃ hoti. Taṃ kho panāti itthambhūtākhyānatthe upayogavacanaṃ, tassa kho pana bhoto gotamassāti attho. Kalyāṇoti kalyāṇaguṇasamannāgato, seṭṭhoti vuttaṃ hoti. Kittisaddoti kittiyeva, thutighoso vā. Abbhuggatoti sadevakaṃ lokaṃ ajjhottharitvā uggato. Kinti? Itipi so bhagavā…pe… buddho bhagavāti. Tatrāyaṃ padasambandho – so bhagavā itipi arahaṃ, itipi sammāsambuddho…pe… itipi bhagavāti. Iminā ca iminā ca kāraṇenāti vuttaṃ hoti.
តត្ថ ‘‘អារកត្តា, អរីនំ អរានញ្ច ហតត្តា, បច្ចយាទីនំ អរហត្តា, បាបករណេ រហាភាវាតិ ឥមេហិ ការណេហិ សោ ភគវា អរហន្តិ វេទិតព្ពោ’’តិអាទិនា នយេន មាតិកំ និក្ខិបិត្វា សព្ពានេវ ឯតានិ បទានិ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ១.១២៥-១២៧) ពុទ្ធានុស្សតិនិទ្ទេសេ វិត្ថារិតានីតិ តតោ នេសំ វិត្ថារោ គហេតព្ពោ។
Tattha ‘‘ārakattā, arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvāti imehi kāraṇehi so bhagavā arahanti veditabbo’’tiādinā nayena mātikaṃ nikkhipitvā sabbāneva etāni padāni visuddhimagge (visuddhi. 1.125-127) buddhānussatiniddese vitthāritānīti tato nesaṃ vitthāro gahetabbo.
សោ ឥមំ លោកន្តិ សោ ភវំ គោតមោ ឥមំ លោកំ, ឥទានិ វត្តព្ពំ និទស្សេតិ។ សទេវកន្តិ សហ ទេវេហិ សទេវកំ។ ឯវំ សហ មារេន សមារកំ។ សហ ព្រហ្មុនា សព្រហ្មកំ។ សហ សមណព្រាហ្មណេហិ សស្សមណព្រាហ្មណិំ។ បជាតត្តា បជា, តំ បជំ។ សហ ទេវមនុស្សេហិ សទេវមនុស្សំ។ តត្ថ សទេវកវចនេន បញ្ចកាមាវចរទេវគ្គហណំ វេទិតព្ពំ, សមារកវចនេន ឆដ្ឋកាមាវចរទេវគ្គហណំ, សព្រហ្មកវចនេន ព្រហ្មកាយិកាទិព្រហ្មគ្គហណំ, សស្សមណព្រាហ្មណិវចនេន សាសនស្ស បច្ចត្ថិកបច្ចាមិត្តសមណព្រាហ្មណគ្គហណំ, សមិតបាបពាហិតបាបសមណព្រាហ្មណគ្គហណញ្ច, បជាវចនេន សត្តលោកគ្គហណំ, សទេវមនុស្សវចនេន សម្មុតិទេវអវសេសមនុស្សគ្គហណំ។ ឯវមេត្ថ តីហិ បទេហិ ឱកាសលោកេន សទ្ធិំ សត្តលោកោ, ទ្វីហិ បជាវសេន សត្តលោកោវ គហិតោតិ វេទិតព្ពោ។
Soimaṃ lokanti so bhavaṃ gotamo imaṃ lokaṃ, idāni vattabbaṃ nidasseti. Sadevakanti saha devehi sadevakaṃ. Evaṃ saha mārena samārakaṃ. Saha brahmunā sabrahmakaṃ. Saha samaṇabrāhmaṇehi sassamaṇabrāhmaṇiṃ. Pajātattā pajā, taṃ pajaṃ. Saha devamanussehi sadevamanussaṃ. Tattha sadevakavacanena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ veditabbaṃ, samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ, sassamaṇabrāhmaṇivacanena sāsanassa paccatthikapaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ, samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca, pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ, sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇaṃ. Evamettha tīhi padehi okāsalokena saddhiṃ sattaloko, dvīhi pajāvasena sattalokova gahitoti veditabbo.
អបរោ នយោ – សទេវកគ្គហណេន អរូបាវចរលោកោ គហិតោ, សមារកគ្គហណេន ឆកាមាវចរទេវលោកោ, សព្រហ្មកគ្គហណេន រូបីព្រហ្មលោកោ, សស្សមណព្រាហ្មណាទិគ្គហណេន ចតុបរិសវសេន, សម្មុតិទេវេហិ វា សហ មនុស្សលោកោ, អវសេសសព្ពសត្តលោកោ វា។ បោរាណា បនាហុ – សទេវកន្តិ ទេវតាហិ សទ្ធិំ អវសេសលោកំ។ សមារកន្តិ មារេន សទ្ធិំ អវសេសលោកំ។ សព្រហ្មកន្តិ ព្រហ្មេហិ សទ្ធិំ អវសេសលោកំ។ ឯវំ សព្ពេបិ តិភវូបគេ សត្តេ តីហាការេហិ តីសុ បទេសុ បក្ខិបិត្វា បុន ទ្វីហិ បទេហិ បរិយាទាតុំ សស្សមណព្រាហ្មណិំ បជំ សទេវមនុស្សន្តិ វុត្តំ។ ឯវំ បញ្ចហិ បទេហិ តេន តេនាការេន តេធាតុកមេវ បរិយាទិន្នន្តិ។
Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaraloko gahito, samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko, sabrahmakaggahaṇena rūpībrahmaloko, sassamaṇabrāhmaṇādiggahaṇena catuparisavasena, sammutidevehi vā saha manussaloko, avasesasabbasattaloko vā. Porāṇā panāhu – sadevakanti devatāhi saddhiṃ avasesalokaṃ. Samārakanti mārena saddhiṃ avasesalokaṃ. Sabrahmakanti brahmehi saddhiṃ avasesalokaṃ. Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīhākārehi tīsu padesu pakkhipitvā puna dvīhi padehi pariyādātuṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussanti vuttaṃ. Evaṃ pañcahi padehi tena tenākārena tedhātukameva pariyādinnanti.
សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា បវេទេតីតិ សយន្តិ សាមំ, អបរនេយ្យោ ហុត្វា។ អភិញ្ញាតិ អភិញ្ញាយ, អធិកេន ញាណេន ញត្វាតិ អត្ថោ។ សច្ឆិកត្វាតិ បច្ចក្ខំ កត្វា , ឯតេន អនុមានាទិបដិក្ខេបោ កតោ។ បវេទេតីតិ ពោធេតិ ញាបេតិ បកាសេតិ។
Sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedetīti sayanti sāmaṃ, aparaneyyo hutvā. Abhiññāti abhiññāya, adhikena ñāṇena ñatvāti attho. Sacchikatvāti paccakkhaṃ katvā , etena anumānādipaṭikkhepo kato. Pavedetīti bodheti ñāpeti pakāseti.
សោ ធម្មំ ទេសេតិ អាទិកល្យាណំ…បេ.… បរិយោសានកល្យាណន្តិ សោ ភគវា សត្តេសុ ការុញ្ញតំ បដិច្ច ហិត្វាបិ អនុត្តរំ វិវេកសុខំ ធម្មំ ទេសេតិ។ តញ្ច ខោ អប្បំ វា ពហុំ វា ទេសេន្តោ អាទិកល្យាណាទិប្បការមេវ ទេសេតិ, អាទិម្ហិបិ កល្យាណំ ភទ្ទកំ អនវជ្ជមេវ កត្វា ទេសេតិ, មជ្ឈេបិ, បរិយោសានេបិ កល្យាណំ ភទ្ទកំ អនវជ្ជមេវ កត្វា ទេសេតីតិ វុត្តំ ហោតិ។
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… pariyosānakalyāṇanti so bhagavā sattesu kāruññataṃ paṭicca hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ deseti. Tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā desento ādikalyāṇādippakārameva deseti, ādimhipi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā deseti, majjhepi, pariyosānepi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā desetīti vuttaṃ hoti.
តត្ថ អត្ថិ ទេសនាយ អាទិមជ្ឈបរិយោសានំ, អត្ថិ សាសនស្ស។ ទេសនាយ តាវ ចតុប្បទិកាយបិ គាថាយ បឋមបាទោ អាទិ នាម, តតោ ទ្វេ មជ្ឈំ នាម, អន្តេ ឯកោ បរិយោសានំ នាម។ ឯកានុសន្ធិកស្ស សុត្តស្ស និទានំ អាទិ, ឥទមវោចាតិ បរិយោសានំ, ឧភិន្នំ អន្តរា មជ្ឈំ។ អនេកានុសន្ធិកស្ស សុត្តស្ស បឋមានុសន្ធិ អាទិ, អន្តេ អនុសន្ធិ បរិយោសានំ, មជ្ឈេ ឯកោ វា ទ្វេ វា ពហូ វា មជ្ឈមេវ។
Tattha atthi desanāya ādimajjhapariyosānaṃ, atthi sāsanassa. Desanāya tāva catuppadikāyapi gāthāya paṭhamapādo ādi nāma, tato dve majjhaṃ nāma, ante eko pariyosānaṃ nāma. Ekānusandhikassa suttassa nidānaṃ ādi, idamavocāti pariyosānaṃ, ubhinnaṃ antarā majjhaṃ. Anekānusandhikassa suttassa paṭhamānusandhi ādi, ante anusandhi pariyosānaṃ, majjhe eko vā dve vā bahū vā majjhameva.
សាសនស្ស សីលសមាធិវិបស្សនា អាទិ នាម។ វុត្តម្បិ ចេតំ – ‘‘កោ ចាទិ កុសលានំ ធម្មានំ, សីលញ្ច សុវិសុទ្ធំ ទិដ្ឋិ ច ឧជុកា’’តិ (សំ. និ. ៥.៣៦៩)។ ‘‘អត្ថិ, ភិក្ខវេ, មជ្ឈិមា បដិបទា តថាគតេន អភិសម្ពុទ្ធា’’តិ ឯវំ វុត្តោ បន អរិយមគ្គោ មជ្ឈំ នាម។ ផលញ្ចេវ និព្ពានញ្ច បរិយោសានំ នាម។ ‘‘តស្មាតិហ ត្វំ, ព្រាហ្មណ, ព្រហ្មចរិយំ ឯតំបារំ ឯតំបរិយោសាន’’ន្តិ ឯត្ថ ផលំ បរិយោសនន្តិ វុត្តំ។ ‘‘និព្ពានោគធញ្ហិ, អាវុសោ វិសាខ, ព្រហ្មចរិយំ វុស្សតិ និព្ពានបរាយណំ និព្ពានបរិយោសាន’’ន្តិ (ម. និ. ១.៤៦៦) ឯត្ថ និព្ពានំ បរិយោសានន្តិ វុត្តំ។ ឥធ បន ទេសនាយ អាទិមជ្ឈបរិយោសានំ អធិប្បេតំ។ ភគវា ហិ ធម្មំ ទេសេន្តោ អាទិម្ហិ សីលំ ទស្សេត្វា មជ្ឈេ មគ្គំ បរិយោសានេ និព្ពានំ ទស្សេតិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘សោ ធម្មំ ទេសេតិ អាទិកល្យាណំ មជ្ឈេកល្យាណំ បរិយោសានកល្យាណ’’ន្តិ។ តស្មា អញ្ញោបិ ធម្មកថិកោ ធម្មំ កថេន្តោ –
Sāsanassa sīlasamādhivipassanā ādi nāma. Vuttampi cetaṃ – ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddhaṃ diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369). ‘‘Atthi, bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā’’ti evaṃ vutto pana ariyamaggo majjhaṃ nāma. Phalañceva nibbānañca pariyosānaṃ nāma. ‘‘Tasmātiha tvaṃ, brāhmaṇa, brahmacariyaṃ etaṃpāraṃ etaṃpariyosāna’’nti ettha phalaṃ pariyosananti vuttaṃ. ‘‘Nibbānogadhañhi, āvuso visākha, brahmacariyaṃ vussati nibbānaparāyaṇaṃ nibbānapariyosāna’’nti (ma. ni. 1.466) ettha nibbānaṃ pariyosānanti vuttaṃ. Idha pana desanāya ādimajjhapariyosānaṃ adhippetaṃ. Bhagavā hi dhammaṃ desento ādimhi sīlaṃ dassetvā majjhe maggaṃ pariyosāne nibbānaṃ dasseti. Tena vuttaṃ – ‘‘so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇa’’nti. Tasmā aññopi dhammakathiko dhammaṃ kathento –
‘‘អាទិម្ហិ សីលំ ទស្សេយ្យ, មជ្ឈេ មគ្គំ វិភាវយេ;
‘‘Ādimhi sīlaṃ dasseyya, majjhe maggaṃ vibhāvaye;
បរិយោសានម្ហិ និព្ពានំ, ឯសា កថិកសណ្ឋិតី’’តិ។
Pariyosānamhi nibbānaṃ, esā kathikasaṇṭhitī’’ti.
សាត្ថំ សព្យញ្ជនន្តិ យស្ស ហិ យាគុភត្តឥត្ថិបុរិសាទិវណ្ណនានិស្សិតា ទេសនា ហោតិ, ន សោ សាត្ថំ ទេសេតិ។ ភគវា បន តថារូបំ ទេសនំ បហាយ ចតុសតិបដ្ឋានាទិនិស្សិតំ ទេសនំ ទេសេតិ។ តស្មា ‘‘សាត្ថំ ទេសេតី’’តិ វុច្ចតិ។ យស្ស បន ទេសនា ឯកព្យញ្ជនាទិយុត្តា វា សព្ពនិរោដ្ឋព្យញ្ជនា វា សព្ពវិស្សដ្ឋព្យញ្ជនា វា សព្ពនិគ្គហិតព្យញ្ជនា វា, តស្ស ទមិឡកិរាតយវនាទិមិលក្ខានំ ភាសា វិយ ព្យញ្ជនបារិបូរិយា អភាវតោ អព្យញ្ជនា នាម ទេសនា ហោតិ។ ភគវា បន –
Sātthaṃ sabyañjananti yassa hi yāgubhattaitthipurisādivaṇṇanānissitā desanā hoti, na so sātthaṃ deseti. Bhagavā pana tathārūpaṃ desanaṃ pahāya catusatipaṭṭhānādinissitaṃ desanaṃ deseti. Tasmā ‘‘sātthaṃ desetī’’ti vuccati. Yassa pana desanā ekabyañjanādiyuttā vā sabbaniroṭṭhabyañjanā vā sabbavissaṭṭhabyañjanā vā sabbaniggahitabyañjanā vā, tassa damiḷakirātayavanādimilakkhānaṃ bhāsā viya byañjanapāripūriyā abhāvato abyañjanā nāma desanā hoti. Bhagavā pana –
‘‘សិថិលំ ធនិតញ្ច ទីឃរស្សំ, លហុកំ គរុកញ្ច និគ្គហីតំ;
‘‘Sithilaṃ dhanitañca dīgharassaṃ, lahukaṃ garukañca niggahītaṃ;
សម្ពន្ធំ វវត្ថិតំ វិមុត្តំ, ទសធា ព្យញ្ជនពុទ្ធិយា បភេទោ’’តិ។ –
Sambandhaṃ vavatthitaṃ vimuttaṃ, dasadhā byañjanabuddhiyā pabhedo’’ti. –
ឯវំ វុត្តំ ទសវិធំ ព្យញ្ជនំ អមក្ខេត្វា បរិបុណ្ណព្យញ្ជនមេវ កត្វា ធម្មំ ទេសេតិ។ តស្មា ‘‘សព្យញ្ជនំ កត្វា ទេសេតី’’តិ វុច្ចតិ។ កេវលបរិបុណ្ណន្តិ ឯត្ថ កេវលន្តិ សកលាធិវចនំ។ បរិបុណ្ណន្តិ អនូនាធិកវចនំ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – សកលបរិបុណ្ណមេវ ទេសេតិ, ឯកទេសនាបិ អបរិបុណ្ណា នត្ថីតិ។ បរិសុទ្ធន្តិ និរុបក្កិលេសំ។ យោ ហិ ‘‘ឥមំ ធម្មទេសនំ និស្សាយ លាភំ វា សក្ការំ វា លភិស្សាមី’’តិ ទេសេតិ, តស្ស អបរិសុទ្ធា ទេសនា នាម ហោតិ។ ភគវា បន លោកាមិសនិរបេក្ខោ ហិតផរណេនេវ មេត្តាភាវនាយ មុទុហទយោ ឧល្លុម្បនសភាវសណ្ឋិតេន ចិត្តេន ទេសេតិ។ តស្មា បរិសុទ្ធំ ទេសេតីតិ វុច្ចតិ។ ព្រហ្មចរិយំ បកាសេតីតិ ឯត្ថ ព្រហ្មចរិយន្តិ សិក្ខត្តយសង្គហិតំ សកលំ សាសនំ។ តស្មា ព្រហ្មចរិយំ បកាសេតីតិ សោ ធម្មំ ទេសេតិ អាទិកល្យាណំ…បេ.… បរិសុទ្ធំ, ឯវំ ទេសេន្តោ ច សិក្ខត្តយសង្គហិតំ សកលសាសនព្រហ្មចរិយំ បកាសេតីតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ ព្រហ្មចរិយន្តិ សេដ្ឋដ្ឋេន ព្រហ្មភូតំ ចរិយំ, ព្រហ្មភូតានំ វា ពុទ្ធាទីនំ ចរិយន្តិ វុត្តំ ហោតិ។
Evaṃ vuttaṃ dasavidhaṃ byañjanaṃ amakkhetvā paripuṇṇabyañjanameva katvā dhammaṃ deseti. Tasmā ‘‘sabyañjanaṃ katvā desetī’’ti vuccati. Kevalaparipuṇṇanti ettha kevalanti sakalādhivacanaṃ. Paripuṇṇanti anūnādhikavacanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – sakalaparipuṇṇameva deseti, ekadesanāpi aparipuṇṇā natthīti. Parisuddhanti nirupakkilesaṃ. Yo hi ‘‘imaṃ dhammadesanaṃ nissāya lābhaṃ vā sakkāraṃ vā labhissāmī’’ti deseti, tassa aparisuddhā desanā nāma hoti. Bhagavā pana lokāmisanirapekkho hitapharaṇeneva mettābhāvanāya muduhadayo ullumpanasabhāvasaṇṭhitena cittena deseti. Tasmā parisuddhaṃ desetīti vuccati. Brahmacariyaṃ pakāsetīti ettha brahmacariyanti sikkhattayasaṅgahitaṃ sakalaṃ sāsanaṃ. Tasmā brahmacariyaṃ pakāsetīti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… parisuddhaṃ, evaṃ desento ca sikkhattayasaṅgahitaṃ sakalasāsanabrahmacariyaṃ pakāsetīti evamettha attho daṭṭhabbo. Brahmacariyanti seṭṭhaṭṭhena brahmabhūtaṃ cariyaṃ, brahmabhūtānaṃ vā buddhādīnaṃ cariyanti vuttaṃ hoti.
សាធុ ខោ បនាតិ សុន្ទរំ ខោ បន, អត្ថាវហំ សុខាវហន្តិ វុត្តំ ហោតិ។ តថារូបានំ អរហតន្តិ យថារូបោ សោ ភវំ គោតមោ, ឯវរូបានំ អនេកេហិបិ កប្បកោដិសតសហស្សេហិ ទុល្លភទស្សនានំ ព្យាមប្បភាបរិក្ខិត្តេហិ អសីតិអនុព្យញ្ជនបដិមណ្ឌិតេហិ ទ្វត្តិំសមហាបុរិសលក្ខណវរេហិ សមាកិណ្ណមនោរមសរីរានំ អនប្បកទស្សនានំ អតិមធុរធម្មនិគ្ឃោសានំ យថាភូតគុណាធិគមេន លោកេ អរហន្តោតិ លទ្ធសទ្ទានំ អរហតំ។ ទស្សនំ ហោតីតិ បសាទសោម្មានិ អក្ខីនិ ឧម្មីលេត្វា ទស្សនមត្តម្បិ សាធុ ហោតិ។ សចេ បន អដ្ឋង្គសមន្នាគតេន ព្រហ្មស្សរេន ធម្មំ ទេសេន្តស្ស ឯកបទម្បិ សោតុំ លភិស្សាម, សាធុតរំយេវ ភវិស្សតីតិ ឯវំ អជ្ឈាសយំ កត្វា។ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសូតិ សព្ពកិច្ចានិ បហាយ តុដ្ឋមានសា អគមំសុ។ អញ្ជលិំ បណាមេត្វាតិ ឯតេ ឧភតោបក្ខិកា, តេ ឯវំ ចិន្តេសុំ – ‘‘សចេ នោ មិច្ឆាទិដ្ឋិកា ចោទេស្សន្តិ ‘កស្មា តុម្ហេ សមណំ គោតមំ វន្ទិត្ថា’តិ, តេសំ ‘កិំ អញ្ជលិករណមត្តេនាបិ វន្ទិតំ ហោតី’តិ វក្ខាម ។ សចេ នោ សម្មាទិដ្ឋិកា ចោទេស្សន្តិ ‘កស្មា ភគវន្តំ ន វន្ទិត្ថា’តិ, ‘កិំ សីសេន ភូមិំ បហរន្តេនេវ វន្ទិតំ ហោតិ។ ននុ អញ្ជលិកម្មម្បិ វន្ទនា ឯវា’តិ វក្ខាមា’’តិ។
Sādhu kho panāti sundaraṃ kho pana, atthāvahaṃ sukhāvahanti vuttaṃ hoti. Tathārūpānaṃ arahatanti yathārūpo so bhavaṃ gotamo, evarūpānaṃ anekehipi kappakoṭisatasahassehi dullabhadassanānaṃ byāmappabhāparikkhittehi asītianubyañjanapaṭimaṇḍitehi dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavarehi samākiṇṇamanoramasarīrānaṃ anappakadassanānaṃ atimadhuradhammanigghosānaṃ yathābhūtaguṇādhigamena loke arahantoti laddhasaddānaṃ arahataṃ. Dassanaṃ hotīti pasādasommāni akkhīni ummīletvā dassanamattampi sādhu hoti. Sace pana aṭṭhaṅgasamannāgatena brahmassarena dhammaṃ desentassa ekapadampi sotuṃ labhissāma, sādhutaraṃyeva bhavissatīti evaṃ ajjhāsayaṃ katvā. Yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsūti sabbakiccāni pahāya tuṭṭhamānasā agamaṃsu. Añjaliṃ paṇāmetvāti ete ubhatopakkhikā, te evaṃ cintesuṃ – ‘‘sace no micchādiṭṭhikā codessanti ‘kasmā tumhe samaṇaṃ gotamaṃ vanditthā’ti, tesaṃ ‘kiṃ añjalikaraṇamattenāpi vanditaṃ hotī’ti vakkhāma . Sace no sammādiṭṭhikā codessanti ‘kasmā bhagavantaṃ na vanditthā’ti, ‘kiṃ sīsena bhūmiṃ paharanteneva vanditaṃ hoti. Nanu añjalikammampi vandanā evā’ti vakkhāmā’’ti.
នាមគោត្តន្តិ , ‘‘ភោ គោតម, អហំ អសុកស្ស បុត្តោ ទត្តោ នាម មិត្តោ នាម ឥធាគតោ’’តិ វទន្តា នាមំ សាវេន្តិ នាម។ ‘‘ភោ គោតម, អហំ វាសេដ្ឋោ នាម កច្ចានោ នាម ឥធាគតោ’’តិ វទន្តា គោត្តំ សាវេន្តិ នាម។ ឯតេ កិរ ទលិទ្ទា ជិណ្ណកុលបុត្តា ‘‘បរិសមជ្ឈេ នាមគោត្តវសេន បាកដា ភវិស្សាមា’’តិ ឯវំ អកំសុ។ យេ បន តុណ្ហីភូតា និសីទិំសុ, តេ កេរាដិកា ចេវ អន្ធពាលា ច។ តត្ថ កេរាដិកា ‘‘ឯកំ ទ្វេ កថាសល្លាបេ ករោន្តេ វិស្សាសិកោ ហោតិ, អថ វិស្សាសេ សតិ ឯកំ ទ្វេ ភិក្ខា អទាតុំ ន យុត្ត’’ន្តិ តតោ អត្តានំ មោចេន្តា តុណ្ហីភូតា និសីទន្តិ។ អន្ធពាលា អញ្ញាណតាយេវ អវក្ខិត្តមត្តិកាបិណ្ឌា វិយ យត្ថ កត្ថចិ តុណ្ហីភូតា និសីទន្តិ។
Nāmagottanti , ‘‘bho gotama, ahaṃ asukassa putto datto nāma mitto nāma idhāgato’’ti vadantā nāmaṃ sāventi nāma. ‘‘Bho gotama, ahaṃ vāseṭṭho nāma kaccāno nāma idhāgato’’ti vadantā gottaṃ sāventi nāma. Ete kira daliddā jiṇṇakulaputtā ‘‘parisamajjhe nāmagottavasena pākaṭā bhavissāmā’’ti evaṃ akaṃsu. Ye pana tuṇhībhūtā nisīdiṃsu, te kerāṭikā ceva andhabālā ca. Tattha kerāṭikā ‘‘ekaṃ dve kathāsallāpe karonte vissāsiko hoti, atha vissāse sati ekaṃ dve bhikkhā adātuṃ na yutta’’nti tato attānaṃ mocentā tuṇhībhūtā nisīdanti. Andhabālā aññāṇatāyeva avakkhittamattikāpiṇḍā viya yattha katthaci tuṇhībhūtā nisīdanti.
វេនាគបុរិកោតិ វេនាគបុរវាសី។ ឯតទវោចាតិ បាទន្តតោ បដ្ឋាយ យាវ កេសគ្គា តថាគតស្ស សរីរំ ឱលោកេន្តោ អសីតិអនុព្យញ្ជនសមុជ្ជលេហិ ទ្វត្តិំសមហាបុរិសលក្ខណេហិ បដិមណ្ឌិតំ សរីរា និក្ខមិត្វា សមន្តតោ អសីតិហត្ថប្បទេសំ អជ្ឈោត្ថរិត្វា ឋិតាហិ ឆព្ពណ្ណាហិ ឃនពុទ្ធរំសីហិ សម្បរិវារិតំ តថាគតស្ស សរីរំ ទិស្វា សញ្ជាតវិម្ហយោ វណ្ណំ ភណន្តោ ឯតំ ‘‘អច្ឆរិយំ, ភោ គោតមា’’តិអាទិវចនំ អវោច។
Venāgapurikoti venāgapuravāsī. Etadavocāti pādantato paṭṭhāya yāva kesaggā tathāgatassa sarīraṃ olokento asītianubyañjanasamujjalehi dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paṭimaṇḍitaṃ sarīrā nikkhamitvā samantato asītihatthappadesaṃ ajjhottharitvā ṭhitāhi chabbaṇṇāhi ghanabuddharaṃsīhi samparivāritaṃ tathāgatassa sarīraṃ disvā sañjātavimhayo vaṇṇaṃ bhaṇanto etaṃ ‘‘acchariyaṃ, bho gotamā’’tiādivacanaṃ avoca.
តត្ថ យាវញ្ចិទន្តិ អធិមត្តប្បមាណបរិច្ឆេទវចនមេតំ។ តស្ស វិប្បសន្នបទេន សទ្ធិំ សម្ពន្ធោ។ យាវញ្ច វិប្បសន្នានិ អធិមត្តវិប្បសន្នានីតិ អត្ថោ។ ឥន្ទ្រិយានីតិ ចក្ខាទីនិ ឆ ឥន្ទ្រិយានិ។ តស្ស ហិ បញ្ចន្នំ ឥន្ទ្រិយានំ បតិដ្ឋិតោកាសស្ស វិប្បសន្នតំ ទិស្វា តេសំ វិប្បសន្នតា បាកដា អហោសិ។ យស្មា បន សា មនេ វិប្បសន្នេយេវ ហោតិ, អវិប្បសន្នចិត្តានញ្ហិ ឥន្ទ្រិយប្បសាទោ នាម នត្ថិ, តស្មាស្ស មនិន្ទ្រិយប្បសាទោបិ បាកដោ អហោសិ។ តំ ឯស វិប្បសន្នតំ គហេត្វា ‘‘វិប្បសន្នានិ ឥន្ទ្រិយានី’’តិ អាហ។ បរិសុទ្ធោតិ និម្មលោ។ បរិយោទាតោតិ បភស្សរោ។ សារទំ ពទរបណ្ឌុន្តិ សរទកាលេ ជាតំ នាតិសុបរិបក្កំ ពទរំ។ តញ្ហិ បរិសុទ្ធញ្ចេវ ហោតិ បរិយោទាតញ្ច។ តាលបក្កន្តិ សុបរិបក្កតាលផលំ។ សម្បតិ ពន្ធនា បមុត្តន្តិ តំខណញ្ញេវ ពន្ធនា បមុត្តំ។ តស្ស ហិ ពន្ធនមូលំ អបនេត្វា បរមុខំ កត្វា ផលកេ ឋបិតស្ស ចតុរង្គុលមត្តំ ឋានំ ឱលោកេន្តានំ បរិសុទ្ធំ បរិយោទាតំ ហុត្វា ខាយតិ។ តំ សន្ធាយេវមាហ ។ នេក្ខំ ជម្ពោនទន្តិ សុរត្តវណ្ណស្ស ជម្ពោនទសុវណ្ណស្ស ឃដិកា។ ទក្ខកម្មារបុត្តសុបរិកម្មកតន្តិ ទក្ខេន សុវណ្ណការបុត្តេន សុដ្ឋុ កតបរិកម្មំ។ ឧក្កាមុខេ សុកុសលសម្បហដ្ឋន្តិ សុវណ្ណការឧទ្ធនេ បចិត្វា សុកុសលេន សុវណ្ណការេន ឃដ្ដនបរិមជ្ជនហំសនេន សុដ្ឋុ បហដ្ឋំ សុបរិមទ្ទិតន្តិ អត្ថោ។ បណ្ឌុកម្ពលេ និក្ខិត្តន្តិ អគ្គិនា បចិត្វា ទីបិទាឋាយ ឃំសិត្វា គេរុកបរិកម្មំ កត្វា រត្តកម្ពលេ ឋបិតំ។ ភាសតេតិ សញ្ជាតឱភាសតាយ ភាសតេ។ តបតេតិ អន្ធការវិទ្ធំសនតាយ តបតេ។ វិរោចតីតិ វិជ្ជោតមានំ ហុត្វា វិរោចតិ, សោភតីតិ អត្ថោ។
Tattha yāvañcidanti adhimattappamāṇaparicchedavacanametaṃ. Tassa vippasannapadena saddhiṃ sambandho. Yāvañca vippasannāni adhimattavippasannānīti attho. Indriyānīti cakkhādīni cha indriyāni. Tassa hi pañcannaṃ indriyānaṃ patiṭṭhitokāsassa vippasannataṃ disvā tesaṃ vippasannatā pākaṭā ahosi. Yasmā pana sā mane vippasanneyeva hoti, avippasannacittānañhi indriyappasādo nāma natthi, tasmāssa manindriyappasādopi pākaṭo ahosi. Taṃ esa vippasannataṃ gahetvā ‘‘vippasannāni indriyānī’’ti āha. Parisuddhoti nimmalo. Pariyodātoti pabhassaro. Sāradaṃbadarapaṇḍunti saradakāle jātaṃ nātisuparipakkaṃ badaraṃ. Tañhi parisuddhañceva hoti pariyodātañca. Tālapakkanti suparipakkatālaphalaṃ. Sampati bandhanā pamuttanti taṃkhaṇaññeva bandhanā pamuttaṃ. Tassa hi bandhanamūlaṃ apanetvā paramukhaṃ katvā phalake ṭhapitassa caturaṅgulamattaṃ ṭhānaṃ olokentānaṃ parisuddhaṃ pariyodātaṃ hutvā khāyati. Taṃ sandhāyevamāha . Nekkhaṃ jambonadanti surattavaṇṇassa jambonadasuvaṇṇassa ghaṭikā. Dakkhakammāraputtasuparikammakatanti dakkhena suvaṇṇakāraputtena suṭṭhu kataparikammaṃ. Ukkāmukhe sukusalasampahaṭṭhanti suvaṇṇakārauddhane pacitvā sukusalena suvaṇṇakārena ghaṭṭanaparimajjanahaṃsanena suṭṭhu pahaṭṭhaṃ suparimadditanti attho. Paṇḍukambale nikkhittanti agginā pacitvā dīpidāṭhāya ghaṃsitvā gerukaparikammaṃ katvā rattakambale ṭhapitaṃ. Bhāsateti sañjātaobhāsatāya bhāsate. Tapateti andhakāraviddhaṃsanatāya tapate. Virocatīti vijjotamānaṃ hutvā virocati, sobhatīti attho.
ឧច្ចាសយនមហាសយនានីតិ ឯត្ថ អតិក្កន្តប្បមាណំ ឧច្ចាសយនំ នាម, អាយតវិត្ថតំ អកប្បិយភណ្ឌំ មហាសយនំ នាម។ ឥទានិ តានិ ទស្សេន្តោ សេយ្យថិទំ, អាសន្ទីតិអាទិមាហ។ តត្ថ អាសន្ទីតិ អតិក្កន្តប្បមាណំ អាសនំ។ បល្លង្កោតិ បាទេសុ វាឡរូបានិ ឋបេត្វា កតោ។ គោនកោតិ ទីឃលោមកោ មហាកោជវោ។ ចតុរង្គុលាធិកានិ កិរ តស្ស លោមានិ។ ចិត្តកោតិ វានចិត្តំ ឧណ្ណាមយត្ថរណំ។ បដិកាតិ ឧណ្ណាមយោ សេតត្ថរកោ។ បដលិកាតិ ឃនបុប្ផោ ឧណ្ណាមយត្ថរកោ, យោ អាមលកបដ្ដោតិបិ វុច្ចតិ។ តូលិកាតិ តិណ្ណំ តូលានំ អញ្ញតរបុណ្ណា តូលិកា។ វិកតិកាតិ សីហព្យគ្ឃាទិរូបវិចិត្រោ ឧណ្ណាមយត្ថរកោ។ ឧទ្ទលោមីតិ ឧភតោទសំ ឧណ្ណាមយត្ថរណំ។ កេចិ ឯកតោ ឧគ្គតបុប្ផន្តិ វទន្តិ។ ឯកន្តលោមីតិ ឯកតោទសំ ឧណ្ណាមយត្ថរណំ។ កេចិ ឧភតោ ឧគ្គតបុប្ផន្តិ វទន្តិ។ កដ្ដិស្សន្តិ រតនបរិសិព្ពិតំ កោសេយ្យកដ្ដិស្សមយំ បច្ចត្ថរណំ។ កោសេយ្យន្តិ រតនបរិសិព្ពិតមេវ កោសិយសុត្តមយំ បច្ចត្ថរណំ។ កុត្តកន្តិ សោឡសន្នំ នាដកិត្ថីនំ ឋត្វា នច្ចនយោគ្គំ ឧណ្ណាមយត្ថរណំ។ ហត្ថត្ថរាទយោ ហត្ថិបិដ្ឋាទីសុ អត្ថរណកអត្ថរកា ចេវ ហត្ថិរូបាទីនិ ទស្សេត្វា កតអត្ថរកា ច។ អជិនប្បវេណីតិ អជិនចម្មេហិ មញ្ចប្បមាណេន សិព្ពិត្វា កតប្បវេណី។ សេសំ ហេដ្ឋា វុត្តត្ថមេវ។
Uccāsayanamahāsayanānīti ettha atikkantappamāṇaṃ uccāsayanaṃ nāma, āyatavitthataṃ akappiyabhaṇḍaṃ mahāsayanaṃ nāma. Idāni tāni dassento seyyathidaṃ, āsandītiādimāha. Tattha āsandīti atikkantappamāṇaṃ āsanaṃ. Pallaṅkoti pādesu vāḷarūpāni ṭhapetvā kato. Gonakoti dīghalomako mahākojavo. Caturaṅgulādhikāni kira tassa lomāni. Cittakoti vānacittaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Paṭikāti uṇṇāmayo setattharako. Paṭalikāti ghanapuppho uṇṇāmayattharako, yo āmalakapaṭṭotipi vuccati. Tūlikāti tiṇṇaṃ tūlānaṃ aññatarapuṇṇā tūlikā. Vikatikāti sīhabyagghādirūpavicitro uṇṇāmayattharako. Uddalomīti ubhatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Keci ekato uggatapupphanti vadanti. Ekantalomīti ekatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Keci ubhato uggatapupphanti vadanti. Kaṭṭissanti ratanaparisibbitaṃ koseyyakaṭṭissamayaṃ paccattharaṇaṃ. Koseyyanti ratanaparisibbitameva kosiyasuttamayaṃ paccattharaṇaṃ. Kuttakanti soḷasannaṃ nāṭakitthīnaṃ ṭhatvā naccanayoggaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ. Hatthattharādayo hatthipiṭṭhādīsu attharaṇakaattharakā ceva hatthirūpādīni dassetvā kataattharakā ca. Ajinappaveṇīti ajinacammehi mañcappamāṇena sibbitvā katappaveṇī. Sesaṃ heṭṭhā vuttatthameva.
និកាមលាភីតិ អតិកាមលាភី ឥច្ឆិតិច្ឆិតលាភី។ អកិច្ឆលាភីតិ អទុក្ខលាភី។ អកសិរលាភីតិ វិបុលលាភី មហន្តលាភី, ឧឡារុឡារានេវ លភតិ មញ្ញេតិ សន្ធាយ វទតិ។ អយំ កិរ ព្រាហ្មណោ សយនគរុកោ, សោ ភគវតោ វិប្បសន្និន្ទ្រិយាទិតំ ទិស្វា ‘‘អទ្ធា ឯស ឯវរូបេសុ ឧច្ចាសយនមហាសយនេសុ និសីទតិ ចេវ និបជ្ជតិ ច។ តេនស្ស វិប្បសន្នានិ ឥន្ទ្រិយានិ, បរិសុទ្ធោ ឆវិវណ្ណោ បរិយោទាតោ’’តិ មញ្ញមានោ ឥមំ សេនាសនវណ្ណំ កថេសិ។
Nikāmalābhīti atikāmalābhī icchiticchitalābhī. Akicchalābhīti adukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī mahantalābhī, uḷāruḷārāneva labhati maññeti sandhāya vadati. Ayaṃ kira brāhmaṇo sayanagaruko, so bhagavato vippasannindriyāditaṃ disvā ‘‘addhā esa evarūpesu uccāsayanamahāsayanesu nisīdati ceva nipajjati ca. Tenassa vippasannāni indriyāni, parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto’’ti maññamāno imaṃ senāsanavaṇṇaṃ kathesi.
លទ្ធា ច បន ន កប្បន្តីតិ ឯត្ថ កិញ្ចិ កិញ្ចិ កប្បតិ។ សុទ្ធកោសេយ្យញ្ហិ មញ្ចេបិ អត្ថរិតុំ វដ្ដតិ, គោនកាទយោ ច ភូមត្ថរណបរិភោគេន, អាសន្ទិយា បាទេ ឆិន្ទិត្វា, បល្លង្កស្ស វាឡេ ភិន្ទិត្វា, តូលិកំ វិជដេត្វា ‘‘ពិម្ពោហនញ្ច កាតុ’’ន្តិ (ចូឡវ. ២៩៧) វចនតោ ឥមានិបិ ឯកេន វិធានេន កប្បន្តិ។ អកប្បិយំ បន ឧបាទាយ សព្ពានេវ ន កប្បន្តីតិ វុត្តានិ។
Laddhāca pana na kappantīti ettha kiñci kiñci kappati. Suddhakoseyyañhi mañcepi attharituṃ vaṭṭati, gonakādayo ca bhūmattharaṇaparibhogena, āsandiyā pāde chinditvā, pallaṅkassa vāḷe bhinditvā, tūlikaṃ vijaṭetvā ‘‘bimbohanañca kātu’’nti (cūḷava. 297) vacanato imānipi ekena vidhānena kappanti. Akappiyaṃ pana upādāya sabbāneva na kappantīti vuttāni.
វនន្តញ្ញេវ បវិសាមីតិ អរញ្ញំយេវ បវិសាមិ។ យទេវាតិ យានិយេវ។ បល្លង្កំ អាភុជិត្វាតិ សមន្តតោ ឩរុពទ្ធាសនំ ពន្ធិត្វា។ ឧជុំ កាយំ បណិធាយាតិ អដ្ឋារស បិដ្ឋិកណ្ដកេ កោដិយា កោដិំ បដិបាទេន្តោ ឧជុំ កាយំ ឋបេត្វា។ បរិមុខំ សតិំ ឧបដ្ឋបេត្វាតិ កម្មដ្ឋានាភិមុខំ សតិំ ឋបេត្វា, បរិគ្គហិតនិយ្យានំ វា កត្វាតិ អត្ថោ។ វុត្តញ្ហេតំ – ‘‘បរីតិ បរិគ្គហដ្ឋោ។ មុខន្តិ និយ្យានដ្ឋោ។ សតីតិ ឧបដ្ឋានដ្ឋោ។ តេន វុច្ចតិ បរិមុខំ សតិំ ឧបដ្ឋបេត្វា’’តិ (បដិ. ម. ១.១៦៤)។ ឧបសម្បជ្ជ វិហរាមីតិ បដិលភិត្វា បច្ចក្ខំ កត្វា វិហរាមិ។ ឯវំភូតោតិ ឯវំ បឋមជ្ឈានាទីសុ អញ្ញតរសមង្គី ហុត្វា។ ទិព្ពោ មេ ឯសោ តស្មិំ សមយេ ចង្កមោ ហោតីតិ ចត្តារិ ហិ រូបជ្ឈានានិ សមាបជ្ជិត្វា ចង្កមន្តស្ស ចង្កមោ ទិព្ពចង្កមោ នាម ហោតិ, សមាបត្តិតោ វុដ្ឋាយ ចង្កមន្តស្សាបិ ចង្កមោ ទិព្ពចង្កមោយេវ។ ឋានាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ តថា ឥតរេសុ ទ្វីសុ វិហារេសុ។
Vanantaññeva pavisāmīti araññaṃyeva pavisāmi. Yadevāti yāniyeva. Pallaṅkaṃ ābhujitvāti samantato ūrubaddhāsanaṃ bandhitvā. Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādento ujuṃ kāyaṃ ṭhapetvā. Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapetvā, pariggahitaniyyānaṃ vā katvāti attho. Vuttañhetaṃ – ‘‘parīti pariggahaṭṭho. Mukhanti niyyānaṭṭho. Satīti upaṭṭhānaṭṭho. Tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti (paṭi. ma. 1.164). Upasampajja viharāmīti paṭilabhitvā paccakkhaṃ katvā viharāmi. Evaṃbhūtoti evaṃ paṭhamajjhānādīsu aññatarasamaṅgī hutvā. Dibbo me eso tasmiṃ samaye caṅkamo hotīti cattāri hi rūpajjhānāni samāpajjitvā caṅkamantassa caṅkamo dibbacaṅkamo nāma hoti, samāpattito vuṭṭhāya caṅkamantassāpi caṅkamo dibbacaṅkamoyeva. Ṭhānādīsupi eseva nayo. Tathā itaresu dvīsu vihāresu.
សោ ឯវំ បជានាមិ ‘‘រាគោ មេ បហីនោ’’តិ មហាពោធិបល្លង្កេ អរហត្តមគ្គេន បហីនរាគមេវ ទស្សេន្តោ ‘‘សោ ឯវំ បជានាមិ រាគោ មេ បហីនោ’’តិ អាហ។ សេសបទេសុបិ ឯសេវ នយោ។ ឥមិនា បន កិំ កថិតំ ហោតីតិ? បច្ចវេក្ខណា កថិតា, បច្ចវេក្ខណាយ ផលសមាបត្តិ កថិតា។ ផលសមាបត្តិញ្ហិ សមាបន្នស្សបិ សមាបត្តិតោ វុដ្ឋិតស្សាបិ ចង្កមាទយោ អរិយចង្កមាទយោ ហោន្តិ។ សេសមេត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
Soevaṃ pajānāmi ‘‘rāgo me pahīno’’ti mahābodhipallaṅke arahattamaggena pahīnarāgameva dassento ‘‘so evaṃ pajānāmi rāgo me pahīno’’ti āha. Sesapadesupi eseva nayo. Iminā pana kiṃ kathitaṃ hotīti? Paccavekkhaṇā kathitā, paccavekkhaṇāya phalasamāpatti kathitā. Phalasamāpattiñhi samāpannassapi samāpattito vuṭṭhitassāpi caṅkamādayo ariyacaṅkamādayo honti. Sesamettha uttānatthamevāti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៣. វេនាគបុរសុត្តំ • 3. Venāgapurasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៣. វេនាគបុរសុត្តវណ្ណនា • 3. Venāgapurasuttavaṇṇanā
