| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
४. वेपचित्तिसुत्तवण्णना
4. Vepacittisuttavaṇṇanā
२५०. चतुत्थे वेपचित्तीति सो किर असुरानं सब्बजेट्ठको। येनाति निपातमत्तं नन्ति च। कण्ठपञ्चमेहीति द्वीसु हत्थेसु पादेसु कण्ठे चाति एवं पञ्चहि बन्धनेहि। तानि पन नळिनसुत्तं विय मक्कटकसुत्तं विय च चक्खुस्सापाथं आगच्छन्ति, इरियापथं रुज्झन्ति। तेहि पन चित्तेनेव बज्झति, चित्तेनेव मुच्चति। अक्कोसतीति चोरोसि बालोसि मूळ्होसि थेनोसि ओट्ठोसि गोणोसि गद्रभोसि नेरयिकोसि तिरच्छानगतोसि, नत्थि तुय्हं सुगति, दुग्गतियेव तुय्हं पाटिकङ्खाति इमेहि दसहि अक्कोसवत्थूहि अक्कोसति। परिभासतीति, जरसक्क, न त्वं सब्बकालं जिनिस्ससि, यदा असुरानं जयो भविस्सति, तदा तम्पि एवं बन्धित्वा असुरभवनस्स द्वारे निपज्जापेत्वा पोथापेस्सामीति आदीनि वत्वा तज्जेति। सक्को विजितविजयो न तं मनसि करोति, महापटिग्गहणं पनस्स मत्थके विधुनन्तो सुधम्मदेवसभं पविसति चेव निक्खमति च। अज्झभासीति ‘‘किं नु खो एस सक्को इमानि फरुसवचनानि भयेन तितिक्खति, उदाहु अधिवासनखन्तिया समन्नागतत्ता’’ति? वीमंसन्तो अभासि।
250. Catutthe vepacittīti so kira asurānaṃ sabbajeṭṭhako. Yenāti nipātamattaṃ nanti ca. Kaṇṭhapañcamehīti dvīsu hatthesu pādesu kaṇṭhe cāti evaṃ pañcahi bandhanehi. Tāni pana naḷinasuttaṃ viya makkaṭakasuttaṃ viya ca cakkhussāpāthaṃ āgacchanti, iriyāpathaṃ rujjhanti. Tehi pana citteneva bajjhati, citteneva muccati. Akkosatīti corosi bālosi mūḷhosi thenosi oṭṭhosi goṇosi gadrabhosi nerayikosi tiracchānagatosi, natthi tuyhaṃ sugati, duggatiyeva tuyhaṃ pāṭikaṅkhāti imehi dasahi akkosavatthūhi akkosati. Paribhāsatīti, jarasakka, na tvaṃ sabbakālaṃ jinissasi, yadā asurānaṃ jayo bhavissati, tadā tampi evaṃ bandhitvā asurabhavanassa dvāre nipajjāpetvā pothāpessāmīti ādīni vatvā tajjeti. Sakko vijitavijayo na taṃ manasi karoti, mahāpaṭiggahaṇaṃ panassa matthake vidhunanto sudhammadevasabhaṃ pavisati ceva nikkhamati ca. Ajjhabhāsīti ‘‘kiṃ nu kho esa sakko imāni pharusavacanāni bhayena titikkhati, udāhu adhivāsanakhantiyā samannāgatattā’’ti? Vīmaṃsanto abhāsi.
दुब्बल्या नोति दुब्बलभावेन नु। पटिसंयुजेति पटिसंयुजेय्य पटिप्फरेय्य। पभिज्जेय्युन्ति विरज्जेय्युं। पकुज्झेय्युन्तिपि पाठो। परन्ति पच्चत्थिकं। यो सतो उपसम्मतीति यो सतिमा हुत्वा उपसम्मति, तस्स उपसमंयेवाहं बालस्स पटिसेधनं मञ्ञेति अत्थो। यदा नं मञ्ञतीति यस्मा तं मञ्ञति। अज्झारुहतीति अज्झोत्थरति। गोव भिय्यो पलायिनन्ति यथा गोयुद्धे तावदेव द्वे गावो युज्झन्ते गोगणो ओलोकेन्तो तिट्ठति, यदा पन एको पलायति, अथ नं पलायन्तं सब्बो गोगणो भिय्यो अज्झोत्थरति। एवं दुम्मेधो खमन्तं भिय्यो अज्झोत्थरतीति अत्थो।
Dubbalyā noti dubbalabhāvena nu. Paṭisaṃyujeti paṭisaṃyujeyya paṭipphareyya. Pabhijjeyyunti virajjeyyuṃ. Pakujjheyyuntipi pāṭho. Paranti paccatthikaṃ. Yo sato upasammatīti yo satimā hutvā upasammati, tassa upasamaṃyevāhaṃ bālassa paṭisedhanaṃ maññeti attho. Yadā naṃ maññatīti yasmā taṃ maññati. Ajjhāruhatīti ajjhottharati. Gova bhiyyo palāyinanti yathā goyuddhe tāvadeva dve gāvo yujjhante gogaṇo olokento tiṭṭhati, yadā pana eko palāyati, atha naṃ palāyantaṃ sabbo gogaṇo bhiyyo ajjhottharati. Evaṃ dummedho khamantaṃ bhiyyo ajjhottharatīti attho.
सदत्थपरमाति सकत्थपरमा। खन्त्या भिय्यो न विज्जतीति तेसु सकअत्थपरमेसु अत्थेसु खन्तितो उत्तरितरो अञ्ञो अत्थो न विज्जति। तमाहु परमं खन्तिन्ति यो बलवा तितिक्खति, तस्स तं खन्तिं परमं आहु। बालबलं नाम अञ्ञाणबलं। तं यस्स बलं, अबलमेव तं बलन्ति आहु कथेन्तीति दीपेति। धम्मगुत्तस्साति धम्मेन रक्खितस्स, धम्मं वा रक्खन्तस्स। पटिवत्ताति पटिप्फरित्वा वत्ता, पटिप्फरित्वा वा बालबलन्ति वदेय्यापि, धम्मट्ठं पन चालेतुं समत्थो नाम नत्थि। तस्सेव तेन पापियोति तेन कोधेन तस्सेव पुग्गलस्स पापं। कतरस्स? यो कुद्धं पटिकुज्झति। तिकिच्छन्तानन्ति एकवचने बहुवचनं, तिकिच्छन्तन्ति अत्थो। जना मञ्ञन्तीति एवरूपं अत्तनो च परस्स चाति उभिन्नं अत्थं तिकिच्छन्तं निप्फादेन्तं पुग्गलं ‘‘अन्धबालो अय’’न्ति अन्धबालपुथुज्जनाव एवं मञ्ञन्ति। धम्मस्स अकोविदाति चतुसच्चधम्मे अछेका। इधाति इमस्मिं सासने। खोति निपातमत्तं। चतुत्थं।
Sadatthaparamāti sakatthaparamā. Khantyā bhiyyo na vijjatīti tesu sakaatthaparamesu atthesu khantito uttaritaro añño attho na vijjati. Tamāhu paramaṃ khantinti yo balavā titikkhati, tassa taṃ khantiṃ paramaṃ āhu. Bālabalaṃ nāma aññāṇabalaṃ. Taṃ yassa balaṃ, abalameva taṃ balanti āhu kathentīti dīpeti. Dhammaguttassāti dhammena rakkhitassa, dhammaṃ vā rakkhantassa. Paṭivattāti paṭippharitvā vattā, paṭippharitvā vā bālabalanti vadeyyāpi, dhammaṭṭhaṃ pana cāletuṃ samattho nāma natthi. Tasseva tena pāpiyoti tena kodhena tasseva puggalassa pāpaṃ. Katarassa? Yo kuddhaṃ paṭikujjhati. Tikicchantānanti ekavacane bahuvacanaṃ, tikicchantanti attho. Janā maññantīti evarūpaṃ attano ca parassa cāti ubhinnaṃ atthaṃ tikicchantaṃ nipphādentaṃ puggalaṃ ‘‘andhabālo aya’’nti andhabālaputhujjanāva evaṃ maññanti. Dhammassa akovidāti catusaccadhamme achekā. Idhāti imasmiṃ sāsane. Khoti nipātamattaṃ. Catutthaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ४. वेपचित्तिसुत्तं • 4. Vepacittisuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ४. वेपचित्तिसुत्तवण्णना • 4. Vepacittisuttavaṇṇanā
