| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๔. เวปจิตฺติสุตฺตวณฺณนา
4. Vepacittisuttavaṇṇanā
๒๕๐. ‘‘มหานุภาวตาย อสุรานํ จิตฺตเวปเนน เวปจิตฺตี’’ติ วทนฺติฯ อิสีหิ ปน อภยํ ยาจิเต ‘‘ภยเมว ททามี’’ติ วตฺวา เตหิ ‘‘อกฺขยํ โหตุ เต ภย’’นฺติ อภิสปวเสน วุตฺตกาลโต ปฎฺฐาย เวปนจิตฺตตาย ‘‘เวปจิตฺตี’’ติ วุจฺจติ, ยํ โลกิยา ‘‘ปุโลโม’’ติ จ วทนฺติฯ นิปาตปทานิปิ กานิจิ อตฺถวิเสสโชตกานิ โหนฺตีติ อาห ‘‘นิปาตมตฺต’’นฺติ เหตุอตฺถาทีนเมตฺถ อสมฺภวโตฯ ตนฺติ สกฺกํ เทวานมินฺทํฯ กเณฺฐ ปญฺจเมหีติ กณฺฐพนฺธนปญฺจเมหิ, วิภตฺติอโลเปน นิเทฺทโสฯ จิเตฺตเนวาติ ‘‘อิมํ พนฺธามิ, อยํ พชฺฌตู’’ติ อุปฺปนฺนจิเตฺตเนวฯ พชฺฌติ พโทฺธ โหติ, อยํ เทวานุภาโวฯ มุจฺจตีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ ทสหีติ ‘‘โจโรสี’’ติอาทินา อิธ วุเตฺตหิ ทสหิฯ เตนาห ‘‘อิเมหี’’ติฯ นิพฺพตฺติตฺวา จิรกาลตํ อุปาทาย ขุํสนวเสน วทติ ‘‘ชรสกฺกา’’ติฯ น ตํ อโกฺกสํ มนสิ กโรติ ทีฆรตฺตํ ขนฺติโสรเจฺจสุ นิรุฬฺหอชฺฌาสยตฺตาฯ มหาปฎิคฺคหณนฺติ มหนฺตํ อุปสมพฺยญฺชนํฯ อสฺสาติ เวปจิตฺตสฺสฯ
250. ‘‘Mahānubhāvatāya asurānaṃ cittavepanena vepacittī’’ti vadanti. Isīhi pana abhayaṃ yācite ‘‘bhayameva dadāmī’’ti vatvā tehi ‘‘akkhayaṃ hotu te bhaya’’nti abhisapavasena vuttakālato paṭṭhāya vepanacittatāya ‘‘vepacittī’’ti vuccati, yaṃ lokiyā ‘‘pulomo’’ti ca vadanti. Nipātapadānipi kānici atthavisesajotakāni hontīti āha ‘‘nipātamatta’’nti hetuatthādīnamettha asambhavato. Tanti sakkaṃ devānamindaṃ. Kaṇṭhe pañcamehīti kaṇṭhabandhanapañcamehi, vibhattialopena niddeso. Cittenevāti ‘‘imaṃ bandhāmi, ayaṃ bajjhatū’’ti uppannacitteneva. Bajjhati baddho hoti, ayaṃ devānubhāvo. Muccatīti etthāpi eseva nayo. Dasahīti ‘‘corosī’’tiādinā idha vuttehi dasahi. Tenāha ‘‘imehī’’ti. Nibbattitvā cirakālataṃ upādāya khuṃsanavasena vadati ‘‘jarasakkā’’ti. Na taṃ akkosaṃ manasi karoti dīgharattaṃ khantisoraccesu niruḷhaajjhāsayattā. Mahāpaṭiggahaṇanti mahantaṃ upasamabyañjanaṃ. Assāti vepacittassa.
ปฎิสํยุเชติ ปฎิสตฺตุ หุตฺวา สํยุทฺธํ กเรยฺยฯ เตนาห ‘‘ปฎิปฺผเรยฺยา’’ติฯ อุปสมํ…เป.… มเญฺญ อุปสเมเนว ปจฺจตฺถิกสฺส นายกภูตสฺส โกธสฺส ปฎิเสธนโตฯ ตาทิเส หิ โกโธ ปฎิกิริยํ อลภโนฺต อนุปาทาโน วิย ชาตเวโท วูปสมฺมติฯ ยทา-สโทฺท เหตุอโตฺถ, น กาลโตฺถติ อาห ‘‘ยสฺมา ตํ มญฺญตี’’ติฯ ตาวเทว เทฺว คาโว ยุชฺฌเนฺตติ ตสฺมิํเยว ขเณ ทฺวีสุ โคเณสุ ยุชฺฌเนฺตสุฯ
Paṭisaṃyujeti paṭisattu hutvā saṃyuddhaṃ kareyya. Tenāha ‘‘paṭipphareyyā’’ti. Upasamaṃ…pe… maññe upasameneva paccatthikassa nāyakabhūtassa kodhassa paṭisedhanato. Tādise hi kodho paṭikiriyaṃ alabhanto anupādāno viya jātavedo vūpasammati. Yadā-saddo hetuattho, na kālatthoti āha ‘‘yasmā taṃ maññatī’’ti. Tāvadeva dve gāvo yujjhanteti tasmiṃyeva khaṇe dvīsu goṇesu yujjhantesu.
ขนฺติโต อุตฺตริตโร อโญฺญ อโตฺถ น วิชฺชติ อนนฺตเรว อสฺส วิโรธํ อนตฺถํ ปฎิพาหิตฺวา ทิฎฺฐธมฺมิกสฺส เจว สมฺปรายิกสฺส จ สํวิธานโตฯ ตํ ขนฺติํ ปรมํ อาหุ เสฎฺฐพลํ วิโรธปจฺจยํ อภิภุยฺย ปวตฺตนโตฯ พาลโยคโต พาโล, ตสฺส พลํ พาลพลํ, อญฺญาณนฺติ อาห ‘‘พาลพลํ นาม อญฺญาณพล’’นฺติฯ ตํ ยสฺส พลนฺติ ตํ อญฺญาณพลํ ยสฺส ปุคฺคลสฺส พลํ, อพลเมว ตํ ปญฺญาพเลน วิทฺธํเสตพฺพโตฯ ปฎิวตฺตา น วิชฺชตีติ ธมฺมฎฺฐํ ปฎิปฺผริตฺวา อภิภวิตฺวา ปวตฺตา นตฺถิฯ ปฎิวจนมตฺตํ ปน โกจิ วเทยฺยาปิ, ตํ อการณนฺติ ทเสฺสโนฺต ‘‘ปฎิปฺผริตฺวา วา’’ติอาทิมาหฯ พาลพลนฺติ ‘‘ปฎิปฺผริตฺวา’’ติ วจนสฺส การณวจนํฯ ตเสฺสว ปุคฺคลสฺส ปฎิกุชฺฌนกสฺสฯ นานตฺตาวิตกฺกนโต อุภินฺนํ อตฺถํฯ ติกิจฺฉนฺตนฺติ อนตฺถปฎิพาหนมุเขน ปณฺฑิตกิจฺจกรเณน ปฎิเสเธนฺตํฯ ‘‘พาโล อย’’นฺติ เอวํ ปญฺญเปตุํ เหตุผลานํ อนวโพธโต จตุสจฺจธเมฺม อเฉกาติฯ
Khantito uttaritaro añño attho na vijjati anantareva assa virodhaṃ anatthaṃ paṭibāhitvā diṭṭhadhammikassa ceva samparāyikassa ca saṃvidhānato. Taṃ khantiṃ paramaṃ āhu seṭṭhabalaṃ virodhapaccayaṃ abhibhuyya pavattanato. Bālayogato bālo, tassa balaṃ bālabalaṃ, aññāṇanti āha ‘‘bālabalaṃ nāma aññāṇabala’’nti. Taṃ yassa balanti taṃ aññāṇabalaṃ yassa puggalassa balaṃ, abalameva taṃ paññābalena viddhaṃsetabbato. Paṭivattā na vijjatīti dhammaṭṭhaṃ paṭippharitvā abhibhavitvā pavattā natthi. Paṭivacanamattaṃ pana koci vadeyyāpi, taṃ akāraṇanti dassento ‘‘paṭippharitvā vā’’tiādimāha. Bālabalanti ‘‘paṭippharitvā’’ti vacanassa kāraṇavacanaṃ. Tasseva puggalassa paṭikujjhanakassa. Nānattāvitakkanato ubhinnaṃ atthaṃ. Tikicchantanti anatthapaṭibāhanamukhena paṇḍitakiccakaraṇena paṭisedhentaṃ. ‘‘Bālo aya’’nti evaṃ paññapetuṃ hetuphalānaṃ anavabodhato catusaccadhamme achekāti.
เวปจิตฺติสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vepacittisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๔. เวปจิตฺติสุตฺตํ • 4. Vepacittisuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๔. เวปจิตฺติสุตฺตวณฺณนา • 4. Vepacittisuttavaṇṇanā
