Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / ஸாரத்த²தீ³பனீ-டீகா • Sāratthadīpanī-ṭīkā

வேரஞ்ஜகண்ட³வண்ணனா

Verañjakaṇḍavaṇṇanā

. ஸெய்யதி²த³ந்தி தங் கதமங், தங் கத²ந்தி வா அத்தோ². அனியமனித்³தே³ஸவசனந்தி நத்தி² ஏதஸ்ஸ நியமோதி அனியமோ, நித்³தி³ஸீயதி அத்தோ² ஏதேனாதி நித்³தே³ஸோ, வுச்சதி ஏதேனாதி வசனங், நித்³தே³ஸோயேவ வசனங் நித்³தே³ஸவசனங், அனியமஸ்ஸ நித்³தே³ஸவசனங் அனியமனித்³தே³ஸவசனங், பட²மங் அனியமிதஸ்ஸ ஸமயஸ்ஸ நித்³தே³ஸவசனந்தி அத்தோ². ‘‘யேனாதி அவத்வா தேனாதி வுத்தத்தா அனியமங் கத்வா நித்³தி³ட்ட²வசனங் அனியமனித்³தே³ஸவசன’’ந்திபி வத³ந்தி. யங்தங்ஸத்³தா³னங் நிச்சஸம்ப³ந்த⁴பா⁴வதோ ஆஹ ‘‘தஸ்ஸ ஸரூபேன அவுத்தேனபீ’’திஆதி³. தத்த² தஸ்ஸாதி ‘‘தேனா’’தி ஏதஸ்ஸ. ஸரூபேன அவுத்தேனபீதி ‘‘யேனா’’தி ஏவங் ஸரூபதோ பாளியங் அவுத்தேனபி. அத்த²தோ ஸித்³தே⁴னாதி பரபா⁴கே³ ஸாரிபுத்தத்தே²ரஸ்ஸ உப்பஜ்ஜனகபரிவிதக்கஸங்கா²தஅத்த²தோ ஸித்³தே⁴ன. பரிவிதக்கே ஹி ஸித்³தே⁴ யேன ஸமயேன பரிவிதக்கோ உத³பாதீ³தி இத³ங் அத்த²தோ ஸித்³த⁴மேவ ஹோதி. தேனேவாஹ ‘‘அபரபா⁴கே³ ஹி வினயபஞ்ஞத்தியாசனஹேதுபூ⁴தோ ஆயஸ்மதோ ஸாரிபுத்தஸ்ஸ பரிவிதக்கோ ஸித்³தோ⁴’’திஆதி³. ‘‘தேனா’’தி வத்வா ததோ தத³த்த²மேவ ‘‘யேனா’’தி அத்த²தோ வுச்சமானத்தா ‘‘யேனா’’தி அயங் ‘‘தேனா’’தி ஏதஸ்ஸ படினித்³தே³ஸோ நாம ஜாதோ. படினித்³தே³ஸோதி ச வித்தா²ரனித்³தே³ஸோதி அத்தோ².

.Seyyathidanti taṃ katamaṃ, taṃ kathanti vā attho. Aniyamaniddesavacananti natthi etassa niyamoti aniyamo, niddisīyati attho etenāti niddeso, vuccati etenāti vacanaṃ, niddesoyeva vacanaṃ niddesavacanaṃ, aniyamassa niddesavacanaṃ aniyamaniddesavacanaṃ, paṭhamaṃ aniyamitassa samayassa niddesavacananti attho. ‘‘Yenāti avatvā tenāti vuttattā aniyamaṃ katvā niddiṭṭhavacanaṃ aniyamaniddesavacana’’ntipi vadanti. Yaṃtaṃsaddānaṃ niccasambandhabhāvato āha ‘‘tassa sarūpena avuttenapī’’tiādi. Tattha tassāti ‘‘tenā’’ti etassa. Sarūpena avuttenapīti ‘‘yenā’’ti evaṃ sarūpato pāḷiyaṃ avuttenapi. Atthato siddhenāti parabhāge sāriputtattherassa uppajjanakaparivitakkasaṅkhātaatthato siddhena. Parivitakke hi siddhe yena samayena parivitakko udapādīti idaṃ atthato siddhameva hoti. Tenevāha ‘‘aparabhāge hi vinayapaññattiyācanahetubhūto āyasmato sāriputtassa parivitakko siddho’’tiādi. ‘‘Tenā’’ti vatvā tato tadatthameva ‘‘yenā’’ti atthato vuccamānattā ‘‘yenā’’ti ayaṃ ‘‘tenā’’ti etassa paṭiniddeso nāma jāto. Paṭiniddesoti ca vitthāraniddesoti attho.

அபரபா⁴கே³ ஹீதி எத்த² ஹி-ஸத்³தோ³ ஹேதும்ஹி, யஸ்மாதி அத்தோ². வினயபஞ்ஞத்தியாசனஹேதுபூ⁴தோதி ‘‘ஏதஸ்ஸ ப⁴க³வா காலோ, ஏதஸ்ஸ ஸுக³த காலோ, யங் ப⁴க³வா ஸாவகானங் ஸிக்கா²பத³ங் பஞ்ஞபெய்ய, உத்³தி³ஸெய்ய பாதிமொக்க²ங். யத²யித³ங் ப்³ரஹ்மசரியங் அத்³த⁴னியங் அஸ்ஸ சிரட்டி²திக’’ந்தி ஏவங் பவத்தஸ்ஸ வினயபஞ்ஞத்தியாசனஸ்ஸ காரணபூ⁴தோதி அத்தோ². பரிவிதக்கோதி ‘‘கதமேஸானங் கோ² பு³த்³தா⁴னங் ப⁴க³வந்தானங் ப்³ரஹ்மசரியங் ந சிரட்டி²திகங் அஹோஸி, கதமேஸானங் பு³த்³தா⁴னங் ப⁴க³வந்தானங் ப்³ரஹ்மசரியங் சிரட்டி²திகங் அஹோஸீ’’தி ஏவங் பவத்தோ பரிவிதக்கோ. யங்தங்ஸத்³தா³னங் நிச்சஸம்ப³ந்தோ⁴தி ஆஹ ‘‘தஸ்மா யேன ஸமயேனா’’திஆதி³. புப்³பே³ வா பச்சா² வா அத்த²தோ ஸித்³தே⁴னாதி புப்³பே³ வா பச்சா² வா உப்பன்னஅத்த²தோ ஸித்³தே⁴ன. படினித்³தே³ஸோ கத்தப்³போ³தி ஏதஸ்ஸ ‘‘யதி³த³’’ந்தி இமினா ஸம்ப³ந்தோ⁴. ‘‘படினித்³தே³ஸோ கத்தப்³போ³’’தி யதி³த³ங் யங் இத³ங் விதா⁴னங், அயங் ஸப்³ப³ஸ்மிங் வினயே யுத்தீதி அத்தோ². அத² வா ‘‘படினித்³தே³ஸோ கத்தப்³போ³’’தி யதி³த³ங் யா அயங் யுத்தி, அயங் ஸப்³ப³ஸ்மிங் வினயே யுத்தீதி அத்தோ².

Aparabhāge hīti ettha hi-saddo hetumhi, yasmāti attho. Vinayapaññattiyācanahetubhūtoti ‘‘etassa bhagavā kālo, etassa sugata kālo, yaṃ bhagavā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeyya, uddiseyya pātimokkhaṃ. Yathayidaṃ brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assa ciraṭṭhitika’’nti evaṃ pavattassa vinayapaññattiyācanassa kāraṇabhūtoti attho. Parivitakkoti ‘‘katamesānaṃ kho buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikaṃ ahosi, katamesānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ ciraṭṭhitikaṃ ahosī’’ti evaṃ pavatto parivitakko. Yaṃtaṃsaddānaṃ niccasambandhoti āha ‘‘tasmā yena samayenā’’tiādi. Pubbe vā pacchā vā atthato siddhenāti pubbe vā pacchā vā uppannaatthato siddhena. Paṭiniddeso kattabboti etassa ‘‘yadida’’nti iminā sambandho. ‘‘Paṭiniddeso kattabbo’’ti yadidaṃ yaṃ idaṃ vidhānaṃ, ayaṃ sabbasmiṃ vinaye yuttīti attho. Atha vā ‘‘paṭiniddeso kattabbo’’ti yadidaṃ yā ayaṃ yutti, ayaṃ sabbasmiṃ vinaye yuttīti attho.

தத்ரித³ங் முக²மத்தனித³ஸ்ஸனந்தி தஸ்ஸா யதா²வுத்தயுத்தியா பரிதீ³பனே இத³ங் முக²மத்தனித³ஸ்ஸனங், உபாயமத்தனித³ஸ்ஸனந்தி அத்தோ². முக²ங் த்³வாரங் உபாயோதி ஹி அத்த²தோ ஏகங். ‘‘தேன ஹி பி⁴க்க²வே பி⁴க்கூ²னங் ஸிக்கா²பத³ங் பஞ்ஞபெஸ்ஸாமீ’’தி பாளிங் த³ஸ்ஸெத்வா தத்த² படினித்³தே³ஸமாஹ ‘‘யேன ஸுதி³ன்னோ’’திஆதி³னா. தேனாதி ஹேதுஅத்தே² கரணவசனத்தா தஸ்ஸ படினித்³தே³ஸோபி தாதி³ஸோயேவாதி ஆஹ ‘‘யஸ்மா படிஸேவீ’’தி. புப்³பே³ அத்த²தோ ஸித்³தே⁴னாதி புப்³பே³ உப்பன்னமேது²னத⁴ம்மபடிஸேவனஸங்கா²தஅத்த²தோ ஸித்³தே⁴ன. பச்சா² அத்த²தோ ஸித்³தே⁴னாதி ரஞ்ஞா அதி³ன்னங் தா³ரூனங் ஆதி³யனஸங்கா²தபச்சா²உப்பன்னஅத்த²தோ ஸித்³தே⁴ன. ஸமயஸத்³தோ³தி ஏதஸ்ஸ ‘‘தி³ஸ்ஸதீ’’தி இமினா ஸம்ப³ந்தோ⁴.

Tatridaṃmukhamattanidassananti tassā yathāvuttayuttiyā paridīpane idaṃ mukhamattanidassanaṃ, upāyamattanidassananti attho. Mukhaṃ dvāraṃ upāyoti hi atthato ekaṃ. ‘‘Tena hi bhikkhave bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’ti pāḷiṃ dassetvā tattha paṭiniddesamāha ‘‘yena sudinno’’tiādinā. Tenāti hetuatthe karaṇavacanattā tassa paṭiniddesopi tādisoyevāti āha ‘‘yasmā paṭisevī’’ti. Pubbe atthato siddhenāti pubbe uppannamethunadhammapaṭisevanasaṅkhātaatthato siddhena. Pacchā atthato siddhenāti raññā adinnaṃ dārūnaṃ ādiyanasaṅkhātapacchāuppannaatthato siddhena. Samayasaddoti etassa ‘‘dissatī’’ti iminā sambandho.

ஸமவாயேதி பச்சயஸாமக்³கி³யங், காரணஸமவாயேதி அத்தோ². க²ணேதி ஓகாஸே. அஸ்ஸாதி அஸ்ஸ ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ ஸமவாயோ அத்தோ²தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. அப்பேவ நாம ஸ்வேபி உபஸங்கமெய்யாம காலஞ்ச ஸமயஞ்ச உபாதா³யாதி எத்த² காலோ நாம உபஸங்கமனஸ்ஸ யுத்தபயுத்தகாலோ. ஸமயோ நாம தஸ்ஸேவ பச்சயஸாமக்³கீ³, அத்த²தோ தத³னுரூபங் ஸரீரப³லஞ்சேவ தப்பச்சயபரிஸ்ஸயாபா⁴வோ ச. உபாதா³னங் நாம ஞாணேன தேஸங் க³ஹணங் ஸல்லக்க²ணங், தஸ்மா காலஞ்ச ஸமயஞ்ச பஞ்ஞாய க³ஹெத்வா உபதா⁴ரெத்வாதி அத்தோ². இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – ஸசே அம்ஹாகங் ஸ்வே க³மனஸ்ஸ யுத்தகாலோ ப⁴விஸ்ஸதி, காயே ப³லமத்தா சேவ ப²ரிஸ்ஸதி, க³மனபச்சயா ச அஞ்ஞோ அபா²ஸுவிஹாரோ ந ப⁴விஸ்ஸதி, அதே²தங் காலஞ்ச க³மனகாரணஸமவாயஸங்கா²தங் ஸமயஞ்ச உபதா⁴ரெத்வா அபி ஏவ நாம ஸ்வே ஆக³ச்செ²ய்யாமாதி.

Samavāyeti paccayasāmaggiyaṃ, kāraṇasamavāyeti attho. Khaṇeti okāse. Assāti assa samayasaddassa samavāyo atthoti sambandho. Appeva nāma svepi upasaṅkameyyāma kālañca samayañca upādāyāti ettha kālo nāma upasaṅkamanassa yuttapayuttakālo. Samayo nāma tasseva paccayasāmaggī, atthato tadanurūpaṃ sarīrabalañceva tappaccayaparissayābhāvo ca. Upādānaṃ nāma ñāṇena tesaṃ gahaṇaṃ sallakkhaṇaṃ, tasmā kālañca samayañca paññāya gahetvā upadhāretvāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace amhākaṃ sve gamanassa yuttakālo bhavissati, kāye balamattā ceva pharissati, gamanapaccayā ca añño aphāsuvihāro na bhavissati, athetaṃ kālañca gamanakāraṇasamavāyasaṅkhātaṃ samayañca upadhāretvā api eva nāma sve āgaccheyyāmāti.

க²ணோதி ஓகாஸோ. ததா²க³துப்பாதா³தி³கோ ஹி மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியஸ்ஸ ஓகாஸோ தப்பச்சயபடிலாப⁴ஹேதுத்தா, க²ணோ ஏவ ச ஸமயோ. யோ க²ணோதி ச ஸமயோதி ச வுச்சதி, ஸோ ஏகோவாதி ஹி அத்தோ². மஹாஸமயோதி மஹாஸமூஹோ. பவுத்³த⁴ங் வனங் பவனங், தஸ்மிங் பவனஸ்மிங், வனஸண்டே³தி அத்தோ². ஸமயோபி கோ² தே ப⁴த்³தா³லி அப்படிவித்³தோ⁴ அஹோஸீதி எத்த² ஸமயோதி ஸிக்கா²பத³பூரணஸ்ஸ ஹேது. ப⁴த்³தா³லீதி தஸ்ஸ பி⁴க்கு²னோ நாமங். இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – ப⁴த்³தா³லி தயா படிவிஜ்ஜி²தப்³ப³யுத்தகங் ஏதங் காரணங் அத்தி², தம்பி தே ந படிவித்³த⁴ங் ந ஸல்லக்கி²தந்தி. கிங் தங் காரணந்தி ஆஹ ‘‘ப⁴க³வா கோ²’’திஆதி³.

Khaṇoti okāso. Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayapaṭilābhahetuttā, khaṇo eva ca samayo. Yo khaṇoti ca samayoti ca vuccati, so ekovāti hi attho. Mahāsamayoti mahāsamūho. Pavuddhaṃ vanaṃ pavanaṃ, tasmiṃ pavanasmiṃ, vanasaṇḍeti attho. Samayopi kho te bhaddāli appaṭividdho ahosīti ettha samayoti sikkhāpadapūraṇassa hetu. Bhaddālīti tassa bhikkhuno nāmaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhaddāli tayā paṭivijjhitabbayuttakaṃ etaṃ kāraṇaṃ atthi, tampi te na paṭividdhaṃ na sallakkhitanti. Kiṃ taṃ kāraṇanti āha ‘‘bhagavā kho’’tiādi.

உக்³கா³ஹமானோ திஆதீ³ஸு மானோதி தஸ்ஸ பரிப்³பா³ஜகஸ்ஸ பகதினாமங், கிஞ்சி கிஞ்சி பன உக்³க³ஹேதுங் ஸமத்த²தாய ‘‘உக்³கா³ஹமானோ’’தி நங் ஸஞ்ஜானந்தி, தஸ்மா ‘‘உக்³கா³ஹமானோ’’தி வுச்சதி . ஸமணமுண்டி³காய புத்தோ ஸமணமுண்டி³காபுத்தோ. ஸோ கிர தே³வத³த்தஸ்ஸ உபட்டா²கோ. ஸமயங் தி³ட்டி²ங் பவத³ந்தி எத்தா²தி ஸமயப்பவாத³கோ, தஸ்மிங் ஸமயப்பவாத³கே, தி³ட்டி²ப்பவாத³கேதி அத்தோ². தஸ்மிங் கிர டா²னே சங்கீதாருக்க²பொக்க²ரஸாதிபபு⁴தயோ ப்³ராஹ்மணா நிக³ண்டா²சேலகபரிப்³பா³ஜகாத³யோ ச பரிப்³பா³ஜகா ஸன்னிபதித்வா அத்தனோ அத்தனோ ஸமயங் தி³ட்டி²ங் பவத³ந்தி கதெ²ந்தி தீ³பெந்தி, தஸ்மா ஸோ ஆராமோ ‘‘ஸமயப்பவாத³கோ’’தி வுச்சதி, ஸ்வேவ திந்து³காசீரஸங்கா²தாய திம்ப³ருருக்க²பந்தியா பரிக்கி²த்தத்தா ‘‘திந்து³காசீர’’ந்தி வுச்சதி. ஏகா ஸாலா எத்தா²தி ஏகஸாலகோ. யஸ்மா பனெத்த² பட²மங் ஏகா ஸாலா கதா அஹோஸி, பச்சா² மஹாபுஞ்ஞங் பொட்ட²பாத³பரிப்³பா³ஜகங் நிஸ்ஸாய ப³ஹூ ஸாலா கதா, தஸ்மா தமேவ ஏகங் ஸாலமுபாதா³ய லத்³த⁴னாமவஸேன ‘‘ஏகஸாலகோ’’தி வுச்சதி. மல்லிகாய பன பஸேனதி³ரஞ்ஞோ தே³வியா உய்யானபூ⁴தோ ஸோ புப்ப²ப²லஸஞ்ச²ன்னோ ஆராமோதி கத்வா ‘‘மல்லிகாய ஆராமோ’’தி ஸங்க்²யங் க³தோ. தஸ்மிங் ஸமயப்பவாத³கே திந்து³காசீரே ஏகஸாலகே மல்லிகாய ஆராமே. படிவஸதீதி தஸ்மிங் வாஸபா²ஸுதாய வஸதி.

Uggāhamāno tiādīsu mānoti tassa paribbājakassa pakatināmaṃ, kiñci kiñci pana uggahetuṃ samatthatāya ‘‘uggāhamāno’’ti naṃ sañjānanti, tasmā ‘‘uggāhamāno’’ti vuccati . Samaṇamuṇḍikāya putto samaṇamuṇḍikāputto. So kira devadattassa upaṭṭhāko. Samayaṃ diṭṭhiṃ pavadanti etthāti samayappavādako, tasmiṃ samayappavādake, diṭṭhippavādaketi attho. Tasmiṃ kira ṭhāne caṅkītārukkhapokkharasātipabhutayo brāhmaṇā nigaṇṭhācelakaparibbājakādayo ca paribbājakā sannipatitvā attano attano samayaṃ diṭṭhiṃ pavadanti kathenti dīpenti, tasmā so ārāmo ‘‘samayappavādako’’ti vuccati, sveva tindukācīrasaṅkhātāya timbarurukkhapantiyā parikkhittattā ‘‘tindukācīra’’nti vuccati. Ekā sālā etthāti ekasālako. Yasmā panettha paṭhamaṃ ekā sālā katā ahosi, pacchā mahāpuññaṃ poṭṭhapādaparibbājakaṃ nissāya bahū sālā katā, tasmā tameva ekaṃ sālamupādāya laddhanāmavasena ‘‘ekasālako’’ti vuccati. Mallikāya pana pasenadirañño deviyā uyyānabhūto so pupphaphalasañchanno ārāmoti katvā ‘‘mallikāya ārāmo’’ti saṅkhyaṃ gato. Tasmiṃ samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme. Paṭivasatīti tasmiṃ vāsaphāsutāya vasati.

தி³ட்டே² த⁴ம்மேதி பச்சக்கே² அத்தபா⁴வே. அத்தோ²தி வுட்³டி⁴. ஸம்பராயிகோதி கம்மகிலேஸவஸேன ஸம்பரேதப்³ப³தோ ஸம்பாபுணிதப்³ப³தோ ஸம்பராயோ, பரலோகோ. தத்த² நியுத்தோ ஸம்பராயிகோ, பரலோகத்தோ². அத்தா²பி⁴ஸமயாதி யதா²வுத்தஉப⁴யத்த²ஸங்கா²தஹிதபடிலாபா⁴. ஸம்பராயிகோபி ஹி அத்தோ² காரணஸ்ஸ நிப்ப²ன்னத்தா படிலத்³தோ⁴ நாம ஹோதீதி தமத்த²த்³வயங் ஏகதோ கத்வா ‘‘அத்தா²பி⁴ஸமயா’’தி வுத்தங். தி⁴யா பஞ்ஞாய ராதி க³ண்ஹாதீதி தீ⁴ரோ. அத² வா தீ⁴ பஞ்ஞா ஏதஸ்ஸ அத்தீ²தி தீ⁴ரோ.

Diṭṭhe dhammeti paccakkhe attabhāve. Atthoti vuḍḍhi. Samparāyikoti kammakilesavasena samparetabbato sampāpuṇitabbato samparāyo, paraloko. Tattha niyutto samparāyiko, paralokattho. Atthābhisamayāti yathāvuttaubhayatthasaṅkhātahitapaṭilābhā. Samparāyikopi hi attho kāraṇassa nipphannattā paṭiladdho nāma hotīti tamatthadvayaṃ ekato katvā ‘‘atthābhisamayā’’ti vuttaṃ. Dhiyā paññāya rāti gaṇhātīti dhīro. Atha vā dhī paññā etassa atthīti dhīro.

ஸம்மா மானாபி⁴ஸமயாதி மானஸ்ஸ ஸம்மா பஹானேன. ஸம்மாதி இமினா மானஸ்ஸ அக்³க³மக்³க³ஞாணேன ஸமுச்சே²த³ப்பஹானங் வுத்தங். து³க்க²ஸ்ஸ பீளனட்டோ²திஆதீ³ஸு து³க்க²ஸச்சஸ்ஸ பீளனங் தங்ஸமங்கி³னோ ஹிங்ஸனங் அவிப்பா²ரிகதாகரணங், பீளனமேவ அத்தோ² பீளனட்டோ², த்த²காரஸ்ஸ ட்ட²காரங் கத்வா வுத்தங். ஏவங் ஸேஸேஸுபி. ஸமேச்ச பச்சயேஹி கதபா⁴வோ ஸங்க²தட்டோ². ஸந்தாபோ து³க்க²து³க்க²தாதி³வஸேன ஸந்தாபனங் பரித³ஹனங். விபரிணாமோ ஜராய மரணேன சாதி த்³விதா⁴ விபரிணாமேதப்³ப³தா. அபி⁴ஸமேதப்³போ³ படிவிஜ்ஜி²தப்³போ³தி அபி⁴ஸமயோ, அபி⁴ஸமயோவ அத்தோ² அபி⁴ஸமயட்டோ², பீளனாதீ³னி. தானி ஹி அபி⁴ஸமேதப்³ப³பா⁴வேன ஏகீபா⁴வங் உபனெத்வா ‘‘அபி⁴ஸமயட்டோ²’’தி வுத்தானி, அபி⁴ஸமயஸ்ஸ வா படிவேத⁴ஸ்ஸ விஸயபூ⁴தோ அத்தோ² அபி⁴ஸமயட்டோ²தி தானேவ பீளனாதீ³னி அபி⁴ஸமயஸ்ஸ விஸயபா⁴வூபக³மனஸாமஞ்ஞதோ ஏகத்தேன வுத்தானி.

Sammā mānābhisamayāti mānassa sammā pahānena. Sammāti iminā mānassa aggamaggañāṇena samucchedappahānaṃ vuttaṃ. Dukkhassa pīḷanaṭṭhotiādīsu dukkhasaccassa pīḷanaṃ taṃsamaṅgino hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ, pīḷanameva attho pīḷanaṭṭho, tthakārassa ṭṭhakāraṃ katvā vuttaṃ. Evaṃ sesesupi. Samecca paccayehi katabhāvo saṅkhataṭṭho. Santāpo dukkhadukkhatādivasena santāpanaṃ paridahanaṃ. Vipariṇāmo jarāya maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbatā. Abhisametabbo paṭivijjhitabboti abhisamayo, abhisamayova attho abhisamayaṭṭho, pīḷanādīni. Tāni hi abhisametabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā ‘‘abhisamayaṭṭho’’ti vuttāni, abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūto attho abhisamayaṭṭhoti tāneva pīḷanādīni abhisamayassa visayabhāvūpagamanasāmaññato ekattena vuttāni.

எத்த² ச உபஸக்³கா³னங் ஜோதகமத்தத்தா தஸ்ஸ தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ வாசகோ ஸமயஸத்³தோ³ ஏவாதி ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ அத்து²த்³தா⁴ரேபி ஸஉபஸக்³கோ³ அபி⁴ஸமயஸத்³தோ³ வுத்தோ. தத்த² ஸஹகாரீகாரணஸன்னிஜ்ஜ²ங் ஸமேதி ஸமவேதீதி ஸமயோ, ஸமவாயோ. ஸமேதி ஸமாக³ச்ச²தி மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியங் எத்த² ததா³தா⁴ரபுக்³க³லேஹீதி ஸமயோ, க²ணோ. ஸமெந்தி எத்த², ஏதேன வா ஸங்க³ச்ச²ந்தி த⁴ம்மா ஸஹஜாதத⁴ம்மேஹி உப்பாதா³தீ³ஹி வாதி ஸமயோ, காலோ. த⁴ம்மப்பவத்திமத்ததாய அத்த²தோ அபூ⁴தோபி ஹி காலோ த⁴ம்மப்பவத்தியா அதி⁴கரணங் காரணங் விய ச பரிகப்பனாமத்தஸித்³தே⁴ன ரூபேன வோஹரீயதி. ஸமங், ஸஹ வா அவயவானங் அயனங் பவத்தி அவட்டா²னந்தி ஸமயோ, ஸமூஹோ யதா² ‘‘ஸமுதா³யோ’’தி. அவயவேன ஸஹாவட்டா²னமேவ ஹி ஸமூஹோ. பச்சயந்தரஸமாக³மே ஏதி ப²லங் ஏதஸ்மா உப்பஜ்ஜதி பவத்ததி சாதி ஸமயோ, ஹேது யதா² ‘‘ஸமுத³யோ’’தி. ஸமேதி ஸங்யோஜனபா⁴வதோ ஸம்ப³ந்தோ⁴ ஏதி அத்தனோ விஸயே பவத்ததி, த³ள்ஹக்³க³ஹணபா⁴வதோ வா தங்ஸங்யுத்தா அயந்தி பவத்தந்தி ஸத்தா யதா²பி⁴னிவேஸங் ஏதேனாதி ஸமயோ, தி³ட்டி². தி³ட்டி²ஸங்யோஜனேன ஹி ஸத்தா அதிவிய ப³ஜ்ஜ²ந்தி. ஸமிதி ஸங்க³தி ஸமோதா⁴னந்தி ஸமயோ, படிலாபோ⁴. ஸமஸ்ஸ நிரோத⁴ஸ்ஸ யானங், ஸம்மா வா யானங் அபக³மோ அப்பவத்தீதி ஸமயோ, பஹானங். ஞாணேன அபி⁴முக²ங் ஸம்மா ஏதப்³போ³ அதி⁴க³ந்தப்³போ³தி அபி⁴ஸமயோ, த⁴ம்மானங் அவிபரீதோ ஸபா⁴வோ. அபி⁴முக²பா⁴வேன ஸம்மா ஏதி க³ச்ச²தி பு³ஜ்ஜ²தீதி அபி⁴ஸமயோ, த⁴ம்மானங் யதா²பூ⁴தஸபா⁴வாவபோ³தோ⁴. ஏவங் தஸ்மிங் தஸ்மிங் அத்தே² ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ பவத்தி வேதி³தப்³பா³.

Ettha ca upasaggānaṃ jotakamattattā tassa tassa atthassa vācako samayasaddo evāti samayasaddassa atthuddhārepi saupasaggo abhisamayasaddo vutto. Tattha sahakārīkāraṇasannijjhaṃ sameti samavetīti samayo, samavāyo. Sameti samāgacchati maggabrahmacariyaṃ ettha tadādhārapuggalehīti samayo, khaṇo. Samenti ettha, etena vā saṃgacchanti dhammā sahajātadhammehi uppādādīhi vāti samayo, kālo. Dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ kāraṇaṃ viya ca parikappanāmattasiddhena rūpena voharīyati. Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho yathā ‘‘samudāyo’’ti. Avayavena sahāvaṭṭhānameva hi samūho. Paccayantarasamāgame eti phalaṃ etasmā uppajjati pavattati cāti samayo, hetu yathā ‘‘samudayo’’ti. Sameti saṃyojanabhāvato sambandho eti attano visaye pavattati, daḷhaggahaṇabhāvato vā taṃsaṃyuttā ayanti pavattanti sattā yathābhinivesaṃ etenāti samayo, diṭṭhi. Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhanti. Samiti saṅgati samodhānanti samayo, paṭilābho. Samassa nirodhassa yānaṃ, sammā vā yānaṃ apagamo appavattīti samayo, pahānaṃ. Ñāṇena abhimukhaṃ sammā etabbo adhigantabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparīto sabhāvo. Abhimukhabhāvena sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ yathābhūtasabhāvāvabodho. Evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe samayasaddassa pavatti veditabbā.

நனு ச அத்த²மத்தங் படிச்ச ஸத்³தா³ அபி⁴னிவிஸந்தி, ந ஏகேன ஸத்³தே³ன அனேகே அத்தா² அபி⁴தீ⁴யந்தீதி? ஸச்சமேதங் ஸத்³த³விஸேஸே அபெக்கி²தே. ஸத்³த³விஸேஸே ஹி அபெக்கி²யமானே ஏகேன ஸத்³தே³ன அனேகத்தா²பி⁴தா⁴னங் ந ஸம்ப⁴வதி. ந ஹி யோ காலத்தோ² ஸமயஸத்³தோ³, ஸோயேவ ஸமூஹாதி³அத்த²ங் வத³தி. எத்த² பன தேஸங் தேஸங் அத்தா²னங் ஸமயஸத்³த³வசனீயதாஸாமஞ்ஞமுபாதா³ய அனேகத்த²தா ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ வுத்தா. ஏவங் ஸப்³ப³த்த² அத்து²த்³தா⁴ரே அதி⁴ப்பாயோ வேதி³தப்³போ³. இத⁴ பனஸ்ஸ காலோ அத்தோ²தி அஸ்ஸ ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ இத⁴ காலோ அத்தோ² ஸமவாயாதீ³னங் அத்தா²னங் இத⁴ அஸம்ப⁴வதோ தே³ஸதே³ஸகாதீ³னங் விய நிதா³னபா⁴வேன காலஸ்ஸ அபதி³ஸிதப்³ப³தோ ச.

Nanu ca atthamattaṃ paṭicca saddā abhinivisanti, na ekena saddena aneke atthā abhidhīyantīti? Saccametaṃ saddavisese apekkhite. Saddavisese hi apekkhiyamāne ekena saddena anekatthābhidhānaṃ na sambhavati. Na hi yo kālattho samayasaddo, soyeva samūhādiatthaṃ vadati. Ettha pana tesaṃ tesaṃ atthānaṃ samayasaddavacanīyatāsāmaññamupādāya anekatthatā samayasaddassa vuttā. Evaṃ sabbattha atthuddhāre adhippāyo veditabbo. Idha panassa kālo atthoti assa samayasaddassa idha kālo attho samavāyādīnaṃ atthānaṃ idha asambhavato desadesakādīnaṃ viya nidānabhāvena kālassa apadisitabbato ca.

உபயோக³வசனேன பு⁴ம்மவசனேன ச நித்³தே³ஸமகத்வா இத⁴ கரணவசனேன நித்³தே³ஸே பயோஜனங் நித்³தா⁴ரேதுகாமோ பரம்முகே²ன சோத³னங் ஸமுட்டா²பேதி ‘‘எத்தா²ஹா’’திஆதி³. எத்த² ‘‘தேன ஸமயேனா’’தி இமஸ்மிங் டா²னே விதண்ட³வாதீ³ ஆஹாதி அத்தோ². அதா²தி சோத³னாய கத்துகாமதங் தீ³பேதி, நனூதி இமினா ஸமானத்தோ². கஸ்மா கரணவசனேன நித்³தே³ஸோ கதோதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. பு⁴ம்மவசனேன நித்³தே³ஸோ கதோதி யோஜேதப்³ப³ங். எத்தா²பி ‘‘யதா²’’தி இத³ங் ஆனெத்வா ஸம்ப³ந்தி⁴தப்³ப³ங். தத்தா²தி தேஸு ஸுத்தாபி⁴த⁴ம்மேஸு. ததா²தி உபயோக³பு⁴ம்மவசனேஹி. இதா⁴தி இமஸ்மிங் வினயே. அஞ்ஞதா²தி கரணவசனேன. அச்சந்தமேவாதி ஆரம்ப⁴தோ பட்டா²ய யாவ தே³ஸனானிட்டா²னங், தாவ அச்சந்தமேவ, நிரந்தரமேவாதி அத்தோ². கருணாவிஹாரேனாதி பரஹிதபடிபத்திஸங்கா²தேன கருணாவிஹாரேன. ததா² ஹி கருணானிதா³னத்தா தே³ஸனாய இத⁴ பரஹிதபடிபத்தி ‘‘கருணாவிஹாரோ’’தி வுத்தா, ந பன கருணாஸமஆபத்திவிஹாரோ. ந ஹி தே³ஸனாகாலே தே³ஸேதப்³ப³த⁴ம்மவிஸயஸ்ஸ தே³ஸனாஞாணஸ்ஸ ஸத்தவிஸயாய மஹாகருணாய ஸஹுப்பத்தி ஸம்ப⁴வதி பி⁴ன்னவிஸயத்தா, தஸ்மா கருணாவஸேன பவத்தோ பரஹிதபஅபத்திஸங்கா²தோ விஹாரோ இத⁴ கருணாவிஹாரோதி வேதி³தப்³போ³. தத³த்த²ஜோதனத்த²ந்தி அச்சந்தஸங்யோக³த்த²தீ³பனத்த²ங் உபயோக³னித்³தே³ஸோ கதோ யதா² ‘‘மாஸங் அஜ்ஜே²தீ’’தி.

Upayogavacanena bhummavacanena ca niddesamakatvā idha karaṇavacanena niddese payojanaṃ niddhāretukāmo parammukhena codanaṃ samuṭṭhāpeti ‘‘etthāhā’’tiādi. Ettha ‘‘tena samayenā’’ti imasmiṃ ṭhāne vitaṇḍavādī āhāti attho. Athāti codanāya kattukāmataṃ dīpeti, nanūti iminā samānattho. Kasmā karaṇavacanena niddeso katoti sambandho. Bhummavacanena niddeso katoti yojetabbaṃ. Etthāpi ‘‘yathā’’ti idaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Tatthāti tesu suttābhidhammesu. Tathāti upayogabhummavacanehi. Idhāti imasmiṃ vinaye. Aññathāti karaṇavacanena. Accantamevāti ārambhato paṭṭhāya yāva desanāniṭṭhānaṃ, tāva accantameva, nirantaramevāti attho. Karuṇāvihārenāti parahitapaṭipattisaṅkhātena karuṇāvihārena. Tathā hi karuṇānidānattā desanāya idha parahitapaṭipatti ‘‘karuṇāvihāro’’ti vuttā, na pana karuṇāsamaāpattivihāro. Na hi desanākāle desetabbadhammavisayassa desanāñāṇassa sattavisayāya mahākaruṇāya sahuppatti sambhavati bhinnavisayattā, tasmā karuṇāvasena pavatto parahitapaapattisaṅkhāto vihāro idha karuṇāvihāroti veditabbo. Tadatthajotanatthanti accantasaṃyogatthadīpanatthaṃ upayoganiddeso kato yathā ‘‘māsaṃ ajjhetī’’ti.

அதி⁴கரணத்தோ²தி ஆதா⁴ரத்தோ². பா⁴வோ நாம கிரியா, கிரியாய கிரியந்தரலக்க²ணங் பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணங், ஸோயேவத்தோ² பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணத்தோ². கத²ங் பன அபி⁴த⁴ம்மே யதா²வுத்தஅத்த²த்³வயஸம்ப⁴வோதி ஆஹ ‘‘அதி⁴கரணஞ்ஹீ’’திஆதி³. தத்த² காலஸங்கா²தோ அத்தோ² காலத்தோ², ஸமூஹஸங்கா²தோ அத்தோ² ஸமூஹத்தோ². அத² வா காலஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தோ² காலத்தோ², ஸமூஹஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தோ² ஸமூஹத்தோ². கோ ஸோ? ஸமயோ. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – காலத்தோ² ஸமூஹத்தோ² ச ஸமயோ தத்த² அபி⁴த⁴ம்மே வுத்தானங் ப²ஸ்ஸாதி³த⁴ம்மானங் அதி⁴கரணங் ஆதா⁴ரோதி யஸ்மிங் காலே த⁴ம்மபுஞ்ஜே வா காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதி, தஸ்மிங்யேவ காலே புஞ்ஜே ச ப²ஸ்ஸாத³யோபி ஹொந்தீதி அயஞ்ஹி தத்த² அத்தோ².

Adhikaraṇatthoti ādhārattho. Bhāvo nāma kiriyā, kiriyāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ, soyevattho bhāvenabhāvalakkhaṇattho. Kathaṃ pana abhidhamme yathāvuttaatthadvayasambhavoti āha ‘‘adhikaraṇañhī’’tiādi. Tattha kālasaṅkhāto attho kālattho, samūhasaṅkhāto attho samūhattho. Atha vā kālasaddassa attho kālattho, samūhasaddassa attho samūhattho. Ko so? Samayo. Idaṃ vuttaṃ hoti – kālattho samūhattho ca samayo tattha abhidhamme vuttānaṃ phassādidhammānaṃ adhikaraṇaṃ ādhāroti yasmiṃ kāle dhammapuñje vā kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva kāle puñje ca phassādayopi hontīti ayañhi tattha attho.

நனு சாயங் உபாதா³ய பஞ்ஞத்தோ காலோ ஸமூஹோ ச வோஹாரமத்தகோ, ஸோ கத²ங் ஆதா⁴ரோ தத்த² வுத்தத⁴ம்மானந்தி? நாயங் தோ³ஸோ. யதா² ஹி காலோ ஸபா⁴வத⁴ம்மபரிச்சி²ன்னோ ஸயங் பரமத்த²தோ அவிஜ்ஜமானோபி ஆதா⁴ரபா⁴வேன பஞ்ஞத்தோ தங்க²ணப்பவத்தானங் ததோ புப்³பே³ பரதோ ச அபா⁴வதோ ‘‘புப்³ப³ண்ஹே ஜாதோ ஸாயன்ஹே க³ச்ச²தீ’’திஆதீ³ஸு, ஸமூஹோ ச அவயவவினிமுத்தோ அவிஜ்ஜமானோபி கப்பனாமத்தஸித்³தோ⁴ அவயவானங் ஆதா⁴ரபா⁴வேன பஞ்ஞபீயதி ‘‘ருக்கே² ஸாகா², யவராஸிம்ஹி ஸம்பூ⁴தோ’’திஆதீ³ஸு, ஏவமிதா⁴பீதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

Nanu cāyaṃ upādāya paññatto kālo samūho ca vohāramattako, so kathaṃ ādhāro tattha vuttadhammānanti? Nāyaṃ doso. Yathā hi kālo sabhāvadhammaparicchinno sayaṃ paramatthato avijjamānopi ādhārabhāvena paññatto taṅkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvato ‘‘pubbaṇhe jāto sāyanhe gacchatī’’tiādīsu, samūho ca avayavavinimutto avijjamānopi kappanāmattasiddho avayavānaṃ ādhārabhāvena paññapīyati ‘‘rukkhe sākhā, yavarāsimhi sambhūto’’tiādīsu, evamidhāpīti daṭṭhabbaṃ.

அபி⁴த⁴ம்மே ஆதா⁴ரத்த²ஸம்ப⁴வங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணத்த²ஸம்ப⁴வங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘க²ணஸமவாயஹேதுஸங்கா²தஸ்ஸா’’திஆதி³. தத்த² க²ணோ நாம அட்ட²க்க²ணவினிமுத்தோ நவமோ பு³த்³து⁴ப்பாத³ஸங்கா²தோ க²ணோ, யானி வா பனேதானி ‘‘சத்தாரிமானி, பி⁴க்க²வே, சக்கானி யேஹி ஸமன்னாக³தானங் தே³வமனுஸ்ஸானங் சதுசக்கங் பவத்ததீ’’தி (அ॰ நி॰ 4.31) எத்த² பதிரூபதே³ஸவாஸோ, ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயோ, அத்தஸம்மாபணிதி⁴, புப்³பே³ ச கதபுஞ்ஞதாதி சத்தாரி சக்கானி வுத்தானி, தானி ஏகஜ்ஜ²ங் கத்வா ஓகாஸட்டே²ன க²ணோதி வேதி³தப்³போ³. தானி ஹி குஸலுப்பத்தியா ஓகாஸபூ⁴தானி. ஸமவாயோ நாம ‘‘சக்கு²ஞ்ச படிச்ச ரூபே ச உப்பஜ்ஜதி சக்கு²விஞ்ஞாண’’ந்தி (ம॰ நி॰ 1.204; 3.421; ஸங்॰ நி॰ 4.60) ஏவமாதி³னா நித்³தி³ட்டா² சக்கு²விஞ்ஞாணாதி³ஸங்கா²தஸாதா⁴ரணப²லனிப்பா²த³கத்தேன ஸண்டி²தா சக்கு²ரூபாதி³பச்சயஸாமக்³கீ³. சக்கு²ரூபாதீ³னஞ்ஹி சக்கு²விஞ்ஞாணாதி³ஸாதா⁴ரணப²லங். ஹேதூதி ஜனகஹேது. யதா²வுத்தக²ணஸங்க²ஆதஸ்ஸ ஸமவாயஸங்கா²தஸ்ஸ ஹேதுஸங்கா²தஸ்ஸ ச ஸமயஸ்ஸ பா⁴வேன ஸத்தாய தேஸங் ப²ஸ்ஸாதி³த⁴ம்மானங் பா⁴வோ ஸத்தா லக்கீ²யதி விஞ்ஞாயதீதி அத்தோ². இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – யதா² ‘‘கா³வீஸு து³ய்ஹமானாஸு க³தோ, து³த்³தா⁴ஸு ஆக³தோ’’தி தோ³ஹனகிரியாய க³மனகிரியா லக்கீ²யதி, ஏவமிதா⁴பி ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே, தஸ்மிங் ஸமயே’’தி ச வுத்தே ‘‘ஸதீ’’தி அயமத்தோ² விஞ்ஞாயமானோ ஏவ ஹோதி அஞ்ஞகிரியாய ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே பத³த்த²ஸ்ஸ ஸத்தாவிரஹாபா⁴வதோதி ஸமயஸ்ஸ ஸத்தாகிரியாய சித்தஸ்ஸ உப்பாத³கிரியா ப²ஸ்ஸாதி³ப⁴வனகிரியா ச லக்கீ²யதீதி. அயஞ்ஹி தத்த² அத்தோ² யஸ்மிங் யதா²வுத்தே க²ணே பச்சயஸமவாயே ஹேதும்ஹி ச ஸதி காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதி, தஸ்மிங்யேவ க²ணே பச்சயஸமவாயே ஹேதும்ஹி ச ஸதி ப²ஸ்ஸாத³யோபி ஹொந்தீதி . தத³த்த²ஜோதனத்த²ந்தி அதி⁴கரணத்த²ஸ்ஸ பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணத்த²ஸ்ஸ ச தீ³பனத்த²ங்.

Abhidhamme ādhāratthasambhavaṃ dassetvā idāni bhāvenabhāvalakkhaṇatthasambhavaṃ dassento āha ‘‘khaṇasamavāyahetusaṅkhātassā’’tiādi. Tattha khaṇo nāma aṭṭhakkhaṇavinimutto navamo buddhuppādasaṅkhāto khaṇo, yāni vā panetāni ‘‘cattārimāni, bhikkhave, cakkāni yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ pavattatī’’ti (a. ni. 4.31) ettha patirūpadesavāso, sappurisūpanissayo, attasammāpaṇidhi, pubbe ca katapuññatāti cattāri cakkāni vuttāni, tāni ekajjhaṃ katvā okāsaṭṭhena khaṇoti veditabbo. Tāni hi kusaluppattiyā okāsabhūtāni. Samavāyo nāma ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.204; 3.421; saṃ. ni. 4.60) evamādinā niddiṭṭhā cakkhuviññāṇādisaṅkhātasādhāraṇaphalanipphādakattena saṇṭhitā cakkhurūpādipaccayasāmaggī. Cakkhurūpādīnañhi cakkhuviññāṇādisādhāraṇaphalaṃ. Hetūti janakahetu. Yathāvuttakhaṇasaṅkhaātassa samavāyasaṅkhātassa hetusaṅkhātassa ca samayassa bhāvena sattāya tesaṃ phassādidhammānaṃ bhāvo sattā lakkhīyati viññāyatīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ‘‘gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgato’’ti dohanakiriyāya gamanakiriyā lakkhīyati, evamidhāpi ‘‘yasmiṃ samaye, tasmiṃ samaye’’ti ca vutte ‘‘satī’’ti ayamattho viññāyamāno eva hoti aññakiriyāya sambandhābhāve padatthassa sattāvirahābhāvatoti samayassa sattākiriyāya cittassa uppādakiriyā phassādibhavanakiriyā ca lakkhīyatīti. Ayañhi tattha attho yasmiṃ yathāvutte khaṇe paccayasamavāye hetumhi ca sati kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva khaṇe paccayasamavāye hetumhi ca sati phassādayopi hontīti . Tadatthajotanatthanti adhikaraṇatthassa bhāvenabhāvalakkhaṇatthassa ca dīpanatthaṃ.

இத⁴ பனாதி இமஸ்மிங் வினயே. ஹேதுஅத்தோ² கரணத்தோ² ச ஸம்ப⁴வதீதி ‘‘அன்னேன வஸதி, விஜ்ஜாய வஸதீ’’திஆதீ³ஸு விய ஹேதுஅத்தோ² ‘‘ப²ரஸுனா சி²ந்த³தி, குதா³லேன க²ணதீ’’திஆதீ³ஸு விய கரணத்தோ² ச ஸம்ப⁴வதி. கத²ங் ஸம்ப⁴வதீதி ஆஹ ‘‘யோ ஹி ஸோ’’திஆதி³. தேன ஸமயேன ஹேதுபூ⁴தேன கரணபூ⁴தேனாதி எத்த² பன தங்தங்வத்து²வீதிக்கமோவ ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்தியா ஹேது சேவ கரணஞ்ச. ததா² ஹி யதா³ ப⁴க³வா ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்தியா பட²மமேவ தேஸங் தேஸங் தத்த² தத்த² தங்தங்ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்திஹேதுபூ⁴தங் வீதிக்கமங் அபெக்க²மானோ விஹரதி, ததா³ தங் தங் வீதிக்கமங் அபெக்கி²த்வா தத³த்த²ங் வஸதீதி ஸித்³தோ⁴ வத்து²வீதிக்கமஸ்ஸ ஹேதுபா⁴வோ ‘‘அன்னேன வஸதி, அன்னங் அபெக்கி²த்வா தத³த்தா²ய வஸதீ’’திஆதீ³ஸு விய. ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்திகாலே பன தேனேவ புப்³ப³ஸித்³தே⁴ன வீதிக்கமேன ஸிக்கா²பத³ங் பஞ்ஞபேதீதி ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்தியா ஸாத⁴கதமத்தா கரணபா⁴வோபி வீதிக்கமஸ்ஸேவ ஸித்³தோ⁴ ‘‘அஸினா சி²ந்த³தீ’’திஆதீ³ஸு விய. வீதிக்கமங் பன அபெக்க²மானோ தேனேவ ஸத்³தி⁴ங் தன்னிஸ்ஸயகாலம்பி அபெக்கி²த்வா விஹரதீதி காலஸ்ஸபி இத⁴ ஹேதுபா⁴வோ வுத்தோ, ஸிக்கா²பத³ங் பஞ்ஞபெந்தோ ச தங் தங் வீதிக்கமகாலங் அனதிக்கமித்வா தேனேவ காலேன ஸிக்கா²பத³ங் பஞ்ஞபேதீதி வீதிக்கமனிஸ்ஸயஸ்ஸ காலஸ்ஸபி கரணபா⁴வோ வுத்தோ, தஸ்மா இமினா பரியாயேன காலஸ்ஸபி ஹேதுபா⁴வோ கரணபா⁴வோ ச லப்³ப⁴தீதி வுத்தங் ‘‘தேன ஸமயேன ஹேதுபூ⁴தேன கரணபூ⁴தேனா’’தி. நிப்பரியாயதோ பன வீதிக்கமோயேவ ஹேதுபூ⁴தோ கரணபூ⁴தோ ச. ஸோ ஹி வீதிக்கமக்க²ணே ஹேது ஹுத்வா பச்சா² ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞாபனே கரணம்பி ஹோதீதி.

Idha panāti imasmiṃ vinaye. Hetuattho karaṇattho ca sambhavatīti ‘‘annena vasati, vijjāya vasatī’’tiādīsu viya hetuattho ‘‘pharasunā chindati, kudālena khaṇatī’’tiādīsu viya karaṇattho ca sambhavati. Kathaṃ sambhavatīti āha ‘‘yo hi so’’tiādi. Tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtenāti ettha pana taṃtaṃvatthuvītikkamova sikkhāpadapaññattiyā hetu ceva karaṇañca. Tathā hi yadā bhagavā sikkhāpadapaññattiyā paṭhamameva tesaṃ tesaṃ tattha tattha taṃtaṃsikkhāpadapaññattihetubhūtaṃ vītikkamaṃ apekkhamāno viharati, tadā taṃ taṃ vītikkamaṃ apekkhitvā tadatthaṃ vasatīti siddho vatthuvītikkamassa hetubhāvo ‘‘annena vasati, annaṃ apekkhitvā tadatthāya vasatī’’tiādīsu viya. Sikkhāpadapaññattikāle pana teneva pubbasiddhena vītikkamena sikkhāpadaṃ paññapetīti sikkhāpadapaññattiyā sādhakatamattā karaṇabhāvopi vītikkamasseva siddho ‘‘asinā chindatī’’tiādīsu viya. Vītikkamaṃ pana apekkhamāno teneva saddhiṃ tannissayakālampi apekkhitvā viharatīti kālassapi idha hetubhāvo vutto, sikkhāpadaṃ paññapento ca taṃ taṃ vītikkamakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena sikkhāpadaṃ paññapetīti vītikkamanissayassa kālassapi karaṇabhāvo vutto, tasmā iminā pariyāyena kālassapi hetubhāvo karaṇabhāvo ca labbhatīti vuttaṃ ‘‘tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtenā’’ti. Nippariyāyato pana vītikkamoyeva hetubhūto karaṇabhūto ca. So hi vītikkamakkhaṇe hetu hutvā pacchā sikkhāpadapaññāpane karaṇampi hotīti.

ஸிக்கா²பதா³னி பஞ்ஞாபயந்தோதி வீதிக்கமங் புச்சி²த்வா பி⁴க்கு²ஸங்க⁴ங் ஸன்னிபாதாபெத்வா ஓதிண்ணவத்து²கங் புக்³க³லங் படிபுச்சி²த்வா விக³ரஹித்வா ச தங் தங் வத்து²ங் ஓதிண்ணகாலங் அனதிக்கமித்வா தேனேவ காலேன கரணபூ⁴தேன ஸிக்கா²பதா³னி பஞ்ஞாபயந்தோ. ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்திஹேதுஞ்ச அபெக்க²மானோதி ததியபாராஜிகாதீ³ஸு விய ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்தியா ஹேதுபூ⁴தங் தங் தங் வத்து²ங் வீதிக்கமஸமயங் அபெக்க²மானோ தேன ஸமயேன ஹேதுபூ⁴தேன ப⁴க³வா தத்த² தத்த² விஹாஸீதி அத்தோ². ‘‘ஸிக்கா²பதா³னி பஞ்ஞாபயந்தோ ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்திஹேதுஞ்ச அபெக்க²மானோ’’தி வசனதோ ‘‘தேன ஸமயேன கரணபூ⁴தேன ஹேதுபூ⁴தேனா’’தி ஏவங் வத்தப்³பே³பி பட²மங் ‘‘ஹேதுபூ⁴தேனா’’தி வசனங் இத⁴ ஹேதுஅத்த²ஸ்ஸ அதி⁴ப்பேதத்தா வுத்தங். ப⁴க³வா ஹி வேரஞ்ஜாயங் விஹரந்தோ தே²ரஸ்ஸ ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்தியாசனஹேதுபூ⁴தங் பரிவிதக்கஸமயங் அபெக்க²மானோ தேன ஸமயேன ஹேதுபூ⁴தேன விஹாஸீதி தீஸுபி க³ண்டி²பதே³ஸு வுத்தங். கிங் பனெத்த² யுத்திசிந்தாய, ஆசரியஸ்ஸ இத⁴ கமவசனிச்சா² நத்தீ²தி ஏவமேதங் க³ஹேதப்³ப³ங். தேனேவ தீ³க⁴னிகாயட்ட²கதா²யம்பி (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.பரிப்³பா³ஜககதா²வண்ணனா) ‘‘தேன ஸமயேன ஹேதுபூ⁴தேன கரணபூ⁴தேனா’’திஆதி³னா அயமேவ அனுக்கமோ வுத்தோ. ந ஹி தத்த² பட²மங் ‘‘ஹேதுபூ⁴தேனா’’தி வசனங் இத⁴ ‘‘தேன ஸமயேன வேரஞ்ஜாயங் விஹரதீ’’தி எத்த² ஹேதுஅத்த²ஸ்ஸ அதி⁴ப்பேதபா⁴வதீ³பனத்த²ங் வுத்தங். ‘‘ஸிக்கா²பதா³னி பஞ்ஞாபயந்தோ ஹேதுபூ⁴தேன கரணபூ⁴தேன ஸமயேன விஹாஸி, ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்திஹேதுஞ்ச அபெக்க²மானோ ஹேதுபூ⁴தேன ஸமயேன விஹாஸீதி ஏவமெத்த² ஸம்ப³ந்தோ⁴ காதப்³போ³’’திபி வத³ந்தி. தத³த்த²ஜோதனத்த²ந்தி ஹேதுஅத்த²ஸ்ஸ கரணத்த²ஸ்ஸ வா தீ³பனத்த²ங். இதா⁴தி இமஸ்மிங் வினயே. ஹோதி செத்தா²தி எத்த² இமஸ்மிங் பதே³ஸே யதா²வுத்தத்த²ஸங்க³ஹவஸேன அயங் கா³தா² ஹோதி. அஞ்ஞத்ராதி ஸுத்தாபி⁴த⁴ம்மேஸு.

Sikkhāpadānipaññāpayantoti vītikkamaṃ pucchitvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā otiṇṇavatthukaṃ puggalaṃ paṭipucchitvā vigarahitvā ca taṃ taṃ vatthuṃ otiṇṇakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena karaṇabhūtena sikkhāpadāni paññāpayanto. Sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamānoti tatiyapārājikādīsu viya sikkhāpadapaññattiyā hetubhūtaṃ taṃ taṃ vatthuṃ vītikkamasamayaṃ apekkhamāno tena samayena hetubhūtena bhagavā tattha tattha vihāsīti attho. ‘‘Sikkhāpadāni paññāpayanto sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno’’ti vacanato ‘‘tena samayena karaṇabhūtena hetubhūtenā’’ti evaṃ vattabbepi paṭhamaṃ ‘‘hetubhūtenā’’ti vacanaṃ idha hetuatthassa adhippetattā vuttaṃ. Bhagavā hi verañjāyaṃ viharanto therassa sikkhāpadapaññattiyācanahetubhūtaṃ parivitakkasamayaṃ apekkhamāno tena samayena hetubhūtena vihāsīti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Kiṃ panettha yutticintāya, ācariyassa idha kamavacanicchā natthīti evametaṃ gahetabbaṃ. Teneva dīghanikāyaṭṭhakathāyampi (dī. ni. aṭṭha. 1.paribbājakakathāvaṇṇanā) ‘‘tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtenā’’tiādinā ayameva anukkamo vutto. Na hi tattha paṭhamaṃ ‘‘hetubhūtenā’’ti vacanaṃ idha ‘‘tena samayena verañjāyaṃ viharatī’’ti ettha hetuatthassa adhippetabhāvadīpanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Sikkhāpadāni paññāpayanto hetubhūtena karaṇabhūtena samayena vihāsi, sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno hetubhūtena samayena vihāsīti evamettha sambandho kātabbo’’tipi vadanti. Tadatthajotanatthanti hetuatthassa karaṇatthassa vā dīpanatthaṃ. Idhāti imasmiṃ vinaye. Hoti cetthāti ettha imasmiṃ padese yathāvuttatthasaṅgahavasena ayaṃ gāthā hoti. Aññatrāti suttābhidhammesu.

போராணாதி அட்ட²கதா²சரியா. அபி⁴லாபமத்தபே⁴தோ³தி வசனமத்தேன விஸேஸோ. தேன ஸுத்தவினயேஸு விப⁴த்திவிபரிணாமோ கதோதி த³ஸ்ஸேதி. பரதோ அத்த²ங் வண்ணயிஸ்ஸாமாதி பரதோ ‘‘இதிபி ஸோ ப⁴க³வா’’திஆதி³னா ஆக³தட்டா²னே வண்ணயிஸ்ஸாம. வேரஞ்ஜாயந்தி எத்த² ‘‘ப³லிகரக்³க³ஹணேன ஜனஸ்ஸ பீளாபா⁴வதோ நித்³தோ³ஸத்தா விக³தோ ரஜோ அஸ்ஸாதி வேரஞ்ஜா, ஸேரிவாணிஜஜாதகே தே³வத³த்தஸ்ஸ வேருப்பன்னபதே³ஸே கதத்தா வேரங் எத்த² ஜாதந்தி வேரஞ்ஜா, பவிட்ட²பவிட்டே² நடஸமஜ்ஜாதீ³ஹி கா²த³னீயபோ⁴ஜனீயாலங்காராதீ³ஹி ச விவிதே⁴ஹி உபகரணேஹி ரஞ்ஜனதோ விவிதே⁴ஹி ரஞ்ஜயதீதி வேரஞ்ஜா, படிபக்கே² அபி⁴ப⁴வித்வா கதபா⁴வதோ வேரங் அபி⁴ப⁴வித்வா ஜாதாதி வேரஞ்ஜா, வேரஞ்ஜஸ்ஸ நாம இஸினோ அஸ்ஸமட்டா²னே கதத்தா வேரஞ்ஜா’’தி ஏவமாதி³னா கேசி வண்ணயந்தி. கிங் இமினா, நாமமத்தமேதங் தஸ்ஸ நக³ரஸ்ஸாதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘வேரஞ்ஜாதி அஞ்ஞதரஸ்ஸ நக³ரஸ்ஸேதங் அதி⁴வசன’’ந்தி. ஸமீபத்தே² பு⁴ம்மவசனந்தி ‘‘க³ங்கா³யங் கா³வோ சரந்தி, கூபே க³க்³க³குல’’ந்திஆதீ³ஸு விய. அவிஸேஸேனாதி ‘‘பாதிமொக்க²ஸங்வரஸங்வுதோ விஹரதி. பட²மங் ஜா²னங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹரதி. மெத்தாஸஹக³தேன சேதஸா ஏகங் தி³ஸங் ப²ரித்வா விஹரதி. ஸப்³ப³னிமித்தானங் அமனஸிகாரா அனிமித்தங் சேதோஸமாதி⁴ங் ஸமாபஜ்ஜித்வா விஹரதீ’’திஆதீ³ஸு விய ஸத்³த³ந்தரஸன்னிதா⁴னஸித்³தே⁴ன விஸேஸபராமஸனேன வினா. அத² வா அவிஸேஸேனாதி ந விஸேஸேன, விஹாரபா⁴வஸாமஞ்ஞேனாதி அத்தோ².

Porāṇāti aṭṭhakathācariyā. Abhilāpamattabhedoti vacanamattena viseso. Tena suttavinayesu vibhattivipariṇāmo katoti dasseti. Parato atthaṃ vaṇṇayissāmāti parato ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā āgataṭṭhāne vaṇṇayissāma. Verañjāyanti ettha ‘‘balikaraggahaṇena janassa pīḷābhāvato niddosattā vigato rajo assāti verañjā, serivāṇijajātake devadattassa veruppannapadese katattā veraṃ ettha jātanti verañjā, paviṭṭhapaviṭṭhe naṭasamajjādīhi khādanīyabhojanīyālaṅkārādīhi ca vividhehi upakaraṇehi rañjanato vividhehi rañjayatīti verañjā, paṭipakkhe abhibhavitvā katabhāvato veraṃ abhibhavitvā jātāti verañjā, verañjassa nāma isino assamaṭṭhāne katattā verañjā’’ti evamādinā keci vaṇṇayanti. Kiṃ iminā, nāmamattametaṃ tassa nagarassāti dassento āha ‘‘verañjāti aññatarassa nagarassetaṃ adhivacana’’nti. Samīpatthe bhummavacananti ‘‘gaṅgāyaṃ gāvo caranti, kūpe gaggakula’’ntiādīsu viya. Avisesenāti ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati. Paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ samāpajjitvā viharatī’’tiādīsu viya saddantarasannidhānasiddhena visesaparāmasanena vinā. Atha vā avisesenāti na visesena, vihārabhāvasāmaññenāti attho.

இரியாபத²…பே॰… விஹாரேஸூதி இரியாபத²விஹாரோ தி³ப்³ப³விஹாரோ ப்³ரஹ்மவிஹாரோ அரியவிஹாரோதி ஏதேஸு சதூஸு விஹாரேஸு. தத்த² இரியனங் பவத்தனங் இரியா, காயப்பயோகோ³ காயிககிரியா. தஸ்ஸா பவத்தனுபாயபா⁴வதோ இரியாய பதோ²தி இரியாபதோ², டா²னநிஸஜ்ஜாதி³. ந ஹி டா²னநிஸஜ்ஜாதீ³ஹி அவத்தா²ஹி வினா கஞ்சி காயிககிரியங் பவத்தேதுங் ஸக்கா. டா²னஸமங்கீ³ வா ஹி காயேன கிஞ்சி கரெய்ய க³மனாதீ³ஸு அஞ்ஞதரஸமங்கீ³ வாதி. விஹரணங், விஹரதி ஏதேனாதி வா விஹாரோ, இரியாபதோ²வ விஹாரோ இரியாபத²விஹாரோ, ஸோ ச அத்த²தோ டா²னநிஸஜ்ஜாதி³ஆகாரப்பவத்தோ சதுஸந்ததிரூபப்பப³ந்தோ⁴வ. தி³வி ப⁴வோ தி³ப்³போ³, தத்த² ப³ஹுலப்பவத்தியா ப்³ரஹ்மபாரிஸஜ்ஜாதி³தே³வலோகப⁴வோதி அத்தோ². தத்த² யோ தி³ப்³பா³னுபா⁴வோ தத³த்தா²ய ஸங்வத்ததீதி வா தி³ப்³போ³, அபி⁴ஞ்ஞாபி⁴னீஹாரவஸேன மஹாக³திகத்தா வா தி³ப்³போ³, தி³ப்³போ³ ச ஸோ விஹாரோ சாதி தி³ப்³ப³விஹாரோ, தி³ப்³ப³பா⁴வாவஹோ வா விஹாரோ தி³ப்³ப³விஹாரோ, மஹக்³க³தஜ்ஜா²னானி. ஆருப்பஸமாபத்தியோபி ஹி எத்தே²வ ஸங்க³ஹங் க³ச்ச²ந்தி. நெத்தியங் பன ‘‘சதஸ்ஸோ ஆருப்பஸமாபத்தியோ ஆனேஞ்ஜவிஹாரோ’’தி வுத்தங், தங் மெத்தாஜா²னாதீ³னங் ப்³ரஹ்மவிஹாரதா விய தாஸங் பா⁴வனாவிஸேஸபா⁴வங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். அட்ட²கதா²ஸு பன தி³ப்³ப³பா⁴வாவஹஸாமஞ்ஞதோ தாபி ‘‘தி³ப்³ப³விஹாரா’’த்வேவ வுத்தா. ப்³ரஹ்மானங் விஹாரா ப்³ரஹ்மவிஹாரா, ப்³ரஹ்மானோ வா விஹாரா ப்³ரஹ்மவிஹாரா, ஹிதூபஸங்ஹராதி³வஸேன பவத்தியா ப்³ரஹ்மபூ⁴தா ஸெட்ட²பூ⁴தா விஹாராதி அத்தோ², மெத்தாஜா²னாதி³கா சதஸ்ஸோ அப்பமஞ்ஞாயோ. அரியா உத்தமா விஹாராதி அரியவிஹாரா, அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணத்தா அரியானங் வா விஹாரா அரியவிஹாரா, சதஸ்ஸோ ப²லஸமாபத்தியோ. விஸேஸதோ பன ரூபாவசரசதுத்த²ஜ்ஜா²னங் சதஸ்ஸோ அப்பமஞ்ஞாயோ சதுத்த²ஜ்ஜா²னிகப²லஸமாபத்தி ச ப⁴க³வதோ தி³ப்³ப³ப்³ரஹ்மஅரியவிஹாரா.

Iriyāpatha…pe… vihāresūti iriyāpathavihāro dibbavihāro brahmavihāro ariyavihāroti etesu catūsu vihāresu. Tattha iriyanaṃ pavattanaṃ iriyā, kāyappayogo kāyikakiriyā. Tassā pavattanupāyabhāvato iriyāya pathoti iriyāpatho, ṭhānanisajjādi. Na hi ṭhānanisajjādīhi avatthāhi vinā kañci kāyikakiriyaṃ pavattetuṃ sakkā. Ṭhānasamaṅgī vā hi kāyena kiñci kareyya gamanādīsu aññatarasamaṅgī vāti. Viharaṇaṃ, viharati etenāti vā vihāro, iriyāpathova vihāro iriyāpathavihāro, so ca atthato ṭhānanisajjādiākārappavatto catusantatirūpappabandhova. Divi bhavo dibbo, tattha bahulappavattiyā brahmapārisajjādidevalokabhavoti attho. Tattha yo dibbānubhāvo tadatthāya saṃvattatīti vā dibbo, abhiññābhinīhāravasena mahāgatikattā vā dibbo, dibbo ca so vihāro cāti dibbavihāro, dibbabhāvāvaho vā vihāro dibbavihāro, mahaggatajjhānāni. Āruppasamāpattiyopi hi ettheva saṅgahaṃ gacchanti. Nettiyaṃ pana ‘‘catasso āruppasamāpattiyo āneñjavihāro’’ti vuttaṃ, taṃ mettājhānādīnaṃ brahmavihāratā viya tāsaṃ bhāvanāvisesabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Aṭṭhakathāsu pana dibbabhāvāvahasāmaññato tāpi ‘‘dibbavihārā’’tveva vuttā. Brahmānaṃ vihārā brahmavihārā, brahmāno vā vihārā brahmavihārā, hitūpasaṃharādivasena pavattiyā brahmabhūtā seṭṭhabhūtā vihārāti attho, mettājhānādikā catasso appamaññāyo. Ariyā uttamā vihārāti ariyavihārā, anaññasādhāraṇattā ariyānaṃ vā vihārā ariyavihārā, catasso phalasamāpattiyo. Visesato pana rūpāvacaracatutthajjhānaṃ catasso appamaññāyo catutthajjhānikaphalasamāpatti ca bhagavato dibbabrahmaariyavihārā.

அஞ்ஞதரவிஹாரஸமங்கீ³பரிதீ³பனந்தி யதா²வுத்தவிஹாரேஸு அஞ்ஞதரவிஹாரஸமங்கீ³பா⁴வபரிதீ³பனங். ப⁴க³வா ஹி லோப⁴தோ³ஸமோஹுஸ்ஸன்னகாலே லோகே தஸ்ஸ ஸகாய படிபத்தியா வினயனத்த²ங் தி³ப்³ப³ப்³ரஹ்மஅஅயவிஹாரே உபஸம்பஜ்ஜ விஹரதி. ததா² ஹி யதா³ ஸத்தா காமேஸு விப்படிபஜ்ஜந்தி, ததா³ கிர ப⁴க³வா தி³ப்³பே³ன விஹாரேன விஹரதி தேஸங் அலோப⁴குஸலமூலுப்பாத³னத்த²ங் ‘‘அப்பேவ நாம இமங் படிபத்திங் தி³ஸ்வா எத்த² ருசிங் உப்பாதெ³ந்தா காமேஸு விரஜ்ஜெய்யு’’ந்தி. யதா³ பன இஸ்ஸரியத்த²ங் ஸத்தேஸு விப்படிபஜ்ஜந்தி, ததா³ பன ப்³ரஹ்மவிஹாரேன விஹரதி தேஸங் அதோ³ஸகுஸலமூலுப்பாத³னத்த²ங் ‘‘அப்பேவ நாம இமங் படிபத்திங் தி³ஸ்வா எத்த² ருசிங் உப்பாதெ³த்வா அதோ³ஸேன தோ³ஸங் வூபஸமெய்யு’’ந்தி. யதா³ பன பப்³ப³ஜிதா த⁴ம்மாதி⁴கரணங் விவத³ந்தி, ததா³ அரியவிஹாரேன விஹரதி தேஸங் அமோஹகுஸலமூலுப்பாத³னத்த²ங் ‘‘அப்பேவ நாம இமங் படிபத்திங் தி³ஸ்வா தத்த² ருசிங் உப்பாதெ³த்வா அமோஹேன மோஹங் வூபஸமெய்யு’’ந்தி. ஏவஞ்ச கத்வா இமேஹி தி³ப்³ப³ப்³ரஹ்மஅரியவிஹாரேஹி ஸத்தானங் விவித⁴ங் ஹிதஸுக²ங் ஹரதி உபஹரதி உபனேதி ஜனேதி உப்பாதே³தீதி ‘‘விஹரதீ’’தி வுச்சதி.

Aññataravihārasamaṅgīparidīpananti yathāvuttavihāresu aññataravihārasamaṅgībhāvaparidīpanaṃ. Bhagavā hi lobhadosamohussannakāle loke tassa sakāya paṭipattiyā vinayanatthaṃ dibbabrahmaaayavihāre upasampajja viharati. Tathā hi yadā sattā kāmesu vippaṭipajjanti, tadā kira bhagavā dibbena vihārena viharati tesaṃ alobhakusalamūluppādanatthaṃ ‘‘appeva nāma imaṃ paṭipattiṃ disvā ettha ruciṃ uppādentā kāmesu virajjeyyu’’nti. Yadā pana issariyatthaṃ sattesu vippaṭipajjanti, tadā pana brahmavihārena viharati tesaṃ adosakusalamūluppādanatthaṃ ‘‘appeva nāma imaṃ paṭipattiṃ disvā ettha ruciṃ uppādetvā adosena dosaṃ vūpasameyyu’’nti. Yadā pana pabbajitā dhammādhikaraṇaṃ vivadanti, tadā ariyavihārena viharati tesaṃ amohakusalamūluppādanatthaṃ ‘‘appeva nāma imaṃ paṭipattiṃ disvā tattha ruciṃ uppādetvā amohena mohaṃ vūpasameyyu’’nti. Evañca katvā imehi dibbabrahmaariyavihārehi sattānaṃ vividhaṃ hitasukhaṃ harati upaharati upaneti janeti uppādetīti ‘‘viharatī’’ti vuccati.

இரியாபத²விஹாரேன பன ந கதா³சி ந விஹரதி தங் வினா அத்தபா⁴வபரிஹரணாபா⁴வதோ, ததோயேவ ச தி³ப்³ப³விஹாராதீ³னம்பி ஸாதா⁴ரணோ இரியாபத²விஹாரோதி ஆஹ ‘‘இத⁴ பனா’’திஆதி³. இரியாபத²ஸமாயோக³பரிதீ³பனந்தி இதரவிஹாரஸமாயோக³பரிதீ³பனஸ்ஸ விஸேஸவசனஸ்ஸ அபா⁴வதோ இரியாபத²ஸமாயோக³பரிதீ³பனஸ்ஸ ச அத்த²ஸித்³த⁴த்தா வுத்தங். அஸ்மிங் பன பக்கே² விஹரதீதி எத்த² வி-ஸத்³தோ³ விச்சே²த³த்த²ஜோதனோ, ஹரதீதி நேதி பவத்தேதீதி அத்தோ², விச்சி²ந்தி³த்வா ஹரதீதி வுத்தங் ஹோதி. தத்த² கஸ்ஸ கேன விச்சி²ந்த³னங், கத²ங் கஸ்ஸ பவத்தனந்தி அந்தோலீனசோத³னங் ஸந்தா⁴யாஹ ‘‘ஸோ ஹீ’’திஆதி³. ஸோதி ப⁴க³வா. யதி³பி ப⁴க³வா ஏகேனபி இரியாபதே²ன சிரதரங் காலங் அத்தபா⁴வங் பவத்தேதுங் ஸக்கோதி, ததா²பி உபாதி³ன்னகஸரீரஸ்ஸ நாம அயங் ஸபா⁴வோதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஏகங் இரியாபத²பா³த⁴ன’’ந்திஆதி³ வுத்தங். அபரிபதந்தந்தி அபதந்தங். யஸ்மா பன ப⁴க³வா யத்த² கத்த²சி வஸந்தோ வினெய்யானங் த⁴ம்மங் தே³ஸெந்தோ நானாஸமாபத்தீஹி ச காலங் வீதினாமெந்தோ வஸதீதி ஸத்தானங் அத்தனோ ச விவித⁴ங் ஹிதஸுக²ங் ஹரதி உபனேதி, தஸ்மா விவித⁴ங் ஹரதீதி விஹரதீதி ஏவம்பெத்த² அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

Iriyāpathavihārena pana na kadāci na viharati taṃ vinā attabhāvapariharaṇābhāvato, tatoyeva ca dibbavihārādīnampi sādhāraṇo iriyāpathavihāroti āha ‘‘idha panā’’tiādi. Iriyāpathasamāyogaparidīpananti itaravihārasamāyogaparidīpanassa visesavacanassa abhāvato iriyāpathasamāyogaparidīpanassa ca atthasiddhattā vuttaṃ. Asmiṃ pana pakkhe viharatīti ettha vi-saddo vicchedatthajotano, haratīti neti pavattetīti attho, vicchinditvā haratīti vuttaṃ hoti. Tattha kassa kena vicchindanaṃ, kathaṃ kassa pavattananti antolīnacodanaṃ sandhāyāha ‘‘so hī’’tiādi. Soti bhagavā. Yadipi bhagavā ekenapi iriyāpathena cirataraṃ kālaṃ attabhāvaṃ pavattetuṃ sakkoti, tathāpi upādinnakasarīrassa nāma ayaṃ sabhāvoti dassetuṃ ‘‘ekaṃ iriyāpathabādhana’’ntiādi vuttaṃ. Aparipatantanti apatantaṃ. Yasmā pana bhagavā yattha katthaci vasanto vineyyānaṃ dhammaṃ desento nānāsamāpattīhi ca kālaṃ vītināmento vasatīti sattānaṃ attano ca vividhaṃ hitasukhaṃ harati upaneti, tasmā vividhaṃ haratīti viharatīti evampettha attho veditabbo.

நளேருபுசிமந்த³மூலேதி எத்த² வண்ணயந்தி – நளேரூதி தஸ்மிங் ருக்கே² அதி⁴வத்த²யக்க²ஸ்ஸேதங் அதி⁴வசனங், தஸ்மா தேன அதி⁴வத்தோ² புசிமந்தோ³ ‘‘நளேருஸ்ஸ புசிமந்தோ³ நளேருபுசிமந்தோ³’’தி வுச்சதி. அத² வா நளே ருஹத்தா ஜாதத்தா நளேரு. ஸுஸிரமெத்த² நளஸத்³தே³ன வுச்சதி, தஸ்மா ருக்க²ஸுஸிரே ஜாதத்தா நளேரு ச ஸோ புசிமந்தோ³ சாதி நளேருபுசிமந்தோ³தி வுச்சதி. நளவனே ருஹத்தா ஜாதத்தா வா நளேரு. நளவனே கிர ஸோ புசிமந்த³ருக்கோ² ஜாதோ. உருனளோ புசிமந்தோ³ நளேருபுசிமந்தோ³. உருஸத்³தோ³ செத்த² மஹந்தபரியாயோ, நளஸத்³தோ³ ஸுஸிரபரியாயோ, தஸ்மா மஹந்தேன ஸுஸிரேன ஸமன்னாக³தோ புசிமந்தோ³ நளேருபுசிமந்தோ³தி வுச்சதீதி. ஆசரியோ பன கிமெத்த² ப³ஹுபா⁴ஸிதேனாதி ஏகமேவத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘நளேரு நாம யக்கோ²’’திஆதி³மாஹ.

Naḷerupucimandamūleti ettha vaṇṇayanti – naḷerūti tasmiṃ rukkhe adhivatthayakkhassetaṃ adhivacanaṃ, tasmā tena adhivattho pucimando ‘‘naḷerussa pucimando naḷerupucimando’’ti vuccati. Atha vā naḷe ruhattā jātattā naḷeru. Susiramettha naḷasaddena vuccati, tasmā rukkhasusire jātattā naḷeru ca so pucimando cāti naḷerupucimandoti vuccati. Naḷavane ruhattā jātattā vā naḷeru. Naḷavane kira so pucimandarukkho jāto. Urunaḷo pucimando naḷerupucimando. Urusaddo cettha mahantapariyāyo, naḷasaddo susirapariyāyo, tasmā mahantena susirena samannāgato pucimando naḷerupucimandoti vuccatīti. Ācariyo pana kimettha bahubhāsitenāti ekamevatthaṃ dassento ‘‘naḷeru nāma yakkho’’tiādimāha.

மூல-ஸத்³தோ³ எத்த² ஸமீபவசனோ அதி⁴ப்பேதோ, ந மூலமூலாதீ³ஸு வத்தமானோதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘மூலந்தி ஸமீப’’ந்திஆதி³. நிப்பரியாயேன ஸாகா²தி³மதோ ஸங்கா⁴தஸ்ஸ ஸுப்பதிட்டி²தபா⁴வஸாத⁴னே அவயவவிஸேஸே பவத்தமானோ மூலஸத்³தோ³ யஸ்மா தங்ஸதி³ஸேஸு தன்னிஸ்ஸயே பதே³ஸே ச ருள்ஹீவஸேன பரியாயதோ பவத்ததி, தஸ்மா ‘‘மூலானி உத்³த⁴ரெய்யா’’தி எத்த² நிப்பரியாயதோ மூலங் அதி⁴ப்பேதந்தி ஏகேன மூலஸத்³தே³ன விஸேஸெத்வா ஆஹ ‘‘மூலமூலே தி³ஸ்ஸதீ’’தி யதா² ‘‘து³க்க²து³க்க²ங், ரூபரூப’’ந்தி ச. அஸாதா⁴ரணஹேதும்ஹீதி அஸாதா⁴ரணகாரணே. லோபோ⁴ ஹி லோப⁴ஸஹக³தஅகுஸலசித்துப்பாத³ஸ்ஸேவ ஹேதுத்தா அஸாதா⁴ரணோ, தஸ்மா லோப⁴ஸஹக³தசித்துப்பாதா³னமேவ ஆவேணிகே நேஸங் ஸுப்பதிட்டி²தபா⁴வஸாத⁴னதோ மூலட்டே²ன உபகாரகே பச்சயத⁴ம்மவிஸேஸேதி அத்தோ². அத² வா யதா² அலோபா⁴த³யோ குஸலாப்³யாகதஸாதா⁴ரணா, லோபா⁴த³யோ பன ததா² ந ஹொந்தி அகுஸலஸ்ஸேவ ஸாதா⁴ரணத்தாதி அஸாதா⁴ரணகாரணங். அத² வா ஆதீ³ஸூதி எத்த² ஆதி³-ஸத்³தே³ன அலோபா⁴தீ³னம்பி குஸலாப்³யாகதமூலானங் ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³. தேஸுபி ஹி அலோபா⁴தி³குஸலமூலங் அகுஸலாப்³யாகதேஹி அஸாதா⁴ரணத்தா அஸாதா⁴ரணகாரணங், ததா² அலோபா⁴தி³அப்³யாகதமூலம்பி இதரத்³வயேஹி அஸாதா⁴ரணத்தாதி. நிவாதேதி வாதரஹிதே பதே³ஸே, வாதஸ்ஸ அபா⁴வே வா. பதந்தீதி நிபதந்தி, அயமேவ வா பாடோ². ரமணீயோதி மனுஞ்ஞோ. பாஸாதி³கோதி பஸாதா³வஹோ, பஸாத³ஜனகோதி அத்தோ². ஆதி⁴பச்சங் குருமானோ வியாதி ஸம்ப³ந்தோ⁴.

Mūla-saddo ettha samīpavacano adhippeto, na mūlamūlādīsu vattamānoti dassento āha ‘‘mūlanti samīpa’’ntiādi. Nippariyāyena sākhādimato saṅghātassa suppatiṭṭhitabhāvasādhane avayavavisese pavattamāno mūlasaddo yasmā taṃsadisesu tannissaye padese ca ruḷhīvasena pariyāyato pavattati, tasmā ‘‘mūlāni uddhareyyā’’ti ettha nippariyāyato mūlaṃ adhippetanti ekena mūlasaddena visesetvā āha ‘‘mūlamūle dissatī’’ti yathā ‘‘dukkhadukkhaṃ, rūparūpa’’nti ca. Asādhāraṇahetumhīti asādhāraṇakāraṇe. Lobho hi lobhasahagataakusalacittuppādasseva hetuttā asādhāraṇo, tasmā lobhasahagatacittuppādānameva āveṇike nesaṃ suppatiṭṭhitabhāvasādhanato mūlaṭṭhena upakārake paccayadhammaviseseti attho. Atha vā yathā alobhādayo kusalābyākatasādhāraṇā, lobhādayo pana tathā na honti akusalasseva sādhāraṇattāti asādhāraṇakāraṇaṃ. Atha vā ādīsūti ettha ādi-saddena alobhādīnampi kusalābyākatamūlānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Tesupi hi alobhādikusalamūlaṃ akusalābyākatehi asādhāraṇattā asādhāraṇakāraṇaṃ, tathā alobhādiabyākatamūlampi itaradvayehi asādhāraṇattāti. Nivāteti vātarahite padese, vātassa abhāve vā. Patantīti nipatanti, ayameva vā pāṭho. Ramaṇīyoti manuñño. Pāsādikoti pasādāvaho, pasādajanakoti attho. Ādhipaccaṃ kurumāno viyāti sambandho.

தத்தா²தி ‘‘தேன ஸமயேன பு³த்³தோ⁴ ப⁴க³வா வேரஞ்ஜாயங் விஹரதி நளேருபுசிமந்த³மூலே’’தி யங் வுத்தங், தத்த². ஸியாதி கஸ்ஸசி ஏவங் பரிவிதக்கோ ஸியா, வக்க²மானாகாரேன கதா³சி சோதெ³ய்ய வாதி அத்தோ². யதி³ தாவ ப⁴க³வாதிஆதீ³ஸு சோத³கஸ்ஸாயமதி⁴ப்பாயோ – ‘‘பாடலிபுத்தே பாஸாதே³ வஸதீ’’திஆதீ³ஸு விய அதி⁴கரணாதி⁴கரணங் யதி³ ப⁴வெய்ய, ததா³ ‘‘வேரஞ்ஜாயங் விஹரதி நளேருபுசிமந்த³மூலே’’தி அதி⁴கரணத்³வயனித்³தே³ஸோ யுத்தோ ஸியா, இமேஸங் பன பி⁴ன்னதே³ஸத்தா ந யுத்தோ உப⁴யனித்³தே³ஸோதி. அத² தத்த² விஹரதீதி யதி³ நளேருபுசிமந்த³மூலே விஹரதி. ந வத்தப்³ப³ந்தி நானாடா²னபூ⁴தத்தா வேரஞ்ஜானளேருபுசிமந்த³மூலானங் ‘‘தேன ஸமயேனா’’தி ச வுத்தத்தாதி அதி⁴ப்பாயோ. இதா³னி சோத³கோ தமேவ அத்தனோ அதி⁴ப்பாயங் ‘‘ந ஹி ஸக்கா’’திஆதி³னா விவரதி. வேரஞ்ஜானளேருபுசிமந்த³மூலானங் பூ⁴மிபா⁴க³வஸேன பி⁴ன்னத்தாயேவ ஹி ந ஸக்கா உப⁴யத்த² தேனேவ ஸமயேன விஹரிதுங், ‘‘உப⁴யத்த² தேனேவ ஸமயேனா’’தி ச வுத்தத்தா நானாஸமயே விஹாரோ அவாரிதோதி வேதி³தப்³போ³.

Tatthāti ‘‘tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharati naḷerupucimandamūle’’ti yaṃ vuttaṃ, tattha. Siyāti kassaci evaṃ parivitakko siyā, vakkhamānākārena kadāci codeyya vāti attho. Yadi tāva bhagavātiādīsu codakassāyamadhippāyo – ‘‘pāṭaliputte pāsāde vasatī’’tiādīsu viya adhikaraṇādhikaraṇaṃ yadi bhaveyya, tadā ‘‘verañjāyaṃ viharati naḷerupucimandamūle’’ti adhikaraṇadvayaniddeso yutto siyā, imesaṃ pana bhinnadesattā na yutto ubhayaniddesoti. Atha tattha viharatīti yadi naḷerupucimandamūle viharati. Na vattabbanti nānāṭhānabhūtattā verañjānaḷerupucimandamūlānaṃ ‘‘tena samayenā’’ti ca vuttattāti adhippāyo. Idāni codako tameva attano adhippāyaṃ ‘‘na hi sakkā’’tiādinā vivarati. Verañjānaḷerupucimandamūlānaṃ bhūmibhāgavasena bhinnattāyeva hi na sakkā ubhayattha teneva samayena viharituṃ, ‘‘ubhayattha teneva samayenā’’ti ca vuttattā nānāsamaye vihāro avāritoti veditabbo.

இதரோ ஸப்³ப³மேதங் அவிபரீதமத்த²ங் அஜானந்தேன தயா வுத்தந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ந கோ² பனேதங் ஏவங் த³ட்ட²ப்³ப³’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² ஏதந்தி ‘‘வேரஞ்ஜாயங் விஹரதி நளேருபுசிமந்த³மூலே’’தி ஏதங் வசனங். ஏவந்தி ‘‘யதி³ தாவ ப⁴க³வா’’திஆதி³னா யங் தங் ப⁴வதா சோதி³தங், தங் அத்த²தோ ஏவங் ந கோ² பன த³ட்ட²ப்³ப³ங், ந உப⁴யத்த² அபுப்³ப³ங் அசரிமங் விஹாரத³ஸ்ஸனத்த²ந்தி அத்தோ². இதா³னி அத்தனா யதா²தி⁴ப்பேதங் அவிபரீதமத்த²ங் தஸ்ஸ ச படிகச்சேவ வுத்தபா⁴வங் தேன ச அப்படிவித்³த⁴தங் பகாஸெந்தோ ‘‘நனு அவோசும்ஹ ஸமீபத்தே² பு⁴ம்மவசன’’ந்திஆதி³மாஹ. கோ³யூதா²னீதி கோ³மண்ட³லானி. ஏவம்பி நளேருபுசிமந்த³மூலே விஹரதிச்சேவ வத்தப்³ப³ங், ந வேரஞ்ஜாயந்தி, தஸ்மா ஸமீபாதி⁴கரணத்த²வஸேன உப⁴யதா² நிதா³னகித்தனே கிங் பயோஜனந்தி சோத³னங் மனஸி நிதா⁴யாஹ ‘‘கோ³சரகா³மனித³ஸ்ஸனத்த²’’ந்திஆதி³. அஸ்ஸாதி ப⁴க³வதோ.

Itaro sabbametaṃ aviparītamatthaṃ ajānantena tayā vuttanti dassento ‘‘na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabba’’ntiādimāha. Tattha etanti ‘‘verañjāyaṃ viharati naḷerupucimandamūle’’ti etaṃ vacanaṃ. Evanti ‘‘yadi tāva bhagavā’’tiādinā yaṃ taṃ bhavatā coditaṃ, taṃ atthato evaṃ na kho pana daṭṭhabbaṃ, na ubhayattha apubbaṃ acarimaṃ vihāradassanatthanti attho. Idāni attanā yathādhippetaṃ aviparītamatthaṃ tassa ca paṭikacceva vuttabhāvaṃ tena ca appaṭividdhataṃ pakāsento ‘‘nanu avocumha samīpatthe bhummavacana’’ntiādimāha. Goyūthānīti gomaṇḍalāni. Evampi naḷerupucimandamūle viharaticceva vattabbaṃ, na verañjāyanti, tasmā samīpādhikaraṇatthavasena ubhayathā nidānakittane kiṃ payojananti codanaṃ manasi nidhāyāha ‘‘gocaragāmanidassanattha’’ntiādi. Assāti bhagavato.

அவஸ்ஸஞ்செத்த² கோ³சரகா³மகித்தனங் கத்தப்³ப³ங். யதா² ஹி நளேருபுசிமந்த³மூலகித்தனங் பப்³ப³ஜிதானுக்³க³ஹகரணாதி³அனேகப்பயோஜனங், ஏவங் கோ³சரகா³மகித்தனம்பி க³ஹட்டா²னுக்³க³ஹகரணாதி³விவித⁴ப்பயோஜனந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘வேரஞ்ஜாகித்தனேனா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² க³ஹட்டா²னுக்³க³ஹகரணந்தி தேஸங் தத்த² பச்சயக்³க³ஹணேன உபஸங்கமனபயிருபாஸனாதீ³னங் ஓகாஸதா³னேன த⁴ம்மதே³ஸனாய ஸரணேஸு ஸீலேஸு ச பதிட்டா²பனேன யதூ²பனிஸ்ஸயங் உபரிவிஸேஸாதி⁴க³மாவஹனேன ச க³ஹட்டா²னங் அனுக்³க³ஹகரணங். பப்³ப³ஜிதானுக்³க³ஹகரணந்தி உக்³க³ஹபரிபுச்சா²னங் கம்மட்டா²னானுயோக³ஸ்ஸ ச அனுரூபவஸனட்டா²னபரிக்³க³ஹேனெத்த² பப்³ப³ஜிதானங் அனுக்³க³ஹகரணங்.

Avassañcettha gocaragāmakittanaṃ kattabbaṃ. Yathā hi naḷerupucimandamūlakittanaṃ pabbajitānuggahakaraṇādianekappayojanaṃ, evaṃ gocaragāmakittanampi gahaṭṭhānuggahakaraṇādivividhappayojananti dassento ‘‘verañjākittanenā’’tiādimāha. Tattha gahaṭṭhānuggahakaraṇanti tesaṃ tattha paccayaggahaṇena upasaṅkamanapayirupāsanādīnaṃ okāsadānena dhammadesanāya saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhāpanena yathūpanissayaṃ uparivisesādhigamāvahanena ca gahaṭṭhānaṃ anuggahakaraṇaṃ. Pabbajitānuggahakaraṇanti uggahaparipucchānaṃ kammaṭṭhānānuyogassa ca anurūpavasanaṭṭhānapariggahenettha pabbajitānaṃ anuggahakaraṇaṃ.

பச்சயக்³க³ஹணேனேவ பச்சயபரிபோ⁴க³ஸித்³தி⁴தோ ஆஹ ‘‘ததா² புரிமேன…பே॰… விவஜ்ஜனந்தி. தத்த² புரிமேனாதி வேரஞ்ஜாவசனேன. ஆஹிதோ அஹங்மானோ எத்தா²தி அத்தா, அத்தபா⁴வோ. தஸ்ஸ கிலமதோ² கிலந்தபா⁴வோ அத்தகிலமதோ², அத்தபீளா அத்தது³க்க²ந்தி வுத்தங் ஹோதி, தஸ்ஸ அனுயோகோ³ கரணங் அத்தகிலமதா²னுயோகோ³, உபவாஸகண்டகாபஸ்ஸயஸெய்யாதி³னா அத்தனோ து³க்கு²ப்பாத³னந்தி வுத்தங் ஹோதி. தஸ்ஸ விவஜ்ஜனங் அத்தகிலமதா²னுயோக³விவஜ்ஜனங். அந்தோகா³மே வஸந்தானங் அனிச்ச²ந்தானம்பி விஸபா⁴க³ரூபாதி³ஆரம்மணத³ஸ்ஸனாதி³ஸம்ப⁴வதோ ப³ஹிகா³மே பதிரூபட்டா²னே வஸந்தானங் தத³பா⁴வதோ ஆஹ ‘‘பச்சி²மேன வத்து²காமப்பஹானதோ’’திஆதி³. தத்த² பச்சி²மேனாதி நளேருபுசிமந்த³மூலவசனேன. கிலேஸகாமஸ்ஸ வத்து²பூ⁴தத்தா ரூபாத³யோ பஞ்ச காமகு³ணா வத்து²காமோ, தஸ்ஸ பஹானங் வத்து²காமப்பஹானங். காமஸுக²ல்லிகானுயோக³விவஜ்ஜனுபாயத³ஸ்ஸனந்தி வத்து²காமேஸு கிலேஸகாமஸங்யுத்தஸ்ஸ ஸுக²ஸ்ஸ யோகோ³ அனுயோகோ³ அனுப⁴வோ, தஸ்ஸ பரிவஜ்ஜனே உபாயத³ஸ்ஸனங்.

Paccayaggahaṇeneva paccayaparibhogasiddhito āha ‘‘tathā purimena…pe… vivajjananti. Tattha purimenāti verañjāvacanena. Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo. Tassa kilamatho kilantabhāvo attakilamatho, attapīḷā attadukkhanti vuttaṃ hoti, tassa anuyogo karaṇaṃ attakilamathānuyogo, upavāsakaṇṭakāpassayaseyyādinā attano dukkhuppādananti vuttaṃ hoti. Tassa vivajjanaṃ attakilamathānuyogavivajjanaṃ. Antogāme vasantānaṃ anicchantānampi visabhāgarūpādiārammaṇadassanādisambhavato bahigāme patirūpaṭṭhāne vasantānaṃ tadabhāvato āha ‘‘pacchimena vatthukāmappahānato’’tiādi. Tattha pacchimenāti naḷerupucimandamūlavacanena. Kilesakāmassa vatthubhūtattā rūpādayo pañca kāmaguṇā vatthukāmo, tassa pahānaṃ vatthukāmappahānaṃ. Kāmasukhallikānuyogavivajjanupāyadassananti vatthukāmesu kilesakāmasaṃyuttassa sukhassa yogo anuyogo anubhavo, tassa parivajjane upāyadassanaṃ.

ஸயமேவ கோ³சரகா³மங் உபஸங்கமித்வா அத்தனோ த⁴ம்மஸ்ஸவனானுரூபப⁴ப்³ப³புக்³க³லானங் த³ஸ்ஸனதோ த⁴ம்மதே³ஸனாய காலோ ஸம்பத்தோ நாம ஹோதீதி த⁴ம்மதே³ஸனாய அபி⁴யோகோ³ விஞ்ஞாயதீதி ஆஹ ‘‘புரிமேன ச த⁴ம்மதே³ஸனாபி⁴யோக³’’ந்தி. த⁴ம்மதே³ஸனாய ஸஉஸ்ஸாஹபா⁴வோ த⁴ம்மதே³ஸனாபி⁴யோகோ³. ப³ஹிகா³மே விவித்தோகாஸே வஸந்தஸ்ஸ ஆகிண்ணவிஹாராபா⁴வதோ காயவிவேகாதீ³ஸு அதி⁴முத்தி தப்போணதா விஞ்ஞாயதீதி ஆஹ ‘‘பச்சி²மேன விவேகாதி⁴முத்தி’’ந்தி.

Sayameva gocaragāmaṃ upasaṅkamitvā attano dhammassavanānurūpabhabbapuggalānaṃ dassanato dhammadesanāya kālo sampatto nāma hotīti dhammadesanāya abhiyogo viññāyatīti āha ‘‘purimena ca dhammadesanābhiyoga’’nti. Dhammadesanāya saussāhabhāvo dhammadesanābhiyogo. Bahigāme vivittokāse vasantassa ākiṇṇavihārābhāvato kāyavivekādīsu adhimutti tappoṇatā viññāyatīti āha ‘‘pacchimena vivekādhimutti’’nti.

த⁴ம்மதே³ஸனாபி⁴யோக³விவேகாதி⁴முத்தீனங் ஹேதுபூ⁴தா ஏவ கருணாபஞ்ஞா த⁴ம்மதே³ஸனாய உபக³மனஸ்ஸ ததோ அபக³மனஸ்ஸ காரணபூ⁴தா ஹொந்தீதி ஆஹ ‘‘புரிமேன கருணாய உபக³மன’’ந்திஆதி³. கருணாபஞ்ஞாயேவ ஹி அனந்தரது³கஸ்ஸ ஹேதூ ஹொந்தி. ஏதேன ச கருணாய உபக³மனங் ந லாபா⁴தி³னிமித்தங் , பஞ்ஞாய அபக³மனங் ந விரோதா⁴தி³னிமித்தந்தி உபக³மனாபக³மனானங் நிருபக்கிலேஸதங் விபா⁴விப⁴ந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அதி⁴முத்ததந்தி தன்னின்னபா⁴வங். நிருபலேபனந்தி அனுபலேபனங் அனல்லீயனங்.

Dhammadesanābhiyogavivekādhimuttīnaṃ hetubhūtā eva karuṇāpaññā dhammadesanāya upagamanassa tato apagamanassa kāraṇabhūtā hontīti āha ‘‘purimena karuṇāya upagamana’’ntiādi. Karuṇāpaññāyeva hi anantaradukassa hetū honti. Etena ca karuṇāya upagamanaṃ na lābhādinimittaṃ , paññāya apagamanaṃ na virodhādinimittanti upagamanāpagamanānaṃ nirupakkilesataṃ vibhāvibhanti daṭṭhabbaṃ. Adhimuttatanti tanninnabhāvaṃ. Nirupalepananti anupalepanaṃ anallīyanaṃ.

த⁴ம்மிகஸுகா²பரிச்சாக³னிமித்தந்தி எத்த² த⁴ம்மிகஸுக²ங் நாம அனவஜ்ஜஸுக²ங். தஞ்ஹி த⁴ம்மிகங் லாப⁴ங் படிச்ச உப்பன்னத்தா ‘‘த⁴ம்மிகஸுக²’’ந்தி வுச்சதி. உத்தரிமனுஸ்ஸத⁴ம்மாபி⁴யோக³னிமித்தங் பா²ஸுவிஹாரந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. மனுஸ்ஸானங் உபகாரப³ஹுலதந்தி பச்சயபடிக்³க³ஹணத⁴ம்மதே³ஸனாதி³வஸேன உபகாரப³ஹுலதங். தே³வதானங் உபகாரப³ஹுலதங் ஜனவிவித்ததாய. பசுரஜனவிவித்தஞ்ஹி டா²னங் தே³வா உபஸங்கமிதப்³ப³ங் மஞ்ஞந்தி. லோகே ஸங்வட்³ட⁴பா⁴வந்தி ஆமிஸோபபோ⁴கே³ன ஸங்வட்³டி⁴தபா⁴வங்.

Dhammikasukhāpariccāganimittanti ettha dhammikasukhaṃ nāma anavajjasukhaṃ. Tañhi dhammikaṃ lābhaṃ paṭicca uppannattā ‘‘dhammikasukha’’nti vuccati. Uttarimanussadhammābhiyoganimittaṃ phāsuvihāranti sambandho. Manussānaṃ upakārabahulatanti paccayapaṭiggahaṇadhammadesanādivasena upakārabahulataṃ. Devatānaṃ upakārabahulataṃ janavivittatāya. Pacurajanavivittañhi ṭhānaṃ devā upasaṅkamitabbaṃ maññanti. Loke saṃvaḍḍhabhāvanti āmisopabhogena saṃvaḍḍhitabhāvaṃ.

ஏகபுக்³க³லோதி எத்த² (அ॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1.170) ஏகோதி து³தியாதி³படிக்கே²பத்தோ² க³ணனபரிச்சே²தோ³. புக்³க³லோதி ஸம்முதிகதா², ந பரமத்த²கதா². பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ஹி ப⁴க³வதோ து³விதா⁴ தே³ஸனா ஸம்முதிதே³ஸனா பரமத்த²தே³ஸனா சாதி. அயமத்தோ² பன ஹெட்டா² வித்தா²ரிதோவாதி இத⁴ ந வுச்சதி. ஏகோ ச ஸோ புக்³க³லோ சாதி ஏகபுக்³க³லோ. கேனட்டே²ன ஏகபுக்³க³லோ? அஸதி³ஸட்டே²ன கு³ணவிஸிட்ட²ட்டே²ன அஸமஸமட்டே²ன. ஸோ ஹி த³ஸன்னங் பாரமீனங் படிபாடியா ஆவஜ்ஜனங் ஆதி³ங் கத்வா போ³தி⁴ஸம்பா⁴ரகு³ணேஹி சேவ பு³த்³த⁴கு³ணேஹி ச ஸேஸமஹாஜனேன அஸதி³ஸோதி அஸதி³ஸட்டே²னபி ஏகபுக்³க³லோ. யே சஸ்ஸ தே கு³ணா, தேபி அஞ்ஞஸத்தானங் கு³ணேஹி விஸிட்டா²தி கு³ணவிஸிட்ட²ட்டே²னபி ஏகபுக்³க³லோ. புரிமகா ஸம்மாஸம்பு³த்³தா⁴ ஸப்³ப³ஸத்தேஹி அஸமா, தேஹி ஸத்³தி⁴ங் அயமேவ ஏகோ ரூபகாயகு³ணேஹி சேவ நாமகாயகு³ணேஹி ச ஸமோதி அஸமஸமட்டே²னபி ஏகபுக்³க³லோ. லோகேதி ஸத்தலோகே.

Ekapuggaloti ettha (a. ni. aṭṭha. 1.1.170) ekoti dutiyādipaṭikkhepattho gaṇanaparicchedo. Puggaloti sammutikathā, na paramatthakathā. Buddhassa hi bhagavato duvidhā desanā sammutidesanā paramatthadesanā cāti. Ayamattho pana heṭṭhā vitthāritovāti idha na vuccati. Eko ca so puggalo cāti ekapuggalo. Kenaṭṭhena ekapuggalo? Asadisaṭṭhena guṇavisiṭṭhaṭṭhena asamasamaṭṭhena. So hi dasannaṃ pāramīnaṃ paṭipāṭiyā āvajjanaṃ ādiṃ katvā bodhisambhāraguṇehi ceva buddhaguṇehi ca sesamahājanena asadisoti asadisaṭṭhenapi ekapuggalo. Ye cassa te guṇā, tepi aññasattānaṃ guṇehi visiṭṭhāti guṇavisiṭṭhaṭṭhenapi ekapuggalo. Purimakā sammāsambuddhā sabbasattehi asamā, tehi saddhiṃ ayameva eko rūpakāyaguṇehi ceva nāmakāyaguṇehi ca samoti asamasamaṭṭhenapi ekapuggalo. Loketi sattaloke.

உப்பஜ்ஜமானோ உப்பஜ்ஜதீதி இத³ங் பன உப⁴யம்பி விப்பகதவசனமேவ. உப்பஜ்ஜந்தோ ப³ஹுஜனஹிதத்தா²ய உப்பஜ்ஜதி, ந அஞ்ஞேன காரணேனாதி ஏவங் பனெத்த² அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. ஏவரூபஞ்செத்த² லக்க²ணங் ந ஸக்கா ஏதங் அஞ்ஞேன ஸத்³த³லக்க²ணேன படிபா³ஹிதுங். அபிச உப்பஜ்ஜமானோ நாம, உப்பஜ்ஜதி நாம, உப்பன்னோ நாமாதி அயமெத்த² பே⁴தோ³ வேதி³தப்³போ³. ஏஸ ஹி தீ³பங்கரபாத³மூலதோ லத்³த⁴ப்³யாகரணோ பு³த்³த⁴காரகத⁴ம்மே பரியேஸந்தோ த³ஸ பாரமியோ தி³ஸ்வா ‘‘இமே த⁴ம்மா மயா பூரேதப்³பா³’’தி கதஸன்னிட்டா²னோ தா³னபாரமிங் பூரெந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. ஸீலபாரமிங்…பே॰… உபெக்கா²பாரமிந்தி இமா த³ஸ பாரமியோ பூரெந்தோபி, த³ஸ உபபாரமியோ பூரெந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. த³ஸ பரமத்த²பாரமியோ பூரெந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. பஞ்ச மஹாபரிச்சாகே³ பரிச்சஜந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. ஞாதத்த²சரியங் லோகத்த²சரியங் பு³த்³த⁴த்த²சரியங் பூரயமானோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. கப்பஸதஸஹஸ்ஸாதி⁴கானி சத்தாரி அஸங்க்²யெய்யானி பு³த்³த⁴காரகே த⁴ம்மே மத்த²கங் பாபெந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. வெஸ்ஸந்தரத்தபா⁴வங் பஹாய துஸிதபுரே படிஸந்தி⁴ங் க³ஹெத்வா ஸட்டி²வஸ்ஸஸதஸஹஸ்ஸாதி⁴கா ஸத்தபண்ணாஸ வஸ்ஸகோடியோ திட்ட²ந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. தே³வதாஹி யாசிதோ பஞ்ச மஹாவிலோகனானி விலோகெத்வா மாயாதே³வியா குச்சி²ஸ்மிங் படிஸந்தி⁴ங் க³ண்ஹந்தோபி, அனூனாதி⁴கே த³ஸ மாஸே க³ப்³ப⁴வாஸங் வஸந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. ஏகூனதிங்ஸ வஸ்ஸானி அகா³ரமஜ்ஜே² திட்ட²ந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. காமேஸு ஆதீ³னவங் நெக்க²ம்மே ச ஆனிஸங்ஸங் தி³ஸ்வா ராஹுலப⁴த்³த³ஸ்ஸ ஜாததி³வஸே ச²ன்னஸஹாயோ கண்ட³கங் அஸ்ஸவரமாருய்ஹ நிக்க²மந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. தீணி ரஜ்ஜானி அதிக்கமந்தோ அனோமனதி³தீரே பப்³ப³ஜந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. ச²ப்³ப³ஸ்ஸானி மஹாபதா⁴னங் கரொந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. பரிபாகக³தே ஞாணே ஓளாரிகங் ஆஹாரங் ஆஹரந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. ஸாயன்ஹஸமயே விஸாக²புண்ணமாயங் மஹாபோ³தி⁴மண்ட³ங் ஆருய்ஹ மாரப³லங் வித⁴மெத்வா பட²மயாமே புப்³பே³னிவாஸங் அனுஸ்ஸரித்வா மஜ்ஜி²மயாமே தி³ப்³ப³சக்கு²ங் பரிஸோதெ⁴த்வா பச்சி²மயாமஸமனந்தரே த்³வாத³ஸங்க³ங் படிச்சஸமுப்பாத³ங் அனுலோமபடிலோமதோ ஸம்மஸித்வா ஸோதாபத்திமக்³க³ங் படிவிஜ்ஜ²ந்தோபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. ஸோதாபத்திப²லக்க²ணேபி ஸகதா³கா³மிப²லக்க²ணேபி அனாகா³மிப²லக்க²ணேபி உப்பஜ்ஜமானோ நாம. அரஹத்தமக்³க³க்க²ணே பன உப்பஜ்ஜதி நாம. அரஹத்தப²லக்க²ணே உப்பன்னோ நாம. பு³த்³தா⁴னஞ்ஹி ஸாவகானங் விய ந படிபாடியா இத்³தி⁴வித⁴ஞாணாதீ³னி உப்பஜ்ஜந்தி, ஸஹேவ பன அரஹத்தமக்³கே³ன ஸகலோபி ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணாதி³ கு³ணராஸி ஆக³தோவ நாம ஹோதி, தஸ்மா நிப்³ப³த்தஸப்³ப³கிச்சத்தா அரஹத்தப²லக்க²ணே உப்பன்னோ நாம ஹோதி. இமஸ்மிம்பி ஸுத்தே அரஹத்தப²லக்க²ணங்யேவ ஸந்தா⁴ய ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி வுத்தங். உப்பன்னோ ஹோதீதி அயஞ்ஹெத்த² அத்தோ².

Uppajjamāno uppajjatīti idaṃ pana ubhayampi vippakatavacanameva. Uppajjanto bahujanahitatthāya uppajjati, na aññena kāraṇenāti evaṃ panettha attho veditabbo. Evarūpañcettha lakkhaṇaṃ na sakkā etaṃ aññena saddalakkhaṇena paṭibāhituṃ. Apica uppajjamāno nāma, uppajjati nāma, uppanno nāmāti ayamettha bhedo veditabbo. Esa hi dīpaṅkarapādamūlato laddhabyākaraṇo buddhakārakadhamme pariyesanto dasa pāramiyo disvā ‘‘ime dhammā mayā pūretabbā’’ti katasanniṭṭhāno dānapāramiṃ pūrentopi uppajjamāno nāma. Sīlapāramiṃ…pe… upekkhāpāraminti imā dasa pāramiyo pūrentopi, dasa upapāramiyo pūrentopi uppajjamāno nāma. Dasa paramatthapāramiyo pūrentopi uppajjamāno nāma. Pañca mahāpariccāge pariccajantopi uppajjamāno nāma. Ñātatthacariyaṃ lokatthacariyaṃ buddhatthacariyaṃ pūrayamānopi uppajjamāno nāma. Kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni buddhakārake dhamme matthakaṃ pāpentopi uppajjamāno nāma. Vessantarattabhāvaṃ pahāya tusitapure paṭisandhiṃ gahetvā saṭṭhivassasatasahassādhikā sattapaṇṇāsa vassakoṭiyo tiṭṭhantopi uppajjamāno nāma. Devatāhi yācito pañca mahāvilokanāni viloketvā māyādeviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhantopi, anūnādhike dasa māse gabbhavāsaṃ vasantopi uppajjamāno nāma. Ekūnatiṃsa vassāni agāramajjhe tiṭṭhantopi uppajjamāno nāma. Kāmesu ādīnavaṃ nekkhamme ca ānisaṃsaṃ disvā rāhulabhaddassa jātadivase channasahāyo kaṇḍakaṃ assavaramāruyha nikkhamantopi uppajjamāno nāma. Tīṇi rajjāni atikkamanto anomanaditīre pabbajantopi uppajjamāno nāma. Chabbassāni mahāpadhānaṃ karontopi uppajjamāno nāma. Paripākagate ñāṇe oḷārikaṃ āhāraṃ āharantopi uppajjamāno nāma. Sāyanhasamaye visākhapuṇṇamāyaṃ mahābodhimaṇḍaṃ āruyha mārabalaṃ vidhametvā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ parisodhetvā pacchimayāmasamanantare dvādasaṅgaṃ paṭiccasamuppādaṃ anulomapaṭilomato sammasitvā sotāpattimaggaṃ paṭivijjhantopi uppajjamāno nāma. Sotāpattiphalakkhaṇepi sakadāgāmiphalakkhaṇepi anāgāmiphalakkhaṇepi uppajjamāno nāma. Arahattamaggakkhaṇe pana uppajjati nāma. Arahattaphalakkhaṇe uppanno nāma. Buddhānañhi sāvakānaṃ viya na paṭipāṭiyā iddhividhañāṇādīni uppajjanti, saheva pana arahattamaggena sakalopi sabbaññutaññāṇādi guṇarāsi āgatova nāma hoti, tasmā nibbattasabbakiccattā arahattaphalakkhaṇe uppanno nāma hoti. Imasmimpi sutte arahattaphalakkhaṇaṃyeva sandhāya ‘‘uppajjatī’’ti vuttaṃ. Uppanno hotīti ayañhettha attho.

ப³ஹுஜனஹிதாயாதி மஹாஜனஸ்ஸ ஹிதத்தா²ய உப்பஜ்ஜதி. ப³ஹுஜனஸுகா²யாதி மஹாஜனஸ்ஸ ஸுக²த்தா²ய உப்பஜ்ஜதி. லோகானுகம்பாயாதி ஸத்தலோகஸ்ஸ அனுகம்பங் படிச்ச உப்பஜ்ஜதி. கதரஸத்தலோகஸ்ஸாதி? யோ ததா²க³தஸ்ஸ த⁴ம்மதே³ஸனங் ஸுத்வா அமதபானங் பிவி, த⁴ம்மங் படிவிஜ்ஜி², தஸ்ஸ. ப⁴க³வதா ஹி மஹாபோ³தி⁴மண்டே³ ஸத்தஸத்தாஹங் வீதினாமெத்வா போ³தி⁴மண்டா³ இஸிபதனங் ஆக³ம்ம ‘‘த்³வேமே, பி⁴க்க²வே, அந்தா பப்³ப³ஜிதேன ந ஸேவிதப்³பா³’’தி த⁴ம்மசக்கப்பவத்தனஸுத்தந்தே (ஸங்॰ நி॰ 3.5; மஹாவ॰ 13) தே³ஸிதே ஆயஸ்மதா அஞ்ஞாஸிகொண்ட³ஞ்ஞத்தே²ரேன ஸத்³தி⁴ங் அட்டா²ரஸகோடிஸங்கா² ப்³ரஹ்மானோ அமதபானங் பிவிங்ஸு, ஏதஸ்ஸ ஸத்தலோகஸ்ஸ அனுகம்பாய உப்பன்னோ. பஞ்சமதி³வஸே அனத்தலக்க²ணஸுத்தந்தபரியோஸானே பஞ்சவக்³கி³யத்தே²ரா அரஹத்தே பதிட்ட²ஹிங்ஸு, ஏதஸ்ஸபி ஸத்தலோகஸ்ஸ அனுகம்பாய உப்பன்னோ. ததோ யஸதா³ரகப்பமுகே² பஞ்சபண்ணாஸ புரிஸே அரஹத்தே பதிட்டா²பேஸி, ததோ கப்பாஸிகவனஸண்டே³ திங்ஸ ப⁴த்³த³வக்³கி³யே தயோ மக்³கே³ ச ப²லானி ச ஸம்பாபேஸி, ஏதஸ்ஸபி ஸத்தலோகஸ்ஸ அனுகம்பாய உப்பன்னோ. க³யாஸீஸே ஆதி³த்தபரியாயபரியோஸானே (ஸங்॰ நி॰ 4.28; மஹாவ॰ 54) ஜடிலஸஹஸ்ஸங் அரஹத்தே பதிட்டா²பேஸி, ததோ லட்டி²வனே பி³ம்பி³ஸாரப்பமுகா² ஏகாத³ஸ நஹுதா ப்³ராஹ்மணக³ஹபதிகா ஸத்து² த⁴ம்மதே³ஸனங் ஸுத்வா ஸோதாபத்திப²லே பதிட்ட²ஹிங்ஸு, ஏகங் நஹுதங் ஸரணேஸு பதிட்டி²தங். திரோகுட்டஅனுமோத³னாவஸானே (கு²॰ பா॰ 7. 1 ஆத³யோ) சதுராஸீதியா பாணஸஹஸ்ஸேஹி அமதபானங் பீதங். ஸுமனமாலாகாரஸமாக³மே சதுராஸீதியா, த⁴னபாலஸமாக³மே த³ஸஹி பாணஸஹஸ்ஸேஹி, க²தி³ரங்கா³ரஜாதகஸமாக³மே சதுராஸீதியா பாணஸஹஸ்ஸேஹி, ஜம்பு³கஆஜீவகஸமாக³மே சதுராஸீதியாவ, ஆனந்த³ஸெட்டி²ஸமாக³மே சதுராஸீதியாவ பாணஸஹஸ்ஸேஹி அமதபானங் பீதங். பாஸாணகசேதியே பாராயனஸுத்தகதா²தி³வஸே (ஸு॰ நி॰ 982 ஆத³யோ) சுத்³த³ஸ கோடியோ அமதபானங் பிவிங்ஸு. யமகபாடிஹாரியதி³வஸே வீஸதி பாணகோடியோ, தாவதிங்ஸப⁴வனே பண்டு³கம்ப³லஸிலாயங் நிஸீதி³த்வா மாதரங் காயஸக்கி²ங் கத்வா ஸத்தப்பகரணங் அபி⁴த⁴ம்மங் தே³ஸெந்தஸ்ஸ அஸீதி பாணகோடியோ, தே³வோரோஹணே திங்ஸ பாணகோடியோ, ஸக்கபஞ்ஹஸுத்தந்தே (தீ³॰ நி॰ 2.344 ஆத³யோ) அஸீதி தே³வஸஹஸ்ஸானி அமதபானங் பிவிங்ஸு. மஹாஸமயஸுத்தந்தே (தீ³॰ நி॰ 2.331 ஆத³யோ) மங்க³லஸுத்தே (கு²॰ பா॰ 5.1 ஆத³யோ; ஸு॰ நி॰ மங்க³லஸுத்த) சூளராஹுலோவாதே³ (ம॰ நி॰ 3.416 ஆத³யோ) ஸமசித்தபடிபதா³யாதி (அ॰ நி॰ 2.33) இமேஸு சதூஸு டா²னேஸு அபி⁴ஸமயப்பத்தஸத்தானங் பரிச்சே²தோ³ நத்தி², ஏதஸ்ஸபி ஸத்தலோகஸ்ஸ அனுகம்பாய உப்பன்னோதி. யாவஜ்ஜதி³வஸா இதோ பரம்பி அனாக³தே இமங் ஸாஸனங் நிஸ்ஸாய ஸக்³க³மொக்க²மக்³கே³ பதிட்ட²ஹந்தானங் வஸேனபி அயமத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

Bahujanahitāyāti mahājanassa hitatthāya uppajjati. Bahujanasukhāyāti mahājanassa sukhatthāya uppajjati. Lokānukampāyāti sattalokassa anukampaṃ paṭicca uppajjati. Katarasattalokassāti? Yo tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā amatapānaṃ pivi, dhammaṃ paṭivijjhi, tassa. Bhagavatā hi mahābodhimaṇḍe sattasattāhaṃ vītināmetvā bodhimaṇḍā isipatanaṃ āgamma ‘‘dveme, bhikkhave, antā pabbajitena na sevitabbā’’ti dhammacakkappavattanasuttante (saṃ. ni. 3.5; mahāva. 13) desite āyasmatā aññāsikoṇḍaññattherena saddhiṃ aṭṭhārasakoṭisaṅkhā brahmāno amatapānaṃ piviṃsu, etassa sattalokassa anukampāya uppanno. Pañcamadivase anattalakkhaṇasuttantapariyosāne pañcavaggiyattherā arahatte patiṭṭhahiṃsu, etassapi sattalokassa anukampāya uppanno. Tato yasadārakappamukhe pañcapaṇṇāsa purise arahatte patiṭṭhāpesi, tato kappāsikavanasaṇḍe tiṃsa bhaddavaggiye tayo magge ca phalāni ca sampāpesi, etassapi sattalokassa anukampāya uppanno. Gayāsīse ādittapariyāyapariyosāne (saṃ. ni. 4.28; mahāva. 54) jaṭilasahassaṃ arahatte patiṭṭhāpesi, tato laṭṭhivane bimbisārappamukhā ekādasa nahutā brāhmaṇagahapatikā satthu dhammadesanaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu, ekaṃ nahutaṃ saraṇesu patiṭṭhitaṃ. Tirokuṭṭaanumodanāvasāne (khu. pā. 7. 1 ādayo) caturāsītiyā pāṇasahassehi amatapānaṃ pītaṃ. Sumanamālākārasamāgame caturāsītiyā, dhanapālasamāgame dasahi pāṇasahassehi, khadiraṅgārajātakasamāgame caturāsītiyā pāṇasahassehi, jambukaājīvakasamāgame caturāsītiyāva, ānandaseṭṭhisamāgame caturāsītiyāva pāṇasahassehi amatapānaṃ pītaṃ. Pāsāṇakacetiye pārāyanasuttakathādivase (su. ni. 982 ādayo) cuddasa koṭiyo amatapānaṃ piviṃsu. Yamakapāṭihāriyadivase vīsati pāṇakoṭiyo, tāvatiṃsabhavane paṇḍukambalasilāyaṃ nisīditvā mātaraṃ kāyasakkhiṃ katvā sattappakaraṇaṃ abhidhammaṃ desentassa asīti pāṇakoṭiyo, devorohaṇe tiṃsa pāṇakoṭiyo, sakkapañhasuttante (dī. ni. 2.344 ādayo) asīti devasahassāni amatapānaṃ piviṃsu. Mahāsamayasuttante (dī. ni. 2.331 ādayo) maṅgalasutte (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. maṅgalasutta) cūḷarāhulovāde (ma. ni. 3.416 ādayo) samacittapaṭipadāyāti (a. ni. 2.33) imesu catūsu ṭhānesu abhisamayappattasattānaṃ paricchedo natthi, etassapi sattalokassa anukampāya uppannoti. Yāvajjadivasā ito parampi anāgate imaṃ sāsanaṃ nissāya saggamokkhamagge patiṭṭhahantānaṃ vasenapi ayamattho veditabbo.

தே³வமனுஸ்ஸானந்தி ந கேவலங் தே³வமனுஸ்ஸானங்யேவ, அவஸேஸானங் நாக³ஸுபண்ணாதீ³னம்பி அத்தா²ய ஹிதாய ஸுகா²யேவ உப்பன்னோ. ஸஹேதுகபடிஸந்தி⁴கே பன மக்³க³ப²லஸச்சி²கிரியாய ப⁴ப்³பே³ புக்³க³லே த³ஸ்ஸேதுங் ஏவங் வுத்தங். தஸ்மா ஏதேஸம்பி அத்த²த்தா²ய ஹிதத்தா²ய ஸுக²த்தா²யேவ உப்பன்னோதி வேதி³தப்³போ³.

Devamanussānanti na kevalaṃ devamanussānaṃyeva, avasesānaṃ nāgasupaṇṇādīnampi atthāya hitāya sukhāyeva uppanno. Sahetukapaṭisandhike pana maggaphalasacchikiriyāya bhabbe puggale dassetuṃ evaṃ vuttaṃ. Tasmā etesampi atthatthāya hitatthāya sukhatthāyeva uppannoti veditabbo.

கதமோ ஏகபுக்³க³லோதி கதே²துகம்யதாபுச்சா². இதா³னி தாய புச்சா²ய புட்ட²ங் ஏகபுக்³க³லங் விபா⁴வெந்தோ ‘‘ததா²க³தோ அரஹங் ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴’’தி ஆஹ. தத³த்த²பரினிப்பா²த³னந்தி லோகத்த²னிப்பா²த³னங், பு³த்³த⁴கிச்சஸம்பாத³னந்தி அத்தோ². பட²மங் லும்பி³னீவனே து³தியங் போ³தி⁴மண்டே³தி லும்பி³னீவனே ரூபகாயேன ஜாதோ, போ³தி⁴மண்டே³ த⁴ம்மகாயேன. ஏவமாதி³னாதி ஆதி³-ஸத்³தே³ன வேரஞ்ஜாகித்தனதோ ரூபகாயஸ்ஸ அனுக்³க³ண்ஹனங் த³ஸ்ஸேதி, நளேருபுசிமந்த³மூலகித்தனதோ த⁴ம்மகாயஸ்ஸ. ததா² புரிமேன பராதீ⁴னகிரியாகரணங், து³தியேன அத்தாதீ⁴னகிரியாகரணங். புரிமேன வா கருணாகிச்சங், இதரேன பஞ்ஞாகிச்சங் , புரிமேன சஸ்ஸ பரமாய அனுகம்பாய ஸமன்னாக³மங், பச்சி²மேன பரமாய உபெக்கா²ய ஸமன்னாக³மந்தி ஏவமாதி³ங் ஸங்க³ண்ஹாதி.

Katamo ekapuggaloti kathetukamyatāpucchā. Idāni tāya pucchāya puṭṭhaṃ ekapuggalaṃ vibhāvento ‘‘tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti āha. Tadatthaparinipphādananti lokatthanipphādanaṃ, buddhakiccasampādananti attho. Paṭhamaṃ lumbinīvane dutiyaṃ bodhimaṇḍeti lumbinīvane rūpakāyena jāto, bodhimaṇḍe dhammakāyena. Evamādināti ādi-saddena verañjākittanato rūpakāyassa anuggaṇhanaṃ dasseti, naḷerupucimandamūlakittanato dhammakāyassa. Tathā purimena parādhīnakiriyākaraṇaṃ, dutiyena attādhīnakiriyākaraṇaṃ. Purimena vā karuṇākiccaṃ, itarena paññākiccaṃ , purimena cassa paramāya anukampāya samannāgamaṃ, pacchimena paramāya upekkhāya samannāgamanti evamādiṃ saṅgaṇhāti.

பச்சி²மகோதி கு³ணேன பச்சி²மகோ. ஆனந்த³த்தே²ரங் ஸந்தா⁴யேதங் வுத்தங். ஸங்க்²யாயபீதி க³ணனதோபி. தி³ட்டி²ஸீலஸாமஞ்ஞேன ஸங்ஹதத்தா ஸங்கோ⁴தி இமமத்த²ங் விபா⁴வெந்தோ ஆஹ ‘‘தி³ட்டி²ஸீலஸாமஞ்ஞஸங்கா²தஸங்கா⁴தேன ஸமணக³ணேனா’’தி. எத்த² பன ‘‘யாயங் தி³ட்டி² அரியா நிய்யானிகா நிய்யாதி தக்கரஸ்ஸ ஸம்மா து³க்க²க்க²யாய, ததா²ரூபாய தி³ட்டி²யா தி³ட்டி²ஸாமஞ்ஞக³தோ விஹரதீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 3.324, 356, ம॰ நி॰ 1.492; 3.54) ஏவங் வுத்தாய தி³ட்டி²யா, ‘‘யானி தானி ஸீலானி அக²ண்டா³னி அச்சி²த்³தா³னி அஸப³லானி அகம்மாஸானி பு⁴ஜிஸ்ஸானி விஞ்ஞுப்பஸத்தா²னி அபராமட்டா²னி ஸமாதி⁴ஸங்வத்தனிகானி, ததா²ரூபேஸு ஸீலேஸு ஸீலஸாமஞ்ஞக³தோ விஹரதீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 3.324; 356; ம॰ நி॰ 1.492; 3.54) ஏவங் வுத்தானஞ்ச ஸீலானங் ஸாமஞ்ஞஸங்கா²தேன ஸங்க⁴தோ ஸங்க⁴டிதோ ஸமேதோதி தி³ட்டி²ஸீலஸாமஞ்ஞஸங்கா²தஸங்கா⁴தோ, ஸமணக³ணோ. தி³ட்டி²ஸீலஸாமஞ்ஞேன ஸங்ஹதோதி வுத்தங் ஹோதி. ததா² ஹி ‘‘அட்டா²னமேதங், பி⁴க்க²வே, அனவகாஸோ, யங் தி³ட்டி²ஸம்பன்னோ புக்³க³லோ ஸஞ்சிச்ச பாணங் ஜீவிதா வோரோபெய்ய, நேதங் டா²னங் விஜ்ஜதீ’’தி ஆதி³வசனதோ தி³ட்டி²ஸீலானங் நியதஸபா⁴வத்தா ஸோதாபன்னாபி அஞ்ஞமஞ்ஞங் தி³ட்டி²ஸீலஸாமஞ்ஞேன ஸங்ஹதா, பகே³வ ஸகதா³கா³மிஆத³யோ. அரியபுக்³க³லா ஹி யத்த² கத்த²சி தூ³ரே டி²தாபி அத்தனோ கு³ணஸாமக்³கி³யா ஸங்ஹதாயேவ. ‘‘ததா²ரூபாய தி³ட்டி²யா தி³ட்டி²ஸாமஞ்ஞக³தோ விஹரதி (தீ³॰ நி॰ 3.324, 356; ம॰ நி॰ 1.492; 3.54), ததா²ரூபேஸு ஸீலேஸு ஸீலஸாமஞ்ஞக³தோ விஹரதீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 3.324, 356; ம॰ நி॰ 1.492; 3.54) வசனதோ புது²ஜ்ஜனானம்பி தி³ட்டி²ஸீலஸாமஞ்ஞேன ஸங்ஹதபா⁴வோ லப்³ப⁴தியேவ, இத⁴ பன அரியஸங்கோ⁴யேவ அதி⁴ப்பேதோ ‘‘யோ தத்த² பச்சி²மகோ, ஸோ ஸோதாபன்னோ’’தி வசனதோ. ஏதேனாதி ‘‘பஞ்சமத்தேஹி பி⁴க்கு²ஸதேஹீ’’தி ஏதேன வசனேன. அஸ்ஸாதி பஞ்சமத்தஸ்ஸ பி⁴க்கு²ஸதஸ்ஸ. நிரப்³பு³தோ³திஆதீ³னங் வசனத்தோ² பரதோ ஏவ ஆவி ப⁴விஸ்ஸதி.

Pacchimakoti guṇena pacchimako. Ānandattheraṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Saṅkhyāyapīti gaṇanatopi. Diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatattā saṅghoti imamatthaṃ vibhāvento āha ‘‘diṭṭhisīlasāmaññasaṅkhātasaṅghātena samaṇagaṇenā’’ti. Ettha pana ‘‘yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324, 356, ma. ni. 1.492; 3.54) evaṃ vuttāya diṭṭhiyā, ‘‘yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324; 356; ma. ni. 1.492; 3.54) evaṃ vuttānañca sīlānaṃ sāmaññasaṅkhātena saṅghato saṅghaṭito sametoti diṭṭhisīlasāmaññasaṅkhātasaṅghāto, samaṇagaṇo. Diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatoti vuttaṃ hoti. Tathā hi ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti ādivacanato diṭṭhisīlānaṃ niyatasabhāvattā sotāpannāpi aññamaññaṃ diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatā, pageva sakadāgāmiādayo. Ariyapuggalā hi yattha katthaci dūre ṭhitāpi attano guṇasāmaggiyā saṃhatāyeva. ‘‘Tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati (dī. ni. 3.324, 356; ma. ni. 1.492; 3.54), tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324, 356; ma. ni. 1.492; 3.54) vacanato puthujjanānampi diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvo labbhatiyeva, idha pana ariyasaṅghoyeva adhippeto ‘‘yo tattha pacchimako, so sotāpanno’’ti vacanato. Etenāti ‘‘pañcamattehi bhikkhusatehī’’ti etena vacanena. Assāti pañcamattassa bhikkhusatassa. Nirabbudotiādīnaṃ vacanattho parato eva āvi bhavissati.

அஸ்ஸோஸீதி எத்த² ஸவனமுபலப்³போ⁴தி ஆஹ ‘‘அஸ்ஸோஸீதி ஸுணி உபலபீ⁴’’தி, அஞ்ஞாஸீதி அத்தோ². ஸோ சாயமுபலப்³போ⁴ ஸவனவஸேனேவாதி இமமத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஸோதத்³வாரஸம்பத்தவசனநிக்³கோ⁴ஸானுஸாரேன அஞ்ஞாஸீ’’தி. அவதா⁴ரணப²லத்தா ஸத்³த³ப்பயோக³ஸ்ஸ ஸப்³ப³ம்பி வாக்யங் அந்தோக³தா⁴வதா⁴ரணந்தி ஆஹ ‘‘கோ²தி பத³பூரணமத்தே நிபாதோ’’தி. அவதா⁴ரணத்தே²தி பன இமினா அந்தோக³தா⁴வதா⁴ரணேபி ஸப்³ப³ஸ்மிங் வாக்யே இட்ட²தோவதா⁴ரணத்த²ங் கோ²ஸத்³த³க்³க³ஹணந்தி த³ஸ்ஸேதி. தமேவ இட்ட²தோவதா⁴ரணங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘தத்த² அவதா⁴ரணத்தே²னா’’திஆதி³. அத² பத³பூரணத்தே²ன கோ²ஸத்³தே³ன கிங்பயோஜனந்தி ஆஹ ‘‘பத³பூரணேன பன ப்³யஞ்ஜனஸிலிட்ட²தாமத்தமேவா’’தி. ‘‘அஸ்ஸோஸீ’’தி ஹி பத³ங் கோ²ஸத்³தே³ க³ஹிதே தேன பு²ல்லிதமண்டி³தவிபூ⁴ஸிதங் விய ஹொந்தங் பூரிதங் நாம ஹோதி, தேன ச புரிமபச்சி²மபதா³னி ஸிலிட்டா²னி ஹொந்தி, ந தஸ்மிங் அக்³க³ஹிதே, தஸ்மா பத³பூரணேன ப்³யஞ்ஜனஸிலிட்ட²தாமத்தமேவ பயோஜனங். மத்த-ஸத்³தோ³ செத்த² விஸேஸனிவத்திஅத்தோ², தேனஸ்ஸ அனத்த²ந்தரதீ³பனதங் த³ஸ்ஸேதி, ஏவ-ஸத்³தே³ன பன ப்³யஞ்ஜனஸிலிட்ட²தாய ஏகந்திகதங்.

Assosīti ettha savanamupalabbhoti āha ‘‘assosīti suṇi upalabhī’’ti, aññāsīti attho. So cāyamupalabbho savanavasenevāti imamatthaṃ dassento āha ‘‘sotadvārasampattavacananigghosānusārena aññāsī’’ti. Avadhāraṇaphalattā saddappayogassa sabbampi vākyaṃ antogadhāvadhāraṇanti āha ‘‘khoti padapūraṇamatte nipāto’’ti. Avadhāraṇattheti pana iminā antogadhāvadhāraṇepi sabbasmiṃ vākye iṭṭhatovadhāraṇatthaṃ khosaddaggahaṇanti dasseti. Tameva iṭṭhatovadhāraṇaṃ dassento āha ‘‘tattha avadhāraṇatthenā’’tiādi. Atha padapūraṇatthena khosaddena kiṃpayojananti āha ‘‘padapūraṇena pana byañjanasiliṭṭhatāmattamevā’’ti. ‘‘Assosī’’ti hi padaṃ khosadde gahite tena phullitamaṇḍitavibhūsitaṃ viya hontaṃ pūritaṃ nāma hoti, tena ca purimapacchimapadāni siliṭṭhāni honti, na tasmiṃ aggahite, tasmā padapūraṇena byañjanasiliṭṭhatāmattameva payojanaṃ. Matta-saddo cettha visesanivattiattho, tenassa anatthantaradīpanataṃ dasseti, eva-saddena pana byañjanasiliṭṭhatāya ekantikataṃ.

வேரஞ்ஜோதி எத்த² ஸத்³த³லக்க²ணானுஸாரேன அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘வேரஞ்ஜாயங் ஜாதோ’’திஆதி³. ப்³ரஹ்மங் அணதீதி எத்த² ப்³ரஹ்மந்தி வேதோ³ வுச்சதி, ஸோ பன மந்தப்³ரஹ்மகப்பவஸேன திவிதோ⁴. தத்த² மந்தா பதா⁴னமூலபா⁴வதோயேவ அட்ட²காதீ³ஹி பவுத்தா, இதரே பன தன்னிஸ்ஸயேன ஜாதா, தேன பதா⁴னஸ்ஸேவ க³ஹணங். மந்தே ஸஜ்ஜா²யதீதி இருவேதா³தி³கே மந்தஸத்தே² ஸஜ்ஜா²யதீதி அத்தோ². இருவேதா³த³யோ ஹி கு³த்தபா⁴ஸிதப்³ப³தாய ‘‘மந்தா’’தி வுச்சந்தி. இத³மேவ ஹீதி அவதா⁴ரணேன ப்³ரஹ்மதோ ஜாதோதிஆதி³கங் நிருத்திங் படிக்கி²பதி. ஜாதிப்³ராஹ்மணானந்தி இமினா அஞ்ஞேபி ப்³ராஹ்மணா அத்தீ²தி த³ஸ்ஸேதி. து³விதா⁴ ஹி ப்³ராஹ்மணா ஜாதிப்³ராஹ்மணா விஸுத்³தி⁴ப்³ராஹ்மணா சாதி. இதா³னி தத்த² விஸுத்³தி⁴ப்³ராஹ்மணானங் நிருத்திங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘அரியா பனா’’திஆதி³.

Verañjoti ettha saddalakkhaṇānusārena atthaṃ dassento āha ‘‘verañjāyaṃ jāto’’tiādi. Brahmaṃ aṇatīti ettha brahmanti vedo vuccati, so pana mantabrahmakappavasena tividho. Tattha mantā padhānamūlabhāvatoyeva aṭṭhakādīhi pavuttā, itare pana tannissayena jātā, tena padhānasseva gahaṇaṃ. Mante sajjhāyatīti iruvedādike mantasatthe sajjhāyatīti attho. Iruvedādayo hi guttabhāsitabbatāya ‘‘mantā’’ti vuccanti. Idameva hīti avadhāraṇena brahmato jātotiādikaṃ niruttiṃ paṭikkhipati. Jātibrāhmaṇānanti iminā aññepi brāhmaṇā atthīti dasseti. Duvidhā hi brāhmaṇā jātibrāhmaṇā visuddhibrāhmaṇā cāti. Idāni tattha visuddhibrāhmaṇānaṃ niruttiṃ dassento āha ‘‘ariyā panā’’tiādi.

ஸமிதபாபத்தாதி அச்சந்தங் அனவஸேஸதோ ஸவாஸனங் ஸமிதபாபத்தா. ஏவஞ்ஹி பா³ஹிரகஅவீதராக³ஸெக்கா²ஸெக்க²பாபஸமணதோ ப⁴க³வதோ பாபஸமணங் விஸேஸிதங் ஹோதி. வுத்தமேவத்த²ங் உதா³ஹரணேன விபா⁴வெந்தோ ஆஹ ‘‘வுத்தஞ்ஹேத’’ந்திஆதி³. எத்த² பன ‘‘பா³ஹிதபாபோதி ப்³ராஹ்மணோ, ஸமிதபாபத்தா ஸமணோதி வுச்சதீதி இத³ங் பி⁴ன்னகா³தா²ஸன்னிஸ்ஸிதபத³த்³வயங் ஏகதோ க³ஹெத்வா வுத்த’’ந்தி வத³ந்தி. வுத்தஞ்ஹேதங் தீஸுபி க³ண்டி²பதே³ஸு ‘‘ஸமிதத்தா ஹி பாபானங், ஸமணோதி பவுச்சதீதி இத³ங் வசனங் க³ஹெத்வா ‘ஸமிதத்தா ஸமணோதி வுச்சதீ’தி வுத்தங். பா³ஹிதபாபோதி ப்³ராஹ்மணோதி இத³ங் பன அஞ்ஞஸ்மிங் கா³தா²ப³ந்தே⁴ வுத்தவசன’’ந்தி. அனேகத்த²த்தா நிபாதானங் இத⁴ அனுஸ்ஸவனத்தே² அதி⁴ப்பேதோதி ஆஹ ‘‘க²லூதி அனுஸ்ஸவனத்தே² நிபாதோ’’தி. ஜாதிஸமுதா³க³தந்தி ஜாதியா ஆக³தங், ஜாதிஸித்³த⁴ந்தி வுத்தங் ஹோதி. ஆலபனமத்தந்தி பியாலாபவசனமத்தங். பியஸமுதா³ஹாரா ஹேதே போ⁴தி வா ஆவுஸோதி வா தே³வானம்பியாதி வா. போ⁴வாதீ³ நாம ஸோ ஹோதீதி யோ ஆமந்தனாதீ³ஸு ‘‘போ⁴ போ⁴’’தி வத³ந்தோ விசரதி, ஸோ போ⁴வாதீ³ நாம ஹோதீதி அத்தோ². ஸகிஞ்சனோதி ராகா³தீ³ஹி கிஞ்சனேஹி ஸகிஞ்சனோ. ராகா³த³யோ ஹி ஸத்தே கிஞ்செந்தி மத்³த³ந்தி பலிபு³ந்த⁴ந்தீதி ‘‘கிஞ்சனானீ’’தி வுச்சந்தி. மனுஸ்ஸா கிர கோ³ணேஹி க²லங் மத்³தா³பெந்தா ‘‘கிஞ்சேஹி கபில, கிஞ்சேஹி காளகா’’தி வத³ந்தி, தஸ்மா மத்³த³னட்டோ² கிஞ்சனட்டோ²தி வேதி³தப்³போ³.

Samitapāpattāti accantaṃ anavasesato savāsanaṃ samitapāpattā. Evañhi bāhirakaavītarāgasekkhāsekkhapāpasamaṇato bhagavato pāpasamaṇaṃ visesitaṃ hoti. Vuttamevatthaṃ udāharaṇena vibhāvento āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi. Ettha pana ‘‘bāhitapāpoti brāhmaṇo, samitapāpattā samaṇoti vuccatīti idaṃ bhinnagāthāsannissitapadadvayaṃ ekato gahetvā vutta’’nti vadanti. Vuttañhetaṃ tīsupi gaṇṭhipadesu ‘‘samitattā hi pāpānaṃ, samaṇoti pavuccatīti idaṃ vacanaṃ gahetvā ‘samitattā samaṇoti vuccatī’ti vuttaṃ. Bāhitapāpoti brāhmaṇoti idaṃ pana aññasmiṃ gāthābandhe vuttavacana’’nti. Anekatthattā nipātānaṃ idha anussavanatthe adhippetoti āha ‘‘khalūti anussavanatthe nipāto’’ti. Jātisamudāgatanti jātiyā āgataṃ, jātisiddhanti vuttaṃ hoti. Ālapanamattanti piyālāpavacanamattaṃ. Piyasamudāhārā hete bhoti vā āvusoti vā devānampiyāti vā. Bhovādī nāma so hotīti yo āmantanādīsu ‘‘bho bho’’ti vadanto vicarati, so bhovādī nāma hotīti attho. Sakiñcanoti rāgādīhi kiñcanehi sakiñcano. Rāgādayo hi satte kiñcenti maddanti palibundhantīti ‘‘kiñcanānī’’ti vuccanti. Manussā kira goṇehi khalaṃ maddāpentā ‘‘kiñcehi kapila, kiñcehi kāḷakā’’ti vadanti, tasmā maddanaṭṭho kiñcanaṭṭhoti veditabbo.

கொ³த்தவஸேனாதி எத்த² க³ங் தாயதீதி கொ³த்தங். கோ³ஸத்³தே³ன செத்த² அபி⁴தா⁴னங் பு³த்³தி⁴ ச வுச்சதி, தஸ்மா ஏவமெத்த² அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³. கோ³தமோதி பவத்தமானங் அபி⁴தா⁴னங் பு³த்³தி⁴ஞ்ச ஏகங்ஸிகவிஸயதாய தாயதி ரக்க²தீதி கொ³த்தங். யதா² ஹி பு³த்³தி⁴ ஆரம்மணபூ⁴தேன அத்தே²ன வினா ந வத்ததி, ஏவங் அபி⁴தா⁴னங் அபி⁴தெ⁴ய்யபூ⁴தேன, தஸ்மா ஸோ கொ³த்தஸங்கா²தோ அத்தோ² தானி பு³த்³தி⁴அபி⁴தா⁴னானி தாயதி ரக்க²தீதி வுச்சதி. ஸோ பன அஞ்ஞகுலபரம்பராய அஸாதா⁴ரணங் தஸ்ஸ குலஸ்ஸ ஆதி³புரிஸஸமுதா³க³தங் தங்குலபரியாபன்னஸாதா⁴ரணங் ஸாமஞ்ஞரூபந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். எத்த² ச ஸமணோதி இமினா ஸரிக்க²கஜனேஹி ப⁴க³வதோ ப³ஹுமதபா⁴வோ த³ஸ்ஸிதோ ஸமிதபாபதாகித்தனதோ, கோ³தமோதி இமினா லோகியஜனேஹி உளாரகுலஸம்பூ⁴ததாதீ³பனதோ. ஸக்யஸ்ஸ ஸுத்³தோ⁴த³னமஹாராஜஸ்ஸ புத்தோ ஸக்யபுத்தோ. இமினா ச உதி³தோதி³தவிபுலக²த்தியகுலவிபா⁴வனதோ வுத்தங் ‘‘இத³ங் பன ப⁴க³வதோ உச்சாகுலபஅதீ³பன’’ந்தி. ஸப்³ப³க²த்தியானஞ்ஹி ஆதி³பூ⁴தமஹாஸம்மதமஹாராஜதோ பட்டா²ய அஸம்பி⁴ன்னங் உளாரதமங் ஸக்யராஜகுலங். கேனசி பாரிஜுஞ்ஞேன அனபி⁴பூ⁴தோதி ஞாதிபாரிஜுஞ்ஞபோ⁴க³பாரிஜுஞ்ஞாதி³னா கேனசி பாரிஜுஞ்ஞேன பரிஹானியா அனபி⁴பூ⁴தோ அனஜ்ஜொ²த்த²டோ. ததா² ஹி லோகனாத²ஸ்ஸ அபி⁴ஜாதியங் தஸ்ஸ குலஸ்ஸ ந கிஞ்சி பாரிஜுஞ்ஞங், அத² கோ² வட்³டி⁴யேவ. அபி⁴னிக்க²மனே ச ததோ ஸமித்³த⁴தமபா⁴வோ லோகே பாகடோ பஞ்ஞாதோ. தேன ‘‘ஸக்யகுலா பப்³ப³ஜிதோ’’தி இத³ங் வசனங் ப⁴க³வதோ ஸத்³தா⁴பப்³ப³ஜிதபா⁴வபரிதீ³பனத்த²ங் வுத்தங் மஹந்தங் ஞாதிபரிவட்டங் மஹந்தஞ்ச போ⁴க³க்க²ந்த⁴ங் பஹாய பப்³ப³ஜிதபா⁴வஸித்³தி⁴தோ. ததோ பரந்தி ‘‘வேரஞ்ஜாயங் விஹரதீ’’திஆதி³.

Gottavasenāti ettha gaṃ tāyatīti gottaṃ. Gosaddena cettha abhidhānaṃ buddhi ca vuccati, tasmā evamettha attho daṭṭhabbo. Gotamoti pavattamānaṃ abhidhānaṃ buddhiñca ekaṃsikavisayatāya tāyati rakkhatīti gottaṃ. Yathā hi buddhi ārammaṇabhūtena atthena vinā na vattati, evaṃ abhidhānaṃ abhidheyyabhūtena, tasmā so gottasaṅkhāto attho tāni buddhiabhidhānāni tāyati rakkhatīti vuccati. So pana aññakulaparamparāya asādhāraṇaṃ tassa kulassa ādipurisasamudāgataṃ taṃkulapariyāpannasādhāraṇaṃ sāmaññarūpanti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca samaṇoti iminā sarikkhakajanehi bhagavato bahumatabhāvo dassito samitapāpatākittanato, gotamoti iminā lokiyajanehi uḷārakulasambhūtatādīpanato. Sakyassa suddhodanamahārājassa putto sakyaputto. Iminā ca uditoditavipulakhattiyakulavibhāvanato vuttaṃ ‘‘idaṃ pana bhagavato uccākulapaadīpana’’nti. Sabbakhattiyānañhi ādibhūtamahāsammatamahārājato paṭṭhāya asambhinnaṃ uḷāratamaṃ sakyarājakulaṃ. Kenaci pārijuññena anabhibhūtoti ñātipārijuññabhogapārijuññādinā kenaci pārijuññena parihāniyā anabhibhūto anajjhotthaṭo. Tathā hi lokanāthassa abhijātiyaṃ tassa kulassa na kiñci pārijuññaṃ, atha kho vaḍḍhiyeva. Abhinikkhamane ca tato samiddhatamabhāvo loke pākaṭo paññāto. Tena ‘‘sakyakulā pabbajito’’ti idaṃ vacanaṃ bhagavato saddhāpabbajitabhāvaparidīpanatthaṃ vuttaṃ mahantaṃ ñātiparivaṭṭaṃ mahantañca bhogakkhandhaṃ pahāya pabbajitabhāvasiddhito. Tato paranti ‘‘verañjāyaṃ viharatī’’tiādi.

இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானத்தே² உபயோக³வசனந்தி இத்த²ங் இமங் பகாரங் பூ⁴தோ ஆபன்னோதி இத்தம்பூ⁴தோ, தஸ்ஸ ஆக்²யானங் இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானங், ஸோயேவ அத்தோ² இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானத்தோ². அத² வா இத்த²ங் ஏவங் பகாரோ பூ⁴தோ ஜாதோதி ஏவங் கத²னத்தோ² இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானத்தோ², தஸ்மிங் உபயோக³வசனந்தி அத்தோ². எத்த² ச அப்³பு⁴க்³க³தோதி எத்த² அபி⁴-ஸத்³தோ³ இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானத்த²ஜோதகோ அபி⁴ப⁴வித்வா உக்³க³மனப்பகாரஸ்ஸ தீ³பனதோ. தேன யோக³தோ ‘‘தங் கோ² பன ப⁴வந்தங் கோ³தம’’ந்தி இத³ங் உபயோக³வசனங் ஸாமிஅத்தே²பி ஸமானங் இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானதீ³பனதோ ‘‘இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானத்தே²’’தி வுத்தங். தேனேவாஹ ‘‘தஸ்ஸ கோ² பன போ⁴தோ கோ³தமஸ்ஸாதி அத்தோ²’’தி. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – யதா² ‘‘ஸாது⁴ தே³வத³த்தோ மாதரமபீ⁴’’தி எத்த² அபி⁴ஸத்³த³யோக³தோ இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானே உபயோக³வசனங் கதங், ஏவமிதா⁴பி தங் கோ² பன ப⁴வந்தங் கோ³தமங் அபி⁴ ஏவங் கல்யாணோ கித்திஸத்³தோ³ உக்³க³தோதி அபி⁴ஸத்³த³யோக³தோ இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானே உபயோக³வசனந்தி. ‘‘ஸாது⁴ தே³வத³த்தோ மாதரமபீ⁴’’தி எத்த² ஹி ‘‘தே³வத³த்தோ மாதரமபி⁴ மாதரி விஸயே மாதுயா வா ஸாதூ⁴’’தி ஏவங் அதி⁴கரணத்தே² ஸாமிஅத்தே² வா பு⁴ம்மவசனஸ்ஸ வா ஸாமிவசனஸ்ஸ வா பஸங்கே³ இத்த²ம்பூ⁴தாக்²யானத்த²ஜோதகேன அபி⁴ஸத்³தே³ன யோகே³ உபயோக³வசனங் கதங். யதா² செத்த² ‘‘தே³வத³த்தோ மாது விஸயே மாதுஸம்ப³ந்தீ⁴ வா ஸாது⁴த்தப்பகாரப்பத்தோ’’தி அயமத்தோ² விஞ்ஞாயதி , ஏவமிதா⁴பி ‘‘போ⁴தோ கோ³தமஸ்ஸ ஸம்ப³ந்தீ⁴ கித்திஸத்³தோ³ அப்³பு⁴க்³க³தோ அபி⁴ப⁴வித்வா உக்³க³மனப்பகாரப்பத்தோ’’தி அயமத்தோ² விஞ்ஞாயதி. தத்த² ஹி தே³வத³த்தக்³க³ஹணங் விய இத⁴ கித்திஸத்³த³க்³க³ஹணங், ததா² தத்த² ‘‘மாதர’’ந்தி வசனங் விய இத⁴ ‘‘தங் கோ² பன ப⁴வந்தங் கோ³தம’’ந்தி வசனங், தத்த² ஸாது⁴ஸத்³த³க்³க³ஹணங் விய இத⁴ உக்³க³தஸத்³த³க்³க³ஹணங் வேதி³தப்³ப³ங்.

Itthambhūtākhyānatthe upayogavacananti itthaṃ imaṃ pakāraṃ bhūto āpannoti ittambhūto, tassa ākhyānaṃ itthambhūtākhyānaṃ, soyeva attho itthambhūtākhyānattho. Atha vā itthaṃ evaṃ pakāro bhūto jātoti evaṃ kathanattho itthambhūtākhyānattho, tasmiṃ upayogavacananti attho. Ettha ca abbhuggatoti ettha abhi-saddo itthambhūtākhyānatthajotako abhibhavitvā uggamanappakārassa dīpanato. Tena yogato ‘‘taṃ kho pana bhavantaṃ gotama’’nti idaṃ upayogavacanaṃ sāmiatthepi samānaṃ itthambhūtākhyānadīpanato ‘‘itthambhūtākhyānatthe’’ti vuttaṃ. Tenevāha ‘‘tassa kho pana bhoto gotamassāti attho’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ‘‘sādhu devadatto mātaramabhī’’ti ettha abhisaddayogato itthambhūtākhyāne upayogavacanaṃ kataṃ, evamidhāpi taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ abhi evaṃ kalyāṇo kittisaddo uggatoti abhisaddayogato itthambhūtākhyāne upayogavacananti. ‘‘Sādhu devadatto mātaramabhī’’ti ettha hi ‘‘devadatto mātaramabhi mātari visaye mātuyā vā sādhū’’ti evaṃ adhikaraṇatthe sāmiatthe vā bhummavacanassa vā sāmivacanassa vā pasaṅge itthambhūtākhyānatthajotakena abhisaddena yoge upayogavacanaṃ kataṃ. Yathā cettha ‘‘devadatto mātu visaye mātusambandhī vā sādhuttappakārappatto’’ti ayamattho viññāyati , evamidhāpi ‘‘bhoto gotamassa sambandhī kittisaddo abbhuggato abhibhavitvā uggamanappakārappatto’’ti ayamattho viññāyati. Tattha hi devadattaggahaṇaṃ viya idha kittisaddaggahaṇaṃ, tathā tattha ‘‘mātara’’nti vacanaṃ viya idha ‘‘taṃ kho pana bhavantaṃ gotama’’nti vacanaṃ, tattha sādhusaddaggahaṇaṃ viya idha uggatasaddaggahaṇaṃ veditabbaṃ.

கல்யாணோதி ப⁴த்³த³கோ. கல்யாணபா⁴வோ சஸ்ஸ கல்யாணகு³ணவிஸயதாயாதி ஆஹ ‘‘கல்யாணகு³ணஸமன்னாக³தோ’’தி, கல்யாணேஹி கு³ணேஹி ஸமன்னாக³தோ தங்விஸயதாய யுத்தோதி அத்தோ². தங்விஸயதா ஹெத்த² ஸமன்னாக³மோ கல்யாணகு³ணவிஸயதாய தன்னிஸ்ஸிதோதி அதி⁴ப்பாயோ. ஸெட்டோ²தி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. ஸெட்ட²கு³ணவிஸயதாய ஏவ ஹி கித்திஸத்³த³ஸ்ஸ ஸெட்ட²தா ‘‘ப⁴க³வாதி வசனங் ஸெட்ட²’’ந்திஆதீ³ஸு விய. ‘‘ப⁴க³வா அரஹ’’ந்திஆதி³னா கு³ணானங் ஸங்கித்தனதோ ஸத்³த³னீயதோ ச கித்திஸத்³தோ³ வண்ணோதி ஆஹ ‘‘கித்திஸத்³தோ³தி கித்தி ஏவா’’தி. வண்ணோயேவ ஹி கித்தேதப்³ப³தோ கித்திஸத்³த³னீயதோ ஸத்³தோ³தி ச வுச்சதி. கித்திபரியாயோ ஹி ஸத்³த³ஸத்³தோ³ யதா² ‘‘உளாரஸத்³தா³ இஸயோ, கு³ணவந்தோ தபஸ்ஸினோ’’தி. அபி⁴த்த²வனவஸேன பவத்தோ ஸத்³தோ³ து²திகோ⁴ஸோ, அபி⁴த்த²வுதா³ஹாரோ.

Kalyāṇoti bhaddako. Kalyāṇabhāvo cassa kalyāṇaguṇavisayatāyāti āha ‘‘kalyāṇaguṇasamannāgato’’ti, kalyāṇehi guṇehi samannāgato taṃvisayatāya yuttoti attho. Taṃvisayatā hettha samannāgamo kalyāṇaguṇavisayatāya tannissitoti adhippāyo. Seṭṭhoti etthāpi eseva nayo. Seṭṭhaguṇavisayatāya eva hi kittisaddassa seṭṭhatā ‘‘bhagavāti vacanaṃ seṭṭha’’ntiādīsu viya. ‘‘Bhagavā araha’’ntiādinā guṇānaṃ saṃkittanato saddanīyato ca kittisaddo vaṇṇoti āha ‘‘kittisaddoti kitti evā’’ti. Vaṇṇoyeva hi kittetabbato kittisaddanīyato saddoti ca vuccati. Kittipariyāyo hi saddasaddo yathā ‘‘uḷārasaddā isayo, guṇavanto tapassino’’ti. Abhitthavanavasena pavatto saddo thutighoso, abhitthavudāhāro.

‘‘அப்³பு⁴க்³க³தோ’’தி பன ஏதஸ்ஸ அத்தோ² அட்ட²கதா²யங் ந த³ஸ்ஸிதோ, தஸ்மா தஸ்ஸத்தோ² ஏவங் வேதி³தப்³போ³ – அப்³பு⁴க்³க³தோதி அபி⁴ப⁴வித்வா உக்³க³தோ, அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணகு³ணே ஆரப்³ப⁴ பவத்தத்தா ஸதே³வகங் லோகங் அஜ்ஜொ²த்த²ரித்வா பவத்தோதி வுத்தங் ஹோதி. கிந்தி ஸத்³தோ³ அப்³பு⁴க்³க³தோதி ஆஹ ‘‘இதிபி ஸோ ப⁴க³வா’’திஆதி³. இதோ பரங் பன ஈதி³ஸேஸு டா²னேஸு யத்த² யத்த² பாளிபாட²ஸ்ஸ அத்தோ² வத்தப்³போ³ ஸியா, தத்த² தத்த² ‘‘பாளியங் பனா’’தி வத்வா அத்த²ங் த³ஸ்ஸயிஸ்ஸாம, இதா³னி தத்த² பத³யோஜனாபுப்³ப³கங் அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘இதிபி ஸோ ப⁴க³வாதிஆதீ³ஸு பன அயங் தாவ யோஜனா’’திஆதி³. ஸோ ப⁴க³வாதி யோ ஸோ ஸமதிங்ஸ பாரமியோ பூரெத்வா ஸப்³ப³கிலேஸே ப⁴ஞ்ஜித்வா அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴ தே³வானங் அதிதே³வோ ஸக்கானங் அதிஸக்கோ ப்³ரஹ்மானங் அதிப்³ரஹ்மா லோகனாதோ² பா⁴க்³யவந்ததாதீ³ஹி காரணேஹி ப⁴க³வாதி லத்³த⁴னாமோ, ஸோ ப⁴க³வா. ப⁴க³வாதி ஹி இத³ங் ஸத்து² நாமகித்தனங். தேனாஹ ஆயஸ்மா த⁴ம்மஸேனாபதி ‘‘ப⁴க³வாதி நேதங் நாமங் மாதரா கத’’ந்திஆதி³ (மஹானி॰ 84). பரதோ பன ப⁴க³வாதி கு³ணகித்தனமேவ. யதா² கம்மட்டா²னிகேன ‘‘அரஹ’’ந்திஆதீ³ஸு நவஸு டா²னேஸு பச்சேகங் இதிபிஸத்³த³ங் யோஜெத்வா பு³த்³த⁴கு³ணா அனுஸ்ஸரீயந்தி, ஏவங் பு³த்³த⁴கு³ணஸங்கித்தகேனபீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘இதிபி அரஹங் இதிபி ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴…பே॰… இதிபி ப⁴க³வா’’தி ஆஹ. ஏவஞ்ஹி ஸதி ‘‘அரஹ’’ந்திஆதீ³ஹி நவஹி பதே³ஹி யே ஸதே³வகே லோகே அதிவிய பாகடா பஞ்ஞாதா பு³த்³த⁴கு³ணா, தே நானப்பகாரதோ விபா⁴விதா ஹொந்தி. ‘‘இதிபேதங் பூ⁴தங், இதிபேதங் தச்ச²’’ந்திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.6) விய ஹி இத⁴ இதி-ஸத்³தோ³ ஆஸன்னபச்சக்க²காரணத்தோ² , பி-ஸத்³தோ³ ஸம்பிண்ட³னத்தோ², தேன ச தேஸங் கு³ணானங் ப³ஹுபா⁴வோ தீ³பிதோ, தானி ச கு³ணஸல்லக்க²ணகாரணானி ஸத்³தா⁴ஸம்பன்னானங் விஞ்ஞுஜாதிகானங் பச்சக்கா²னி ஹொந்தீதி தானி ஸங்கித்தெந்தேன விஞ்ஞுனா சித்தஸ்ஸ ஸம்முகீ²பூ⁴தானேவ கத்வா ஸங்கித்தேதப்³பா³னீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘இமினா ச இமினா ச காரணேனாதி வுத்தங் ஹோதீ’’தி ஆஹ.

‘‘Abbhuggato’’ti pana etassa attho aṭṭhakathāyaṃ na dassito, tasmā tassattho evaṃ veditabbo – abbhuggatoti abhibhavitvā uggato, anaññasādhāraṇaguṇe ārabbha pavattattā sadevakaṃ lokaṃ ajjhottharitvā pavattoti vuttaṃ hoti. Kinti saddo abbhuggatoti āha ‘‘itipi so bhagavā’’tiādi. Ito paraṃ pana īdisesu ṭhānesu yattha yattha pāḷipāṭhassa attho vattabbo siyā, tattha tattha ‘‘pāḷiyaṃ panā’’ti vatvā atthaṃ dassayissāma, idāni tattha padayojanāpubbakaṃ atthaṃ dassento āha ‘‘itipi so bhagavātiādīsu panaayaṃ tāva yojanā’’tiādi. So bhagavāti yo so samatiṃsa pāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho devānaṃ atidevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā lokanātho bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavāti laddhanāmo, so bhagavā. Bhagavāti hi idaṃ satthu nāmakittanaṃ. Tenāha āyasmā dhammasenāpati ‘‘bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kata’’ntiādi (mahāni. 84). Parato pana bhagavāti guṇakittanameva. Yathā kammaṭṭhānikena ‘‘araha’’ntiādīsu navasu ṭhānesu paccekaṃ itipisaddaṃ yojetvā buddhaguṇā anussarīyanti, evaṃ buddhaguṇasaṃkittakenapīti dassento ‘‘itipi arahaṃ itipi sammāsambuddho…pe… itipi bhagavā’’ti āha. Evañhi sati ‘‘araha’’ntiādīhi navahi padehi ye sadevake loke ativiya pākaṭā paññātā buddhaguṇā, te nānappakārato vibhāvitā honti. ‘‘Itipetaṃ bhūtaṃ, itipetaṃ taccha’’ntiādīsu (dī. ni. 1.6) viya hi idha iti-saddo āsannapaccakkhakāraṇattho , pi-saddo sampiṇḍanattho, tena ca tesaṃ guṇānaṃ bahubhāvo dīpito, tāni ca guṇasallakkhaṇakāraṇāni saddhāsampannānaṃ viññujātikānaṃ paccakkhāni hontīti tāni saṃkittentena viññunā cittassa sammukhībhūtāneva katvā saṃkittetabbānīti dassento ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇenāti vuttaṃ hotī’’ti āha.

‘‘ஸுத்தந்திகானங் வசனானமத்த²ங், ஸுத்தானுரூபங் பரிதீ³பயந்தீ’’தி ஹெட்டா² வுத்தத்தா விஸுத்³தி⁴மக்³கே³ (விஸுத்³தி⁴॰ 1.125-128) ஸப்³பா³காரதோ ஸங்வண்ணிதம்பி அத்த²ங் இதா⁴பி வித்தா²ரெத்வா த³ஸ்ஸேதுகாமோ தத்த² பயோஜனமாஹ ‘‘இதா³னி வினயத⁴ரான’’ந்திஆதி³. தத்த² சித்தஸம்பஹங்ஸனத்த²ந்தி சித்தஸந்தோஸனத்த²ங், சித்தப்பஸாத³ஜனநத்த²ந்தி வுத்தங் ஹோதி. ‘‘ஆரகத்தா’’திஆதீ³ஸு ஆரகத்தாதி ஸுவிதூ³ரத்தா. அரீனந்தி கிலேஸாரீனங். அரானந்தி ஸங்ஸாரசக்கஸ்ஸ அரானங். ஹதத்தாதி வித்³த⁴ங்ஸிதத்தா. பச்சயாதீ³னந்தி சீவராதி³பச்சயானஞ்சேவ பூஜாவிஸேஸானஞ்ச.

‘‘Suttantikānaṃ vacanānamatthaṃ, suttānurūpaṃ paridīpayantī’’ti heṭṭhā vuttattā visuddhimagge (visuddhi. 1.125-128) sabbākārato saṃvaṇṇitampi atthaṃ idhāpi vitthāretvā dassetukāmo tattha payojanamāha ‘‘idāni vinayadharāna’’ntiādi. Tattha cittasampahaṃsanatthanti cittasantosanatthaṃ, cittappasādajananatthanti vuttaṃ hoti. ‘‘Ārakattā’’tiādīsu ārakattāti suvidūrattā. Arīnanti kilesārīnaṃ. Arānanti saṃsāracakkassa arānaṃ. Hatattāti viddhaṃsitattā. Paccayādīnanti cīvarādipaccayānañceva pūjāvisesānañca.

இதா³னி யதா²வுத்தமேவத்த²ங் விபா⁴வெந்தோ ஆஹ ‘‘ஆரகா ஹி ஸோ’’திஆதி³. தூ³ரதா நாம ஆஸன்னதா விய உபாதா³யுபாதா³ய வுச்சதீதி பரமுக்கங்ஸக³தங் தூ³ரபா⁴வங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஸுவிதூ³ரவிதூ³ரே டி²தோ’’தி ஆஹ, ஸுட்டு² விதூ³ரபா⁴வேனேவ விதூ³ரே டி²தோதி அத்தோ². ஸோ பனஸ்ஸ கிலேஸேஹி தூ³ரே டி²தபா⁴வோ, ந பதே³ஸவஸேன, அத² கோ² தேஸங் ஸப்³ப³ஸோ பஹீனத்தாதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘மக்³கே³ன கிலேஸானங் வித்³த⁴ங்ஸிதத்தா’’தி. நனு அஞ்ஞேஸம்பி கீ²ணாஸவானங் தே பஹீனா ஏவாதி அனுயோக³ங் மனஸி கத்வா வுத்தங் ‘‘ஸவாஸனான’’ந்தி. ந ஹி ட²பெத்வா ப⁴க³வந்தங் அஞ்ஞே ஸஹ வாஸனாய கிலேஸே பஹாதுங் ஸக்கொந்தி. ஏதேன அஞ்ஞேஹி அஸாதா⁴ரணங் ப⁴க³வதோ அரஹத்தந்தி த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி. கா பனாயங் வாஸனா நாம? பஹீனகிலேஸஸ்ஸபி அப்பஹீனகிலேஸஸ்ஸ பயோக³ஸதி³ஸபயோக³ஹேதுபூ⁴தோ கிலேஸனிஸ்ஸிதோ ஸாமத்தி²யவிஸேஸோ ஆயஸ்மதோ பிலிந்த³வச்ச²ஸ்ஸ வஸலஸமுதா³சாரனிமித்தங் விய. கத²ங் பன ‘‘ஆரகா’’தி வுத்தே ‘‘கிலேஸேஹீ’’தி அயமத்தோ² லப்³ப⁴தீதி ஸாமஞ்ஞசோத³னாய விஸேஸே அவட்டா²னதோ விஸேஸத்தி²னா ச விஸேஸஸ்ஸ அனுபயுஜ்ஜிதப்³ப³தோ ‘‘ஆரகாஸ்ஸ ஹொந்தி பாபகா அகுஸலா த⁴ம்மா’’திஆதீ³னி (ம॰ நி॰ 1.434) ஸுத்தபதா³னெத்த² உதா³ஹரிதப்³பா³னி. ஆரகாதி செத்த² ஆ-காரஸ்ஸ ரஸ்ஸத்தங், க-காரஸ்ஸ ச ஹகாரங் ஸானுஸாரங் கத்வா நிருத்தினயேன ‘‘அரஹ’’ந்தி பத³ஸித்³தி⁴ வேதி³தப்³பா³. யதா²வுத்தஸ்ஸேவத்த²ஸ்ஸ ஸுக²க்³க³ஹணத்த²ங் இத³மெத்த² வுச்சதி –

Idāni yathāvuttamevatthaṃ vibhāvento āha ‘‘ārakā hi so’’tiādi. Dūratā nāma āsannatā viya upādāyupādāya vuccatīti paramukkaṃsagataṃ dūrabhāvaṃ dassento ‘‘suvidūravidūre ṭhito’’ti āha, suṭṭhu vidūrabhāveneva vidūre ṭhitoti attho. So panassa kilesehi dūre ṭhitabhāvo, na padesavasena, atha kho tesaṃ sabbaso pahīnattāti dassento āha ‘‘maggena kilesānaṃ viddhaṃsitattā’’ti. Nanu aññesampi khīṇāsavānaṃ te pahīnā evāti anuyogaṃ manasi katvā vuttaṃ ‘‘savāsanāna’’nti. Na hi ṭhapetvā bhagavantaṃ aññe saha vāsanāya kilese pahātuṃ sakkonti. Etena aññehi asādhāraṇaṃ bhagavato arahattanti dassitaṃ hoti. Kā panāyaṃ vāsanā nāma? Pahīnakilesassapi appahīnakilesassa payogasadisapayogahetubhūto kilesanissito sāmatthiyaviseso āyasmato pilindavacchassa vasalasamudācāranimittaṃ viya. Kathaṃ pana ‘‘ārakā’’ti vutte ‘‘kilesehī’’ti ayamattho labbhatīti sāmaññacodanāya visese avaṭṭhānato visesatthinā ca visesassa anupayujjitabbato ‘‘ārakāssa honti pāpakā akusalā dhammā’’tiādīni (ma. ni. 1.434) suttapadānettha udāharitabbāni. Ārakāti cettha ā-kārassa rassattaṃ, ka-kārassa ca hakāraṃ sānusāraṃ katvā niruttinayena ‘‘araha’’nti padasiddhi veditabbā. Yathāvuttassevatthassa sukhaggahaṇatthaṃ idamettha vuccati –

‘‘ஸோ ததோ ஆரகா நாம, யஸ்ஸ யேனாஸமங்கி³தா;

‘‘So tato ārakā nāma, yassa yenāsamaṅgitā;

அஸமங்கீ³ ச தோ³ஸேஹி, நாதோ² தேனாரஹங் மதோ’’தி. (விஸுத்³தி⁴॰ 1.125);

Asamaṅgī ca dosehi, nātho tenārahaṃ mato’’ti. (visuddhi. 1.125);

அனத்த²சரணேன கிலேஸா ஏவ அரயோதி கிலேஸாரயோ. அரீனங் ஹதத்தா அரிஹாதி வத்தப்³பே³ நிருத்தினயேன ‘‘அரஹ’’ந்தி வுத்தங். எத்தா²பி யதா²வுத்தஸ்ஸத்த²ஸ்ஸ ஸுக²க்³க³ஹணத்த²ங் இத³ங் வேதி³தப்³ப³ங் –

Anatthacaraṇena kilesā eva arayoti kilesārayo. Arīnaṃ hatattā arihāti vattabbe niruttinayena ‘‘araha’’nti vuttaṃ. Etthāpi yathāvuttassatthassa sukhaggahaṇatthaṃ idaṃ veditabbaṃ –

‘‘யஸ்மா ராகா³தி³ஸங்கா²தா, ஸப்³பே³பி அரயோ ஹதா;

‘‘Yasmā rāgādisaṅkhātā, sabbepi arayo hatā;

பஞ்ஞாஸத்தே²ன நாதே²ன, தஸ்மாபி அரஹங் மதோ’’தி. (விஸுத்³தி⁴॰ 1.126);

Paññāsatthena nāthena, tasmāpi arahaṃ mato’’ti. (visuddhi. 1.126);

யஞ்சேதங் ஸங்ஸாரசக்கந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. ரத²சக்கஸ்ஸ நாபி⁴ விய மூலாவயவபூ⁴தங் அந்தோ ப³ஹி ச ஸமவட்டி²தங் அவிஜ்ஜாப⁴வதண்ஹாத்³வயந்தி வுத்தங் ‘‘அவிஜ்ஜாப⁴வதண்ஹாமயனாபீ⁴’’தி. நாபி⁴யா நேமியா ச ஸம்ப³த்³த⁴அரஸதி³ஸா பச்சயப²லபூ⁴தேஹி அவிஜ்ஜாதண்ஹாஜராமரணேஹி ஸம்ப³த்³தா⁴ புஞ்ஞாபி⁴ஸங்கா²ரஅபுஞ்ஞாபி⁴ஸங்கா²ரஆனேஞ்ஜாபி⁴ஸங்கா²ராதி வுத்தங் ‘‘புஞ்ஞாதி³அபி⁴ஸங்கா²ரார’’ந்தி. தத்த² தத்த² ப⁴வே பரியந்தபா⁴வேன பாகடங் ஜராமரணந்தி தங் நேமிட்டா²னியங் கத்வா ஆஹ ‘‘ஜராமரணனேமீ’’தி. யதா² ரத²சக்கப்பவத்தியா பதா⁴னகாரணங் அக்கோ², ஏவங் ஸங்ஸாரசக்கப்பவத்தியா ஆஸவஸமுத³யோதி ஆஹ ‘‘ஆஸவஸமுத³யமயேன அக்கே²ன விஜ்ஜி²த்வா’’தி. ஆஸவா ஏவ அவிஜ்ஜாதீ³னங் காரணத்தா ஆஸவஸமுத³யோ. யதா²ஹ ‘‘ஆஸவஸமுத³யா அவிஜ்ஜாஸமுத³யோ’’தி (ம॰ நி॰ 1.103). விபாககடத்தாரூபப்பபே⁴தோ³ காமப⁴வாதி³கோ திப⁴வோ ஏவ ரதோ², தஸ்மிங் திப⁴வரதே². அத்தனோ பச்சயேஹி ஸமங், ஸப்³ப³ஸோ வா ஆதி³தோ பட்டா²ய யோஜிதந்தி ஸமாயோஜிதங். ஆதி³ரஹிதங் காலங் பவத்ததீதி கத்வா அனாதி³காலப்பவத்தங்.

Yañcetaṃ saṃsāracakkanti sambandho. Rathacakkassa nābhi viya mūlāvayavabhūtaṃ anto bahi ca samavaṭṭhitaṃ avijjābhavataṇhādvayanti vuttaṃ ‘‘avijjābhavataṇhāmayanābhī’’ti. Nābhiyā nemiyā ca sambaddhaarasadisā paccayaphalabhūtehi avijjātaṇhājarāmaraṇehi sambaddhā puññābhisaṅkhāraapuññābhisaṅkhāraāneñjābhisaṅkhārāti vuttaṃ ‘‘puññādiabhisaṅkhārāra’’nti. Tattha tattha bhave pariyantabhāvena pākaṭaṃ jarāmaraṇanti taṃ nemiṭṭhāniyaṃ katvā āha ‘‘jarāmaraṇanemī’’ti. Yathā rathacakkappavattiyā padhānakāraṇaṃ akkho, evaṃ saṃsāracakkappavattiyā āsavasamudayoti āha ‘‘āsavasamudayamayena akkhena vijjhitvā’’ti. Āsavā eva avijjādīnaṃ kāraṇattā āsavasamudayo. Yathāha ‘‘āsavasamudayā avijjāsamudayo’’ti (ma. ni. 1.103). Vipākakaṭattārūpappabhedo kāmabhavādiko tibhavo eva ratho, tasmiṃ tibhavarathe. Attano paccayehi samaṃ, sabbaso vā ādito paṭṭhāya yojitanti samāyojitaṃ. Ādirahitaṃ kālaṃ pavattatīti katvā anādikālappavattaṃ.

‘‘க²ந்தா⁴னஞ்ச படிபாடி, தா⁴துஆயதனான ச;

‘‘Khandhānañca paṭipāṭi, dhātuāyatanāna ca;

அப்³பொ³ச்சி²ன்னங் வத்தமானா, ஸங்ஸாரோதி பவுச்சதீ’’தி. (விஸுத்³தி⁴॰ 2.619; தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.95 அபஸாத³னாவண்ணனா; ஸங்॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.2.60; அ॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.4.199) –

Abbocchinnaṃ vattamānā, saṃsāroti pavuccatī’’ti. (visuddhi. 2.619; dī. ni. aṭṭha. 2.95 apasādanāvaṇṇanā; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.60; a. ni. aṭṭha. 2.4.199) –

ஏவங் வுத்தஸங்ஸாரோவ ஸங்ஸாரசக்கங். அனேனாதி ப⁴க³வதா. போ³தி⁴மண்டே³தி போ³தி⁴ஸங்கா²தஸ்ஸ ஞாணஸ்ஸ மண்ட³பா⁴வப்பத்தே டா²னே காலே வா. போ³தீ⁴தி பஞ்ஞா, ஸா எத்த² மண்டா³ பஸன்னா ஜாதாதி போ³தி⁴மண்டோ³. வீரியபாதே³ஹீதி ஸங்கிலேஸவோதா³னபக்கி²யேஸு ஸன்னிரும்ப⁴னஸன்னிக்கி²பனகிச்சதாய த்³விதா⁴ பவத்தேதி அத்தனோ வீரியஸங்கா²தேஹி பாதே³ஹி. ஸீலபத²வியந்தி பதிட்டா²னட்டே²ன ஸீலமேவ பத²வீ, தஸ்ஸங். பதிட்டா²யாதி ஸம்பாத³னவஸேன பதிட்ட²ஹித்வா. ஸத்³தா⁴ஹத்தே²னாதி அனவஜ்ஜத⁴ம்மாதா³னஸாத⁴னதோ ஸத்³தா⁴வ ஹத்தோ², தேன. கம்மக்க²யகரந்தி காயகம்மாதி³பே⁴த³ஸ்ஸ ஸப்³ப³ஸ்ஸபி கம்மஸ்ஸ க²யகரணதோ கம்மக்க²யகரங். ஞாணப²ரஸுந்தி ஸமாதி⁴ஸிலாயங் ஸுனிஸிதங் மக்³க³ஞாணப²ரஸுங் க³ஹெத்வா.

Evaṃ vuttasaṃsārova saṃsāracakkaṃ. Anenāti bhagavatā. Bodhimaṇḍeti bodhisaṅkhātassa ñāṇassa maṇḍabhāvappatte ṭhāne kāle vā. Bodhīti paññā, sā ettha maṇḍā pasannā jātāti bodhimaṇḍo. Vīriyapādehīti saṃkilesavodānapakkhiyesu sannirumbhanasannikkhipanakiccatāya dvidhā pavatteti attano vīriyasaṅkhātehi pādehi. Sīlapathaviyanti patiṭṭhānaṭṭhena sīlameva pathavī, tassaṃ. Patiṭṭhāyāti sampādanavasena patiṭṭhahitvā. Saddhāhatthenāti anavajjadhammādānasādhanato saddhāva hattho, tena. Kammakkhayakaranti kāyakammādibhedassa sabbassapi kammassa khayakaraṇato kammakkhayakaraṃ. Ñāṇapharasunti samādhisilāyaṃ sunisitaṃ maggañāṇapharasuṃ gahetvā.

ஏவங் ‘‘அரானங் ஹதத்தா’’தி எத்த² வுத்தங் அரஸங்கா²தங் ஸங்ஸாரங் சக்கங் விய சக்கந்தி க³ஹெத்வா அத்த²யோஜனங் கத்வா இதா³னி படிச்சஸமுப்பாத³தே³ஸனாக்கமேனபி தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அத² வா’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² அனமதக்³க³ஸங்ஸாரவட்டந்தி அனு அனு அமதக்³க³ங் அவிஞ்ஞாதபுப்³ப³கோடிகங் ஸங்ஸாரமண்ட³லங். ஸேஸா த³ஸ த⁴ம்மாதி ஸங்கா²ராத³யோ ஜாதிபரியோஸானா த³ஸ த⁴ம்மா. கத²ங் தேஸங் ஸங்கா²ராதீ³னங் அரபா⁴வோதி ஆஹ ‘‘அவிஜ்ஜாமூலகத்தா ஜராமரணபரியந்தத்தா சா’’தி. தத்த² அவிஜ்ஜா மூலங் பதா⁴னகாரணங் யேஸங் ஸங்கா²ராதீ³னங் தே அவிஜ்ஜாமூலகா, தேஸங் பா⁴வோ அவிஜ்ஜாமூலகத்தங். ஜராமரணங் பரியந்தங் பரியோஸானபூ⁴தங் ஏதேஸந்தி ஜராமரணபரியந்தா, ஸங்கா²ராத³யோ த³ஸ த⁴ம்மா. தேஸங் பா⁴வோ ஜராமரணபரியந்தத்தங். ஸங்கா²ராதி³ஜாதிபரியோஸானானங் த³ஸத⁴ம்மானங் அவிஜ்ஜாமூலகத்தா ஜராமரணபரியோஸானத்தா சாதி அத்தோ², நாபி⁴பூ⁴தாய அவிஜ்ஜாய மூலதோ நேமிபூ⁴தேன ஜராமரணேன அந்ததோ ஸங்கா²ராதீ³னங் ஸம்ப³ந்த⁴த்தாதி அதி⁴ப்பாயோ.

Evaṃ ‘‘arānaṃ hatattā’’ti ettha vuttaṃ arasaṅkhātaṃ saṃsāraṃ cakkaṃ viya cakkanti gahetvā atthayojanaṃ katvā idāni paṭiccasamuppādadesanākkamenapi taṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha anamataggasaṃsāravaṭṭanti anu anu amataggaṃ aviññātapubbakoṭikaṃ saṃsāramaṇḍalaṃ. Sesā dasa dhammāti saṅkhārādayo jātipariyosānā dasa dhammā. Kathaṃ tesaṃ saṅkhārādīnaṃ arabhāvoti āha ‘‘avijjāmūlakattā jarāmaraṇapariyantattā cā’’ti. Tattha avijjā mūlaṃ padhānakāraṇaṃ yesaṃ saṅkhārādīnaṃ te avijjāmūlakā, tesaṃ bhāvo avijjāmūlakattaṃ. Jarāmaraṇaṃ pariyantaṃ pariyosānabhūtaṃ etesanti jarāmaraṇapariyantā, saṅkhārādayo dasa dhammā. Tesaṃ bhāvo jarāmaraṇapariyantattaṃ. Saṅkhārādijātipariyosānānaṃ dasadhammānaṃ avijjāmūlakattā jarāmaraṇapariyosānattā cāti attho, nābhibhūtāya avijjāya mūlato nemibhūtena jarāmaraṇena antato saṅkhārādīnaṃ sambandhattāti adhippāyo.

து³க்கா²தீ³ஸூதி து³க்க²ஸமுத³யனிரோத⁴மக்³கே³ஸு. அஞ்ஞாணந்தி ஞாணப்படிபக்க²த்தா மோஹோ அஞ்ஞாணங், ந பன ஞாணதோ அஞ்ஞங், நபி ஞாணஸ்ஸ அபா⁴வமத்தங். தத்த² து³க்கா²தீ³ஸு அஞ்ஞாணங் யதா²ஸபா⁴வப்படிவேதா⁴ப்பதா³னதோ தப்படிச்சா²த³னவஸேனேவ. எத்த² ஹி கிஞ்சாபி ட²பெத்வா லோகுத்தரஸச்சத்³வயங் ஸேஸட்டா²னேஸு ஆரம்மணவஸேனபி அவிஜ்ஜா உப்பஜ்ஜதி, ஏவங் ஸந்தேபி படிச்சா²த³னவஸேனேவ இத⁴ அதி⁴ப்பேதா. ஸா ஹி உப்பன்னா து³க்க²ஸச்சங் படிச்சா²தெ³த்வா திட்ட²தி, யாதா²வஸரஸலக்க²ணங் படிவிஜ்ஜி²துங் ந தே³தி, ததா² ஸமுத³யங் நிரோத⁴ங் மக்³க³ந்தி.

Dukkhādīsūti dukkhasamudayanirodhamaggesu. Aññāṇanti ñāṇappaṭipakkhattā moho aññāṇaṃ, na pana ñāṇato aññaṃ, napi ñāṇassa abhāvamattaṃ. Tattha dukkhādīsu aññāṇaṃ yathāsabhāvappaṭivedhāppadānato tappaṭicchādanavaseneva. Ettha hi kiñcāpi ṭhapetvā lokuttarasaccadvayaṃ sesaṭṭhānesu ārammaṇavasenapi avijjā uppajjati, evaṃ santepi paṭicchādanavaseneva idha adhippetā. Sā hi uppannā dukkhasaccaṃ paṭicchādetvā tiṭṭhati, yāthāvasarasalakkhaṇaṃ paṭivijjhituṃ na deti, tathā samudayaṃ nirodhaṃ magganti.

து³க்க²ந்தி செத்த² து³க்க²ங் அரியஸச்சங் அதி⁴ப்பேதந்தி தங் காமப⁴வாதி³வஸேன திதா⁴ பி⁴ந்தி³த்வா ததா² தப்படிச்சா²தி³கஞ்ச அவிஜ்ஜங் திதா⁴ கத்வா அவிஜ்ஜாதி³பச்சயே தீஸு ப⁴வேஸு ஸங்கா²ராதி³கே படிபாடியா த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘காமப⁴வே ச அவிஜ்ஜா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² காமப⁴வே ச அவிஜ்ஜாதி காமப⁴வே ஆதீ³னவபடிச்சா²தி³கா அவிஜ்ஜா. ரூபப⁴வே அவிஜ்ஜா அரூபப⁴வே அவிஜ்ஜாதி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. காமப⁴வே ஸங்கா²ரானந்தி காமபூ⁴மிபரியாபன்னானங் புஞ்ஞாபுஞ்ஞஸங்கா²ரானங், காமப⁴வே வா நிப்பா²தே³தப்³பா³ யே புஞ்ஞாபுஞ்ஞஸங்கா²ரா, தேஸங் காமப⁴வூபபத்தினிப்³ப³த்தகஸங்கா²ரானந்தி அத்தோ². ஸங்கா²ராதி செத்த² லோகியகுஸலாகுஸலசேதனா வேதி³தப்³பா³. பச்சயோ ஹோதீதி புஞ்ஞாபி⁴ஸங்கா²ரானங் தாவ ஆரம்மணபச்சயேன சேவ உபனிஸ்ஸயபச்சயேன சாதி த்³விதா⁴ பச்சயோ ஹோதி, அபுஞ்ஞாபி⁴ஸங்கா²ரேஸு ஸஹஜாதஸ்ஸ ஸஹஜாதாதி³வஸேன, அஸஹஜாதஸ்ஸ அனந்தரஸமனந்தராதி³வஸேன, அனானந்தரஸ்ஸ பன ஆரம்மணவஸேன சேவ உபனிஸ்ஸயவஸேன ச பச்சயோ ஹோதி. அரூபப⁴வே ஸங்கா²ரானந்தி ஆனேஞ்ஜாபி⁴ஸங்கா²ரானங். பச்சயோ ஹோதீதி உபனிஸ்ஸயபச்சயவஸேனேவ. இமஸ்மிஞ்ச பனத்தே² எத்த² வித்தா²ரியமானே அதிப்பபஞ்சோ ஹோதி, தஸ்மா தங் நயித⁴ வித்தா²ரயிஸ்ஸாம. இதரேஸூதி ரூபாரூபப⁴வேஸு.

Dukkhanti cettha dukkhaṃ ariyasaccaṃ adhippetanti taṃ kāmabhavādivasena tidhā bhinditvā tathā tappaṭicchādikañca avijjaṃ tidhā katvā avijjādipaccaye tīsu bhavesu saṅkhārādike paṭipāṭiyā dassento ‘‘kāmabhave ca avijjā’’tiādimāha. Tattha kāmabhave ca avijjāti kāmabhave ādīnavapaṭicchādikā avijjā. Rūpabhave avijjā arūpabhave avijjāti etthāpi eseva nayo. Kāmabhave saṅkhārānanti kāmabhūmipariyāpannānaṃ puññāpuññasaṅkhārānaṃ, kāmabhave vā nipphādetabbā ye puññāpuññasaṅkhārā, tesaṃ kāmabhavūpapattinibbattakasaṅkhārānanti attho. Saṅkhārāti cettha lokiyakusalākusalacetanā veditabbā. Paccayo hotīti puññābhisaṅkhārānaṃ tāva ārammaṇapaccayena ceva upanissayapaccayena cāti dvidhā paccayo hoti, apuññābhisaṅkhāresu sahajātassa sahajātādivasena, asahajātassa anantarasamanantarādivasena, anānantarassa pana ārammaṇavasena ceva upanissayavasena ca paccayo hoti. Arūpabhave saṅkhārānanti āneñjābhisaṅkhārānaṃ. Paccayo hotīti upanissayapaccayavaseneva. Imasmiñca panatthe ettha vitthāriyamāne atippapañco hoti, tasmā taṃ nayidha vitthārayissāma. Itaresūti rūpārūpabhavesu.

திண்ணங் ஆயதனானந்தி சக்கு²ஸோதமனாயதனானங் கா⁴னாதி³த்தயஸ்ஸ தத்த² அஸம்ப⁴வதோ. ஏகஸ்ஸாதி மனாயதனஸ்ஸ இதரேஸங் தத்த² அஸம்ப⁴வதோ. இமினா நயேன திண்ணங் ப²ஸ்ஸானந்திஆதீ³ஸுபி அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. ச²ப்³பி³த⁴ஸ்ஸ ப²ஸ்ஸஸ்ஸாதி சக்கு²ஸம்ப²ஸ்ஸஸோதஸம்ப²ஸ்ஸகா⁴னஸம்ப²ஸ்ஸஜிவ்ஹாஸம்ப²ஸ்ஸகாயஸம்ப²ஸ்ஸமனோஸம்ப²ஸ்ஸானங் வஸேன ச²ப்³பி³த⁴ஸ்ஸ ப²ஸ்ஸஸ்ஸ. ச²ன்னங் வேத³னானந்தி சக்கு²ஸம்ப²ஸ்ஸஜா வேத³னா, ததா² ஸோதஸம்ப²ஸ்ஸஜா கா⁴னஸம்ப²ஸ்ஸஜா ஜிவ்ஹாஸம்ப²ஸ்ஸஜா காயஸம்ப²ஸ்ஸஜா மனோஸம்ப²ஸ்ஸஜா வேத³னாதி இமாஸங் ச²ன்னங் வேத³னானங். ச²ன்னங் தண்ஹாகாயானந்தி ரூபதண்ஹா ஸத்³த³தண்ஹா க³ந்த⁴தண்ஹா ரஸதண்ஹா பொ²ட்ட²ப்³ப³தண்ஹா த⁴ம்மதண்ஹாதி இமேஸங் ச²ன்னங் தண்ஹாகாயானங். தத்த² தத்த² ஸா ஸா தண்ஹாதி ரூபதண்ஹாதி³பே⁴தா³ தத்த² தத்த² காமப⁴வாதீ³ஸு உப்பஜ்ஜனகதண்ஹா.

Tiṇṇaṃāyatanānanti cakkhusotamanāyatanānaṃ ghānādittayassa tattha asambhavato. Ekassāti manāyatanassa itaresaṃ tattha asambhavato. Iminā nayena tiṇṇaṃ phassānantiādīsupi attho veditabbo. Chabbidhassa phassassāti cakkhusamphassasotasamphassaghānasamphassajivhāsamphassakāyasamphassamanosamphassānaṃ vasena chabbidhassa phassassa. Channaṃ vedanānanti cakkhusamphassajā vedanā, tathā sotasamphassajā ghānasamphassajā jivhāsamphassajā kāyasamphassajā manosamphassajā vedanāti imāsaṃ channaṃ vedanānaṃ. Channaṃ taṇhākāyānanti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhāti imesaṃ channaṃ taṇhākāyānaṃ. Tattha tattha sā sā taṇhāti rūpataṇhādibhedā tattha tattha kāmabhavādīsu uppajjanakataṇhā.

ஸா தண்ஹாதி³மூலிகா கதா² அதிஸங்கி²த்தாதி தங் உபாதா³னப⁴வே ச விப⁴ஜித்வா வித்தா²ரெத்வா த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘கத²’’ந்திஆதி³ வுத்தங். தத்த² காமே பரிபு⁴ஞ்ஜிஸ்ஸாமீதி இமினா காமதண்ஹாபவத்திமாஹ, ததா² ஸக்³க³ஸம்பத்திங் அனுப⁴விஸ்ஸாமீதிஆதீ³ஹி. ஸா பன தண்ஹா யஸ்மா பு⁴ஸமாதா³னவஸேன பவத்தமானா காமுபாதா³னங் நாம ஹோதி, தஸ்மா வுத்தங் ‘‘காமுபாதா³னபச்சயா’’தி. ததே²வாதி காமுபாதா³னபச்சயா ஏவ. ப்³ரஹ்மலோகஸம்பத்திந்தி ரூபீப்³ரஹ்மலோகே ஸம்பத்திங். ‘‘ஸப்³பே³பி தேபூ⁴மகா த⁴ம்மா காமனீயட்டே²ன காமா’’தி வசனதோ ப⁴வராகோ³பி காமுபாதா³னமேவாதி கத்வா ‘‘காமுபாதா³னபச்சயா ஏவ மெத்தங் பா⁴வேதீ’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² மெத்தங் பா⁴வேதீதி மிஜ்ஜதி ஸினிய்ஹதீதி மெத்தா, தங் பா⁴வேதி வட்³டே⁴தீதி அத்தோ². அத² வா மெத்தா ஏதஸ்ஸ அத்தீ²தி மெத்தங், சித்தங், தங்ஸம்பயுத்தங் ஜா²னங் வா, தங் பா⁴வேதி வட்³டே⁴தி உப்பாதே³தி வாதி அத்தோ². கருணங் பா⁴வேதீதிஆதீ³ஸுபி இமினாவ நயேன அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

Sā taṇhādimūlikā kathā atisaṃkhittāti taṃ upādānabhave ca vibhajitvā vitthāretvā dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ. Tattha kāme paribhuñjissāmīti iminā kāmataṇhāpavattimāha, tathā saggasampattiṃ anubhavissāmītiādīhi. Sā pana taṇhā yasmā bhusamādānavasena pavattamānā kāmupādānaṃ nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘kāmupādānapaccayā’’ti. Tathevāti kāmupādānapaccayā eva. Brahmalokasampattinti rūpībrahmaloke sampattiṃ. ‘‘Sabbepi tebhūmakā dhammā kāmanīyaṭṭhena kāmā’’ti vacanato bhavarāgopi kāmupādānamevāti katvā ‘‘kāmupādānapaccayā eva mettaṃ bhāvetī’’tiādi vuttaṃ. Tattha mettaṃ bhāvetīti mijjati siniyhatīti mettā, taṃ bhāveti vaḍḍhetīti attho. Atha vā mettā etassa atthīti mettaṃ, cittaṃ, taṃsampayuttaṃ jhānaṃ vā, taṃ bhāveti vaḍḍheti uppādeti vāti attho. Karuṇaṃ bhāvetītiādīsupi imināva nayena attho veditabbo.

ஸேஸுபாதா³னமூலிகாஸுபீதி தி³ட்டு²பாதா³னஸீலப்³ப³துபாதா³னஅத்தவாது³பாதா³னமூலிகாஸுபி யோஜனாஸு ஏஸேவ நயோதி அத்தோ². தத்தா²யங் யோஜனா – இதே⁴கச்சோ ‘‘நத்தி² பரலோகோ’’தி நத்தி²கதி³ட்டி²ங் க³ண்ஹாதி, ஸோ தி³ட்டு²பாதா³னபச்சயா காயேன து³ச்சரிதங் சரதீதிஆதி³ வுத்தனயேன யோஜேதப்³ப³ங். அபரோ ‘‘அஸுகஸ்மிங் ஸம்பத்திப⁴வே அத்தா உச்சி²ஜ்ஜதீ’’தி உச்சே²த³தி³ட்டி²ங் க³ண்ஹாதி, ஸோ தத்ரூபபத்தியா காயேன ஸுசரிதங் சரதீதிஆதி³ வுத்தனயேனேவ யோஜேதப்³ப³ங். அபரோ ‘‘ரூபீ மனோமயோ ஹுத்வா அத்தா உச்சி²ஜ்ஜதீ’’தி ரூபூபபத்தியா மக்³க³ங் பா⁴வேதி பா⁴வனாபாரிபூரியாதி ஸப்³ப³ங் வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³ப³ங். அபரோபி ‘‘அரூபப⁴வே உப்பஜ்ஜித்வா அத்தா உச்சி²ஜ்ஜதீ’’தி அரூபூபபத்தியா மக்³க³ங் பா⁴வேதி பா⁴வனாபாரிபூரியாதி ஸப்³ப³ங் வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³ப³ங். ஏதாஹியேவ அத்தவாது³பாதா³னமூலிகாபி யோஜனா ஸங்வண்ணிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஏவங் தி³ட்ட²த⁴ம்மனிப்³பா³னவாத³வஸேனபி யோஜனா வேதி³தப்³பா³. அபரோ ‘‘ஸீலேன ஸுத்³தி⁴, வதேன ஸுத்³தீ⁴’’தி அஸுத்³தி⁴மக்³க³ங் ‘‘ஸுத்³தி⁴மக்³கோ³’’தி பராமஸந்தோ ஸீலப்³ப³துபாதா³னபச்சயா காயேன து³ச்சரிதங் சரதீதிஆதி³ ஸப்³ப³ங் வுத்தனயேனேவ யோஜேதப்³ப³ங்.

Sesupādānamūlikāsupīti diṭṭhupādānasīlabbatupādānaattavādupādānamūlikāsupi yojanāsu eseva nayoti attho. Tatthāyaṃ yojanā – idhekacco ‘‘natthi paraloko’’ti natthikadiṭṭhiṃ gaṇhāti, so diṭṭhupādānapaccayā kāyena duccaritaṃ caratītiādi vuttanayena yojetabbaṃ. Aparo ‘‘asukasmiṃ sampattibhave attā ucchijjatī’’ti ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti, so tatrūpapattiyā kāyena sucaritaṃ caratītiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Aparo ‘‘rūpī manomayo hutvā attā ucchijjatī’’ti rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti bhāvanāpāripūriyāti sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Aparopi ‘‘arūpabhave uppajjitvā attā ucchijjatī’’ti arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti bhāvanāpāripūriyāti sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Etāhiyeva attavādupādānamūlikāpi yojanā saṃvaṇṇitāti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ diṭṭhadhammanibbānavādavasenapi yojanā veditabbā. Aparo ‘‘sīlena suddhi, vatena suddhī’’ti asuddhimaggaṃ ‘‘suddhimaggo’’ti parāmasanto sīlabbatupādānapaccayā kāyena duccaritaṃ caratītiādi sabbaṃ vuttanayeneva yojetabbaṃ.

இதா³னி ய்வாயங் ஸங்ஸாரசக்கங் த³ஸ்ஸெந்தேன ‘‘காமப⁴வே அவிஜ்ஜா காமப⁴வே ஸங்கா²ரானங் பச்சயோ ஹோதீ’’திஆதி³னா அவிஜ்ஜாதீ³னங் பச்சயபா⁴வோ ஸங்கா²ராதீ³னங் பச்சயுப்பன்னபா⁴வோ ச த³ஸ்ஸிதோ, தமேவ படிஸம்பி⁴தா³மக்³க³பாளிங் ஆனெத்வா நிக³மனவஸேன த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஏவமய’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² யதா² ஸங்கா²ரா ஹேதுனிப்³ப³த்தா, ஏவங் அவிஜ்ஜாபி காமாஸவாதி³னா ஸஹேதுகா ஏவாதி ஆஹ ‘‘உபோ⁴பேதே ஹேதுஸமுப்பன்னா’’தி. பச்சயபரிக்³க³ஹேதி நாமரூபஸ்ஸ பச்சயானங் அவிஜ்ஜாதீ³னங் பரிச்சி²ஜ்ஜ க³ஹணே. நிப்பா²தே³தப்³பே³ பு⁴ம்மங். பஞ்ஞாதி கங்கா²விதரணவிஸுத்³தி⁴ஸங்கா²தா பகாரதோ ஜானநா. த⁴ம்மட்டி²திஞாணந்தி திட்ட²ந்தி எத்த² ப²லத⁴ம்மா ததா³யத்தவுத்திதாயாதி டி²தி, காரணங், த⁴ம்மானங் டி²தி த⁴ம்மட்டி²தி, த⁴ம்மட்டி²தியா ஞாணங் த⁴ம்மட்டி²திஞாணங், பச்சயஞாணந்தி அத்தோ², படிச்சஸமுப்பாதா³வபோ³தோ⁴தி வுத்தங் ஹோதி. காமஞ்செத்த² பச்சயபரிக்³க³ஹே பஞ்ஞாயேவ த⁴ம்மட்டி²திஞாணங், ஸங்கா²ரேஸு பன அதி³ட்டே²ஸு அவிஜ்ஜாய ஸங்கா²ரானங் பச்சயபா⁴வோ ந ஸக்கா த³ட்டு²ந்தி ‘‘ஸங்கா²ரா ஹேதுஸமுப்பன்னா’’தி பச்சயுப்பன்னத⁴ம்மானம்பி க³ஹணங் கதந்தி வேதி³தப்³ப³ங். உபோ⁴பேதே ஹேதுஸமுப்பன்னாதி இத³ங் பன உபி⁴ன்னம்பி பச்சயுப்பன்னபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதுகாமதாய வுத்தங். இத³ஞ்ச த⁴ம்மட்டி²திஞாணங் யஸ்மா அத்³த⁴த்தயே கங்கா²மலவிதரணவஸேன பவத்ததி, தஸ்மா ‘‘அதீதம்பி அத்³தா⁴ன’’ந்திஆதி³ வுத்தங். ஏதேன நயேன ஸப்³ப³பதா³னி வித்தா²ரேதப்³பா³னீதி ஏதேன நயேன ‘‘அவிஜ்ஜா ஹேதூ’’திஆதி³னா அவிஜ்ஜாயங் வுத்தனயேன ‘‘ஸங்கா²ரா ஹேது, விஞ்ஞாணங் ஹேதுஸமுப்பன்ன’’ந்திஆதி³னா ஸப்³ப³பதா³னி வித்தா²ரேதப்³பா³னி.

Idāni yvāyaṃ saṃsāracakkaṃ dassentena ‘‘kāmabhave avijjā kāmabhave saṅkhārānaṃ paccayo hotī’’tiādinā avijjādīnaṃ paccayabhāvo saṅkhārādīnaṃ paccayuppannabhāvo ca dassito, tameva paṭisambhidāmaggapāḷiṃ ānetvā nigamanavasena dassento ‘‘evamaya’’ntiādimāha. Tattha yathā saṅkhārā hetunibbattā, evaṃ avijjāpi kāmāsavādinā sahetukā evāti āha ‘‘ubhopete hetusamuppannā’’ti. Paccayapariggaheti nāmarūpassa paccayānaṃ avijjādīnaṃ paricchijja gahaṇe. Nipphādetabbe bhummaṃ. Paññāti kaṅkhāvitaraṇavisuddhisaṅkhātā pakārato jānanā. Dhammaṭṭhitiñāṇanti tiṭṭhanti ettha phaladhammā tadāyattavuttitāyāti ṭhiti, kāraṇaṃ, dhammānaṃ ṭhiti dhammaṭṭhiti, dhammaṭṭhitiyā ñāṇaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, paccayañāṇanti attho, paṭiccasamuppādāvabodhoti vuttaṃ hoti. Kāmañcettha paccayapariggahe paññāyeva dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, saṅkhāresu pana adiṭṭhesu avijjāya saṅkhārānaṃ paccayabhāvo na sakkā daṭṭhunti ‘‘saṅkhārā hetusamuppannā’’ti paccayuppannadhammānampi gahaṇaṃ katanti veditabbaṃ. Ubhopete hetusamuppannāti idaṃ pana ubhinnampi paccayuppannabhāvaṃ dassetukāmatāya vuttaṃ. Idañca dhammaṭṭhitiñāṇaṃ yasmā addhattaye kaṅkhāmalavitaraṇavasena pavattati, tasmā ‘‘atītampi addhāna’’ntiādi vuttaṃ. Etena nayena sabbapadāni vitthāretabbānīti etena nayena ‘‘avijjā hetū’’tiādinā avijjāyaṃ vuttanayena ‘‘saṅkhārā hetu, viññāṇaṃ hetusamuppanna’’ntiādinā sabbapadāni vitthāretabbāni.

ஸங்கி²ப்பந்தி எத்த² அவிஜ்ஜாத³யோ விஞ்ஞாணாத³யோ சாதி ஸங்கே²போ, ஹேது விபாகோ ச. அத² வா ஹேதுவிபாகோதி ஸங்கி²ப்பதீதி ஸங்கே²போ, அவிஜ்ஜாத³யோ விஞ்ஞாணாத³யோ ச. ஸங்கே²பபா⁴வஸாமஞ்ஞேன பன ஏகவசனங் கதந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங் . தே பன ஸங்கே²பா அதீதே ஹேது, ஏதரஹி விபாகோ, ஏதரஹி ஹேது, ஆயதிங் விபாகோதி ஏவங் காலவிபா⁴கே³ன சத்தாரோ ஜாதா, தேனாஹ ‘‘புரிமஸங்கே²போ செத்த² அதீதோ அத்³தா⁴’’திஆதி³. பச்சுப்பன்னோ அத்³தா⁴தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. தண்ஹுபாதா³னப⁴வா க³ஹிதாவ ஹொந்தீதி எத்த² அவிஜ்ஜாக³ஹணேன கிலேஸபா⁴வஸாமஞ்ஞதோ தண்ஹுபாதா³னா க³ஹிதா, ஸங்கா²ரக்³க³ஹணேன கம்மபா⁴வஸாமஞ்ஞதோ ப⁴வோ க³ஹிதோ, அவிஜ்ஜாஸங்கா²ரானங் தேஹி வினா ஸகிச்சாகரணதோ ச தண்ஹுபாதா³னப⁴வா க³ஹிதாவ ஹொந்தி. அத² வா அவித்³வா பரிதஸ்ஸதி, பரிதஸிதோ உபாதி³யதி, தஸ்ஸுபாதா³னபச்சயா ப⁴வோ, தஸ்மா தண்ஹுபாதா³னப⁴வாபி க³ஹிதா ஹொந்தி. ததா² ச வுத்தங் –

Saṃkhippanti ettha avijjādayo viññāṇādayo cāti saṅkhepo, hetu vipāko ca. Atha vā hetuvipākoti saṃkhippatīti saṅkhepo, avijjādayo viññāṇādayo ca. Saṅkhepabhāvasāmaññena pana ekavacanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ . Te pana saṅkhepā atīte hetu, etarahi vipāko, etarahi hetu, āyatiṃ vipākoti evaṃ kālavibhāgena cattāro jātā, tenāha ‘‘purimasaṅkhepo cettha atīto addhā’’tiādi. Paccuppanno addhāti sambandho. Taṇhupādānabhavā gahitāva hontīti ettha avijjāgahaṇena kilesabhāvasāmaññato taṇhupādānā gahitā, saṅkhāraggahaṇena kammabhāvasāmaññato bhavo gahito, avijjāsaṅkhārānaṃ tehi vinā sakiccākaraṇato ca taṇhupādānabhavā gahitāva honti. Atha vā avidvā paritassati, paritasito upādiyati, tassupādānapaccayā bhavo, tasmā taṇhupādānabhavāpi gahitā honti. Tathā ca vuttaṃ –

‘‘புரிமகம்மப⁴வஸ்மிங் மோஹோ அவிஜ்ஜா, ஆயூஹனா ஸங்கா²ரா. நிகந்தி தண்ஹா, உபக³மனங் உபாதா³னங், சேதனா ப⁴வோ, இதி இமே பஞ்ச த⁴ம்மா புரிமகம்மப⁴வஸ்மிங் இத⁴ படிஸந்தி⁴யா பச்சயா’’தி (படி॰ ம॰ 1.47).

‘‘Purimakammabhavasmiṃ moho avijjā, āyūhanā saṅkhārā. Nikanti taṇhā, upagamanaṃ upādānaṃ, cetanā bhavo, iti ime pañca dhammā purimakammabhavasmiṃ idha paṭisandhiyā paccayā’’ti (paṭi. ma. 1.47).

தத்த² (விப⁴॰ அட்ட²॰ 242; படி॰ ம॰ அட்ட²॰ 1.1.47) புரிமகம்மப⁴வஸ்மிந்தி புரிமே கம்மப⁴வே, அதீதஜாதியங் கம்மப⁴வே கரியமானேதி அத்தோ². மோஹோ அவிஜ்ஜாதி யோ ததா³ து³க்கா²தீ³ஸு மோஹோ யேன மூள்ஹோ கம்மங் கரோதி, ஸா அவிஜ்ஜா. ஆயூஹனா ஸங்கா²ராதி தங் கம்மங் கரோதோ யா புரிமசேதனாயோ, யதா² ‘‘தா³னங் த³ஸ்ஸாமீ’’தி சித்தங் உப்பாதெ³த்வா மாஸம்பி ஸங்வச்ச²ரம்பி தா³னூபகரணானி ஸஜ்ஜெந்தஸ்ஸ உப்பன்னா புரிமசேதனாயோ, படிக்³கா³ஹகானங் பன ஹத்தே² த³க்கி²ணங் பதிட்டா²பயதோ சேதனா ப⁴வோதி வுச்சதி. ஏகாவஜ்ஜனேஸு வா ச²ஸு ஜவனேஸு சேதனா ஆயூஹனஸங்கா²ரா நாம, ஸத்தமா ப⁴வோ. யா காசி வா பன சேதனா ப⁴வோ, ஸம்பயுத்தா ஆயூஹனஸங்கா²ரா நாம. நிகந்தி தண்ஹாதி யா கம்மங் கரொந்தஸ்ஸ தஸ்ஸ ப²லே உபபத்திப⁴வே நிகாமனா பத்த²னா, ஸா தண்ஹா நாம. உபக³மனங் உபாதா³னந்தி யங் கம்மப⁴வஸ்ஸ பச்சயபூ⁴தங் ‘‘இத³ங் கத்வா அஸுகஸ்மிங் நாம டா²னே காமே ஸேவிஸ்ஸாமி உச்சி²ஜ்ஜிஸ்ஸாமீ’’திஆதி³னா நயேன பவத்தங் உபக³மனங் க³ஹணங் பராமஸனங், இத³ங் உபாதா³னங் நாம. சேதனா ப⁴வோதி ‘‘தங் கம்மங் கரோதோ யா புரிமா சேதனாயோ’’திஆதி³னா ஹெட்டா² வுத்தேஸு தீஸு அத்த²விகப்பேஸு யா சேதனா ப⁴வோதி வுத்தா, ஸா சேதனா ப⁴வோதி ஏவமத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

Tattha (vibha. aṭṭha. 242; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.47) purimakammabhavasminti purime kammabhave, atītajātiyaṃ kammabhave kariyamāneti attho. Moho avijjāti yo tadā dukkhādīsu moho yena mūḷho kammaṃ karoti, sā avijjā. Āyūhanā saṅkhārāti taṃ kammaṃ karoto yā purimacetanāyo, yathā ‘‘dānaṃ dassāmī’’ti cittaṃ uppādetvā māsampi saṃvaccharampi dānūpakaraṇāni sajjentassa uppannā purimacetanāyo, paṭiggāhakānaṃ pana hatthe dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpayato cetanā bhavoti vuccati. Ekāvajjanesu vā chasu javanesu cetanā āyūhanasaṅkhārā nāma, sattamā bhavo. Yā kāci vā pana cetanā bhavo, sampayuttā āyūhanasaṅkhārā nāma. Nikanti taṇhāti yā kammaṃ karontassa tassa phale upapattibhave nikāmanā patthanā, sā taṇhā nāma. Upagamanaṃ upādānanti yaṃ kammabhavassa paccayabhūtaṃ ‘‘idaṃ katvā asukasmiṃ nāma ṭhāne kāme sevissāmi ucchijjissāmī’’tiādinā nayena pavattaṃ upagamanaṃ gahaṇaṃ parāmasanaṃ, idaṃ upādānaṃ nāma. Cetanā bhavoti ‘‘taṃ kammaṃ karoto yā purimā cetanāyo’’tiādinā heṭṭhā vuttesu tīsu atthavikappesu yā cetanā bhavoti vuttā, sā cetanā bhavoti evamattho veditabbo.

இதா³னி ஸப்³பே³பேதே அவிஜ்ஜாத³யோ த⁴ம்மே த்³வீஹி வட்டேஹி ஸங்க³ஹெத்வா த³ஸ்ஸேதுகாமோ ஆஹ ‘‘இமே பஞ்ச த⁴ம்மா அதீதே கம்மவட்ட’’ந்தி. எத்த² ச நிப்பரியாயதோ ஸங்கா²ரா ப⁴வோ ச கம்மங், அவிஜ்ஜாத³யோ பன கம்மஸஹாயதாய கம்மஸரிக்க²கா தது³பகாரகா சாதி கம்மந்தி வுத்தா. அவிஜ்ஜாத³யோ ஹி விபாகத⁴ம்மத⁴ம்மதாய கம்மஸரிக்க²கா ஸஹஜாதகோடியா உபனிஸ்ஸயகோடியா ச கம்மஸ்ஸ ச உபகாரகா. கம்மமேவ ச அஞ்ஞமஞ்ஞஸம்ப³ந்த⁴ங் ஹுத்வா புனப்புனங் பரிவத்தனட்டே²ன கம்மவட்டங். விஞ்ஞாணாத³யோ பஞ்சாதி விஞ்ஞாணாத³யோ வேத³னாபரியந்தா பஞ்ச ஏதரஹி இதா³னி இமஸ்மிங் அத்தபா⁴வேதி வுத்தங் ஹோதி. அவிஜ்ஜாஸங்கா²ரா க³ஹிதாவ ஹொந்தீதி எத்தா²பி புப்³பே³ விய கிலேஸகம்மபா⁴வஸாமஞ்ஞதோ தண்ஹுபாதா³னக்³க³ஹணேன அவிஜ்ஜா க³ஹிதா, ப⁴வக்³க³ஹணேன ஸங்கா²ரா க³ஹிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அத² வா ப⁴வே க³ஹிதே தஸ்ஸ புப்³ப³பா⁴கா³ தங்ஸம்பயுத்தா வா ஸங்கா²ரா க³ஹிதாவ ஹொந்தி , தண்ஹுபாதா³னக்³க³ஹணேன ச தங்ஸம்பயுத்தா யாய வா மூள்ஹோ கம்மங் கரோதி, ஸா அவிஜ்ஜாவ ஹோதீதி தண்ஹுபாதா³னப⁴வக்³க³ஹணேன அவிஜ்ஜாஸங்கா²ரா க³ஹிதாவ ஹொந்தி. தேனேவ வுத்தங் –

Idāni sabbepete avijjādayo dhamme dvīhi vaṭṭehi saṅgahetvā dassetukāmo āha ‘‘ime pañca dhammā atīte kammavaṭṭa’’nti. Ettha ca nippariyāyato saṅkhārā bhavo ca kammaṃ, avijjādayo pana kammasahāyatāya kammasarikkhakā tadupakārakā cāti kammanti vuttā. Avijjādayo hi vipākadhammadhammatāya kammasarikkhakā sahajātakoṭiyā upanissayakoṭiyā ca kammassa ca upakārakā. Kammameva ca aññamaññasambandhaṃ hutvā punappunaṃ parivattanaṭṭhena kammavaṭṭaṃ. Viññāṇādayo pañcāti viññāṇādayo vedanāpariyantā pañca etarahi idāni imasmiṃ attabhāveti vuttaṃ hoti. Avijjāsaṅkhārā gahitāva hontīti etthāpi pubbe viya kilesakammabhāvasāmaññato taṇhupādānaggahaṇena avijjā gahitā, bhavaggahaṇena saṅkhārā gahitāti daṭṭhabbaṃ. Atha vā bhave gahite tassa pubbabhāgā taṃsampayuttā vā saṅkhārā gahitāva honti , taṇhupādānaggahaṇena ca taṃsampayuttā yāya vā mūḷho kammaṃ karoti, sā avijjāva hotīti taṇhupādānabhavaggahaṇena avijjāsaṅkhārā gahitāva honti. Teneva vuttaṃ –

‘‘இத⁴ பரிபக்கத்தா ஆயதனானங் மோஹோ அவிஜ்ஜா, ஆயூஹனா ஸங்கா²ரா, நிகந்தி தண்ஹா, உபக³மனங் உபாதா³னங், சேதனா ப⁴வோ, இதி இமே பஞ்ச த⁴ம்மா இத⁴ கம்மப⁴வஸ்மிங் ஆயதிங் படிஸந்தி⁴யா பச்சயா’’தி (படி॰ ம॰ 1.47).

‘‘Idha paripakkattā āyatanānaṃ moho avijjā, āyūhanā saṅkhārā, nikanti taṇhā, upagamanaṃ upādānaṃ, cetanā bhavo, iti ime pañca dhammā idha kammabhavasmiṃ āyatiṃ paṭisandhiyā paccayā’’ti (paṭi. ma. 1.47).

தத்த² இத⁴ பரிபக்கத்தா ஆயதனானந்தி பரிபக்காயதனஸ்ஸ கம்மகரணகாலே ஸம்மோஹோ த³ஸ்ஸிதோ. ஸேஸங் ஹெட்டா² வுத்தனயமேவ.

Tattha idha paripakkattā āyatanānanti paripakkāyatanassa kammakaraṇakāle sammoho dassito. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.

விஞ்ஞாணனாமரூபஸளாயதனப²ஸ்ஸவேத³னானங் ஜாதிஜராப⁴ங்கா³வத்தா² ஜாதிஜராமரணந்தி வுத்தாதி அவத்தா²னங் க³ஹணேன அவத்தா²வந்தா க³ஹிதாவ ஹொந்தி தத³வினாபா⁴வதோதி ஆஹ ‘‘ஜாதிஜராமரணாபதே³ஸேன விஞ்ஞாணாதீ³னங் நித்³தி³ட்ட²த்தா’’தி. அபதே³ஸேனாதி ஜாதிஜராமரணானங் கத²னேன. இமேதி விஞ்ஞாணாத³யோ. ஆயதிங் விபாகவட்டந்தி பச்சுப்பன்னஹேதுதோ பா⁴வீனங் அனாக³தானங் க³ஹிதத்தா. தேதி அவிஜ்ஜாத³யோ. ஆகாரதோதி ஸரூபதோ அவுத்தாபி தஸ்மிங் தஸ்மிங் ஸங்க³ஹே ஆகிரீயந்தி அவிஜ்ஜாஸங்கா²ராதி³க்³க³ஹணேஹி பகாஸீயந்தீதி ஆகாரா, அதீதஹேதுஆதீ³னங் வா பகாரா ஆகாரா . ததோ ஆகாரதோ. வீஸதிவிதா⁴ ஹொந்தீதி அதீதே ஹேதுபஞ்சகாதி³பே⁴த³தோ வீஸதிவிதா⁴ ஹொந்தி.

Viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanānaṃ jātijarābhaṅgāvatthā jātijarāmaraṇanti vuttāti avatthānaṃ gahaṇena avatthāvantā gahitāva honti tadavinābhāvatoti āha ‘‘jātijarāmaraṇāpadesena viññāṇādīnaṃ niddiṭṭhattā’’ti. Apadesenāti jātijarāmaraṇānaṃ kathanena. Imeti viññāṇādayo. Āyatiṃ vipākavaṭṭanti paccuppannahetuto bhāvīnaṃ anāgatānaṃ gahitattā. Teti avijjādayo. Ākāratoti sarūpato avuttāpi tasmiṃ tasmiṃ saṅgahe ākirīyanti avijjāsaṅkhārādiggahaṇehi pakāsīyantīti ākārā, atītahetuādīnaṃ vā pakārā ākārā . Tato ākārato. Vīsatividhā hontīti atīte hetupañcakādibhedato vīsatividhā honti.

ஸங்கா²ரவிஞ்ஞாணானஞ்செத்த² அந்தரா ஏகோ ஸந்தீ⁴தி ஹேதுதோ ப²லஸ்ஸ அவிச்சே²த³ப்பவத்திபா⁴வதோ ஹேதுப²லஸ்ஸ ஸம்ப³ந்த⁴பூ⁴தோ ஏகோ ஸந்தி⁴, ததா² ப⁴வஜாதீனமந்தரா. வேத³னாதண்ஹானமந்தரா பன ப²லதோ ஹேதுனோ அவிச்சே²த³ப்பவத்திபா⁴வதோ ப²லஹேதுஸம்ப³ந்த⁴பூ⁴தோ ஏகோ ஸந்தி⁴. ப²லபூ⁴தோபி ஹி த⁴ம்மோ அஞ்ஞஸ்ஸ ஹேதுஸபா⁴வஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ பச்சயோ ஹோதீதி.

Saṅkhāraviññāṇānañcettha antarā eko sandhīti hetuto phalassa avicchedappavattibhāvato hetuphalassa sambandhabhūto eko sandhi, tathā bhavajātīnamantarā. Vedanātaṇhānamantarā pana phalato hetuno avicchedappavattibhāvato phalahetusambandhabhūto eko sandhi. Phalabhūtopi hi dhammo aññassa hetusabhāvassa dhammassa paccayo hotīti.

இதீதி வுத்தப்பகாரபராமஸனங். தேனாஹ ‘‘சதுஸங்கே²ப’’ந்திஆதி³. ஸப்³பா³காரதோதி இத⁴ வுத்தேஹி ச அவுத்தேஹி ச படிச்சஸமுப்பாத³விப⁴ங்கே³ அனந்தனயஸமந்தபட்டா²னாதீ³ஸு ச ஆக³தேஹி ஸப்³பே³ஹி ஆகாரேஹி. ஜானாதீதி அவபு³ஜ்ஜ²தி. பஸ்ஸதீதி த³ஸ்ஸனபூ⁴தேன ஞாணசக்கு²னா பச்சக்க²தோ பஸ்ஸதி. அஞ்ஞாதி படிவிஜ்ஜ²தீதி தேஸங்யேவ வேவசனங். தந்தி தங் ஜானநங். ஞாதட்டே²னாதி யதா²ஸபா⁴வதோ ஜானநட்டே²ன. பஜானநட்டே²னாதி அனிச்சாதீ³ஹி பகாரேஹி படிவிஜ்ஜ²னட்டே²ன.

Itīti vuttappakāraparāmasanaṃ. Tenāha ‘‘catusaṅkhepa’’ntiādi. Sabbākāratoti idha vuttehi ca avuttehi ca paṭiccasamuppādavibhaṅge anantanayasamantapaṭṭhānādīsu ca āgatehi sabbehi ākārehi. Jānātīti avabujjhati. Passatīti dassanabhūtena ñāṇacakkhunā paccakkhato passati. Aññāti paṭivijjhatīti tesaṃyeva vevacanaṃ. Tanti taṃ jānanaṃ. Ñātaṭṭhenāti yathāsabhāvato jānanaṭṭhena. Pajānanaṭṭhenāti aniccādīhi pakārehi paṭivijjhanaṭṭhena.

இதா³னி யத³த்த²மித³ங் ப⁴வசக்கங் இதா⁴னீதங், தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘இமினா’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² தே த⁴ம்மேதி தே அவிஜ்ஜாதி³கே த⁴ம்மே. யதா²பூ⁴தங் ஞத்வாதி மஹாவஜிரஞாணேன யாதா²வதோ ஜானித்வா. நிப்³பி³ந்த³ந்தோதி ப³லவவிபஸ்ஸனாய நிப்³பி³ந்த³ந்தோ. விரஜ்ஜந்தோ விமுச்சந்தோதி அரியமக்³கே³ஹி விரஜ்ஜந்தோ விமுச்சந்தோ. அரே ஹனீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. தத்த² யதா³ ப⁴க³வா விரஜ்ஜதி விமுச்சதி, ததா³ அரே ஹனதி நாம. ததோ பரங் பன அபி⁴ஸம்பு³த்³த⁴க்க²ணங் க³ஹெத்வா வுத்தங் ‘‘ஹனி விஹனி வித்³த⁴ங்ஸேஸீ’’தி. ஏவம்பி அரானங் ஹதத்தா அரஹந்தி ஏவங் இமினாபி பகாரேன யதா²வுத்தஸங்ஸாரசக்கஸ்ஸ ஸங்கா²ராதி³அரானங் ஹதத்தா அரஹங். எத்தே²த³ங் வுச்சதி –

Idāni yadatthamidaṃ bhavacakkaṃ idhānītaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘iminā’’tiādi vuttaṃ. Tattha te dhammeti te avijjādike dhamme. Yathābhūtaṃ ñatvāti mahāvajirañāṇena yāthāvato jānitvā. Nibbindantoti balavavipassanāya nibbindanto. Virajjanto vimuccantoti ariyamaggehi virajjanto vimuccanto. Are hanīti sambandho. Tattha yadā bhagavā virajjati vimuccati, tadā are hanati nāma. Tato paraṃ pana abhisambuddhakkhaṇaṃ gahetvā vuttaṃ ‘‘hani vihani viddhaṃsesī’’ti. Evampi arānaṃ hatattā arahanti evaṃ imināpi pakārena yathāvuttasaṃsāracakkassa saṅkhārādiarānaṃ hatattā arahaṃ. Etthedaṃ vuccati –

‘‘அரா ஸங்ஸாரசக்கஸ்ஸ, ஹதா ஞாணாஸினா யதோ;

‘‘Arā saṃsāracakkassa, hatā ñāṇāsinā yato;

லோகனாதே²ன தேனேஸ, அரஹந்தி பவுச்சதீ’’தி. (விஸுத்³தி⁴॰ 1.128);

Lokanāthena tenesa, arahanti pavuccatī’’ti. (visuddhi. 1.128);

அக்³க³த³க்கி²ணெய்யத்தாதி உத்தமத³க்கி²ணெய்யபா⁴வதோ. சக்கவத்தினோ அசேதனே சக்கரதனே உப்பன்னே தத்தே²வ லோகோ பூஜங் கரோதி, அஞ்ஞத்த² பூஜாவிஸேஸா பச்சி²ஜ்ஜந்தி, கிமங்க³ங் பன ஸம்மாஸம்பு³த்³தே⁴ உப்பன்னேதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘உப்பன்னே ததா²க³தே’’திஆதி³மாஹ. ‘‘ஏகேகங் த⁴ம்மக்க²ந்த⁴ங் ஏகேகவிஹாரேன பூஜெஸ்ஸாமீ’’தி வுத்தேபி ஸத்தா²ரங்யேவ உத்³தி³ஸ்ஸ கதத்தா ‘‘ப⁴க³வந்தங் உத்³தி³ஸ்ஸா’’திஆதி³ வுத்தங். கோ பன வாதோ³ அஞ்ஞேஸங் பூஜாவிஸேஸானந்தி யதா²வுத்ததோ அஞ்ஞேஸங் அமஹேஸக்கே²ஹி தே³வமனுஸ்ஸேஹி கரியமானானங் நாதிஉளாரானங் பூஜாவிஸேஸானங் அரஹபா⁴வே கா நாம கதா². பச்சயாதீ³னங் அரஹத்தாபி அரஹந்தி யதா²வுத்தசீவராதி³பச்சயானங் பூஜாவிஸேஸஸ்ஸ ச அக்³க³த³க்கி²ணெய்யபா⁴வேன அனுச்ச²விகத்தாபி அரஹங். இமஸ்ஸபி அத்த²ஸ்ஸ ஸுக²க்³க³ஹணத்த²ங் இத³ங் வுச்சதி –

Aggadakkhiṇeyyattāti uttamadakkhiṇeyyabhāvato. Cakkavattino acetane cakkaratane uppanne tattheva loko pūjaṃ karoti, aññattha pūjāvisesā pacchijjanti, kimaṅgaṃ pana sammāsambuddhe uppanneti dassento ‘‘uppannetathāgate’’tiādimāha. ‘‘Ekekaṃ dhammakkhandhaṃ ekekavihārena pūjessāmī’’ti vuttepi satthāraṃyeva uddissa katattā ‘‘bhagavantaṃ uddissā’’tiādi vuttaṃ. Ko pana vādo aññesaṃ pūjāvisesānanti yathāvuttato aññesaṃ amahesakkhehi devamanussehi kariyamānānaṃ nātiuḷārānaṃ pūjāvisesānaṃ arahabhāve kā nāma kathā. Paccayādīnaṃ arahattāpi arahanti yathāvuttacīvarādipaccayānaṃ pūjāvisesassa ca aggadakkhiṇeyyabhāvena anucchavikattāpi arahaṃ. Imassapi atthassa sukhaggahaṇatthaṃ idaṃ vuccati –

‘‘பூஜாவிஸேஸங் ஸஹ பச்சயேஹி,

‘‘Pūjāvisesaṃ saha paccayehi,

யஸ்மா அயங் அரஹதி லோகனாதோ²;

Yasmā ayaṃ arahati lokanātho;

அத்தா²னுரூபங் அரஹந்தி லோகே,

Atthānurūpaṃ arahanti loke,

தஸ்மா ஜினோ அரஹதி நாமமேத’’ந்தி. (விஸுத்³தி⁴॰ 1.129);

Tasmā jino arahati nāmameta’’nti. (visuddhi. 1.129);

அஸிலோகப⁴யேனாதி அகித்திப⁴யேன, அயஸப⁴யேன க³ரஹாப⁴யேனாதி வுத்தங் ஹோதி. ரஹோ பாபங் கரொந்தீதி ‘‘மா நங் கோசி ஜஞ்ஞா’’தி ரஹஸி பாபங் கரொந்தி. ஏவமேஸ ந கதா³சி கரோதீதி ஏஸ ப⁴க³வா பாபஹேதூனங் போ³தி⁴மண்டே³யேவ ஸுப்பஹீனத்தா கதா³சிபி ஏவங் ந கரோதி. ஹோதி செத்த² –

Asilokabhayenāti akittibhayena, ayasabhayena garahābhayenāti vuttaṃ hoti. Raho pāpaṃ karontīti ‘‘mā naṃ koci jaññā’’ti rahasi pāpaṃ karonti. Evamesa na kadāci karotīti esa bhagavā pāpahetūnaṃ bodhimaṇḍeyeva suppahīnattā kadācipi evaṃ na karoti. Hoti cettha –

‘‘யஸ்மா நத்தி² ரஹோ நாம, பாபகம்மேஸு தாதி³னோ;

‘‘Yasmā natthi raho nāma, pāpakammesu tādino;

ரஹாபா⁴வேன தேனேஸ, அரஹங் இதி விஸ்ஸுதோ’’தி. (விஸுத்³தி⁴॰ 1.130);

Rahābhāvena tenesa, arahaṃ iti vissuto’’ti. (visuddhi. 1.130);

இதா³னி ஸுக²க்³க³ஹணத்த²ங் யதா²வுத்தமத்த²ங் ஸப்³ப³ம்பி ஸங்க³ஹெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஹோதி செத்தா²’’திஆதி³. கிலேஸாரீன ஸோ முனீதி எத்த² கா³தா²ப³ந்த⁴ஸுக²த்த²ங் நிக்³க³ஹீதலோபோ த³ட்ட²ப்³போ³, கிலேஸாரீனங் ஹதத்தாதி அத்தோ². பச்சயாதீ³ன சாரஹோதி எத்தா²பி நிக்³க³ஹீதலோபோ வுத்தனயேனேவ த³ட்ட²ப்³போ³.

Idāni sukhaggahaṇatthaṃ yathāvuttamatthaṃ sabbampi saṅgahetvā dassento āha ‘‘hoti cetthā’’tiādi. Kilesārīna so munīti ettha gāthābandhasukhatthaṃ niggahītalopo daṭṭhabbo, kilesārīnaṃ hatattāti attho. Paccayādīna cārahoti etthāpi niggahītalopo vuttanayeneva daṭṭhabbo.

அரஹந்தி எத்த² அயமபரோபி நயோ த³ட்ட²ப்³போ³ – ஆரகாதி அரஹங், ஸுவிதூ³ரபா⁴வதோ இச்சேவ அத்தோ². குதோ பன ஸுவிதூ³ரபா⁴வதோதி? யே அபா⁴விதகாயா அபா⁴விதஸீலா அபா⁴விதசித்தா அபா⁴விதபஞ்ஞா, ததோ ஏவ அப்பஹீனராக³தோ³ஸமோஹா அரியத⁴ம்மஸ்ஸ அகோவிதா³ அரியத⁴ம்மே அவினீதா அரியத⁴ம்மஸ்ஸ அத³ஸ்ஸாவினோ அப்படிபன்னா மிச்சா²படிபன்னா ச, ததோ ஸுவிதூ³ரபா⁴வதோ. வுத்தஞ்ஹேதங் ப⁴க³வதா –

Arahanti ettha ayamaparopi nayo daṭṭhabbo – ārakāti arahaṃ, suvidūrabhāvato icceva attho. Kuto pana suvidūrabhāvatoti? Ye abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tato eva appahīnarāgadosamohā ariyadhammassa akovidā ariyadhamme avinītā ariyadhammassa adassāvino appaṭipannā micchāpaṭipannā ca, tato suvidūrabhāvato. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

‘‘ஸங்கா⁴டிகண்ணே சேபி மே, பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு² க³ஹெத்வா பிட்டி²தோ பிட்டி²தோ அனுப³ந்தோ⁴ அஸ்ஸ பாதே³ பாத³ங் நிக்கி²பந்தோ, ஸோ ச ஹோதி அபி⁴ஜ்ஜா²லு காமேஸு திப்³ப³ஸாராகோ³ ப்³யாபன்னசித்தோ பது³ட்ட²மனஸங்கப்போ முட்ட²ஸ்ஸதி அஸம்பஜானோ அஸமாஹிதோ விப்³ப⁴ந்தசித்தோ பாகதிந்த்³ரியோ, அத² கோ² ஸோ ஆரகாவ மய்ஹங், அஹஞ்ச தஸ்ஸ. தங் கிஸ்ஸ ஹேது? த⁴ம்மஞ்ஹி ஸோ, பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு² ந பஸ்ஸதி, த⁴ம்மங் அபஸ்ஸந்தோ ந மங் பஸ்ஸதீ’’தி (இதிவு॰ 92).

‘‘Saṅghāṭikaṇṇe cepi me, bhikkhave, bhikkhu gahetvā piṭṭhito piṭṭhito anubandho assa pāde pādaṃ nikkhipanto, so ca hoti abhijjhālu kāmesu tibbasārāgo byāpannacitto paduṭṭhamanasaṅkappo muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibbhantacitto pākatindriyo, atha kho so ārakāva mayhaṃ, ahañca tassa. Taṃ kissa hetu? Dhammañhi so, bhikkhave, bhikkhu na passati, dhammaṃ apassanto na maṃ passatī’’ti (itivu. 92).

யதா²வுத்தபுக்³க³லா ஹி ஸசேபி ஸாயங்பாதங் ஸத்து² ஸந்திகாவசராவ ஸியுங், ந தே தாவதா ‘‘ஸத்து² ஸந்திகா’’தி வத்தப்³பா³, ததா² ஸத்தா²பி நேஸங். இதி அஸப்புரிஸானங் ஆரகா தூ³ரேதி அரஹங். தேனேத³ங் வுச்சதி –

Yathāvuttapuggalā hi sacepi sāyaṃpātaṃ satthu santikāvacarāva siyuṃ, na te tāvatā ‘‘satthu santikā’’ti vattabbā, tathā satthāpi nesaṃ. Iti asappurisānaṃ ārakā dūreti arahaṃ. Tenedaṃ vuccati –

‘‘ஸம்மா ந படிபஜ்ஜந்தி, யே நிஹீனாஸயா நரா;

‘‘Sammā na paṭipajjanti, ye nihīnāsayā narā;

ஆரகா தேஹி ப⁴க³வா, தூ³ரே தேனாரஹங் மதோ’’தி.

Ārakā tehi bhagavā, dūre tenārahaṃ mato’’ti.

ததா² ஆரகாதி அரஹங், ஆஸன்னபா⁴வதோதி அத்தோ². குதோ பன ஆஸன்னபா⁴வதோதி? யே பா⁴விதகாயா பா⁴விதஸீலா பா⁴விதசித்தா பா⁴விதபஞ்ஞா, ததோ ஏவ பஹீனராக³தோ³ஸமோஹா அரியத⁴ம்மஸ்ஸ கோவிதா³ அரியத⁴ம்மே ஸுவினீதா அரியத⁴ம்மஸ்ஸ த³ஸ்ஸாவினோ ஸம்மாபடிபன்னா, ததோ ஆஸன்னபா⁴வதோ. வுத்தம்பி சேதங் ப⁴க³வதா –

Tathā ārakāti arahaṃ, āsannabhāvatoti attho. Kuto pana āsannabhāvatoti? Ye bhāvitakāyā bhāvitasīlā bhāvitacittā bhāvitapaññā, tato eva pahīnarāgadosamohā ariyadhammassa kovidā ariyadhamme suvinītā ariyadhammassa dassāvino sammāpaṭipannā, tato āsannabhāvato. Vuttampi cetaṃ bhagavatā –

‘‘யோஜனஸதே சேபி மே, பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு² விஹரெய்ய, ஸோ ச ஹோதி அனபி⁴ஜ்ஜா²லு காமேஸு ந திப்³ப³ஸாராகோ³ அப்³யாபன்னசித்தோ அபது³ட்ட²மனஸங்கப்போ உபட்டி²தஸ்ஸதி ஸம்பஜானோ ஸமாஹிதோ ஏகக்³க³சித்தோ ஸங்வுதிந்த்³ரியோ, அத² கோ² ஸோ ஸந்திகேவ மய்ஹங், அஹஞ்ச தஸ்ஸ. தங் கிஸ்ஸ ஹேது? த⁴ம்மஞ்ஹி ஸோ, பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு² பஸ்ஸதி, த⁴ம்மங் பஸ்ஸந்தோ மங் பஸ்ஸதீ’’தி (இதிவு॰ 92).

‘‘Yojanasate cepi me, bhikkhave, bhikkhu vihareyya, so ca hoti anabhijjhālu kāmesu na tibbasārāgo abyāpannacitto apaduṭṭhamanasaṅkappo upaṭṭhitassati sampajāno samāhito ekaggacitto saṃvutindriyo, atha kho so santikeva mayhaṃ, ahañca tassa. Taṃ kissa hetu? Dhammañhi so, bhikkhave, bhikkhu passati, dhammaṃ passanto maṃ passatī’’ti (itivu. 92).

ததா²ரூபா ஹி புக்³க³லா ஸத்து² யோஜனஸதந்தரிகாபி ஹொந்தி, ந தாவதா தே ‘‘ஸத்து² தூ³ரசாரினோ’’தி வத்தப்³பா³, ததா² ஸத்தா²பி நேஸங். இதி ஸப்புரிஸானங் ஆரகா ஆஸன்னேதி அரஹங். தேனேத³ங் வுச்சதி –

Tathārūpā hi puggalā satthu yojanasatantarikāpi honti, na tāvatā te ‘‘satthu dūracārino’’ti vattabbā, tathā satthāpi nesaṃ. Iti sappurisānaṃ ārakā āsanneti arahaṃ. Tenedaṃ vuccati –

‘‘யே ஸம்மா படிபஜ்ஜந்தி, ஸுப்பணீதாதி⁴முத்திகா;

‘‘Ye sammā paṭipajjanti, suppaṇītādhimuttikā;

ஆரகா தேஹி ஆஸன்னே, தேனாபி அரஹங் ஜினோ’’தி.

Ārakā tehi āsanne, tenāpi arahaṃ jino’’ti.

யே இமே ராகா³த³யோ பாபத⁴ம்மா யஸ்மிங் ஸந்தானே உப்பஜ்ஜந்தி, தஸ்ஸ தி³ட்ட²த⁴ம்மிகம்பி ஸம்பராயிகம்பி அனத்த²ங் ஆவஹந்தி, நிப்³பா³னகா³மினியா படிபதா³ய ஏகங்ஸேனேவ உஜுவிபச்சனீகபூ⁴தா ச, தே அத்தஹிதங் பரஹிதஞ்ச பரிபூரேதுங் ஸம்மா படிபஜ்ஜந்தேஹி ஸாதூ⁴ஹி தூ³ரதோ ரஹிதப்³பா³ பரிச்சஜிதப்³பா³ பஹாதப்³பா³தி ரஹா நாம, தே ச யஸ்மா ப⁴க³வதோ போ³தி⁴மூலேயேவ அரியமக்³கே³ன ஸப்³ப³ஸோ பஹீனா ஸுஸமுச்சி²ன்னா. யதா²ஹ –

Ye ime rāgādayo pāpadhammā yasmiṃ santāne uppajjanti, tassa diṭṭhadhammikampi samparāyikampi anatthaṃ āvahanti, nibbānagāminiyā paṭipadāya ekaṃseneva ujuvipaccanīkabhūtā ca, te attahitaṃ parahitañca paripūretuṃ sammā paṭipajjantehi sādhūhi dūrato rahitabbā pariccajitabbā pahātabbāti rahā nāma, te ca yasmā bhagavato bodhimūleyeva ariyamaggena sabbaso pahīnā susamucchinnā. Yathāha –

‘‘ததா²க³தஸ்ஸ கோ², ப்³ராஹ்மண, ராகோ³ பஹீனோ தோ³ஸோ மோஹோ, ஸப்³பே³பி பாபகா அகுஸலா த⁴ம்மா பஹீனா உச்சி²ன்னமூலா தாலாவத்து²கதா அனபா⁴வங்கதா ஆயதிங் அனுப்பாத³த⁴ம்மா’’தி (பாரா॰ 9).

‘‘Tathāgatassa kho, brāhmaṇa, rāgo pahīno doso moho, sabbepi pāpakā akusalā dhammā pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā’’ti (pārā. 9).

தஸ்மா ஸப்³ப³ஸோ ந ஸந்தி ஏதஸ்ஸ ரஹாதி அரஹோதி வத்தப்³பே³ ஓகாரஸ்ஸ ஸானுஸாரங் அகாராதே³ஸங் கத்வா ‘‘அரஹ’’ந்தி வுத்தங். தேனேத³ங் வுச்சதி –

Tasmā sabbaso na santi etassa rahāti arahoti vattabbe okārassa sānusāraṃ akārādesaṃ katvā ‘‘araha’’nti vuttaṃ. Tenedaṃ vuccati –

‘‘பாபத⁴ம்மா ரஹா நாம, ஸாதூ⁴ஹி ரஹிதப்³ப³தோ;

‘‘Pāpadhammā rahā nāma, sādhūhi rahitabbato;

தேஸங் ஸுட்டு² பஹீனத்தா, ப⁴க³வா அரஹங் மதோ’’தி.

Tesaṃ suṭṭhu pahīnattā, bhagavā arahaṃ mato’’ti.

யே தே ஸப்³ப³ஸோ பரிஞ்ஞாதக்க²ந்தா⁴ பஹீனகிலேஸா பா⁴விதமக்³கா³ ஸச்சி²கதனிரோதா⁴ அரஹந்தோ கீ²ணாஸவா, யே ச ஸேகா² அப்பத்தமானஸா அனுத்தரங் யோக³க்கே²மங் பத்த²யமானா விஹரந்தி, யே ச பரிஸுத்³த⁴ப்பயோகா³ கல்யாணஜ்ஜா²ஸயா ஸத்³தா⁴ஸீலஸுதாதி³கு³ணஸம்பன்னா புக்³க³லா, தேஹி ந ரஹிதப்³போ³ ந பரிச்சஜிதப்³போ³, தே ச ப⁴க³வதாதி அரஹங். ததா² ஹி அரியபுக்³க³லா ஸத்தா²ரா தி³ட்ட²த⁴ம்மஸ்ஸ பச்சக்க²கரணதோ ஸத்து² த⁴ம்மஸரீரேன அவிரஹிதாவ ஹொந்தி. யதா²ஹ ஆயஸ்மா பிங்கி³யோ –

Ye te sabbaso pariññātakkhandhā pahīnakilesā bhāvitamaggā sacchikatanirodhā arahanto khīṇāsavā, ye ca sekhā appattamānasā anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamānā viharanti, ye ca parisuddhappayogā kalyāṇajjhāsayā saddhāsīlasutādiguṇasampannā puggalā, tehi na rahitabbo na pariccajitabbo, te ca bhagavatāti arahaṃ. Tathā hi ariyapuggalā satthārā diṭṭhadhammassa paccakkhakaraṇato satthu dhammasarīrena avirahitāva honti. Yathāha āyasmā piṅgiyo –

‘‘பஸ்ஸாமி நங் மனஸா சக்கு²னாவ,

‘‘Passāmi naṃ manasā cakkhunāva,

ரத்திந்தி³வங் ப்³ராஹ்மண அப்பமத்தோ;

Rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto;

நமஸ்ஸமானோ விவஸேமி ரத்திங்,

Namassamāno vivasemi rattiṃ,

தேனேவ மஞ்ஞாமி அவிப்பவாஸங்.

Teneva maññāmi avippavāsaṃ.

‘‘ஸத்³தா⁴ ச பீதி ச மனோ ஸதி ச,

‘‘Saddhā ca pīti ca mano sati ca,

நாபெந்திமே கோ³தமஸாஸனம்ஹா;

Nāpentime gotamasāsanamhā;

யங் யங் தி³ஸங் வஜதி பூ⁴ரிபஞ்ஞோ,

Yaṃ yaṃ disaṃ vajati bhūripañño,

ஸ தேன தேனேவ நதோஹமஸ்மீ’’தி. (ஸு॰ நி॰ 1148-1149);

Sa tena teneva natohamasmī’’ti. (su. ni. 1148-1149);

தேனேவ ச தே அஞ்ஞங் ஸத்தா²ரங் ந உத்³தி³ஸந்தி. யதா²ஹ –

Teneva ca te aññaṃ satthāraṃ na uddisanti. Yathāha –

‘‘அட்டா²னமேதங், பி⁴க்க²வே, அனவகாஸோ, யங் தி³ட்டி²ஸம்பன்னோ புக்³க³லோ அஞ்ஞங் ஸத்தா²ரங் உத்³தி³ஸெய்ய, நேதங் டா²னங் விஜ்ஜதீ’’தி (ம॰ நி॰ 3.128; அ॰ நி॰ 1.276).

‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo aññaṃ satthāraṃ uddiseyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (ma. ni. 3.128; a. ni. 1.276).

கல்யாணபுது²ஜ்ஜனாபி யேபு⁴ய்யேன ஸத்த²ரி நிச்சலஸத்³தா⁴ ஏவ ஹொந்தி. இதி ஸுப்படிபன்னேஹி புரிஸவிஸேஸேஹி அவிரஹிதப்³ப³தோ தேஸஞ்ச அவிரஹனதோ ந ஸந்தி ஏதஸ்ஸ ரஹா பரிச்சஜனகா, நத்தி² வா ஏதஸ்ஸ ரஹா ஸாதூ⁴ஹி பரிச்சஜிதப்³ப³தாதி அரஹங். தேனேத³ங் வுச்சதி –

Kalyāṇaputhujjanāpi yebhuyyena satthari niccalasaddhā eva honti. Iti suppaṭipannehi purisavisesehi avirahitabbato tesañca avirahanato na santi etassa rahā pariccajanakā, natthi vā etassa rahā sādhūhi pariccajitabbatāti arahaṃ. Tenedaṃ vuccati –

‘‘யே ஸச்சி²கதஸத்³த⁴ம்மா, அரியா ஸுத்³த⁴கோ³சரா;

‘‘Ye sacchikatasaddhammā, ariyā suddhagocarā;

ந தேஹி ரஹிதோ ஹோதி, நாதோ² தேனாரஹங் மதோ’’தி.

Na tehi rahito hoti, nātho tenārahaṃ mato’’ti.

ரஹோதி ச க³மனங் வுச்சதி, ப⁴க³வதோ ச நானாக³தீஸு பரிப்³ப⁴மனஸங்கா²தங் ஸங்ஸாரே க³மனங் நத்தி² கம்மக்க²யகரேன அரியமக்³கே³ன போ³தி⁴மூலேயேவ ஸப்³ப³ஸோ ஸஸம்பா⁴ரஸ்ஸ கம்மவட்டஸ்ஸ வித்³த⁴ங்ஸிதத்தா. யதா²ஹ –

Rahoti ca gamanaṃ vuccati, bhagavato ca nānāgatīsu paribbhamanasaṅkhātaṃ saṃsāre gamanaṃ natthi kammakkhayakarena ariyamaggena bodhimūleyeva sabbaso sasambhārassa kammavaṭṭassa viddhaṃsitattā. Yathāha –

‘‘யேன தே³வூபபத்யஸ்ஸ, க³ந்த⁴ப்³போ³ வா விஹங்க³மோ;

‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;

யக்க²த்தங் யேன க³ச்செ²ய்யங், மனுஸ்ஸத்தஞ்ச அப்³ப³ஜே;

Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;

தே மய்ஹங் ஆஸவா கீ²ணா, வித்³த⁴ஸ்தா வினளீகதா’’தி. (அ॰ நி॰ 4.36);

Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36);

ஏவங் நத்தி² ஏதஸ்ஸ ரஹோ க³மனங் க³தீஸு பச்சாஜாதீதிபி அரஹங். தேனேத³ங் வுச்சதி –

Evaṃ natthi etassa raho gamanaṃ gatīsu paccājātītipi arahaṃ. Tenedaṃ vuccati –

‘‘ரஹோ வா க³மனங் யஸ்ஸ, ஸங்ஸாரே நத்தி² ஸப்³ப³ஸோ;

‘‘Raho vā gamanaṃ yassa, saṃsāre natthi sabbaso;

பஹீனஜாதிமரணோ, அரஹங் ஸுக³தோ மதோ’’தி.

Pahīnajātimaraṇo, arahaṃ sugato mato’’ti.

பாஸங்ஸத்தா வா ப⁴க³வா அரஹங். அக்க²ரசிந்தகா ஹி பஸங்ஸாயங் அரஹஸத்³த³ங் வண்ணெந்தி. பாஸங்ஸபா⁴வோ ச ப⁴க³வதோ அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணதோ யதா²பு⁴ச்சகு³ணாதி⁴க³தோ ஸதே³வகே லோகே ஸுப்பதிட்டி²தோ. ததா² ஹேஸ அனுத்தரேன ஸீலேன அனுத்தரேன ஸமாதி⁴னா அனுத்தராய பஞ்ஞாய அனுத்தராய விமுத்தியா அஸமோ அஸமஸமோ அப்படிமோ அப்படிபா⁴கோ³ அப்படிபுக்³க³லோதி ஏவங் தஸ்மிங் தஸ்மிங் கு³ணே விப⁴ஜித்வா வுச்சமானே பண்டி³தபுரிஸேஹி தே³வேஹி ப்³ரஹ்மேஹி ப⁴க³வதா வா பன பரியோஸாபேதுங் அஸக்குணெய்யரூபோ. இதி பாஸங்ஸத்தாபி ப⁴க³வா அரஹங். தேனேத³ங் வுச்சதி –

Pāsaṃsattā vā bhagavā arahaṃ. Akkharacintakā hi pasaṃsāyaṃ arahasaddaṃ vaṇṇenti. Pāsaṃsabhāvo ca bhagavato anaññasādhāraṇato yathābhuccaguṇādhigato sadevake loke suppatiṭṭhito. Tathā hesa anuttarena sīlena anuttarena samādhinā anuttarāya paññāya anuttarāya vimuttiyā asamo asamasamo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggaloti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ guṇe vibhajitvā vuccamāne paṇḍitapurisehi devehi brahmehi bhagavatā vā pana pariyosāpetuṃ asakkuṇeyyarūpo. Iti pāsaṃsattāpi bhagavā arahaṃ. Tenedaṃ vuccati –

‘‘கு³ணேஹி ஸதி³ஸோ நத்தி², யஸ்மா லோகே ஸதே³வகே;

‘‘Guṇehi sadiso natthi, yasmā loke sadevake;

தஸ்மா பாஸங்ஸியத்தாபி, அரஹங் த்³விபது³த்தமோ’’தி.

Tasmā pāsaṃsiyattāpi, arahaṃ dvipaduttamo’’ti.

ஸப்³ப³ஸங்க³ஹவஸேன பன –

Sabbasaṅgahavasena pana –

ஆரகா மந்த³பு³த்³தீ⁴னங், ஆரகா ச விஜானதங்;

Ārakā mandabuddhīnaṃ, ārakā ca vijānataṃ;

ரஹானங் ஸுப்பஹீனத்தா, விதூ³னமரஹெய்யதோ;

Rahānaṃ suppahīnattā, vidūnamaraheyyato;

ப⁴வேஸு ச ரஹாபா⁴வா, பாஸங்ஸா அரஹங் ஜினோதி.

Bhavesu ca rahābhāvā, pāsaṃsā arahaṃ jinoti.

எத்தாவதா ச ‘‘அரஹ’’ந்தி பத³ஸ்ஸ ஸப்³ப³ஸோ அத்தோ² விப⁴த்தோ ஹோதி.

Ettāvatā ca ‘‘araha’’nti padassa sabbaso attho vibhatto hoti.

இதா³னி ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴தி இமஸ்ஸ அத்த²ங் விப⁴ஜித்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஸம்மா ஸாமஞ்சா’’திஆதி³. தத்த² ஸம்மாதி அவிபரீதங். ஸாமந்தி ஸயமேவ, அபரனெய்யோ ஹுத்வாதி அத்தோ². ஸம்பு³த்³தோ⁴தி ஹி எத்த² ஸங்-ஸத்³தோ³ ஸயந்தி ஏதஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ போ³த⁴கோதி த³ட்ட²ப்³போ³. ஸப்³ப³த⁴ம்மானந்தி அனவஸேஸானங் நெய்யத⁴ம்மானங். கத²ங் பனெத்த² ஸப்³ப³த⁴ம்மானந்தி அயங் விஸேஸோ லப்³ப⁴தீதி? ஏகதே³ஸஸ்ஸ அக்³க³ஹணதோ. பதே³ஸக்³க³ஹணே ஹி அஸதி க³ஹேதப்³ப³ஸ்ஸ நிப்பதே³ஸதாவ விஞ்ஞாயதி யதா² ‘‘தி³க்கி²தோ ந த³தா³தீ’’தி. ஏவஞ்ச கத்வா அத்த²விஸேஸனபெக்கா² கத்தரி ஏவ பு³த்³த⁴ஸத்³த³ஸித்³தி⁴ வேதி³தப்³பா³ கம்மவசனிச்சா²ய அபா⁴வதோ. ‘‘ஸம்மா ஸாமஞ்ச பு³த்³த⁴த்தா ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴’’தி எத்தகமேவ ஹி இத⁴ ஸத்³த³தோ லப்³ப⁴தி, ‘‘ஸப்³ப³த⁴ம்மான’’ந்தி இத³ங் பன அத்த²தோ லப்³ப⁴மானங் க³ஹெத்வா வுத்தங். ந ஹி பு³ஜ்ஜ²னகிரியா அவிஸயா யுஜ்ஜதி.

Idāni sammāsambuddhoti imassa atthaṃ vibhajitvā dassento āha ‘‘sammā sāmañcā’’tiādi. Tattha sammāti aviparītaṃ. Sāmanti sayameva, aparaneyyo hutvāti attho. Sambuddhoti hi ettha saṃ-saddo sayanti etassa atthassa bodhakoti daṭṭhabbo. Sabbadhammānanti anavasesānaṃ neyyadhammānaṃ. Kathaṃ panettha sabbadhammānanti ayaṃ viseso labbhatīti? Ekadesassa aggahaṇato. Padesaggahaṇe hi asati gahetabbassa nippadesatāva viññāyati yathā ‘‘dikkhito na dadātī’’ti. Evañca katvā atthavisesanapekkhā kattari eva buddhasaddasiddhi veditabbā kammavacanicchāya abhāvato. ‘‘Sammā sāmañca buddhattā sammāsambuddho’’ti ettakameva hi idha saddato labbhati, ‘‘sabbadhammāna’’nti idaṃ pana atthato labbhamānaṃ gahetvā vuttaṃ. Na hi bujjhanakiriyā avisayā yujjati.

இதா³னி தஸ்ஸா விஸயங் ‘‘ஸப்³ப³த⁴ம்மே’’தி ஸாமஞ்ஞதோ வுத்தங் விப⁴ஜித்வா த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அபி⁴ஞ்ஞெய்யே த⁴ம்மே’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² அபி⁴ஞ்ஞெய்யேதி அனிச்சாதி³தோ லக்க²ணரஸாதி³தோ ச அபி⁴விஸிட்டே²ன ஞாணேன ஜானிதப்³பே³ சதுஸச்சத⁴ம்மே. அபி⁴ஞ்ஞெய்யதோ பு³த்³தோ⁴தி அபி⁴ஞ்ஞெய்யபா⁴வதோ பு³ஜ்ஜி², புப்³ப³பா⁴கே³ விபஸ்ஸனாபஞ்ஞாதீ³ஹி அதி⁴க³மக்க²ணே மக்³க³பஞ்ஞாய அபரபா⁴கே³ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணாதீ³ஹி அஞ்ஞாஸீதி அத்தோ². இதோ பரேஸுபி ஏஸேவ நயோ . பரிஞ்ஞெய்யே த⁴ம்மேதி அனிச்சாதி³வஸேன பரிஜானிதப்³ப³ங் து³க்க²ங் அரியஸச்சமாஹ. பஹாதப்³பே³தி ஸமுத³யபக்கி²யே. ஸச்சி²காதப்³பே³தி நிப்³பா³னங் ஸந்தா⁴யாஹ. ப³ஹுவசனநித்³தே³ஸோ பனெத்த² ஸோபாதி³ஸேஸாதி³கங் பரியாயஸித்³த⁴ங் பே⁴த³மபெக்கி²த்வா கதோ, உத்³தே³ஸோ வா அயங் சதுஸச்சத⁴ம்மானம்பி. ததா² ஹி வக்க²தி ‘‘சக்கு² து³க்க²ஸச்ச’’ந்திஆதி³. உத்³தே³ஸோ ச அவினிச்சி²தத்த²பரிச்சே²த³ஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ வஸேன கரீயதி. உத்³தே³ஸேன ஹி உத்³தி³ஸியமானானங் அத்தி²தாமத்தங் வுச்சதி, ந பரிச்சே²தோ³தி அபரிச்சே²தே³ன ப³ஹுவசனேன வுத்தங் யதா² ‘‘அப்பச்சயா த⁴ம்மா, அஸங்க²தா த⁴ம்மா’’தி. ஸச்சி²காதப்³பே³தி வா ப²லவிமுத்தீனம்பி க³ஹணங், ந நிப்³பா³னஸ்ஸேவாதி ப³ஹுவசனநித்³தே³ஸோ கதோ. ஏவஞ்ச பா⁴வேதப்³பே³தி எத்த² ஜா²னானம்பி க³ஹணங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். தேனேவ சாஹாதி ஸேலப்³ராஹ்மணஸ்ஸ அத்தனோ பு³த்³த⁴பா⁴வங் ஸாதெ⁴ந்தோ ஏவமாஹ.

Idāni tassā visayaṃ ‘‘sabbadhamme’’ti sāmaññato vuttaṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘abhiññeyye dhamme’’tiādi vuttaṃ. Tattha abhiññeyyeti aniccādito lakkhaṇarasādito ca abhivisiṭṭhena ñāṇena jānitabbe catusaccadhamme. Abhiññeyyato buddhoti abhiññeyyabhāvato bujjhi, pubbabhāge vipassanāpaññādīhi adhigamakkhaṇe maggapaññāya aparabhāge sabbaññutaññāṇādīhi aññāsīti attho. Ito paresupi eseva nayo . Pariññeyye dhammeti aniccādivasena parijānitabbaṃ dukkhaṃ ariyasaccamāha. Pahātabbeti samudayapakkhiye. Sacchikātabbeti nibbānaṃ sandhāyāha. Bahuvacananiddeso panettha sopādisesādikaṃ pariyāyasiddhaṃ bhedamapekkhitvā kato, uddeso vā ayaṃ catusaccadhammānampi. Tathā hi vakkhati ‘‘cakkhu dukkhasacca’’ntiādi. Uddeso ca avinicchitatthaparicchedassa dhammassa vasena karīyati. Uddesena hi uddisiyamānānaṃ atthitāmattaṃ vuccati, na paricchedoti aparicchedena bahuvacanena vuttaṃ yathā ‘‘appaccayā dhammā, asaṅkhatā dhammā’’ti. Sacchikātabbeti vā phalavimuttīnampi gahaṇaṃ, na nibbānassevāti bahuvacananiddeso kato. Evañca bhāvetabbeti ettha jhānānampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Teneva cāhāti selabrāhmaṇassa attano buddhabhāvaṃ sādhento evamāha.

கிங் பன ப⁴க³வா ஸயமேவ அத்தனோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴பா⁴வங் ஸாதே⁴தீதி? ஸாதே⁴தி மஹாகருணாய அஞ்ஞேஸங் அவிஸயதோ. தத்த² ‘‘ஏகொம்ஹி ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴, ஸப்³பா³பி⁴பூ⁴ ஸப்³ப³விதூ³ஹமஸ்மீ’’திஆதீ³னி (ம॰ நி॰ 2.341; மஹாவ॰ 11) ஸுத்தபதா³னி, இத³மேவ ச ‘‘அபி⁴ஞ்ஞெய்ய’’ந்திஆதி³ ஸுத்தபத³ங் ஏதஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ ஸாத⁴கங். தத்த² அபி⁴ஞ்ஞெய்யந்தி இமினா து³க்க²ஸச்சமாஹ, பா⁴வேதப்³ப³ந்தி மக்³க³ஸச்சங். ச-ஸத்³தோ³ பனெத்த² அவுத்தஸமுச்சயத்தோ², தேன ஸச்சி²காதப்³ப³ஸ்ஸ க³ஹணங் வேதி³தப்³ப³ங். அத² வா அபி⁴ஞ்ஞெய்யந்தி இமினாவ பாரிஸேஸஞாயேன பரிஞ்ஞெய்யத⁴ம்மே ஸச்சி²காதப்³ப³த⁴ம்மே ச த³ஸ்ஸேதி. தஸ்மா பு³த்³தொ⁴ஸ்மீதி யஸ்மா சத்தாரி ஸச்சானி மயா பு³த்³தா⁴னி, ஸச்சவினிமுத்தஞ்ச கிஞ்சி ஞெய்யங் நத்தி², தஸ்மா ஸப்³ப³ம்பி ஞெய்யங் பு³த்³தொ⁴ஸ்மி, அப்³ப⁴ஞ்ஞாஸிந்தி அத்தோ². ஸேலஸுத்தட்ட²கதா²யங் பன இத³ங் வுத்தங் –

Kiṃ pana bhagavā sayameva attano sammāsambuddhabhāvaṃ sādhetīti? Sādheti mahākaruṇāya aññesaṃ avisayato. Tattha ‘‘ekomhi sammāsambuddho, sabbābhibhū sabbavidūhamasmī’’tiādīni (ma. ni. 2.341; mahāva. 11) suttapadāni, idameva ca ‘‘abhiññeyya’’ntiādi suttapadaṃ etassa atthassa sādhakaṃ. Tattha abhiññeyyanti iminā dukkhasaccamāha, bhāvetabbanti maggasaccaṃ. Ca-saddo panettha avuttasamuccayattho, tena sacchikātabbassa gahaṇaṃ veditabbaṃ. Atha vā abhiññeyyanti imināva pārisesañāyena pariññeyyadhamme sacchikātabbadhamme ca dasseti. Tasmā buddhosmīti yasmā cattāri saccāni mayā buddhāni, saccavinimuttañca kiñci ñeyyaṃ natthi, tasmā sabbampi ñeyyaṃ buddhosmi, abbhaññāsinti attho. Selasuttaṭṭhakathāyaṃ pana idaṃ vuttaṃ –

‘‘அபி⁴ஞ்ஞெய்யந்தி விஜ்ஜா ச விமுத்தி ச. பா⁴வேதப்³ப³ங் மக்³க³ஸச்சங். பஹாதப்³ப³ங் ஸமுத³யஸச்சங். ஹேதுவசனேன பன ப²லஸித்³தி⁴தோ தேஸங் ப²லானி நிரோத⁴ஸச்சது³க்க²ஸச்சானிபி வுத்தானேவ ஹொந்தி. ஏவங் ஸச்சி²காதப்³ப³ங் ஸச்சி²கதங், பரிஞ்ஞாதப்³ப³ங் பரிஞ்ஞாதந்தி இத³ம்பெத்த² ஸங்க³ஹிதமேவாதி சதுஸச்சபா⁴வனங் சதுஸச்சபா⁴வனாப²லஞ்ச விமுத்திங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘பு³ஜ்ஜி²தப்³ப³ங் பு³ஜ்ஜி²த்வா பு³த்³தோ⁴ ஜாதொஸ்மீ’தி யுத்தஹேதுனா பு³த்³த⁴பா⁴வங் ஸாதே⁴தீ’’தி (ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.399).

‘‘Abhiññeyyanti vijjā ca vimutti ca. Bhāvetabbaṃ maggasaccaṃ. Pahātabbaṃ samudayasaccaṃ. Hetuvacanena pana phalasiddhito tesaṃ phalāni nirodhasaccadukkhasaccānipi vuttāneva honti. Evaṃ sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, pariññātabbaṃ pariññātanti idampettha saṅgahitamevāti catusaccabhāvanaṃ catusaccabhāvanāphalañca vimuttiṃ dassento ‘bujjhitabbaṃ bujjhitvā buddho jātosmī’ti yuttahetunā buddhabhāvaṃ sādhetī’’ti (ma. ni. aṭṭha. 2.399).

தத்த² விஜ்ஜாதி மக்³க³விஜ்ஜா வுத்தா உக்கட்ட²னித்³தே³ஸேன. விமுத்தீதி ப²லவிமுத்தி. காமஞ்செத்த² மக்³க³விஜ்ஜாபி பா⁴வேதப்³ப³பா⁴வேன க³ஹிதா, ஸப்³பே³பி பன ஸபா⁴வத⁴ம்மா அபி⁴ஞ்ஞெய்யாதி விஜ்ஜாய அபி⁴ஞ்ஞெய்யபா⁴வோ வுத்தோ. இமினாவ நயேன ஸப்³பே³ஸம்பி அபி⁴ஞ்ஞெய்யபா⁴வோ வுத்தோ ஏவாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ப²லேன வினா ஹேதுபா⁴வஸ்ஸேவ அபா⁴வதோ ஹேதுவசனேன ப²லஸித்³தி⁴ வுத்தாதி வேதி³தப்³ப³ங். நிரோத⁴ஸ்ஸ ஹி ஸம்பாபனேன மக்³க³ஸ்ஸ ஹேதுபா⁴வோ, து³க்க²ஸ்ஸ நிப்³ப³த்தனேன தண்ஹாய ஸமுத³யபா⁴வோதி.

Tattha vijjāti maggavijjā vuttā ukkaṭṭhaniddesena. Vimuttīti phalavimutti. Kāmañcettha maggavijjāpi bhāvetabbabhāvena gahitā, sabbepi pana sabhāvadhammā abhiññeyyāti vijjāya abhiññeyyabhāvo vutto. Imināva nayena sabbesampi abhiññeyyabhāvo vutto evāti daṭṭhabbaṃ. Phalena vinā hetubhāvasseva abhāvato hetuvacanena phalasiddhi vuttāti veditabbaṃ. Nirodhassa hi sampāpanena maggassa hetubhāvo, dukkhassa nibbattanena taṇhāya samudayabhāvoti.

ஏவங் ஸச்சவஸேன ஸாமஞ்ஞதோ வுத்தமத்த²ங் த்³வாராரம்மணேஹி ஸத்³தி⁴ங் த்³வாரப்பவத்தத⁴ம்மேஹி சேவ க²ந்தா⁴தீ³ஹி ச ஸச்சவஸேனேவ விப⁴ஜித்வா த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அபிசா’’திஆதி³ ஆரத்³த⁴ங். மூலகாரணபா⁴வேனாதி ஸந்தேஸுபி அவிஜ்ஜாதீ³ஸு அஞ்ஞேஸு காரணேஸு தேஸம்பி மூலபூ⁴தகாரணபா⁴வேன. தண்ஹா ஹி கம்மஸ்ஸ விசித்தபா⁴வஹேதுதோ ஸஹாயபா⁴வூபக³மனதோ ச து³க்க²விசித்ததாய பதா⁴னகாரணங். ஸமுட்டா²பிகாதி உப்பாதி³கா. புரிமதண்ஹாதி புரிமப⁴வஸித்³தா⁴ தண்ஹா. உபி⁴ன்னந்தி சக்கு²ஸ்ஸ தங்ஸமுத³யஸ்ஸ ச. அப்பவத்தீதி அப்பவத்தினிமித்தங். நிரோத⁴ப்பஜானநாதி ஸச்சி²கிரியாபி⁴ஸமயவஸேன நிரோத⁴ஸ்ஸ படிவிஜ்ஜ²னா. ஏகேகபது³த்³தா⁴ரேனாதி ‘‘சக்கு²ங் சக்கு²ஸமுத³யோ சக்கு²னிரோதோ⁴’’திஆதி³னா ஏகேககொட்டா²ஸனித்³தா⁴ரணேன. தண்ஹாயபி பரிஞ்ஞெய்யபா⁴வஸப்³பா⁴வதோ உபாதா³னக்க²ந்தோ⁴க³த⁴த்தா ஸங்கா²ரது³க்க²பா⁴வதோ ச து³க்க²ஸச்சஸங்க³ஹங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ரூபதண்ஹாத³யோ ச² தண்ஹாகாயா’’தி வுத்தங், தஸ்மா வத்தமானப⁴வே தண்ஹா க²ந்த⁴பரியாபன்னத்தா ஸங்கா²ரது³க்க²பா⁴வதோ ச து³க்க²ஸச்சங். யஸ்மிங் பன அத்தபா⁴வே ஸா உப்பஜ்ஜதி, தஸ்ஸ அத்தபா⁴வஸ்ஸ மூலகாரணபா⁴வேன ஸமுட்டா²பிகா புரிமப⁴வஸித்³தா⁴ தண்ஹா ஸமுத³யஸச்சந்தி க³ஹேதப்³பா³.

Evaṃ saccavasena sāmaññato vuttamatthaṃ dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattadhammehi ceva khandhādīhi ca saccavaseneva vibhajitvā dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ. Mūlakāraṇabhāvenāti santesupi avijjādīsu aññesu kāraṇesu tesampi mūlabhūtakāraṇabhāvena. Taṇhā hi kammassa vicittabhāvahetuto sahāyabhāvūpagamanato ca dukkhavicittatāya padhānakāraṇaṃ. Samuṭṭhāpikāti uppādikā. Purimataṇhāti purimabhavasiddhā taṇhā. Ubhinnanti cakkhussa taṃsamudayassa ca. Appavattīti appavattinimittaṃ. Nirodhappajānanāti sacchikiriyābhisamayavasena nirodhassa paṭivijjhanā. Ekekapaduddhārenāti ‘‘cakkhuṃ cakkhusamudayo cakkhunirodho’’tiādinā ekekakoṭṭhāsaniddhāraṇena. Taṇhāyapi pariññeyyabhāvasabbhāvato upādānakkhandhogadhattā saṅkhāradukkhabhāvato ca dukkhasaccasaṅgahaṃ dassetuṃ ‘‘rūpataṇhādayo cha taṇhākāyā’’ti vuttaṃ, tasmā vattamānabhave taṇhā khandhapariyāpannattā saṅkhāradukkhabhāvato ca dukkhasaccaṃ. Yasmiṃ pana attabhāve sā uppajjati, tassa attabhāvassa mūlakāraṇabhāvena samuṭṭhāpikā purimabhavasiddhā taṇhā samudayasaccanti gahetabbā.

கஸிணானீதி கஸிணாரம்மணிகஜ்ஜா²னானி. த்³வத்திங்ஸாகாராதி த்³வத்திங்ஸ கொட்டா²ஸா ததா³ரம்மணஜ்ஜா²னானி ச. நவ ப⁴வாதி காமப⁴வோ ரூபப⁴வோ அரூபப⁴வோ ஸஞ்ஞீப⁴வோ அஸஞ்ஞீப⁴வோ நேவஸஞ்ஞீனாஸஞ்ஞீப⁴வோ ஏகவோகாரப⁴வோ சதுவோகாரப⁴வோ பஞ்சவோகாரப⁴வோதி நவ ப⁴வா. தத்த² ப⁴வதீதி ப⁴வோ, காமராக³ஸங்கா²தேன காமேன யுத்தோ ப⁴வோ, காமஸங்கா²தோ வா ப⁴வோ காமப⁴வோ, ஏகாத³ஸ காமாவசரபூ⁴மியோ. காமே பஹாய ரூபராக³ஸங்கா²தேன ரூபேன யுத்தோ ப⁴வோ, ரூபஸங்கா²தோ வா ப⁴வோ ரூபப⁴வோ, ஸோளஸ ரூபாவசரபூ⁴மியோ. காமஞ்ச ரூபஞ்ச பஹாய அரூபராக³ஸங்கா²தேன அரூபேன யுத்தோ ப⁴வோ, அரூபஸங்கா²தோ வா ப⁴வோ அரூபப⁴வோ, சதஸ்ஸோ ஆருப்பபூ⁴மியோ. ஸஞ்ஞாவதங் ப⁴வோ ஸஞ்ஞீப⁴வோ, ஸஞ்ஞா வா எத்த² ப⁴வே அத்தீ²தி ஸஞ்ஞீப⁴வோ, ஸோ காமப⁴வோ ச அஸஞ்ஞீப⁴வமுத்தோ ரூபப⁴வோ ச நேவஸஞ்ஞீனாஸஞ்ஞீப⁴வமுத்தோ அரூபப⁴வோ ச ஹோதி. ந ஸஞ்ஞீப⁴வோ அஸஞ்ஞீப⁴வோ, ஸோ ரூபப⁴வேகதே³ஸோ. ஓளாரிகத்தாபா⁴வதோ நேவஸஞ்ஞா, ஸுகு²மத்தஸ்ஸ ஸப்³பா⁴வதோ நாஸஞ்ஞாதி நேவஸஞ்ஞானாஸஞ்ஞா, தாய யுத்தோ ப⁴வோ நேவஸஞ்ஞானாஸஞ்ஞாப⁴வோ. அத² வா ஓளாரிகாய ஸஞ்ஞாய அபா⁴வா ஸுகு²மாய ச பா⁴வா நேவஸஞ்ஞா நாஸஞ்ஞா அஸ்மிங் ப⁴வேதி நேவஸஞ்ஞானாஸஞ்ஞாப⁴வோ, ஸோ அரூபப⁴வேகதே³ஸோ. ஏகேன ரூபக்க²ந்தே⁴ன வோகிண்ணோ ப⁴வோ, ஏகேன வா வோகாரோ அஸ்ஸ ப⁴வஸ்ஸாதி ஏகவோகாரப⁴வோ, ஸோ அஸஞ்ஞீப⁴வோ. சதூஹி அரூபக்க²ந்தே⁴ஹி வோகிண்ணோ ப⁴வோ, சதூஹி வா வோகாரோ அஸ்ஸ ப⁴வஸ்ஸாதி சதுவோகாரப⁴வோ, ஸோ அரூபப⁴வோ ஏவ. பஞ்சஹி க²ந்தே⁴ஹி வோகிண்ணோ ப⁴வோ, பஞ்சஹி வா வோகாரோ அஸ்ஸ ப⁴வஸ்ஸாதி பஞ்சவோகாரப⁴வோ, ஸோ காமப⁴வோ ச ரூபப⁴வேகதே³ஸோ ச ஹோதி. வோகாரோதி வா க²ந்தா⁴னமேதமதி⁴வசனங், தஸ்மா ஏகோ வோகாரோ அஸ்ஸ ப⁴வஸ்ஸாதி ஏகவோகாரப⁴வோதி ஏவமாதி³னாபெத்த² அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. சத்தாரி ஜா²னானீதி அக்³க³ஹிதாரம்மணவிஸேஸானி சத்தாரி ரூபாவசரஜ்ஜா²னானி. விபாகஜ்ஜா²னானங் வா ஏதங் க³ஹணங். எத்த² ச குஸலத⁴ம்மானங் உபனிஸ்ஸயபூ⁴தா தண்ஹாஸமுட்டா²பிகா புரிமதண்ஹாதி வேதி³தப்³பா³. கிரியத⁴ம்மானங் பன யத்த² தே கிரியத⁴ம்மா உப்பஜ்ஜந்தி, தஸ்ஸ அத்தபா⁴வஸ்ஸ காரணபூ⁴தா தண்ஹா. அனுலோமதோதி எத்த² ‘‘ஸங்கா²ரா து³க்க²ஸச்சங், அவிஜ்ஜா ஸமுத³யஸச்ச’’ந்தி இமினா அனுக்கமேன யோஜேதப்³ப³ங்.

Kasiṇānīti kasiṇārammaṇikajjhānāni. Dvattiṃsākārāti dvattiṃsa koṭṭhāsā tadārammaṇajjhānāni ca. Nava bhavāti kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo saññībhavo asaññībhavo nevasaññīnāsaññībhavo ekavokārabhavo catuvokārabhavo pañcavokārabhavoti nava bhavā. Tattha bhavatīti bhavo, kāmarāgasaṅkhātena kāmena yutto bhavo, kāmasaṅkhāto vā bhavo kāmabhavo, ekādasa kāmāvacarabhūmiyo. Kāme pahāya rūparāgasaṅkhātena rūpena yutto bhavo, rūpasaṅkhāto vā bhavo rūpabhavo, soḷasa rūpāvacarabhūmiyo. Kāmañca rūpañca pahāya arūparāgasaṅkhātena arūpena yutto bhavo, arūpasaṅkhāto vā bhavo arūpabhavo, catasso āruppabhūmiyo. Saññāvataṃ bhavo saññībhavo, saññā vā ettha bhave atthīti saññībhavo, so kāmabhavo ca asaññībhavamutto rūpabhavo ca nevasaññīnāsaññībhavamutto arūpabhavo ca hoti. Na saññībhavo asaññībhavo, so rūpabhavekadeso. Oḷārikattābhāvato nevasaññā, sukhumattassa sabbhāvato nāsaññāti nevasaññānāsaññā, tāya yutto bhavo nevasaññānāsaññābhavo. Atha vā oḷārikāya saññāya abhāvā sukhumāya ca bhāvā nevasaññā nāsaññā asmiṃ bhaveti nevasaññānāsaññābhavo, so arūpabhavekadeso. Ekena rūpakkhandhena vokiṇṇo bhavo, ekena vā vokāro assa bhavassāti ekavokārabhavo, so asaññībhavo. Catūhi arūpakkhandhehi vokiṇṇo bhavo, catūhi vā vokāro assa bhavassāti catuvokārabhavo, so arūpabhavo eva. Pañcahi khandhehi vokiṇṇo bhavo, pañcahi vā vokāro assa bhavassāti pañcavokārabhavo, so kāmabhavo ca rūpabhavekadeso ca hoti. Vokāroti vā khandhānametamadhivacanaṃ, tasmā eko vokāro assa bhavassāti ekavokārabhavoti evamādināpettha attho veditabbo. Cattāri jhānānīti aggahitārammaṇavisesāni cattāri rūpāvacarajjhānāni. Vipākajjhānānaṃ vā etaṃ gahaṇaṃ. Ettha ca kusaladhammānaṃ upanissayabhūtā taṇhāsamuṭṭhāpikā purimataṇhāti veditabbā. Kiriyadhammānaṃ pana yattha te kiriyadhammā uppajjanti, tassa attabhāvassa kāraṇabhūtā taṇhā. Anulomatoti ettha ‘‘saṅkhārā dukkhasaccaṃ, avijjā samudayasacca’’nti iminā anukkamena yojetabbaṃ.

அனுபு³த்³தோ⁴தி பு³ஜ்ஜி²தப்³ப³த⁴ம்மஸ்ஸ அனுரூபதோ பு³த்³தோ⁴. தேனாதி யஸ்மா ஸாமஞ்ஞதோ விஸேஸதோ ச ஏகேகபது³த்³தா⁴ரேன ஸப்³ப³த⁴ம்மே பு³த்³தோ⁴, தஸ்மா வுத்தங். கிங் வுத்தந்தி ஆஹ ‘‘ஸம்மா ஸாமஞ்ச ஸப்³ப³த⁴ம்மானங் பு³த்³த⁴த்தா’’தி, ஸப்³ப³ஸ்ஸபி ஞெய்யஸ்ஸ ஸப்³பா³காரதோ அவிபரீதங் ஸயமேவ அபி⁴ஸம்பு³த்³த⁴த்தாதி அத்தோ². இமினாஸ்ஸ பரோபதே³ஸரஹிதஸ்ஸ ஸப்³பா³காரேன ஸப்³ப³த⁴ம்மாவபோ³த⁴னஸமத்த²ஸ்ஸ ஆகங்க²ப்படிப³த்³த⁴வுத்தினோ அனாவரணஞாணஸங்கா²தஸ்ஸ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸ அதி⁴க³மோ த³ஸ்ஸிதோ.

Anubuddhoti bujjhitabbadhammassa anurūpato buddho. Tenāti yasmā sāmaññato visesato ca ekekapaduddhārena sabbadhamme buddho, tasmā vuttaṃ. Kiṃ vuttanti āha ‘‘sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā’’ti, sabbassapi ñeyyassa sabbākārato aviparītaṃ sayameva abhisambuddhattāti attho. Imināssa paropadesarahitassa sabbākārena sabbadhammāvabodhanasamatthassa ākaṅkhappaṭibaddhavuttino anāvaraṇañāṇasaṅkhātassa sabbaññutaññāṇassa adhigamo dassito.

நனு ச ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணதோ அஞ்ஞங் அனாவரணஞாணங், அஞ்ஞதா² ‘‘ச² அஸாதா⁴ரணஞாணானி பு³த்³த⁴ஞாணானீ’’தி வசனங் விருஜ்ஜெ²ய்யாதி? ந விருஜ்ஜ²தி விஸயப்பவத்திபே⁴த³வஸேன அஞ்ஞேஹி அஸாதா⁴ரணபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங் ஏகஸ்ஸேவ ஞாணஸ்ஸ த்³விதா⁴ வுத்தத்தா. ஏகமேவ ஹி தங் ஞாணங் அனவஸேஸஸங்க²தாஸங்க²தஸம்முதித⁴ம்மவிஸயதாய ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணங், தத்த² ச ஆவரணாபா⁴வதோ நிஸ்ஸங்க³சாரமுபாதா³ய அனாவரணஞாணந்தி வுத்தங். யதா²ஹ படிஸம்பி⁴தா³யங் (படி॰ ம॰ 1.119) ‘‘ஸப்³ப³ங் ஸங்க²தமஸங்க²தங் அனவஸேஸங் ஜானாதீதி ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணங், தத்த² ஆவரணங் நத்தீ²தி அனாவரணஞாண’’ந்திஆதி³. தஸ்மா நத்தி² நேஸங் அத்த²தோ பே⁴தோ³, ஏகந்தேன சேதங் ஏவமிச்சி²தப்³ப³ங். அஞ்ஞதா² ஸப்³ப³ஞ்ஞுதானாவரணஞாணானங் ஸாதா⁴ரணதா அஸப்³ப³த⁴ம்மாரம்மணதா ச ஆபஜ்ஜெய்ய. ந ஹி ப⁴க³வதோ ஞாணஸ்ஸ அணுமத்தம்பி ஆவரணங் அத்தி², அனாவரணஞாணஸ்ஸ அஸப்³ப³த⁴ம்மாரம்மணபா⁴வே யத்த² தங் ந பவத்ததி, தத்தா²வரணஸப்³பா⁴வதோ அனாவரணபா⁴வோயேவ ந ஸியா. அத² வா பன ஹோது அஞ்ஞமேவ அனாவரணஞாணங் ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணதோ, இத⁴ பன ஸப்³ப³த்த² அப்படிஹதவுத்திதாய அனாவரணஞாணந்தி ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணமேவ அதி⁴ப்பேதங், தஸ்ஸ சாதி⁴க³மனேன ப⁴க³வா ஸப்³ப³ஞ்ஞூ ஸப்³ப³விதூ³ ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴தி ச வுச்சதி ந ஸகிங்யேவ ஸப்³ப³த⁴ம்மாவபோ³த⁴னதோ. ததா² ச வுத்தங் படிஸம்பி⁴தா³யங் (படி॰ ம॰ 1.162) ‘‘விமொக்க²ந்திகமேதங் பு³த்³தா⁴னங் ப⁴க³வந்தானங் போ³தி⁴யா மூலே ஸஹ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸ படிலாபா⁴ ஸச்சி²கா பஞ்ஞத்தி யதி³த³ங் பு³த்³தோ⁴’’தி. ஸப்³ப³த⁴ம்மாவபோ³த⁴னஸமத்த²ஞாணஸமதி⁴க³மேன ஹி ப⁴க³வதோ ஸந்தானே அனவஸேஸத⁴ம்மே படிவிஜ்ஜி²துங் ஸமத்த²தா அஹோஸீதி.

Nanu ca sabbaññutaññāṇato aññaṃ anāvaraṇañāṇaṃ, aññathā ‘‘cha asādhāraṇañāṇāni buddhañāṇānī’’ti vacanaṃ virujjheyyāti? Na virujjhati visayappavattibhedavasena aññehi asādhāraṇabhāvadassanatthaṃ ekasseva ñāṇassa dvidhā vuttattā. Ekameva hi taṃ ñāṇaṃ anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammavisayatāya sabbaññutaññāṇaṃ, tattha ca āvaraṇābhāvato nissaṅgacāramupādāya anāvaraṇañāṇanti vuttaṃ. Yathāha paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.119) ‘‘sabbaṃ saṅkhatamasaṅkhataṃ anavasesaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇa’’ntiādi. Tasmā natthi nesaṃ atthato bhedo, ekantena cetaṃ evamicchitabbaṃ. Aññathā sabbaññutānāvaraṇañāṇānaṃ sādhāraṇatā asabbadhammārammaṇatā ca āpajjeyya. Na hi bhagavato ñāṇassa aṇumattampi āvaraṇaṃ atthi, anāvaraṇañāṇassa asabbadhammārammaṇabhāve yattha taṃ na pavattati, tatthāvaraṇasabbhāvato anāvaraṇabhāvoyeva na siyā. Atha vā pana hotu aññameva anāvaraṇañāṇaṃ sabbaññutaññāṇato, idha pana sabbattha appaṭihatavuttitāya anāvaraṇañāṇanti sabbaññutaññāṇameva adhippetaṃ, tassa cādhigamanena bhagavā sabbaññū sabbavidū sammāsambuddhoti ca vuccati na sakiṃyeva sabbadhammāvabodhanato. Tathā ca vuttaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.162) ‘‘vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ buddho’’ti. Sabbadhammāvabodhanasamatthañāṇasamadhigamena hi bhagavato santāne anavasesadhamme paṭivijjhituṃ samatthatā ahosīti.

எத்தா²ஹ – கிங் பனித³ங் ஞாணங் பவத்தமானங் ஸகிங்யேவ ஸப்³ப³ஸ்மிங் விஸயே பவத்ததி, உதா³ஹு கமேனாதி. கிஞ்செத்த² – யதி³ தாவ ஸகிங்யேவ ஸப்³ப³ஸ்மிங் விஸயே பவத்ததி, அதீதானாக³தபச்சுப்பன்னஅஜ்ஜ²த்தப³ஹித்³தா⁴தி³பே⁴த³பி⁴ன்னானங் ஸங்க²தத⁴ம்மானங் அஸங்க²தஸம்முதித⁴ம்மானஞ்ச ஏகஜ்ஜ²ங் உபட்டா²னே தூ³ரதோ சித்தபடங் பெக்க²ந்தஸ்ஸ விய படிவிபா⁴கே³னாவபோ³தோ⁴ ந ஸியா, ததா² ஸதி ‘‘ஸப்³பே³ த⁴ம்மா அனத்தா’’தி விபஸ்ஸந்தானங் அனத்தாகாரேன விய ஸப்³ப³த⁴ம்மா அனிரூபிதரூபேன ப⁴க³வதோ ஞாணஸ்ஸ விஸயா ஹொந்தீதி ஆபஜ்ஜதி. யேபி ‘‘ஸப்³ப³ஞெய்யத⁴ம்மானங் டி²தலக்க²ணவிஸயங் விகப்பரஹிதங் ஸப்³ப³காலங் பு³த்³தா⁴னங் ஞாணங் பவத்ததி, தேன தே ஸப்³ப³விதூ³தி வுச்சந்தி, ஏவஞ்ச கத்வா ‘சரங் ஸமாஹிதோ நாகோ³, திட்ட²ந்தோபி ஸமாஹிதோ’தி இத³ம்பி வசனங் ஸுவுத்தங் ஹோதீ’’தி வத³ந்தி, தேஸம்பி வுத்ததோ³ஸா நாதிவத்தி, டி²தலக்க²ணாரம்மணதாய ச அதீதானாக³தஸம்முதித⁴ம்மானங் தத³பா⁴வதோ ஏகதே³ஸவிஸயமேவ ப⁴க³வதோ ஞாணங் ஸியா, தஸ்மா ஸகிங்யேவ ஞாணங் பவத்ததீதி ந யுஜ்ஜதி.

Etthāha – kiṃ panidaṃ ñāṇaṃ pavattamānaṃ sakiṃyeva sabbasmiṃ visaye pavattati, udāhu kamenāti. Kiñcettha – yadi tāva sakiṃyeva sabbasmiṃ visaye pavattati, atītānāgatapaccuppannaajjhattabahiddhādibhedabhinnānaṃ saṅkhatadhammānaṃ asaṅkhatasammutidhammānañca ekajjhaṃ upaṭṭhāne dūrato cittapaṭaṃ pekkhantassa viya paṭivibhāgenāvabodho na siyā, tathā sati ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti vipassantānaṃ anattākārena viya sabbadhammā anirūpitarūpena bhagavato ñāṇassa visayā hontīti āpajjati. Yepi ‘‘sabbañeyyadhammānaṃ ṭhitalakkhaṇavisayaṃ vikapparahitaṃ sabbakālaṃ buddhānaṃ ñāṇaṃ pavattati, tena te sabbavidūti vuccanti, evañca katvā ‘caraṃ samāhito nāgo, tiṭṭhantopi samāhito’ti idampi vacanaṃ suvuttaṃ hotī’’ti vadanti, tesampi vuttadosā nātivatti, ṭhitalakkhaṇārammaṇatāya ca atītānāgatasammutidhammānaṃ tadabhāvato ekadesavisayameva bhagavato ñāṇaṃ siyā, tasmā sakiṃyeva ñāṇaṃ pavattatīti na yujjati.

அத² கமேன ஸப்³ப³ஸ்மிங் விஸயே ஞாணங் பவத்ததீதி. ஏவம்பி ந யுஜ்ஜதி. ந ஹி ஜாதிபூ⁴மிஸபா⁴வாதி³வஸேன தி³ஸாதே³ஸகாலாதி³வஸேன ச அனேகபே⁴த³பி⁴ன்னே ஞெய்யே கமேன க³ய்ஹமானே தஸ்ஸ அனவஸேஸப்படிவேதோ⁴ ஸம்ப⁴வதி அபரியந்தபா⁴வதோ ஞெய்யஸ்ஸ. யே பன ‘‘அத்த²ஸ்ஸ அவிஸங்வாத³னதோ ஞெய்யஸ்ஸ ஏகதே³ஸங் பச்சக்க²ங் கத்வா ஸேஸேபி ஏவந்தி அதி⁴முச்சித்வா வவத்தா²பனேன ஸப்³ப³ஞ்ஞூ ப⁴க³வா, தஞ்ச ஞாணங் ந அனுமானஞாணங் ஸங்ஸயாபா⁴வதோ. ஸங்ஸயானுப³த்³த⁴ஞ்ஹி லோகே அனுமானஞாண’’ந்தி வத³ந்தி, தேஸம்பி தங் ந யுத்தங். ஸப்³ப³ஸ்ஸ ஹி அப்பச்சக்க²பா⁴வே அத்தா²விஸங்வாத³னேன ஞெய்யஸ்ஸ ஏகதே³ஸங் பச்சக்க²ங் கத்வா ஸேஸேபி ஏவந்தி அதி⁴முச்சித்வா வவத்தா²பனஸ்ஸ அஸம்ப⁴வதோ. யஞ்ஹி தங் ஸேஸங், தங் அப்பச்சக்க²ந்தி.

Atha kamena sabbasmiṃ visaye ñāṇaṃ pavattatīti. Evampi na yujjati. Na hi jātibhūmisabhāvādivasena disādesakālādivasena ca anekabhedabhinne ñeyye kamena gayhamāne tassa anavasesappaṭivedho sambhavati apariyantabhāvato ñeyyassa. Ye pana ‘‘atthassa avisaṃvādanato ñeyyassa ekadesaṃ paccakkhaṃ katvā sesepi evanti adhimuccitvā vavatthāpanena sabbaññū bhagavā, tañca ñāṇaṃ na anumānañāṇaṃ saṃsayābhāvato. Saṃsayānubaddhañhi loke anumānañāṇa’’nti vadanti, tesampi taṃ na yuttaṃ. Sabbassa hi appaccakkhabhāve atthāvisaṃvādanena ñeyyassa ekadesaṃ paccakkhaṃ katvā sesepi evanti adhimuccitvā vavatthāpanassa asambhavato. Yañhi taṃ sesaṃ, taṃ appaccakkhanti.

அத² தம்பி பச்சக்க²ங் தஸ்ஸ ஸேஸபா⁴வோ ஏவ ந ஸியாதி? ஸப்³ப³மேதங் அகாரணங். கஸ்மா? அவிஸயவிசாரணபா⁴வதோ. வுத்தஞ்ஹேதங் ப⁴க³வதா – ‘‘பு³த்³த⁴விஸயோ, பி⁴க்க²வே, அசிந்தெய்யோ ந சிந்தேதப்³போ³, யோ சிந்தெய்ய, உம்மாத³ஸ்ஸ விகா⁴தஸ்ஸ பா⁴கீ³ அஸ்ஸா’’தி (அ॰ நி॰ 4.77). இத³ங் பனெத்த² ஸன்னிட்டா²னங் – யங் கிஞ்சி ப⁴க³வதா ஞாதுங் இச்சி²தங் ஸகலங் ஏகதே³ஸோ வா, தத்த² தத்த² அப்படிஹதவுத்திதாய பச்சக்க²தோ ஞாணங் பவத்ததி நிச்சஸமாதா⁴னஞ்ச விக்கே²பாபா⁴வதோ. ஞாதுங் இச்சி²தஸ்ஸ ச ஸகலஸ்ஸ அவிஸயபா⁴வே தஸ்ஸ ஆகங்க²ப்படிப³த்³த⁴வுத்திதா ந ஸியா, ஏகந்தேனேவஸ்ஸா இச்சி²தப்³பா³ ‘‘ஸப்³பே³ த⁴ம்மா பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ப⁴க³வதோ ஆவஜ்ஜனப்படிப³த்³தா⁴ ஆகங்க²ப்படிப³த்³தா⁴ மனஸிகாரப்படிப³த்³தா⁴ சித்துப்பாத³ப்படிப³த்³தா⁴’’தி (மஹானி॰ 69; படி॰ ம॰ 3.5) வசனதோ. அதீதானாக³தவிஸயம்பி ப⁴க³வதோ ஞாணங் அனுமானாக³மதக்கக³ஹணவிரஹிதத்தா பச்சக்க²மேவ.

Atha tampi paccakkhaṃ tassa sesabhāvo eva na siyāti? Sabbametaṃ akāraṇaṃ. Kasmā? Avisayavicāraṇabhāvato. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘buddhavisayo, bhikkhave, acinteyyo na cintetabbo, yo cinteyya, ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77). Idaṃ panettha sanniṭṭhānaṃ – yaṃ kiñci bhagavatā ñātuṃ icchitaṃ sakalaṃ ekadeso vā, tattha tattha appaṭihatavuttitāya paccakkhato ñāṇaṃ pavattati niccasamādhānañca vikkhepābhāvato. Ñātuṃ icchitassa ca sakalassa avisayabhāve tassa ākaṅkhappaṭibaddhavuttitā na siyā, ekantenevassā icchitabbā ‘‘sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanappaṭibaddhā ākaṅkhappaṭibaddhā manasikārappaṭibaddhā cittuppādappaṭibaddhā’’ti (mahāni. 69; paṭi. ma. 3.5) vacanato. Atītānāgatavisayampi bhagavato ñāṇaṃ anumānāgamatakkagahaṇavirahitattā paccakkhameva.

நனு ச ஏதஸ்மிம்பி பக்கே² யதா³ ஸகலங் ஞாதுங் இச்சி²தங், ததா³ ஸகிங்யேவ ஸகலவிஸயதாய அனிரூபிதரூபேன ப⁴க³வதோ ஞாணங் பவத்தெய்யாதி வுத்ததோ³ஸா நாதிவத்தியேவாதி? ந, தஸ்ஸ விஸோதி⁴தத்தா. விஸோதி⁴தோ ஹி ஸோ பு³த்³த⁴விஸயோ அசிந்தெய்யோதி. அஞ்ஞதா² பசுரஜனஞாணஸமானவுத்திதாய பு³த்³தா⁴னங் ப⁴க³வந்தானங் ஞாணஸ்ஸ அசிந்தெய்யதா ந ஸியா, தஸ்மா ஸகலத⁴ம்மாரம்மணம்பி தங் ஏகத⁴ம்மாரம்மணங் விய ஸுவவத்தா²பிதேயேவ தே த⁴ம்மே கத்வா பவத்ததீதி இத³மெத்த² அசிந்தெய்யங், ‘‘யாவதகங் ஞெய்யங், தாவதகங் ஞாணங். யாவதகங் ஞாணங், தாவதகங் ஞெய்யங். ஞெய்யபரியந்திகங் ஞாணங், ஞாணபரியந்திகங் ஞெய்ய’’ந்தி (படி॰ ம॰ 3.5) ஏவமேகஜ்ஜ²ங் விஸுங் ஸகிங் கமேன வா இச்சா²னுரூபங் ஸம்மா ஸாமங் ஸப்³ப³த⁴ம்மானங் பு³த்³த⁴த்தா ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴.

Nanu ca etasmimpi pakkhe yadā sakalaṃ ñātuṃ icchitaṃ, tadā sakiṃyeva sakalavisayatāya anirūpitarūpena bhagavato ñāṇaṃ pavatteyyāti vuttadosā nātivattiyevāti? Na, tassa visodhitattā. Visodhito hi so buddhavisayo acinteyyoti. Aññathā pacurajanañāṇasamānavuttitāya buddhānaṃ bhagavantānaṃ ñāṇassa acinteyyatā na siyā, tasmā sakaladhammārammaṇampi taṃ ekadhammārammaṇaṃ viya suvavatthāpiteyeva te dhamme katvā pavattatīti idamettha acinteyyaṃ, ‘‘yāvatakaṃ ñeyyaṃ, tāvatakaṃ ñāṇaṃ. Yāvatakaṃ ñāṇaṃ, tāvatakaṃ ñeyyaṃ. Ñeyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyya’’nti (paṭi. ma. 3.5) evamekajjhaṃ visuṃ sakiṃ kamena vā icchānurūpaṃ sammā sāmaṃ sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddho.

விஜ்ஜாஹீதி எத்த² விந்தி³யங் விந்த³தீதி விஜ்ஜா, யாதா²வதோ உபலப்³ப⁴தீதி அத்தோ². அத்தனோ வா படிபக்க²ஸ்ஸ விஜ்ஜ²னட்டே²ன விஜ்ஜா, தமொக்க²ந்தா⁴தி³கஸ்ஸ பதா³லனட்டே²னாதி அத்தோ². ததோ ஏவ அத்தனோ விஸயஸ்ஸ விதி³தகரணட்டே²னபி விஜ்ஜா. ஸம்பன்னத்தாதி ஸமன்னாக³தத்தா பரிபுண்ணத்தா வா, அவிகலத்தாதி அத்தோ². தத்ராதி அம்ப³ட்ட²ஸுத்தே. மனோமயித்³தி⁴யாதி எத்த² ‘‘இத⁴ பி⁴க்கு² இமம்ஹா காயா அஞ்ஞங் காயங் அபி⁴னிம்மினாதி ரூபிங் மனோமயங் ஸப்³ப³ங்க³பச்சங்க³ங் அஹீனிந்த்³ரிய’’ந்தி (தீ³॰ நி॰ 1.236) இமினா நயேன ஆக³தா இத்³தி⁴ ஸரீரப்³ப⁴ந்தரே அஞ்ஞஸ்ஸேவ ஜா²னமனேன நிப்³ப³த்தத்தா மனோமயஸ்ஸ ஸரீரஸ்ஸ நிப்³ப³த்திவஸேன பவத்தா மனோமயித்³தி⁴ நாம. ச² அபி⁴ஞ்ஞாதி ஆஸவக்க²யஞாணேன ஸத்³தி⁴ங் இத்³தி⁴விதா⁴தி³கா பஞ்சாபி⁴ஞ்ஞாயோ. திஸ்ஸன்னங் அட்ட²ன்னஞ்ச விஜ்ஜானங் தத்த² தத்த² ஸுத்தே க³ஹணங் வேனெய்யஜ்ஜா²ஸயவஸேனாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஸத்த ஸத்³த⁴ம்மா நாம ஸத்³தா⁴ ஹிரீ ஒத்தப்பங் பா³ஹுஸச்சங் வீரியங் ஸதி பஞ்ஞா ச. யே ஸந்தா⁴ய வுத்தங் ‘‘இத⁴ பி⁴க்கு² ஸத்³தோ⁴ ஹோதி, ஹிரிமா, ஒத்தப்பீ, ப³ஹுஸ்ஸுதோ, ஆரத்³த⁴வீரியோ, உபட்டி²தஸ்ஸதி, பஞ்ஞவா ஹோதீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 3.330). சத்தாரி ஜா²னானீதி யானி கானிசி சத்தாரி ரூபாவசரஜ்ஜா²னானி.

Vijjāhīti ettha vindiyaṃ vindatīti vijjā, yāthāvato upalabbhatīti attho. Attano vā paṭipakkhassa vijjhanaṭṭhena vijjā, tamokkhandhādikassa padālanaṭṭhenāti attho. Tato eva attano visayassa viditakaraṇaṭṭhenapi vijjā. Sampannattāti samannāgatattā paripuṇṇattā vā, avikalattāti attho. Tatrāti ambaṭṭhasutte. Manomayiddhiyāti ettha ‘‘idha bhikkhu imamhā kāyā aññaṃ kāyaṃ abhinimmināti rūpiṃ manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahīnindriya’’nti (dī. ni. 1.236) iminā nayena āgatā iddhi sarīrabbhantare aññasseva jhānamanena nibbattattā manomayassa sarīrassa nibbattivasena pavattā manomayiddhi nāma. Cha abhiññāti āsavakkhayañāṇena saddhiṃ iddhividhādikā pañcābhiññāyo. Tissannaṃ aṭṭhannañca vijjānaṃ tattha tattha sutte gahaṇaṃ veneyyajjhāsayavasenāti daṭṭhabbaṃ. Satta saddhammā nāma saddhā hirī ottappaṃ bāhusaccaṃ vīriyaṃ sati paññā ca. Ye sandhāya vuttaṃ ‘‘idha bhikkhu saddho hoti, hirimā, ottappī, bahussuto, āraddhavīriyo, upaṭṭhitassati, paññavā hotī’’ti (dī. ni. 3.330). Cattāri jhānānīti yāni kānici cattāri rūpāvacarajjhānāni.

கஸ்மா பனெத்த² ஸீலாத³யோயேவ பன்னரஸ ‘‘சரண’’ந்தி வுத்தாதி சோத³னங் ஸந்தா⁴யாஹ ‘‘இமேயேவ ஹீ’’திஆதி³. தேன தேஸங் ஸிக்க²த்தயஸங்க³ஹதோ நிப்³பா³னுபக³மனே ஏகங்ஸதோ ஸாத⁴னபா⁴வமாஹ. இதா³னி தத³த்த²ஸாத⁴னாய ஆக³மங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யதா²ஹா’’திஆதி³மாஹ. ப⁴க³வாதிஆதி³ வுத்தஸ்ஸேவத்த²ஸ்ஸ நிக³மனவஸேன வுத்தங். நனு சாயங் விஜ்ஜாசரணஸம்பதா³ ஸாவகேஸுபி லப்³ப⁴தீதி? கிஞ்சாபி லப்³ப⁴தி, ந பன ததா², யதா² ப⁴க³வதோதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘தத்த² விஜ்ஜாஸம்பதா³’’திஆதி³ வுத்தங். ஆஸவக்க²யவிஜ்ஜாய ஸப்³ப³ஞ்ஞுபா⁴வஸித்³தி⁴தோ ஆஹ ‘‘விஜ்ஜாஸம்பதா³ ப⁴க³வதோ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதங் பூரெத்வா டி²தா’’தி. சதூஸு ஜா²னேஸு அந்தோக³த⁴பா⁴வேன சரணத⁴ம்மபரியாபன்னத்தா கருணாப்³ரஹ்மவிஹாரஸ்ஸ யதா²ரஹங் தஸ்ஸ ச மஹாகருணாஸமாபத்திவஸேன அஸாதா⁴ரணஸபா⁴வஸ்ஸ ப⁴க³வதி உபலப்³ப⁴னதோ ஆஹ ‘‘சரணஸம்பதா³ மஹாகாருணிகதங் பூரெத்வா டி²தா’’தி. யதா² ஸத்தானங் அனத்த²ங் பரிவஜ்ஜெத்வா அத்தே² நியோஜனங் பஞ்ஞாய வினா ந ஹோதி, ஏவங் நேஸங் அத்தா²னத்த²ஜானநங் ஸத்து² கருணாய வினா ந ஹோதீதி உப⁴யம்பி உப⁴யத்த² ஸகிச்சகமேவ ஸியா. யத்த² பன யஸ்ஸா பதா⁴னபா⁴வோ, தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸோ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதாயா’’திஆதி³ வுத்தங். யதா² தங் விஜ்ஜாசரணஸம்பன்னோதி எத்த² தந்தி நிபாதமத்தங், யதா² அஞ்ஞோபி விஜ்ஜாசரணஸம்பன்னோ நியோஜேதி, ததா² அயந்தி அத்தோ². தேன விஜ்ஜாசரணஸம்பன்னஸ்ஸேவாயங் ஆவேணிகா படிபத்தீதி த³ஸ்ஸேதி. ஸா பனாயங் ஸத்து² விஜ்ஜாசரணஸம்பதா³ ஸாஸனஸ்ஸ நிய்யானிகதாய ஸாவகானங் ஸம்மாபடிபத்தியா ஏகந்தகாரணந்தி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘தேனஸ்ஸா’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² அத்தந்தபாத³யோதி ஆதி³-ஸத்³தே³ன பரந்தபஉப⁴யந்தபா க³ஹிதா. ஸேஸங் ஸுவிஞ்ஞெய்யமேவ.

Kasmā panettha sīlādayoyeva pannarasa ‘‘caraṇa’’nti vuttāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘imeyeva hī’’tiādi. Tena tesaṃ sikkhattayasaṅgahato nibbānupagamane ekaṃsato sādhanabhāvamāha. Idāni tadatthasādhanāya āgamaṃ dassento ‘‘yathāhā’’tiādimāha. Bhagavātiādi vuttassevatthassa nigamanavasena vuttaṃ. Nanu cāyaṃ vijjācaraṇasampadā sāvakesupi labbhatīti? Kiñcāpi labbhati, na pana tathā, yathā bhagavatoti dassetuṃ ‘‘tattha vijjāsampadā’’tiādi vuttaṃ. Āsavakkhayavijjāya sabbaññubhāvasiddhito āha ‘‘vijjāsampadā bhagavato sabbaññutaṃ pūretvā ṭhitā’’ti. Catūsu jhānesu antogadhabhāvena caraṇadhammapariyāpannattā karuṇābrahmavihārassa yathārahaṃ tassa ca mahākaruṇāsamāpattivasena asādhāraṇasabhāvassa bhagavati upalabbhanato āha ‘‘caraṇasampadā mahākāruṇikataṃ pūretvā ṭhitā’’ti. Yathā sattānaṃ anatthaṃ parivajjetvā atthe niyojanaṃ paññāya vinā na hoti, evaṃ nesaṃ atthānatthajānanaṃ satthu karuṇāya vinā na hotīti ubhayampi ubhayattha sakiccakameva siyā. Yattha pana yassā padhānabhāvo, taṃ dassetuṃ ‘‘so sabbaññutāyā’’tiādi vuttaṃ. Yathā taṃ vijjācaraṇasampannoti ettha tanti nipātamattaṃ, yathā aññopi vijjācaraṇasampanno niyojeti, tathā ayanti attho. Tena vijjācaraṇasampannassevāyaṃ āveṇikā paṭipattīti dasseti. Sā panāyaṃ satthu vijjācaraṇasampadā sāsanassa niyyānikatāya sāvakānaṃ sammāpaṭipattiyā ekantakāraṇanti dassetuṃ ‘‘tenassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha attantapādayoti ādi-saddena parantapaubhayantapā gahitā. Sesaṃ suviññeyyameva.

எத்த² ச விஜ்ஜாஸம்பதா³ய ஸத்து² பஞ்ஞாமஹத்தங் பகாஸிதங் ஹோதி, சரணஸம்பதா³ய கருணாமஹத்தங். தேஸு பஞ்ஞாய ப⁴க³வதோ த⁴ம்மரஜ்ஜப்பத்தி, கருணாய த⁴ம்மஸங்விபா⁴கோ³. பஞ்ஞாய ஸங்ஸாரது³க்க²னிப்³பி³தா³, கருணாய ஸங்ஸாரது³க்க²ஸஹனங். பஞ்ஞாய பரது³க்க²பரிஜானநங், கருணாய பரது³க்க²பதிகாராரம்போ⁴. பஞ்ஞாய பரினிப்³பா³னாபி⁴முக²பா⁴வோ, கருணாய தத³தி⁴க³மோ. பஞ்ஞாய ஸயங் தரணங், கருணாய பரேஸங் தாரணங். பஞ்ஞாய பு³த்³த⁴பா⁴வஸித்³தி⁴, கருணாய பு³த்³த⁴கிச்சஸித்³தி⁴. கருணாய வா போ³தி⁴ஸத்தபூ⁴மியங் ஸங்ஸாராபி⁴முக²பா⁴வோ, பஞ்ஞாய தத்த² அனபி⁴ரதி, ததா² கருணாய பரேஸங் அபி⁴ங்ஸாபனங், பஞ்ஞாய ஸயங் பரேஹி அபா⁴யனங். கருணாய பரங் ரக்க²ந்தோ அத்தானங் ரக்க²தி, பஞ்ஞாய அத்தானங் ரக்க²ந்தோ பரங் ரக்க²தி. ததா² கருணாய அபரந்தபோ, பஞ்ஞாய அனத்தந்தபோ, தேன அத்தஹிதாய படிபன்னாதீ³ஸு சதூஸு புக்³க³லேஸு சதுத்த²புக்³க³லபா⁴வோ ஸித்³தோ⁴ ஹோதி. ததா² கருணாய லோகனாத²தா, பஞ்ஞாய அத்தனாத²தா. கருணாய சஸ்ஸ நின்னதாபா⁴வோ, பஞ்ஞாய உன்னமாபா⁴வோ. ததா² கருணாய ஸப்³ப³ஸத்தேஸு ஜனிதானுக்³க³ஹோ, பஞ்ஞானுக³தத்தா ந ச ந ஸப்³ப³த்த² விரத்தசித்தோ, பஞ்ஞாய ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு விரத்தசித்தோ, கருணானுக³தத்தா ந ச ந ஸப்³ப³ஸத்தானுக்³க³ஹாய பவத்தோ. யதா² ஹி கருணா ப⁴க³வதோ ஸினேஹஸோகவிரஹிதா, ஏவங் பஞ்ஞா அஹங்காரமமங்காரவினிமுத்தாதி அஞ்ஞமஞ்ஞவிஸோதி⁴தா பரமவிஸுத்³தா⁴ கு³ணவிஸேஸா விஜ்ஜாசரணஸம்பதா³ஹி பகாஸிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

Ettha ca vijjāsampadāya satthu paññāmahattaṃ pakāsitaṃ hoti, caraṇasampadāya karuṇāmahattaṃ. Tesu paññāya bhagavato dhammarajjappatti, karuṇāya dhammasaṃvibhāgo. Paññāya saṃsāradukkhanibbidā, karuṇāya saṃsāradukkhasahanaṃ. Paññāya paradukkhaparijānanaṃ, karuṇāya paradukkhapatikārārambho. Paññāya parinibbānābhimukhabhāvo, karuṇāya tadadhigamo. Paññāya sayaṃ taraṇaṃ, karuṇāya paresaṃ tāraṇaṃ. Paññāya buddhabhāvasiddhi, karuṇāya buddhakiccasiddhi. Karuṇāya vā bodhisattabhūmiyaṃ saṃsārābhimukhabhāvo, paññāya tattha anabhirati, tathā karuṇāya paresaṃ abhiṃsāpanaṃ, paññāya sayaṃ parehi abhāyanaṃ. Karuṇāya paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhati, paññāya attānaṃ rakkhanto paraṃ rakkhati. Tathā karuṇāya aparantapo, paññāya anattantapo, tena attahitāya paṭipannādīsu catūsu puggalesu catutthapuggalabhāvo siddho hoti. Tathā karuṇāya lokanāthatā, paññāya attanāthatā. Karuṇāya cassa ninnatābhāvo, paññāya unnamābhāvo. Tathā karuṇāya sabbasattesu janitānuggaho, paññānugatattā na ca na sabbattha virattacitto, paññāya sabbadhammesu virattacitto, karuṇānugatattā na ca na sabbasattānuggahāya pavatto. Yathā hi karuṇā bhagavato sinehasokavirahitā, evaṃ paññā ahaṃkāramamaṃkāravinimuttāti aññamaññavisodhitā paramavisuddhā guṇavisesā vijjācaraṇasampadāhi pakāsitāti daṭṭhabbaṃ.

இதா³னி ஸுக³தோதி இமஸ்ஸ அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஸோப⁴னக³மனத்தா’’திஆதி³. ‘‘க³தே டி²தே’’திஆதீ³ஸு க³மனம்பி க³தந்தி வுச்சதீதி ஆஹ ‘‘க³மனம்பி ஹி க³தந்தி வுச்சதீ’’தி. ஸோப⁴னந்தி ஸுப⁴ங், ஸுப⁴பா⁴வோ விஸுத்³த⁴தாய, விஸுத்³த⁴தா தோ³ஸவிக³மேனாதி ஆஹ ‘‘பரிஸுத்³த⁴மனவஜ்ஜ’’ந்தி. க³மனஞ்ச நாம ப³ஹுவித⁴ந்தி இதா⁴தி⁴ப்பேதங் க³மனங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘அரியமக்³கோ³’’தி ஆஹ. ஸோ ஹி நிப்³பா³னஸ்ஸ க³தி அதி⁴க³மோதி ச கத்வா க³தங் க³மனந்தி ச வுச்சதி. இதா³னி தஸ்ஸேவ க³மனே காரணங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘தேன ஹேஸா’’திஆதி³ வுத்தங். கே²மங் தி³ஸந்தி நிப்³பா³னங். அஸஜ்ஜமானோதி பரிபந்தா²பா⁴வேன ஸுக³திக³மனேபி அஸஜ்ஜந்தோ ஸங்க³ங் அகரொந்தோ, பகே³வ இதரத்த². அத² வா ஏகாஸனே நிஸீதி³த்வா கி²ப்பாபி⁴ஞ்ஞாவஸேனேவ சதுன்னம்பி மக்³கா³னங் படிலத்³த⁴பா⁴வதோ அஸஜ்ஜமானோ அப³ஜ்ஜ²ந்தோ க³தோ. யங் க³மனங் க³ச்ச²ந்தோ ஸப்³ப³க³மனத்த²ங் ஆவஹதி, ஸப்³ப³ஞ்ச அனுத்தரங் ஸம்பத்திங் ஆவஹதி, ததே³வ ஸோப⁴னங் நாம, தேன ச ப⁴க³வா க³தோதி ஆஹ ‘‘இதி ஸோப⁴னக³மனத்தா ஸுக³தோ’’தி ஸோப⁴னத்தோ² ஸுஸத்³தோ³தி கத்வா.

Idāni sugatoti imassa atthaṃ dassento āha ‘‘sobhanagamanattā’’tiādi. ‘‘Gate ṭhite’’tiādīsu gamanampi gatanti vuccatīti āha ‘‘gamanampi hi gatanti vuccatī’’ti. Sobhananti subhaṃ, subhabhāvo visuddhatāya, visuddhatā dosavigamenāti āha ‘‘parisuddhamanavajja’’nti. Gamanañca nāma bahuvidhanti idhādhippetaṃ gamanaṃ dassento ‘‘ariyamaggo’’ti āha. So hi nibbānassa gati adhigamoti ca katvā gataṃ gamananti ca vuccati. Idāni tasseva gamane kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘tena hesā’’tiādi vuttaṃ. Khemaṃ disanti nibbānaṃ. Asajjamānoti paripanthābhāvena sugatigamanepi asajjanto saṅgaṃ akaronto, pageva itarattha. Atha vā ekāsane nisīditvā khippābhiññāvaseneva catunnampi maggānaṃ paṭiladdhabhāvato asajjamāno abajjhanto gato. Yaṃ gamanaṃ gacchanto sabbagamanatthaṃ āvahati, sabbañca anuttaraṃ sampattiṃ āvahati, tadeva sobhanaṃ nāma, tena ca bhagavā gatoti āha ‘‘iti sobhanagamanattā sugato’’ti sobhanattho susaddoti katvā.

அஸுந்த³ரானங் து³க்கா²னங் ஸங்கா²ரப்பவத்தீனங் அபா⁴வதோ அச்சந்தஸுக²த்தா ஏகந்ததோ ஸுந்த³ரங் நாம அஸங்க²தா தா⁴தூதி ஆஹ ‘‘ஸுந்த³ரஞ்சேஸ டா²னங் க³தோ அமதங் நிப்³பா³ன’’ந்தி. தேனாஹ ப⁴க³வா ‘‘நிப்³பா³னங் பரமங் ஸுக²’’ந்தி (ம॰ நி॰ 2.215; த⁴॰ ப॰ 203-204). ஸம்மாதி ஸுட்டு². ஸுட்டு² க³மனஞ்ச நாம படிபக்கே²ன அனபி⁴பூ⁴தஸ்ஸ க³மனந்தி ஆஹ ‘‘பஹீனே கிலேஸே புன அபச்சாக³ச்ச²ந்தோ’’தி, பஹீனானங் புன அஸமுதா³சாரவஸேன அபச்சாக³ச்ச²ந்தோ. வுத்தமேவத்த²ங் ஆக³மங் த³ஸ்ஸெத்வா விபா⁴வெந்தோ ஆஹ ‘‘வுத்தஞ்சேத’’ந்திஆதி³. ஏதந்தி தேன தேன மக்³கே³ன பஹீனகிலேஸானங் புன அபச்சாக³மனங், இத³ஞ்ச ஸிகா²ப்பத்தங் ஸம்மாக³மனங், யாய ஆக³மனீயபடிபதா³ய ஸித்³த⁴ங், ஸாபி ஸம்மாக³மனமேவாதி ஏவம்பி ப⁴க³வா ஸுக³தோதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸம்மா வா ஆக³தோ’’திஆதி³ வுத்தங். ஸம்மாபடிபத்தியாதி ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா ஸம்பாபனே அவிபரீதபடிபத்தியா. ஸப்³ப³லோகஸ்ஸ ஹிதஸுக²மேவ கரொந்தாதி ஏதேன மஹாபோ³தி⁴யா படிபதா³ அவிபா⁴கே³ன ஸப்³ப³ஸத்தானங் ஸப்³ப³தா³ ஹிதஸுகா²வஹபா⁴வேனேவ பவத்ததீதி த³ஸ்ஸேதி. ஸஸ்ஸதங் உச்சே²த³ந்தி இமே அந்தே அனுபக³ச்ச²ந்தோ க³தோதி ஏதேன படிச்சஸமுப்பாத³க³திங் த³ஸ்ஸேதி. காமஸுக²ங் அத்தகிலமத²ந்தி இமே அனுபக³ச்ச²ந்தோ க³தோதி ஏதேன அரியமக்³க³க³திங் த³ஸ்ஸேதி.

Asundarānaṃ dukkhānaṃ saṅkhārappavattīnaṃ abhāvato accantasukhattā ekantato sundaraṃ nāma asaṅkhatā dhātūti āha ‘‘sundarañcesa ṭhānaṃ gato amataṃ nibbāna’’nti. Tenāha bhagavā ‘‘nibbānaṃ paramaṃ sukha’’nti (ma. ni. 2.215; dha. pa. 203-204). Sammāti suṭṭhu. Suṭṭhu gamanañca nāma paṭipakkhena anabhibhūtassa gamananti āha ‘‘pahīne kilese puna apaccāgacchanto’’ti, pahīnānaṃ puna asamudācāravasena apaccāgacchanto. Vuttamevatthaṃ āgamaṃ dassetvā vibhāvento āha ‘‘vuttañceta’’ntiādi. Etanti tena tena maggena pahīnakilesānaṃ puna apaccāgamanaṃ, idañca sikhāppattaṃ sammāgamanaṃ, yāya āgamanīyapaṭipadāya siddhaṃ, sāpi sammāgamanamevāti evampi bhagavā sugatoti dassetuṃ ‘‘sammā vā āgato’’tiādi vuttaṃ. Sammāpaṭipattiyāti sammāsambodhiyā sampāpane aviparītapaṭipattiyā. Sabbalokassa hitasukhameva karontāti etena mahābodhiyā paṭipadā avibhāgena sabbasattānaṃ sabbadā hitasukhāvahabhāveneva pavattatīti dasseti. Sassataṃ ucchedanti ime ante anupagacchanto gatoti etena paṭiccasamuppādagatiṃ dasseti. Kāmasukhaṃ attakilamathanti ime anupagacchanto gatoti etena ariyamaggagatiṃ dasseti.

தத்ராதி யுத்தட்டா²னே யுத்தஸ்ஸேவ பா⁴ஸனே. நிப்பா²தே³தப்³பே³ ஸாதே⁴தப்³பே³ சேதங் பு⁴ம்மங். அபூ⁴தந்தி அபூ⁴தத்த²ங். அத்த²முகே²ன ஹி வாசாய அபூ⁴ததா பூ⁴ததா வா. அதச்ச²ந்தி தஸ்ஸேவ வேவசனங். அனத்த²ஸங்ஹிதந்தி தி³ட்ட²த⁴ம்மிகேன ஸம்பராயிகேன வா அனத்தே²ன ஸங்ஹிதங் அனத்த²ஸங்ஹிதங், அனத்தா²வஹங். ந அத்தோ²தி அனத்தோ², அத்த²ஸ்ஸ படிபக்கோ² அபா⁴வோ ச, தேன ஸங்ஹிதங், பிஸுணவாசங் ஸம்ப²ப்பலாபஞ்சாதி அத்தோ². ஏவமெத்த² சதுப்³பி³த⁴ஸ்ஸபி வசீது³ச்சரிதஸ்ஸ ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³. எத்த² ச பட²மா வாசா ஸீலவந்தங் ‘‘து³ஸ்ஸீலோ’’தி, அசண்டா³லாதி³ங் ‘‘சண்டா³லோ’’திஆதி³னா பா⁴ஸமானஸ்ஸ த³ட்ட²ப்³பா³. து³தியா து³ஸ்ஸீலங் ‘‘து³ஸ்ஸீலோ’’தி, சண்டா³லாதி³மேவ ‘‘சண்டா³லோ’’திஆதி³னா அவினயேன பா⁴ஸமானஸ்ஸ. ததியா நேரயிகாதி³கஸ்ஸ நேரயிகாதி³பா⁴வவிபா⁴வனீகதா² யதா² ‘‘ஆபாயிகோ தே³வத³த்தோ நேரயிகோ’’திஆதி³கா. சதுத்தீ² ‘‘வேத³விஹிதேன யஞ்ஞவிதி⁴னா பாணாதிபாதாதி³கதங் ஸுக³திங் ஆவஹதீ’’தி லோகஸ்ஸ ப்³யாமோஹனகதா². பஞ்சமீ பூ⁴தேன பேஸுஞ்ஞுபஸங்ஹாரா கதா². ச²ட்டா² யுத்தபத்தட்டா²னே பவத்திதா தா³னஸீலாதி³கதா² வேதி³தப்³பா³. ஏவங் ஸம்மா க³த³த்தாதி யதா²வுத்தங் அபூ⁴தாதி³ங் வஜ்ஜெத்வா பூ⁴தங் தச்ச²ங் அத்த²ஸங்ஹிதங் பியங் மனாபங் ததோ ஏவ ஸம்மா ஸுட்டு² க³த³னதோ ஸுக³தோ. ஆபாத²க³மனமத்தேன கஸ்ஸசி அப்பியம்பி ஹி ப⁴க³வதோ வசனங் பியங் மனாபமேவ அத்த²ஸித்³தி⁴யா லோகஸ்ஸ ஹிதஸுகா²வஹத்தா. எத்த² பன த³-காரஸ்ஸ த-காரங் கத்வா ‘‘ஸுக³தோ’’தி வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

Tatrāti yuttaṭṭhāne yuttasseva bhāsane. Nipphādetabbe sādhetabbe cetaṃ bhummaṃ. Abhūtanti abhūtatthaṃ. Atthamukhena hi vācāya abhūtatā bhūtatā vā. Atacchanti tasseva vevacanaṃ. Anatthasaṃhitanti diṭṭhadhammikena samparāyikena vā anatthena saṃhitaṃ anatthasaṃhitaṃ, anatthāvahaṃ. Na atthoti anattho, atthassa paṭipakkho abhāvo ca, tena saṃhitaṃ, pisuṇavācaṃ samphappalāpañcāti attho. Evamettha catubbidhassapi vacīduccaritassa saṅgaho daṭṭhabbo. Ettha ca paṭhamā vācā sīlavantaṃ ‘‘dussīlo’’ti, acaṇḍālādiṃ ‘‘caṇḍālo’’tiādinā bhāsamānassa daṭṭhabbā. Dutiyā dussīlaṃ ‘‘dussīlo’’ti, caṇḍālādimeva ‘‘caṇḍālo’’tiādinā avinayena bhāsamānassa. Tatiyā nerayikādikassa nerayikādibhāvavibhāvanīkathā yathā ‘‘āpāyiko devadatto nerayiko’’tiādikā. Catutthī ‘‘vedavihitena yaññavidhinā pāṇātipātādikataṃ sugatiṃ āvahatī’’ti lokassa byāmohanakathā. Pañcamī bhūtena pesuññupasaṃhārā kathā. Chaṭṭhā yuttapattaṭṭhāne pavattitā dānasīlādikathā veditabbā. Evaṃ sammā gadattāti yathāvuttaṃ abhūtādiṃ vajjetvā bhūtaṃ tacchaṃ atthasaṃhitaṃ piyaṃ manāpaṃ tato eva sammā suṭṭhu gadanato sugato. Āpāthagamanamattena kassaci appiyampi hi bhagavato vacanaṃ piyaṃ manāpameva atthasiddhiyā lokassa hitasukhāvahattā. Ettha pana da-kārassa ta-kāraṃ katvā ‘‘sugato’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.

அபரோ நயோ – ஸோப⁴னங் க³தங் க³மனங் ஏதஸ்ஸாதி ஸுக³தோ. ப⁴க³வதோ ஹி வேனெய்யஜனுபஸங்கமனங் ஏகந்தேன தேஸங் ஹிதஸுக²னிப்பா²த³னதோ ஸோப⁴னங் ப⁴த்³த³கங். ததா² லக்க²ணானுப்³யஞ்ஜனப்படிமண்டி³தரூபகாயதாய து³தவிலம்பி³தக²லிதானுகட்³ட⁴னநிப்பீளனுக்குடிககுடிலாகுலதாதி³தோ³ஸவிரஹிதங் விலாஸிதராஜஹங்ஸவஸப⁴வாரணமிக³ராஜக³மனங் காயக³மனங் ஞாணக³மனஞ்ச விபுலனிம்மலகருணாஸதிவீரியாதி³கு³ணவிஸேஸஹிதமபி⁴னீஹாரதோ யாவ மஹாபோ³தி⁴ அனவஜ்ஜதாய ஸத்தானங் ஹிதஸுகா²வஹதாய ச ஸோப⁴னமேவ. அத² வா ஸயம்பூ⁴ஞாணேன ஸகலம்பி லோகங் பரிஞ்ஞாபி⁴ஸமயவஸேன பரிஜானந்தோ ஸம்மா க³தோ அவக³தோதி ஸுக³தோ. ததா² லோகஸமுத³யங் பஹானாபி⁴ஸமயவஸேன பஜஹந்தோ அனுப்பத்தித⁴ம்மதங் ஆபாதெ³ந்தோ ஸம்மா க³தோ அதீதோதி ஸுக³தோ. லோகனிரோத⁴ங் நிப்³பா³னங் ஸச்சி²கிரியாபி⁴ஸமயவஸேன ஸம்மா க³தோ அதி⁴க³தோதி ஸுக³தோ. லோகனிரோத⁴கா³மினிங் படிபத³ங் பா⁴வனாபி⁴ஸமயவஸேன ஸம்மா க³தோ படிபன்னோதி ஸுக³தோ. ததா² யங் இமஸ்ஸ ஸதே³வகஸ்ஸ லோகஸ்ஸ தி³ட்ட²ங் ஸுதங் முதங் விஞ்ஞாதங் பத்தங் பரியேஸிதங் ஞாதங் அனுவிசரிதங் மனஸா, ஸப்³ப³ங் தங் ஹத்த²தலே ஆமலகங் விய ஸம்மா பச்சக்க²தோ க³தோ அப்³ப⁴ஞ்ஞாஸீதி ஸுக³தோ.

Aparo nayo – sobhanaṃ gataṃ gamanaṃ etassāti sugato. Bhagavato hi veneyyajanupasaṅkamanaṃ ekantena tesaṃ hitasukhanipphādanato sobhanaṃ bhaddakaṃ. Tathā lakkhaṇānubyañjanappaṭimaṇḍitarūpakāyatāya dutavilambitakhalitānukaḍḍhananippīḷanukkuṭikakuṭilākulatādidosavirahitaṃ vilāsitarājahaṃsavasabhavāraṇamigarājagamanaṃ kāyagamanaṃ ñāṇagamanañca vipulanimmalakaruṇāsativīriyādiguṇavisesahitamabhinīhārato yāva mahābodhi anavajjatāya sattānaṃ hitasukhāvahatāya ca sobhanameva. Atha vā sayambhūñāṇena sakalampi lokaṃ pariññābhisamayavasena parijānanto sammā gato avagatoti sugato. Tathā lokasamudayaṃ pahānābhisamayavasena pajahanto anuppattidhammataṃ āpādento sammā gato atītoti sugato. Lokanirodhaṃ nibbānaṃ sacchikiriyābhisamayavasena sammā gato adhigatoti sugato. Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ bhāvanābhisamayavasena sammā gato paṭipannoti sugato. Tathā yaṃ imassa sadevakassa lokassa diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ ñātaṃ anuvicaritaṃ manasā, sabbaṃ taṃ hatthatale āmalakaṃ viya sammā paccakkhato gato abbhaññāsīti sugato.

இதா³னி லோகவிதூ³தி இமஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஸப்³ப³தா² விதி³தலோகத்தா’’திஆதி³. தத்த² ஸப்³ப³தா²தி ஸப்³ப³ப்பகாரேன, யோ யோ லோகோ யேன யேன பகாரேன வேதி³தப்³போ³, தேன தேன பகாரேனாதி அத்தோ². தே பன பகாரே த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸபா⁴வதோ’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² ஸபா⁴வதோதி து³க்க²ஸபா⁴வதோ. ஸப்³போ³ ஹி லோகோ து³க்க²ஸபா⁴வோ. யதா²ஹ ‘‘ஸங்கி²த்தேன பஞ்சுபாதா³னக்க²ந்தா⁴ து³க்கா²’’தி. ஸமுத³யதோதி யதோ ஸமுதே³தி, ததோ தண்ஹாதி³தோ. நிரோத⁴தோதி யத்த² ஸோ நிருஜ்ஜ²தி, ததோ விஸங்கா²ரதோ. நிரோதூ⁴பாயதோதி யேன விதி⁴னா ஸோ நிரோதோ⁴ பத்தப்³போ³, ததோ அரியமக்³க³தோ இதோ அஞ்ஞஸ்ஸ பகாரஸ்ஸ அபா⁴வா. இதி ‘‘ஸப்³ப³தா² லோகங் அவேதீ³’’தி வத்வா தத³த்த²ஸாத⁴கங் ஸுத்தங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யத்த² கோ², ஆவுஸோ’’திஆதி³மாஹ. இத³ஞ்ச ஸுத்தங் ‘‘யத்த² கோ², ப⁴ந்தே, ந ஜாயதி…பே॰… ந உபபஜ்ஜதி, ஸக்கா நு கோ² ஸோ, ப⁴ந்தே, க³மனேன லோகஸ்ஸ அந்தோ ஞாதுங் வா த³ட்டு²ங் வா பாபுணிதுங் வா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 1.107; அ॰ நி॰ 4.45) ஓகாஸலோகஸ்ஸ க³திங் ஸந்தா⁴ய ரோஹிததே³வபுத்தேன புட்டோ² ப⁴க³வா அபா⁴ஸி. தத்த² ந ஜாயதீதிஆதி³னா உஜுகங் ஜாதிஆதீ³னி படிக்கி²பித்வா ந சவதி ந உபபஜ்ஜதீதி பத³த்³வயேன அபராபரங் சவனுபபதனானி படிக்கி²பதி. கேசி பன ‘‘ந ஜாயதீதிஆதி³ க³ப்³ப⁴ஸெய்யகாதி³வஸேன வுத்தங், இதரங் ஓபபாதிகவஸேனா’’தி வத³ந்தி. தந்தி ஜாதிஆதி³ரஹிதங். க³மனேனாதி பத³ஸா க³மனேன. லோகஸ்ஸந்தந்தி ஸங்கா²ரலோகஸ்ஸ அந்தபூ⁴தங் நிப்³பா³னங். ஞாதெய்யந்தி ஜானிதப்³ப³ங். த³ட்டெ²ய்யந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். பத்தெய்யந்தி பத்தப்³ப³ங். ‘‘ஞாதாயங் தி³ட்டா²யங் பத்தாய’’ந்தி வா பாடோ², தத்த² க³மனேன லோகஸ்ஸந்தங் ஞாதா அயங் தி³ட்டா² அயங் பத்தா அயந்தி ந வதா³மீதி அத்தோ². அயந்தி நிப்³பா³னத்தி²கோ.

Idāni lokavidūti imassa atthaṃ pakāsento āha ‘‘sabbathā viditalokattā’’tiādi. Tattha sabbathāti sabbappakārena, yo yo loko yena yena pakārena veditabbo, tena tena pakārenāti attho. Te pana pakāre dassetuṃ ‘‘sabhāvato’’tiādi vuttaṃ. Tattha sabhāvatoti dukkhasabhāvato. Sabbo hi loko dukkhasabhāvo. Yathāha ‘‘saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā’’ti. Samudayatoti yato samudeti, tato taṇhādito. Nirodhatoti yattha so nirujjhati, tato visaṅkhārato. Nirodhūpāyatoti yena vidhinā so nirodho pattabbo, tato ariyamaggato ito aññassa pakārassa abhāvā. Iti ‘‘sabbathā lokaṃ avedī’’ti vatvā tadatthasādhakaṃ suttaṃ dassento ‘‘yattha kho, āvuso’’tiādimāha. Idañca suttaṃ ‘‘yattha kho, bhante, na jāyati…pe… na upapajjati, sakkā nu kho so, bhante, gamanena lokassa anto ñātuṃ vā daṭṭhuṃ vā pāpuṇituṃ vā’’ti (saṃ. ni. 1.107; a. ni. 4.45) okāsalokassa gatiṃ sandhāya rohitadevaputtena puṭṭho bhagavā abhāsi. Tattha na jāyatītiādinā ujukaṃ jātiādīni paṭikkhipitvā na cavati na upapajjatīti padadvayena aparāparaṃ cavanupapatanāni paṭikkhipati. Keci pana ‘‘na jāyatītiādi gabbhaseyyakādivasena vuttaṃ, itaraṃ opapātikavasenā’’ti vadanti. Tanti jātiādirahitaṃ. Gamanenāti padasā gamanena. Lokassantanti saṅkhāralokassa antabhūtaṃ nibbānaṃ. Ñāteyyanti jānitabbaṃ. Daṭṭheyyanti daṭṭhabbaṃ. Patteyyanti pattabbaṃ. ‘‘Ñātāyaṃ diṭṭhāyaṃ pattāya’’nti vā pāṭho, tattha gamanena lokassantaṃ ñātā ayaṃ diṭṭhā ayaṃ pattā ayanti na vadāmīti attho. Ayanti nibbānatthiko.

காமங் பத³ஸா க³மனேன க³ந்த்வா லோகஸ்ஸந்தங் ஞாதுங் த³ட்டு²ங் பத்துங் வா ந ஸக்கா, அபி ச பரிமிதபரிச்சி²ன்னட்டா²னே தங் பஞ்ஞாபெத்வா த³ஸ்ஸேமீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘அபி சா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ப்³யாமமத்தே களேவரேதி ப்³யாமப்பமாணே அத்தபா⁴வே. இமினா ரூபக்க²ந்த⁴ங் த³ஸ்ஸேதி. ஸஸஞ்ஞிம்ஹீதி ஸஞ்ஞாய ஸஹிதே. இமினா ஸஞ்ஞாஸீஸேன வேத³னாத³யோ தயோ க²ந்தே⁴ த³ஸ்ஸேதி ஸஞ்ஞாஸஹிதத்தா ஏவ. ஸமனகேதி ஸவிஞ்ஞாணகேதி அத்தோ². இமினா விஞ்ஞாணக்க²ந்த⁴ங் த³ஸ்ஸேதி, அவிஞ்ஞாணகே பன உதுஸமுட்டா²னரூபஸமுதா³யமத்தே பஞ்ஞாபேதுங் ந ஸக்காதி அதி⁴ப்பாயோ. லோகந்தி க²ந்தா⁴தி³லோகங். லோகனிரோத⁴ந்தி தஸ்ஸ லோகஸ்ஸ நிருஜ்ஜ²னங் நிப்³பா³னமேவ வா. நிப்³பா³னம்பி ஹி க²ந்தே⁴ படிச்ச பஞ்ஞாபனதோ ஸரீரஸ்மிங்யேவ பஞ்ஞாபேதி. அதே³ஸம்பி ஹி தங் யேஸங் நிரோதோ⁴, தேஸங் வஸேன தே³ஸதோபி உபசாரவஸேன நித்³தி³ஸீயதி யதா² ‘‘சக்கு²ங் லோகே பியரூபங் ஸாதரூபங், எத்தே²ஸா தண்ஹா பஹீயமானா பஹீயதி, எத்த² நிருஜ்ஜ²மானா நிருஜ்ஜ²தீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.401; ம॰ நி॰ 1.134; விப⁴॰ 204).

Kāmaṃ padasā gamanena gantvā lokassantaṃ ñātuṃ daṭṭhuṃ pattuṃ vā na sakkā, api ca parimitaparicchinnaṭṭhāne taṃ paññāpetvā dassemīti dassento ‘‘api cā’’tiādimāha. Tattha byāmamatte kaḷevareti byāmappamāṇe attabhāve. Iminā rūpakkhandhaṃ dasseti. Sasaññimhīti saññāya sahite. Iminā saññāsīsena vedanādayo tayo khandhe dasseti saññāsahitattā eva. Samanaketi saviññāṇaketi attho. Iminā viññāṇakkhandhaṃ dasseti, aviññāṇake pana utusamuṭṭhānarūpasamudāyamatte paññāpetuṃ na sakkāti adhippāyo. Lokanti khandhādilokaṃ. Lokanirodhanti tassa lokassa nirujjhanaṃ nibbānameva vā. Nibbānampi hi khandhe paṭicca paññāpanato sarīrasmiṃyeva paññāpeti. Adesampi hi taṃ yesaṃ nirodho, tesaṃ vasena desatopi upacāravasena niddisīyati yathā ‘‘cakkhuṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhatī’’ti (dī. ni. 2.401; ma. ni. 1.134; vibha. 204).

க³மனேனாதி பாகதிகக³மனேன. லோகஸ்ஸந்தோதி ஸங்கா²ரலோகஸ்ஸ அந்தோ அந்தகிரியாய ஹேதுபூ⁴தங் நிப்³பா³னங். குதா³சனந்தி கதா³சிபி. அப்பத்வாதி அக்³க³மக்³கே³ன அனதி⁴க³ந்த்வா. பமோசனந்தி பமுத்தி நிஸ்ஸரணங். தஸ்மாதி யஸ்மா லோகந்தங் அப்பத்வா வட்டது³க்க²தோ முத்தி நத்தி², தஸ்மா. ஹவேதி நிபாதமத்தங். லோகவிதூ³தி ஸபா⁴வாதி³தோ ஸப்³ப³ங் லோகங் விஜானந்தோ. ஸுமேதோ⁴தி ஸுந்த³ரபஞ்ஞோ. லோகந்தகூ³தி பரிஞ்ஞாபி⁴ஸமயேன லோகங் விதி³த்வா பஹானாபி⁴ஸமயேன லோகந்தகூ³. மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியஸ்ஸ பரினிட்டி²தத்தா வுஸிதப்³ரஹ்மசரியோ. ஸப்³பே³ஸங் கிலேஸானங் ஸமிதத்தா சதுஸச்சத⁴ம்மானங் வா அபி⁴ஸமிதத்தா ஸமிதாவீ. நாஸீஸதீதி ந பத்தே²தி, யதா² இமங் லோகங், ஏவங் பரஞ்ச லோகங் நாஸீஸதி அப்படிஸந்தி⁴கத்தா.

Gamanenāti pākatikagamanena. Lokassantoti saṅkhāralokassa anto antakiriyāya hetubhūtaṃ nibbānaṃ. Kudācananti kadācipi. Appatvāti aggamaggena anadhigantvā. Pamocananti pamutti nissaraṇaṃ. Tasmāti yasmā lokantaṃ appatvā vaṭṭadukkhato mutti natthi, tasmā. Haveti nipātamattaṃ. Lokavidūti sabhāvādito sabbaṃ lokaṃ vijānanto. Sumedhoti sundarapañño. Lokantagūti pariññābhisamayena lokaṃ viditvā pahānābhisamayena lokantagū. Maggabrahmacariyassa pariniṭṭhitattā vusitabrahmacariyo. Sabbesaṃ kilesānaṃ samitattā catusaccadhammānaṃ vā abhisamitattā samitāvī. Nāsīsatīti na pattheti, yathā imaṃ lokaṃ, evaṃ parañca lokaṃ nāsīsati appaṭisandhikattā.

ஏவங் யதி³பி லோகவிது³தா அனவஸேஸதோ த³ஸ்ஸிதா ஸபா⁴வாதி³தோ த³ஸ்ஸிதத்தா, லோகோ பன ஏகதே³ஸேனேவ வுத்தோதி தங் அனவஸேஸதோ த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அபி ச தயோ லோகா’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² இந்த்³ரியப³த்³தா⁴னங் க²ந்தா⁴னங் ஸமூஹோ ஸந்தானோ ச ஸத்தலோகோ. ரூபாதீ³ஸு ஸத்தவிஸத்ததாய ஸத்தோ, லோகீயதி எத்த² குஸலாகுஸலங் தப்³பி³பாகோ சாதி லோகோ. அனிந்த்³ரியப³த்³தா⁴னங் ரூபாதீ³னங் ஸமூஹோ ஸந்தானோ ச ஓகாஸலோகோ லோகீயந்தி எத்த² ஜங்க³மா தா²வரா ச தேஸஞ்ச ஓகாஸபூ⁴தோதி கத்வா. ததா³தா⁴ரதாய ஹேஸ ‘‘பா⁴ஜனலோகோ’’திபி வுச்சதி. உப⁴யேபி க²ந்தா⁴ ஸங்கா²ரலோகோ பச்சயேஹி ஸங்க²ரீயந்தி லுஜ்ஜந்தி பலுஜ்ஜந்தி சாதி. ஆஹாரட்டி²திகாதி பச்சயட்டி²திகா, பச்சயாயத்தவுத்திகாதி அத்தோ². பச்சயத்தோ² ஹெத்த² ஆஹாரஸத்³தோ³ ‘‘அயமாஹாரோ அனுப்பன்னஸ்ஸ வா காமச்ச²ந்த³ஸ்ஸ உப்பாதா³யா’’திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 5.232) விய. ஏவஞ்ஹி ‘‘ஸப்³பே³ ஸத்தா’’தி இமினா அஸஞ்ஞஸத்தாபி பரிக்³க³ஹிதா ஹொந்தி. ஸா பனாயங் ஆஹாரட்டி²திகதா நிப்பரியாயதோ ஸங்கா²ரத⁴ம்மோ, ந ஸத்தத⁴ம்மோதி ஆஹ ‘‘ஆஹாரட்டி²திகாதி ஆக³தட்டா²னே ஸங்கா²ரலோகோ வேதி³தப்³போ³’’தி.

Evaṃ yadipi lokavidutā anavasesato dassitā sabhāvādito dassitattā, loko pana ekadeseneva vuttoti taṃ anavasesato dassetuṃ ‘‘api ca tayo lokā’’tiādi vuttaṃ. Tattha indriyabaddhānaṃ khandhānaṃ samūho santāno ca sattaloko. Rūpādīsu sattavisattatāya satto, lokīyati ettha kusalākusalaṃ tabbipāko cāti loko. Anindriyabaddhānaṃ rūpādīnaṃ samūho santāno ca okāsaloko lokīyanti ettha jaṅgamā thāvarā ca tesañca okāsabhūtoti katvā. Tadādhāratāya hesa ‘‘bhājanaloko’’tipi vuccati. Ubhayepi khandhā saṅkhāraloko paccayehi saṅkharīyanti lujjanti palujjanti cāti. Āhāraṭṭhitikāti paccayaṭṭhitikā, paccayāyattavuttikāti attho. Paccayattho hettha āhārasaddo ‘‘ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa uppādāyā’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.232) viya. Evañhi ‘‘sabbe sattā’’ti iminā asaññasattāpi pariggahitā honti. Sā panāyaṃ āhāraṭṭhitikatā nippariyāyato saṅkhāradhammo, na sattadhammoti āha ‘‘āhāraṭṭhitikāti āgataṭṭhāne saṅkhāraloko veditabbo’’ti.

யதி³ ஏவங் ‘‘ஸப்³பே³ ஸத்தா’’தி இத³ங் கத²ந்தி? புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னதே³ஸனாதி நாயங் தோ³ஸோ. கஸ்மா பன ப⁴க³வா கத்த²சி புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னங் கத்வா த⁴ம்மங் தே³ஸேதி, கத்த²சி த⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னங் கத்வா த⁴ம்மங் தே³ஸேதீதி? தே³ஸனாவிலாஸதோ வேனெய்யஜ்ஜா²ஸயதோ ச. தே³ஸனாவிலாஸப்பத்தா ஹி பு³த்³தா⁴ ப⁴க³வந்தோ, தே யதா²ருசி கத்த²சி புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னங் கத்வா கத்த²சி த⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னங் கத்வா த⁴ம்மங் தே³ஸெந்தி. யே வா பன வேனெய்யா ஸாஸனக்கமங் அனோதிண்ணா, தேஸங் புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னங் தே³ஸனங் தே³ஸெந்தி. யே ச ஓதிண்ணா, தேஸங் த⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னங். ஸம்முதிஸச்சவிஸயா புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னா தே³ஸனா, இதரா பரமத்த²ஸச்சவிஸயா. புரிமா கருணானுகூலா, இதரா பஞ்ஞானுகூலா. ஸத்³தா⁴னுஸாரீகொ³த்தானங் வா புரிமா. தே ஹி புக்³க³லப்பமாணிகா, பச்சி²மா த⁴ம்மானுஸாரீகொ³த்தானங். ஸத்³தா⁴சரிததாய வா லோகாதி⁴பதீனங் வஸேன புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னா, பஞ்ஞாசரிததாய த⁴ம்மாதி⁴பதீனங் வஸேன த⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னா. புரிமா ச நெய்யத்தா², பச்சி²மா நீதத்தா². இதி ப⁴க³வா தங் தங் விஸேஸங் அபெக்கி²த்வா தத்த² தத்த² து³வித⁴ங் தே³ஸனங் தே³ஸேதீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Yadi evaṃ ‘‘sabbe sattā’’ti idaṃ kathanti? Puggalādhiṭṭhānadesanāti nāyaṃ doso. Kasmā pana bhagavā katthaci puggalādhiṭṭhānaṃ katvā dhammaṃ deseti, katthaci dhammādhiṭṭhānaṃ katvā dhammaṃ desetīti? Desanāvilāsato veneyyajjhāsayato ca. Desanāvilāsappattā hi buddhā bhagavanto, te yathāruci katthaci puggalādhiṭṭhānaṃ katvā katthaci dhammādhiṭṭhānaṃ katvā dhammaṃ desenti. Ye vā pana veneyyā sāsanakkamaṃ anotiṇṇā, tesaṃ puggalādhiṭṭhānaṃ desanaṃ desenti. Ye ca otiṇṇā, tesaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. Sammutisaccavisayā puggalādhiṭṭhānā desanā, itarā paramatthasaccavisayā. Purimā karuṇānukūlā, itarā paññānukūlā. Saddhānusārīgottānaṃ vā purimā. Te hi puggalappamāṇikā, pacchimā dhammānusārīgottānaṃ. Saddhācaritatāya vā lokādhipatīnaṃ vasena puggalādhiṭṭhānā, paññācaritatāya dhammādhipatīnaṃ vasena dhammādhiṭṭhānā. Purimā ca neyyatthā, pacchimā nītatthā. Iti bhagavā taṃ taṃ visesaṃ apekkhitvā tattha tattha duvidhaṃ desanaṃ desetīti veditabbaṃ.

தி³ட்டி²க³திகானங் ஸஸ்ஸதாதி³வஸேன ‘‘அத்தா லோகோ’’தி பரிகப்பனா யேபு⁴ய்யேன ஸத்தவிஸயா, ந ஸங்கா²ரவிஸயாதி ஆஹ ‘‘ஸஸ்ஸதோ லோகோதி வா அஸஸ்ஸதோ லோகோதி வாதி ஆக³தட்டா²னே ஸத்தலோகோ வேதி³தப்³போ³’’தி. யாவதா சந்தி³மஸூரியா பரிஹரந்தீதி யத்தகே டா²னே சந்தி³மஸூரியா பரிவத்தந்தி பரிப்³ப⁴மந்தி. தி³ஸா ப⁴ந்தி விரோசமானாதி தேஸங் பரிப்³ப⁴மனேனேவ தா தா தி³ஸா பப⁴ஸ்ஸரா ஹுத்வா விரோசந்தி. அத² வா தி³ஸாதி உபயோக³ப³ஹுவசனங், தஸ்மா ஸயங் விரோசமானா சந்தி³மஸூரியா யத்தகா தி³ஸா ப⁴ந்தி ஸோபெ⁴ந்தி ஓபா⁴ஸயந்தீதி அத்தோ². தாவ ஸஹஸ்ஸதா⁴ லோகோதி தத்தகேன பமாணேன ஸஹஸ்ஸப்பகாரோ ஓகாஸலோகோ, ஸஹஸ்ஸலோகதா⁴துயோதி அத்தோ². ‘‘தாவஸஹஸ்ஸவா’’தி வா பாடோ², தாவ தத்தகங் ஸஹஸ்ஸங் அஸ்ஸ அத்தீ²தி தாவஸஹஸ்ஸவா. எத்தா²தி ஸஹஸ்ஸலோகதா⁴துஸங்கா²தே லோகே.

Diṭṭhigatikānaṃ sassatādivasena ‘‘attā loko’’ti parikappanā yebhuyyena sattavisayā, na saṅkhāravisayāti āha ‘‘sassato lokoti vā asassato lokoti vāti āgataṭṭhāne sattaloko veditabbo’’ti. Yāvatā candimasūriyā pariharantīti yattake ṭhāne candimasūriyā parivattanti paribbhamanti. Disā bhanti virocamānāti tesaṃ paribbhamaneneva tā tā disā pabhassarā hutvā virocanti. Atha vā disāti upayogabahuvacanaṃ, tasmā sayaṃ virocamānā candimasūriyā yattakā disā bhanti sobhenti obhāsayantīti attho. Tāva sahassadhā lokoti tattakena pamāṇena sahassappakāro okāsaloko, sahassalokadhātuyoti attho. ‘‘Tāvasahassavā’’ti vā pāṭho, tāva tattakaṃ sahassaṃ assa atthīti tāvasahassavā. Etthāti sahassalokadhātusaṅkhāte loke.

தம்பீதி திவித⁴ம்பி லோகங். ஸப்³ப³தா² அவேதீ³தி ஸப்³ப³ப்பகாரதோ படிவிஜ்ஜி². கத²ங் படிவிஜ்ஜீ²தி ஆஹ ‘‘ததா² ஹீ’’திஆதி³. ததா² ஹிஸ்ஸாதி இமஸ்ஸ ‘‘ஸப்³ப³தா² விதி³தோ’’தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. அஸ்ஸாதி அனேன ப⁴க³வதா. ஏகோ லோகோ ஸப்³பே³ ஸத்தா ஆஹாரட்டி²திகாதி யாய புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னாய கதா²ய ஸப்³பே³ஸங் ஸங்கா²ரானங் பச்சயாயத்தவுத்திதா வுத்தா, தாய ஸப்³போ³ ஸங்கா²ரலோகோ ஏகவிதோ⁴ பகாரந்தரஸ்ஸ அபா⁴வதோ. த்³வே லோகாதிஆதீ³ஸுபி இமினாவ நயேன அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. நாமக்³க³ஹணேன செத்த² நிப்³பா³னஸ்ஸ அக்³க³ஹணங் தஸ்ஸ அலோகஸபா⁴வத்தா. நனு ச ‘‘ஆஹாரட்டி²திகா’’தி எத்த² பச்சயாயத்தவுத்திதாய மக்³க³ப²லத⁴ம்மானம்பி லோகதா ஆபஜ்ஜதீதி? நாபஜ்ஜதி பரிஞ்ஞெய்யானங் து³க்க²ஸச்சத⁴ம்மானங் இத⁴ லோகோதி அதி⁴ப்பேதத்தா. அத² வா ந லுஜ்ஜதி ந பலுஜ்ஜதீதி யோ க³ஹிதோ ததா² ந ஹோதி, ஸோ லோகோதி தங்க³ஹணரஹிதானங் லோகுத்தரானங் நத்தி² லோகதா.

Tampīti tividhampi lokaṃ. Sabbathā avedīti sabbappakārato paṭivijjhi. Kathaṃ paṭivijjhīti āha ‘‘tathā hī’’tiādi. Tathā hissāti imassa ‘‘sabbathā vidito’’ti etena sambandho. Assāti anena bhagavatā. Eko loko sabbe sattā āhāraṭṭhitikāti yāya puggalādhiṭṭhānāya kathāya sabbesaṃ saṅkhārānaṃ paccayāyattavuttitā vuttā, tāya sabbo saṅkhāraloko ekavidho pakārantarassa abhāvato. Dve lokātiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Nāmaggahaṇena cettha nibbānassa aggahaṇaṃ tassa alokasabhāvattā. Nanu ca ‘‘āhāraṭṭhitikā’’ti ettha paccayāyattavuttitāya maggaphaladhammānampi lokatā āpajjatīti? Nāpajjati pariññeyyānaṃ dukkhasaccadhammānaṃ idha lokoti adhippetattā. Atha vā na lujjati na palujjatīti yo gahito tathā na hoti, so lokoti taṃgahaṇarahitānaṃ lokuttarānaṃ natthi lokatā.

திஸ்ஸோ வேத³னாதி ஸுக²து³க்க²உபெக்கா²வஸேன. சத்தாரோ ஆஹாராதி கப³ளீகாராஹாரோ ப²ஸ்ஸாஹாரோ மனோஸஞ்சேதனாஹாரோ விஞ்ஞாணாஹாரோதி சத்தாரோ ஆஹாரா. தத்த² கப³ளீகாராஹாரோ ஓஜட்ட²மகங் ரூபங் ஆஹரதீதி ஆஹாரோ. ப²ஸ்ஸோ திஸ்ஸோ வேத³னா ஆஹரதீதி ஆஹாரோ. மனோஸஞ்சேதனா தீஸு ப⁴வேஸு படிஸந்தி⁴ங் ஆஹரதீதி ஆஹாரோ. விஞ்ஞாணங் படிஸந்தி⁴க்க²ணே நாமரூபங் ஆஹரதீதி ஆஹாரோ. உபாதா³னானங் ஆரம்மணபூ⁴தா க²ந்தா⁴ உபாதா³னக்க²ந்தா⁴. ச² அஜ்ஜ²த்திகானி ஆயதனானீதி சக்கா²யதனாதி³மனாயதனபரியந்தானி. ஸத்த விஞ்ஞாணட்டி²தியோதி நானத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ, நானத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோ, ஏகத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ, ஏகத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோ, ஹெட்டி²மா ச தயோ ஆருப்பாதி இமா ஸத்த ‘‘விஞ்ஞாணங் திட்ட²தி எத்தா²தி விஞ்ஞாணட்டி²தியோ’’தி வுச்சந்தி. தத்த² நானத்தங் காயோ ஏதேஸங், நானத்தோ வா காயோ ஏதேஸந்தி நானத்தகாயா, நானத்தஸஞ்ஞா ஏதேஸங் அத்தீ²தி நானத்தஸஞ்ஞினோ. இமினா நயேன ஸேஸபதே³ஸுபி அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

Tisso vedanāti sukhadukkhaupekkhāvasena. Cattāro āhārāti kabaḷīkārāhāro phassāhāro manosañcetanāhāro viññāṇāhāroti cattāro āhārā. Tattha kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakaṃ rūpaṃ āharatīti āhāro. Phasso tisso vedanā āharatīti āhāro. Manosañcetanā tīsu bhavesu paṭisandhiṃ āharatīti āhāro. Viññāṇaṃ paṭisandhikkhaṇe nāmarūpaṃ āharatīti āhāro. Upādānānaṃ ārammaṇabhūtā khandhā upādānakkhandhā. Cha ajjhattikāni āyatanānīti cakkhāyatanādimanāyatanapariyantāni. Satta viññāṇaṭṭhitiyoti nānattakāyā nānattasaññino, nānattakāyā ekattasaññino, ekattakāyā nānattasaññino, ekattakāyā ekattasaññino, heṭṭhimā ca tayo āruppāti imā satta ‘‘viññāṇaṃ tiṭṭhati etthāti viññāṇaṭṭhitiyo’’ti vuccanti. Tattha nānattaṃ kāyo etesaṃ, nānatto vā kāyo etesanti nānattakāyā, nānattasaññā etesaṃ atthīti nānattasaññino. Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.

ஸப்³பே³ மனுஸ்ஸா (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.127; அ॰ நி॰ அட்ட²॰ 3.7.44-45) ச²காமாவசரா ச தே³வா ஏகச்சே ச வினிபாதிகா ‘‘நானத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ’’தி வுச்சந்தி. அபரிமாணேஸு ஹி சக்கவாளேஸு அபரிமாணானங் மனுஸ்ஸானங் வண்ணஸண்டா²னாதி³வஸேன த்³வேபி ஏகஸதி³ஸா நத்தி². யேபி கத்த²சி யமகபா⁴தரோ வண்ணேன வா ஸண்டா²னேன வா ஏகஸதி³ஸா ஹொந்தி, தேஸம்பி ஆலோகிதவிலோகிதகதி²தஹஸிதக³மனடா²னாதீ³ஹி விஸேஸோ ஹோதியேவ, படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞா ச நேஸங் திஹேதுகாபி து³ஹேதுகாபி அஹேதுகாபி ஹோதி, தஸ்மா ஸப்³பே³பி மனுஸ்ஸா நானத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ. ச²காமாவசரதே³வேஸு ச கேஸஞ்சி காயோ நீலோ ஹோதி, கேஸஞ்சி பீதாதி³வண்ணோ, படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞா ச நேஸங் து³ஹேதுகாபி திஹேதுகாபி ஹோதி, தஸ்மா தேபி நானத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ. ஏகச்சே வினிபாதிகா பன சதுஅபாயவினிமுத்தகா உத்தரமாதா யக்கி²னீ, பியங்கரமாதா, த⁴ம்மகு³த்தாதி ஏவமாத³யோ த³ட்ட²ப்³பா³. ஏதேஸஞ்ஹி ஓதா³தகஆளமங்கு³ரச்ச²விஸாமவண்ணாதி³வஸேன சேவ கிஸதூ²லரஸ்ஸதீ³கா⁴தி³வஸேன ச காயோ நானா ஹோதி, மனுஸ்ஸானங் விய திஹேதுகது³ஹேதுகாஹேதுகவஸேன படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞாபி, தே பன தே³வா விய ந மஹேஸக்கா² , கபணமனுஸ்ஸா விய அப்பேஸக்கா² து³ல்லப⁴கா⁴ஸச்சா²த³னா து³க்க²பீளிதா விஹரந்தி, ஏகச்சே காளபக்கே² து³க்கி²தா ஜுண்ஹபக்கே² ஸுகி²தா ஹொந்தி, தஸ்மா ஸுக²ஸமுஸ்ஸயதோ வினிபதிதத்தா ஸுக²ஸமுஸ்ஸயதோ வினிபாதோ ஏதேஸங் அத்தீ²தி வினிபாதிகாதி வுத்தா ஸதிபி தே³வபா⁴வே தி³ப்³ப³ஸம்பத்தியா அபா⁴வதோ. யே பனெத்த² திஹேதுகா, தேஸங் த⁴ம்மாபி⁴ஸமயோபி ஹோதி. பியங்கரமாதா ஹி யக்கி²னீ பச்சூஸஸமயே அனுருத்³த⁴த்தே²ரஸ்ஸ த⁴ம்மங் ஸஜ்ஜா²யதோ ஸுத்வா –

Sabbe manussā (dī. ni. aṭṭha. 2.127; a. ni. aṭṭha. 3.7.44-45) chakāmāvacarā ca devā ekacce ca vinipātikā ‘‘nānattakāyā nānattasaññino’’ti vuccanti. Aparimāṇesu hi cakkavāḷesu aparimāṇānaṃ manussānaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena dvepi ekasadisā natthi. Yepi katthaci yamakabhātaro vaṇṇena vā saṇṭhānena vā ekasadisā honti, tesampi ālokitavilokitakathitahasitagamanaṭhānādīhi viseso hotiyeva, paṭisandhisaññā ca nesaṃ tihetukāpi duhetukāpi ahetukāpi hoti, tasmā sabbepi manussā nānattakāyā nānattasaññino. Chakāmāvacaradevesu ca kesañci kāyo nīlo hoti, kesañci pītādivaṇṇo, paṭisandhisaññā ca nesaṃ duhetukāpi tihetukāpi hoti, tasmā tepi nānattakāyā nānattasaññino. Ekacce vinipātikā pana catuapāyavinimuttakā uttaramātā yakkhinī, piyaṅkaramātā, dhammaguttāti evamādayo daṭṭhabbā. Etesañhi odātakaāḷamaṅguracchavisāmavaṇṇādivasena ceva kisathūlarassadīghādivasena ca kāyo nānā hoti, manussānaṃ viya tihetukaduhetukāhetukavasena paṭisandhisaññāpi, te pana devā viya na mahesakkhā , kapaṇamanussā viya appesakkhā dullabhaghāsacchādanā dukkhapīḷitā viharanti, ekacce kāḷapakkhe dukkhitā juṇhapakkhe sukhitā honti, tasmā sukhasamussayato vinipatitattā sukhasamussayato vinipāto etesaṃ atthīti vinipātikāti vuttā satipi devabhāve dibbasampattiyā abhāvato. Ye panettha tihetukā, tesaṃ dhammābhisamayopi hoti. Piyaṅkaramātā hi yakkhinī paccūsasamaye anuruddhattherassa dhammaṃ sajjhāyato sutvā –

‘‘மா ஸத்³த³ங் கரி பியங்கர, பி⁴க்கு² த⁴ம்மபதா³னி பா⁴ஸதி;

‘‘Mā saddaṃ kari piyaṅkara, bhikkhu dhammapadāni bhāsati;

அபிச த⁴ம்மபத³ங் விஜானிய, படிபஜ்ஜேம ஹிதாய நோ ஸியா.

Apica dhammapadaṃ vijāniya, paṭipajjema hitāya no siyā.

‘‘பாணேஸு ச ஸங்யமாமஸே, ஸம்பஜானமுஸா ந ப⁴ணாமஸே;

‘‘Pāṇesu ca saṃyamāmase, sampajānamusā na bhaṇāmase;

ஸிக்கே²ம ஸுஸீல்யமத்தனோ, அபி முச்சேம பிஸாசயோனியா’’தி. (ஸங்॰ நி॰ 1.240) –

Sikkhema susīlyamattano, api muccema pisācayoniyā’’ti. (saṃ. ni. 1.240) –

ஏவங் புத்தகங் ஸஞ்ஞாபெத்வா தங் தி³வஸங் ஸோதாபத்திப²லங் பத்தா. உத்தரமாதா பன ப⁴க³வதோ த⁴ம்மங் ஸுத்வாவ ஸோதாபன்னா ஜாதா. ஏவமிமேபி காயஸ்ஸ சேவ படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞாய ச நானத்தா ‘‘நானத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ’’த்வேவ ஸங்க்²யங் க³ச்ச²ந்தி.

Evaṃ puttakaṃ saññāpetvā taṃ divasaṃ sotāpattiphalaṃ pattā. Uttaramātā pana bhagavato dhammaṃ sutvāva sotāpannā jātā. Evamimepi kāyassa ceva paṭisandhisaññāya ca nānattā ‘‘nānattakāyā nānattasaññino’’tveva saṅkhyaṃ gacchanti.

ப்³ரஹ்மபாரிஸஜ்ஜப்³ரஹ்மபுரோஹிதமஹாப்³ரஹ்மஸங்கா²தா பன ஹீனமஜ்ஜி²மபணீதபே⁴த³பி⁴ன்னேன பட²மஜ்ஜா²னேன நிப்³ப³த்தா ப்³ரஹ்மகாயிகா சேவ சதூஸு அபாயேஸு ஸத்தா ச ‘‘நானத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோ’’தி வுச்சந்தி. ஏதேஸு ஹி ப்³ரஹ்மகாயிகேஸு ப்³ரஹ்மபுரோஹிதானங் காயோ ப்³ரஹ்மபாரிஸஜ்ஜேஹி பமாணதோ விபுலதரோ ஹோதி, மஹாப்³ரஹ்மானங் காயோ பன ப்³ரஹ்மபுரோஹிதேஹிபி பமாணதோ விபுலதரோ ஹோதி. காமஞ்ச நேஸங் பபா⁴வஸேனபி காயோ ஹெட்டி²மஹெட்டி²மேஹி உளாரதரோ ஹோதி, தங் பன இத⁴ அப்பமாணங். ததா² ஹி பரித்தாபா⁴தீ³னங் பரித்தஸுபா⁴தீ³னஞ்ச காயே ஸதிபி பபா⁴வேமத்தே ஏகத்தவஸேனேவ வவத்த²பீயதீதி ‘‘ஏகத்தகாயா’’த்வேவ தே வுச்சந்தி. ஏவமிமே ப்³ரஹ்மகாயிகா காயஸ்ஸ நானத்தா பட²மஜ்ஜா²னவிபாகவஸேன பன படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞாய ச ஏகத்தா நானத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோ. யதா² ச தே, ஏவங் சதூஸு அபாயேஸு ஸத்தா. நிரயேஸு ஹி கேஸஞ்சி கா³வுதங், கேஸஞ்சி அட்³ட⁴யோஜனங், கேஸஞ்சி யோஜனங் அத்தபா⁴வோ ஹோதி, தே³வத³த்தஸ்ஸ பன யோஜனஸதிகோ ஜாதோ. திரச்சா²னேஸுபி கேசி கு²த்³த³கா, கேசி மஹந்தா, பெத்திவிஸயேபி கேசி ஸட்டி²ஹத்தா², கேசி அஸீதிஹத்தா² ஹொந்தி, கேசி ஸுவண்ணா, கேசி து³ப்³ப³ண்ணா, ததா² காலகஞ்சிகா அஸுரா. அபி செத்த² தீ³க⁴பிட்டி²கபேதா நாம ஸட்டி²யோஜனிகாபி ஹொந்தி, படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞா பன ஸப்³பே³ஸம்பி அகுஸலவிபாகாஹேதுகாவ ஹோதி. இதி ஆபாயிகாபி ‘‘நானத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோ’’த்வேவ ஸங்க்²யங் க³ச்ச²ந்தி.

Brahmapārisajjabrahmapurohitamahābrahmasaṅkhātā pana hīnamajjhimapaṇītabhedabhinnena paṭhamajjhānena nibbattā brahmakāyikā ceva catūsu apāyesu sattā ca ‘‘nānattakāyā ekattasaññino’’ti vuccanti. Etesu hi brahmakāyikesu brahmapurohitānaṃ kāyo brahmapārisajjehi pamāṇato vipulataro hoti, mahābrahmānaṃ kāyo pana brahmapurohitehipi pamāṇato vipulataro hoti. Kāmañca nesaṃ pabhāvasenapi kāyo heṭṭhimaheṭṭhimehi uḷārataro hoti, taṃ pana idha appamāṇaṃ. Tathā hi parittābhādīnaṃ parittasubhādīnañca kāye satipi pabhāvematte ekattavaseneva vavatthapīyatīti ‘‘ekattakāyā’’tveva te vuccanti. Evamime brahmakāyikā kāyassa nānattā paṭhamajjhānavipākavasena pana paṭisandhisaññāya ca ekattā nānattakāyā ekattasaññino. Yathā ca te, evaṃ catūsu apāyesu sattā. Nirayesu hi kesañci gāvutaṃ, kesañci aḍḍhayojanaṃ, kesañci yojanaṃ attabhāvo hoti, devadattassa pana yojanasatiko jāto. Tiracchānesupi keci khuddakā, keci mahantā, pettivisayepi keci saṭṭhihatthā, keci asītihatthā honti, keci suvaṇṇā, keci dubbaṇṇā, tathā kālakañcikā asurā. Api cettha dīghapiṭṭhikapetā nāma saṭṭhiyojanikāpi honti, paṭisandhisaññā pana sabbesampi akusalavipākāhetukāva hoti. Iti āpāyikāpi ‘‘nānattakāyā ekattasaññino’’tveva saṅkhyaṃ gacchanti.

து³தியஜ்ஜா²னபூ⁴மிகா பன பரித்தாபா⁴ அப்பமாணாபா⁴ ஆப⁴ஸ்ஸரா ‘‘ஏகத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ’’தி வுச்சந்தி. நேஸஞ்ஹி ஸப்³பே³ஸங் காயோ ஏகப்பமாணோவ ஹோதி, படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞா பன து³தியததியஜ்ஜா²னவிபாகவஸேன நானா ஹோதி.

Dutiyajjhānabhūmikā pana parittābhā appamāṇābhā ābhassarā ‘‘ekattakāyā nānattasaññino’’ti vuccanti. Nesañhi sabbesaṃ kāyo ekappamāṇova hoti, paṭisandhisaññā pana dutiyatatiyajjhānavipākavasena nānā hoti.

பரித்தஸுபா⁴ அப்பமாணஸுபா⁴ ஸுப⁴கிண்ஹா பன ததியஜ்ஜா²னபூ⁴மிகா ஏகத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோ. தேஸங் வுத்தனயேன காயஸ்ஸ சேவ சதுத்த²ஜ்ஜா²னவிபாகவஸேன படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞாய ச ஏகத்தா. ‘‘வேஹப்ப²லாபி இமங்யேவ சதுத்த²விஞ்ஞாணட்டி²திங் ப⁴ஜந்தி காயஸ்ஸ சேவ பஞ்சமஜ்ஜா²னவிபாகவஸேன படிஸந்தி⁴ஸஞ்ஞாய ச ஏகரூபத்தா. ஸுத்³தா⁴வாஸா பன அபுனராவத்தனதோ விவட்டபக்கே² டி²தா, ந ஸப்³ப³காலிகா. கப்பஸதஸஹஸ்ஸம்பி அஸங்க்²யெய்யம்பி பு³த்³த⁴ஸுஞ்ஞே லோகே நுப்பஜ்ஜந்தி, ஸோளஸகப்பஸஹஸ்ஸப்³ப⁴ந்தரே பு³த்³தே⁴ஸு உப்பஜ்ஜந்தேஸுயேவ உப்பஜ்ஜந்தி, த⁴ம்மசக்கப்பவத்திஸ்ஸ ப⁴க³வதோ க²ந்தா⁴வாரட்டா²னஸதி³ஸா ஹொந்தி, தஸ்மா நேவ விஞ்ஞாணட்டி²திங், ந ஸத்தாவாஸங் ப⁴ஜந்தீ’’தி வத³ந்தி. மஹாஸீவத்தே²ரோ பன ‘‘ந கோ² பன ஸோ ஸாரிபுத்த ஆவாஸோ ஸுலப⁴ரூபோ, யோ மயா அனாவுட்ட²புப்³போ³ இமினா தீ³கே⁴ன அத்³து⁴னா அஞ்ஞத்ர ஸுத்³தா⁴வாஸேஹி தே³வேஹீ’’தி (ம॰ நி॰ 1.160) இமினா ஸுத்தேன ‘‘ஸுத்³தா⁴வாஸாபி சதுத்த²விஞ்ஞாணட்டி²திங் சதுத்த²ஸத்தாவாஸங் ப⁴ஜந்தீ’’தி வத³தி, தங் அப்படிபா³ஹியத்தா ஸுத்தஸ்ஸ அனுஞ்ஞாதங். தஸ்மா அஸஞ்ஞஸத்தங் அபனெத்வா பரித்தஸுபா⁴தீ³ஸு அகனிட்ட²பரியோஸானாஸு நவஸு பூ⁴மீஸு ஸத்தா ‘‘ஏகத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோ’’தி க³ஹேதப்³பா³.

Parittasubhā appamāṇasubhā subhakiṇhā pana tatiyajjhānabhūmikā ekattakāyā ekattasaññino. Tesaṃ vuttanayena kāyassa ceva catutthajjhānavipākavasena paṭisandhisaññāya ca ekattā. ‘‘Vehapphalāpi imaṃyeva catutthaviññāṇaṭṭhitiṃ bhajanti kāyassa ceva pañcamajjhānavipākavasena paṭisandhisaññāya ca ekarūpattā. Suddhāvāsā pana apunarāvattanato vivaṭṭapakkhe ṭhitā, na sabbakālikā. Kappasatasahassampi asaṅkhyeyyampi buddhasuññe loke nuppajjanti, soḷasakappasahassabbhantare buddhesu uppajjantesuyeva uppajjanti, dhammacakkappavattissa bhagavato khandhāvāraṭṭhānasadisā honti, tasmā neva viññāṇaṭṭhitiṃ, na sattāvāsaṃ bhajantī’’ti vadanti. Mahāsīvatthero pana ‘‘na kho pana so sāriputta āvāso sulabharūpo, yo mayā anāvuṭṭhapubbo iminā dīghena addhunā aññatra suddhāvāsehi devehī’’ti (ma. ni. 1.160) iminā suttena ‘‘suddhāvāsāpi catutthaviññāṇaṭṭhitiṃ catutthasattāvāsaṃ bhajantī’’ti vadati, taṃ appaṭibāhiyattā suttassa anuññātaṃ. Tasmā asaññasattaṃ apanetvā parittasubhādīsu akaniṭṭhapariyosānāsu navasu bhūmīsu sattā ‘‘ekattakāyā ekattasaññino’’ti gahetabbā.

அஸஞ்ஞஸத்தா பன விஞ்ஞாணாபா⁴வா எத்த² ஸங்க³ஹங் ந க³ச்ச²ந்தி. ததா² ஹி அனுப்பன்னே பு³த்³தே⁴ தித்தா²யதனே பப்³ப³ஜிதா வாயோகஸிணே பரிகம்மங் கத்வா சதுத்த²ஜ்ஜா²னங் நிப்³ப³த்தெத்வா ததோ வுட்டா²ய ‘‘தீ⁴ சித்தங், தீ⁴ சித்தங், சித்தஸ்ஸ நாம அபா⁴வோயேவ ஸாது⁴. சித்தஞ்ஹி நிஸ்ஸாய வத⁴ப³ந்தா⁴தி³பச்சயங் து³க்க²ங் உப்பஜ்ஜதி, சித்தே அஸதி நத்தே²த’’ந்தி க²ந்திங் ருசிங் உப்பாதெ³த்வா அபரிஹீனஜ்ஜா²னா காலங் கத்வா ரூபபடிஸந்தி⁴வஸேன அஸஞ்ஞப⁴வே நிப்³ப³த்தந்தி. யோ யஸ்ஸ இரியாபதோ² மனுஸ்ஸலோகே பணிஹிதோ அஹோஸி, ஸோ தேன இரியாபதே²ன நிப்³ப³த்தித்வா பஞ்ச கப்பஸதானி டி²தோ வா நிஸின்னோ வா நிபன்னோ வா ஹோதி. ஏவங் சித்தவிராக³பா⁴வனாவஸேன தேஸங் தத்த² விஞ்ஞாணுப்பத்தி ந ஹோதீதி விஞ்ஞாணாபா⁴வதோ விஞ்ஞாணட்டி²திங் தே ந ப⁴ஜந்தி. நேவஸஞ்ஞானாஸஞ்ஞாயதனங் பன யதே²வ ஸஞ்ஞாய, ஏவங் விஞ்ஞாணஸ்ஸபி ஸுகு²மத்தா விஞ்ஞாணட்டி²தீஸு ஸங்க³ஹங் ந க³ச்ச²தி. தஞ்ஹி ஸஞ்ஞாய விய விஞ்ஞாணஸ்ஸபி ஸங்கா²ராவஸேஸஸுகு²மபா⁴வப்பத்தத்தா பரிப்³யத்தவிஞ்ஞாணகிச்சாபா⁴வதோ நேவ விஞ்ஞாணங் , ந ச ஸப்³ப³ஸோ அவிஞ்ஞாணங் ஹோதீதி நேவவிஞ்ஞாணா நாவிஞ்ஞாணங், தஸ்மா பரிப்பு²டவிஞ்ஞாணகிச்சவந்தீஸு விஞ்ஞாணட்டி²தீஸு ஸங்க³ஹங் ந க³ச்ச²தி. தஸ்மா வினிபாதிகேஹி ஸத்³தி⁴ங் ச²காமாவசரதே³வா மனுஸ்ஸா ச நானத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ, பட²மஜ்ஜா²னபூ⁴மிகா அபாயஸத்தா ச நானத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோ, து³தியஜ்ஜா²னபூ⁴மிகா ஏகத்தகாயா நானத்தஸஞ்ஞினோ, ததியஜ்ஜா²னபூ⁴மிகா அஸஞ்ஞஸத்தங் வஜ்ஜெத்வா ஸேஸா சதுத்த²ஜ்ஜா²னபூ⁴மிகா ச ஏகத்தகாயா ஏகத்தஸஞ்ஞினோதி இமா சதஸ்ஸோ விஞ்ஞாணட்டி²தியோ நேவஸஞ்ஞானாஸஞ்ஞாயதனங் வஜ்ஜெத்வா ஆகாஸானஞ்சாயதனாதி³ஹெட்டி²மாருப்பத்தயேன ஸத்³தி⁴ங் ‘‘ஸத்த விஞ்ஞாணட்டி²தியோ’’தி வேதி³தப்³பா³.

Asaññasattā pana viññāṇābhāvā ettha saṅgahaṃ na gacchanti. Tathā hi anuppanne buddhe titthāyatane pabbajitā vāyokasiṇe parikammaṃ katvā catutthajjhānaṃ nibbattetvā tato vuṭṭhāya ‘‘dhī cittaṃ, dhī cittaṃ, cittassa nāma abhāvoyeva sādhu. Cittañhi nissāya vadhabandhādipaccayaṃ dukkhaṃ uppajjati, citte asati nattheta’’nti khantiṃ ruciṃ uppādetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā rūpapaṭisandhivasena asaññabhave nibbattanti. Yo yassa iriyāpatho manussaloke paṇihito ahosi, so tena iriyāpathena nibbattitvā pañca kappasatāni ṭhito vā nisinno vā nipanno vā hoti. Evaṃ cittavirāgabhāvanāvasena tesaṃ tattha viññāṇuppatti na hotīti viññāṇābhāvato viññāṇaṭṭhitiṃ te na bhajanti. Nevasaññānāsaññāyatanaṃ pana yatheva saññāya, evaṃ viññāṇassapi sukhumattā viññāṇaṭṭhitīsu saṅgahaṃ na gacchati. Tañhi saññāya viya viññāṇassapi saṅkhārāvasesasukhumabhāvappattattā paribyattaviññāṇakiccābhāvato neva viññāṇaṃ , na ca sabbaso aviññāṇaṃ hotīti nevaviññāṇā nāviññāṇaṃ, tasmā paripphuṭaviññāṇakiccavantīsu viññāṇaṭṭhitīsu saṅgahaṃ na gacchati. Tasmā vinipātikehi saddhiṃ chakāmāvacaradevā manussā ca nānattakāyā nānattasaññino, paṭhamajjhānabhūmikā apāyasattā ca nānattakāyā ekattasaññino, dutiyajjhānabhūmikā ekattakāyā nānattasaññino, tatiyajjhānabhūmikā asaññasattaṃ vajjetvā sesā catutthajjhānabhūmikā ca ekattakāyā ekattasaññinoti imā catasso viññāṇaṭṭhitiyo nevasaññānāsaññāyatanaṃ vajjetvā ākāsānañcāyatanādiheṭṭhimāruppattayena saddhiṃ ‘‘satta viññāṇaṭṭhitiyo’’ti veditabbā.

அட்ட² லோகத⁴ம்மாதி லாபோ⁴ அலாபோ⁴ யஸோ அயஸோ நிந்தா³ பஸங்ஸா ஸுக²ங் து³க்க²ந்தி இமே அட்ட² லோகஸ்ஸ த⁴ம்மத்தா லோகத⁴ம்மா. இமே ஹி ஸத்தலோகஸ்ஸ அவஸ்ஸங்பா⁴வினோ த⁴ம்மா, தஸ்மா ஏதேஹி வினிமுத்தோ நாம கோசி ஸத்தோ நத்தி². தே ஹி அபராபரங் கதா³சி லோகங் அனுபதந்தி, கதா³சி தே லோகோ ச அனுபததி. வுத்தம்பி சேதங் ‘‘அட்டி²மே, பி⁴க்க²வே, லோகத⁴ம்மா லோகங் அனுபரிவத்தந்தி, லோகோ ச அட்ட² லோகத⁴ம்மே அனுபரிவத்ததீ’’தி (அ॰ நி॰ 8.6). கா⁴ஸச்சா²த³னாதீ³னங் லத்³தி⁴, தானி ஏவ வா லத்³த⁴ப்³ப³தோ லாபோ⁴. தத³பா⁴வோ அலாபோ⁴. லாப⁴க்³க³ஹணேன செத்த² தப்³பி³ஸயோ அனுரோதோ⁴ க³ஹிதோ, அலாப⁴க்³க³ஹணேன விரோதோ⁴. ஏவங் யஸாதீ³ஸுபி தப்³பி³ஸயஅனுரோத⁴விரோதா⁴னங் க³ஹணங் வேதி³தப்³ப³ங். லாபே⁴ பன ஆக³தே அலாபோ⁴ ஆக³தோயேவ ஹோதீதி லாபோ⁴ ச அலாபோ⁴ ச வுத்தோ. யஸாதீ³ஸுபி ஏஸேவ நயோ. ததா² ச லோஹிதே ஸதி தது³பகா⁴தவஸேன புப்³போ³ விய லாபா⁴தீ³ஸு அனுரோதே⁴ ஸதி அலாபா⁴தீ³ஸு விரோதோ⁴ லத்³தா⁴வஸரோ ஏவ ஹோதி.

Aṭṭha lokadhammāti lābho alābho yaso ayaso nindā pasaṃsā sukhaṃ dukkhanti ime aṭṭha lokassa dhammattā lokadhammā. Ime hi sattalokassa avassaṃbhāvino dhammā, tasmā etehi vinimutto nāma koci satto natthi. Te hi aparāparaṃ kadāci lokaṃ anupatanti, kadāci te loko ca anupatati. Vuttampi cetaṃ ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā lokaṃ anuparivattanti, loko ca aṭṭha lokadhamme anuparivattatī’’ti (a. ni. 8.6). Ghāsacchādanādīnaṃ laddhi, tāni eva vā laddhabbato lābho. Tadabhāvo alābho. Lābhaggahaṇena cettha tabbisayo anurodho gahito, alābhaggahaṇena virodho. Evaṃ yasādīsupi tabbisayaanurodhavirodhānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Lābhe pana āgate alābho āgatoyeva hotīti lābho ca alābho ca vutto. Yasādīsupi eseva nayo. Tathā ca lohite sati tadupaghātavasena pubbo viya lābhādīsu anurodhe sati alābhādīsu virodho laddhāvasaro eva hoti.

நவ ஸத்தாவாஸாதி ஹெட்டா² வுத்தஸத்தவிஞ்ஞாணட்டி²தியோ ஏவ அஸஞ்ஞஸத்தசதுத்தா²ருப்பேஹி ஸத்³தி⁴ங் ‘‘நவ ஸத்தாவாஸா’’தி வுச்சந்தி. ஸத்தா ஆவஸந்தி ஏதேஸூதி ஸத்தாவாஸா, நானத்தகாயனானத்தஸஞ்ஞீஆதி³பே⁴தா³ ஸத்தனிகாயா. தே ஹி ஸத்தனிகாயா தப்பரியாபன்னானங் ஸத்தானங் தாய ஏவ தப்பரியாபன்னதாய ஆதா⁴ரோ விய வத்தப்³ப³தங் அரஹந்தி ஸமுதா³யாதா⁴ரதாய அவயவஸ்ஸ யதா² ‘‘ருக்கே² ஸாகா²’’தி. ஸுத்³தா⁴வாஸானம்பி ஸத்தாவாஸக்³க³ஹணே காரணங் ஹெட்டா² வுத்தமேவ.

Nava sattāvāsāti heṭṭhā vuttasattaviññāṇaṭṭhitiyo eva asaññasattacatutthāruppehi saddhiṃ ‘‘nava sattāvāsā’’ti vuccanti. Sattā āvasanti etesūti sattāvāsā, nānattakāyanānattasaññīādibhedā sattanikāyā. Te hi sattanikāyā tappariyāpannānaṃ sattānaṃ tāya eva tappariyāpannatāya ādhāro viya vattabbataṃ arahanti samudāyādhāratāya avayavassa yathā ‘‘rukkhe sākhā’’ti. Suddhāvāsānampi sattāvāsaggahaṇe kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.

த³ஸாயதனானீதி அரூபஸபா⁴வங் மனாயதனங் ரூபாரூபாதி³மிஸ்ஸகங் த⁴ம்மாயதனஞ்ச ட²பெத்வா கேவலங் ரூபத⁴ம்மானங்யேவ வஸேன சக்கா²யதனாத³யோ பஞ்ச, ரூபாயதனாத³யோ பஞ்சாதி த³ஸாயதனானி வுத்தானி, மனாயதனத⁴ம்மாயதனேஹி பன ஸத்³தி⁴ங் தானியேவ ‘‘த்³வாத³ஸாயதனானீ’’தி வுத்தானி.

Dasāyatanānīti arūpasabhāvaṃ manāyatanaṃ rūpārūpādimissakaṃ dhammāyatanañca ṭhapetvā kevalaṃ rūpadhammānaṃyeva vasena cakkhāyatanādayo pañca, rūpāyatanādayo pañcāti dasāyatanāni vuttāni, manāyatanadhammāyatanehi pana saddhiṃ tāniyeva ‘‘dvādasāyatanānī’’ti vuttāni.

கஸ்மா பனெத்த² சக்கா²த³யோ ‘‘ஆயதனானீ’’தி வுச்சந்தி? ஆயதனதோ (விப⁴॰ அட்ட²॰ 154) ஆயானங் வா தனநதோ ஆயதஸ்ஸ ச நயனதோ ஆயதனானி. சக்கு²ரூபாதீ³ஸு ஹி தங்தங்த்³வாராரம்மணா சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா ஸேன ஸேன அனுப⁴வனாதி³னா கிச்சேன ஆயதந்தி உட்ட²ஹந்தி க⁴டந்தி வாயமந்தி, தே ச பன ஆயபூ⁴தே த⁴ம்மே ஏதானி தனொந்தி வித்தா²ரெந்தி, இத³ஞ்ச அனமதக்³கே³ ஸங்ஸாரே பவத்தங் அதிவிய ஆயதங் ஸங்ஸாரது³க்க²ங் யாவ ந நிவத்ததி, தாவ நயந்தி பவத்தயந்தி, தஸ்மா ‘‘ஆயதனானீ’’தி வுச்சந்தி. அபி ச நிவாஸட்டா²னட்டே²ன ஆகரட்டே²ன ஸமோஸரணட்டே²ன ஸஞ்ஜாதிதே³ஸட்டே²ன காரணட்டே²ன ச ஆயதனானி. ததா² ஹி லோகே ‘‘இஸ்ஸராயதனங் வாஸுதே³வாயதன’’ந்திஆதீ³ஸு நிவாஸட்டா²னங் ஆயதனந்தி வுச்சதி. ‘‘ஸுவண்ணாயதனங் ரஜதாயதன’’ந்திஆதீ³ஸு ஆகரோ. ஸாஸனே பன ‘‘மனோரமே ஆயதனே, ஸேவந்தி நங் விஹங்க³மா’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 5.38) ஸமோஸரணட்டா²னங். ‘‘த³க்கி²ணாபதோ² கு³ன்னங் ஆயதன’’ந்திஆதீ³ஸு ஸஞ்ஜாதிதே³ஸோ. ‘‘தத்ர தத்ரேவ ஸக்கி²ப⁴ப்³ப³தங் பாபுணாதி ஸதி ஸதிஆயதனே’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 3.158; அ॰ நி॰ 3.102; 5.23) காரணங் ஆயதனந்தி வுச்சதி. சக்கு²ஆதீ³ஸு ச தே தே சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா நிவஸந்தி ததா³யத்தவுத்திதாயாதி சக்கா²த³யோ தேஸங் நிவாஸட்டா²னங். சக்கா²தீ³ஸு ச தே ஆகிண்ணா தன்னிஸ்ஸிதத்தா ததா³ரம்மணத்தா சாதி சக்கா²த³யோவ நேஸங் ஆகரோ. தத்த² தத்த² வத்து²த்³வாராரம்மணவஸேன ஸமோஸரணதோ சக்கா²த³யோவ நேஸங் ஸமோஸரணட்டா²னங். தன்னிஸ்ஸயாரம்மணபா⁴வேன தத்தே²வ உப்பத்திதோ சக்கா²த³யோவ நேஸங் ஸஞ்ஜாதிதே³ஸோ. சக்கா²தீ³னங் அபா⁴வே அபா⁴வதோ சக்கா²த³யோவ நேஸங் காரணந்தி யதா²வுத்தேனத்தே²ன சக்கு² ச தங் ஆயதனஞ்சாதி சக்கா²யதனங். ஏவங் ஸேஸானிபி.

Kasmā panettha cakkhādayo ‘‘āyatanānī’’ti vuccanti? Āyatanato (vibha. aṭṭha. 154) āyānaṃ vā tananato āyatassa ca nayanato āyatanāni. Cakkhurūpādīsu hi taṃtaṃdvārārammaṇā cittacetasikā dhammā sena sena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭanti vāyamanti, te ca pana āyabhūte dhamme etāni tanonti vitthārenti, idañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ ativiya āyataṃ saṃsāradukkhaṃ yāva na nivattati, tāva nayanti pavattayanti, tasmā ‘‘āyatanānī’’ti vuccanti. Api ca nivāsaṭṭhānaṭṭhena ākaraṭṭhena samosaraṇaṭṭhena sañjātidesaṭṭhena kāraṇaṭṭhena ca āyatanāni. Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati. ‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro. Sāsane pana ‘‘manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu (a. ni. 5.38) samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso. ‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (ma. ni. 3.158; a. ni. 3.102; 5.23) kāraṇaṃ āyatananti vuccati. Cakkhuādīsu ca te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ. Cakkhādīsu ca te ākiṇṇā tannissitattā tadārammaṇattā cāti cakkhādayova nesaṃ ākaro. Tattha tattha vatthudvārārammaṇavasena samosaraṇato cakkhādayova nesaṃ samosaraṇaṭṭhānaṃ. Tannissayārammaṇabhāvena tattheva uppattito cakkhādayova nesaṃ sañjātideso. Cakkhādīnaṃ abhāve abhāvato cakkhādayova nesaṃ kāraṇanti yathāvuttenatthena cakkhu ca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ. Evaṃ sesānipi.

இமானேவ பன த்³வாத³ஸாயதனானி சக்கு²விஞ்ஞாணாதி³ச²விஞ்ஞாணேஹி ஸத்³தி⁴ங் அட்டா²ரஸ வித³ஹனாதி³தோ ‘‘தா⁴துயோ’’தி வுச்சந்தி. ததா² ஹி சக்கா²தீ³ஸு ஏகேகோ த⁴ம்மோ யதா²ஸம்ப⁴வங் வித³ஹதி, தீ⁴யதே, விதா⁴னங், விதீ⁴யதே ஏதாய, எத்த² வா தீ⁴யதீதி தா⁴தூதி வுச்சதி. லோகியா ஹி தா⁴துயோ காரணபா⁴வேன வவத்தி²தாவ ஹுத்வா ஸுவண்ணரஜதாதி³தா⁴துயோ விய ஸுவண்ணரஜதாதி³ங், அனேகப்பகாரங் ஸங்ஸாரது³க்க²ங் வித³ஹந்தி, பா⁴ரஹாரேஹி ச பா⁴ரோ விய ஸத்தேஹி தீ⁴யந்தி தா⁴ரீயந்தி, து³க்க²விதா⁴னமத்தமேவ சேதா அவஸவத்தனதோ. ஏதாஹி ச காரணபூ⁴தாஹி ஸங்ஸாரது³க்க²ங் ஸத்தேஹி அனுவிதீ⁴யதி, ததா²விஹிதஞ்ச தங் ஏதாஸ்வேவ தீ⁴யதி ட²பீயதி, தஸ்மா ‘‘தா⁴துயோ’’தி வுச்சந்தி. அபி ச யதா² தித்தி²யானங் அத்தா நாம ஸபா⁴வதோ நத்தி², ந ஏவமேதா, ஏதா பன அத்தனோ ஸபா⁴வங் தா⁴ரெந்தீதி தா⁴துயோ. யதா² ச லோகே விசித்தா ஹரிதாலமனோஸிலாத³யோ ஸேலாவயவா ‘‘தா⁴துயோ’’தி வுச்சந்தி, ஏவமேதாபி தா⁴துயோ விய தா⁴துயோ. விசித்தா ஹேதா ஞாணஞெய்யாவயவாதி. யதா² வா ஸரீரஸங்கா²தஸ்ஸ ஸமுதா³யஸ்ஸ அவயவபூ⁴தேஸு ரஸஸோணிதாதீ³ஸு அஞ்ஞமஞ்ஞவிஸபா⁴க³லக்க²ணபரிச்சி²ன்னேஸு தா⁴துஸமஞ்ஞா, ஏவமேதேஸுபி பஞ்சக்க²ந்த⁴ஸங்கா²தஸ்ஸ அத்தபா⁴வஸ்ஸ அவயவேஸு தா⁴துஸமஞ்ஞா வேதி³தப்³பா³. அஞ்ஞமஞ்ஞவிஸபா⁴க³லக்க²ணபரிச்சி²ன்னா ஹேதே சக்கா²த³யோதி. அபி ச தா⁴தூதி நிஜ்ஜீவமத்தஸ்ஸேதங் அதி⁴வசனங். ததா² ஹி ப⁴க³வா ‘‘ச²தா⁴துரோ அயங் பி⁴க்கு² புரிஸோ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 3.343) ஜீவஸஞ்ஞாஸமூஹனநத்த²ங் தா⁴துதே³ஸனமகாஸி. தஸ்மா நிஜ்ஜீவட்டே²னபி தா⁴துயோதி வுச்சந்தி.

Imāneva pana dvādasāyatanāni cakkhuviññāṇādichaviññāṇehi saddhiṃ aṭṭhārasa vidahanādito ‘‘dhātuyo’’ti vuccanti. Tathā hi cakkhādīsu ekeko dhammo yathāsambhavaṃ vidahati, dhīyate, vidhānaṃ, vidhīyate etāya, ettha vā dhīyatīti dhātūti vuccati. Lokiyā hi dhātuyo kāraṇabhāvena vavatthitāva hutvā suvaṇṇarajatādidhātuyo viya suvaṇṇarajatādiṃ, anekappakāraṃ saṃsāradukkhaṃ vidahanti, bhārahārehi ca bhāro viya sattehi dhīyanti dhārīyanti, dukkhavidhānamattameva cetā avasavattanato. Etāhi ca kāraṇabhūtāhi saṃsāradukkhaṃ sattehi anuvidhīyati, tathāvihitañca taṃ etāsveva dhīyati ṭhapīyati, tasmā ‘‘dhātuyo’’ti vuccanti. Api ca yathā titthiyānaṃ attā nāma sabhāvato natthi, na evametā, etā pana attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo. Yathā ca loke vicittā haritālamanosilādayo selāvayavā ‘‘dhātuyo’’ti vuccanti, evametāpi dhātuyo viya dhātuyo. Vicittā hetā ñāṇañeyyāvayavāti. Yathā vā sarīrasaṅkhātassa samudāyassa avayavabhūtesu rasasoṇitādīsu aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnesu dhātusamaññā, evametesupi pañcakkhandhasaṅkhātassa attabhāvassa avayavesu dhātusamaññā veditabbā. Aññamaññavisabhāgalakkhaṇaparicchinnā hete cakkhādayoti. Api ca dhātūti nijjīvamattassetaṃ adhivacanaṃ. Tathā hi bhagavā ‘‘chadhāturo ayaṃ bhikkhu puriso’’tiādīsu (ma. ni. 3.343) jīvasaññāsamūhananatthaṃ dhātudesanamakāsi. Tasmā nijjīvaṭṭhenapi dhātuyoti vuccanti.

எத்த² ச ‘‘ஆஹாரட்டி²திகா’’தி பச்சயாயத்தவுத்திதாவசனேன ஸங்கா²ரானங் அனிச்சதா, தாய ச ‘‘யத³னிச்சங் தங் து³க்க²ங், யங் து³க்க²ங் தத³னத்தா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 3.15) வசனதோ து³க்கா²னத்ததா ச பகாஸிதா ஹொந்தீதி தீணிபி ஸாமஞ்ஞலக்க²ணானி க³ஹிதானி. நாமந்தி சத்தாரோ அரூபினோ க²ந்தா⁴, தே ச அத்த²தோ ப²ஸ்ஸாத³யோ. ரூபந்தி பூ⁴துபாதா³யரூபானி, தானி ச அத்த²தோ பத²வீஆத³யோதி அவிஸேஸேனேவ ஸலக்க²ணதோ ஸங்கா²ரா க³ஹிதா. தக்³க³ஹணேனேவ யே தே ஸவிஸேஸா குஸலாத³யோ ஹேதுஆத³யோ ச, தேபி க³ஹிதா ஏவ ஹொந்தீதி ஆஹ ‘‘இதி அயங் ஸங்கா²ரலோகோபி ஸப்³ப³தா² விதி³தோ’’தி.

Ettha ca ‘‘āhāraṭṭhitikā’’ti paccayāyattavuttitāvacanena saṅkhārānaṃ aniccatā, tāya ca ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) vacanato dukkhānattatā ca pakāsitā hontīti tīṇipi sāmaññalakkhaṇāni gahitāni. Nāmanti cattāro arūpino khandhā, te ca atthato phassādayo. Rūpanti bhūtupādāyarūpāni, tāni ca atthato pathavīādayoti aviseseneva salakkhaṇato saṅkhārā gahitā. Taggahaṇeneva ye te savisesā kusalādayo hetuādayo ca, tepi gahitā eva hontīti āha ‘‘iti ayaṃ saṅkhāralokopi sabbathā vidito’’ti.

ஏவங் ஸங்கா²ரலோகஸ்ஸ ஸப்³ப³தா² விதி³தபா⁴வங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி ஸத்தலோகஸ்ஸபி ஸப்³ப³தா² விதி³தபா⁴வங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யஸ்மா பனேஸா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ஆஸயங் ஜானாதீதி ஆக³ம்ம சித்தங் ஸேதி எத்தா²தி ஆஸயோ மிகா³ஸயோ விய. யதா² மிகோ³ கோ³சராய க³ந்த்வா பச்சாக³ந்த்வா தத்தே²வ வனக³ஹனே ஸயதீதி ஸோ தஸ்ஸ ஆஸயோ, ஏவங் அஞ்ஞதா² பவத்தித்வாபி சித்தங் ஆக³ம்ம யத்த² ஸேதி, ஸோ தஸ்ஸ ஆஸயோதி வுச்சதி. ஸோ பன ஸஸ்ஸததி³ட்டி²ஆதி³வஸேன சதுப்³பி³தோ⁴. வுத்தஞ்ச –

Evaṃ saṅkhāralokassa sabbathā viditabhāvaṃ dassetvā idāni sattalokassapi sabbathā viditabhāvaṃ dassento ‘‘yasmā panesā’’tiādimāha. Tattha āsayaṃ jānātīti āgamma cittaṃ seti etthāti āsayo migāsayo viya. Yathā migo gocarāya gantvā paccāgantvā tattheva vanagahane sayatīti so tassa āsayo, evaṃ aññathā pavattitvāpi cittaṃ āgamma yattha seti, so tassa āsayoti vuccati. So pana sassatadiṭṭhiādivasena catubbidho. Vuttañca –

‘‘ஸஸ்ஸதுச்சே²த³தி³ட்டீ² ச, க²ந்தி சேவானுலோமிகா;

‘‘Sassatucchedadiṭṭhī ca, khanti cevānulomikā;

யதா²பூ⁴தஞ்ச யங் ஞாணங், ஏதங் ஆஸயஸத்³தி³த’’ந்தி.

Yathābhūtañca yaṃ ñāṇaṃ, etaṃ āsayasaddita’’nti.

தத்த² ஸப்³ப³தி³ட்டீ²னங் ஸஸ்ஸதுச்சே²த³தி³ட்டீ²ஹி ஸங்க³ஹிதத்தா ஸப்³பே³பி தி³ட்டி²க³திகா ஸத்தா இமா ஏவ த்³வே தி³ட்டி²யோ ஸன்னிஸ்ஸிதா. யதா²ஹ ‘‘த்³வயனிஸ்ஸிதோ க்²வாயங் கச்சான லோகோ யேபு⁴ய்யேன அத்தி²தஞ்சேவ நத்தி²தஞ்சா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 2.15). அத்தி²தாதி ஹி ஸஸ்ஸதக்³கா³ஹோ அதி⁴ப்பேதோ, நத்தி²தாதி உச்சே²த³க்³கா³ஹோ. அயங் தாவ வட்டனிஸ்ஸிதானங் புது²ஜ்ஜனானங் ஆஸயோ, விவட்டனிஸ்ஸிதானங் பன ஸுத்³த⁴ஸத்தானங் அனுலோமிகா க²ந்தி யதா²பூ⁴தஞாணந்தி து³விதோ⁴ ஆஸயோ. தத்த² ‘‘அனுலோமிகா க²ந்தி விபஸ்ஸனாஞாணங், யதா²பூ⁴தஞாணங் பன மக்³க³ஞாண’’ந்தி ஸம்மோஹவினோத³னியா விப⁴ங்க³ட்ட²கதா²யங் (விப⁴॰ அட்ட²॰ 815) வுத்தங் . தங் சதுப்³பி³த⁴ம்பி ஸத்தானங் ஆஸயங் ஜானாதி, ஜானந்தோ ச தேஸங் தி³ட்டி²க³தானங் தேஸஞ்ச ஞாணானங் அப்பவத்திக்க²ணேபி ஜானாதி. வுத்தஞ்ஹேதங் –

Tattha sabbadiṭṭhīnaṃ sassatucchedadiṭṭhīhi saṅgahitattā sabbepi diṭṭhigatikā sattā imā eva dve diṭṭhiyo sannissitā. Yathāha ‘‘dvayanissito khvāyaṃ kaccāna loko yebhuyyena atthitañceva natthitañcā’’ti (saṃ. ni. 2.15). Atthitāti hi sassataggāho adhippeto, natthitāti ucchedaggāho. Ayaṃ tāva vaṭṭanissitānaṃ puthujjanānaṃ āsayo, vivaṭṭanissitānaṃ pana suddhasattānaṃ anulomikā khanti yathābhūtañāṇanti duvidho āsayo. Tattha ‘‘anulomikā khanti vipassanāñāṇaṃ, yathābhūtañāṇaṃ pana maggañāṇa’’nti sammohavinodaniyā vibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 815) vuttaṃ . Taṃ catubbidhampi sattānaṃ āsayaṃ jānāti, jānanto ca tesaṃ diṭṭhigatānaṃ tesañca ñāṇānaṃ appavattikkhaṇepi jānāti. Vuttañhetaṃ –

‘‘காமங் ஸேவந்தஞ்ஞேவ ஜானாதி ‘அயங் புக்³க³லோ காமக³ருகோ காமாஸயோ காமாதி⁴முத்தோ’தி, காமங் ஸேவந்தஞ்ஞேவ ஜானாதி ‘அயங் புக்³க³லோ நெக்க²ம்மக³ருகோ நெக்க²ம்மாஸயோ நெக்க²ம்மாதி⁴முத்தோ’’’திஆதி³ (படி॰ ம॰ 1.113).

‘‘Kāmaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto’ti, kāmaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādhimutto’’’tiādi (paṭi. ma. 1.113).

அனுஸயங் ஜானாதீதி அனு அனு ஸயந்தீதி அனுஸயா, அனுரூபங் காரணங் லபி⁴த்வா உப்பஜ்ஜந்தீதி அத்தோ². ஏதேன நேஸங் காரணலாபே⁴ உப்பஜ்ஜனாரஹதங் த³ஸ்ஸேதி. அப்பஹீனா ஹி கிலேஸா காரணலாபே⁴ ஸதி உப்பஜ்ஜந்தி. கே பன தே? காமராகா³த³யோ ஸத்த அனாக³தா கிலேஸா, அதீதா பச்சுப்பன்னா ச தங்ஸபா⁴வத்தா ததா² வுச்சந்தி. ந ஹி த⁴ம்மானங் காலபே⁴தே³ன ஸபா⁴வபே⁴தோ³ அத்தி², தங் ஸத்தவித⁴ங் அனுஸயங் தஸ்ஸ தஸ்ஸ ஸத்தஸ்ஸ ஸந்தானே பரோபரபா⁴வேன பவத்தமானங் ஜானாதி.

Anusayaṃ jānātīti anu anu sayantīti anusayā, anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti attho. Etena nesaṃ kāraṇalābhe uppajjanārahataṃ dasseti. Appahīnā hi kilesā kāraṇalābhe sati uppajjanti. Ke pana te? Kāmarāgādayo satta anāgatā kilesā, atītā paccuppannā ca taṃsabhāvattā tathā vuccanti. Na hi dhammānaṃ kālabhedena sabhāvabhedo atthi, taṃ sattavidhaṃ anusayaṃ tassa tassa sattassa santāne paroparabhāvena pavattamānaṃ jānāti.

சரிதங் ஜானாதீதி எத்த² சரிதந்தி ஸுசரிதது³ச்சரிதங். தஞ்ஹி விப⁴ங்கே³ (விப⁴॰ 814 ஆத³யோ) சரிதனித்³தே³ஸே நித்³தி³ட்ட²ங். அத² வா சரிதந்தி சரியா வேதி³தப்³பா³. தா பன ராக³தோ³ஸமோஹஸத்³தா⁴பு³த்³தி⁴விதக்கவஸேன ச² மூலசரியா, தாஸங் அபரியந்தோ அந்தரபே⁴தோ³, ஸங்ஸக்³க³பே⁴தோ³ பன தேஸட்டி²விதோ⁴. தங் சரிதங் ஸபா⁴வதோ ஸங்கிலேஸதோ வோதா³னதோ ஸமுட்டா²னதோ ப²லதோ நிஸ்ஸந்த³தோதி ஏவமாதி³னா பகாரேன ஜானாதி.

Caritaṃ jānātīti ettha caritanti sucaritaduccaritaṃ. Tañhi vibhaṅge (vibha. 814 ādayo) caritaniddese niddiṭṭhaṃ. Atha vā caritanti cariyā veditabbā. Tā pana rāgadosamohasaddhābuddhivitakkavasena cha mūlacariyā, tāsaṃ apariyanto antarabhedo, saṃsaggabhedo pana tesaṭṭhividho. Taṃ caritaṃ sabhāvato saṃkilesato vodānato samuṭṭhānato phalato nissandatoti evamādinā pakārena jānāti.

அதி⁴முத்திங் ஜானாதீதி எத்த² அதி⁴முத்தீதி அஜ்ஜா²ஸயதா⁴து. ஸா து³விதா⁴ ஹீனாதி⁴முத்தி பணீதாதி⁴முத்தீதி. யாய ஹீனாதி⁴முத்திகா ஸத்தா ஹீனாதி⁴முத்திகேயேவ ஸேவந்தி, பணீதாதி⁴முத்திகா ச பணீதாதி⁴முத்திகே ஏவ. ஸசே ஹி ஆசரியுபஜ்ஜா²யா ந ஸீலவந்தோ ஹொந்தி, ஸத்³தி⁴விஹாரிகா ஸீலவந்தோ ஹொந்தி, தே அத்தனோ ஆசரியுபஜ்ஜா²யேபி ந உபஸங்கமந்தி, அத்தனா ஸதி³ஸே ஸாருப்பபி⁴க்கூ²யேவ உபஸங்கமந்தி. ஸசே ஆசரியுபஜ்ஜா²யா ஸாருப்பபி⁴க்கூ², இதரே அஸாருப்பா, தேபி ந ஆசரியுபஜ்ஜா²யே உபஸங்கமந்தி, அத்தனா ஸதி³ஸே ஹீனாதி⁴முத்திகே ஏவ உபஸங்கமந்தி. திபிடகசூளாப⁴யத்தே²ரோ கிர நாக³தீ³பே சேதியவந்த³னாய பஞ்சஹி பி⁴க்கு²ஸதேஹி ஸத்³தி⁴ங் க³ச்ச²ந்தோ ஏகஸ்மிங் கா³மே மனுஸ்ஸேஹி நிமந்திதோ தே²ரேன ச ஸத்³தி⁴ங் ஏகோ அஸாருப்பபி⁴க்கு² அத்தி², து⁴ரவிஹாரேபி ஏகோ அஸாருப்பபி⁴க்கு² அத்தி², பி⁴க்கு²ஸங்கே⁴ஸு கா³மங் ஓஸரந்தேஸு தே உபோ⁴ ஜனா கிஞ்சாபி ஆக³ந்துகேன நேவாஸிகோ, நேவாஸிகேன வா ஆக³ந்துகோ ந தி³ட்ட²புப்³போ³, ஏவங் ஸந்தேபி ஏகதோ ஹுத்வா ஹஸித்வா ஹஸித்வா கத²யமானா அட்ட²ங்ஸு. தே²ரோ தி³ஸ்வா ‘‘ஸம்மாஸம்பு³த்³தே⁴ன ஜானித்வா தா⁴துஸங்யுத்தங் (ஸங்॰ நி॰ 2.85 ஆத³யோ) கதி²த’’ந்தி ஆஹ. ஏவமயங் ஹீனாதி⁴முத்திகாதீ³னங் அஞ்ஞமஞ்ஞோபஸேவனாதி³னியாமிகா அஜ்ஜா²ஸயதா⁴து அஜ்ஜா²ஸயபா⁴வோ அதி⁴முத்தீதி வுச்சதி, தங் அதி⁴முத்திங் ஜானாதி. ‘‘இமஸ்ஸ அதி⁴முத்தி ஹீனா, இமஸ்ஸ பணீதா. தத்தா²பி இமஸ்ஸ முது³, இமஸ்ஸ முது³தரா, இமஸ்ஸ முது³தமா’’திஆதி³னா படிவிஜ்ஜ²தி. அதி⁴முத்தியா பன திக்க²முது³பா⁴வாதி³கோ இந்த்³ரியானங் திக்க²முது³பா⁴வாதி³னா வேதி³தப்³போ³.

Adhimuttiṃ jānātīti ettha adhimuttīti ajjhāsayadhātu. Sā duvidhā hīnādhimutti paṇītādhimuttīti. Yāya hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttikeyeva sevanti, paṇītādhimuttikā ca paṇītādhimuttike eva. Sace hi ācariyupajjhāyā na sīlavanto honti, saddhivihārikā sīlavanto honti, te attano ācariyupajjhāyepi na upasaṅkamanti, attanā sadise sāruppabhikkhūyeva upasaṅkamanti. Sace ācariyupajjhāyā sāruppabhikkhū, itare asāruppā, tepi na ācariyupajjhāye upasaṅkamanti, attanā sadise hīnādhimuttike eva upasaṅkamanti. Tipiṭakacūḷābhayatthero kira nāgadīpe cetiyavandanāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ gacchanto ekasmiṃ gāme manussehi nimantito therena ca saddhiṃ eko asāruppabhikkhu atthi, dhuravihārepi eko asāruppabhikkhu atthi, bhikkhusaṅghesu gāmaṃ osarantesu te ubho janā kiñcāpi āgantukena nevāsiko, nevāsikena vā āgantuko na diṭṭhapubbo, evaṃ santepi ekato hutvā hasitvā hasitvā kathayamānā aṭṭhaṃsu. Thero disvā ‘‘sammāsambuddhena jānitvā dhātusaṃyuttaṃ (saṃ. ni. 2.85 ādayo) kathita’’nti āha. Evamayaṃ hīnādhimuttikādīnaṃ aññamaññopasevanādiniyāmikā ajjhāsayadhātu ajjhāsayabhāvo adhimuttīti vuccati, taṃ adhimuttiṃ jānāti. ‘‘Imassa adhimutti hīnā, imassa paṇītā. Tatthāpi imassa mudu, imassa mudutarā, imassa mudutamā’’tiādinā paṭivijjhati. Adhimuttiyā pana tikkhamudubhāvādiko indriyānaṃ tikkhamudubhāvādinā veditabbo.

அப்பரஜக்கே²தி பஞ்ஞாமயே அக்கி²ம்ஹி அப்பங் பரித்தங் ராக³தோ³ஸமோஹரஜங் ஏதேஸந்தி அப்பரஜக்கா², அப்பங் வா ராகா³தி³ரஜங் ஏதேஸந்தி அப்பரஜக்கா², அனுஸ்ஸத³ராகா³தி³ரஜா ஸத்தா. தே அப்பரஜக்கே². மஹாரஜக்கே²தி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ, உஸ்ஸத³ராகா³தி³ரஜா மஹாரஜக்கா². ஜானாதீதி ‘‘இமஸ்ஸ ராக³ரஜோ அப்போ, இமஸ்ஸ தோ³ஸரஜோ அப்போ’’திஆதி³னா அப்பரஜக்கா²தி³கே ஜானாதி.

Apparajakkheti paññāmaye akkhimhi appaṃ parittaṃ rāgadosamoharajaṃ etesanti apparajakkhā, appaṃ vā rāgādirajaṃ etesanti apparajakkhā, anussadarāgādirajā sattā. Te apparajakkhe. Mahārajakkheti etthāpi eseva nayo, ussadarāgādirajā mahārajakkhā. Jānātīti ‘‘imassa rāgarajo appo, imassa dosarajo appo’’tiādinā apparajakkhādike jānāti.

திக்கி²ந்த்³ரியேதி திகி²ணேஹி ஸத்³தா⁴தீ³ஹி இந்த்³ரியேஹி ஸமன்னாக³தே. முதி³ந்த்³ரியேதி முது³கேஹி ஸத்³தா⁴தீ³ஹி இந்த்³ரியேஹி ஸமன்னாக³தே. உப⁴யத்தா²பி உபனிஸ்ஸயபூ⁴திந்த்³ரியானி அதி⁴ப்பேதானி. ஸ்வாகாரேதி ஸுந்த³ராகாரே, கல்யாணபகதிகே விவட்டஜ்ஜா²ஸயேதி அத்தோ². யேஸங் வா ஆஸயாத³யோ ஆகாரா கொட்டா²ஸா ஸுந்த³ரா, தே ஸ்வாகாரா. விபரீதா த்³வாகாரா. ஸுவிஞ்ஞாபயேதி ஸம்மத்தனியாமங் விஞ்ஞாபேதுங் ஸுகரே ஸத்³தே⁴ பஞ்ஞவந்தே ச, யே வா கதி²தங் காரணங் ஸல்லக்கெ²ந்தி, ஸுகே²ன ஸக்கா ஹொந்தி விஞ்ஞாபேதுங், தே ஸுவிஞ்ஞாபயா. விபரீதா து³விஞ்ஞாபயா. ப⁴ப்³பே³ அப⁴ப்³பே³தி எத்த² யே அரியமக்³க³ப்படிவேத⁴ஸ்ஸ அனுச்ச²விகா உபனிஸ்ஸயஸம்பன்னா கம்மாவரணகிலேஸாவரணவிபாகாவரணரஹிதா, தே ப⁴ப்³பா³. விபரீதா அப⁴ப்³பா³. தஸ்மாதி யஸ்மா ப⁴க³வா அபரிமாணே ஸத்தே ஆஸயாதி³தோ அனவஸேஸெத்வா ஜானாதி, தஸ்மா அஸ்ஸ ப⁴க³வதோ ஸத்தலோகோபி ஸப்³ப³தா² விதி³தோ.

Tikkhindriyeti tikhiṇehi saddhādīhi indriyehi samannāgate. Mudindriyeti mudukehi saddhādīhi indriyehi samannāgate. Ubhayatthāpi upanissayabhūtindriyāni adhippetāni. Svākāreti sundarākāre, kalyāṇapakatike vivaṭṭajjhāsayeti attho. Yesaṃ vā āsayādayo ākārā koṭṭhāsā sundarā, te svākārā. Viparītā dvākārā. Suviññāpayeti sammattaniyāmaṃ viññāpetuṃ sukare saddhe paññavante ca, ye vā kathitaṃ kāraṇaṃ sallakkhenti, sukhena sakkā honti viññāpetuṃ, te suviññāpayā. Viparītā duviññāpayā. Bhabbe abhabbeti ettha ye ariyamaggappaṭivedhassa anucchavikā upanissayasampannā kammāvaraṇakilesāvaraṇavipākāvaraṇarahitā, te bhabbā. Viparītā abhabbā. Tasmāti yasmā bhagavā aparimāṇe satte āsayādito anavasesetvā jānāti, tasmā assa bhagavato sattalokopi sabbathā vidito.

நனு ச ஸத்தேஸு பமாணாதி³பி ஜானிதப்³போ³ அத்தீ²தி? அத்தி², தஸ்ஸ பன ஜானநங் ந நிப்³பி³தா³ய விராகா³ய நிரோதா⁴யாதி இத⁴ ந க³ஹிதங், ப⁴க³வதோ பன தம்பி ஸுவிதி³தங் ஸுவவத்தா²பிதமேவ, பயோஜனாபா⁴வா தே³ஸனங் நாருள்ஹங். தேன வுத்தங் –

Nanu ca sattesu pamāṇādipi jānitabbo atthīti? Atthi, tassa pana jānanaṃ na nibbidāya virāgāya nirodhāyāti idha na gahitaṃ, bhagavato pana tampi suviditaṃ suvavatthāpitameva, payojanābhāvā desanaṃ nāruḷhaṃ. Tena vuttaṃ –

‘‘அத² கோ² ப⁴க³வா பரித்தங் நக²ஸிகா²யங் பங்ஸுங் ஆரோபெத்வா பி⁴க்கூ² ஆமந்தேஸி – ‘தங் கிங் மஞ்ஞத², பி⁴க்க²வே, கதமங் நு கோ² ப³ஹுதரங் யோ வாயங் மயா பரித்தோ நக²ஸிகா²யங் பங்ஸு ஆரோபிதோ, அயங் வா மஹாபத²வீ’’’திஆதி³ (ஸங்॰ நி॰ 5.1121).

‘‘Atha kho bhagavā parittaṃ nakhasikhāyaṃ paṃsuṃ āropetvā bhikkhū āmantesi – ‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, katamaṃ nu kho bahutaraṃ yo vāyaṃ mayā paritto nakhasikhāyaṃ paṃsu āropito, ayaṃ vā mahāpathavī’’’tiādi (saṃ. ni. 5.1121).

ஏவங் ஸத்தலோகஸ்ஸபி ஸப்³ப³தா² விதி³தபா⁴வங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி ஓகாஸலோகஸ்ஸபி ததே²வ விதி³தபா⁴வங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘யதா² ச ஸத்தலோகோ’’திஆதி³ . ஓகாஸலோகோபி ஸப்³ப³தா² விதி³தோதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. சக்கவாளந்தி லோகதா⁴து. ஸா ஹி நேமிமண்ட³லஸதி³ஸேன சக்கவாளபப்³ப³தேன ஸமந்ததோ பரிக்கி²த்தத்தா ‘‘சக்கவாள’’ந்தி வுச்சதி. அட்³டு⁴ட்³டா⁴னீதி உபட்³ட⁴சதுத்தா²னி, தீணி ஸதானி பஞ்ஞாஸஞ்சாதி அத்தோ². நஹுதானீதி த³ஸஸஹஸ்ஸானி. ஸங்கா²தாதி கதி²தா. யஸ்மா பத²வீ நாமாயங் திரியங் அபரிச்சி²ன்னா, தஸ்மா ‘‘எத்தகங் ப³ஹலத்தேன, ஸங்கா²தாயங் வஸுந்த⁴ரா’’தி ப³ஹலதோயேவ பரிச்சே²தோ³ வுத்தோ. நனு சக்கவாளபப்³ப³தேஹி தங்தங்சக்கவாளபத²வீ பரிச்சி²ன்னாதி? ந தத³ஞ்ஞசக்கவாளபத²வியா ஏகாப³த்³த⁴பா⁴வதோ. திண்ணங் திண்ணஞ்ஹி பத்தானங் அந்தராளஸதி³ஸே திண்ணங் திண்ணங் லோகதா⁴தூனங் அந்தரேயேவ பத²வீ நத்தி² லோகந்தரனிரயபா⁴வதோ, சக்கவாளபப்³ப³தானங் பன சக்கவாளபப்³ப³தந்தரேஹி ஸம்ப³த்³த⁴ட்டா²னே பத²வீ ஏகாப³த்³தா⁴வ, விவட்டகாலே ஸண்ட²ஹமானாபி பத²வீ யதா²ஸண்டி²தபத²வியா ஏகாப³த்³தா⁴வ ஸண்ட²ஹதி.

Evaṃ sattalokassapi sabbathā viditabhāvaṃ dassetvā idāni okāsalokassapi tatheva viditabhāvaṃ dassento āha ‘‘yathā casattaloko’’tiādi . Okāsalokopi sabbathā viditoti sambandho. Cakkavāḷanti lokadhātu. Sā hi nemimaṇḍalasadisena cakkavāḷapabbatena samantato parikkhittattā ‘‘cakkavāḷa’’nti vuccati. Aḍḍhuḍḍhānīti upaḍḍhacatutthāni, tīṇi satāni paññāsañcāti attho. Nahutānīti dasasahassāni. Saṅkhātāti kathitā. Yasmā pathavī nāmāyaṃ tiriyaṃ aparicchinnā, tasmā ‘‘ettakaṃ bahalattena, saṅkhātāyaṃ vasundharā’’ti bahalatoyeva paricchedo vutto. Nanu cakkavāḷapabbatehi taṃtaṃcakkavāḷapathavī paricchinnāti? Na tadaññacakkavāḷapathaviyā ekābaddhabhāvato. Tiṇṇaṃ tiṇṇañhi pattānaṃ antarāḷasadise tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ lokadhātūnaṃ antareyeva pathavī natthi lokantaranirayabhāvato, cakkavāḷapabbatānaṃ pana cakkavāḷapabbatantarehi sambaddhaṭṭhāne pathavī ekābaddhāva, vivaṭṭakāle saṇṭhahamānāpi pathavī yathāsaṇṭhitapathaviyā ekābaddhāva saṇṭhahati.

ஸண்டி²தீதி ஹெட்டா² உபரிதோ சாதி ஸப்³ப³ஸோ டி²தி. ஏவங் ஸண்டி²தேதி ஏவங் அவட்டி²தே. எத்தா²தி சக்கவாளே. அஜ்ஜோ²கா³ள்ஹோதி ஓகா³ஹித்வா அனுபவிஸித்வா டி²தோ. அச்சுக்³க³தோ தாவதே³வாதி தத்தகமேவ சதுராஸீதி யோஜனஸதஸஹஸ்ஸானியேவ உக்³க³தோ. ந கேவலஞ்செத்த² உப்³பே³தோ⁴வ, அத² கோ² ஆயாமவித்தா²ராபிஸ்ஸ தத்தகாயேவ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

Saṇṭhitīti heṭṭhā uparito cāti sabbaso ṭhiti. Evaṃ saṇṭhiteti evaṃ avaṭṭhite. Etthāti cakkavāḷe. Ajjhogāḷhoti ogāhitvā anupavisitvā ṭhito. Accuggato tāvadevāti tattakameva caturāsīti yojanasatasahassāniyeva uggato. Na kevalañcettha ubbedhova, atha kho āyāmavitthārāpissa tattakāyeva. Vuttañhetaṃ –

‘‘ஸினேரு, பி⁴க்க²வே, பப்³ப³தராஜா சதுராஸீதி யோஜனஸஹஸ்ஸானி ஆயாமேன, சதுராஸீதி யோஜனஸஹஸ்ஸானி வித்தா²ரேனா’’தி (அ॰ நி॰ 7.66).

‘‘Sineru, bhikkhave, pabbatarājā caturāsīti yojanasahassāni āyāmena, caturāsīti yojanasahassāni vitthārenā’’ti (a. ni. 7.66).

ஸினேருபப்³ப³துத்தமோதி பப்³ப³தேஸு உத்தமோ, பப்³ப³தோயேவ வா உத்தமோ பப்³ப³துத்தமோ, ஸினேருஸங்கா²தோ பப்³ப³துத்தமோ ஸினேருபப்³ப³துத்தமோ, ஸினேருபப்³ப³தராஜாதி வுத்தங் ஹோதி. தஸ்ஸ ச பாசீனபஸ்ஸங் ரஜதமயங், தஸ்மா தஸ்ஸ பபா⁴ய அஜ்ஜொ²த்த²ரந்தியா பாசீனதி³ஸாய ஸமுத்³தோ³த³கங் கீ²ரங் விய பஞ்ஞாயதி. த³க்கி²ணபஸ்ஸங் பன இந்த³னீலமணிமயங், தஸ்மா த³க்கி²ணதி³ஸாய ஸமுத்³தோ³த³கங் யேபு⁴ய்யேன நீலவண்ணங் ஹுத்வா பஞ்ஞாயதி, ததா² ஆகாஸங். பச்சி²மபஸ்ஸங் ப²லிகமயங். உத்தரபஸ்ஸங் ஸுவண்ணமயங். சத்தாரோ ஸமுத்³தா³பி ஸினேருரஸ்மீஹி ஏவ பரிச்சி²ன்னா. ததா² ஹி புப்³ப³த³க்கி²ணபஸ்ஸேஹி நிக்க²ந்தா ரஜதமணிரஸ்மியோ ஏகதோ ஹுத்வா மஹாஸமுத்³த³பிட்டே²ன க³ந்த்வா சக்கவாளபப்³ப³தங் ஆஹச்ச திட்ட²ந்தி, த³க்கி²ணபச்சி²மபஸ்ஸேஹி நிக்க²ந்தா மணிப²லிகரஸ்மியோ, பச்சி²முத்தரபஸ்ஸேஹி நிக்க²ந்தா ப²லிகஸுவண்ணரஸ்மியோ, உத்தரபாசீனபஸ்ஸேஹி நிக்க²ந்தா ஸுவண்ணரஜதரஸ்மியோ ஏகதோ ஹுத்வா மஹாஸமுத்³த³பிட்டே²ன க³ந்த்வா சக்கவாளபப்³ப³தங் ஆஹச்ச திட்ட²ந்தி, தாஸங் ரஸ்மீனங் அந்தரேஸு சத்தாரோ மஹாஸமுத்³தா³ ஹொந்தி.

Sinerupabbatuttamoti pabbatesu uttamo, pabbatoyeva vā uttamo pabbatuttamo, sinerusaṅkhāto pabbatuttamo sinerupabbatuttamo, sinerupabbatarājāti vuttaṃ hoti. Tassa ca pācīnapassaṃ rajatamayaṃ, tasmā tassa pabhāya ajjhottharantiyā pācīnadisāya samuddodakaṃ khīraṃ viya paññāyati. Dakkhiṇapassaṃ pana indanīlamaṇimayaṃ, tasmā dakkhiṇadisāya samuddodakaṃ yebhuyyena nīlavaṇṇaṃ hutvā paññāyati, tathā ākāsaṃ. Pacchimapassaṃ phalikamayaṃ. Uttarapassaṃ suvaṇṇamayaṃ. Cattāro samuddāpi sinerurasmīhi eva paricchinnā. Tathā hi pubbadakkhiṇapassehi nikkhantā rajatamaṇirasmiyo ekato hutvā mahāsamuddapiṭṭhena gantvā cakkavāḷapabbataṃ āhacca tiṭṭhanti, dakkhiṇapacchimapassehi nikkhantā maṇiphalikarasmiyo, pacchimuttarapassehi nikkhantā phalikasuvaṇṇarasmiyo, uttarapācīnapassehi nikkhantā suvaṇṇarajatarasmiyo ekato hutvā mahāsamuddapiṭṭhena gantvā cakkavāḷapabbataṃ āhacca tiṭṭhanti, tāsaṃ rasmīnaṃ antaresu cattāro mahāsamuddā honti.

ததோதி ஸினேருஸ்ஸ ஹெட்டா² உபரி ச வுத்தப்பமாணதோ. உபட்³டு⁴பட்³டே⁴னாதி உபட்³டே⁴ன உபட்³டே⁴ன. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – த்³வாசத்தாலீஸ யோஜனஸஹஸ்ஸானி ஸமுத்³தே³ அஜ்ஜோ²கா³ள்ஹோ தத்தகமேவ உபரி உக்³க³தோ யுக³ந்த⁴ரபப்³ப³தோ, ஏகவீஸதி யோஜனஸஹஸ்ஸானி மஹாஸமுத்³தே³ அஜ்ஜோ²கா³ள்ஹோ தத்தகமேவ ச உபரி உக்³க³தோ ஈஸத⁴ரோ பப்³ப³தோதி இமினா நயேன ஸேஸேஸுபி உபட்³டு⁴பட்³ட⁴ப்பமாணதா வேதி³தப்³பா³. யதா² மஹாஸமுத்³தோ³ யாவ சக்கவாளபாத³மூலா அனுபுப்³ப³னின்னோ, ஏவங் யாவ ஸினேருபாத³மூலாதி ஹெட்டா² ஸினேருப்பமாணதோ உபட்³ட⁴ப்பமாணோபி யுக³ந்த⁴ரபப்³ப³தோ பத²வியங் ஸுப்பதிட்டி²தோ, ஏவங் ஈஸத⁴ராத³யோபீதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘மஹாஸமுத்³தோ³, பி⁴க்க²வே, அனுபுப்³ப³னின்னோ அனுபுப்³ப³போணோ அனுபுப்³ப³பப்³பா⁴ரோ’’தி (சூளவ॰ 184; உதா³॰ 45). ஸினேருயுக³ந்த⁴ராதீ³னங் அந்தரே ஸீத³ந்தரஸமுத்³தா³ நாம ஹொந்தி. தத்த² கிர உத³கங் ஸுகு²மங் மோரபத்தமத்தம்பி பக்கி²த்தங் பதிட்டா²துங் ந ஸக்கோதி ஸீத³தேவ, தஸ்மா தே ஸீத³ஸமுத்³தா³ நாம வுச்சந்தி. தே பன வித்தா²ரதோ யதா²க்கமங் ஸினேருஆதீ³னங் அச்சுக்³க³மஸமானபஅமாணாதி வத³ந்தி. அஜ்ஜோ²கா³ள்ஹுக்³க³தாதி அஜ்ஜோ²கா³ள்ஹா ச உக்³க³தா ச. ப்³ரஹாதி மஹந்தா.

Tatoti sinerussa heṭṭhā upari ca vuttappamāṇato. Upaḍḍhupaḍḍhenāti upaḍḍhena upaḍḍhena. Idaṃ vuttaṃ hoti – dvācattālīsa yojanasahassāni samudde ajjhogāḷho tattakameva upari uggato yugandharapabbato, ekavīsati yojanasahassāni mahāsamudde ajjhogāḷho tattakameva ca upari uggato īsadharo pabbatoti iminā nayena sesesupi upaḍḍhupaḍḍhappamāṇatā veditabbā. Yathā mahāsamuddo yāva cakkavāḷapādamūlā anupubbaninno, evaṃ yāva sinerupādamūlāti heṭṭhā sineruppamāṇato upaḍḍhappamāṇopi yugandharapabbato pathaviyaṃ suppatiṭṭhito, evaṃ īsadharādayopīti daṭṭhabbaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘mahāsamuddo, bhikkhave, anupubbaninno anupubbapoṇo anupubbapabbhāro’’ti (cūḷava. 184; udā. 45). Sineruyugandharādīnaṃ antare sīdantarasamuddā nāma honti. Tattha kira udakaṃ sukhumaṃ morapattamattampi pakkhittaṃ patiṭṭhātuṃ na sakkoti sīdateva, tasmā te sīdasamuddā nāma vuccanti. Te pana vitthārato yathākkamaṃ sineruādīnaṃ accuggamasamānapaamāṇāti vadanti. Ajjhogāḷhuggatāti ajjhogāḷhā ca uggatā ca. Brahāti mahantā.

ஸினேருஸ்ஸ ஸமந்ததோதி பரிக்கி²பனவஸேன ஸினேருஸ்ஸ ஸமந்ததோ டி²தா. ஸினேருங் தாவ பரிக்கி²பித்வா டி²தோ யுக³ந்த⁴ரோ, தங் பரிக்கி²பித்வா ஈஸத⁴ரோ. ஏவங் தங் தங் பரிக்கி²பித்வா டி²தா ‘‘ஸினேருஸ்ஸ ஸமந்ததோ’’தி வுத்தா. கத்த²சி பன ‘‘ஸினேருங் பரிக்கி²பித்வா அஸ்ஸகண்ணோ நாம பப்³ப³தோ பதிட்டி²தோ, தங் பரிக்கி²பித்வா வினதகோ நாம பப்³ப³தோ’’தி ஏவங் அஞ்ஞோயேவ அனுக்கமோ ஆக³தோ. ததா² ஹி நிமிஜாதகே –

Sinerussa samantatoti parikkhipanavasena sinerussa samantato ṭhitā. Sineruṃ tāva parikkhipitvā ṭhito yugandharo, taṃ parikkhipitvā īsadharo. Evaṃ taṃ taṃ parikkhipitvā ṭhitā ‘‘sinerussa samantato’’ti vuttā. Katthaci pana ‘‘sineruṃ parikkhipitvā assakaṇṇo nāma pabbato patiṭṭhito, taṃ parikkhipitvā vinatako nāma pabbato’’ti evaṃ aññoyeva anukkamo āgato. Tathā hi nimijātake –

‘‘ஸஹஸ்ஸயுத்தங் ஹயவாஹிங், தி³ப்³ப³யானமதி⁴ட்டி²தோ;

‘‘Sahassayuttaṃ hayavāhiṃ, dibbayānamadhiṭṭhito;

யாயமானோ மஹாராஜா, அத்³தா³ ஸீத³ந்தரே நகே³;

Yāyamāno mahārājā, addā sīdantare nage;

தி³ஸ்வானாமந்தயீ ஸூதங், இமே கே நாம பப்³ப³தா’’தி. (ஜா॰ 2.22.566)

Disvānāmantayī sūtaṃ, ime ke nāma pabbatā’’ti. (jā. 2.22.566)

ஏவங் நிமிமஹாராஜேன புட்டே²ன மாதலிதே³வபுத்தேன –

Evaṃ nimimahārājena puṭṭhena mātalidevaputtena –

‘‘ஸுத³ஸ்ஸனோ கரவீகோ, ஈஸத⁴ரோ யுக³ந்த⁴ரோ;

‘‘Sudassano karavīko, īsadharo yugandharo;

நேமிந்த⁴ரோ வினதகோ, அஸ்ஸகண்ணோ கி³ரீ ப்³ரஹா.

Nemindharo vinatako, assakaṇṇo girī brahā.

‘‘ஏதே ஸீத³ந்தரே நகா³, அனுபுப்³ப³ஸமுக்³க³தா;

‘‘Ete sīdantare nagā, anupubbasamuggatā;

மஹாராஜானமாவாஸா, யானி த்வங் ராஜ பஸ்ஸஸீ’’தி. (ஜா॰ 2.22.568-569)

Mahārājānamāvāsā, yāni tvaṃ rāja passasī’’ti. (jā. 2.22.568-569)

வுத்தங்.

Vuttaṃ.

தத்த² அட்ட²கதா²யங் இத³ங் வுத்தங் –

Tattha aṭṭhakathāyaṃ idaṃ vuttaṃ –

‘‘அயங், மஹாராஜ, ஏதேஸங் ஸப்³ப³பா³ஹிரோ ஸுத³ஸ்ஸனோ பப்³ப³தோ நாம, தத³னந்தரே கரவீகோ நாம, ஸோ ஸுத³ஸ்ஸனதோ உச்சதரோ. உபி⁴ன்னம்பி பன தேஸங் அந்தரே ஏகோபி ஸீத³ந்தரமஹாஸமுத்³தோ³. கரவீகஸ்ஸ அனந்தரே ஈஸத⁴ரோ நாம, ஸோ கரவீகதோ உச்சதரோ. தேஸம்பி அந்தரே ஏகோ ஸீத³ந்தரமஹாஸமுத்³தோ³. ஈஸத⁴ரஸ்ஸ அனந்தரே யுக³ந்த⁴ரோ நாம, ஸோ ஈஸத⁴ரதோ உச்சதரோ. தேஸம்பி அந்தரே ஏகோ ஸீத³ந்தரமஹாஸமுத்³தோ³. யுக³ந்த⁴ரஸ்ஸ அனந்தரே நேமிந்த⁴ரோ நாம, ஸோ யுக³ந்த⁴ரதோ உச்சதரோ. தேஸம்பி அந்தரே ஏகோ ஸீத³ந்தரமஹாஸமுத்³தோ³. நேமிந்த⁴ரஸ்ஸ அனந்தரே வினதகோ நாம, ஸோ நேமிந்த⁴ரதோ உச்சதரோ. தேஸம்பி அந்தரே ஏகோ ஸீத³ந்தரமஹாஸமுத்³தோ³. வினதகஸ்ஸ அனந்தரே அஸ்ஸகண்ணோ நாம, ஸோ வினதகதோ உச்சதரோ. தேஸம்பி அந்தரே ஏகோ ஸீத³ந்தரமஹாஸமுத்³தோ³. ஏதே ஸீத³ந்தரமஹாஸமுத்³தே³ ஸத்த பப்³ப³தா அனுபடிபாடியா ஸமுக்³க³தா ஸோபானஸதி³ஸா ஹுத்வா டி²தா’’தி (ஜா॰ அட்ட²॰ 6.22.569).

‘‘Ayaṃ, mahārāja, etesaṃ sabbabāhiro sudassano pabbato nāma, tadanantare karavīko nāma, so sudassanato uccataro. Ubhinnampi pana tesaṃ antare ekopi sīdantaramahāsamuddo. Karavīkassa anantare īsadharo nāma, so karavīkato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Īsadharassa anantare yugandharo nāma, so īsadharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Yugandharassa anantare nemindharo nāma, so yugandharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Nemindharassa anantare vinatako nāma, so nemindharato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Vinatakassa anantare assakaṇṇo nāma, so vinatakato uccataro. Tesampi antare eko sīdantaramahāsamuddo. Ete sīdantaramahāsamudde satta pabbatā anupaṭipāṭiyā samuggatā sopānasadisā hutvā ṭhitā’’ti (jā. aṭṭha. 6.22.569).

யோஜனானங் ஸதானுச்சோ, ஹிமவா பஞ்ச பப்³ப³தோதி ஹிமவா பப்³ப³தோ பஞ்ச யோஜனஸதானி உச்சோ, உப்³பே³தோ⁴தி அத்தோ². தத்த² ஹிமவாதி ஹிமபாதஸமயே ஹிமயுத்ததாய ஹிமங் அஸ்ஸ அத்தீ²தி ஹிமவா, கி³ம்ஹகாலே ஹிமங் வமதீதி ஹிமவா. பப்³ப³தோதி ஸேலோ. ஸேலோ ஹி ஸந்தி⁴ஸங்கா²தேஹி பப்³பே³ஹி ஸஹிதத்தா ‘‘பப்³ப³தோ’’தி வுச்சதி, பஸவனாதி³வஸேன ஜலஸ்ஸ ஸாரபூ⁴தானங் பே⁴ஸஜ்ஜாதீ³னங் வத்தூ²னஞ்ச கி³ரணதோ ‘‘கி³ரீ’’தி ச வுச்சதி. யோஜனானங் ஸஹஸ்ஸானி, தீணி ஆயதவித்த²தோதி யோஜனானங் தீணி ஸஹஸ்ஸானி ஆயாமதோ ச வித்தா²ரதோ சாதி அத்தோ², ஆயாமதோ ச வித்தா²ரதோ ச தீணி யோஜனஸஹஸ்ஸானீதி வுத்தங் ஹோதி.

Yojanānaṃ satānucco, himavā pañca pabbatoti himavā pabbato pañca yojanasatāni ucco, ubbedhoti attho. Tattha himavāti himapātasamaye himayuttatāya himaṃ assa atthīti himavā, gimhakāle himaṃ vamatīti himavā. Pabbatoti selo. Selo hi sandhisaṅkhātehi pabbehi sahitattā ‘‘pabbato’’ti vuccati, pasavanādivasena jalassa sārabhūtānaṃ bhesajjādīnaṃ vatthūnañca giraṇato ‘‘girī’’ti ca vuccati. Yojanānaṃ sahassāni, tīṇi āyatavitthatoti yojanānaṃ tīṇi sahassāni āyāmato ca vitthārato cāti attho, āyāmato ca vitthārato ca tīṇi yojanasahassānīti vuttaṃ hoti.

சதுராஸீதிஸஹஸ்ஸேஹி, கூடேஹி படிமண்டி³தோதி ஸுத³ஸ்ஸனகூடசித்ரகூடாதீ³ஹி சதுராஸீதிகூடஸஹஸ்ஸேஹி படிமண்டி³தோ, ஸோபி⁴தோதி அத்தோ². அபிசெத்த² அவுத்தோபி அயங் விஸேஸோ வேதி³தப்³போ³ (ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.31; அ॰ நி॰ அட்ட²॰ 3.8.19; ஸு॰ நி॰ அட்ட²॰ ஸேலஸுத்தவண்ணனா) – அயங் ஹிமவா நாம பப்³ப³தோ ஸமந்ததோ ஸந்த³மானபஞ்சஸதனதீ³விசித்தோ, யத்த² ஆயாமவித்தா²ரேன சேவ க³ம்பீ⁴ரதாய ச பண்ணாஸ பண்ணாஸ யோஜனா தி³யட்³ட⁴யோஜனஸதபரிமண்ட³லா அனோதத்தத³ஹோ கண்ணமுண்ட³த³ஹோ ரத²காரத³ஹோ ச²த்³த³ந்தத³ஹோ குணாலத³ஹோ மந்தா³கினீத³ஹோ ஸீஹப்பபாதத³ஹோதி ஸத்த மஹாஸரா பதிட்டி²தா. தேஸு அனோதத்தோ ஸுத³ஸ்ஸனகூடங் சித்ரகூடங் காளகூடங் க³ந்த⁴மாத³னகூடங் கேலாஸகூடந்தி இமேஹி பஞ்சஹி பப்³ப³தேஹி பரிக்கி²த்தோ. தத்த² ஸுத³ஸ்ஸனகூடங் ஸோவண்ணமயங் த்³வியோஜனஸதுப்³பே³த⁴ங் அந்தோவங்கங் காகமுக²ஸண்டா²னங் தமேவ ஸரங் படிச்சா²தெ³த்வா டி²தங். சித்ரகூடங் ஸப்³ப³ரதனமயங். காளகூடங் அஞ்ஜனமயங். க³ந்த⁴மாத³னகூடங் ஸானுமயங் அப்³ப⁴ந்தரே முக்³க³வண்ணங் காளானுஸாரியாதி³மூலக³ந்தோ⁴ சந்த³னாதி³ஸாரக³ந்தோ⁴ ஸரலாதி³பெ²க்³கு³க³ந்தோ⁴ லவங்கா³தி³தசக³ந்தோ⁴ கபிட்டா²தி³பபடிகக³ந்தோ⁴ ஸஜ்ஜாதி³ரஸக³ந்தோ⁴ தமாலாதி³பத்தக³ந்தோ⁴ நாக³குங்குமாதி³புப்ப²க³ந்தோ⁴ ஜாதிப²லாதி³ப²லக³ந்தோ⁴ ஸப்³ப³தா² க³ந்த⁴பா⁴வதோ க³ந்த⁴க³ந்தோ⁴தி இமேஹி த³ஸஹி க³ந்தே⁴ஹி உஸ்ஸன்னங் நானப்பகாரஓஸத⁴ஸஞ்ச²ன்னங் காளபக்க²உபோஸத²தி³வஸே ஆதி³த்தமிவ அங்கா³ரங் ஜலந்தங் திட்ட²தி.

Caturāsītisahassehi, kūṭehi paṭimaṇḍitoti sudassanakūṭacitrakūṭādīhi caturāsītikūṭasahassehi paṭimaṇḍito, sobhitoti attho. Apicettha avuttopi ayaṃ viseso veditabbo (ma. ni. aṭṭha. 2.31; a. ni. aṭṭha. 3.8.19; su. ni. aṭṭha. selasuttavaṇṇanā) – ayaṃ himavā nāma pabbato samantato sandamānapañcasatanadīvicitto, yattha āyāmavitthārena ceva gambhīratāya ca paṇṇāsa paṇṇāsa yojanā diyaḍḍhayojanasataparimaṇḍalā anotattadaho kaṇṇamuṇḍadaho rathakāradaho chaddantadaho kuṇāladaho mandākinīdaho sīhappapātadahoti satta mahāsarā patiṭṭhitā. Tesu anotatto sudassanakūṭaṃ citrakūṭaṃ kāḷakūṭaṃ gandhamādanakūṭaṃ kelāsakūṭanti imehi pañcahi pabbatehi parikkhitto. Tattha sudassanakūṭaṃ sovaṇṇamayaṃ dviyojanasatubbedhaṃ antovaṅkaṃ kākamukhasaṇṭhānaṃ tameva saraṃ paṭicchādetvā ṭhitaṃ. Citrakūṭaṃ sabbaratanamayaṃ. Kāḷakūṭaṃ añjanamayaṃ. Gandhamādanakūṭaṃ sānumayaṃ abbhantare muggavaṇṇaṃ kāḷānusāriyādimūlagandho candanādisāragandho saralādipheggugandho lavaṅgāditacagandho kapiṭṭhādipapaṭikagandho sajjādirasagandho tamālādipattagandho nāgakuṅkumādipupphagandho jātiphalādiphalagandho sabbathā gandhabhāvato gandhagandhoti imehi dasahi gandhehi ussannaṃ nānappakāraosadhasañchannaṃ kāḷapakkhauposathadivase ādittamiva aṅgāraṃ jalantaṃ tiṭṭhati.

தத்தே²வ நந்த³மூலகங் (ஸு॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.35) நாம பப்³பா⁴ரங் பச்சேகபு³த்³தா⁴னங் வஸனோகாஸோ. திஸ்ஸோ கு³ஹாயோ ஸுவண்ணகு³ஹா மணிகு³ஹா ரஜதகு³ஹாதி. தத்த² மணிகு³ஹாத்³வாரே மஞ்ஜூஸகோ நாம ருக்கோ² யோஜனங் உப்³பே³தே⁴ன, யோஜனங் வித்தா²ரேன, ஸோ யத்தகானி உத³கே வா த²லே வா புப்பா²னி, ஸப்³பா³னி புப்ப²தி விஸேஸேன பச்சேகபு³த்³தா⁴க³மனதி³வஸே, தஸ்ஸூபரிதோ ஸப்³ப³ரதனமாளோ ஹோதி. தத்த² ஸம்மஜ்ஜனகவாதோ கசவரங் ச²ட்³டே³தி, ஸமகரணவாதோ ஸப்³ப³ரதனமயங் வாலிகங் ஸமங் கரோதி, ஸிஞ்சனகவாதோ அனோதத்தத³ஹதோ ஆனெத்வா உத³கங் ஸிஞ்சதி, ஸுக³ந்த⁴கரணவாதோ ஸப்³பே³ஸங் க³ந்த⁴ருக்கா²னங் க³ந்தே⁴ ஆனேதி, ஓசினகவாதோ புப்பா²னி ஓசினித்வா பாதேதி, ஸந்த²ரணகவாதோ ஸப்³ப³த்த² ஸந்த²ரதி, ஸதா³ பஞ்ஞத்தானேவ செத்த² ஆஸனானி ஹொந்தி. யேஸு பச்சேகபு³த்³து⁴ப்பாத³தி³வஸே உபோஸத²தி³வஸே ச ஸப்³ப³பச்சேகபு³த்³தா⁴ ஸன்னிபதித்வா நிஸீத³ந்தி, அயங் தத்த² பகதி. அபி⁴ஸம்பு³த்³த⁴பச்சேகபு³த்³தோ⁴ தத்த² க³ந்த்வா பஞ்ஞத்தாஸனே நிஸீத³தி. ததோ ஸசே தஸ்மிங் காலே அஞ்ஞேபி பச்சேகபு³த்³தா⁴ ஸங்விஜ்ஜந்தி, தேபி தங்க²ணங் ஸன்னிபதித்வா பஞ்ஞத்தாஸனேஸு நிஸீத³ந்தி, நிஸீதி³த்வா கிஞ்சிதே³வ ஸமாபத்திங் ஸமாபஜ்ஜித்வா வுட்ட²ஹந்தி. ததோ ஸங்க⁴த்தே²ரோ அது⁴னாக³தங் பச்சேகபு³த்³த⁴ங் ஸப்³பே³ஸங் அனுமோத³னத்தா²ய ‘‘கத²மதி⁴க³த’’ந்தி கம்மட்டா²னங் புச்ச²தி, ததா³ ஸோ அத்தனோ உதா³னப்³யாகரணகா³த²ங் பா⁴ஸதி. ஏவமித³ங் க³ந்த⁴மாத³னகூடங் பச்சேகபு³த்³தா⁴னங் ஆவாஸட்டா²னங் ஹோதீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Tattheva nandamūlakaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.35) nāma pabbhāraṃ paccekabuddhānaṃ vasanokāso. Tisso guhāyo suvaṇṇaguhā maṇiguhā rajataguhāti. Tattha maṇiguhādvāre mañjūsako nāma rukkho yojanaṃ ubbedhena, yojanaṃ vitthārena, so yattakāni udake vā thale vā pupphāni, sabbāni pupphati visesena paccekabuddhāgamanadivase, tassūparito sabbaratanamāḷo hoti. Tattha sammajjanakavāto kacavaraṃ chaḍḍeti, samakaraṇavāto sabbaratanamayaṃ vālikaṃ samaṃ karoti, siñcanakavāto anotattadahato ānetvā udakaṃ siñcati, sugandhakaraṇavāto sabbesaṃ gandharukkhānaṃ gandhe āneti, ocinakavāto pupphāni ocinitvā pāteti, santharaṇakavāto sabbattha santharati, sadā paññattāneva cettha āsanāni honti. Yesu paccekabuddhuppādadivase uposathadivase ca sabbapaccekabuddhā sannipatitvā nisīdanti, ayaṃ tattha pakati. Abhisambuddhapaccekabuddho tattha gantvā paññattāsane nisīdati. Tato sace tasmiṃ kāle aññepi paccekabuddhā saṃvijjanti, tepi taṅkhaṇaṃ sannipatitvā paññattāsanesu nisīdanti, nisīditvā kiñcideva samāpattiṃ samāpajjitvā vuṭṭhahanti. Tato saṅghatthero adhunāgataṃ paccekabuddhaṃ sabbesaṃ anumodanatthāya ‘‘kathamadhigata’’nti kammaṭṭhānaṃ pucchati, tadā so attano udānabyākaraṇagāthaṃ bhāsati. Evamidaṃ gandhamādanakūṭaṃ paccekabuddhānaṃ āvāsaṭṭhānaṃ hotīti veditabbaṃ.

கேலாஸகூடங் பன ரஜதமயங். ஸப்³பா³னி சேதானி சித்ரகூடாதீ³னி ஸுத³ஸ்ஸனேன ஸமானுப்³பே³த⁴ஸண்டா²னானி தமேவ ஸரங் படிச்சா²தெ³த்வா டி²தானி. ஸப்³பா³னி பன புது²லதோ பஞ்ஞாஸயோஜனானி, ஆயாமதோ பன உப்³பே³த⁴தோ விய த்³வியோஜனஸதானேவாதி வத³ந்தி. தானி ஸப்³பா³னி தே³வானுபா⁴வேன நாகா³னுபா⁴வேன ச ட²ஸ்ஸந்தி, நதி³யோ ச தேஸு ஸந்த³ந்தி, தங் ஸப்³ப³ம்பி உத³கங் அனோதத்தமேவ பவிஸதி, சந்தி³மஸூரியா த³க்கி²ணேன வா உத்தரேன வா க³ச்ச²ந்தா பப்³ப³தந்தரேன தத்த² ஓபா⁴ஸங் கரொந்தி, உஜுங் க³ச்ச²ந்தா ந கரொந்தி, தேனேவஸ்ஸ ‘‘அனோதத்த’’ந்தி ஸங்கா² உத³பாதி³. தத்த² ரதனமயமனுஞ்ஞஸோபானஸிலாதலானி நிம்மச்ச²கச்ச²பானி ப²லிகஸதி³ஸனிம்மலூத³கானி ந்ஹானதித்தா²னி தது³பபோ⁴கீ³ஸத்தானங் ஸாதா⁴ரணகம்முனாவ ஸுப்படியத்தானி ஸுஸண்டி²தானி ஹொந்தி, யேஸு பு³த்³த⁴பச்சேகபு³த்³த⁴கீ²ணாஸவா ச இத்³தி⁴மந்தோ ச இஸயோ ந்ஹாயந்தி, தே³வயக்கா²த³யோ உய்யானகீளங் கீளந்தி.

Kelāsakūṭaṃ pana rajatamayaṃ. Sabbāni cetāni citrakūṭādīni sudassanena samānubbedhasaṇṭhānāni tameva saraṃ paṭicchādetvā ṭhitāni. Sabbāni pana puthulato paññāsayojanāni, āyāmato pana ubbedhato viya dviyojanasatānevāti vadanti. Tāni sabbāni devānubhāvena nāgānubhāvena ca ṭhassanti, nadiyo ca tesu sandanti, taṃ sabbampi udakaṃ anotattameva pavisati, candimasūriyā dakkhiṇena vā uttarena vā gacchantā pabbatantarena tattha obhāsaṃ karonti, ujuṃ gacchantā na karonti, tenevassa ‘‘anotatta’’nti saṅkhā udapādi. Tattha ratanamayamanuññasopānasilātalāni nimmacchakacchapāni phalikasadisanimmalūdakāni nhānatitthāni tadupabhogīsattānaṃ sādhāraṇakammunāva suppaṭiyattāni susaṇṭhitāni honti, yesu buddhapaccekabuddhakhīṇāsavā ca iddhimanto ca isayo nhāyanti, devayakkhādayo uyyānakīḷaṃ kīḷanti.

தஸ்ஸ சதூஸு பஸ்ஸேஸு ஸீஹமுக²ங் ஹத்தி²முக²ங் அஸ்ஸமுக²ங் உஸப⁴முக²ந்தி சத்தாரி முகா²னி ஹொந்தி, யேஹி சதஸ்ஸோ நதி³யோ ஸந்த³ந்தி. ஸீஹமுகே²ன நிக்க²ந்தனதீ³தீரே ஸீஹா ப³ஹுதரா ஹொந்தி, ஹத்தி²முகா²தீ³ஹி ஹத்தி²அஸ்ஸஉஸபா⁴. புரத்தி²மதி³ஸதோ நிக்க²ந்தனதீ³ அனோதத்தங் திக்க²த்துங் பத³க்கி²ணங் கத்வா இதரா திஸ்ஸோ நதி³யோ அனுபக³ம்ம பாசீனஹிமவந்தேனேவ அமனுஸ்ஸபத²ங் க³ந்த்வா மஹாஸமுத்³த³ங் பவிஸதி. பச்சி²மதி³ஸதோ ச உத்தரதி³ஸதோ ச நிக்க²ந்தனதி³யோபி ததே²வ பத³க்கி²ணங் கத்வா பச்சி²மஹிமவந்தேனேவ உத்தரஹிமவந்தேனேவ ச அமனுஸ்ஸபத²ங் க³ந்த்வா மஹாஸமுத்³த³ங் பவிஸந்தி. த³க்கி²ணதி³ஸதோ நிக்க²ந்தனதீ³ பன தங் திக்க²த்துங் பத³க்கி²ணங் கத்வா த³க்கி²ணேன உஜுகங் பாஸாணபிட்டே²னேவ ஸட்டி² யோஜனானி க³ந்த்வா பப்³ப³தங் பஹரித்வா வுட்டா²ய பரிக்கே²பேன திகா³வுதப்பமாணா உத³கதா⁴ரா ஹுத்வா ஆகாஸேன ஸட்டி² யோஜனானி க³ந்த்வா தியக்³க³ளே நாம பாஸாணே பதிதா, பாஸாணோ உத³கதா⁴ராவேகே³ன பி⁴ன்னோ. தத்த² பஞ்ஞாஸயோஜனப்பமாணா தியக்³க³ளா நாம மஹாபொக்க²ரணீ ஜாதா, மஹாபொக்க²ரணியா கூலங் பி⁴ந்தி³த்வா பாஸாணங் பவிஸித்வா ஸட்டி² யோஜனானி க³தா, ததோ க⁴னபத²விங் பி⁴ந்தி³த்வா உமங்கே³ன ஸட்டி² யோஜனானி க³ந்த்வா விஞ்ஜ²ங் நாம திரச்சா²னபப்³ப³தங் பஹரித்வா ஹத்த²தலே பஞ்சங்கு³லிஸதி³ஸா பஞ்சதா⁴ரா ஹுத்வா பவத்ததி. ஸா திக்க²த்துங் அனோதத்தங் பத³க்கி²ணங் கத்வா க³தட்டா²னே ‘‘ஆவட்டக³ங்கா³’’தி வுச்சதி, உஜுகங் பாஸாணபிட்டே²ன ஸட்டி² யோஜனானி க³தட்டா²னே ‘‘கண்ஹக³ங்கா³’’தி, ஆகாஸேன ஸட்டி² யோஜனானி க³தட்டா²னே ‘‘ஆகாஸக³ங்கா³’’தி, தியக்³க³ளபாஸாணே பஞ்ஞாஸயோஜனோகாஸே டி²தா ‘‘தியக்³க³ளபொக்க²ரணீ’’தி, கூலங் பி⁴ந்தி³த்வா பாஸாணங் பவிஸித்வா ஸட்டி² யோஜனானி க³தட்டா²னே ‘‘ப³ஹலக³ங்கா³’’தி, உமங்கே³ன ஸட்டி² யோஜனானி க³தட்டா²னே ‘‘உமங்க³க³ங்கா³’’தி வுச்சதி. விஞ்ஜ²ங் நாம திரச்சா²னபப்³ப³தங் பஹரித்வா பஞ்சதா⁴ரா ஹுத்வா பவத்தட்டா²னே பன க³ங்கா³ யமுனா அசிரவதீ ஸரபூ⁴ மஹீதி பஞ்சதா⁴ ஸங்க்²யங் க³தா. ஏவமேதா பஞ்ச மஹானதி³யோ ஹிமவந்ததோ பப⁴வந்தி.

Tassa catūsu passesu sīhamukhaṃ hatthimukhaṃ assamukhaṃ usabhamukhanti cattāri mukhāni honti, yehi catasso nadiyo sandanti. Sīhamukhena nikkhantanadītīre sīhā bahutarā honti, hatthimukhādīhi hatthiassausabhā. Puratthimadisato nikkhantanadī anotattaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā itarā tisso nadiyo anupagamma pācīnahimavanteneva amanussapathaṃ gantvā mahāsamuddaṃ pavisati. Pacchimadisato ca uttaradisato ca nikkhantanadiyopi tatheva padakkhiṇaṃ katvā pacchimahimavanteneva uttarahimavanteneva ca amanussapathaṃ gantvā mahāsamuddaṃ pavisanti. Dakkhiṇadisato nikkhantanadī pana taṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā dakkhiṇena ujukaṃ pāsāṇapiṭṭheneva saṭṭhi yojanāni gantvā pabbataṃ paharitvā vuṭṭhāya parikkhepena tigāvutappamāṇā udakadhārā hutvā ākāsena saṭṭhi yojanāni gantvā tiyaggaḷe nāma pāsāṇe patitā, pāsāṇo udakadhārāvegena bhinno. Tattha paññāsayojanappamāṇā tiyaggaḷā nāma mahāpokkharaṇī jātā, mahāpokkharaṇiyā kūlaṃ bhinditvā pāsāṇaṃ pavisitvā saṭṭhi yojanāni gatā, tato ghanapathaviṃ bhinditvā umaṅgena saṭṭhi yojanāni gantvā viñjhaṃ nāma tiracchānapabbataṃ paharitvā hatthatale pañcaṅgulisadisā pañcadhārā hutvā pavattati. Sā tikkhattuṃ anotattaṃ padakkhiṇaṃ katvā gataṭṭhāne ‘‘āvaṭṭagaṅgā’’ti vuccati, ujukaṃ pāsāṇapiṭṭhena saṭṭhi yojanāni gataṭṭhāne ‘‘kaṇhagaṅgā’’ti, ākāsena saṭṭhi yojanāni gataṭṭhāne ‘‘ākāsagaṅgā’’ti, tiyaggaḷapāsāṇe paññāsayojanokāse ṭhitā ‘‘tiyaggaḷapokkharaṇī’’ti, kūlaṃ bhinditvā pāsāṇaṃ pavisitvā saṭṭhi yojanāni gataṭṭhāne ‘‘bahalagaṅgā’’ti, umaṅgena saṭṭhi yojanāni gataṭṭhāne ‘‘umaṅgagaṅgā’’ti vuccati. Viñjhaṃ nāma tiracchānapabbataṃ paharitvā pañcadhārā hutvā pavattaṭṭhāne pana gaṅgā yamunā aciravatī sarabhū mahīti pañcadhā saṅkhyaṃ gatā. Evametā pañca mahānadiyo himavantato pabhavanti.

ச²த்³த³ந்தத³ஹஸ்ஸ பன (ஜா॰ அட்ட²॰ 5.16.ச²த்³த³ந்தஜாதகவண்ணனா) மஜ்ஜே² த்³வாத³ஸயோஜனப்பமாணே டா²னே ஸேவாலோ வா பணகங் வா நத்தி², மணிக்க²ந்த⁴வண்ணங் உத³கமேவ ஸந்திட்ட²தி, தத³னந்தரங் யோஜனவித்த²தங் ஸுத்³த⁴கல்லஹாரவனங் தங் உத³கங் பரிக்கி²பித்வா டி²தங், தத³னந்தரங் யோஜனவித்த²தமேவ ஸுத்³த⁴னீலுப்பலவனங் தங் பரிக்கி²பித்வா டி²தங், யோஜனயோஜனவித்த²தானேவ ரத்துப்பலஸேதுப்பலரத்தபது³மஸேதபது³மகுமுத³வனானி புரிமங் புரிமங் பரிக்கி²பித்வா டி²தானி, இமேஸங் பன ஸத்தன்னங் வனானங் அனந்தரங் ஸப்³பே³ஸம்பி கல்லஹாராதீ³னங் வஸேன வோமிஸ்ஸகவனங் யோஜனவித்த²தமேவ தானி பரிக்கி²பித்வா டி²தங், தத³னந்தரங் நாகா³னங் கடிப்பமாணே உத³கே யோஜனவித்த²தமேவ ரத்தஸாலிவனங், தத³னந்தரங் உத³கபரியந்தே நீலபீதலோஹிதோதா³தஸுரபி⁴ஸுகு²மகுஸுமஸமாகிண்ணங் கு²த்³த³கக³ச்ச²வனந்தி இமானி த³ஸ வனானி யோஜனயோஜனவித்த²தானேவ. ததோ கு²த்³த³கராஜமாஸமஹாராஜமாஸமுக்³க³வனங், தத³னந்தரங் திபுஸஏளாலுகஅலாபு³கும்ப⁴ண்ட³வல்லிவனானி, ததோ பூக³ருக்க²ப்பமாணங் உச்சு²வனங், ததோ ஹத்தி²த³ந்தப்பமாணப²லங் கத³லிவனங், ததோ ஸாலவனங், தத³னந்தரங் சாடிப்பமாணப²லங் பனஸவனங், ததோ மது⁴ரப²லங் அம்ப³வனங், ததோ சிஞ்சவனங், ததோ கபிட்ட²வனங், ததோ வோமிஸ்ஸகோ மஹாவனஸண்டோ³, ததோ வேணுவனங், வேணுவனங் பன பரிக்கி²பித்வா ஸத்த பப்³ப³தா டி²தா, தேஸங் பா³ஹிரந்ததோ பட்டா²ய பட²மோ சூளகாளபப்³ப³தோ நாம, து³தியோ மஹாகாளபப்³ப³தோ நாம, ததோ உத³கபஸ்ஸபப்³ப³தோ நாம, ததோ சந்த³பஸ்ஸபப்³ப³தோ நாம, ததோ ஸூரியபஸ்ஸபப்³ப³தோ நாம, ததோ மணிபஸ்ஸபப்³ப³தோ நாம, ஸத்தமோ ஸுவண்ணபஸ்ஸபப்³ப³தோ நாம. ஸோ உப்³பே³த⁴தோ ஸத்தயோஜனிகோ ச²த்³த³ந்தத³ஹங் பரிக்கி²பித்வா பத்தஸ்ஸ முக²வட்டி விய டி²தோ. தஸ்ஸ அப்³ப⁴ந்தரிமபஸ்ஸங் ஸுவண்ணவண்ணங், ததோ நிக்க²ந்தேன ஓபா⁴ஸேன ச²த்³த³ந்தத³ஹோ ஸமுக்³க³தபா³லஸூரியோ விய ஹோதி. பா³ஹிரிமபப்³ப³தேஸு பன ஏகோ உப்³பே³த⁴தோ ச² யோஜனானி, ஏகோ பஞ்ச, ஏகோ சத்தாரி, ஏகோ தீணி, ஏகோ த்³வே, ஏகோ யோஜனங்.

Chaddantadahassa pana (jā. aṭṭha. 5.16.chaddantajātakavaṇṇanā) majjhe dvādasayojanappamāṇe ṭhāne sevālo vā paṇakaṃ vā natthi, maṇikkhandhavaṇṇaṃ udakameva santiṭṭhati, tadanantaraṃ yojanavitthataṃ suddhakallahāravanaṃ taṃ udakaṃ parikkhipitvā ṭhitaṃ, tadanantaraṃ yojanavitthatameva suddhanīluppalavanaṃ taṃ parikkhipitvā ṭhitaṃ, yojanayojanavitthatāneva rattuppalasetuppalarattapadumasetapadumakumudavanāni purimaṃ purimaṃ parikkhipitvā ṭhitāni, imesaṃ pana sattannaṃ vanānaṃ anantaraṃ sabbesampi kallahārādīnaṃ vasena vomissakavanaṃ yojanavitthatameva tāni parikkhipitvā ṭhitaṃ, tadanantaraṃ nāgānaṃ kaṭippamāṇe udake yojanavitthatameva rattasālivanaṃ, tadanantaraṃ udakapariyante nīlapītalohitodātasurabhisukhumakusumasamākiṇṇaṃ khuddakagacchavananti imāni dasa vanāni yojanayojanavitthatāneva. Tato khuddakarājamāsamahārājamāsamuggavanaṃ, tadanantaraṃ tipusaeḷālukaalābukumbhaṇḍavallivanāni, tato pūgarukkhappamāṇaṃ ucchuvanaṃ, tato hatthidantappamāṇaphalaṃ kadalivanaṃ, tato sālavanaṃ, tadanantaraṃ cāṭippamāṇaphalaṃ panasavanaṃ, tato madhuraphalaṃ ambavanaṃ, tato ciñcavanaṃ, tato kapiṭṭhavanaṃ, tato vomissako mahāvanasaṇḍo, tato veṇuvanaṃ, veṇuvanaṃ pana parikkhipitvā satta pabbatā ṭhitā, tesaṃ bāhirantato paṭṭhāya paṭhamo cūḷakāḷapabbato nāma, dutiyo mahākāḷapabbato nāma, tato udakapassapabbato nāma, tato candapassapabbato nāma, tato sūriyapassapabbato nāma, tato maṇipassapabbato nāma, sattamo suvaṇṇapassapabbato nāma. So ubbedhato sattayojaniko chaddantadahaṃ parikkhipitvā pattassa mukhavaṭṭi viya ṭhito. Tassa abbhantarimapassaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ, tato nikkhantena obhāsena chaddantadaho samuggatabālasūriyo viya hoti. Bāhirimapabbatesu pana eko ubbedhato cha yojanāni, eko pañca, eko cattāri, eko tīṇi, eko dve, eko yojanaṃ.

ஏவங் ஸத்தபப்³ப³தபரிக்கி²த்தஸ்ஸ பன தஸ்ஸ த³ஹஸ்ஸ புப்³பு³த்தரகண்ணே உத³கவாதப்பஹரணோகாஸே மஹானிக்³ரோத⁴ருக்கோ², தஸ்ஸ க²ந்தோ⁴ பரிக்கே²பதோ பஞ்சயோஜனிகோ, உப்³பே³த⁴தோ ஸத்தயோஜனிகோ. சதூஸு தி³ஸாஸு சதஸ்ஸோ ஸாகா²யோ ச²ச²யோஜனிகா, உத்³த⁴ங் உக்³க³தஸாகா²பி ச²யோஜனிகாவ. இதி ஸோ மூலதோ பட்டா²ய உப்³பே³தே⁴ன தேரஸயோஜனிகோ ஸாகா²னங் ஓரிமந்ததோ யாவ பாரிமந்தா த்³வாத³ஸயோஜனிகோ அட்ட²ஹி பாரோஹஸஹஸ்ஸேஹி படிமண்டி³தோ முண்ட³மணிபப்³ப³தோ விய விலாஸமானோ திட்ட²தி. ச²த்³த³ந்தத³ஹஸ்ஸ பன பச்சி²மதி³ஸாபா⁴கே³ ஸுவண்ணபப்³ப³தே த்³வாத³ஸயோஜனிகா கஞ்சனகு³ஹா. ச²த்³த³ந்தோ நாக³ராஜா வஸ்ஸாரத்தே அட்ட²ஸஹஸ்ஸனாக³பரிவுதோ கஞ்சனகு³ஹாயங் வஸதி, கி³ம்ஹகாலே உத³கவாதங் ஸம்படிச்ச²மானோ மஹானிக்³ரோத⁴மூலே பாரோஹந்தரே திட்ட²தி.

Evaṃ sattapabbataparikkhittassa pana tassa dahassa pubbuttarakaṇṇe udakavātappaharaṇokāse mahānigrodharukkho, tassa khandho parikkhepato pañcayojaniko, ubbedhato sattayojaniko. Catūsu disāsu catasso sākhāyo chachayojanikā, uddhaṃ uggatasākhāpi chayojanikāva. Iti so mūlato paṭṭhāya ubbedhena terasayojaniko sākhānaṃ orimantato yāva pārimantā dvādasayojaniko aṭṭhahi pārohasahassehi paṭimaṇḍito muṇḍamaṇipabbato viya vilāsamāno tiṭṭhati. Chaddantadahassa pana pacchimadisābhāge suvaṇṇapabbate dvādasayojanikā kañcanaguhā. Chaddanto nāgarājā vassāratte aṭṭhasahassanāgaparivuto kañcanaguhāyaṃ vasati, gimhakāle udakavātaṃ sampaṭicchamāno mahānigrodhamūle pārohantare tiṭṭhati.

மந்தா³கினியா பன மஜ்ஜே² பஞ்சவீஸதியோஜனமத்தே டா²னே ஸேவாலோ வா பணகங் வா நத்தி², ப²லிகவண்ணங் உத³கமேவ ஹோதி, ததோ பரங் பன நாகா³னங் கடிப்பமாணே உத³கே அட்³ட⁴யோஜனவித்த²தங் ஸேதபது³மவனங் தங் உத³கங் பரிக்கி²பித்வா டி²தங். தத்த² முளாலங் நங்க³லஸீஸமத்தங் ஹோதி, பி⁴ஸங் மஹாபே⁴ரிபொக்க²ரப்பமாணங் ஹோதி. தஸ்ஸ ஏகேகஸ்மிங் பப்³ப³ந்தரே ஆள்ஹகப்பமாணங் கீ²ரங் ஹோதி. பது³மானங் புப்ப²ஸமயே வாதோ ரேணுவட்டிங் உட்டா²பெத்வா பது³மினீபத்தேஸு ட²பேதி, தத்த² உத³கபு²ஸிதானி பதந்தி, ததோ ஆதி³ச்சபாகேன பச்சித்வா பக்கஅயோக⁴டிகா விய பொக்க²ரமது⁴ திட்ட²தி, தத³னந்தரங் தாவமஹந்தமேவ ரத்தபது³மவனங், தத³னந்தரங் ரத்தகுமுத³வனங், தத³னந்தரங் ஸேதகுமுத³வனங் , தத³னந்தரங் நீலுப்பலவனங், தத³னந்தரங் ரத்துப்பலவனங், தத³னந்தரங் ஸுக³ந்த⁴ஸாலிவனங், தத³னந்தரங் ஏளாலுகஅலாபு³கும்ப⁴ண்டா³தீ³னி மது⁴ரரஸானி வல்லிப²லானி, தத³னந்தரங் அட்³ட⁴யோஜனவித்த²தமேவ உச்சு²வனங், தத்த² பூக³ருக்க²க்க²ந்த⁴ப்பமாணங் உச்சு². தத³னந்தரங் கத³லிவனங், யதோ து³வே பக்கானி கா²த³ந்தா கிலமந்தி. தத³னந்தரங் சாடிப்பமாணப²லங் பனஸவனங், தத³னந்தரங் அம்ப³வனங், ஜம்பு³வனங், கபிட்ட²வனந்தி ஸங்கே²பதோ தஸ்மிங் த³ஹே கா²தி³தப்³ப³யுத்தகங் ப²லங் நாம நத்தீ²தி ந வத்தப்³ப³ங். இதி இமஸ்மிங் ஹிமவதி விஜ்ஜமானகஸத்தமஹாஸரப்பபு⁴தீனங் பமாணஸண்டா²னாதி³பே⁴த³ங் ஸப்³ப³மேவ விஸேஸங் ப⁴க³வா ஸப்³ப³தா² அவேதி³ அஞ்ஞாஸி படிவிஜ்ஜி²யேவாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

Mandākiniyā pana majjhe pañcavīsatiyojanamatte ṭhāne sevālo vā paṇakaṃ vā natthi, phalikavaṇṇaṃ udakameva hoti, tato paraṃ pana nāgānaṃ kaṭippamāṇe udake aḍḍhayojanavitthataṃ setapadumavanaṃ taṃ udakaṃ parikkhipitvā ṭhitaṃ. Tattha muḷālaṃ naṅgalasīsamattaṃ hoti, bhisaṃ mahābheripokkharappamāṇaṃ hoti. Tassa ekekasmiṃ pabbantare āḷhakappamāṇaṃ khīraṃ hoti. Padumānaṃ pupphasamaye vāto reṇuvaṭṭiṃ uṭṭhāpetvā paduminīpattesu ṭhapeti, tattha udakaphusitāni patanti, tato ādiccapākena paccitvā pakkaayoghaṭikā viya pokkharamadhu tiṭṭhati, tadanantaraṃ tāvamahantameva rattapadumavanaṃ, tadanantaraṃ rattakumudavanaṃ, tadanantaraṃ setakumudavanaṃ , tadanantaraṃ nīluppalavanaṃ, tadanantaraṃ rattuppalavanaṃ, tadanantaraṃ sugandhasālivanaṃ, tadanantaraṃ eḷālukaalābukumbhaṇḍādīni madhurarasāni valliphalāni, tadanantaraṃ aḍḍhayojanavitthatameva ucchuvanaṃ, tattha pūgarukkhakkhandhappamāṇaṃ ucchu. Tadanantaraṃ kadalivanaṃ, yato duve pakkāni khādantā kilamanti. Tadanantaraṃ cāṭippamāṇaphalaṃ panasavanaṃ, tadanantaraṃ ambavanaṃ, jambuvanaṃ, kapiṭṭhavananti saṅkhepato tasmiṃ dahe khāditabbayuttakaṃ phalaṃ nāma natthīti na vattabbaṃ. Iti imasmiṃ himavati vijjamānakasattamahāsarappabhutīnaṃ pamāṇasaṇṭhānādibhedaṃ sabbameva visesaṃ bhagavā sabbathā avedi aññāsi paṭivijjhiyevāti daṭṭhabbaṃ.

திபஞ்சயோஜனக்க²ந்த⁴பரிக்கே²பாதி பன்னரஸயோஜனப்பமாணக்க²ந்த⁴பரிக்கே²பா, க²ந்த⁴ஸ்ஸ பரிணாஹோ பன்னரஸயோஜனப்பமாணோதி வுத்தங் ஹோதி. நக³வ்ஹயாதி நக³ஸத்³தே³ன அவ்ஹாதப்³பா³, ருக்கா²பி⁴தா⁴னாதி அத்தோ². ருக்கோ² ஹி ந க³ச்ச²தீதி நகோ³தி வுச்சதி. நக³வ்ஹயா ஜம்பூ³தி யோஜேதப்³ப³ங். பஞ்ஞாஸயோஜனக்க²ந்த⁴ஸாகா²யாமாதி உப்³பே³த⁴தோ பஞ்ஞாஸயோஜனப்பமாணக்க²ந்தா⁴யாமா உப்³பே³த⁴தோ ஸமந்ததோ ச பஞ்ஞாஸயோஜனஸாகா²யாமா ச. ததோ ஏவ ஸதயோஜனவித்தி²ண்ணா, தாவதே³வ ச உக்³க³தா. ஜம்பு³ருக்க²ஸ்ஸ ஹி மூலதோ பட்டா²ய யாவ ஸாகா²விடபா, தாவ பண்ணாஸ யோஜனானி, ததோ பரம்பி உஜுகங் உக்³க³தஸாகா² பண்ணாஸ யோஜனானி, ஸமந்ததோ ச ஏகேகா ஸாகா² பண்ணாஸ பண்ணாஸ யோஜனானி வட்³டி⁴தானி. தாஸு பன மஹந்தா மஹந்தா நதி³யோ ஸந்த³ந்தி, தாஸங் நதீ³னங் உப⁴யதீரே ஜம்பு³பக்கானங் பதிதட்டா²னே ஸுவண்ணங்குரா உட்ட²ஹந்தி, தே நதீ³ஜலேன வுய்ஹமானா அனுபுப்³பே³ன மஹாஸமுத்³த³ங் பவிஸந்தி, ததோயேவ ஜம்பு³னதி³யங் நிப்³ப³த்தத்தா ‘‘ஜம்பு³னத³’’ந்தி தங் ஸுவண்ணங் வுச்சதி.

Tipañcayojanakkhandhaparikkhepāti pannarasayojanappamāṇakkhandhaparikkhepā, khandhassa pariṇāho pannarasayojanappamāṇoti vuttaṃ hoti. Nagavhayāti nagasaddena avhātabbā, rukkhābhidhānāti attho. Rukkho hi na gacchatīti nagoti vuccati. Nagavhayā jambūti yojetabbaṃ. Paññāsayojanakkhandhasākhāyāmāti ubbedhato paññāsayojanappamāṇakkhandhāyāmā ubbedhato samantato ca paññāsayojanasākhāyāmā ca. Tato eva satayojanavitthiṇṇā, tāvadeva ca uggatā. Jamburukkhassa hi mūlato paṭṭhāya yāva sākhāviṭapā, tāva paṇṇāsa yojanāni, tato parampi ujukaṃ uggatasākhā paṇṇāsa yojanāni, samantato ca ekekā sākhā paṇṇāsa paṇṇāsa yojanāni vaḍḍhitāni. Tāsu pana mahantā mahantā nadiyo sandanti, tāsaṃ nadīnaṃ ubhayatīre jambupakkānaṃ patitaṭṭhāne suvaṇṇaṅkurā uṭṭhahanti, te nadījalena vuyhamānā anupubbena mahāsamuddaṃ pavisanti, tatoyeva jambunadiyaṃ nibbattattā ‘‘jambunada’’nti taṃ suvaṇṇaṃ vuccati.

யஸ்ஸானுபா⁴வேனாதி யஸ்ஸா மஹந்ததா கப்பட்டா²யிகாதி³ப்பகாரேன பபா⁴வேன. யஞ்சேதங் ஜம்பு³யா பமாணங், ஏததே³வ அஸுரானங் சித்தபாடலியா, க³ருளானங் ஸிம்ப³லிருக்க²ஸ்ஸ, அபரகோ³யானே கத³ம்ப³ஸ்ஸ, உத்தரகுரூஸு கப்பருக்க²ஸ்ஸ, புப்³ப³விதே³ஹே ஸிரீஸஸ்ஸ, தாவதிங்ஸேஸு பாரிச்ச²த்தகஸ்ஸாதி. தேனாஹு போராணா –

Yassānubhāvenāti yassā mahantatā kappaṭṭhāyikādippakārena pabhāvena. Yañcetaṃ jambuyā pamāṇaṃ, etadeva asurānaṃ cittapāṭaliyā, garuḷānaṃ simbalirukkhassa, aparagoyāne kadambassa, uttarakurūsu kapparukkhassa, pubbavidehe sirīsassa, tāvatiṃsesu pāricchattakassāti. Tenāhu porāṇā –

‘‘பாடலீ ஸிம்ப³லீ ஜம்பூ³, தே³வானங் பாரிச²த்தகோ;

‘‘Pāṭalī simbalī jambū, devānaṃ pārichattako;

கத³ம்போ³ கப்பருக்கோ² ச, ஸிரீஸேன ப⁴வதி ஸத்தம’’ந்தி. (விஸுத்³தி⁴॰ 1.137; அ॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1.322);

Kadambo kapparukkho ca, sirīsena bhavati sattama’’nti. (visuddhi. 1.137; a. ni. aṭṭha. 1.1.322);

எத்த² ஸிரீஸேன ப⁴வதி ஸத்தமந்தி எத்த² ஸிரீஸேனாதி பச்சத்தே கரணவசனங். ஸத்தமந்தி லிங்க³விபல்லாஸேன வுத்தங், ஸிரீஸோ ப⁴வதி ஸத்தமோதி அத்தோ².

Ettha sirīsena bhavati sattamanti ettha sirīsenāti paccatte karaṇavacanaṃ. Sattamanti liṅgavipallāsena vuttaṃ, sirīso bhavati sattamoti attho.

சக்கவாளஸிலுச்சயோதி சக்கவாளபப்³ப³தோ. பரிக்கி²பித்வா தங் ஸப்³ப³ங், லோகதா⁴துமயங் டி²தோதி ஹெட்டா² வுத்தங் ஸப்³ப³ம்பி தங் பரிக்கி²பித்வா சக்கவாளஸிலுச்சயோ பதிட்டி²தோ, அயங் ஏகா லோகதா⁴து நாமாதி அத்தோ². ம-காரோ பத³ஸந்தி⁴வஸேன ஆக³தோ. ‘‘தங் ஸப்³ப³ங் லோகதா⁴துங் பரிக்கி²பித்வா அயங் சக்கவாளஸிலுச்சயோ டி²தோ’’தி ஏவம்பெத்த² ஸம்ப³ந்த⁴ங் வத³ந்தி, ஏவங் வுத்தேபி சக்கவாளபப்³ப³தோபி லோகதா⁴துயேவாதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Cakkavāḷasiluccayoti cakkavāḷapabbato. Parikkhipitvā taṃ sabbaṃ, lokadhātumayaṃ ṭhitoti heṭṭhā vuttaṃ sabbampi taṃ parikkhipitvā cakkavāḷasiluccayo patiṭṭhito, ayaṃ ekā lokadhātu nāmāti attho. Ma-kāro padasandhivasena āgato. ‘‘Taṃ sabbaṃ lokadhātuṃ parikkhipitvā ayaṃ cakkavāḷasiluccayo ṭhito’’ti evampettha sambandhaṃ vadanti, evaṃ vuttepi cakkavāḷapabbatopi lokadhātuyevāti veditabbaṃ.

தத்தா²தி திஸ்ஸங் லோகதா⁴துயங். சந்த³மண்ட³லங் ஏகூனபஞ்ஞாஸயோஜனந்தி உஜுகங் ஆயாமதோ வித்தா²ரதோ உப்³பே³த⁴தோ ச ஏகூனபஞ்ஞாஸயோஜனங், பரிமண்ட³லதோ பன தீஹி யோஜனேஹி ஊனதி³யட்³ட⁴ஸதயோஜனங். ஸூரியமண்ட³லங் பஞ்ஞாஸயோஜனந்தி எத்தா²பி சந்த³மண்ட³லே வுத்தனயேனேவ உஜுகங் பஞ்ஞாஸயோஜனந்தி வேதி³தப்³ப³ங், பரிமண்ட³லதோ பன தி³யட்³ட⁴ஸதயோஜனங்.

Tatthāti tissaṃ lokadhātuyaṃ. Candamaṇḍalaṃ ekūnapaññāsayojananti ujukaṃ āyāmato vitthārato ubbedhato ca ekūnapaññāsayojanaṃ, parimaṇḍalato pana tīhi yojanehi ūnadiyaḍḍhasatayojanaṃ. Sūriyamaṇḍalaṃ paññāsayojananti etthāpi candamaṇḍale vuttanayeneva ujukaṃ paññāsayojananti veditabbaṃ, parimaṇḍalato pana diyaḍḍhasatayojanaṃ.

தேஸு பன சந்த³மண்ட³லங் (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 3.121) ஹெட்டா², ஸூரியமண்ட³லங் உபரி, அந்தரா நேஸங் யோஜனங் ஹோதி. சந்த³ஸ்ஸ ஹெட்டி²மந்ததோ ஸூரியஸ்ஸ உபரிமந்தங் யோஜனஸதங் ஹோதி, சந்த³விமானங் அந்தோ மணிமயங், ப³ஹி ரஜதேன பரிக்கி²த்தங், அந்தோ ச ப³ஹி ச ஸீதலமேவ ஹோதி. ஸூரியவிமானங் அந்தோ கனகமயங், பா³ஹிரங் ப²லிகபரிக்கி²த்தங் ஹோதி, அந்தோ ச ப³ஹி ச உண்ஹமேவ. சந்தோ³ உஜுகங் ஸணிகங் க³ச்ச²தி. ஸோ ஹி அமாவாஸியங் ஸூரியேன ஸத்³தி⁴ங் க³ச்ச²ந்தோ தி³வஸே தி³வஸே தோ²கங் தோ²கங் ஓஹீயந்தோ புண்ணமாஸியங் உபட்³ட⁴மக்³க³தோ ஓஹீயதி, திரியங் பன ஸீக⁴ங் க³ச்ச²தி. ததா² ஹேஸ ஏகஸ்மிங் மாஸே கதா³சி த³க்கி²ணதோ, கதா³சி உத்தரதோ தி³ஸ்ஸதி, சந்த³ஸ்ஸ உபோ⁴ஸு பஸ்ஸேஸு நக்க²த்ததாரகா க³ச்ச²ந்தி, சந்தோ³ தே⁴னு விய வச்ச²ங் தங் தங் நக்க²த்தங் உபஸங்கமதி, நக்க²த்தானி பன அத்தனோ க³மனட்டா²னங் ந விஜஹந்தி, அத்தனோ வீதி²யாவ க³ச்ச²ந்தி. ஸூரியஸ்ஸ பன உஜுகங் க³மனங் ஸீக⁴ங், திரியங் க³மனங் த³ந்த⁴ங். திரியங் க³மனங் நாம த³க்கி²ணதி³ஸதோ உத்தரதி³ஸாய, உத்தரதி³ஸதோ த³க்கி²ணதி³ஸாய க³மனங், தங் த³ந்த⁴ங் ச²ஹி ச²ஹி மாஸேஹி இஜ்ஜ²னதோ.

Tesu pana candamaṇḍalaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.121) heṭṭhā, sūriyamaṇḍalaṃ upari, antarā nesaṃ yojanaṃ hoti. Candassa heṭṭhimantato sūriyassa uparimantaṃ yojanasataṃ hoti, candavimānaṃ anto maṇimayaṃ, bahi rajatena parikkhittaṃ, anto ca bahi ca sītalameva hoti. Sūriyavimānaṃ anto kanakamayaṃ, bāhiraṃ phalikaparikkhittaṃ hoti, anto ca bahi ca uṇhameva. Cando ujukaṃ saṇikaṃ gacchati. So hi amāvāsiyaṃ sūriyena saddhiṃ gacchanto divase divase thokaṃ thokaṃ ohīyanto puṇṇamāsiyaṃ upaḍḍhamaggato ohīyati, tiriyaṃ pana sīghaṃ gacchati. Tathā hesa ekasmiṃ māse kadāci dakkhiṇato, kadāci uttarato dissati, candassa ubhosu passesu nakkhattatārakā gacchanti, cando dhenu viya vacchaṃ taṃ taṃ nakkhattaṃ upasaṅkamati, nakkhattāni pana attano gamanaṭṭhānaṃ na vijahanti, attano vīthiyāva gacchanti. Sūriyassa pana ujukaṃ gamanaṃ sīghaṃ, tiriyaṃ gamanaṃ dandhaṃ. Tiriyaṃ gamanaṃ nāma dakkhiṇadisato uttaradisāya, uttaradisato dakkhiṇadisāya gamanaṃ, taṃ dandhaṃ chahi chahi māsehi ijjhanato.

ஸூரியோ காளபக்க²உபோஸதே² சந்தே³ன ஸஹேவ க³ந்த்வா ததோ பரங் பாடிபத³தி³வஸே யோஜனானங் ஸதஸஹஸ்ஸங் சந்த³மண்ட³லங் ஓஹாய க³ச்ச²தி அத்தனோ ஸீக⁴கா³மிதாய தஸ்ஸ ச த³ந்த⁴கா³மிதாய, அத² சந்தோ³ லேகா² விய பஞ்ஞாயதி. ததோ பரம்பி பக்க²ஸ்ஸ து³தியாய யோஜனானங் ஸதஸஹஸ்ஸங் சந்த³மண்ட³லங் ஓஹாய க³ச்ச²தி. ஏவங் தி³வஸே தி³வஸே யாவ ஸுக்கபக்க²உபோஸத²தி³வஸா ஸதஸஹஸ்ஸங் ஸதஸஹஸ்ஸங் ஓஹாய க³ச்ச²தி, அத² சந்தோ³ அனுக்கமேன வட்³டி⁴த்வா உபோஸத²தி³வஸே பரிபுண்ணோ ஹோதி. அனுக்கமேன வட்³ட⁴னஞ்செத்த² உபரிபா⁴க³தோ பதிதஸூரியாலோகதாய ஹெட்ட²தோ பவத்தாய ஸூரியஸ்ஸ தூ³ரபா⁴வேன தி³வஸே தி³வஸே அனுக்கமேன பரிஹாயமானாய அத்தனோ சா²யாய வஸேன அனுக்கமேன சண்ட³மண்ட³லப்பதே³ஸஸ்ஸ வட்³ட⁴மானஸ்ஸ விய தி³ஸ்ஸமானதாயாதி வேதி³தப்³ப³ங், தஸ்மா அனுக்கமேன வட்³டி⁴த்வா விய உபோஸத²தி³வஸே புண்ணமாயங் பரிபுண்ணமண்ட³லோ ஹுத்வா தி³ஸ்ஸதி. அத² ஸூரியோ பாடிபத³தி³வஸே யோஜனானங் ஸதஸஹஸ்ஸங் தா⁴வித்வா புன சந்த³மண்ட³லங் க³ண்ஹாதி சந்த³ஸ்ஸ த³ந்த⁴க³திதாய அத்தனோ ச ஸீக⁴க³திதாய, ததா² து³தியாய ஸதஸஹஸ்ஸந்தி ஏவங் யாவ உபோஸத²தி³வஸா ஸதஸஹஸ்ஸங் ஸதஸஹஸ்ஸங் தா⁴வித்வா க³ண்ஹாதி. அத² சந்தோ³ அனுக்கமேன ஹாயித்வா காளபக்க²உபோஸத²தி³வஸே ஸப்³ப³ஸோ ந பஞ்ஞாயதி, அனுக்கமேன ஹாயமானதா செத்த² அனுக்கமேன வட்³ட⁴மானதாய வுத்தனயேன வேதி³தப்³பா³. தத்த² பன சா²யாய ஹாயமானதாய மண்ட³லங் வட்³ட⁴மானங் விய தி³ஸ்ஸதி, இத⁴ ச சா²யாய வட்³ட⁴மானதாய மண்ட³லங் ஹாயமானங் விய தி³ஸ்ஸதி, தஸ்மா அனுக்கமேன ஹாயித்வா விய உபோஸத²தி³வஸே ஸப்³ப³ஸோ ந பஞ்ஞாயதி. சந்த³ங் ஹெட்டா² கத்வா ஸூரியோ உபரி ஹோதி, மஹதியா பாதியா கு²த்³த³கபா⁴ஜனங் விய சந்த³மண்ட³லங் பிதீ⁴யதி, மஜ்ஜ²ன்ஹிகே கே³ஹச்சா²யா விய சந்த³ஸ்ஸ சா²யா ந பஞ்ஞாயதி. ஸோ சா²யாய அபஞ்ஞாயமானாய தூ³ரே டி²தானங் தி³வா பதீ³போ விய ஸயம்பி ந பஞ்ஞாயதி.

Sūriyo kāḷapakkhauposathe candena saheva gantvā tato paraṃ pāṭipadadivase yojanānaṃ satasahassaṃ candamaṇḍalaṃ ohāya gacchati attano sīghagāmitāya tassa ca dandhagāmitāya, atha cando lekhā viya paññāyati. Tato parampi pakkhassa dutiyāya yojanānaṃ satasahassaṃ candamaṇḍalaṃ ohāya gacchati. Evaṃ divase divase yāva sukkapakkhauposathadivasā satasahassaṃ satasahassaṃ ohāya gacchati, atha cando anukkamena vaḍḍhitvā uposathadivase paripuṇṇo hoti. Anukkamena vaḍḍhanañcettha uparibhāgato patitasūriyālokatāya heṭṭhato pavattāya sūriyassa dūrabhāvena divase divase anukkamena parihāyamānāya attano chāyāya vasena anukkamena caṇḍamaṇḍalappadesassa vaḍḍhamānassa viya dissamānatāyāti veditabbaṃ, tasmā anukkamena vaḍḍhitvā viya uposathadivase puṇṇamāyaṃ paripuṇṇamaṇḍalo hutvā dissati. Atha sūriyo pāṭipadadivase yojanānaṃ satasahassaṃ dhāvitvā puna candamaṇḍalaṃ gaṇhāti candassa dandhagatitāya attano ca sīghagatitāya, tathā dutiyāya satasahassanti evaṃ yāva uposathadivasā satasahassaṃ satasahassaṃ dhāvitvā gaṇhāti. Atha cando anukkamena hāyitvā kāḷapakkhauposathadivase sabbaso na paññāyati, anukkamena hāyamānatā cettha anukkamena vaḍḍhamānatāya vuttanayena veditabbā. Tattha pana chāyāya hāyamānatāya maṇḍalaṃ vaḍḍhamānaṃ viya dissati, idha ca chāyāya vaḍḍhamānatāya maṇḍalaṃ hāyamānaṃ viya dissati, tasmā anukkamena hāyitvā viya uposathadivase sabbaso na paññāyati. Candaṃ heṭṭhā katvā sūriyo upari hoti, mahatiyā pātiyā khuddakabhājanaṃ viya candamaṇḍalaṃ pidhīyati, majjhanhike gehacchāyā viya candassa chāyā na paññāyati. So chāyāya apaññāyamānāya dūre ṭhitānaṃ divā padīpo viya sayampi na paññāyati.

இமேஸங் பன அஜவீதி² நாக³வீதி² கோ³வீதீ²தி திஸ்ஸோ க³மனவீதி²யோ ஹொந்தி. தத்த² அஜானங் உத³கங் படிகூலங் ஹோதி, ஹத்தி²னாகா³னங் மனாபங், கு³ன்னங் ஸீதுண்ஹஸமதாய பா²ஸு ஹோதி. ததா² ச யாய வீதி²யா ஸூரியே க³ச்ச²ந்தே வஸ்ஸவலாஹகதே³வபுத்தா ஸூரியாபி⁴தாபஸந்தத்தா அத்தனோ விமானதோ ந நிக்க²மந்தி, கீளாபஸுதா ஹுத்வா ந விசரந்தி, ததா³ கிர ஸூரியவிமானங் பகதிமக்³க³தோ அதோ⁴ ஓதரித்வா விசரதி, தஸ்ஸ ஓருய்ஹ சரணேனேவ சந்த³விமானம்பி அதோ⁴ ஓருய்ஹ சரதி தக்³க³திகத்தா, தஸ்மா ஸா வீதி² உத³காபா⁴வேன அஜானுரூபதாய ‘‘அஜவீதீ²’’தி ஸமஞ்ஞா க³தா. யாய பன வீதி²யா ஸூரியே க³ச்ச²ந்தே வஸ்ஸவலாஹகதே³வபுத்தா ஸூரியாபி⁴தாபாபா⁴வதோ அபி⁴ண்ஹங் அத்தனோ விமானதோ ப³ஹி நிக்க²மித்வா கீளாபஸுதா ஹுத்வா இதோ சிதோ ச விசரந்தி, ததா³ கிர ஸூரியவிமானங் பகதிமக்³க³தோ உத்³த⁴ங் ஆருஹித்வா விசரதி, தஸ்ஸ உத்³த⁴ங் ஆருய்ஹ சரணேனேவ சந்த³விமானம்பி உத்³த⁴ங் ஆருய்ஹ சரதி தக்³க³திகத்தா, தக்³க³திகதா ச ஸமானக³தி நாம வாதமண்ட³லேன விமானஸ்ஸ பே²ல்லிதப்³ப³த்தா, தஸ்மா ஸா வீதி² உத³கப³ஹுபா⁴வேன நாகா³னுரூபதாய ‘‘நாக³வீதீ²’’தி ஸமஞ்ஞா க³தா. யதா³ ஸூரியோ உத்³த⁴ங் அனாரோஹந்தோ அதோ⁴ ச அனோதரந்தோ பகதிமக்³கே³னேவ க³ச்ச²தி, ததா³ வஸ்ஸவலாஹகா யதா²காலங் யதா²ருசிஞ்ச விமானதோ நிக்க²மித்வா ஸுகே²ன விசரந்தி, தேன காலேன காலங் வஸ்ஸனதோ லோகே உதுஸமதா ஹோதி, தாய உதுஸமதாய ஹேதுபூ⁴தாய ஸா சந்தி³மஸூரியானங் க³தி க³வானுரூபதாய ‘‘கோ³வீதீ²’’தி ஸமஞ்ஞா க³தா. தஸ்மா யங் காலங் சந்தி³மஸூரியா அஜவீதி²ங் ஆருஹந்தி, ததா³ தே³வோ ஏகபி³ந்து³ம்பி ந வஸ்ஸதி. யதா³ நாக³வீதி²ங் ஆரோஹந்தி, ததா³ பி⁴ன்னங் விய நப⁴ங் பக்³க⁴ரதி. யதா³ கோ³வீதி²ங் ஆரோஹந்தி, ததா³ உதுஸமதா ஸம்பஜ்ஜதி.

Imesaṃ pana ajavīthi nāgavīthi govīthīti tisso gamanavīthiyo honti. Tattha ajānaṃ udakaṃ paṭikūlaṃ hoti, hatthināgānaṃ manāpaṃ, gunnaṃ sītuṇhasamatāya phāsu hoti. Tathā ca yāya vīthiyā sūriye gacchante vassavalāhakadevaputtā sūriyābhitāpasantattā attano vimānato na nikkhamanti, kīḷāpasutā hutvā na vicaranti, tadā kira sūriyavimānaṃ pakatimaggato adho otaritvā vicarati, tassa oruyha caraṇeneva candavimānampi adho oruyha carati taggatikattā, tasmā sā vīthi udakābhāvena ajānurūpatāya ‘‘ajavīthī’’ti samaññā gatā. Yāya pana vīthiyā sūriye gacchante vassavalāhakadevaputtā sūriyābhitāpābhāvato abhiṇhaṃ attano vimānato bahi nikkhamitvā kīḷāpasutā hutvā ito cito ca vicaranti, tadā kira sūriyavimānaṃ pakatimaggato uddhaṃ āruhitvā vicarati, tassa uddhaṃ āruyha caraṇeneva candavimānampi uddhaṃ āruyha carati taggatikattā, taggatikatā ca samānagati nāma vātamaṇḍalena vimānassa phellitabbattā, tasmā sā vīthi udakabahubhāvena nāgānurūpatāya ‘‘nāgavīthī’’ti samaññā gatā. Yadā sūriyo uddhaṃ anārohanto adho ca anotaranto pakatimaggeneva gacchati, tadā vassavalāhakā yathākālaṃ yathāruciñca vimānato nikkhamitvā sukhena vicaranti, tena kālena kālaṃ vassanato loke utusamatā hoti, tāya utusamatāya hetubhūtāya sā candimasūriyānaṃ gati gavānurūpatāya ‘‘govīthī’’ti samaññā gatā. Tasmā yaṃ kālaṃ candimasūriyā ajavīthiṃ āruhanti, tadā devo ekabindumpi na vassati. Yadā nāgavīthiṃ ārohanti, tadā bhinnaṃ viya nabhaṃ paggharati. Yadā govīthiṃ ārohanti, tadā utusamatā sampajjati.

யதா³ பன ராஜானோ அத⁴ம்மிகா ஹொந்தி, தேஸங் அத⁴ம்மிகதாய உபராஜஸேனாபதிப்பபு⁴தயோ ஸப்³பே³ தே³வா ப்³ரஹ்மானோ ச அத⁴ம்மிகா ஹொந்தி, ததா³ தேஸங் அத⁴ம்மிகதாய விஸமங் சந்தி³மஸூரியா பரிவத்தந்தி. ததா³ ஹி ப³ஹ்வாபா³த⁴தாதி³அனிட்ட²ப²லூபனிஸ்ஸயபூ⁴தஸ்ஸ யதா²வுத்தஸ்ஸ அத⁴ம்மிகதாஸஞ்ஞிதஸ்ஸ ஸாதா⁴ரணஸ்ஸ பாபகம்மஸ்ஸ ப³லேன விஸமங் வாயந்தேன வாயுனா பே²ல்லியமானா சந்தி³மஸூரியா ஸினேருங் பரிக்கி²பந்தா விஸமங் பரிவத்தந்தி, யதா²மக்³கே³ன ந பவத்தந்தி. வாதோ யதா²மக்³கே³ன ந வாயதி, அயதா²மக்³கே³ன வாயதி, அயதா²மக்³கே³ன வாயந்தோ ஆகாஸட்ட²விமானானி கோ²பே⁴தி, விமானேஸு கோ²பி⁴தேஸு தே³வதானங் கீளனத்தா²ய சித்தானி ந நமந்தி, சித்தேஸு அனமந்தேஸு ஸீதுண்ஹபே⁴தோ³ உது யதா²காலேன ந ஸம்பஜ்ஜதி, தஸ்மிங் அஸம்பஜ்ஜந்தே ந ஸம்மா தே³வோ வஸ்ஸதி, கதா³சி வஸ்ஸதி, கதா³சி ந வஸ்ஸதி, கத்த²சி வஸ்ஸதி, கத்த²சி ந வஸ்ஸதி. வஸ்ஸந்தோபி வப்பகாலே அங்குரகாலே நாளகாலே புப்ப²காலே கீ²ரக்³க³ஹணாதி³காலேஸு யதா² யதா² ஸஸ்ஸானங் உபகாரோ ந ஹோதி, ததா² ததா² வஸ்ஸதி ச விக³ச்ச²தி ச. தேன ஸஸ்ஸானி விஸமபாகானி ஹொந்தி விக³தக³ந்த⁴ரஸாதி³ஸம்பதா³னி, ஏகபா⁴ஜனே பக்கி²த்ததண்டு³லேஸுபி ஏகஸ்மிங் பதே³ஸே ப⁴த்தங் உத்தண்டு³லங் ஹோதி, ஏகஸ்மிங் அதிகிலின்னங், ஏகஸ்மிங் ஸமபாகங். தங் பரிபு⁴த்தங் குச்சி²யம்பி ஸப்³ப³ஸோ அபரிணதங், ஏகதே³ஸேன பரிணதங், ஸுபரிணதந்தி ஏவங் தீஹியேவ பகாரேஹி பச்சதி, பக்காஸயங் ந ஸம்மா உபக³ச்ச²தி. தேன ஸத்தா ப³ஹ்வாபா³தா⁴ சேவ ஹொந்தி அப்பாயுகா ச.

Yadā pana rājāno adhammikā honti, tesaṃ adhammikatāya uparājasenāpatippabhutayo sabbe devā brahmāno ca adhammikā honti, tadā tesaṃ adhammikatāya visamaṃ candimasūriyā parivattanti. Tadā hi bahvābādhatādianiṭṭhaphalūpanissayabhūtassa yathāvuttassa adhammikatāsaññitassa sādhāraṇassa pāpakammassa balena visamaṃ vāyantena vāyunā phelliyamānā candimasūriyā sineruṃ parikkhipantā visamaṃ parivattanti, yathāmaggena na pavattanti. Vāto yathāmaggena na vāyati, ayathāmaggena vāyati, ayathāmaggena vāyanto ākāsaṭṭhavimānāni khobheti, vimānesu khobhitesu devatānaṃ kīḷanatthāya cittāni na namanti, cittesu anamantesu sītuṇhabhedo utu yathākālena na sampajjati, tasmiṃ asampajjante na sammā devo vassati, kadāci vassati, kadāci na vassati, katthaci vassati, katthaci na vassati. Vassantopi vappakāle aṅkurakāle nāḷakāle pupphakāle khīraggahaṇādikālesu yathā yathā sassānaṃ upakāro na hoti, tathā tathā vassati ca vigacchati ca. Tena sassāni visamapākāni honti vigatagandharasādisampadāni, ekabhājane pakkhittataṇḍulesupi ekasmiṃ padese bhattaṃ uttaṇḍulaṃ hoti, ekasmiṃ atikilinnaṃ, ekasmiṃ samapākaṃ. Taṃ paribhuttaṃ kucchiyampi sabbaso apariṇataṃ, ekadesena pariṇataṃ, supariṇatanti evaṃ tīhiyeva pakārehi paccati, pakkāsayaṃ na sammā upagacchati. Tena sattā bahvābādhā ceva honti appāyukā ca.

த⁴ம்மிகானங் பன ராஜூனங் காலே வுத்தவிபரியாயேன சந்தி³மஸூரியா ஸமங் பரிவத்தந்தி, யதா²மக்³கே³ன பவத்தந்தி, உதுஸமதா ச ஸம்பஜ்ஜதி, சந்தி³மஸூரியா ச² மாஸே ஸினேருதோ ப³ஹி நிக்க²மந்தி, ச² மாஸே அந்தோ விசரந்தி. ததா² ஹி ஸினேருஸமீபேன தங் பத³க்கி²ணங் கத்வா க³ச்ச²ந்தா ச² மாஸே ததோ க³மனவீதி²தோ ப³ஹி அத்தனோ திரியங் க³மனேன சக்கவாளாபி⁴முகா² நிக்க²மந்தி . ஏவங் ச² மாஸே க²ணே க²ணே ஸினேருதோ அபஸக்கனவஸேன ததோ நிக்க²மித்வா சக்கவாளஸமீபங் பத்தா. ததோபி ச² மாஸே க²ணே க²ணே அபஸக்கனவஸேன நிக்க²மித்வா ஸினேருஸமீபங் பாபுணந்தா அந்தோ விசரந்தி. தே ஹி ஆஸாள்ஹீமாஸே ஸினேருஸமீபேன சரந்தி, ததோ த்³வே மாஸே நிக்க²மித்வா ப³ஹி சரந்தி. பட²மகத்திகமாஸே மஜ்ஜே²ன க³ச்ச²ந்தி, ததோ சக்கவாளாபி⁴முகா² க³ந்த்வா தயோ மாஸே சக்கவாளஸமீபேன விசரித்வா புன நிக்க²மித்வா சித்ரமாஸே மஜ்ஜே²ன க³ந்த்வா ததோ பரே த்³வே மாஸே ஸினேருஅபி⁴முகா² பக்க²ந்தி³த்வா புன ஆஸாள்ஹே ஸினேருஸமீபேன சரந்தி. எத்த² ச ஸினேருஸ்ஸ சக்கவாளஸ்ஸ ச யங் டா²னங் வேமஜ்ஜ²ங், தஸ்ஸ ஸினேருஸ்ஸ ச யங் டா²னங் வேமஜ்ஜ²ங், தேன க³ச்ச²ந்தா ஸினேருஸமீபேன சரந்தீதி வேதி³தப்³பா³, ந ஸினேருஸ்ஸ அக்³கா³லிந்த³ங் அல்லீனா, சக்கவாளஸமீபேன சரணம்பி இமினாவ நயேன வேதி³தப்³ப³ங். யதா³ பன ஸினேருஸ்ஸ சக்கவாளஸ்ஸ உஜுகங் வேமஜ்ஜே²ன க³ச்ச²ந்தி, ததா³ வேமஜ்ஜே²ன விசரந்தீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Dhammikānaṃ pana rājūnaṃ kāle vuttavipariyāyena candimasūriyā samaṃ parivattanti, yathāmaggena pavattanti, utusamatā ca sampajjati, candimasūriyā cha māse sineruto bahi nikkhamanti, cha māse anto vicaranti. Tathā hi sinerusamīpena taṃ padakkhiṇaṃ katvā gacchantā cha māse tato gamanavīthito bahi attano tiriyaṃ gamanena cakkavāḷābhimukhā nikkhamanti . Evaṃ cha māse khaṇe khaṇe sineruto apasakkanavasena tato nikkhamitvā cakkavāḷasamīpaṃ pattā. Tatopi cha māse khaṇe khaṇe apasakkanavasena nikkhamitvā sinerusamīpaṃ pāpuṇantā anto vicaranti. Te hi āsāḷhīmāse sinerusamīpena caranti, tato dve māse nikkhamitvā bahi caranti. Paṭhamakattikamāse majjhena gacchanti, tato cakkavāḷābhimukhā gantvā tayo māse cakkavāḷasamīpena vicaritvā puna nikkhamitvā citramāse majjhena gantvā tato pare dve māse sineruabhimukhā pakkhanditvā puna āsāḷhe sinerusamīpena caranti. Ettha ca sinerussa cakkavāḷassa ca yaṃ ṭhānaṃ vemajjhaṃ, tassa sinerussa ca yaṃ ṭhānaṃ vemajjhaṃ, tena gacchantā sinerusamīpena carantīti veditabbā, na sinerussa aggālindaṃ allīnā, cakkavāḷasamīpena caraṇampi imināva nayena veditabbaṃ. Yadā pana sinerussa cakkavāḷassa ujukaṃ vemajjhena gacchanti, tadā vemajjhena vicarantīti veditabbaṃ.

ஏவங் விசரந்தா ச ஏகப்பஹாரேன தீஸுபி தீ³பேஸு ஆலோகங் கரொந்தி. ஏகேகாய தி³ஸாய நவ நவ யோஜனஸதஸஹஸ்ஸானி அந்த⁴காரங் வித⁴மித்வா ஆலோகங் த³ஸ்ஸெந்தி. கத²ங்? இமஸ்மிஞ்ஹி தீ³பே ஸூரியுக்³க³மனகாலோ புப்³ப³விதே³ஹே மஜ்ஜ²ன்ஹிகோ ஹோதி, உத்தரகுரூஸு அத்த²ங்க³மனகாலோ, அபரகோ³யானே மஜ்ஜி²மயாமோ, புப்³ப³விதே³ஹம்ஹி உக்³க³மனகாலோ உத்தரகுரூஸு மஜ்ஜ²ன்ஹிகோ, அபரகோ³யானே அத்த²ங்க³மனகாலோ, இத⁴ மஜ்ஜி²மயாமோ, உத்தரகுரூஸு உக்³க³மனகாலோ அபரகோ³யானே மஜ்ஜ²ன்ஹிகோ, இத⁴ அத்த²ங்க³மனகாலோ, புப்³ப³விதே³ஹே மஜ்ஜி²மயாமோ, அபரகோ³யானதீ³பே உக்³க³மனகாலோ இத⁴ மஜ்ஜ²ன்ஹிகோ, புப்³ப³விதே³ஹதீ³பே அத்த²ங்க³மனகாலோ, உத்தரகுரூஸு மஜ்ஜி²மயாமோ. இமஸ்மிஞ்ஹி தீ³பே டி²தமஜ்ஜ²ன்ஹிகவேலாயங் புப்³ப³விதே³ஹவாஸீனங் அத்த²ங்க³மனவஸேன உபட்³ட⁴ங் ஸூரியமண்ட³லங் பஞ்ஞாயதி, அபரகோ³யானவாஸீனங் உக்³க³மனவஸேன உபட்³ட⁴ங் பஞ்ஞாயதி. ஏவங் ஸேஸதீ³பேஸுபி. இதி இமினாவ பகாரேன தீஸு தீ³பேஸு ஏகப்பஹாரேனேவ சந்தி³மஸூரியா ஆலோகங் த³ஸ்ஸெந்தீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Evaṃ vicarantā ca ekappahārena tīsupi dīpesu ālokaṃ karonti. Ekekāya disāya nava nava yojanasatasahassāni andhakāraṃ vidhamitvā ālokaṃ dassenti. Kathaṃ? Imasmiñhi dīpe sūriyuggamanakālo pubbavidehe majjhanhiko hoti, uttarakurūsu atthaṅgamanakālo, aparagoyāne majjhimayāmo, pubbavidehamhi uggamanakālo uttarakurūsu majjhanhiko, aparagoyāne atthaṅgamanakālo, idha majjhimayāmo, uttarakurūsu uggamanakālo aparagoyāne majjhanhiko, idha atthaṅgamanakālo, pubbavidehe majjhimayāmo, aparagoyānadīpe uggamanakālo idha majjhanhiko, pubbavidehadīpe atthaṅgamanakālo, uttarakurūsu majjhimayāmo. Imasmiñhi dīpe ṭhitamajjhanhikavelāyaṃ pubbavidehavāsīnaṃ atthaṅgamanavasena upaḍḍhaṃ sūriyamaṇḍalaṃ paññāyati, aparagoyānavāsīnaṃ uggamanavasena upaḍḍhaṃ paññāyati. Evaṃ sesadīpesupi. Iti imināva pakārena tīsu dīpesu ekappahāreneva candimasūriyā ālokaṃ dassentīti veditabbaṃ.

இதோ அஞ்ஞதா² பன த்³வீஸு ஏவ தீ³பேஸு ஏகப்பஹாரேனேவ ஆலோகங் த³ஸ்ஸெந்தி. யஸ்மிஞ்ஹி தீ³பே அத்த²ங்க³மனவஸேன உபட்³ட⁴ங் ஸூரியமண்ட³லங் பஞ்ஞாயதி, அத்த²ங்க³மிதே தத்த² ந பஞ்ஞாயதி, ஆலோகங் ந த³ஸ்ஸேதி, த்³வீஸு ஏவ தீ³பேஸு ஏகப்பஹாரேன உப⁴யங். ஏகேகாய தி³ஸாய நவ நவ யோஜனஸதஸஹஸ்ஸானி அந்த⁴காரவித⁴மனம்பி இமினாவ நயேன த³ட்ட²ப்³ப³ங். இமஸ்மிஞ்ஹி தீ³பே டி²தமஜ்ஜ²ன்ஹிகவேலாயங் புப்³ப³விதே³ஹவாஸீனங் அத்த²ங்க³மனவஸேன உபட்³ட⁴ங் ஸூரியமண்ட³லங் பஞ்ஞாயதீதி புப்³ப³விதே³ஹே நவயோஜனஸதஸஹஸ்ஸப்பமாணே டா²னே அந்த⁴காரங் வித⁴மித்வா ஆலோகங் த³ஸ்ஸேதி, ததா² அபரகோ³யானே உக்³க³மனவஸேன தத்தா²பி உபட்³ட⁴ஸ்ஸேவ பஞ்ஞாயமானத்தா. புப்³ப³விதே³ஹானங் பன அத்த²ங்க³மிதே ந பஞ்ஞாயதீதி த்³வீஸு தீ³பேஸு ஸப்³ப³த்த² அந்த⁴காரங் வித⁴மித்வா ஆலோகங் த³ஸ்ஸேதி அபரகோ³யானேபி உக்³க³தே ஸூரியே ஸப்³ப³த்த² அந்த⁴காரவித⁴மனதோ.

Ito aññathā pana dvīsu eva dīpesu ekappahāreneva ālokaṃ dassenti. Yasmiñhi dīpe atthaṅgamanavasena upaḍḍhaṃ sūriyamaṇḍalaṃ paññāyati, atthaṅgamite tattha na paññāyati, ālokaṃ na dasseti, dvīsu eva dīpesu ekappahārena ubhayaṃ. Ekekāya disāya nava nava yojanasatasahassāni andhakāravidhamanampi imināva nayena daṭṭhabbaṃ. Imasmiñhi dīpe ṭhitamajjhanhikavelāyaṃ pubbavidehavāsīnaṃ atthaṅgamanavasena upaḍḍhaṃ sūriyamaṇḍalaṃ paññāyatīti pubbavidehe navayojanasatasahassappamāṇe ṭhāne andhakāraṃ vidhamitvā ālokaṃ dasseti, tathā aparagoyāne uggamanavasena tatthāpi upaḍḍhasseva paññāyamānattā. Pubbavidehānaṃ pana atthaṅgamite na paññāyatīti dvīsu dīpesu sabbattha andhakāraṃ vidhamitvā ālokaṃ dasseti aparagoyānepi uggate sūriye sabbattha andhakāravidhamanato.

பாதுப⁴வந்தா ச சந்தி³மஸூரியா ஏகதோவ லோகே பாதுப⁴வந்தி, தேஸு ஸூரியோ பட²மதரங் பஞ்ஞாயதி. பட²மகப்பிகானஞ்ஹி ஸத்தானங் ஸயங்பபா⁴ய அந்தரஹிதாய அந்த⁴காரோ அஹோஸி. தே பீ⁴ததஸிதா ‘‘ப⁴த்³த³கங் வதஸ்ஸ, ஸசே அஞ்ஞோ ஆலோகோ ப⁴வெய்யா’’தி சிந்தயிங்ஸு. ததோ மஹாஜனஸ்ஸ ஸூரபா⁴வங் ஜனயமானங் ஸூரியமண்ட³லங் உட்ட²ஹி, தேனேவஸ்ஸ ‘‘ஸூரியோ’’தி நாமங் அஹோஸி. தஸ்மிங் தி³வஸங் ஆலோகங் கத்வா அத்த²ங்க³மிதே புன அந்த⁴காரோ அஹோஸி. தே பீ⁴ததஸிதா ‘‘ப⁴த்³த³கங் வதஸ்ஸ, ஸசே அஞ்ஞோ ஆலோகோ உப்பஜ்ஜெய்யா’’தி சிந்தயிங்ஸு. அத² நேஸங் ச²ந்த³ங் ஞத்வா விய சந்த³மண்ட³லங் உட்ட²ஹி, தேனேவஸ்ஸ ‘‘சந்தோ³’’தி நாமங் அஹோஸி. ஏவங் சந்தி³மஸூரியேஸு பாதுபூ⁴தேஸு நக்க²த்தானி தாரகரூபானி பாதுப⁴வந்தி , ததோ பபு⁴தி ரத்திந்தி³வா பஞ்ஞாயந்தி. அனுக்கமேன ச மாஸட்³ட⁴மாஸஉதுஸங்வச்ச²ரா ஜாயந்தி. சந்தி³மஸூரியானங் பன பாதுபூ⁴ததி³வஸேயேவ ஸினேருசக்கவாளஹிமவந்தபப்³ப³தா சத்தாரோ ச தீ³பா பாதுப⁴வந்தி, தே ச கோ² அபுப்³ப³ங் அசரிமங் ப²க்³கு³ணபுண்ணமதி³வஸேயேவ பாதுப⁴வந்தீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Pātubhavantā ca candimasūriyā ekatova loke pātubhavanti, tesu sūriyo paṭhamataraṃ paññāyati. Paṭhamakappikānañhi sattānaṃ sayaṃpabhāya antarahitāya andhakāro ahosi. Te bhītatasitā ‘‘bhaddakaṃ vatassa, sace añño āloko bhaveyyā’’ti cintayiṃsu. Tato mahājanassa sūrabhāvaṃ janayamānaṃ sūriyamaṇḍalaṃ uṭṭhahi, tenevassa ‘‘sūriyo’’ti nāmaṃ ahosi. Tasmiṃ divasaṃ ālokaṃ katvā atthaṅgamite puna andhakāro ahosi. Te bhītatasitā ‘‘bhaddakaṃ vatassa, sace añño āloko uppajjeyyā’’ti cintayiṃsu. Atha nesaṃ chandaṃ ñatvā viya candamaṇḍalaṃ uṭṭhahi, tenevassa ‘‘cando’’ti nāmaṃ ahosi. Evaṃ candimasūriyesu pātubhūtesu nakkhattāni tārakarūpāni pātubhavanti , tato pabhuti rattindivā paññāyanti. Anukkamena ca māsaḍḍhamāsautusaṃvaccharā jāyanti. Candimasūriyānaṃ pana pātubhūtadivaseyeva sinerucakkavāḷahimavantapabbatā cattāro ca dīpā pātubhavanti, te ca kho apubbaṃ acarimaṃ phagguṇapuṇṇamadivaseyeva pātubhavantīti veditabbaṃ.

யஸ்மா செத்த² ‘‘ஏகங் சக்கவாளங் ஆயாமதோ ச வித்தா²ரதோ ச யோஜனானங் த்³வாத³ஸ ஸதஸஹஸ்ஸானி தீணி ஸஹஸ்ஸானி சத்தாரி ஸதானி பஞ்ஞாஸஞ்ச யோஜனானீ’’தி அட்ட²கதா²யங் (பாரா॰ அட்ட²॰ 1.1 வேரஞ்ஜகண்ட³வண்ணனா) வுத்தங், தஸ்மா வுத்தப்பமாணதோ இமஸ்ஸ சக்கவாளஸ்ஸ ஸினேருபதிட்டி²தோகாஸே சதுராஸீதி யோஜனஸஹஸ்ஸானி பரதோ யாவ சக்கவாளபப்³ப³தா உத்தரதி³ஸாபா⁴க³ப்பமாணஞ்ச பஹாய இமிஸ்ஸா த³க்கி²ணதி³ஸாய –

Yasmā cettha ‘‘ekaṃ cakkavāḷaṃ āyāmato ca vitthārato ca yojanānaṃ dvādasa satasahassāni tīṇi sahassāni cattāri satāni paññāsañca yojanānī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.1 verañjakaṇḍavaṇṇanā) vuttaṃ, tasmā vuttappamāṇato imassa cakkavāḷassa sinerupatiṭṭhitokāse caturāsīti yojanasahassāni parato yāva cakkavāḷapabbatā uttaradisābhāgappamāṇañca pahāya imissā dakkhiṇadisāya –

ஸினேருசக்கவாளானங், அந்தரங் பரிமாணதோ;

Sinerucakkavāḷānaṃ, antaraṃ parimāṇato;

பஞ்ச ஸதஸஹஸ்ஸானி, ஸஹஸ்ஸானூனஸட்டி² ச.

Pañca satasahassāni, sahassānūnasaṭṭhi ca.

ஸதானி ஸத்த ஞெய்யானி, பஞ்சவீஸுத்தரானி ச;

Satāni satta ñeyyāni, pañcavīsuttarāni ca;

மஜ்ஜ²வீதி²க³தோ நாம, தத்த² வேமஜ்ஜ²கோ³ ரவி.

Majjhavīthigato nāma, tattha vemajjhago ravi.

மஜ்ஜ²தோ யாவ மேரும்ஹா, சக்கவாளானமந்தரே;

Majjhato yāva merumhā, cakkavāḷānamantare;

வேமஜ்ஜ²கோ³ யதா³ ஹோதி, உப⁴யந்தக³தோ ததா³.

Vemajjhago yadā hoti, ubhayantagato tadā.

மஜ்ஜ²தோ யாவ மேரும்ஹா, சக்கவாளா ச பப்³ப³தா;

Majjhato yāva merumhā, cakkavāḷā ca pabbatā;

து³வே ஸதஸஹஸ்ஸானி, ஸஹஸ்ஸானூனஸீதி ச.

Duve satasahassāni, sahassānūnasīti ca.

அட்ட²ஸதங் து³வே ஸட்டி², யோஜனானி த்³விகா³வுதங்;

Aṭṭhasataṃ duve saṭṭhi, yojanāni dvigāvutaṃ;

உப⁴தோ அந்ததோ மேரு-சக்கவாளானமந்தரே.

Ubhato antato meru-cakkavāḷānamantare.

ஏகங் ஸதஸஹஸ்ஸஞ்ச, ஸஹஸ்ஸானூனதாலீஸங்;

Ekaṃ satasahassañca, sahassānūnatālīsaṃ;

நவஸதானேகதிங்ஸ, யோஜனானி ச கா³வுதங்.

Navasatānekatiṃsa, yojanāni ca gāvutaṃ.

பமாணதோ ஸமந்தா ச, மண்ட³லங் மஜ்ஜ²வீதி²யா;

Pamāṇato samantā ca, maṇḍalaṃ majjhavīthiyā;

ஸதஸஹஸ்ஸானூனவீஸ, ஸஹஸ்ஸானேகதிங்ஸ ச.

Satasahassānūnavīsa, sahassānekatiṃsa ca.

ஸதமேகஞ்ச விஞ்ஞெய்யங், பஞ்சஸத்ததி உத்தரங்;

Satamekañca viññeyyaṃ, pañcasattati uttaraṃ;

த³க்கி²ணங் உத்தரஞ்சாபி, க³ச்ச²ந்தோ பன பா⁴ணுமா.

Dakkhiṇaṃ uttarañcāpi, gacchanto pana bhāṇumā.

மஜ்ஜ²வீதி²ப்பமாணேன , மண்ட³லேனேவ க³ச்ச²தி;

Majjhavīthippamāṇena , maṇḍaleneva gacchati;

க³ச்ச²ந்தோ ச பனேவங் ஸோ, ஓருய்ஹோருய்ஹ ஹெட்ட²தோ.

Gacchanto ca panevaṃ so, oruyhoruyha heṭṭhato.

ஆருய்ஹாருய்ஹ உத்³த⁴ஞ்ச, யதோ க³ச்ச²தி ஸப்³ப³தா³;

Āruyhāruyha uddhañca, yato gacchati sabbadā;

ததோ க³திவஸேனஸ்ஸ, தூ³ரமத்³தா⁴னமாஸி தங்.

Tato gativasenassa, dūramaddhānamāsi taṃ.

திங்ஸ ஸதஸஹஸ்ஸானி, யோஜனானி பமாணதோ;

Tiṃsa satasahassāni, yojanāni pamāṇato;

தஸ்மா ஸோ பரிதோ யாதி, தத்தகங்வ தி³னே தி³னே.

Tasmā so parito yāti, tattakaṃva dine dine.

ஸஹஸ்ஸமேகங் பஞ்சஸதங், சதுபஞ்ஞாஸயோஜனங்;

Sahassamekaṃ pañcasataṃ, catupaññāsayojanaṃ;

திகா³வுதங் தேரஸூஸப⁴ங், தெத்திங்ஸ ரதனானி ச.

Tigāvutaṃ terasūsabhaṃ, tettiṃsa ratanāni ca.

அட்ட²ங்கு³லானி ச திரியங், க³ச்ச²தேகதி³னே ரவி;

Aṭṭhaṅgulāni ca tiriyaṃ, gacchatekadine ravi;

ச²தாலீஸஸஹஸ்ஸானி, ச² ஸதானி திகா³வுதங்.

Chatālīsasahassāni, cha satāni tigāvutaṃ.

யோஜனானங் திதாலீஸங், மாஸேனேகேன க³ச்ச²தி;

Yojanānaṃ titālīsaṃ, māsenekena gacchati;

தேனவுதிஸஹஸ்ஸானி, த்³விஸதங் ஸத்தஸீதி ச.

Tenavutisahassāni, dvisataṃ sattasīti ca.

கா³வுதானி து³வே சாபி, த்³வீஹி மாஸேஹி க³ச்ச²தி;

Gāvutāni duve cāpi, dvīhi māsehi gacchati;

இமாய க³தியா அந்த-வீதி²தோ வீதி²அந்திமங்.

Imāya gatiyā anta-vīthito vīthiantimaṃ.

க³ச்ச²தி ச²ஹி மாஸேஹி, திமாஸேஹி ச மஜ்ஜி²மங்;

Gacchati chahi māsehi, timāsehi ca majjhimaṃ;

ஸினேருஸந்திகே அந்த-வீதி²தோ பன பா⁴ணுமா;

Sinerusantike anta-vīthito pana bhāṇumā;

ஆக³ச்ச²ந்தோ த்³விமாஸேஹி, அஸ்ஸ தீ³பஸ்ஸ மஜ்ஜ²கோ³.

Āgacchanto dvimāsehi, assa dīpassa majjhago.

தஸ்மா ஸீஹளதீ³பஸ்ஸ, மஜ்ஜ²தோ மேருஅந்தரங்;

Tasmā sīhaḷadīpassa, majjhato meruantaraṃ;

து³வே ஸதஸஹஸ்ஸானி, த்³விஸதேனாதி⁴கானி து.

Duve satasahassāni, dvisatenādhikāni tu.

தெத்திங்ஸஞ்ச ஸஹஸ்ஸானி, அட்டா²ரஸ திகா³வுதங்;

Tettiṃsañca sahassāni, aṭṭhārasa tigāvutaṃ;

சக்கவாளந்தரஞ்சஸ்ஸ, தீ³பஸ்ஸேவ ச மஜ்ஜ²தோ.

Cakkavāḷantarañcassa, dīpasseva ca majjhato.

தீணி ஸதஸஹஸ்ஸானி, ஸஹஸ்ஸானி ச²வீஸதி;

Tīṇi satasahassāni, sahassāni chavīsati;

ச² உத்தரானி பஞ்சேவ, ஸதானேகஞ்ச கா³வுதந்தி.

Cha uttarāni pañceva, satānekañca gāvutanti.

ஏவமெத்த² அயம்பி விஸேஸோ வேதி³தப்³போ³.

Evamettha ayampi viseso veditabbo.

தாவதிங்ஸப⁴வனங் த³ஸஸஹஸ்ஸயோஜனந்தி எத்த² தெத்திங்ஸ ஸஹபுஞ்ஞகாரினோ எத்த² நிப்³ப³த்தாதி தங்ஸஹசரிதட்டா²னங் தெத்திங்ஸங், ததே³வ தாவதிங்ஸங் , தங் நிவாஸோ ஏதேஸந்தி தாவதிங்ஸா, தே³வா, தேஸங் ப⁴வனங் தாவதிங்ஸப⁴வனங். ததா² ஹி மகே⁴ன மாணவேன ஸத்³தி⁴ங் மசலகா³மகே காலங் கத்வா தத்த² உப்பன்னே தெத்திங்ஸ தே³வபுத்தே உபாதா³ய அஸ்ஸ தே³வலோகஸ்ஸ அயங் பண்ணத்தி ஜாதாதி வத³ந்தி. அத² வா யஸ்மா ஸேஸசக்கவாளேஸுபி ச² காமாவசரதே³வலோகா அத்தி². வுத்தம்பி சேதங் ‘‘ஸஹஸ்ஸங் சாதுமஹாராஜிகானங் ஸஹஸ்ஸங் தாவதிங்ஸான’’ந்தி. தஸ்மா நாமபண்ணத்தியேவேஸா தஸ்ஸ தே³வலோகஸ்ஸாதி வேதி³தப்³பா³. த³ஸஸஹஸ்ஸயோஜனந்தி இத³ங் பன ஸக்கபுரங் ஸந்தா⁴ய வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். ததா² ஹி தாவதிங்ஸகாயிகா தே³வா அத்தி² பப்³ப³தட்ட²கா, அத்தி² ஆகாஸட்ட²கா, தேஸங் பரம்பரா சக்கவாளபப்³ப³தங் பத்தா, ததா² சாதுமஹாராஜிகானங் யாமாதீ³னஞ்ச. ஏகதே³வலோகேபி ஹி தே³வானங் பரம்பரா சக்கவாளபப்³ப³தங் அப்பத்தா நாம நத்தி². இத³ங் பன தாவதிங்ஸப⁴வனங் ஸினேருஸ்ஸ உபரிமதலே த³ஸஸஹஸ்ஸயோஜனிகே டா²னே பதிட்டி²தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். தஸ்ஸ பாசீனபச்சி²மத்³வாரானங் அந்தரா த³ஸயோஜனஸஹஸ்ஸங் ஹோதி, ததா² த³க்கி²ணுத்தரத்³வாரானங். தங் கோ² பன நக³ரங் த்³வாரஸஹஸ்ஸயுத்தங் அஹோஸி ஆராமபொக்க²ரணீபடிமண்டி³தங்.

Tāvatiṃsabhavanaṃ dasasahassayojananti ettha tettiṃsa sahapuññakārino ettha nibbattāti taṃsahacaritaṭṭhānaṃ tettiṃsaṃ, tadeva tāvatiṃsaṃ , taṃ nivāso etesanti tāvatiṃsā, devā, tesaṃ bhavanaṃ tāvatiṃsabhavanaṃ. Tathā hi maghena māṇavena saddhiṃ macalagāmake kālaṃ katvā tattha uppanne tettiṃsa devaputte upādāya assa devalokassa ayaṃ paṇṇatti jātāti vadanti. Atha vā yasmā sesacakkavāḷesupi cha kāmāvacaradevalokā atthi. Vuttampi cetaṃ ‘‘sahassaṃ cātumahārājikānaṃ sahassaṃ tāvatiṃsāna’’nti. Tasmā nāmapaṇṇattiyevesā tassa devalokassāti veditabbā. Dasasahassayojananti idaṃ pana sakkapuraṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Tathā hi tāvatiṃsakāyikā devā atthi pabbataṭṭhakā, atthi ākāsaṭṭhakā, tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā, tathā cātumahārājikānaṃ yāmādīnañca. Ekadevalokepi hi devānaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ appattā nāma natthi. Idaṃ pana tāvatiṃsabhavanaṃ sinerussa uparimatale dasasahassayojanike ṭhāne patiṭṭhitanti veditabbaṃ. Tassa pācīnapacchimadvārānaṃ antarā dasayojanasahassaṃ hoti, tathā dakkhiṇuttaradvārānaṃ. Taṃ kho pana nagaraṃ dvārasahassayuttaṃ ahosi ārāmapokkharaṇīpaṭimaṇḍitaṃ.

தஸ்ஸ மஜ்ஜே² (த⁴॰ ப॰ அட்ட²॰ 1.29 மக⁴வத்து²) தியோஜனஸதுப்³பே³தே⁴ஹி, த⁴ஜேஹி படிமண்டி³தோ ஸத்தரதனமயோ ஸத்தயோஜனஸதுப்³பே³தோ⁴ ஸக்கஸ்ஸ வேஜயந்தோ நாம பாஸாதோ³. தத்த² ஸுவண்ணயட்டீ²ஸு மணித⁴ஜா அஹேஸுங், மணியட்டீ²ஸு ஸுவண்ணத⁴ஜா, பவாளயட்டீ²ஸு முத்தத⁴ஜா, முத்தயட்டீ²ஸு பவாளத⁴ஜா, ஸத்தரதனமயாஸு யட்டீ²ஸு ஸத்தரதனமயா த⁴ஜா.

Tassa majjhe (dha. pa. aṭṭha. 1.29 maghavatthu) tiyojanasatubbedhehi, dhajehi paṭimaṇḍito sattaratanamayo sattayojanasatubbedho sakkassa vejayanto nāma pāsādo. Tattha suvaṇṇayaṭṭhīsu maṇidhajā ahesuṃ, maṇiyaṭṭhīsu suvaṇṇadhajā, pavāḷayaṭṭhīsu muttadhajā, muttayaṭṭhīsu pavāḷadhajā, sattaratanamayāsu yaṭṭhīsu sattaratanamayā dhajā.

தி³யட்³ட⁴யோஜனஸதாயாமோ வேஜயந்தரதோ² (ஸங்॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1.249 ஆத³யோ). தஸ்ஸ ஹி பச்சி²மந்தோ பண்ணாஸயோஜனோ, மஜ்ஜே² ரத²பஞ்ஜரோ பண்ணாஸயோஜனோ, ரத²ஸந்தி⁴தோ யாவ ரத²ஸீஸா பண்ணாஸேவ யோஜனானி. ததே³வ பமாணங் தி³கு³ணங் கத்வா ‘‘தியோஜனஸதாயாமோ’’திபி வத³ந்தியேவ. தஸ்மிங் யோஜனிகபல்லங்கோ அத்த²தோ திட்ட²தி. தத்த² தியோஜனிகங் ஸேதச்ச²த்தங், ஏகஸ்மிங்யேவ யுகே³ ஸஹஸ்ஸஆஜஞ்ஞயுத்தங். ஸேஸாலங்காரஸ்ஸ பமாணங் நத்தி². த⁴ஜோ பனஸ்ஸ அட்³ட⁴தியானி யோஜனஸதானி உக்³க³தோ, யஸ்ஸ வாதாஹதஸ்ஸ பஞ்சங்கி³கதூரியஸ்ஸேவ ஸத்³தோ³ நிச்ச²ரதி.

Diyaḍḍhayojanasatāyāmo vejayantaratho (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.249 ādayo). Tassa hi pacchimanto paṇṇāsayojano, majjhe rathapañjaro paṇṇāsayojano, rathasandhito yāva rathasīsā paṇṇāseva yojanāni. Tadeva pamāṇaṃ diguṇaṃ katvā ‘‘tiyojanasatāyāmo’’tipi vadantiyeva. Tasmiṃ yojanikapallaṅko atthato tiṭṭhati. Tattha tiyojanikaṃ setacchattaṃ, ekasmiṃyeva yuge sahassaājaññayuttaṃ. Sesālaṅkārassa pamāṇaṃ natthi. Dhajo panassa aḍḍhatiyāni yojanasatāni uggato, yassa vātāhatassa pañcaṅgikatūriyasseva saddo niccharati.

ஸக்கஸ்ஸ பன ஏராவணோ நாம ஹத்தீ² தி³யட்³ட⁴யோஜனஸதிகோ, ஸோபி தே³வபுத்தோயேவ. ந ஹி தே³வலோகஸ்மிங் திரச்சா²னக³தா ஹொந்தி, தஸ்மா ஸோ உய்யானகீளாய நிக்க²மனகாலே அத்தபா⁴வங் விஜஹித்வா தி³யட்³ட⁴யோஜனஸதிகோ ஏராவணோ நாம ஹத்தீ² ஹோதி. ஸோ தெத்திங்ஸகும்பே⁴ மாபேதி ஆவட்டேன கா³வுதஅட்³ட⁴யோஜனப்பமாணே, ஸப்³பே³ஸங் மஜ்ஜே² ஸக்கஸ்ஸ அத்தா²ய ஸுத³ஸ்ஸனங் நாம திங்ஸயோஜனிகங் கும்ப⁴ங் மாபேதி. தஸ்ஸ உபரி த்³வாத³ஸயோஜனிகோ ரதனமண்ட³போ ஹோதி. தத்த² அந்தரந்தரா ஸத்தரதனமயா யோஜனுப்³பே³தா⁴ த⁴ஜா உட்ட²ஹந்தி. பரியந்தே கிங்கிணிகஜாலா ஓலம்ப³ந்தி, யஸ்ஸ மந்த³வாதேரிதஸ்ஸ பஞ்சங்கி³கதூரியஸத்³த³ஸதி³ஸோ தி³ப்³ப³கீ³தஸத்³தோ³ விய ரவோ நிச்ச²ரதி. மண்ட³பமஜ்ஜே² ஸக்கஸ்ஸ யோஜனிகோ மணிபல்லங்கோ பஞ்ஞத்தோ ஹோதி, தத்த² ஸக்கோ நிஸீத³தி. தெத்திங்ஸாய கும்பா⁴னங் ஏகேகஸ்மிங் கும்பே⁴ ஸத்த ஸத்த த³ந்தே மாபேதி, தேஸு ஏகேகோ பண்ணாஸயோஜனாயாமோ. ஏகேகஸ்மிஞ்செத்த² த³ந்தே ஸத்த ஸத்த பொக்க²ரணியோ ஹொந்தி, ஏகேகாய பொக்க²ரணியா ஸத்த ஸத்த பது³மினீக³ச்சா², ஏகேகஸ்மிங் க³ச்சே² ஸத்த ஸத்த புப்பா²னி ஹொந்தி, ஏகேகஸ்ஸ புப்ப²ஸ்ஸ ஸத்த ஸத்த பத்தானி, ஏகேகஸ்மிங் பத்தே ஸத்த ஸத்த தே³வதீ⁴தரோ நச்சந்தி. ஏவங் ஸமந்தா பண்ணாஸயோஜனட்டா²னே ஹத்தி²த³ந்தேஸுயேவ நச்சனடஸமஜ்ஜோ ஹோதி.

Sakkassa pana erāvaṇo nāma hatthī diyaḍḍhayojanasatiko, sopi devaputtoyeva. Na hi devalokasmiṃ tiracchānagatā honti, tasmā so uyyānakīḷāya nikkhamanakāle attabhāvaṃ vijahitvā diyaḍḍhayojanasatiko erāvaṇo nāma hatthī hoti. So tettiṃsakumbhe māpeti āvaṭṭena gāvutaaḍḍhayojanappamāṇe, sabbesaṃ majjhe sakkassa atthāya sudassanaṃ nāma tiṃsayojanikaṃ kumbhaṃ māpeti. Tassa upari dvādasayojaniko ratanamaṇḍapo hoti. Tattha antarantarā sattaratanamayā yojanubbedhā dhajā uṭṭhahanti. Pariyante kiṅkiṇikajālā olambanti, yassa mandavāteritassa pañcaṅgikatūriyasaddasadiso dibbagītasaddo viya ravo niccharati. Maṇḍapamajjhe sakkassa yojaniko maṇipallaṅko paññatto hoti, tattha sakko nisīdati. Tettiṃsāya kumbhānaṃ ekekasmiṃ kumbhe satta satta dante māpeti, tesu ekeko paṇṇāsayojanāyāmo. Ekekasmiñcettha dante satta satta pokkharaṇiyo honti, ekekāya pokkharaṇiyā satta satta paduminīgacchā, ekekasmiṃ gacche satta satta pupphāni honti, ekekassa pupphassa satta satta pattāni, ekekasmiṃ patte satta satta devadhītaro naccanti. Evaṃ samantā paṇṇāsayojanaṭṭhāne hatthidantesuyeva naccanaṭasamajjo hoti.

நந்தா³ நாம பன பொக்க²ரணீ பஞ்ஞாஸயோஜனா. ‘‘பஞ்சஸதயோஜனிகா’’திபி வத³ந்தி.

Nandā nāma pana pokkharaṇī paññāsayojanā. ‘‘Pañcasatayojanikā’’tipi vadanti.

சித்தலதாவனங் பன ஸட்டி²யோஜனிகங். ‘‘பஞ்சயோஜனஸதிக’’ந்திபி வத³ந்தி. தங் பன தி³ப்³ப³ருக்க²ஸஹஸ்ஸபடிமண்டி³தங், ததா² நந்த³னவனங் பா²ருஸகவனஞ்ச. ஸக்கோ பனெத்த² அச்ச²ராஸங்க⁴பரிவுதோ ஸட்டி²யோஜனிகங் ஸுவண்ணமஹாவீதி²ங் ஓதரித்வா நக்க²த்தங் கீளந்தோ நந்த³னவனாதீ³ஸு விசரதி.

Cittalatāvanaṃ pana saṭṭhiyojanikaṃ. ‘‘Pañcayojanasatika’’ntipi vadanti. Taṃ pana dibbarukkhasahassapaṭimaṇḍitaṃ, tathā nandanavanaṃ phārusakavanañca. Sakko panettha accharāsaṅghaparivuto saṭṭhiyojanikaṃ suvaṇṇamahāvīthiṃ otaritvā nakkhattaṃ kīḷanto nandanavanādīsu vicarati.

பாரிச்ச²த்தகோ பன கோவிளாரோ ஸமந்தா தியோஜனஸதபரிமண்ட³லோ பஞ்சத³ஸயோஜனபரிணாஹக்க²ந்தோ⁴ யோஜனஸதுப்³பே³தோ⁴. தஸ்ஸ மூலே ஸட்டி²யோஜனாயாமா பஞ்ஞாஸயோஜனவித்தா²ரா பஞ்சத³ஸயோஜனுப்³பே³தா⁴ ஜயஸுமனபுப்ப²கவண்ணா பண்டு³கம்ப³லஸிலா, யஸ்ஸா முது³தாய ஸக்கஸ்ஸ நிஸீத³தோ உபட்³ட⁴காயோ அனுபவிஸதி, உட்டி²தகாலே ஊனங் பரிபூரதி.

Pāricchattako pana koviḷāro samantā tiyojanasataparimaṇḍalo pañcadasayojanapariṇāhakkhandho yojanasatubbedho. Tassa mūle saṭṭhiyojanāyāmā paññāsayojanavitthārā pañcadasayojanubbedhā jayasumanapupphakavaṇṇā paṇḍukambalasilā, yassā mudutāya sakkassa nisīdato upaḍḍhakāyo anupavisati, uṭṭhitakāle ūnaṃ paripūrati.

ஸுத⁴ம்மா நாம தே³வஸபா⁴ ஆயாமதோ ச வித்தா²ரதோ ச தியோஜனஸதிகா, பரிக்கே²பதோ நவயோஜனஸதிகா, உப்³பே³த⁴தோ பஞ்சயோஜனஸதிகா, தஸ்ஸா ப²லிகமயா பூ⁴மி, த²ம்ப⁴துலாஸங்கா⁴டாதீ³ஸு வாளரூபாதி³ஸங்க⁴ட்டனகஆணியோ மணிமயா, ஸுவண்ணமயா த²ம்பா⁴, ரஜதமயா த²ம்ப⁴க⁴டகா ச ஸங்கா⁴டஞ்ச, பவாளமயானி வாளரூபானி, ஸத்தரதனமயா கோ³பானஸியோ ச பக்க²பாஸா ச முக²வட்டி ச, இந்த³னீலஇட்ட²காஹி ச²த³னங், ஸோவண்ணமயங் ச²த³னவித⁴ங், ரஜதமயா து²பிகா.

Sudhammā nāma devasabhā āyāmato ca vitthārato ca tiyojanasatikā, parikkhepato navayojanasatikā, ubbedhato pañcayojanasatikā, tassā phalikamayā bhūmi, thambhatulāsaṅghāṭādīsu vāḷarūpādisaṅghaṭṭanakaāṇiyo maṇimayā, suvaṇṇamayā thambhā, rajatamayā thambhaghaṭakā ca saṅghāṭañca, pavāḷamayāni vāḷarūpāni, sattaratanamayā gopānasiyo ca pakkhapāsā ca mukhavaṭṭi ca, indanīlaiṭṭhakāhi chadanaṃ, sovaṇṇamayaṃ chadanavidhaṃ, rajatamayā thupikā.

ஆஸாவதீ நாம ஏகா லதா அத்தி², ‘‘ஸா புப்பி²ஸ்ஸதீ’’தி தே³வா வஸ்ஸஸஹஸ்ஸங் உபட்டா²னங் க³ச்ச²ந்தி, பாரிச்ச²த்தகே புப்ப²மானே ஏகங் வஸ்ஸங் உபட்டா²னங் க³ச்ச²ந்தி. தே தஸ்ஸ பண்டு³பலாஸாதி³பா⁴வதோ பட்டா²ய அத்தமனா ஹொந்தி. யதா²ஹ –

Āsāvatī nāma ekā latā atthi, ‘‘sā pupphissatī’’ti devā vassasahassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti, pāricchattake pupphamāne ekaṃ vassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti. Te tassa paṇḍupalāsādibhāvato paṭṭhāya attamanā honti. Yathāha –

‘‘யஸ்மிங், பி⁴க்க²வே, ஸமயே தே³வானங் தாவதிங்ஸானங் பாரிச்ச²த்தகோ கோவிளாரோ பண்டு³பலாஸோ ஹோதி, அத்தமனா, பி⁴க்க²வே, தே³வா தாவதிங்ஸா தஸ்மிங் ஸமயே ஹொந்தி ‘பண்டு³பலாஸோ தா³னி பாரிச்ச²த்தகோ கோவிளாரோ, ந சிரஸ்ஸேவ தா³னி பன்னபலாஸோ ப⁴விஸ்ஸதீ’’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 7.69).

‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro paṇḍupalāso hoti, attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti ‘paṇḍupalāso dāni pāricchattako koviḷāro, na cirasseva dāni pannapalāso bhavissatī’’’tiādi (a. ni. 7.69).

ஸப்³ப³பாலிபு²ல்லஸ்ஸ பன பாரிச்ச²த்தகஸ்ஸ கோவிளாரஸ்ஸ ஸமந்தா பஞ்ச யோஜனஸதானி ஆபா⁴ ப²ரதி, அனுவாதங் யோஜனஸதங் க³ந்தோ⁴ க³ச்ச²தி. புப்பி²தே பாரிச்ச²த்தகே ஆரோஹணகிச்சங் வா அங்குஸங் க³ஹெத்வா நாமனகிச்சங் வா புப்பா²ஹரணத்த²ங் சங்கோடககிச்சங் வா நத்தி². கந்தனகவாதோ உட்ட²ஹித்வா புப்பா²னி வண்டதோ கந்ததி, ஸம்படிச்ச²னகவாதோ ஸம்படிச்ச²தி, பவேஸனகவாதோ ஸுத⁴ம்மதே³வஸப⁴ங் பவேஸேதி, ஸம்மஜ்ஜனகவாதோ புராணபுப்பா²னி நீஹரதி, ஸந்த²ரணகவாதோ பத்தகண்ணிககேஸரானி ரசெந்தோ ஸந்த²ரதி, மஜ்ஜ²ட்டா²னே த⁴ம்மாஸனங் ஹோதி யோஜனப்பமாணோ ரதனபல்லங்கோ, தஸ்ஸ உபரி தா⁴ரியமானங் தியோஜனிகங் ஸேதச்ச²த்தங், தத³னந்தரங் ஸக்கஸ்ஸ தே³வரஞ்ஞோ ஆஸனங் அத்த²ரீயதி, ததோ பா³த்திங்ஸாய தே³வபுத்தானங், ததோ அஞ்ஞேஸங் மஹேஸக்க²தே³வதானங். அஞ்ஞேஸங் தே³வதானங் பன புப்ப²கண்ணிகாவ ஆஸனங் ஹோதி. தே³வா தே³வஸப⁴ங் பவிஸித்வா நிஸீத³ந்தி. ததோ புப்பே²ஹி ரேணுவட்டி உக்³க³ந்த்வா உபரி கண்ணிகங் ஆஹச்ச நிபதமானா தே³வதானங் திகா³வுதப்பமாணங் அத்தபா⁴வங் லாகா²பரிகம்மஸஜ்ஜிதங் விய கரோதி, தேஸங் ஸா கீளா சதூஹி மாஸேஹி பரியோஸானங் க³ச்ச²தி. இதி இமாஹி ஸம்பத்தீஹி ஸமன்னாக³தங் தாவதிங்ஸப⁴வனங் ப⁴க³வா ஸப்³ப³தா² அவேதீ³தி வேதி³தப்³ப³ங்.

Sabbapāliphullassa pana pāricchattakassa koviḷārassa samantā pañca yojanasatāni ābhā pharati, anuvātaṃ yojanasataṃ gandho gacchati. Pupphite pāricchattake ārohaṇakiccaṃ vā aṅkusaṃ gahetvā nāmanakiccaṃ vā pupphāharaṇatthaṃ caṅkoṭakakiccaṃ vā natthi. Kantanakavāto uṭṭhahitvā pupphāni vaṇṭato kantati, sampaṭicchanakavāto sampaṭicchati, pavesanakavāto sudhammadevasabhaṃ paveseti, sammajjanakavāto purāṇapupphāni nīharati, santharaṇakavāto pattakaṇṇikakesarāni racento santharati, majjhaṭṭhāne dhammāsanaṃ hoti yojanappamāṇo ratanapallaṅko, tassa upari dhāriyamānaṃ tiyojanikaṃ setacchattaṃ, tadanantaraṃ sakkassa devarañño āsanaṃ attharīyati, tato bāttiṃsāya devaputtānaṃ, tato aññesaṃ mahesakkhadevatānaṃ. Aññesaṃ devatānaṃ pana pupphakaṇṇikāva āsanaṃ hoti. Devā devasabhaṃ pavisitvā nisīdanti. Tato pupphehi reṇuvaṭṭi uggantvā upari kaṇṇikaṃ āhacca nipatamānā devatānaṃ tigāvutappamāṇaṃ attabhāvaṃ lākhāparikammasajjitaṃ viya karoti, tesaṃ sā kīḷā catūhi māsehi pariyosānaṃ gacchati. Iti imāhi sampattīhi samannāgataṃ tāvatiṃsabhavanaṃ bhagavā sabbathā avedīti veditabbaṃ.

ததா² அஸுரப⁴வனந்தி எத்த² தே³வா விய ந ஸுரந்தி ந ஈஸரந்தி ந விரோசந்தீதி அஸுரா. ஸுரா நாம தே³வா, தேஸங் படிபக்கா²தி வா அஸுரா. ஸக்கோ கிர மசலகா³மகே மகோ⁴ நாம மாணவோ ஹுத்வா தெத்திங்ஸ புரிஸே க³ஹெத்வா கல்யாணகம்மங் கரொந்தோ ஸத்த வத்தபதா³னி பூரெத்வா தத்த² காலகதோ தே³வலோகே நிப்³ப³த்தி ஸத்³தி⁴ங் பரிஸாய. ததோ புப்³ப³தே³வா ‘‘ஆக³ந்துகதே³வபுத்தா ஆக³தா, ஸக்காரங் நேஸங் கரோமா’’தி வத்வா தி³ப்³ப³பது³மானி உபனாமேஸுங், உபட்³ட⁴ரஜ்ஜேன ச நிமந்தேஸுங். ஸக்கோ உபட்³ட⁴ரஜ்ஜேன அஸந்துட்டோ² அஹோஸி, அத² நேவாஸிகா ‘‘ஆக³ந்துகதே³வபுத்தானங் ஸக்காரங் கரோமா’’தி க³ந்த⁴பானங் ஸஜ்ஜயிங்ஸு. ஸக்கோ ஸகபரிஸாய ஸஞ்ஞங் அதா³ஸி ‘‘மாரிஸா மா க³ந்த⁴பானங் பிவித்த², பிவமானாகாரமத்தமேவ த³ஸ்ஸேதா²’’தி. தே ததா² அகங்ஸு. நேவாஸிகதே³வதா ஸுவண்ணஸரகேஹி உபனீதங் க³ந்த⁴பானங் யாவத³த்த²ங் பிவித்வா மத்தா தத்த² தத்த² ஸுவண்ணபத²வியங் பதித்வா ஸயிங்ஸு. ஸக்கோ ‘‘க³ண்ஹத² து⁴த்தே, ஹரத² து⁴த்தே’’தி தே பாதே³ஸு கா³ஹாபெத்வா ஸினேருபாதே³ கி²பாபேஸி. ஸக்கஸ்ஸ புஞ்ஞதேஜேன தத³னுவத்தகாபி ஸப்³பே³ தத்தே²வ பதிங்ஸு. அத² நேஸங் கம்மபச்சயஉதுஸமுட்டா²னங் ஸினேருஸ்ஸ ஹெட்டி²மதலே த³ஸயோஜனஸஹஸ்ஸங் அஸுரப⁴வனங் நிப்³ப³த்தி பாரிச்ச²த்தகபடிச்ச²ன்னபூ⁴தாய சித்ரபாடலியா உபஸோபி⁴தங். ஸக்கோ தேஸங் நிவத்தித்வா அனாக³மனத்தா²ய ஆரக்க²ங் ட²பேஸி. யங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் –

Tathā asurabhavananti ettha devā viya na suranti na īsaranti na virocantīti asurā. Surā nāma devā, tesaṃ paṭipakkhāti vā asurā. Sakko kira macalagāmake magho nāma māṇavo hutvā tettiṃsa purise gahetvā kalyāṇakammaṃ karonto satta vattapadāni pūretvā tattha kālakato devaloke nibbatti saddhiṃ parisāya. Tato pubbadevā ‘‘āgantukadevaputtā āgatā, sakkāraṃ nesaṃ karomā’’ti vatvā dibbapadumāni upanāmesuṃ, upaḍḍharajjena ca nimantesuṃ. Sakko upaḍḍharajjena asantuṭṭho ahosi, atha nevāsikā ‘‘āgantukadevaputtānaṃ sakkāraṃ karomā’’ti gandhapānaṃ sajjayiṃsu. Sakko sakaparisāya saññaṃ adāsi ‘‘mārisā mā gandhapānaṃ pivittha, pivamānākāramattameva dassethā’’ti. Te tathā akaṃsu. Nevāsikadevatā suvaṇṇasarakehi upanītaṃ gandhapānaṃ yāvadatthaṃ pivitvā mattā tattha tattha suvaṇṇapathaviyaṃ patitvā sayiṃsu. Sakko ‘‘gaṇhatha dhutte, haratha dhutte’’ti te pādesu gāhāpetvā sinerupāde khipāpesi. Sakkassa puññatejena tadanuvattakāpi sabbe tattheva patiṃsu. Atha nesaṃ kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ sinerussa heṭṭhimatale dasayojanasahassaṃ asurabhavanaṃ nibbatti pāricchattakapaṭicchannabhūtāya citrapāṭaliyā upasobhitaṃ. Sakko tesaṃ nivattitvā anāgamanatthāya ārakkhaṃ ṭhapesi. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

‘‘அந்தரா த்³வின்னங் அயுஜ்ஜ²புரானங், பஞ்சவிதா⁴ ட²பிதா அபி⁴ரக்கா²;

‘‘Antarā dvinnaṃ ayujjhapurānaṃ, pañcavidhā ṭhapitā abhirakkhā;

உரக³கரோடிபயஸ்ஸ ச ஹாரீ, மத³னயுதா சதுரோ ச மஹத்தா²’’தி. (ஸங்॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1.247; ஜா॰ அட்ட²॰ 1.1.31);

Uragakaroṭipayassa ca hārī, madanayutā caturo ca mahatthā’’ti. (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.247; jā. aṭṭha. 1.1.31);

தத்த² த்³வின்னங் அயுஜ்ஜ²புரானந்தி த்³வின்னங் தே³வாஸுரனக³ரானங் அந்தராதி அத்தோ². த்³வே கிர நக³ரானி யுத்³தே⁴ன க³ஹேதுங் அஸக்குணெய்யதாய அயுஜ்ஜ²புரானி நாம ஜாதானி. யதா³ ஹி அஸுரா ப³லவந்தோ ஹொந்தி, அத² தே³வேஹி பலாயித்வா தே³வனக³ரங் பவிஸித்வா த்³வாரே பிஹிதே அஸுரானங் ஸதஸஹஸ்ஸம்பி கிஞ்சி காதுங் ந ஸக்கோதி. யதா³ தே³வா ப³லவந்தோ ஹொந்தி, அத² அஸுரேஹி பலாயித்வா அஸுரனக³ரங் பவிஸித்வா த்³வாரே பிஹிதே ஸக்கானங் ஸதஸஹஸ்ஸம்பி கிஞ்சி காதுங் ந ஸக்கோதி. இதி இமானி த்³வே நக³ரானி அயுஜ்ஜ²புரானி நாம. தேஸங் அந்தரா ஏதேஸு உரகா³தீ³ஸு பஞ்சஸு டா²னேஸு ஸக்கேன ஆரக்கா² ட²பிதா. தத்த² உரக³ஸத்³தே³ன நாகா³ க³ஹிதா. தே உத³கே மஹப்³ப³லா ஹொந்தி, தஸ்மா ஸினேருஸ்ஸ பட²மாலிந்தே³ ஏதேஸங் ஆரக்கா². ஸினேருஸ்ஸ கிர ஸமந்ததோ ப³ஹலதோ புது²லதோ ச பஞ்சயோஜனஸஹஸ்ஸபரிமாணானி சத்தாரி பரிப⁴ண்டா³னி தாவதிங்ஸப⁴வனஸ்ஸ ஆரக்கா²ய நாகே³ஹி க³ருளேஹி கும்ப⁴ண்டே³ஹி யக்கே²ஹி ச அதி⁴ட்டி²தானி. தேஹி கிர ஸினேருஸ்ஸ உபட்³ட⁴ங் பரியாதி³ன்னங், ஏதானியேவ ச ஸினேருஸ்ஸ ஆலிந்தா³னி மேக²லானி ச வுச்சந்தி. கரோடிஸத்³தே³ன ஸுபண்ணா க³ஹிதா. தேஸங் கிர கரோடி நாம பானபோ⁴ஜனங், தேன நாமங் லபி⁴ங்ஸு, து³தியாலிந்தே³ தேஸங் ஆரக்கா². பயஸ்ஸஹாரீஸத்³தே³ன கும்ப⁴ண்டா³ க³ஹிதா. தா³னவரக்க²ஸா கிர தே, ததியாலிந்தே³ தேஸங் ஆரக்கா². மத³னயுதஸத்³தே³ன யக்கா² க³ஹிதா. விஸமசாரினோ கிர தே யுத்³த⁴ஸொண்டா³, சதுத்தா²லிந்தே³ தேஸங் ஆரக்கா². சதுரோ ச மஹத்தா²தி சத்தாரோ மஹாராஜானோ வுத்தா. தே ஹி ஸினேருஸ்ஸ தஸ்மிங் தஸ்மிங் பஸ்ஸே யுக³ந்த⁴ராதீ³ஸு பஞ்சஸதபரித்ததீ³பபரிவாரே மஹாதீ³பே ச ஸாஸிதப்³ப³ஸ்ஸ மஹதோ அத்த²ஸ்ஸ வஸேன ‘‘மஹத்தா²’’தி வுச்சந்தி, பஞ்சமாலிந்தே³ தேஸங் ஆரக்கா².

Tattha dvinnaṃ ayujjhapurānanti dvinnaṃ devāsuranagarānaṃ antarāti attho. Dve kira nagarāni yuddhena gahetuṃ asakkuṇeyyatāya ayujjhapurāni nāma jātāni. Yadā hi asurā balavanto honti, atha devehi palāyitvā devanagaraṃ pavisitvā dvāre pihite asurānaṃ satasahassampi kiñci kātuṃ na sakkoti. Yadā devā balavanto honti, atha asurehi palāyitvā asuranagaraṃ pavisitvā dvāre pihite sakkānaṃ satasahassampi kiñci kātuṃ na sakkoti. Iti imāni dve nagarāni ayujjhapurāni nāma. Tesaṃ antarā etesu uragādīsu pañcasu ṭhānesu sakkena ārakkhā ṭhapitā. Tattha uragasaddena nāgā gahitā. Te udake mahabbalā honti, tasmā sinerussa paṭhamālinde etesaṃ ārakkhā. Sinerussa kira samantato bahalato puthulato ca pañcayojanasahassaparimāṇāni cattāri paribhaṇḍāni tāvatiṃsabhavanassa ārakkhāya nāgehi garuḷehi kumbhaṇḍehi yakkhehi ca adhiṭṭhitāni. Tehi kira sinerussa upaḍḍhaṃ pariyādinnaṃ, etāniyeva ca sinerussa ālindāni mekhalāni ca vuccanti. Karoṭisaddena supaṇṇā gahitā. Tesaṃ kira karoṭi nāma pānabhojanaṃ, tena nāmaṃ labhiṃsu, dutiyālinde tesaṃ ārakkhā. Payassahārīsaddena kumbhaṇḍā gahitā. Dānavarakkhasā kira te, tatiyālinde tesaṃ ārakkhā. Madanayutasaddena yakkhā gahitā. Visamacārino kira te yuddhasoṇḍā, catutthālinde tesaṃ ārakkhā. Caturo ca mahatthāti cattāro mahārājāno vuttā. Te hi sinerussa tasmiṃ tasmiṃ passe yugandharādīsu pañcasataparittadīpaparivāre mahādīpe ca sāsitabbassa mahato atthassa vasena ‘‘mahatthā’’ti vuccanti, pañcamālinde tesaṃ ārakkhā.

தே பன அஸுரா ஆயுவண்ணயஸஇஸ்ஸரியஸம்பத்தீஹி தாவதிங்ஸஸதி³ஸாவ. தஸ்மா அந்தரா அத்தானங் அஜானித்வா பாடலியா புப்பி²தாய ‘‘நயித³ங் தே³வனக³ரங், தத்த² பாரிச்ச²த்தகோ புப்ப²தி, இத⁴ பன சித்தபாடலீ, ஜரஸக்கேன மயங் ஸுரங் பாயெத்வா வஞ்சிதா, தே³வனக³ரஞ்ச நோ க³ஹிதங், க³ச்சா²ம தேன ஸத்³தி⁴ங் யுஜ்ஜி²ஸ்ஸாமா’’தி ஹத்தி²அஸ்ஸரதே² ஆருய்ஹ ஸுவண்ணரஜதமணிப²லகானி க³ஹெத்வா யுத்³த⁴ஸஜ்ஜா ஹுத்வா அஸுரபே⁴ரியோ வாதெ³ந்தா மஹாஸமுத்³தே³ உத³கங் த்³விதா⁴ பி⁴ந்தி³த்வா உட்ட²ஹந்தி. தே தே³வே வுட்டே² வம்மிகமக்கி²கா வம்மிகங் விய ஸினேருங் அபி⁴ருஹிதுங் ஆரப⁴ந்தி. அத² நேஸங் பட²மங் நாகே³ஹி ஸத்³தி⁴ங் யுத்³த⁴ங் ஹோதி. தஸ்மிங் கோ² பன யுத்³தே⁴ ந கஸ்ஸசி ச²வி வா சம்மங் வா சி²ஜ்ஜதி, ந லோஹிதங் உப்பஜ்ஜதி, கேவலங் குமாரகானங் தா³ருமெண்ட³கயுத்³த⁴ங் விய அஞ்ஞமஞ்ஞங் ஸந்தாஸனமத்தமேவ ஹோதி. கோடிஸதாபி கோடிஸஹஸ்ஸாபி நாகா³ தேஹி ஸத்³தி⁴ங் யுஜ்ஜி²த்வா அஸுரபுரங்யேவ பவேஸெத்வா நிவத்தந்தி. ஸசே பன அஸுரா ப³லவந்தோ ஹொந்தி, அத² நாகா³ ஓஸக்கித்வா து³தியே ஆலிந்தே³ ஸுபண்ணேஹி ஸத்³தி⁴ங் ஏகதோ ஹுத்வா யுஜ்ஜ²ந்தி. ஏஸ நயோ ஸுபண்ணாதீ³ஸுபி. யதா³ பன தானி பஞ்சபி டா²னானி அஸுரா மத்³த³ந்தி, ததா³ ஏகதோ ஸம்பிண்டி³தானிபி தானி பஞ்ச ப³லானி ஓஸக்கந்தி . அத² சத்தாரோ மஹாராஜானோ க³ந்த்வா ஸக்கஸ்ஸ பவத்திங் ஆரோசெந்தி. ஸக்கோ தேஸங் வசனங் ஸுத்வா தி³யட்³ட⁴யோஜனஸதிகங் வேஜயந்தரத²ங் ஆருய்ஹ ஸயங் வா நிக்க²மதி, ஏகங் வா புத்தங் பேஸேதி. ஏகஸ்மிங் பன தி³வஸே ஏவங் நிக்க²மித்வா அஸுரே யுத்³தே⁴ன அப்³பு⁴க்³க³ந்த்வா ஸமுத்³தே³ பக்கி²பித்வா சதூஸு த்³வாரேஸு அத்தனா ஸதி³ஸா படிமா மாபெத்வா ட²பேதி, தஸ்மா அஸுரா நாகா³த³யோ ஜினித்வா ஆக³தாபி இந்த³படிமா தி³ஸ்வா ‘‘ஸக்கோ நிக்க²ந்தோ’’தி பலாயந்தி. இதி ஸுரானங் படிபக்கா²தி அஸுரா, வேபசித்திபஹாராதா³த³யோ, தேஸங் ப⁴வனங் அஸுரப⁴வனங். தங் பன ஆயாமதோ ச வித்தா²ரதோ ச த³ஸஸஹஸ்ஸயோஜனந்தி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ததா² அஸுரப⁴வன’’ந்தி வுத்தங்.

Te pana asurā āyuvaṇṇayasaissariyasampattīhi tāvatiṃsasadisāva. Tasmā antarā attānaṃ ajānitvā pāṭaliyā pupphitāya ‘‘nayidaṃ devanagaraṃ, tattha pāricchattako pupphati, idha pana cittapāṭalī, jarasakkena mayaṃ suraṃ pāyetvā vañcitā, devanagarañca no gahitaṃ, gacchāma tena saddhiṃ yujjhissāmā’’ti hatthiassarathe āruyha suvaṇṇarajatamaṇiphalakāni gahetvā yuddhasajjā hutvā asurabheriyo vādentā mahāsamudde udakaṃ dvidhā bhinditvā uṭṭhahanti. Te deve vuṭṭhe vammikamakkhikā vammikaṃ viya sineruṃ abhiruhituṃ ārabhanti. Atha nesaṃ paṭhamaṃ nāgehi saddhiṃ yuddhaṃ hoti. Tasmiṃ kho pana yuddhe na kassaci chavi vā cammaṃ vā chijjati, na lohitaṃ uppajjati, kevalaṃ kumārakānaṃ dārumeṇḍakayuddhaṃ viya aññamaññaṃ santāsanamattameva hoti. Koṭisatāpi koṭisahassāpi nāgā tehi saddhiṃ yujjhitvā asurapuraṃyeva pavesetvā nivattanti. Sace pana asurā balavanto honti, atha nāgā osakkitvā dutiye ālinde supaṇṇehi saddhiṃ ekato hutvā yujjhanti. Esa nayo supaṇṇādīsupi. Yadā pana tāni pañcapi ṭhānāni asurā maddanti, tadā ekato sampiṇḍitānipi tāni pañca balāni osakkanti . Atha cattāro mahārājāno gantvā sakkassa pavattiṃ ārocenti. Sakko tesaṃ vacanaṃ sutvā diyaḍḍhayojanasatikaṃ vejayantarathaṃ āruyha sayaṃ vā nikkhamati, ekaṃ vā puttaṃ peseti. Ekasmiṃ pana divase evaṃ nikkhamitvā asure yuddhena abbhuggantvā samudde pakkhipitvā catūsu dvāresu attanā sadisā paṭimā māpetvā ṭhapeti, tasmā asurā nāgādayo jinitvā āgatāpi indapaṭimā disvā ‘‘sakko nikkhanto’’ti palāyanti. Iti surānaṃ paṭipakkhāti asurā, vepacittipahārādādayo, tesaṃ bhavanaṃ asurabhavanaṃ. Taṃ pana āyāmato ca vitthārato ca dasasahassayojananti dassetuṃ ‘‘tathā asurabhavana’’nti vuttaṃ.

அவீசிமஹானிரயோ ஜம்பு³தீ³போ சாதி எத்தா²பி ததா²-ஸத்³தோ³ யோஜேதப்³போ³, அவீசிமஹானிரயோ ஜம்பு³தீ³போ ச ததா² த³ஸஸஹஸ்ஸயோஜனமேவாதி அத்தோ². எத்த² ச அவீசிமஹானிரயஸ்ஸ அப்³ப⁴ந்தரங் ஆயாமேன ச வித்தா²ரேன ச யோஜனஸதங் ஹோதி, லோஹபத²வீ லோஹச²த³னங் ஏகேகா ச பி⁴த்தி நவனவயோஜனிகா ஹோதி. புரத்தி²மாய பி⁴த்தியா அச்சி உட்ட²ஹித்வா பச்சி²மங் பி⁴த்திங் க³ஹெத்வா தங் வினிவிஜ்ஜி²த்வா பரதோ யோஜனஸதங் க³ச்ச²தி. ஸேஸதி³ஸாஸுபி ஏஸேவ நயோ. இதி ஜாலபரியந்தவஸேன ஆயாமவித்தா²ரதோ அட்டா²ரஸயோஜனாதி⁴கானி தீணி யோஜனஸதானி ஹொந்தி, பரிக்கே²பேன நவ யோஜனஸதானி சதுபண்ணாஸஞ்ச யோஜனானி. ஸமந்தா பன உஸ்ஸதே³ஹி ஸத்³தி⁴ங் த³ஸயோஜனஸஹஸ்ஸங் ஹோதி. கஸ்மா பனேஸ நரகோ ‘‘அவீசீ’’தி ஸங்க்²யங் க³தோதி? வீசி நாம அந்தரங் வுச்சதி, தத்த² ச அக்³கி³ஜாலானங் வா ஸத்தானங் வா து³க்க²ஸ்ஸ வா அந்தரங் நத்தி², தஸ்மா ஸோ ‘‘அவீசீ’’தி ஸங்க்²யங் க³தோ. தஸ்ஸ ஹி புரத்தி²மபி⁴த்திதோ ஜாலா உட்ட²ஹித்வா ஸங்ஸிப்³ப³மானயோஜனஸதங் க³ந்த்வா பி⁴த்திங் வினிவிஜ்ஜி²த்வா பரதோ யோஜனஸதங் க³ச்ச²தி. ஸேஸதி³ஸாஸுபி ஏஸேவ நயோ. ஏவங் ஜாலானங் நிரந்தரதாய அவீசி. அப்³ப⁴ந்தரே பனஸ்ஸ யோஜனஸதிகே டா²னே நாளியங் கொட்டெத்வா பூரிததிபுபிட்ட²ங் விய ஸத்தா நிரந்தரா, ‘‘இமஸ்மிங் டா²னே ஸத்தோ அத்தி², இமஸ்மிங் டா²னே நத்தீ²’’தி ந வத்தப்³ப³ங், க³ச்ச²ந்தானங் டி²தானங் நிஸின்னானங் நிபன்னானஞ்ச பச்சமானானங் அந்தோ நத்தி², க³ச்ச²ந்தா டி²தே வா நிஸின்னே வா நிபன்னே வா ந பா³தெ⁴ந்தி. ஏவங் ஸத்தானங் நிரந்தரதாய அவீசி. காயத்³வாரே பன ச² உபெக்கா²ஸஹக³தானி சித்தானி உப்பஜ்ஜந்தி, ஏகங் து³க்க²ஸஹக³தங். ஏவங் ஸந்தேபி யதா² ஜிவ்ஹாக்³கே³ ச² மது⁴பி³ந்தூ³னி ட²பெத்வா ஏகஸ்மிங் தம்ப³லோஹபி³ந்து³ம்ஹி ட²பிதே அனுத³ஹனப³லவதாய ததே³வ பஞ்ஞாயதி, இதரானி அப்³போ³ஹாரிகானி ஹொந்தி, ஏவங் அனுத³ஹனப³லவதாய து³க்க²மேவெத்த² நிரந்தரங், இதரானி அப்³போ³ஹாரிகானீதி ஏவங் து³க்க²ஸ்ஸ நிரந்தரதாய அவீசீதி வுச்சதி. ‘‘அயஞ்ச அவீசிமஹானிரயோ ஜம்பு³தீ³பஸ்ஸ ஹெட்டா² பதிட்டி²தோ’’தி வத³ந்தி.

Avīcimahānirayo jambudīpo cāti etthāpi tathā-saddo yojetabbo, avīcimahānirayo jambudīpo ca tathā dasasahassayojanamevāti attho. Ettha ca avīcimahānirayassa abbhantaraṃ āyāmena ca vitthārena ca yojanasataṃ hoti, lohapathavī lohachadanaṃ ekekā ca bhitti navanavayojanikā hoti. Puratthimāya bhittiyā acci uṭṭhahitvā pacchimaṃ bhittiṃ gahetvā taṃ vinivijjhitvā parato yojanasataṃ gacchati. Sesadisāsupi eseva nayo. Iti jālapariyantavasena āyāmavitthārato aṭṭhārasayojanādhikāni tīṇi yojanasatāni honti, parikkhepena nava yojanasatāni catupaṇṇāsañca yojanāni. Samantā pana ussadehi saddhiṃ dasayojanasahassaṃ hoti. Kasmā panesa narako ‘‘avīcī’’ti saṅkhyaṃ gatoti? Vīci nāma antaraṃ vuccati, tattha ca aggijālānaṃ vā sattānaṃ vā dukkhassa vā antaraṃ natthi, tasmā so ‘‘avīcī’’ti saṅkhyaṃ gato. Tassa hi puratthimabhittito jālā uṭṭhahitvā saṃsibbamānayojanasataṃ gantvā bhittiṃ vinivijjhitvā parato yojanasataṃ gacchati. Sesadisāsupi eseva nayo. Evaṃ jālānaṃ nirantaratāya avīci. Abbhantare panassa yojanasatike ṭhāne nāḷiyaṃ koṭṭetvā pūritatipupiṭṭhaṃ viya sattā nirantarā, ‘‘imasmiṃ ṭhāne satto atthi, imasmiṃ ṭhāne natthī’’ti na vattabbaṃ, gacchantānaṃ ṭhitānaṃ nisinnānaṃ nipannānañca paccamānānaṃ anto natthi, gacchantā ṭhite vā nisinne vā nipanne vā na bādhenti. Evaṃ sattānaṃ nirantaratāya avīci. Kāyadvāre pana cha upekkhāsahagatāni cittāni uppajjanti, ekaṃ dukkhasahagataṃ. Evaṃ santepi yathā jivhāgge cha madhubindūni ṭhapetvā ekasmiṃ tambalohabindumhi ṭhapite anudahanabalavatāya tadeva paññāyati, itarāni abbohārikāni honti, evaṃ anudahanabalavatāya dukkhamevettha nirantaraṃ, itarāni abbohārikānīti evaṃ dukkhassa nirantaratāya avīcīti vuccati. ‘‘Ayañca avīcimahānirayo jambudīpassa heṭṭhā patiṭṭhito’’ti vadanti.

ஜம்பு³தீ³போ பன ஆயாமதோ ச வித்தா²ரதோ ச த³ஸஸஹஸ்ஸயோஜனபரிமாணோ. தத்த² ச சதுஸஹஸ்ஸயோஜனப்பமாணோ பதே³ஸோ தது³பபோ⁴கீ³ஸத்தானங் புஞ்ஞக்க²யா உத³கேன அஜ்ஜொ²த்த²டோ ‘‘ஸமுத்³தோ³’’தி ஸங்க்²யங் க³தோ. திஸஹஸ்ஸயோஜனப்பமாணே மனுஸ்ஸா வஸந்தி, திஸஹஸ்ஸயோஜனப்பமாணே ஹிமவா பதிட்டி²தோதி வேதி³தப்³போ³.

Jambudīpo pana āyāmato ca vitthārato ca dasasahassayojanaparimāṇo. Tattha ca catusahassayojanappamāṇo padeso tadupabhogīsattānaṃ puññakkhayā udakena ajjhotthaṭo ‘‘samuddo’’ti saṅkhyaṃ gato. Tisahassayojanappamāṇe manussā vasanti, tisahassayojanappamāṇe himavā patiṭṭhitoti veditabbo.

அபரகோ³யானங் ஸத்தஸஹஸ்ஸயோஜனந்திஆதீ³ஸு ஆயாமதோ ச வித்தா²ரதோ ச பமாணங் த³ஸ்ஸிதந்தி வேதி³தப்³ப³ங். தத்த² ஜம்பு³தீ³போ ஸகடஸண்டா²னோ, ச²ன்னவுதியா பட்டனகோடிஸதஸஹஸ்ஸேஹி ச²பண்ணாஸரதனாகா³ரேஹி நவனவுதியா தோ³ணமுக²ஸதஸஹஸ்ஸேஹி திக்க²த்துங் தேஸட்டி²யா நக³ரஸஹஸ்ஸேஹி ச ஸமன்னாக³தோ. ஜம்பு³தீ³பே கிர ஆதி³தோ தேஸட்டி²மத்தானி நக³ரஸஹஸ்ஸானி உப்பன்னானி, ததா² து³தியங், ததா² ததியங். தானி பன ஸம்பிண்டெ³த்வா ஸதஸஹஸ்ஸங், ததோ பரங் அஸீதி ஸஹஸ்ஸானி ச நவ ஸஹஸ்ஸானி ச ஹொந்தி. தோ³ணமுக²ந்தி ச மஹானக³ரஸ்ஸ ஆயுப்பத்திட்டா²னபூ⁴தங் பதா⁴னக⁴ரங் வுச்சதி. அபரகோ³யானோ ஆதா³ஸஸண்டா²னோ, புப்³ப³விதே³ஹோ அட்³ட⁴சந்த³ஸண்டா²னோ, உத்தரகுரு பீட²ஸண்டா²னோ. ‘‘தங்தங்னிவாஸீனங் தங்தங்பரிவாரதீ³பவாஸீனஞ்ச மனுஸ்ஸானங் முக²ம்பி தங்தங்ஸண்டா²ன’’ந்தி வத³ந்தி.

Aparagoyānaṃ sattasahassayojanantiādīsu āyāmato ca vitthārato ca pamāṇaṃ dassitanti veditabbaṃ. Tattha jambudīpo sakaṭasaṇṭhāno, channavutiyā paṭṭanakoṭisatasahassehi chapaṇṇāsaratanāgārehi navanavutiyā doṇamukhasatasahassehi tikkhattuṃ tesaṭṭhiyā nagarasahassehi ca samannāgato. Jambudīpe kira ādito tesaṭṭhimattāni nagarasahassāni uppannāni, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ. Tāni pana sampiṇḍetvā satasahassaṃ, tato paraṃ asīti sahassāni ca nava sahassāni ca honti. Doṇamukhanti ca mahānagarassa āyuppattiṭṭhānabhūtaṃ padhānagharaṃ vuccati. Aparagoyāno ādāsasaṇṭhāno, pubbavideho aḍḍhacandasaṇṭhāno, uttarakuru pīṭhasaṇṭhāno. ‘‘Taṃtaṃnivāsīnaṃ taṃtaṃparivāradīpavāsīnañca manussānaṃ mukhampi taṃtaṃsaṇṭhāna’’nti vadanti.

அபி செத்த² உத்தரகுருகானங் புஞ்ஞானுபா⁴வஸித்³தோ⁴ அயம்பி விஸேஸோ வேதி³தப்³போ³. தத்த² கிர தேஸு தேஸு பதே³ஸேஸு க⁴னநிசிதபத்தஸஞ்ச²ன்னஸாகா²பஸாகா² கூடாகா³ருபமா மனோரமா ருக்கா² தேஸங் மனுஸ்ஸானங் நிவேஸனகிச்சங் ஸாதெ⁴ந்தி. யத்த² ஸுக²ங் நிவஸந்தி, அஞ்ஞேபி தத்த² ருக்கா² ஸுஜாதா ஸப்³ப³தா³பி புப்பி²தக்³கா³ திட்ட²ந்தி. ஜலாஸயாபி விகஸிதபது³மபுண்ட³ரீகஸோக³ந்தி⁴காதி³புப்ப²ஸஞ்ச²ன்னா ஸப்³ப³காலங் பரமஸுக³ந்தா⁴ ஸமந்ததோ பவாயந்தா திட்ட²ந்தி.

Api cettha uttarakurukānaṃ puññānubhāvasiddho ayampi viseso veditabbo. Tattha kira tesu tesu padesesu ghananicitapattasañchannasākhāpasākhā kūṭāgārupamā manoramā rukkhā tesaṃ manussānaṃ nivesanakiccaṃ sādhenti. Yattha sukhaṃ nivasanti, aññepi tattha rukkhā sujātā sabbadāpi pupphitaggā tiṭṭhanti. Jalāsayāpi vikasitapadumapuṇḍarīkasogandhikādipupphasañchannā sabbakālaṃ paramasugandhā samantato pavāyantā tiṭṭhanti.

ஸரீரம்பி தேஸங் அதிதீ³க⁴தாதி³தோ³ஸரஹிதங் ஆரோஹபரிணாஹஸம்பன்னங் ஜராய அனபி⁴பூ⁴தத்தா வலிதபலிதாதி³தோ³ஸவிரஹிதங் யாவதாயுகங் அபரிக்கீ²ணஜவப³லபரக்கமஸோப⁴மேவ ஹுத்வா திட்ட²தி. அனுட்டா²னப²லூபஜீவிதாய ந ச தேஸங் கஸிவணிஜ்ஜாதி³வஸேன ஆஹாரபரியெட்டி²வஸேன து³க்க²ங் அத்தி², ததோ ஏவ ந தா³ஸதா³ஸீகம்மகராதி³பரிக்³க³ஹோ அத்தி². ந ச தத்த² ஸீதுண்ஹட³ங்ஸமகஸவாதாதபஸரீஸபவாளாதி³பரிஸ்ஸயோ அத்தி². யதா² நாமெத்த² கி³ம்ஹானங் பச்சி²மே மாஸே பச்சூஸவேலாயங் ஸமஸீதுண்ஹோ உது ஹோதி, ஏவமேவ ஸப்³ப³காலங் தத்த² ஸமஸீதுண்ஹோவ உது ஹோதி, ந ச நேஸங் கோசி உபகா⁴தோ விஹேஸா வா உப்பஜ்ஜதி.

Sarīrampi tesaṃ atidīghatādidosarahitaṃ ārohapariṇāhasampannaṃ jarāya anabhibhūtattā valitapalitādidosavirahitaṃ yāvatāyukaṃ aparikkhīṇajavabalaparakkamasobhameva hutvā tiṭṭhati. Anuṭṭhānaphalūpajīvitāya na ca tesaṃ kasivaṇijjādivasena āhārapariyeṭṭhivasena dukkhaṃ atthi, tato eva na dāsadāsīkammakarādipariggaho atthi. Na ca tattha sītuṇhaḍaṃsamakasavātātapasarīsapavāḷādiparissayo atthi. Yathā nāmettha gimhānaṃ pacchime māse paccūsavelāyaṃ samasītuṇho utu hoti, evameva sabbakālaṃ tattha samasītuṇhova utu hoti, na ca nesaṃ koci upaghāto vihesā vā uppajjati.

அகட்ட²பாகிமமேவ ஸாலிங் அகணங் அது²ஸங் ஸுத்³த⁴ங் ஸுக³ந்த⁴ங் தண்டு³லப²லங் நித்³தூ⁴மங்கா³ரேன அக்³கி³னா பசித்வா பரிபு⁴ஞ்ஜந்தி. தத்த² கிர ஜோதிகபாஸாணா நாம ஹொந்தி, அத² தே தயோ பாஸாணே ட²பெத்வா தத்த² உக்க²லிங் ஆரோபெந்தி, பாஸாணேஹி தேஜோ ஸமுட்ட²ஹித்வா தங் பாசேதி, அஞ்ஞோ ஸூபோ வா ப்³யஞ்ஜனோ வா ந ஹோதி, பு⁴ஞ்ஜந்தானங் சித்தானுகூலோயேவஸ்ஸ ரஸோ ஹோதி. தங் பன பு⁴ஞ்ஜந்தானங் நேஸங் குட்ட²ங் க³ண்டோ³ கிலாஸோ ஸோஸோ காஸோ அபமாரோ ஜரோதி ஏவமாதி³கோ ந கோசி ரோகோ³ உப்பஜ்ஜதி. தே தங் டா²னங் ஸம்பத்தானங் தெ³ந்தியேவ, மச்ச²ரியசித்தங் நாம நேவ ஹோதி, பு³த்³த⁴பச்சேகபு³த்³தா⁴த³யோபி மஹித்³தி⁴கா தத்த² க³ந்த்வா பிண்ட³பாதங் க³ண்ஹந்தி. ந ச தே கு²ஜ்ஜா வா வாமனா வா காணா வா குணீ வா க²ஞ்ஜா வா பக்க²ஹதா வா விகலங்கா³ வா விகலிந்த்³ரியா வா ஹொந்தி.

Akaṭṭhapākimameva sāliṃ akaṇaṃ athusaṃ suddhaṃ sugandhaṃ taṇḍulaphalaṃ niddhūmaṅgārena agginā pacitvā paribhuñjanti. Tattha kira jotikapāsāṇā nāma honti, atha te tayo pāsāṇe ṭhapetvā tattha ukkhaliṃ āropenti, pāsāṇehi tejo samuṭṭhahitvā taṃ pāceti, añño sūpo vā byañjano vā na hoti, bhuñjantānaṃ cittānukūloyevassa raso hoti. Taṃ pana bhuñjantānaṃ nesaṃ kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso kāso apamāro jaroti evamādiko na koci rogo uppajjati. Te taṃ ṭhānaṃ sampattānaṃ dentiyeva, macchariyacittaṃ nāma neva hoti, buddhapaccekabuddhādayopi mahiddhikā tattha gantvā piṇḍapātaṃ gaṇhanti. Na ca te khujjā vā vāmanā vā kāṇā vā kuṇī vā khañjā vā pakkhahatā vā vikalaṅgā vā vikalindriyā vā honti.

இத்தி²யோபி தத்த² நாதிதீ³கா⁴ நாதிரஸ்ஸா நாதிகிஸா நாதிதூ²லா நாதிகாளிகா நாச்சோதா³தா ஸோப⁴க்³க³ப்பத்தரூபா ஹொந்தி. ததா² ஹி தீ³க⁴ங்கு³லீ தம்ப³னகா² அலம்ப³த²னா தனுமஜ்ஜா² புண்ணசந்த³முகீ² விஸாலக்கீ² முது³க³த்தா ஸஹிபோ⁴ரூ ஓதா³தத³ந்தா க³ம்பீ⁴ரனாபீ⁴ தனுஜங்கா⁴ தீ³க⁴னீலவேல்லிதகேஸீ புது²லஸுஸ்ஸோணீ நாதிலோமா நாலோமா ஸுப⁴கா³ உதுஸுக²ஸம்ப²ஸ்ஸா ஸண்ஹா ஸகி²லஸம்பா⁴ஸா நானாப⁴ரணவிபூ⁴ஸிதா விசரந்தி, ஸப்³ப³தா³பி ஸோளஸவஸ்ஸுத்³தே³ஸிகா விய ஹொந்தி.

Itthiyopi tattha nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷikā nāccodātā sobhaggappattarūpā honti. Tathā hi dīghaṅgulī tambanakhā alambathanā tanumajjhā puṇṇacandamukhī visālakkhī mudugattā sahibhorū odātadantā gambhīranābhī tanujaṅghā dīghanīlavellitakesī puthulasussoṇī nātilomā nālomā subhagā utusukhasamphassā saṇhā sakhilasambhāsā nānābharaṇavibhūsitā vicaranti, sabbadāpi soḷasavassuddesikā viya honti.

புரிஸாபி பஞ்சவீஸதிவஸ்ஸுத்³தே³ஸிகா விய, ந புத்தா மாதாதீ³ஸு ரஜ்ஜந்தி, அயங் தத்த² த⁴ம்மதா. ஸத்தாஹிகமேவ ச தத்த² இத்தி²புரிஸா காமரதியா விஹரந்தி , ததோ வீதராகா³ விய யதா²ஸுக²ங் க³ச்ச²ந்தி, ந தத்த² இத⁴ விய க³ப்³போ⁴க்கந்திமூலகங் க³ப்³ப⁴பரிஹரணமூலகங் வா து³க்க²ங் விஜாயனமூலகங் வா து³க்க²ங் ஹோதி, ரத்தகஞ்சுகதோ கஞ்சனபடிமா விய தா³ரகா மாதுகுச்சி²தோ அமக்கி²தா ஏவ ஸெம்ஹாதி³னா ஸுகே²னேவ நிக்க²மந்தி, அயங் தத்த² த⁴ம்மதா. மாதா பன புத்தங் வா தீ⁴தரங் வா விஜாயித்வா தேஸங் விசரணகப்பதே³ஸே ட²பெத்வா அனபெக்கா² யதா²ருசி க³ச்ச²தி. தேஸங் தத்த² ஸயிதானங் யே பஸ்ஸந்தி புரிஸா வா இத்தி²யோ வா, தே அத்தனோ அங்கு³லியோ உபனாமெந்தி, தேஸங் கம்மப³லேன ததோ கீ²ரங் பவத்ததி, தேன தே தா³ரகா யாபெந்தி. ஏவங் பன வட்³ட⁴ந்தா கதிபயதி³வஸேயேவ லத்³த⁴ப³லா ஹுத்வா தா³ரிகா இத்தி²யோ உபக³ச்ச²ந்தி, தா³ரகா புரிஸே.

Purisāpi pañcavīsativassuddesikā viya, na puttā mātādīsu rajjanti, ayaṃ tattha dhammatā. Sattāhikameva ca tattha itthipurisā kāmaratiyā viharanti , tato vītarāgā viya yathāsukhaṃ gacchanti, na tattha idha viya gabbhokkantimūlakaṃ gabbhapariharaṇamūlakaṃ vā dukkhaṃ vijāyanamūlakaṃ vā dukkhaṃ hoti, rattakañcukato kañcanapaṭimā viya dārakā mātukucchito amakkhitā eva semhādinā sukheneva nikkhamanti, ayaṃ tattha dhammatā. Mātā pana puttaṃ vā dhītaraṃ vā vijāyitvā tesaṃ vicaraṇakappadese ṭhapetvā anapekkhā yathāruci gacchati. Tesaṃ tattha sayitānaṃ ye passanti purisā vā itthiyo vā, te attano aṅguliyo upanāmenti, tesaṃ kammabalena tato khīraṃ pavattati, tena te dārakā yāpenti. Evaṃ pana vaḍḍhantā katipayadivaseyeva laddhabalā hutvā dārikā itthiyo upagacchanti, dārakā purise.

கப்பருக்க²தோ ஏவ ச தேஸங் தத்த² வத்தா²ப⁴ரணானி நிப்ப²ஜ்ஜந்தி. நானாவிராக³வண்ணவிசித்தானி ஹி வத்தா²னி ஸுகு²மானி முது³ஸுக²ஸம்ப²ஸ்ஸானி தத்த² தத்த² கப்பருக்கே²ஸு ஓலம்ப³ந்தானி திட்ட²ந்தி. நானாவித⁴ரங்ஸிஜாலஸமுஜ்ஜலவிவித⁴வண்ணரதனவினத்³தா⁴னி அனேகவித⁴மாலாகம்மலதாகம்மபி⁴த்திகம்மவிசித்தானி ஸீஸூபக³கீ³வூபக³கடூபக³ஹத்தூ²பக³பாதூ³பகா³னி ஸோவண்ணமயானி ஆப⁴ரணானி ச கப்பருக்க²தோ ஓலம்ப³ந்தி. ததா² வீணாமுதி³ங்க³பணவஸம்மதாளஸங்க²வங்ஸவேதாளபரிவாராதீ³னி வல்லகீபப⁴உதிகானி தூரியப⁴ண்டா³னிபி ததோ ஓலம்ப³ந்தி. தத்த² ச ப³ஹூ ப²லருக்கா² கும்ப⁴மத்தானி ப²லானி ப²லந்தி, மது⁴ரரஸானி யானி பரிபு⁴ஞ்ஜித்வா தே ஸத்தாஹம்பி கு²ப்பிபாஸாஹி ந பா³தீ⁴யந்தி.

Kapparukkhato eva ca tesaṃ tattha vatthābharaṇāni nipphajjanti. Nānāvirāgavaṇṇavicittāni hi vatthāni sukhumāni mudusukhasamphassāni tattha tattha kapparukkhesu olambantāni tiṭṭhanti. Nānāvidharaṃsijālasamujjalavividhavaṇṇaratanavinaddhāni anekavidhamālākammalatākammabhittikammavicittāni sīsūpagagīvūpagakaṭūpagahatthūpagapādūpagāni sovaṇṇamayāni ābharaṇāni ca kapparukkhato olambanti. Tathā vīṇāmudiṅgapaṇavasammatāḷasaṅkhavaṃsavetāḷaparivārādīni vallakīpabhautikāni tūriyabhaṇḍānipi tato olambanti. Tattha ca bahū phalarukkhā kumbhamattāni phalāni phalanti, madhurarasāni yāni paribhuñjitvā te sattāhampi khuppipāsāhi na bādhīyanti.

நஜ்ஜோபி தத்த² ஸுவிஸுத்³த⁴ஜலா ஸுபதித்தா² ரமணீயா அகத்³த³மா வாலுகதலா நாதிஸீதா நாதிஉண்ஹா ஸுரபி⁴க³ந்தீ⁴ஹி ஜலஜபுப்பே²ஹி ஸஞ்ச²ன்னா ஸப்³ப³காலங் ஸுரபீ⁴ வாயந்தியோ ஸந்த³ந்தி, ந தத்த² கண்டகினா கக்க²ளக³ச்ச²லதா ஹொந்தி, அகண்டகா புப்ப²ப²லஸச்ச²ன்னா ஏவ ஹொந்தி, சந்த³னநாக³ருக்கா² ஸயமேவ ரஸங் பக்³க⁴ரந்தி. நஹாயிதுகாமா ச நதீ³தித்தே² ஏகஜ்ஜ²ங் வத்தா²ப⁴ரணானி ட²பெத்வா நதி³ங் ஓதரித்வா நஹாயித்வா உத்திண்ணா உத்திண்ணா உபரிட்டி²மங் உபரிட்டி²மங் வத்தா²ப⁴ரணங் க³ண்ஹந்தி, ந தேஸங் ஏவங் ஹோதி ‘‘இத³ங் மம, இத³ங் பரஸ்ஸா’’தி. ததோ ஏவ ந தேஸங் கோசி விக்³க³ஹோ வா விவாதோ³ வா, ஸத்தாஹிகா ஏவ ச நேஸங் காமரதிகீளா ஹோதி, ததோ வீதராகா³ விய விசரந்தி. யத்த² ச ருக்கே² ஸயிதுகாமா ஹொந்தி, தத்தே²வ ஸயனங் உபலப்³ப⁴தி.

Najjopi tattha suvisuddhajalā supatitthā ramaṇīyā akaddamā vālukatalā nātisītā nātiuṇhā surabhigandhīhi jalajapupphehi sañchannā sabbakālaṃ surabhī vāyantiyo sandanti, na tattha kaṇṭakinā kakkhaḷagacchalatā honti, akaṇṭakā pupphaphalasacchannā eva honti, candananāgarukkhā sayameva rasaṃ paggharanti. Nahāyitukāmā ca nadītitthe ekajjhaṃ vatthābharaṇāni ṭhapetvā nadiṃ otaritvā nahāyitvā uttiṇṇā uttiṇṇā upariṭṭhimaṃ upariṭṭhimaṃ vatthābharaṇaṃ gaṇhanti, na tesaṃ evaṃ hoti ‘‘idaṃ mama, idaṃ parassā’’ti. Tato eva na tesaṃ koci viggaho vā vivādo vā, sattāhikā eva ca nesaṃ kāmaratikīḷā hoti, tato vītarāgā viya vicaranti. Yattha ca rukkhe sayitukāmā honti, tattheva sayanaṃ upalabbhati.

மதே ச ஸத்தே ந ரோத³ந்தி ந ஸோசந்தி, தஞ்ச மண்ட³யித்வா நிக்கி²பந்தி. தாவதே³வ ச ததா²ரூபா ஸகுணா உபக³ந்த்வா மதங் தீ³பந்தரங் நெந்தி, தஸ்மா ஸுஸானங் வா அஸுசிட்டா²னங் வா தத்த² நத்தி², ந ச ததோ மதா நிரயங் வா திரச்சா²னயோனிங் வா பெத்திவிஸயங் வா உபபஜ்ஜந்தி. ‘‘த⁴ம்மதாஸித்³த⁴ஸ்ஸ பஞ்சஸீலஸ்ஸ ஆனுபா⁴வேன தே தே³வலோகே நிப்³ப³த்தந்தீ’’தி வத³ந்தி. வஸ்ஸஸஹஸ்ஸமேவ ச நேஸங் ஸப்³ப³காலங் ஆயுப்பமாணங், ஸப்³ப³மேதங் நேஸங் பஞ்சஸீலங் விய த⁴ம்மதாஸித்³த⁴மேவாதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Mate ca satte na rodanti na socanti, tañca maṇḍayitvā nikkhipanti. Tāvadeva ca tathārūpā sakuṇā upagantvā mataṃ dīpantaraṃ nenti, tasmā susānaṃ vā asuciṭṭhānaṃ vā tattha natthi, na ca tato matā nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā pettivisayaṃ vā upapajjanti. ‘‘Dhammatāsiddhassa pañcasīlassa ānubhāvena te devaloke nibbattantī’’ti vadanti. Vassasahassameva ca nesaṃ sabbakālaṃ āyuppamāṇaṃ, sabbametaṃ nesaṃ pañcasīlaṃ viya dhammatāsiddhamevāti veditabbaṃ.

தத³ந்தரேஸூதி தேஸங் சக்கவாளானங் அந்தரேஸு. லோகந்தரிகனிரயாதி லோகானங் லோகதா⁴தூனங் அந்தரோ விவரோ லோகந்தரோ, தத்த² ப⁴வா லோகந்தரிகா, நிரயா. திண்ணஞ்ஹி ஸகடசக்கானங் பத்தானங் வா அஞ்ஞமஞ்ஞங் ஆஸன்னபா⁴வேன ட²பிதானங் அந்தரஸதி³ஸேஸு திண்ணங் திண்ணங் சக்கவாளானங் அந்தரேஸு ஏகேகோ லோகந்தரிகனிரயோ. ஸோ பன பரிமாணதோ அட்ட²யோஜனஸஹஸ்ஸப்பமாணோ ஹோதி நிச்சவிவடோ ஹெட்டா² உபரி ச கேனசி ந பிஹிதோ. யதா² ஹி ஹெட்டா² உத³கஸ்ஸ பிதா⁴யிகா பத²வீ நத்தீ²தி அஸங்வுதா லோகந்தரிகனிரயா, ஏவங் உபரிபி சக்கவாளேஸு விய தே³வவிமானானங் அபா⁴வதோ அஸங்வுதா அபிஹிதா சக்கு²விஞ்ஞாணுப்பத்தினிவாரணஸமத்தே²ன ச அந்த⁴காரேன ஸமன்னாக³தா. தத்த² கிர சக்கு²விஞ்ஞாணங் ந ஜாயதி ஆலோகஸ்ஸ அபா⁴வதோ. தீஸு தீ³பேஸு ஏகப்பஹாரேன ஆலோககரணஸமத்தா²பி சந்தி³மஸூரியா தத்த² ஆலோகங் ந த³ஸ்ஸெந்தி. தே ஹி யுக³ந்த⁴ரஸமப்பமாணே ஆகாஸப்பதே³ஸே விசரணதோ சக்கவாளபப்³ப³தஸ்ஸ வேமஜ்ஜே²ன விசரந்தி, சக்கவாளபப்³ப³தஞ்ச அதிக்கம்ம லோகந்தரிகனிரயா, தஸ்மா தே தத்த² ஆலோகங் ந த³ஸ்ஸெந்தீதி சக்கு²விஞ்ஞாணங் நுப்பஜ்ஜதி. யதா³ பன ஸப்³ப³ஞ்ஞுபோ³தி⁴ஸத்தஸ்ஸ படிஸந்தி⁴க்³க³ஹணாதீ³ஸு ஓபா⁴ஸோ உப்பஜ்ஜதி, ததா³ சக்கு²விஞ்ஞாணங் உப்பஜ்ஜதி. ‘‘அஞ்ஞேபி கிர போ⁴ ஸந்தி ஸத்தா இதூ⁴பபன்னா’’தி தங் தி³வஸங் அஞ்ஞமஞ்ஞங் பஸ்ஸந்தி. அயங் பன ஓபா⁴ஸோ ஏகங் யாகு³பானமத்தம்பி ந திட்ட²தி, அச்ச²ராஸங்கா⁴டமத்தமேவ விஜ்ஜோபா⁴ஸோ விய நிச்ச²ரித்வா ‘‘கிங் இத³’’ந்தி ப⁴ணந்தானங்யேவ அந்தரதா⁴யதி.

Tadantaresūti tesaṃ cakkavāḷānaṃ antaresu. Lokantarikanirayāti lokānaṃ lokadhātūnaṃ antaro vivaro lokantaro, tattha bhavā lokantarikā, nirayā. Tiṇṇañhi sakaṭacakkānaṃ pattānaṃ vā aññamaññaṃ āsannabhāvena ṭhapitānaṃ antarasadisesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ cakkavāḷānaṃ antaresu ekeko lokantarikanirayo. So pana parimāṇato aṭṭhayojanasahassappamāṇo hoti niccavivaṭo heṭṭhā upari ca kenaci na pihito. Yathā hi heṭṭhā udakassa pidhāyikā pathavī natthīti asaṃvutā lokantarikanirayā, evaṃ uparipi cakkavāḷesu viya devavimānānaṃ abhāvato asaṃvutā apihitā cakkhuviññāṇuppattinivāraṇasamatthena ca andhakārena samannāgatā. Tattha kira cakkhuviññāṇaṃ na jāyati ālokassa abhāvato. Tīsu dīpesu ekappahārena ālokakaraṇasamatthāpi candimasūriyā tattha ālokaṃ na dassenti. Te hi yugandharasamappamāṇe ākāsappadese vicaraṇato cakkavāḷapabbatassa vemajjhena vicaranti, cakkavāḷapabbatañca atikkamma lokantarikanirayā, tasmā te tattha ālokaṃ na dassentīti cakkhuviññāṇaṃ nuppajjati. Yadā pana sabbaññubodhisattassa paṭisandhiggahaṇādīsu obhāso uppajjati, tadā cakkhuviññāṇaṃ uppajjati. ‘‘Aññepi kira bho santi sattā idhūpapannā’’ti taṃ divasaṃ aññamaññaṃ passanti. Ayaṃ pana obhāso ekaṃ yāgupānamattampi na tiṭṭhati, accharāsaṅghāṭamattameva vijjobhāso viya niccharitvā ‘‘kiṃ ida’’nti bhaṇantānaṃyeva antaradhāyati.

கிங் பன கம்மங் கத்வா தத்த² ஸத்தா நிப்³ப³த்தந்தீதி? பா⁴ரியங் தா³ருணங் க³ருகங் மாதாபிதூனங் த⁴ம்மிகஸமணப்³ராஹ்மணானஞ்ச உபரி அபராத⁴ங் அஞ்ஞஞ்ச தி³வஸே தி³வஸே பாணவதா⁴தி³ங் ஸாஹஸிககம்மங் கத்வா உப்பஜ்ஜந்தி தம்ப³பண்ணிதீ³பே அப⁴யசோரனாக³சோராத³யோ விய. தேஸங் அத்தபா⁴வோ திகா³வுதிகோ ஹோதி, வக்³கு³லீனங் விய தீ³க⁴னகா² ஹொந்தி. தே ருக்கே² வக்³கு³லியோ விய நகே²ஹி சக்கவாளபாதே³ லக்³க³ந்தி, யதா³ ஸங்ஸப்பந்தா அஞ்ஞமஞ்ஞஸ்ஸ ஹத்த²பாஸக³தா ஹொந்தி, அத² ‘‘ப⁴க்கோ² நோ லத்³தோ⁴’’தி மஞ்ஞமானா கா²த³னத்த²ங் க³ண்ஹிதுங் உபக்கமந்தா விபரிவத்தித்வா லோகஸந்தா⁴ரகே உத³கே பதந்தி, வாதே பஹரந்தேபி மது⁴கப²லானி விய சி²ஜ்ஜித்வா உத³கே பதந்தி, பதிதமத்தாவ அச்சந்தகா²ரே உத³கே பிட்ட²பிண்ட³ங் விய விலீயந்தி அதிஸீதலபா⁴வதோ ஆதபஸந்தாபாபா⁴வேன. அதிஸீதலபா⁴வமேவ ஹி ஸந்தா⁴ய அச்சந்தகா²ரதா வுத்தா. ந ஹி தங் கப்பஸண்ட²ஹனஉத³கங் ஸம்பத்திகரமஹாமேக⁴வுட்ட²ங் பத²வீஸந்தா⁴ரகங் கப்பவினாஸகஉத³கங் விய கா²ரங் ப⁴விதுங் அரஹதி. ததா² ஹி ஸதி பத²வீபி விலீயெய்ய, தேஸங் வா பாபகம்மப³லேன பேதானங் பகதிஉத³கஸ்ஸ புப்³ப³கே²ளபா⁴வாபத்தி விய தஸ்ஸ உத³கஸ்ஸ ததா³ கா²ரபா⁴வப்பத்தி ஹோதீதி வுத்தங் ‘‘அச்சந்தகா²ரே உத³கே பிட்ட²பிண்ட³ங் விய விலீயந்தீ’’தி.

Kiṃ pana kammaṃ katvā tattha sattā nibbattantīti? Bhāriyaṃ dāruṇaṃ garukaṃ mātāpitūnaṃ dhammikasamaṇabrāhmaṇānañca upari aparādhaṃ aññañca divase divase pāṇavadhādiṃ sāhasikakammaṃ katvā uppajjanti tambapaṇṇidīpe abhayacoranāgacorādayo viya. Tesaṃ attabhāvo tigāvutiko hoti, vaggulīnaṃ viya dīghanakhā honti. Te rukkhe vagguliyo viya nakhehi cakkavāḷapāde lagganti, yadā saṃsappantā aññamaññassa hatthapāsagatā honti, atha ‘‘bhakkho no laddho’’ti maññamānā khādanatthaṃ gaṇhituṃ upakkamantā viparivattitvā lokasandhārake udake patanti, vāte paharantepi madhukaphalāni viya chijjitvā udake patanti, patitamattāva accantakhāre udake piṭṭhapiṇḍaṃ viya vilīyanti atisītalabhāvato ātapasantāpābhāvena. Atisītalabhāvameva hi sandhāya accantakhāratā vuttā. Na hi taṃ kappasaṇṭhahanaudakaṃ sampattikaramahāmeghavuṭṭhaṃ pathavīsandhārakaṃ kappavināsakaudakaṃ viya khāraṃ bhavituṃ arahati. Tathā hi sati pathavīpi vilīyeyya, tesaṃ vā pāpakammabalena petānaṃ pakatiudakassa pubbakheḷabhāvāpatti viya tassa udakassa tadā khārabhāvappatti hotīti vuttaṃ ‘‘accantakhāre udake piṭṭhapiṇḍaṃ viya vilīyantī’’ti.

அனந்தானீதி அபரிமாணானி, ‘‘எத்தகானீ’’தி அஞ்ஞேஹி மினிதுங் அஸக்குணெய்யானி. தானி ச ப⁴க³வா அனந்தேன பு³த்³த⁴ஞாணேன அவேதி³ ‘‘அனந்தோ ஆகாஸோ, அனந்தோ ஸத்தனிகாயோ, அனந்தானி சக்கவாளானீ’’தி. திவித⁴ம்பி ஹி அனந்தங் பு³த்³த⁴ஞாணேன பரிச்சி²ந்த³தி ஸயம்பி அனந்தத்தா. யாவதகஞ்ஹி ஞெய்யங், தாவதகங் ஞாணங். யாவதகங் ஞாணங், தாவதகமேவ ஞெய்யங். ஞெய்யபரியந்திகங் ஞாணங், ஞாணபரியந்திகங் ஞெய்யந்தி. தேன வுத்தங் ‘‘அனந்தேன பு³த்³த⁴ஞாணேன அவேதீ³’’திஆதி³. அனந்ததா சஸ்ஸ அனந்தஞெய்யப்படிவிஜ்ஜ²னேனேவ வேதி³தப்³பா³ தத்த² அப்படிஹதசாரத்தா. இதா³னி யதா²வுத்தமத்த²ங் நிக³மெந்தோ ஆஹ ‘‘ஏவமஸ்ஸ ஓகாஸலோகோபி ஸப்³ப³தா² விதி³தோ’’தி.

Anantānīti aparimāṇāni, ‘‘ettakānī’’ti aññehi minituṃ asakkuṇeyyāni. Tāni ca bhagavā anantena buddhañāṇena avedi ‘‘ananto ākāso, ananto sattanikāyo, anantāni cakkavāḷānī’’ti. Tividhampi hi anantaṃ buddhañāṇena paricchindati sayampi anantattā. Yāvatakañhi ñeyyaṃ, tāvatakaṃ ñāṇaṃ. Yāvatakaṃ ñāṇaṃ, tāvatakameva ñeyyaṃ. Ñeyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyyanti. Tena vuttaṃ ‘‘anantena buddhañāṇena avedī’’tiādi. Anantatā cassa anantañeyyappaṭivijjhaneneva veditabbā tattha appaṭihatacārattā. Idāni yathāvuttamatthaṃ nigamento āha ‘‘evamassa okāsalokopi sabbathā vidito’’ti.

அபி செத்த² விவட்டாதீ³னம்பி விதி³ததா வத்தப்³பா³, தஸ்மா விவட்டாத³யோபி ஆதி³தோ பபு⁴தி ஏவங் வேதி³தப்³பா³ – ஸங்வட்டோ ஸங்வட்டட்டா²யீ விவட்டோ விவட்டட்டா²யீதி கப்பஸ்ஸ சத்தாரி அஸங்க்²யெய்யானி. தத்த² ஸங்வட்டனங் வினஸ்ஸனங் ஸங்வட்டோ, வினஸ்ஸமானோ அஸங்க்²யெய்யகப்போ. ஸோ பன அத்த²தோ காலோயேவ, ததா³ பவத்தமானஸங்கா²ரவஸேனஸ்ஸ வினாஸோ வேதி³தப்³போ³. ஸங்வட்டதோ உத்³த⁴ங் ததா²டா²யீகாலோ ஸங்வட்டட்டா²யீ. விவட்டனங் நிப்³ப³த்தனங் வட்³ட⁴னங் வா விவட்டோ, வட்³ட⁴மானோ அஸங்க்²யெய்யகப்போ. ஸோபி அத்த²தோ காலோயேவ, ததா³ பவத்தமானஸங்கா²ரவஸேனஸ்ஸ வட்³டி⁴ வேதி³தப்³பா³. விவட்டதோ உத்³த⁴ங் ததா²டா²யீகாலோ விவட்டட்டா²யீ. தத்த² தயோ ஸங்வட்டா தேஜோஸங்வட்டோ ஆபோஸங்வட்டோ வாயோஸங்வட்டோதி. திஸ்ஸோ ஸங்வட்டஸீமா ஆப⁴ஸ்ஸரா ஸுப⁴கிண்ஹா வேஹப்ப²லாதி. யதா³ கப்போ தேஜேன ஸங்வட்டதி, ததா³ ஆப⁴ஸ்ஸரதோ ஹெட்டா² அக்³கி³னா ட³ய்ஹதி. யதா³ ஆபேன ஸங்வட்டதி, ததா³ ஸுப⁴கிண்ஹதோ ஹெட்டா² உத³கேன விலீயதி. யதா³ வாயுனா ஸங்வட்டதி, ததா³ வேஹப்ப²லதோ ஹெட்டா² வாதேன வித்³த⁴ங்ஸதி.

Api cettha vivaṭṭādīnampi viditatā vattabbā, tasmā vivaṭṭādayopi ādito pabhuti evaṃ veditabbā – saṃvaṭṭo saṃvaṭṭaṭṭhāyī vivaṭṭo vivaṭṭaṭṭhāyīti kappassa cattāri asaṅkhyeyyāni. Tattha saṃvaṭṭanaṃ vinassanaṃ saṃvaṭṭo, vinassamāno asaṅkhyeyyakappo. So pana atthato kāloyeva, tadā pavattamānasaṅkhāravasenassa vināso veditabbo. Saṃvaṭṭato uddhaṃ tathāṭhāyīkālo saṃvaṭṭaṭṭhāyī. Vivaṭṭanaṃ nibbattanaṃ vaḍḍhanaṃ vā vivaṭṭo, vaḍḍhamāno asaṅkhyeyyakappo. Sopi atthato kāloyeva, tadā pavattamānasaṅkhāravasenassa vaḍḍhi veditabbā. Vivaṭṭato uddhaṃ tathāṭhāyīkālo vivaṭṭaṭṭhāyī. Tattha tayo saṃvaṭṭā tejosaṃvaṭṭo āposaṃvaṭṭo vāyosaṃvaṭṭoti. Tisso saṃvaṭṭasīmā ābhassarā subhakiṇhā vehapphalāti. Yadā kappo tejena saṃvaṭṭati, tadā ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati. Yadā āpena saṃvaṭṭati, tadā subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati. Yadā vāyunā saṃvaṭṭati, tadā vehapphalato heṭṭhā vātena viddhaṃsati.

வித்தா²ரதோ பன தீஸுபி ஸங்வட்டகாலேஸு ஏகங் பு³த்³த⁴க்கெ²த்தங் வினஸ்ஸதி. பு³த்³த⁴க்கெ²த்தங் நாம திவித⁴ங் ஹோதி ஜாதிக்கெ²த்தங் ஆணாக்கெ²த்தங் விஸயக்கெ²த்தஞ்ச. தத்த² ஜாதிக்கெ²த்தங் த³ஸஸஹஸ்ஸசக்கவாளபரியந்தங் ஹோதி, யங் ததா²க³தஸ்ஸ படிஸந்தி⁴க்³க³ஹணாதீ³ஸு கம்பதி. யத்தகே ஹி டா²னே ததா²க³தஸ்ஸ படிஸந்தி⁴ஞாணாதி³ஞாணானுபா⁴வோ புஞ்ஞப²லஸமுத்தேஜிதோ ஸரஸேனேவ படிவிஜம்ப⁴தி, தங் ஸப்³ப³ம்பி பு³த்³த⁴ங்குரஸ்ஸ நிப்³ப³த்தனக்கெ²த்தங் நாமாதி பு³த்³த⁴க்கெ²த்தந்தி வுச்சதி. ஆணாக்கெ²த்தங் பன கோடிஸதஸஹஸ்ஸசக்கவாளபரியந்தங், யத்த² ரதனஸுத்தங் (கு²॰ பா॰ 6.1 ஆத³யோ; ஸு॰ நி॰ 224 ஆத³யோ) க²ந்த⁴பரித்தங் (அ॰ நி॰ 4.67; ஜா॰ 1.2.105-106; சூளவ॰ 251 ஆத³யோ) த⁴ஜக்³க³பரித்தங் (ஸங்॰ நி॰ 1.249) ஆடானாடியபரித்தங் (தீ³॰ நி॰ 3.275 ஆத³யோ) மோரபரித்தந்தி (ஜா॰ 1.2.17-18) இமேஸங் பரித்தானங் ஆனுபா⁴வோ வத்ததி. இத்³தி⁴மா ஹி சேதோவஸிப்பத்தோ ஆணாக்கெ²த்தபரியாபன்னே யத்த² கத்த²சி சக்கவாளே ட²த்வா அத்தனோ அத்தா²ய பரித்தங் கத்வா தத்தே²வ அஞ்ஞங் சக்கவாளங் க³தோபி கதபரித்தோ ஏவ ஹோதி. ஏகசக்கவாளே ட²த்வா ஸப்³ப³ஸத்தானங் அத்தா²ய பரித்தே கதே ஆணாக்கெ²த்தே ஸப்³ப³ஸத்தானம்பி அபி⁴ஸம்பு⁴ணாதேவ பரித்தானுபா⁴வோ தத்த² தே³வதாஹி பரித்தானங் ஸம்படிச்சி²தப்³ப³தோ, தஸ்மா தங் ஆணாக்கெ²த்தந்தி வுச்சதி. விஸயக்கெ²த்தங் பன அனந்தங் அபரிமாணங். அனந்தாபரிமாணேஸு ஹி சக்கவாளேஸு யங் யங் ததா²க³தோ ஆகங்க²தி, தங் தங் ஜானாதி ஆகங்க²ப்படிப³த்³த⁴வுத்திதாய பு³த்³த⁴ஞாணஸ்ஸ. ஏவமேதேஸு தீஸு பு³த்³த⁴க்கெ²த்தேஸு ஏகங் ஆணாக்கெ²த்தங் வினஸ்ஸதி, தஸ்மிங் பன வினஸ்ஸந்தே ஜாதிக்கெ²த்தங் வினட்ட²மேவ ஹோதி. வினஸ்ஸந்தம்பி ஏகதோவ வினஸ்ஸதி, ஸண்ட²ஹந்தம்பி ஏகதோவ ஸண்ட²ஹதி, தஸ்ஸேவங் வினாஸோ ஸண்ட²ஹனஞ்ச வேதி³தப்³ப³ங்.

Vitthārato pana tīsupi saṃvaṭṭakālesu ekaṃ buddhakkhettaṃ vinassati. Buddhakkhettaṃ nāma tividhaṃ hoti jātikkhettaṃ āṇākkhettaṃ visayakkhettañca. Tattha jātikkhettaṃ dasasahassacakkavāḷapariyantaṃ hoti, yaṃ tathāgatassa paṭisandhiggahaṇādīsu kampati. Yattake hi ṭhāne tathāgatassa paṭisandhiñāṇādiñāṇānubhāvo puññaphalasamuttejito saraseneva paṭivijambhati, taṃ sabbampi buddhaṅkurassa nibbattanakkhettaṃ nāmāti buddhakkhettanti vuccati. Āṇākkhettaṃ pana koṭisatasahassacakkavāḷapariyantaṃ, yattha ratanasuttaṃ (khu. pā. 6.1 ādayo; su. ni. 224 ādayo) khandhaparittaṃ (a. ni. 4.67; jā. 1.2.105-106; cūḷava. 251 ādayo) dhajaggaparittaṃ (saṃ. ni. 1.249) āṭānāṭiyaparittaṃ (dī. ni. 3.275 ādayo) moraparittanti (jā. 1.2.17-18) imesaṃ parittānaṃ ānubhāvo vattati. Iddhimā hi cetovasippatto āṇākkhettapariyāpanne yattha katthaci cakkavāḷe ṭhatvā attano atthāya parittaṃ katvā tattheva aññaṃ cakkavāḷaṃ gatopi kataparitto eva hoti. Ekacakkavāḷe ṭhatvā sabbasattānaṃ atthāya paritte kate āṇākkhette sabbasattānampi abhisambhuṇāteva parittānubhāvo tattha devatāhi parittānaṃ sampaṭicchitabbato, tasmā taṃ āṇākkhettanti vuccati. Visayakkhettaṃ pana anantaṃ aparimāṇaṃ. Anantāparimāṇesu hi cakkavāḷesu yaṃ yaṃ tathāgato ākaṅkhati, taṃ taṃ jānāti ākaṅkhappaṭibaddhavuttitāya buddhañāṇassa. Evametesu tīsu buddhakkhettesu ekaṃ āṇākkhettaṃ vinassati, tasmiṃ pana vinassante jātikkhettaṃ vinaṭṭhameva hoti. Vinassantampi ekatova vinassati, saṇṭhahantampi ekatova saṇṭhahati, tassevaṃ vināso saṇṭhahanañca veditabbaṃ.

யஸ்மிங் ஸமயே கப்போ அக்³கி³னா நஸ்ஸதி, ஆதி³தோவ கப்பவினாஸகமஹாமேகோ⁴ உட்ட²ஹித்வா கோடிஸதஸஹஸ்ஸசக்கவாளே ஏகங் மஹாவஸ்ஸங் வஸ்ஸதி , மனுஸ்ஸா துட்டா² ஸப்³ப³பீ³ஜானி நீஹரித்வா வபந்தி, ஸஸ்ஸேஸு பன கோ³கா²யிதமத்தேஸு ஜாதேஸு க³த்³ரப⁴ரவங் ரவந்தோ ஏகபி³ந்து³ம்பி ந வஸ்ஸதி, ததா³ பச்சி²ன்னபச்சி²ன்னமேவ ஹோதி வஸ்ஸங். இத³ங் ஸந்தா⁴ய ஹி ப⁴க³வதா ‘‘ஹோதி ஸோ, பி⁴க்க²வே, ஸமயோ யங் ப³ஹூனி வஸ்ஸானி ப³ஹூனி வஸ்ஸஸதானி ப³ஹூனி வஸ்ஸஸஹஸ்ஸானி ப³ஹூனி வஸ்ஸஸதஸஹஸ்ஸானி தே³வோ ந வஸ்ஸதீ’’தி (அ॰ நி॰ 7.66) வுத்தங். வஸ்ஸூபஜீவினோபி ஸத்தா காலங் கத்வா பரித்தாபா⁴தி³ப்³ரஹ்மலோகே நிப்³ப³த்தந்தி, புப்ப²ப²லூபஜீவினியோ ச தே³வதா. ஏவங் தீ³கே⁴ அத்³தா⁴னே வீதிவத்தே தத்த² தத்த² உத³கங் பரிக்க²யங் க³ச்ச²தி, அதா²னுபுப்³பே³ன மச்ச²கச்ச²பாபி காலங் கத்வா ப்³ரஹ்மலோகே நிப்³ப³த்தந்தி நேரயிகஸத்தாபி. தத்த² நேரயிகா ஸத்தமஸூரியபாதுபா⁴வே வினஸ்ஸந்தீதி ஏகே.

Yasmiṃ samaye kappo agginā nassati, āditova kappavināsakamahāmegho uṭṭhahitvā koṭisatasahassacakkavāḷe ekaṃ mahāvassaṃ vassati , manussā tuṭṭhā sabbabījāni nīharitvā vapanti, sassesu pana gokhāyitamattesu jātesu gadrabharavaṃ ravanto ekabindumpi na vassati, tadā pacchinnapacchinnameva hoti vassaṃ. Idaṃ sandhāya hi bhagavatā ‘‘hoti so, bhikkhave, samayo yaṃ bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni bahūni vassasatasahassāni devo na vassatī’’ti (a. ni. 7.66) vuttaṃ. Vassūpajīvinopi sattā kālaṃ katvā parittābhādibrahmaloke nibbattanti, pupphaphalūpajīviniyo ca devatā. Evaṃ dīghe addhāne vītivatte tattha tattha udakaṃ parikkhayaṃ gacchati, athānupubbena macchakacchapāpi kālaṃ katvā brahmaloke nibbattanti nerayikasattāpi. Tattha nerayikā sattamasūriyapātubhāve vinassantīti eke.

ஜா²னங் பன வினா நத்தி² ப்³ரஹ்மலோகே நிப்³ப³த்தி, ஏதேஸஞ்ச கேசி து³ப்³பி⁴க்க²பீளிதா, கேசி அப⁴ப்³பா³ ஜா²னாதி⁴க³மாய, தே கத²ங் தத்த² நிப்³ப³த்தந்தீதி? தே³வலோகே படிலத்³த⁴ஜ்ஜா²னவஸேன. ததா³ ஹி ‘‘வஸ்ஸஸதஸஹஸ்ஸஸ்ஸ அச்சயேன கப்பவுட்டா²னங் ப⁴விஸ்ஸதீ’’தி லோகப்³யூஹா நாம காமாவசரதே³வா முத்தஸிரா விகிண்ணகேஸா ருத³ம்முகா² அஸ்ஸூனி ஹத்தே²ஹி புஞ்ச²மானா ரத்தவத்த²னிவத்தா² அதிவிய விரூபவேஸதா⁴ரினோ ஹுத்வா மனுஸ்ஸபதே² விசரந்தா ஏவங் ஆரோசெந்தி ‘‘மாரிஸா மாரிஸா இதோ வஸ்ஸஸதஸஹஸ்ஸஸ்ஸ அச்சயேன கப்பவுட்டா²னங் ப⁴விஸ்ஸதி, அயங் லோகோ வினஸ்ஸிஸ்ஸதி, மஹாஸமுத்³தோ³பி உஸ்ஸுஸ்ஸிஸ்ஸதி, அயஞ்ச மஹாபத²வீ ஸினேரு ச பப்³ப³தராஜா ட³ய்ஹிஸ்ஸந்தி வினஸ்ஸிஸ்ஸந்தி, யாவ ப்³ரஹ்மலோகா லோகவினாஸோ ப⁴விஸ்ஸதி, மெத்தங் மாரிஸா பா⁴வேத², கருணங், முதி³தங், உபெக்க²ங் மாரிஸா பா⁴வேத², மாதரங் உபட்ட²ஹத², பிதரங் உபட்ட²ஹத², குலே ஜெட்டா²பசாயினோ ஹோதா²’’தி. தே பன தே³வா லோகங் ப்³யூஹெந்தி ஸம்பிண்டெ³ந்தீதி ‘‘லோகப்³யூஹா’’தி வுச்சந்தி. தே கிர தி³ஸ்வா மனுஸ்ஸா யத்த² கத்த²சி டி²தாபி நிஸின்னாபி ஸங்வேக³ஜாதா ஸம்ப⁴மப்பத்தாவ ஹுத்வா தேஸங் ஆஸன்னே டா²னே ஸன்னிபதந்தி.

Jhānaṃ pana vinā natthi brahmaloke nibbatti, etesañca keci dubbhikkhapīḷitā, keci abhabbā jhānādhigamāya, te kathaṃ tattha nibbattantīti? Devaloke paṭiladdhajjhānavasena. Tadā hi ‘‘vassasatasahassassa accayena kappavuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti lokabyūhā nāma kāmāvacaradevā muttasirā vikiṇṇakesā rudammukhā assūni hatthehi puñchamānā rattavatthanivatthā ativiya virūpavesadhārino hutvā manussapathe vicarantā evaṃ ārocenti ‘‘mārisā mārisā ito vassasatasahassassa accayena kappavuṭṭhānaṃ bhavissati, ayaṃ loko vinassissati, mahāsamuddopi ussussissati, ayañca mahāpathavī sineru ca pabbatarājā ḍayhissanti vinassissanti, yāva brahmalokā lokavināso bhavissati, mettaṃ mārisā bhāvetha, karuṇaṃ, muditaṃ, upekkhaṃ mārisā bhāvetha, mātaraṃ upaṭṭhahatha, pitaraṃ upaṭṭhahatha, kule jeṭṭhāpacāyino hothā’’ti. Te pana devā lokaṃ byūhenti sampiṇḍentīti ‘‘lokabyūhā’’ti vuccanti. Te kira disvā manussā yattha katthaci ṭhitāpi nisinnāpi saṃvegajātā sambhamappattāva hutvā tesaṃ āsanne ṭhāne sannipatanti.

கத²ங் பனேதே கப்பவுட்டா²னங் ஜானந்தீதி? ‘‘த⁴ம்மதாய ஸஞ்சோதி³தா’’தி ஆசரியா. ‘‘தாதி³ஸனிமித்தத³ஸ்ஸனேனா’’தி ஏகே. ‘‘ப்³ரஹ்மதே³வதாஹி உய்யோஜிதா’’தி அபரே. தேஸங் பன வசனங் ஸுத்வா யேபு⁴ய்யேன மனுஸ்ஸா ச பு⁴ம்மதே³வதா ச ஸங்வேக³ஜாதா அஞ்ஞமஞ்ஞங் முது³சித்தா ஹுத்வா மெத்தாதீ³னி புஞ்ஞானி கரித்வா தே³வலோகே நிப்³ப³த்தந்தி. தத்த² தி³ப்³ப³ஸுதா⁴போ⁴ஜனங் பு⁴ஞ்ஜித்வா ததோ வாயோகஸிணே பரிகம்மங் கத்வா ஜா²னங் படிலப⁴ந்தி. தே³வானங் கிர ஸுக²ஸம்ப²ஸ்ஸவாதக்³க³ஹணபஅசயேன வாயோகஸிணே ஜா²னானி ஸுகே²னேவ இஜ்ஜ²ந்தி. தத³ஞ்ஞே பன ஆபாயிகா ஸத்தா அபராபரியவேத³னீயேன கம்மேன தே³வலோகே நிப்³ப³த்தந்தி. அபராபரியவேத³னீயகம்மரஹிதோ ஹி ஸங்ஸாரே ஸங்ஸரந்தோ நாம ஸத்தோ நத்தி². தேபி தத்த² ததே²வ ஜா²னங் படிலப⁴ந்தி. ஏவங் தே³வலோகே படிலத்³த⁴ஜ்ஜா²னவஸேன ஸப்³பே³பி ப்³ரஹ்மலோகே நிப்³ப³த்தந்தி. இத³ஞ்ச யேபு⁴ய்யவஸேன வுத்தங்.

Kathaṃ panete kappavuṭṭhānaṃ jānantīti? ‘‘Dhammatāya sañcoditā’’ti ācariyā. ‘‘Tādisanimittadassanenā’’ti eke. ‘‘Brahmadevatāhi uyyojitā’’ti apare. Tesaṃ pana vacanaṃ sutvā yebhuyyena manussā ca bhummadevatā ca saṃvegajātā aññamaññaṃ muducittā hutvā mettādīni puññāni karitvā devaloke nibbattanti. Tattha dibbasudhābhojanaṃ bhuñjitvā tato vāyokasiṇe parikammaṃ katvā jhānaṃ paṭilabhanti. Devānaṃ kira sukhasamphassavātaggahaṇapaacayena vāyokasiṇe jhānāni sukheneva ijjhanti. Tadaññe pana āpāyikā sattā aparāpariyavedanīyena kammena devaloke nibbattanti. Aparāpariyavedanīyakammarahito hi saṃsāre saṃsaranto nāma satto natthi. Tepi tattha tatheva jhānaṃ paṭilabhanti. Evaṃ devaloke paṭiladdhajjhānavasena sabbepi brahmaloke nibbattanti. Idañca yebhuyyavasena vuttaṃ.

கேசி பன ‘‘அபாயஸத்தா ஸங்வட்டமானலோகதா⁴தூஹி அஞ்ஞேஸு லோகதா⁴தூஸுபி நிப்³ப³த்தந்தி. ந ஹி ஸப்³பே³ அபாயஸத்தா ததா³ ரூபாரூபப⁴வேஸு உப்பஜ்ஜந்தீதி ஸக்கா விஞ்ஞாதுங் அபாயேஸு தீ³கா⁴யுகானங் தே³வலோகூபபத்தியா அஸம்ப⁴வதோ. நியதமிச்சா²தி³ட்டி²கோ பன வினஸ்ஸமானேபி கப்பே நிரயதோ ந முச்சதியேவ, தஸ்மா ஸோ தத்த² அனிப்³ப³த்தித்வா பிட்டி²சக்கவாளே நிப்³ப³த்ததி. நியதமிச்சா²தி³ட்டி²யா ஹி ஸமன்னாக³தஸ்ஸ ப⁴வதோ வுட்டா²னங் நாம நத்தி². தாய ஹி ஸமன்னாக³தஸ்ஸ நேவ ஸக்³கோ³ அத்தி², ந மக்³கோ³, தஸ்மா ஸோ ஸங்வட்டமானசக்கவாளதோ அஞ்ஞத்த² நிரயே நிப்³ப³த்தித்வா பச்சதி. கிங் பன பிட்டி²சக்கவாளங் ந ஜா²யதீதி? ஜா²யதி. தஸ்மிங் ஜா²யமானேபி ஏஸ ஆகாஸே ஏகஸ்மிங் பதே³ஸே பச்சதீ’’தி வத³ந்தி.

Keci pana ‘‘apāyasattā saṃvaṭṭamānalokadhātūhi aññesu lokadhātūsupi nibbattanti. Na hi sabbe apāyasattā tadā rūpārūpabhavesu uppajjantīti sakkā viññātuṃ apāyesu dīghāyukānaṃ devalokūpapattiyā asambhavato. Niyatamicchādiṭṭhiko pana vinassamānepi kappe nirayato na muccatiyeva, tasmā so tattha anibbattitvā piṭṭhicakkavāḷe nibbattati. Niyatamicchādiṭṭhiyā hi samannāgatassa bhavato vuṭṭhānaṃ nāma natthi. Tāya hi samannāgatassa neva saggo atthi, na maggo, tasmā so saṃvaṭṭamānacakkavāḷato aññattha niraye nibbattitvā paccati. Kiṃ pana piṭṭhicakkavāḷaṃ na jhāyatīti? Jhāyati. Tasmiṃ jhāyamānepi esa ākāse ekasmiṃ padese paccatī’’ti vadanti.

வஸ்ஸூபச்சே²த³தோ பன உத்³த⁴ங் தீ³க⁴ஸ்ஸ அத்³து⁴னோ அச்சயேன து³தியோ ஸூரியோ பாதுப⁴வதி, பாதுபூ⁴தே பன தஸ்மிங் நேவ ரத்திபரிச்சே²தோ³, ந தி³வாபரிச்சே²தோ³ பஞ்ஞாயதி. ஏகோ ஸூரியோ உட்டே²தி, ஏகோ அத்த²ங் க³ச்ச²தி, அவிச்சி²ன்னஸூரியஸந்தாபோவ லோகோ ஹோதி. யதா² ச கப்பவுட்டா²னகாலதோ புப்³பே³ உப்பன்னஸூரியவிமானே ஸூரியதே³வபுத்தோ ஹோதி, ஏவங் கப்பவினாஸகஸூரியே நத்தி². கப்பவுட்டா²னகாலே பன யதா² அஞ்ஞே காமாவசரதே³வா, ஏவங் ஸூரியதே³வபுத்தோபி ஜா²னங் நிப்³ப³த்தெத்வா ப்³ரஹ்மலோகங் உபபஜ்ஜதி. ஸூரியமண்ட³லங் பன பப⁴ஸ்ஸரதரஞ்சேவ தேஜவந்ததரஞ்ச ஹுத்வா பவத்ததி. தங் அந்தரதா⁴யித்வா அஞ்ஞமேவ உப்பஜ்ஜதீதி அபரே. தத்த² பகதிஸூரியே வத்தமானே ஆகாஸே வலாஹகாபி தூ⁴மஸிகா²பி வத்தந்தி, கப்பவினாஸகஸூரியே வத்தமானே விக³ததூ⁴மவலாஹகங் ஆதா³ஸமண்ட³லங் விய நிம்மலங் நப⁴ங் ஹோதி. ட²பெத்வா பஞ்ச மஹானதி³யோ ஸேஸகுன்னதி³ஆதீ³ஸு உத³கங் ஸுஸ்ஸதி.

Vassūpacchedato pana uddhaṃ dīghassa addhuno accayena dutiyo sūriyo pātubhavati, pātubhūte pana tasmiṃ neva rattiparicchedo, na divāparicchedo paññāyati. Eko sūriyo uṭṭheti, eko atthaṃ gacchati, avicchinnasūriyasantāpova loko hoti. Yathā ca kappavuṭṭhānakālato pubbe uppannasūriyavimāne sūriyadevaputto hoti, evaṃ kappavināsakasūriye natthi. Kappavuṭṭhānakāle pana yathā aññe kāmāvacaradevā, evaṃ sūriyadevaputtopi jhānaṃ nibbattetvā brahmalokaṃ upapajjati. Sūriyamaṇḍalaṃ pana pabhassaratarañceva tejavantatarañca hutvā pavattati. Taṃ antaradhāyitvā aññameva uppajjatīti apare. Tattha pakatisūriye vattamāne ākāse valāhakāpi dhūmasikhāpi vattanti, kappavināsakasūriye vattamāne vigatadhūmavalāhakaṃ ādāsamaṇḍalaṃ viya nimmalaṃ nabhaṃ hoti. Ṭhapetvā pañca mahānadiyo sesakunnadiādīsu udakaṃ sussati.

ததோபி தீ³க⁴ஸ்ஸ அத்³து⁴னோ அச்சயேன ததியோ ஸூரியோ பாதுப⁴வதி, யஸ்ஸ பாதுபா⁴வா மஹானதி³யோபி ஸுஸ்ஸந்தி.

Tatopi dīghassa addhuno accayena tatiyo sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā mahānadiyopi sussanti.

ததோபி தீ³க⁴ஸ்ஸ அத்³து⁴னோ அச்சயேன சதுத்தோ² ஸூரியோ பாதுப⁴வதி, யஸ்ஸ பாதுபா⁴வா ஹிமவதி மஹானதீ³னங் பப⁴வா ஸீஹப்பபாதத³ஹோ மந்தா³கினீத³ஹோ கண்ணமுண்ட³த³ஹோ ரத²காரத³ஹோ அனோதத்தத³ஹோ ச²த்³த³ந்தத³ஹோ குணாலத³ஹோதி இமே ஸத்த மஹாஸரா ஸுஸ்ஸந்தி.

Tatopi dīghassa addhuno accayena catuttho sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā himavati mahānadīnaṃ pabhavā sīhappapātadaho mandākinīdaho kaṇṇamuṇḍadaho rathakāradaho anotattadaho chaddantadaho kuṇāladahoti ime satta mahāsarā sussanti.

ததோபி தீ³க⁴ஸ்ஸ அத்³து⁴னோ அச்சயேன பஞ்சமோ ஸூரியோ பாதுப⁴வதி, யஸ்ஸ பாதுபா⁴வா அனுபுப்³பே³ன மஹாஸமுத்³தே³ அங்கு³லிபப்³ப³தேமனமத்தம்பி உத³கங் ந ஸண்டா²தி.

Tatopi dīghassa addhuno accayena pañcamo sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā anupubbena mahāsamudde aṅgulipabbatemanamattampi udakaṃ na saṇṭhāti.

ததோபி தீ³க⁴ஸ்ஸ அத்³து⁴னோ அச்சயேன ச²ட்டோ² ஸூரியோ பாதுப⁴வதி, யஸ்ஸ பாதுபா⁴வா ஸகலசக்கவாளங் ஏகதூ⁴மங் ஹோதி பரியாதி³ன்னஸினேஹங் தூ⁴மேன. யாய ஹி ஆபோதா⁴துயா தத்த² தத்த² பத²வீதா⁴து ஆப³ந்த⁴த்தா ஸம்பிண்டி³தா ஹுத்வா திட்ட²தி, ஸா ச²ட்ட²ஸூரியபாதுபா⁴வேன பரிக்க²யங் க³ச்ச²தி. யதா² சித³ங், ஏவங் கோடிஸதஸஹஸ்ஸசக்கவாளானிபி.

Tatopi dīghassa addhuno accayena chaṭṭho sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā sakalacakkavāḷaṃ ekadhūmaṃ hoti pariyādinnasinehaṃ dhūmena. Yāya hi āpodhātuyā tattha tattha pathavīdhātu ābandhattā sampiṇḍitā hutvā tiṭṭhati, sā chaṭṭhasūriyapātubhāvena parikkhayaṃ gacchati. Yathā cidaṃ, evaṃ koṭisatasahassacakkavāḷānipi.

ததோபி தீ³க⁴ஸ்ஸ அத்³து⁴னோ அச்சயேன ஸத்தமோ ஸூரியோ பாதுப⁴வதி, யஸ்ஸ பாதுபா⁴வா ஸகலசக்கவாளங் ஏகஜாலங் ஹோதி ஸத்³தி⁴ங் கோடிஸதஸஹஸ்ஸசக்கவாளேஹி, யோஜனஸதிகாதி³பே⁴தா³னி ஸினேருகூடானி பலுஜ்ஜித்வா ஆகாஸேயேவ அந்தரதா⁴யந்தி. ஸா அக்³கி³ஜாலா உட்ட²ஹித்வா சாதுமஹாராஜிகே க³ண்ஹாதி. தத்த² கனகவிமானரதனவிமானமணிவிமானானி ஜா²பெத்வா தாவதிங்ஸப⁴வனங் க³ண்ஹாதி. ஏதேனேவூபாயேன யாவ பட²மஜ்ஜா²னபூ⁴மிங் க³ண்ஹாதி, தத்த² தயோபி ப்³ரஹ்மலோகே ஜா²பெத்வா ஆப⁴ஸ்ஸரே ஆஹச்ச திட்ட²தி. ஸா யாவ அணுமத்தம்பி ஸங்கா²ரக³தங் அத்தி², தாவ ந நிப்³பா³யதி. ஸப்³ப³ஸங்கா²ரபரிக்க²யா பன ஸப்பிதேலஜ்ஜா²பனக்³கி³ஸிகா² விய சா²ரிகம்பி அனவஸேஸெத்வா நிப்³பா³யதி. ஹெட்டா²ஆகாஸேன ஸஹ உபரிஆகாஸோ ஏகோ ஹோதி மஹந்த⁴காரோ.

Tatopi dīghassa addhuno accayena sattamo sūriyo pātubhavati, yassa pātubhāvā sakalacakkavāḷaṃ ekajālaṃ hoti saddhiṃ koṭisatasahassacakkavāḷehi, yojanasatikādibhedāni sinerukūṭāni palujjitvā ākāseyeva antaradhāyanti. Sā aggijālā uṭṭhahitvā cātumahārājike gaṇhāti. Tattha kanakavimānaratanavimānamaṇivimānāni jhāpetvā tāvatiṃsabhavanaṃ gaṇhāti. Etenevūpāyena yāva paṭhamajjhānabhūmiṃ gaṇhāti, tattha tayopi brahmaloke jhāpetvā ābhassare āhacca tiṭṭhati. Sā yāva aṇumattampi saṅkhāragataṃ atthi, tāva na nibbāyati. Sabbasaṅkhāraparikkhayā pana sappitelajjhāpanaggisikhā viya chārikampi anavasesetvā nibbāyati. Heṭṭhāākāsena saha upariākāso eko hoti mahandhakāro.

ஏவங் ஏகமஸங்க்²யெய்யங் ஏகங்க³ணங் ஹுத்வா டி²தே லோகஸன்னிவாஸே லோகஸ்ஸ ஸண்டா²னத்தா²ய தே³வோ வஸ்ஸிதுங் ஆரப⁴தி, ஆதி³தோவ அந்தரட்ட²கே ஹிமபாதோ விய ஹோதி. ததோ கணமத்தா தண்டு³லமத்தா முக்³க³மாஸப³த³ரஆமலகஏளாலுககும்ப⁴ண்ட³அலாபு³மத்தா உத³கதா⁴ரா ஹுத்வா அனுக்கமேன உஸப⁴த்³வேஉஸப⁴அட்³ட⁴கா³வுதகா³வுதஅட்³ட⁴யோஜனயோஜனத்³வியோஜன…பே॰… யோஜனஸதயோஜனஸஹஸ்ஸமத்தா ஹுத்வா கோடிஸதஸஹஸ்ஸசக்கவாளக³ப்³ப⁴ந்தரங் யாவ அவினட்ட²ப்³ரஹ்மலோகா பூரெத்வா அந்தரதா⁴யதி. தங் உத³கங் ஹெட்டா² ச திரியஞ்ச வாதோ ஸமுட்ட²ஹித்வா க⁴னங் கரோதி பரிவடுமங் பது³மினீபத்தே உத³கபி³ந்து³ஸதி³ஸங்.

Evaṃ ekamasaṅkhyeyyaṃ ekaṅgaṇaṃ hutvā ṭhite lokasannivāse lokassa saṇṭhānatthāya devo vassituṃ ārabhati, āditova antaraṭṭhake himapāto viya hoti. Tato kaṇamattā taṇḍulamattā muggamāsabadaraāmalakaeḷālukakumbhaṇḍaalābumattā udakadhārā hutvā anukkamena usabhadveusabhaaḍḍhagāvutagāvutaaḍḍhayojanayojanadviyojana…pe… yojanasatayojanasahassamattā hutvā koṭisatasahassacakkavāḷagabbhantaraṃ yāva avinaṭṭhabrahmalokā pūretvā antaradhāyati. Taṃ udakaṃ heṭṭhā ca tiriyañca vāto samuṭṭhahitvā ghanaṃ karoti parivaṭumaṃ paduminīpatte udakabindusadisaṃ.

கத²ங் தாவமஹந்தங் உத³கராஸிங் க⁴னங் கரோதீதி சே? விவரஸம்பதா³னதோ வாதஸ்ஸாதி. தஞ்ஹிஸ்ஸ தஹிங் தஹிங் விவரங் தே³தி. தங் ஏவங் வாதேன ஸம்பிண்டி³யமானங் க⁴னங் கரியமானங் பரிக்க²யமானங் அனுபுப்³பே³ன ஹெட்டா² ஓதரதி. ஓதிண்ணே ஓதிண்ணே உத³கே ப்³ரஹ்மலோகட்டா²னே ப்³ரஹ்மலோகோ, உபரிசதுகாமாவசரதே³வலோகட்டா²னே ச தே³வலோகா பாதுப⁴வந்தி. சாதுமஹாராஜிகதாவதிங்ஸப⁴வனானி பன பத²வீஸம்ப³ந்த⁴தாய ந தாவ பாதுப⁴வந்தி. புரிமபத²விட்டா²னங் ஓதிண்ணே பன ப³லவவாதா உப்பஜ்ஜந்தி, தே தங் பிஹிதத்³வாரே த⁴ம்மகரணே டி²தஉத³கமிவ நிருஸ்ஸாஸங் கத்வா ரும்ப⁴ந்தி . மது⁴ரோத³கங் பரிக்க²யங் க³ச்ச²மானங் உபரி ரஸபத²விங் ஸமுட்டா²பேதி, உத³கபிட்டே² உப்பலினீபத்தங் விய பத²வீ ஸண்டா²தி. ஸா வண்ணஸம்பன்னா சேவ ஹோதி க³ந்த⁴ரஸஸம்பன்னா ச நிருத³கபாயாஸஸ்ஸ உபரி படலங் விய. எத்த² பன மஹாபோ³தி⁴பல்லங்கட்டா²னங் வினஸ்ஸமானே லோகே பச்சா² வினஸ்ஸதி, ஸண்ட²ஹமானே பட²மங் ஸண்ட²ஹதீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Kathaṃ tāvamahantaṃ udakarāsiṃ ghanaṃ karotīti ce? Vivarasampadānato vātassāti. Tañhissa tahiṃ tahiṃ vivaraṃ deti. Taṃ evaṃ vātena sampiṇḍiyamānaṃ ghanaṃ kariyamānaṃ parikkhayamānaṃ anupubbena heṭṭhā otarati. Otiṇṇe otiṇṇe udake brahmalokaṭṭhāne brahmaloko, uparicatukāmāvacaradevalokaṭṭhāne ca devalokā pātubhavanti. Cātumahārājikatāvatiṃsabhavanāni pana pathavīsambandhatāya na tāva pātubhavanti. Purimapathaviṭṭhānaṃ otiṇṇe pana balavavātā uppajjanti, te taṃ pihitadvāre dhammakaraṇe ṭhitaudakamiva nirussāsaṃ katvā rumbhanti . Madhurodakaṃ parikkhayaṃ gacchamānaṃ upari rasapathaviṃ samuṭṭhāpeti, udakapiṭṭhe uppalinīpattaṃ viya pathavī saṇṭhāti. Sā vaṇṇasampannā ceva hoti gandharasasampannā ca nirudakapāyāsassa upari paṭalaṃ viya. Ettha pana mahābodhipallaṅkaṭṭhānaṃ vinassamāne loke pacchā vinassati, saṇṭhahamāne paṭhamaṃ saṇṭhahatīti veditabbaṃ.

ததா³ ச ஆப⁴ஸ்ஸரப்³ரஹ்மலோகே பட²மதராபி⁴னிப்³ப³த்தா ஸத்தா ஆயுக்க²யா வா புஞ்ஞக்க²யா வா ததோ சவித்வா ஓபபாதிகா ஹுத்வா இதூ⁴பபஜ்ஜந்தி, தே ஹொந்தி ஸயங்பபா⁴ அந்தலிக்க²சரா, தே தங் ரஸபத²விங் ஸாயித்வா தண்ஹாபி⁴பூ⁴தா ஆலுப்பகாரகங் பரிபு⁴ஞ்ஜிதுங் உபக்கமந்தி. அத² தேஸங் ஸயங்பபா⁴ அந்தரதா⁴யதி, அந்த⁴காரோ ஹோதி. தே அந்த⁴காரங் தி³ஸ்வா பா⁴யந்தி. ததோ தேஸங் ப⁴யங் நாஸெத்வா ஸூரபா⁴வங் ஜனயந்தங் பரிபுண்ணபஞ்ஞாஸயோஜனங் ஸூரியமண்ட³லங் பாதுப⁴வதி. தே தங் தி³ஸ்வா ‘‘ஆலோகங் படிலபி⁴ம்ஹா’’தி ஹட்ட²துட்டா² ஹுத்வா ‘‘அம்ஹாகங் பீ⁴தானங் ப⁴யங் நாஸெத்வா ஸூரபா⁴வங் ஜனயந்தோ உட்டி²தோ, தஸ்மா ஸூரியோ ஹோதூ’’தி ஸூரியோத்வேவஸ்ஸ நாமங் கரொந்தி.

Tadā ca ābhassarabrahmaloke paṭhamatarābhinibbattā sattā āyukkhayā vā puññakkhayā vā tato cavitvā opapātikā hutvā idhūpapajjanti, te honti sayaṃpabhā antalikkhacarā, te taṃ rasapathaviṃ sāyitvā taṇhābhibhūtā āluppakārakaṃ paribhuñjituṃ upakkamanti. Atha tesaṃ sayaṃpabhā antaradhāyati, andhakāro hoti. Te andhakāraṃ disvā bhāyanti. Tato tesaṃ bhayaṃ nāsetvā sūrabhāvaṃ janayantaṃ paripuṇṇapaññāsayojanaṃ sūriyamaṇḍalaṃ pātubhavati. Te taṃ disvā ‘‘ālokaṃ paṭilabhimhā’’ti haṭṭhatuṭṭhā hutvā ‘‘amhākaṃ bhītānaṃ bhayaṃ nāsetvā sūrabhāvaṃ janayanto uṭṭhito, tasmā sūriyo hotū’’ti sūriyotvevassa nāmaṃ karonti.

அத² ஸூரியே தி³வஸங் ஆலோகங் கத்வா அத்த²ங்க³தே ‘‘யம்பி ஆலோகங் லபி⁴ம்ஹ, ஸோபி நோ நட்டோ²’’தி புன பீ⁴தா ஹொந்தி. தேஸங் ஏவங் ஹோதி ‘‘ஸாது⁴ வதஸ்ஸ, ஸசே அஞ்ஞங் ஆலோகங் லபெ⁴ய்யாமா’’தி. தேஸங் சித்தங் ஞத்வா விய ஏகூனபஞ்ஞாஸயோஜனங் சந்த³மண்ட³லங் பாதுப⁴வதி. தே தங் தி³ஸ்வா பி⁴ய்யோஸோ மத்தாய ஹட்ட²துட்டா² ஹுத்வா ‘‘அம்ஹாகங் ச²ந்த³ங் ஞத்வா விய உட்டி²தோ, தஸ்மா சந்தோ³ ஹோதூ’’தி சந்தோ³த்வேவஸ்ஸ நாமங் கரொந்தி.

Atha sūriye divasaṃ ālokaṃ katvā atthaṅgate ‘‘yampi ālokaṃ labhimha, sopi no naṭṭho’’ti puna bhītā honti. Tesaṃ evaṃ hoti ‘‘sādhu vatassa, sace aññaṃ ālokaṃ labheyyāmā’’ti. Tesaṃ cittaṃ ñatvā viya ekūnapaññāsayojanaṃ candamaṇḍalaṃ pātubhavati. Te taṃ disvā bhiyyoso mattāya haṭṭhatuṭṭhā hutvā ‘‘amhākaṃ chandaṃ ñatvā viya uṭṭhito, tasmā cando hotū’’ti candotvevassa nāmaṃ karonti.

ஏவங் சந்தி³மஸூரியேஸு பாதுபூ⁴தேஸு நக்க²த்தானி தாரகரூபானி பாதுப⁴வந்தி, ததோ பபு⁴தி ரத்திந்தி³வா பஞ்ஞாயந்தி, அனுக்கமேன ச மாஸட்³ட⁴மாஸஉதுஸங்வச்ச²ரா, சந்தி³மஸூரியானங் பாதுபூ⁴ததி³வஸேயேவ ஸினேருசக்கவாளஹிமவந்தபப்³ப³தா தீ³பஸமுத்³தா³ ச பாதுப⁴வந்தி. தே ச கோ² அபுப்³ப³ங் அசரிமங் ப²க்³கு³ணபுண்ணமதி³வஸேயேவ பாதுப⁴வந்தி. கத²ங்? யதா² நாம கங்கு³ப⁴த்தே பச்சமானே ஏகப்பஹாரேனேவ புப்³பு³ளகா உட்ட²ஹந்தி, ஏகே பதே³ஸா தூ²பதூ²பா ஹொந்தி, ஏகே நின்னநின்னா, ஏகே ஸமஸமா, ஏவமேவ தூ²பதூ²பட்டா²னே பப்³ப³தா ஹொந்தி, நின்னநின்னட்டா²னே ஸமுத்³தா³, ஸமஸமட்டா²னே தீ³பாதி.

Evaṃ candimasūriyesu pātubhūtesu nakkhattāni tārakarūpāni pātubhavanti, tato pabhuti rattindivā paññāyanti, anukkamena ca māsaḍḍhamāsautusaṃvaccharā, candimasūriyānaṃ pātubhūtadivaseyeva sinerucakkavāḷahimavantapabbatā dīpasamuddā ca pātubhavanti. Te ca kho apubbaṃ acarimaṃ phagguṇapuṇṇamadivaseyeva pātubhavanti. Kathaṃ? Yathā nāma kaṅgubhatte paccamāne ekappahāreneva pubbuḷakā uṭṭhahanti, eke padesā thūpathūpā honti, eke ninnaninnā, eke samasamā, evameva thūpathūpaṭṭhāne pabbatā honti, ninnaninnaṭṭhāne samuddā, samasamaṭṭhāne dīpāti.

அத² தேஸங் ஸத்தானங் ரஸபத²விங் பரிபு⁴ஞ்ஜந்தானங் கம்மேன ஏகச்சே வண்ணவந்தோ ஹொந்தி, ஏகச்சே து³ப்³ப³ண்ணா ஹொந்தி. தத்த² வண்ணவந்தோ து³ப்³ப³ண்ணே அதிமஞ்ஞந்தி, தேஸங் அதிமானபச்சயா ஸாபி ரஸபத²வீ அந்தரதா⁴யதி, பூ⁴மிபப்படகோ பாதுப⁴வதி. அத² நேஸங் தேனேவ நயேன ஸோபி அந்தரதா⁴யதி, அத² பதா³லதா பாதுப⁴வதி. தேனேவ நயேன ஸாபி அந்தரதா⁴யதி, அகட்ட²பாகோ ஸாலி பாதுப⁴வதி அகணோ அது²ஸோ ஸுக³ந்தோ⁴ தண்டு³லப²லோ. ததோ நேஸங் பா⁴ஜனானி உப்பஜ்ஜந்தி. தே ஸாலிங் பா⁴ஜனே ட²பெத்வா பாஸாணபிட்டி²யங் ட²பெந்தி, ஸயமேவ ஜாலஸிகா² உட்ட²ஹித்வா தங் பசதி. ஸோ ஹோதி ஓத³னோ ஸுமனஜாதிபுப்ப²ஸதி³ஸோ, ந தஸ்ஸ ஸூபேன வா ப்³யஞ்ஜனேன வா கரணீயங் அத்தி², யங் யங் ரஸங் பு⁴ஞ்ஜிதுகாமா ஹொந்தி, தங்தங்ரஸோவ ஹோதி. தேஸங் தங் ஓளாரிகங் ஆஹாரங் ஆஹரயதங் ததோ பபு⁴தி முத்தகரீஸங் ஸஞ்ஜாயதி. ததா² ஹி ரஸபத²வீ பூ⁴மிபப்படகோ பதா³லதாதி இமே தாவ பரிபு⁴த்தா ஸுதா⁴ஹாரோ விய கு²த³ங் வினோதெ³த்வா ரஸஹரணீஹி ரஸமேவ பரிப்³யூஹெந்தா திட்ட²ந்தி வத்து²னோ ஸுகு²மபா⁴வேன, ந நிஸ்ஸந்தா³, ஸுகு²மபா⁴வேனேவ க³ஹணிந்த⁴னமேவ ச ஹோதி. ஓத³னோ பன பரிபு⁴த்தோ ரஸங் வட்³டெ⁴ந்தோபி வத்து²னோ ஓளாரிகபா⁴வேனேவ நிஸ்ஸந்த³ங் விஸ்ஸஜ்ஜெந்தோ பஸ்ஸாவங் கரீஸஞ்ச உப்பாதே³தி.

Atha tesaṃ sattānaṃ rasapathaviṃ paribhuñjantānaṃ kammena ekacce vaṇṇavanto honti, ekacce dubbaṇṇā honti. Tattha vaṇṇavanto dubbaṇṇe atimaññanti, tesaṃ atimānapaccayā sāpi rasapathavī antaradhāyati, bhūmipappaṭako pātubhavati. Atha nesaṃ teneva nayena sopi antaradhāyati, atha padālatā pātubhavati. Teneva nayena sāpi antaradhāyati, akaṭṭhapāko sāli pātubhavati akaṇo athuso sugandho taṇḍulaphalo. Tato nesaṃ bhājanāni uppajjanti. Te sāliṃ bhājane ṭhapetvā pāsāṇapiṭṭhiyaṃ ṭhapenti, sayameva jālasikhā uṭṭhahitvā taṃ pacati. So hoti odano sumanajātipupphasadiso, na tassa sūpena vā byañjanena vā karaṇīyaṃ atthi, yaṃ yaṃ rasaṃ bhuñjitukāmā honti, taṃtaṃrasova hoti. Tesaṃ taṃ oḷārikaṃ āhāraṃ āharayataṃ tato pabhuti muttakarīsaṃ sañjāyati. Tathā hi rasapathavī bhūmipappaṭako padālatāti ime tāva paribhuttā sudhāhāro viya khudaṃ vinodetvā rasaharaṇīhi rasameva paribyūhentā tiṭṭhanti vatthuno sukhumabhāvena, na nissandā, sukhumabhāveneva gahaṇindhanameva ca hoti. Odano pana paribhutto rasaṃ vaḍḍhentopi vatthuno oḷārikabhāveneva nissandaṃ vissajjento passāvaṃ karīsañca uppādeti.

அத² தேஸங் நிக்க²மனத்தா²ய வணமுகா²னி பபி⁴ஜ்ஜந்தி. புரிஸஸ்ஸ புரிஸபா⁴வோ, இத்தி²யா இத்தி²பா⁴வோ பாதுப⁴வதி. புரிமத்தபா⁴வேஸு ஹி பவத்தஉபசாரஜ்ஜா²னானுபா⁴வேன யாவ ஸத்தஸந்தானேஸு காமராகோ³ விக்க²ம்ப⁴னவேகே³ன ஸமிதோ , ந தாவ ப³ஹலகாமராகூ³பனிஸ்ஸயானி இத்தி²புரிஸிந்த்³ரியானி பாதுரஹேஸுங். யதா³ பனஸ்ஸ விச்சி²ன்னதாய ப³ஹலகாமராகோ³ லத்³தா⁴வஸரோ அஹோஸி, ததா³ தது³பனிஸ்ஸயானி தானி ஸத்தானங் அத்தபா⁴வேஸு ஸஞ்ஜாயிங்ஸு, ததா³ இத்தீ² புரிஸங், புரிஸோ ச இத்தி²ங் அதிவேலங் உபனிஜ்ஜா²யதி. தேஸங் அதிவேலங் உபனிஜ்ஜா²யனபச்சயா காமபரிளாஹோ உப்பஜ்ஜதி, ததோ மேது²னங் த⁴ம்மங் படிஸேவந்தி. தே அஸத்³த⁴ம்மபடிஸேவனபச்சயா விஞ்ஞூஹி க³ரஹியமானா விஹேடி²யமானா தஸ்ஸ அஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸ படிச்சா²த³னஹேது அகா³ரானி கரொந்தி. தே அகா³ரங் அஜ்ஜா²வஸமானா அனுக்கமேன அஞ்ஞதரஸ்ஸ அலஸஜாதிகஸ்ஸ ஸத்தஸ்ஸ தி³ட்டா²னுக³திங் ஆபஜ்ஜந்தா ஸன்னிதி⁴ங் கரொந்தி. ததோ பபு⁴தி கணோபி து²ஸோபி தண்டு³லங் பரியோனந்த⁴ந்தி, லாயிதட்டா²னம்பி ந படிவிருஹதி.

Atha tesaṃ nikkhamanatthāya vaṇamukhāni pabhijjanti. Purisassa purisabhāvo, itthiyā itthibhāvo pātubhavati. Purimattabhāvesu hi pavattaupacārajjhānānubhāvena yāva sattasantānesu kāmarāgo vikkhambhanavegena samito , na tāva bahalakāmarāgūpanissayāni itthipurisindriyāni pāturahesuṃ. Yadā panassa vicchinnatāya bahalakāmarāgo laddhāvasaro ahosi, tadā tadupanissayāni tāni sattānaṃ attabhāvesu sañjāyiṃsu, tadā itthī purisaṃ, puriso ca itthiṃ ativelaṃ upanijjhāyati. Tesaṃ ativelaṃ upanijjhāyanapaccayā kāmapariḷāho uppajjati, tato methunaṃ dhammaṃ paṭisevanti. Te asaddhammapaṭisevanapaccayā viññūhi garahiyamānā viheṭhiyamānā tassa asaddhammassa paṭicchādanahetu agārāni karonti. Te agāraṃ ajjhāvasamānā anukkamena aññatarassa alasajātikassa sattassa diṭṭhānugatiṃ āpajjantā sannidhiṃ karonti. Tato pabhuti kaṇopi thusopi taṇḍulaṃ pariyonandhanti, lāyitaṭṭhānampi na paṭiviruhati.

தே ஸன்னிபதித்வா அனுத்து²னந்தி ‘‘பாபகா வத போ⁴ த⁴ம்மா ஸத்தேஸு பாதுபூ⁴தா, மயஞ்ஹி புப்³பே³ மனோமயா அஹும்ஹா’’தி, அக்³க³ஞ்ஞஸுத்தே (தீ³॰ நி॰ 3.128) வுத்தனயேன வித்தா²ரேதப்³ப³ங். ததோ மரியாத³ங் ட²பெந்தி, அத²ஞ்ஞதரோ ஸத்தோ அஞ்ஞஸ்ஸ பா⁴க³ங் அதி³ன்னங் ஆதி³யதி, தங் த்³விக்க²த்துங் பரிபா⁴ஸெத்வா ததியவாரே பாணிலெட்³டு³த³ண்டே³ஹி பஹரந்தி. தே ஏவங் அதி³ன்னாதா³னே கலஹமுஸாவாத³த³ண்டா³தா³னேஸு உப்பன்னேஸு ச ஸன்னிபதித்வா சிந்தயந்தி ‘‘யன்னூன மயங் ஏகங் ஸத்தங் ஸம்மன்னெய்யாம, யோ நோ ஸம்மா கீ²யிதப்³ப³ங் கீ²யெய்ய, க³ரஹிதப்³ப³ங் க³ரஹெய்ய, பப்³பா³ஜேதப்³ப³ங் பப்³பா³ஜெய்ய, மயங் பனஸ்ஸ ஸாலீனங் பா⁴க³மனுப்பத³ஸ்ஸாமா’’தி. ஏவங் கதஸன்னிட்டா²னேஸு பன ஸத்தேஸு இமஸ்மிங் தாவ கப்பே அயமேவ ப⁴க³வா போ³தி⁴ஸத்தபூ⁴தோ தேன ஸமயேன தேஸு ஸத்தேஸு அபி⁴ரூபதரோ ச த³ஸ்ஸனீயதரோ ச மஹேஸக்க²தரோ ச பு³த்³தி⁴ஸம்பன்னோ படிப³லோ நிக்³க³ஹபக்³க³ஹங் காதுங். தே தங் உபஸங்கமித்வா யாசித்வா ஸம்மன்னிங்ஸு. ஸோ தேன மஹாஜனேன ஸம்மதோதி மஹாஸம்மதோ, கெ²த்தானங் அதி⁴பதீதி க²த்தியோ, த⁴ம்மேன ஸமேன பரேஸங் ரஞ்ஜேதீதி ராஜாதி தீஹி நாமேஹி பஞ்ஞாயித்த². யஞ்ஹி லோகே அச்ச²ரியட்டா²னங், போ³தி⁴ஸத்தோவ தத்த² ஆதி³புரிஸோதி ஏவங் போ³தி⁴ஸத்தங் ஆதி³ங் கத்வா க²த்தியமண்ட³லே ஸண்டி²தே அனுபுப்³பே³ன ப்³ராஹ்மணாத³யோபி வண்ணா ஸண்ட²ஹிங்ஸு.

Te sannipatitvā anutthunanti ‘‘pāpakā vata bho dhammā sattesu pātubhūtā, mayañhi pubbe manomayā ahumhā’’ti, aggaññasutte (dī. ni. 3.128) vuttanayena vitthāretabbaṃ. Tato mariyādaṃ ṭhapenti, athaññataro satto aññassa bhāgaṃ adinnaṃ ādiyati, taṃ dvikkhattuṃ paribhāsetvā tatiyavāre pāṇileḍḍudaṇḍehi paharanti. Te evaṃ adinnādāne kalahamusāvādadaṇḍādānesu uppannesu ca sannipatitvā cintayanti ‘‘yannūna mayaṃ ekaṃ sattaṃ sammanneyyāma, yo no sammā khīyitabbaṃ khīyeyya, garahitabbaṃ garaheyya, pabbājetabbaṃ pabbājeyya, mayaṃ panassa sālīnaṃ bhāgamanuppadassāmā’’ti. Evaṃ katasanniṭṭhānesu pana sattesu imasmiṃ tāva kappe ayameva bhagavā bodhisattabhūto tena samayena tesu sattesu abhirūpataro ca dassanīyataro ca mahesakkhataro ca buddhisampanno paṭibalo niggahapaggahaṃ kātuṃ. Te taṃ upasaṅkamitvā yācitvā sammanniṃsu. So tena mahājanena sammatoti mahāsammato, khettānaṃ adhipatīti khattiyo, dhammena samena paresaṃ rañjetīti rājāti tīhi nāmehi paññāyittha. Yañhi loke acchariyaṭṭhānaṃ, bodhisattova tattha ādipurisoti evaṃ bodhisattaṃ ādiṃ katvā khattiyamaṇḍale saṇṭhite anupubbena brāhmaṇādayopi vaṇṇā saṇṭhahiṃsu.

தத்த² கப்பவினாஸகமஹாமேக⁴தோ யாவ ஜாலோபச்சே²தோ³, இத³மேகமஸங்க்²யெய்யங் ஸங்வட்டோதி வுச்சதி. கப்பவினாஸகஜாலோபச்சே²த³தோ யாவ கோடிஸதஸஹஸ்ஸசக்கவாளபரிபூரகோ ஸம்பத்திமஹாமேகோ⁴, இத³ங் து³தியமஸங்க்²யெய்யங் ஸங்வட்டட்டா²யீதி வுச்சதி. ஸம்பத்திமஹாமேக⁴தோ யாவ சந்தி³மஸூரியபாதுபா⁴வோ, இத³ங் ததியமஸங்க்²யெய்யங் விவட்டோதி வுச்சதி. சந்தி³மஸூரியபாதுபா⁴வதோ யாவ புன கப்பவினாஸகமஹாமேகோ⁴, இத³ங் சதுத்த²மஸங்க்²யெய்யங் விவட்டட்டா²யீதி வுச்சதி. விவட்டட்டா²யீஅஸங்க்²யெய்யங் சதுஸட்டி²அந்தரகப்பஸங்க³ஹங். ‘‘வீஸதிஅந்தரகப்பஸங்க³ஹ’’ந்தி கேசி. ஸேஸாஸங்க்²யெய்யானி காலதோ தேன ஸமப்பமாணானேவ. இமானி சத்தாரி அஸங்க்²யெய்யானி ஏகோ மஹாகப்போ ஹோதி. ஏவங் தாவ அக்³கி³னா வினாஸோ ச ஸண்ட²ஹனஞ்ச வேதி³தப்³ப³ங்.

Tattha kappavināsakamahāmeghato yāva jālopacchedo, idamekamasaṅkhyeyyaṃ saṃvaṭṭoti vuccati. Kappavināsakajālopacchedato yāva koṭisatasahassacakkavāḷaparipūrako sampattimahāmegho, idaṃ dutiyamasaṅkhyeyyaṃ saṃvaṭṭaṭṭhāyīti vuccati. Sampattimahāmeghato yāva candimasūriyapātubhāvo, idaṃ tatiyamasaṅkhyeyyaṃ vivaṭṭoti vuccati. Candimasūriyapātubhāvato yāva puna kappavināsakamahāmegho, idaṃ catutthamasaṅkhyeyyaṃ vivaṭṭaṭṭhāyīti vuccati. Vivaṭṭaṭṭhāyīasaṅkhyeyyaṃ catusaṭṭhiantarakappasaṅgahaṃ. ‘‘Vīsatiantarakappasaṅgaha’’nti keci. Sesāsaṅkhyeyyāni kālato tena samappamāṇāneva. Imāni cattāri asaṅkhyeyyāni eko mahākappo hoti. Evaṃ tāva agginā vināso ca saṇṭhahanañca veditabbaṃ.

யஸ்மிங் பன ஸமயே கப்போ உத³கேன நஸ்ஸதி, ஆதி³தோவ கப்பவினாஸகமஹாமேகோ⁴ வுட்ட²ஹித்வாதி புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ வித்தா²ரேதப்³ப³ங். அயங் பன விஸேஸோ – யதா² தத்த² து³தியஸூரியோ, ஏவமித⁴ கப்பவினாஸகோ கா²ருத³கமஹாமேகோ⁴ வுட்டா²தி. ஸோ ஆதி³தோ ஸுகு²மங் ஸுகு²மங் வஸ்ஸந்தோ அனுக்கமேன மஹாதா⁴ராஹி கோடிஸதஸஹஸ்ஸசக்கவாளானங் பூரெந்தோ வஸ்ஸதி. கா²ருத³கேன பு²ட்ட²பு²ட்டா² பத²வீபப்³ப³தாத³யோ விலீயந்தி, உத³கங் ஸமந்ததோ வாதேஹி தா⁴ரீயதி. பத²வியா ஹெட்டி²மந்ததோ பபு⁴தி யாவ து³தியஜ்ஜா²னபூ⁴மிங் உத³கங் க³ண்ஹாதி. தேன ஹி கா²ருத³கேன பு²ட்ட²பு²ட்டா² பத²வீபப்³ப³தாத³யோ உத³கே பக்கி²த்தலோணஸக்க²ரா விய விலீயந்தேவ, தஸ்மா பத²வீஸந்தா⁴ரகஉத³கேன ஸத்³தி⁴ங் ஏகூத³கமேவ தங் ஹோதீதி கேசி. அபரே பன ‘‘பத²வீஸந்தா⁴ரகஉத³கங் தங் ஸந்தா⁴ரகவாயுக்க²ந்த⁴ஞ்ச அனவஸேஸதோ வினாஸெத்வா ஸப்³ப³த்த² ஸயமேவ ஏகோ க⁴னபூ⁴தோ திட்ட²தீ’’தி வத³ந்தி, தங் யுத்தங். உபரி பன ச²பி ப்³ரஹ்மலோகே விலீயாபெத்வா ஸுப⁴கிண்ஹே ஆஹச்ச திட்ட²தி, தங் யாவ அணுமத்தம்பி ஸங்கா²ரக³தங் அத்தி², தாவ ந வூபஸம்மதி, உத³கானுக³தங் பன ஸப்³ப³ங் ஸங்கா²ரக³தங் அபி⁴ப⁴வித்வா ஸஹஸா வூபஸம்மதி, அந்தரதா⁴னங் க³ச்ச²தி. ஹெட்டா²ஆகாஸேன ஸஹ உபரிஆகாஸோ ஏகோ ஹோதி மஹந்த⁴காரோதி ஸப்³ப³ங் வுத்தஸதி³ஸங். கேவலங் பனித⁴ ஆப⁴ஸ்ஸரப்³ரஹ்மலோகங் ஆதி³ங் கத்வா லோகோ பாதுப⁴வதி. ஸுப⁴கிண்ஹதோ சவித்வா ஆப⁴ஸ்ஸரட்டா²னாதீ³ஸு ஸத்தா நிப்³ப³த்தந்தி. தத்த² கப்பவினாஸகமஹாமேக⁴தோ யாவ கப்பவினாஸககா²ருத³கோபச்சே²தோ³, இத³மேகமஸங்க்²யெய்யங் . உத³குபச்சே²த³தோ யாவ ஸம்பத்திமஹாமேகோ⁴, இத³ங் து³தியமஸங்க்²யெய்யங். ஸம்பத்திமஹாமேக⁴தோ யாவ சந்தி³மஸூரியபாதுபா⁴வோ, இத³ங் ததியமஸங்க்²யெய்யங். சந்தி³மஸூரியபாதுபா⁴வதோ யாவ கப்பவினாஸகமஹஆமேகோ⁴, இத³ங் சதுத்த²மஸங்க்²யெய்யங். இமானி சத்தாரி அஸங்க்²யெய்யானி ஏகோ மஹாகப்போ ஹோதி. ஏவங் உத³கேன வினாஸோ ச ஸண்ட²ஹனஞ்ச வேதி³தப்³ப³ங்.

Yasmiṃ pana samaye kappo udakena nassati, āditova kappavināsakamahāmegho vuṭṭhahitvāti pubbe vuttanayeneva vitthāretabbaṃ. Ayaṃ pana viseso – yathā tattha dutiyasūriyo, evamidha kappavināsako khārudakamahāmegho vuṭṭhāti. So ādito sukhumaṃ sukhumaṃ vassanto anukkamena mahādhārāhi koṭisatasahassacakkavāḷānaṃ pūrento vassati. Khārudakena phuṭṭhaphuṭṭhā pathavīpabbatādayo vilīyanti, udakaṃ samantato vātehi dhārīyati. Pathaviyā heṭṭhimantato pabhuti yāva dutiyajjhānabhūmiṃ udakaṃ gaṇhāti. Tena hi khārudakena phuṭṭhaphuṭṭhā pathavīpabbatādayo udake pakkhittaloṇasakkharā viya vilīyanteva, tasmā pathavīsandhārakaudakena saddhiṃ ekūdakameva taṃ hotīti keci. Apare pana ‘‘pathavīsandhārakaudakaṃ taṃ sandhārakavāyukkhandhañca anavasesato vināsetvā sabbattha sayameva eko ghanabhūto tiṭṭhatī’’ti vadanti, taṃ yuttaṃ. Upari pana chapi brahmaloke vilīyāpetvā subhakiṇhe āhacca tiṭṭhati, taṃ yāva aṇumattampi saṅkhāragataṃ atthi, tāva na vūpasammati, udakānugataṃ pana sabbaṃ saṅkhāragataṃ abhibhavitvā sahasā vūpasammati, antaradhānaṃ gacchati. Heṭṭhāākāsena saha upariākāso eko hoti mahandhakāroti sabbaṃ vuttasadisaṃ. Kevalaṃ panidha ābhassarabrahmalokaṃ ādiṃ katvā loko pātubhavati. Subhakiṇhato cavitvā ābhassaraṭṭhānādīsu sattā nibbattanti. Tattha kappavināsakamahāmeghato yāva kappavināsakakhārudakopacchedo, idamekamasaṅkhyeyyaṃ . Udakupacchedato yāva sampattimahāmegho, idaṃ dutiyamasaṅkhyeyyaṃ. Sampattimahāmeghato yāva candimasūriyapātubhāvo, idaṃ tatiyamasaṅkhyeyyaṃ. Candimasūriyapātubhāvato yāva kappavināsakamahaāmegho, idaṃ catutthamasaṅkhyeyyaṃ. Imāni cattāri asaṅkhyeyyāni eko mahākappo hoti. Evaṃ udakena vināso ca saṇṭhahanañca veditabbaṃ.

யஸ்மிங் ஸமயே கப்போ வாதேன நஸ்ஸதி, ஆதி³தோவ கப்பவினாஸகமஹாமேகோ⁴ வுட்ட²ஹித்வாதி புப்³பே³ வுத்தனயேனேவ வித்தா²ரேதப்³ப³ங். அயங் பன விஸேஸோ – யதா² தத்த² து³தியஸூரியோ, ஏவமித⁴ கப்பவினாஸனத்த²ங் வாதோ ஸமுட்டா²தி. ஸோ பட²மங் தூ²லரஜங் உட்டா²பேதி, ததோ ஸண்ஹரஜங் ஸுகு²மவாலிகங் தூ²லவாலிகங் ஸக்க²ரபாஸாணாத³யோதி யாவகூடாகா³ரமத்தே பாஸாணே விஸமட்டா²னே டி²தமஹாருக்கே² ச உட்டா²பேதி. தே பத²விதோ நப⁴முக்³க³தா ந புன பதந்தி, தத்தே²வ சுண்ணவிசுண்ணா ஹுத்வா அபா⁴வங் க³ச்ச²ந்தி. அதா²னுக்கமேன ஹெட்டா² மஹாபத²வியா வாதோ ஸமுட்ட²ஹித்வா பத²விங் பரிவத்தெத்வா உத்³த⁴ங் மூலங் கத்வா ஆகாஸே கி²பதி. யோஜனஸதப்பமாணாபி பத²விப்பதே³ஸா த்³வியோஜனதியோஜனசதுயோஜனபஞ்சயோஜனச²யோஜனஸத்தயோஜனப்பமாணாபி பபி⁴ஜ்ஜித்வா வாதவேகு³க்கி²த்தா ஆகாஸேயேவ சுண்ணவிசுண்ணா ஹுத்வா அபா⁴வங் க³ச்ச²ந்தி. சக்கவாளபப்³ப³தம்பி ஸினேருபப்³ப³தம்பி வாதோ உக்கி²பித்வா ஆகாஸே கி²பதி. தே அஞ்ஞமஞ்ஞங் அபி⁴ஹந்த்வா சுண்ணவிசுண்ணா ஹுத்வா வினஸ்ஸந்தி. ஏதேனேவூபாயேன பூ⁴மட்ட²கவிமானானி ச ஆகாஸட்ட²கவிமானானி ச வினாஸெந்தோ ச²காமாவசரதே³வலோகே வினாஸெத்வா கோடிஸதஸஹஸ்ஸசக்கவாளானி வினாஸேதி. தத்த² சக்கவாளா சக்கவாளேஹி, ஹிமவந்தா ஹிமவந்தேஹி, ஸினேரூ ஸினேரூஹி அஞ்ஞமஞ்ஞங் ஸமாக³ந்த்வா சுண்ணவிசுண்ணா ஹுத்வா வினஸ்ஸந்தி. பத²விதோ யாவ ததியஜ்ஜா²னபூ⁴மி வாதோ க³ண்ஹாதி, நவபி ப்³ரஹ்மலோகே வினாஸெத்வா வேஹப்ப²லே ஆஹச்ச திட்ட²தி. ஏவங் பத²வீஸந்தா⁴ரகஉத³கேன தங்ஸந்தா⁴ரகவாதேன ச ஸத்³தி⁴ங் ஸப்³ப³ஸங்கா²ரக³தங் வினாஸெத்வா ஸயம்பி வினஸ்ஸதி அவட்டா²னஸ்ஸ காரணாபா⁴வதோ. ஹெட்டா²ஆகாஸேன ஸஹ உபரிஆகாஸோ ஏகோ ஹோதி மஹந்த⁴காரோதி ஸப்³ப³ங் வுத்தஸதி³ஸங். இத⁴ பன ஸுப⁴கிண்ஹப்³ரஹ்மலோகங் ஆதி³ங் கத்வா லோகோ பாதுப⁴வதி. வேஹப்ப²லதோ சவித்வா ஸுப⁴கிண்ஹட்டா²னாதீ³ஸு ஸத்தா நிப்³ப³த்தந்தி. தத்த² கப்பவினாஸகமஹாமேக⁴தோ யாவ கப்பவினாஸகவாதுபச்சே²தோ³, இத³மேகமஸங்க்²யெய்யங். வாதுபச்சே²த³தோ யாவ ஸம்பத்திமஹாமேகோ⁴, இத³ங் து³தியமஸங்க்²யெய்யந்திஆதி³ வுத்தனயமேவ. ஏவங் வாதேன வினாஸோ ச ஸண்ட²ஹனஞ்ச வேதி³தப்³ப³ங்.

Yasmiṃ samaye kappo vātena nassati, āditova kappavināsakamahāmegho vuṭṭhahitvāti pubbe vuttanayeneva vitthāretabbaṃ. Ayaṃ pana viseso – yathā tattha dutiyasūriyo, evamidha kappavināsanatthaṃ vāto samuṭṭhāti. So paṭhamaṃ thūlarajaṃ uṭṭhāpeti, tato saṇharajaṃ sukhumavālikaṃ thūlavālikaṃ sakkharapāsāṇādayoti yāvakūṭāgāramatte pāsāṇe visamaṭṭhāne ṭhitamahārukkhe ca uṭṭhāpeti. Te pathavito nabhamuggatā na puna patanti, tattheva cuṇṇavicuṇṇā hutvā abhāvaṃ gacchanti. Athānukkamena heṭṭhā mahāpathaviyā vāto samuṭṭhahitvā pathaviṃ parivattetvā uddhaṃ mūlaṃ katvā ākāse khipati. Yojanasatappamāṇāpi pathavippadesā dviyojanatiyojanacatuyojanapañcayojanachayojanasattayojanappamāṇāpi pabhijjitvā vātavegukkhittā ākāseyeva cuṇṇavicuṇṇā hutvā abhāvaṃ gacchanti. Cakkavāḷapabbatampi sinerupabbatampi vāto ukkhipitvā ākāse khipati. Te aññamaññaṃ abhihantvā cuṇṇavicuṇṇā hutvā vinassanti. Etenevūpāyena bhūmaṭṭhakavimānāni ca ākāsaṭṭhakavimānāni ca vināsento chakāmāvacaradevaloke vināsetvā koṭisatasahassacakkavāḷāni vināseti. Tattha cakkavāḷā cakkavāḷehi, himavantā himavantehi, sinerū sinerūhi aññamaññaṃ samāgantvā cuṇṇavicuṇṇā hutvā vinassanti. Pathavito yāva tatiyajjhānabhūmi vāto gaṇhāti, navapi brahmaloke vināsetvā vehapphale āhacca tiṭṭhati. Evaṃ pathavīsandhārakaudakena taṃsandhārakavātena ca saddhiṃ sabbasaṅkhāragataṃ vināsetvā sayampi vinassati avaṭṭhānassa kāraṇābhāvato. Heṭṭhāākāsena saha upariākāso eko hoti mahandhakāroti sabbaṃ vuttasadisaṃ. Idha pana subhakiṇhabrahmalokaṃ ādiṃ katvā loko pātubhavati. Vehapphalato cavitvā subhakiṇhaṭṭhānādīsu sattā nibbattanti. Tattha kappavināsakamahāmeghato yāva kappavināsakavātupacchedo, idamekamasaṅkhyeyyaṃ. Vātupacchedato yāva sampattimahāmegho, idaṃ dutiyamasaṅkhyeyyantiādi vuttanayameva. Evaṃ vātena vināso ca saṇṭhahanañca veditabbaṃ.

அத² கிங்காரணா ஏவங் லோகோ வினஸ்ஸதி. யதி³பி ஹி ஸங்கா²ரானங் அஹேதுகோ ஸரஸனிரோதோ⁴ வினாஸகாபா⁴வதோ, ஸந்தானநிரோதோ⁴ பன ஹேதுவிரஹிதோ நத்தி². யதா² தங் ஸத்தனிகாயேஸூதி பா⁴ஜனலோகஸ்ஸபி ஸஹேதுகேன வினாஸேன ப⁴விதப்³ப³ங், தஸ்மா கிமேவங் லோகவினாஸே காரணந்தி? அகுஸலமூலங் காரணங். யதா² ஹி தத்த² நிப்³ப³த்தனகஸத்தானங் புஞ்ஞப³லேன பட²மங் லோகோ விவட்டதி, ஏவங் தேஸங் பாபகம்மப³லேன ஸங்வட்டதி, தஸ்மா அகுஸலமூலேஸு உஸ்ஸன்னேஸு ஏவங் லோகோ வினஸ்ஸதி. யதா² ஹி ராக³தோ³ஸமோஹானங் அதி⁴கபா⁴வேன யதா²க்கமங் ரோக³ந்தரகப்போ ஸத்த²ந்தரகப்போ து³ப்³பி⁴க்க²ந்தரகப்போதி இமே திவிதா⁴ அந்தரகப்பா விவட்டட்டா²யிம்ஹி அஸங்க்²யெய்யகப்பே ஜாயந்தி. ஏவமேதே யதா²வுத்தா தயோ ஸங்வட்டா ராகா³தீ³னங் அதி⁴கபா⁴வேனேவ ஹொந்தி.

Atha kiṃkāraṇā evaṃ loko vinassati. Yadipi hi saṅkhārānaṃ ahetuko sarasanirodho vināsakābhāvato, santānanirodho pana hetuvirahito natthi. Yathā taṃ sattanikāyesūti bhājanalokassapi sahetukena vināsena bhavitabbaṃ, tasmā kimevaṃ lokavināse kāraṇanti? Akusalamūlaṃ kāraṇaṃ. Yathā hi tattha nibbattanakasattānaṃ puññabalena paṭhamaṃ loko vivaṭṭati, evaṃ tesaṃ pāpakammabalena saṃvaṭṭati, tasmā akusalamūlesu ussannesu evaṃ loko vinassati. Yathā hi rāgadosamohānaṃ adhikabhāvena yathākkamaṃ rogantarakappo satthantarakappo dubbhikkhantarakappoti ime tividhā antarakappā vivaṭṭaṭṭhāyimhi asaṅkhyeyyakappe jāyanti. Evamete yathāvuttā tayo saṃvaṭṭā rāgādīnaṃ adhikabhāveneva honti.

தத்த² ராகே³ உஸ்ஸன்னதரே அக்³கி³னா வினஸ்ஸதி, தோ³ஸே உஸ்ஸன்னதரே உத³கேன வினஸ்ஸதி. தோ³ஸே ஹி உஸ்ஸன்னதரே அதி⁴கதரேன தோ³ஸேன விய திக்க²தரேன கா²ருத³கேன வினாஸோ யுத்தோதி. கேசி பன ‘‘தோ³ஸே உஸ்ஸன்னதரே அக்³கி³னா, ராகே³ உத³கேனா’’தி வத³ந்தி, தேஸங் கிர அயமதி⁴ப்பாயோ – பாகடஸத்துஸதி³ஸஸ்ஸ தோ³ஸஸ்ஸ அக்³கி³ஸதி³ஸதா, அபாகடஸத்துஸதி³ஸஸ்ஸ ராக³ஸ்ஸ கா²ருத³கஸதி³ஸதா ச யுத்தாதி. மோஹே பன உஸ்ஸன்னதரே வாதேன வினஸ்ஸதி. ஏவங் வினஸ்ஸந்தோபி ச நிரந்தரமேவ ஸத்த வாரே அக்³கி³னா நஸ்ஸதி, அட்ட²மே வாரே உத³கேன, புன ஸத்த வாரே அக்³கி³னா, அட்ட²மே உத³கேனாதி ஏவங் அட்ட²மே அட்ட²மே வாரே வினஸ்ஸந்தோ ஸத்தக்க²த்துங் உத³கேன வினஸ்ஸித்வா புன ஸத்த வாரே அக்³கி³னா நஸ்ஸதி. எத்தாவதா தேஸட்டி² கப்பா அதீதா ஹொந்தி. எத்த²ந்தரே உத³கேன நஸ்ஸனவாரங் ஸம்பத்தம்பி படிபா³ஹித்வா லத்³தோ⁴காஸோ வாதோ பரிபுண்ணசதுஸட்டி²கப்பாயுகே ஸுப⁴கிண்ஹே வித்³த⁴ங்ஸெந்தோ லோகங் வினாஸேதி. எத்த² பன ராகோ³ ஸத்தானங் ப³ஹுலங் பவத்ததீதி அக்³கி³வஸேன ப³ஹுஸோ லோகவினாஸோ வேதி³தப்³போ³. இதி ஏவங் இமேஹி காரணேஹி வினஸ்ஸித்வா ஸண்ட²ஹந்தங் ஸண்ட²ஹித்வா டி²தஞ்ச ஓகாஸலோகங் ப⁴க³வா யாதா²வதோ அவேதீ³தி ஏவம்பிஸ்ஸ ஸப்³ப³தா² ஓகாஸலோகோ விதி³தோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

Tattha rāge ussannatare agginā vinassati, dose ussannatare udakena vinassati. Dose hi ussannatare adhikatarena dosena viya tikkhatarena khārudakena vināso yuttoti. Keci pana ‘‘dose ussannatare agginā, rāge udakenā’’ti vadanti, tesaṃ kira ayamadhippāyo – pākaṭasattusadisassa dosassa aggisadisatā, apākaṭasattusadisassa rāgassa khārudakasadisatā ca yuttāti. Mohe pana ussannatare vātena vinassati. Evaṃ vinassantopi ca nirantarameva satta vāre agginā nassati, aṭṭhame vāre udakena, puna satta vāre agginā, aṭṭhame udakenāti evaṃ aṭṭhame aṭṭhame vāre vinassanto sattakkhattuṃ udakena vinassitvā puna satta vāre agginā nassati. Ettāvatā tesaṭṭhi kappā atītā honti. Etthantare udakena nassanavāraṃ sampattampi paṭibāhitvā laddhokāso vāto paripuṇṇacatusaṭṭhikappāyuke subhakiṇhe viddhaṃsento lokaṃ vināseti. Ettha pana rāgo sattānaṃ bahulaṃ pavattatīti aggivasena bahuso lokavināso veditabbo. Iti evaṃ imehi kāraṇehi vinassitvā saṇṭhahantaṃ saṇṭhahitvā ṭhitañca okāsalokaṃ bhagavā yāthāvato avedīti evampissa sabbathā okāsaloko viditoti daṭṭhabbaṃ.

யங் பன ஹெட்டா² வுத்தங் ‘‘ஸப்³ப³தா² விதி³தலோகத்தா லோகவிதூ³’’தி, இதா³னி தங் நிக³மெந்தோ ஆஹ ‘‘ஏவங் ஸப்³ப³தா² விதி³தலோகத்தா லோகவிதூ³’’தி. தத்த² ஸப்³ப³தா²தி லக்க²ணாதி³ப்பபே⁴த³தோ ஸங்கா²ரலோகஸ்ஸ, ஆஸயாதி³ப்பபே⁴த³தோ ஸத்தலோகஸ்ஸ, பரிமாணஸண்டா²னாதி³ப்பபே⁴த³தோ ஓகாஸலோகஸ்ஸாதி ஏவங் ஸப்³ப³ப்பகாரேன விதி³தலோகத்தாதி அத்தோ².

Yaṃ pana heṭṭhā vuttaṃ ‘‘sabbathā viditalokattā lokavidū’’ti, idāni taṃ nigamento āha ‘‘evaṃ sabbathā viditalokattā lokavidū’’ti. Tattha sabbathāti lakkhaṇādippabhedato saṅkhāralokassa, āsayādippabhedato sattalokassa, parimāṇasaṇṭhānādippabhedato okāsalokassāti evaṃ sabbappakārena viditalokattāti attho.

இதா³னி அனுத்தரோதி பத³ஸ்ஸ அத்த²ங் ஸங்வண்ணெந்தோ ஆஹ ‘‘அத்தனோ பன கு³ணேஹீ’’திஆதி³. தத்த² அத்தனோதி நிஸ்ஸக்கத்தே² ஸாமிவசனமேதங், அத்ததோதி அத்தோ². கு³ணேஹி அத்தனோ விஸிட்ட²தரஸ்ஸாதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. தரக்³க³ஹணஞ்செத்த² ‘‘அனுத்தரோ’’தி பத³ஸ்ஸ அத்த²னித்³தே³ஸதாய கதங், ந விஸிட்ட²ஸ்ஸ கஸ்ஸசி அத்தி²தாய. ஸதே³வகே ஹி லோகே ஸதி³ஸகப்போபி நாம கோசி ததா²க³தஸ்ஸ நத்தி², குதோ ஸதி³ஸோ, விஸிட்டே² பன கா கதா². கஸ்ஸசீதி கஸ்ஸசிபி. அபி⁴ப⁴வதீதி ஸீலஸம்பதா³ய உபனிஸ்ஸயபூ⁴தானங் ஹிரொத்தப்பமெத்தாகருணானங் விஸேஸபச்சயானங் ஸத்³தா⁴ஸதிவீரியபஞ்ஞானஞ்ச உக்கங்ஸப்பத்தியா ஸமுதா³க³மதோ பட்டா²ய ந அஞ்ஞஸாதா⁴ரணோ ஸவாஸனபடிபக்க²ஸ்ஸ பஹீனத்தா உக்கங்ஸபாரமிப்பத்தோ ஸத்து² ஸீலகு³ணோ, தேன ப⁴க³வா ஸதே³வகங் லோகங் அஞ்ஞத³த்து² அபி⁴பு⁴ய்ய பவத்ததி, ந ஸயங் கேனசி அபி⁴பு⁴ய்யதீதி அதி⁴ப்பாயோ. ஏவங் ஸமாதி⁴கு³ணாதீ³ஸுபி யதா²ரஹங் வத்தப்³ப³ங். ஸீலாத³யோ சேதே லோகியலோகுத்தரமிஸ்ஸகா வேதி³தப்³பா³, விமுத்திஞாணத³ஸ்ஸனங் பன லோகியங் காமாவசரமேவ.

Idāni anuttaroti padassa atthaṃ saṃvaṇṇento āha ‘‘attano pana guṇehī’’tiādi. Tattha attanoti nissakkatthe sāmivacanametaṃ, attatoti attho. Guṇehi attano visiṭṭhatarassāti sambandho. Taraggahaṇañcettha ‘‘anuttaro’’ti padassa atthaniddesatāya kataṃ, na visiṭṭhassa kassaci atthitāya. Sadevake hi loke sadisakappopi nāma koci tathāgatassa natthi, kuto sadiso, visiṭṭhe pana kā kathā. Kassacīti kassacipi. Abhibhavatīti sīlasampadāya upanissayabhūtānaṃ hirottappamettākaruṇānaṃ visesapaccayānaṃ saddhāsativīriyapaññānañca ukkaṃsappattiyā samudāgamato paṭṭhāya na aññasādhāraṇo savāsanapaṭipakkhassa pahīnattā ukkaṃsapāramippatto satthu sīlaguṇo, tena bhagavā sadevakaṃ lokaṃ aññadatthu abhibhuyya pavattati, na sayaṃ kenaci abhibhuyyatīti adhippāyo. Evaṃ samādhiguṇādīsupi yathārahaṃ vattabbaṃ. Sīlādayo cete lokiyalokuttaramissakā veditabbā, vimuttiñāṇadassanaṃ pana lokiyaṃ kāmāvacarameva.

யதி³ ஏவங் கத²ங் தேன ஸதே³வகங் லோகங் அபி⁴ப⁴வதீதி? தஸ்ஸபி ஆனுபா⁴வதோ அஸதி³ஸத்தா. தம்பி ஹி விஸயதோ பவத்திதோ பவத்திஆகாரதோ ச உத்தரிதரமேவ. தஞ்ஹி அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணங் ஸத்து² விமுத்திகு³ணங் ஆரப்³ப⁴ பவத்ததி, பவத்தமானஞ்ச அதக்காவசரங் பரமக³ம்பீ⁴ரங் ஸண்ஹங் ஸுகு²மங் ஸாதிஸயங் படிபக்க²த⁴ம்மானங் ஸுப்பஹீனத்தா ஸுட்டு² பாகடங் விபூ⁴ததரங் கத்வா பவத்ததி, ஸம்மதே³வ ச வஸீபா⁴வஸ்ஸ பாபகத்தா ப⁴வங்க³பரிவாஸஸ்ஸ ச அதிபரித்தகத்தா லஹு லஹு பவத்ததீதி.

Yadi evaṃ kathaṃ tena sadevakaṃ lokaṃ abhibhavatīti? Tassapi ānubhāvato asadisattā. Tampi hi visayato pavattito pavattiākārato ca uttaritarameva. Tañhi anaññasādhāraṇaṃ satthu vimuttiguṇaṃ ārabbha pavattati, pavattamānañca atakkāvacaraṃ paramagambhīraṃ saṇhaṃ sukhumaṃ sātisayaṃ paṭipakkhadhammānaṃ suppahīnattā suṭṭhu pākaṭaṃ vibhūtataraṃ katvā pavattati, sammadeva ca vasībhāvassa pāpakattā bhavaṅgaparivāsassa ca atiparittakattā lahu lahu pavattatīti.

ஏவங் ஸீலாதி³கு³ணேஹி ப⁴க³வதோ உத்தரிதரஸ்ஸ அபா⁴வங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி ஸதி³ஸஸ்ஸபி அபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸீலகு³ணேனபி அஸமோ’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² அஸமோதி ஏகஸ்மிங் காலே நத்தி² ஏதஸ்ஸ ஸீலாதி³கு³ணேன ஸமோ ஸதி³ஸோதி அஸமோ. ததா² அஸமேஹி ஸமோ அஸமஸமோ. அஸமா வா ஸமா ஏதஸ்ஸாதி அஸமஸமோ. ஸீலாதி³கு³ணேன நத்தி² ஏதஸ்ஸ படிமாதி அப்படிமோ. ஸேஸபத³த்³வயேபி ஏஸேவ நயோ. தத்த² உபமாமத்தங் படிமா, ஸதி³ஸூபமா படிபா⁴கோ³, யுக³க்³கா³ஹவஸேன டி²தோ படிபுக்³க³லோதி வேதி³தப்³போ³.

Evaṃ sīlādiguṇehi bhagavato uttaritarassa abhāvaṃ dassetvā idāni sadisassapi abhāvaṃ dassetuṃ ‘‘sīlaguṇenapi asamo’’tiādi vuttaṃ. Tattha asamoti ekasmiṃ kāle natthi etassa sīlādiguṇena samo sadisoti asamo. Tathā asamehi samo asamasamo. Asamā vā samā etassāti asamasamo. Sīlādiguṇena natthi etassa paṭimāti appaṭimo. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tattha upamāmattaṃ paṭimā, sadisūpamā paṭibhāgo, yugaggāhavasena ṭhito paṭipuggaloti veditabbo.

ந கோ² பனாஹங் பி⁴க்க²வே ஸமனுபஸ்ஸாமீதிஆதீ³ஸு மம ஸமந்தசக்கு²னா ஹத்த²தலே ஆமலகங் விய ஸப்³ப³ங் லோகங் பஸ்ஸந்தோபி தத்த² ஸதே³வகே…பே॰… பஜாய அத்தனோ அத்ததோ ஸீலஸம்பன்னதரங் ஸம்பன்னதரஸீலங் கஞ்சிபி புக்³க³லங் ந கோ² பன பஸ்ஸாமி தாதி³ஸஸ்ஸ அபா⁴வதோதி அதி⁴ப்பாயோ.

Na kho panāhaṃ bhikkhave samanupassāmītiādīsu mama samantacakkhunā hatthatale āmalakaṃ viya sabbaṃ lokaṃ passantopi tattha sadevake…pe… pajāya attano attato sīlasampannataraṃ sampannatarasīlaṃ kañcipi puggalaṃ na kho pana passāmi tādisassa abhāvatoti adhippāyo.

அக்³க³ப்பஸாத³ஸுத்தாதீ³னீதி எத்த² –

Aggappasādasuttādīnīti ettha –

‘‘யாவதா, பி⁴க்க²வே, ஸத்தா அபதா³ வா த்³விபதா³ வா சதுப்பதா³ வா ப³ஹுப்பதா³ வா ரூபினோ வா அரூபினோ வா ஸஞ்ஞினோ வா அஸஞ்ஞினோ வா நேவஸஞ்ஞீனாஸஞ்ஞினோ வா, ததா²க³தோ தேஸங் அக்³க³மக்கா²யதி அரஹங் ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴. யே, பி⁴க்க²வே, பு³த்³தே⁴ பஸன்னா, அக்³கே³ தே பஸன்னா. அக்³கே³ கோ² பன பஸன்னானங் அக்³கோ³ விபாகோ ஹோதீ’’தி (அ॰ நி॰ 4.34; இதிவு॰ 90) –

‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā rūpino vā arūpino vā saññino vā asaññino vā nevasaññīnāsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati arahaṃ sammāsambuddho. Ye, bhikkhave, buddhe pasannā, agge te pasannā. Agge kho pana pasannānaṃ aggo vipāko hotī’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) –

இத³ங் அக்³க³ப்பஸாத³ஸுத்தங். ஆதி³-ஸத்³தே³ன –

Idaṃ aggappasādasuttaṃ. Ādi-saddena –

‘‘ஸதே³வகே, பி⁴க்க²வே, லோகே…பே॰… ஸதே³வமனுஸ்ஸாய ததா²க³தோ அபி⁴பூ⁴ அனபி⁴பூ⁴தோ அஞ்ஞத³த்து² த³ஸோ வஸவத்தீ, தஸ்மா ததா²க³தோதி வுச்சதீ’’தி (அ॰ நி॰ 4.23; தீ³॰ நி॰ 3.188) –

‘‘Sadevake, bhikkhave, loke…pe… sadevamanussāya tathāgato abhibhū anabhibhūto aññadatthu daso vasavattī, tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti (a. ni. 4.23; dī. ni. 3.188) –

ஏவமாதீ³னி ஸுத்தபதா³னி வேதி³தப்³பா³னி. ஆதி³கா கா³தா²யோதி –

Evamādīni suttapadāni veditabbāni. Ādikā gāthāyoti –

‘‘அஹஞ்ஹி அரஹா லோகே, அஹங் ஸத்தா² அனுத்தரோ;

‘‘Ahañhi arahā loke, ahaṃ satthā anuttaro;

ஏகொம்ஹி ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴, ஸீதிபூ⁴தொஸ்மி நிப்³பு³தோ. (மஹாவ॰ 11; ம॰ நி॰ 1.285; 2.341);

Ekomhi sammāsambuddho, sītibhūtosmi nibbuto. (mahāva. 11; ma. ni. 1.285; 2.341);

‘‘த³ந்தோ த³மயதங் ஸெட்டோ², ஸந்தோ ஸமயதங் இஸி;

‘‘Danto damayataṃ seṭṭho, santo samayataṃ isi;

முத்தோ மோசயதங் அக்³கோ³, திண்ணோ தாரயதங் வரோ. (இதிவு॰ 112)

Mutto mocayataṃ aggo, tiṇṇo tārayataṃ varo. (itivu. 112)

‘‘நயிமஸ்மிங் லோகே பரஸ்மிங் வா பன,

‘‘Nayimasmiṃ loke parasmiṃ vā pana,

பு³த்³தே⁴ன ஸெட்டோ² ஸதி³ஸோ ச விஜ்ஜதி;

Buddhena seṭṭho sadiso ca vijjati;

ஆஹுனெய்யானங் பரமாஹுதிங் க³தோ,

Āhuneyyānaṃ paramāhutiṃ gato,

புஞ்ஞத்தி²கானங் விபுலப்ப²லேஸின’’ந்தி. (வி॰ வ॰ 1047; கதா²॰ 799) –

Puññatthikānaṃ vipulapphalesina’’nti. (vi. va. 1047; kathā. 799) –

ஏவமாதி³கா கா³தா² வித்தா²ரேதப்³பா³.

Evamādikā gāthā vitthāretabbā.

புரிஸத³ம்மஸாரதீ²திஆதீ³ஸு த³மிதப்³பா³தி த³ம்மா, த³மிதுங் அரஹரூபா. புரிஸா ச தே த³ம்மா சாதி புரிஸத³ம்மா. விஸேஸனஸ்ஸ செத்த² பரனிபாதங் கத்வா நித்³தே³ஸோ, த³ம்மபுரிஸாதி அத்தோ². ‘‘ஸதிபி மாதுகா³மஸ்ஸபி த³ம்மபா⁴வே புரிஸக்³க³ஹணங் உக்கட்ட²பரிச்சே²த³வஸேனா’’தி வத³ந்தி. ஸாரேதீதி இமஸ்ஸ அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘த³மேதீ’’திஆதி³. தத்த² த³மேதீதி ஸமேதி, காயஸமாதீ³ஹி யோஜேதீதி அத்தோ². தங் பன காயஸமாதீ³ஹி யோஜனங் யதா²ரஹங் தத³ங்க³வினயாதீ³ஸு பதிட்டா²பனங் ஹோதீதி ஆஹ ‘‘வினேதீதி வுத்தங் ஹோதீ’’தி. அத³ந்தாதி இத³ங் ஸப்³பே³ன ஸப்³ப³ங் த³மதங் அனுபக³தா புரிஸத³ம்மாதி வுத்தாதி கத்வா வுத்தங். யே பன விப்பகதத³ம்மபா⁴வா ஸப்³ப³தா² த³மேதப்³ப³தங் நாதிவத்தா, தேபி புரிஸத³ம்மா ஏவ, யதோ தே ஸத்தா² த³மேதி. ப⁴க³வா ஹி விஸுத்³த⁴ஸீலஸ்ஸ பட²மஜ்ஜா²னங் ஆசிக்க²தி, பட²மஜ்ஜா²னலாபி⁴னோ து³தியஜ்ஜா²னந்திஆதி³னா தஸ்ஸ தஸ்ஸ உபரூபரி விஸேஸங் ஆசிக்க²ந்தோ ஏகதே³ஸேன த³ந்தேபி ஸமேதி. தேனேவ வுத்தங் விஸுத்³தி⁴மக்³கே³ (விஸுத்³தி⁴॰ 1.139) ‘‘அபி ச ஸோ ப⁴க³வா விஸுத்³த⁴ஸீலாதீ³னங் பட²மஜ்ஜா²னாதீ³னி ஸோதாபன்னாதீ³னஞ்ச உத்தரிமக்³க³ப்படிபத³ங் ஆசிக்க²ந்தோ த³ந்தேபி த³மேதியேவா’’தி. அத² வா ஸப்³பே³ன ஸப்³ப³ங் அத³ந்தா ஏகதே³ஸேன த³ந்தா ச இத⁴ அத³ந்தக்³க³ஹணேனேவ ஸங்க³ஹிதாதி வேதி³தப்³ப³ங். த³மேதுங் யுத்தாதி த³மனாரஹா.

Purisadammasārathītiādīsu damitabbāti dammā, damituṃ araharūpā. Purisā ca te dammā cāti purisadammā. Visesanassa cettha paranipātaṃ katvā niddeso, dammapurisāti attho. ‘‘Satipi mātugāmassapi dammabhāve purisaggahaṇaṃ ukkaṭṭhaparicchedavasenā’’ti vadanti. Sāretīti imassa atthaṃ dassento āha ‘‘dametī’’tiādi. Tattha dametīti sameti, kāyasamādīhi yojetīti attho. Taṃ pana kāyasamādīhi yojanaṃ yathārahaṃ tadaṅgavinayādīsu patiṭṭhāpanaṃ hotīti āha ‘‘vinetīti vuttaṃ hotī’’ti. Adantāti idaṃ sabbena sabbaṃ damataṃ anupagatā purisadammāti vuttāti katvā vuttaṃ. Ye pana vippakatadammabhāvā sabbathā dametabbataṃ nātivattā, tepi purisadammā eva, yato te satthā dameti. Bhagavā hi visuddhasīlassa paṭhamajjhānaṃ ācikkhati, paṭhamajjhānalābhino dutiyajjhānantiādinā tassa tassa uparūpari visesaṃ ācikkhanto ekadesena dantepi sameti. Teneva vuttaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.139) ‘‘api ca so bhagavā visuddhasīlādīnaṃ paṭhamajjhānādīni sotāpannādīnañca uttarimaggappaṭipadaṃ ācikkhanto dantepi dametiyevā’’ti. Atha vā sabbena sabbaṃ adantā ekadesena dantā ca idha adantaggahaṇeneva saṅgahitāti veditabbaṃ. Dametuṃ yuttāti damanārahā.

திரச்சா²னபுரிஸாதிஆதீ³ஸு உத்³த⁴ங் அனுக்³க³ந்த்வா திரியங் அஞ்சிதா க³தா வட்³டி⁴தாதி திரச்சா²னா, தே³வமனுஸ்ஸாத³யோ விய உத்³த⁴ங் தீ³க⁴ங் அஹுத்வா திரியங் தீ³கா⁴தி அத்தோ². திரச்சா²னாயேவ புரிஸா திரச்சா²னபுரிஸா. மனஸ்ஸ உஸ்ஸன்னதாய மனுஸ்ஸா. ஸதிஸூரபா⁴வப்³ரஹ்மசரியயொக்³யதாதி³கு³ணவஸேன உபசிதமானஸா உக்கட்ட²கு³ணசித்தா. கே பன தே? ஜம்பு³தீ³பவாஸினோ ஸத்தவிஸேஸா. தேனாஹ ப⁴க³வா –

Tiracchānapurisātiādīsu uddhaṃ anuggantvā tiriyaṃ añcitā gatā vaḍḍhitāti tiracchānā, devamanussādayo viya uddhaṃ dīghaṃ ahutvā tiriyaṃ dīghāti attho. Tiracchānāyeva purisā tiracchānapurisā. Manassa ussannatāya manussā. Satisūrabhāvabrahmacariyayogyatādiguṇavasena upacitamānasā ukkaṭṭhaguṇacittā. Ke pana te? Jambudīpavāsino sattavisesā. Tenāha bhagavā –

‘‘தீஹி, பி⁴க்க²வே, டா²னேஹி ஜம்பு³தீ³பகா மனுஸ்ஸா உத்தரகுருகே ச மனுஸ்ஸே அதி⁴க்³க³ண்ஹந்தி தே³வே ச தாவதிங்ஸே. கதமேஹி தீஹி? ஸூரா ஸதிமந்தோ இத⁴ ப்³ரஹ்மசரியவாஸோ’’தி (அ॰ நி॰ 9.21).

‘‘Tīhi, bhikkhave, ṭhānehi jambudīpakā manussā uttarakuruke ca manusse adhiggaṇhanti deve ca tāvatiṃse. Katamehi tīhi? Sūrā satimanto idha brahmacariyavāso’’ti (a. ni. 9.21).

ததா² ஹி பு³த்³தா⁴ ப⁴க³வந்தோ பச்சேகபு³த்³தா⁴ அக்³க³ஸாவகா மஹாஸாவகா சக்கவத்தினோ அஞ்ஞே ச மஹானுபா⁴வா ஸத்தா தத்தே²வ உப்பஜ்ஜந்தி. தேஹி ஸமானரூபாதி³தாய பன ஸத்³தி⁴ங் பரித்ததீ³பவாஸீஹி இதரமஹாதீ³பவாஸினோபி மனுஸ்ஸாத்வேவ பஞ்ஞாயிங்ஸூதி ஏகே. அபரே பன ப⁴ணந்தி – லோபா⁴தீ³ஹி ச அலோபா⁴தீ³ஹி ச ஸஹிதஸ்ஸ மனஸ்ஸ உஸ்ஸன்னதாய மனுஸ்ஸா. யே ஹி ஸத்தா மனுஸ்ஸஜாதிகா, தேஸு விஸேஸதோ லோபா⁴த³யோ அலோபா⁴த³யோ ச உஸ்ஸன்னா, தே லோபா⁴தி³உஸ்ஸன்னதாய அபாயமக்³க³ங், அலோபா⁴தி³உஸ்ஸன்னதாய ஸுக³திமக்³க³ங் நிப்³பா³னகா³மிமக்³க³ஞ்ச பூரெந்தி, தஸ்மா லோபா⁴தீ³ஹி அலோபா⁴தீ³ஹி ச ஸஹிதஸ்ஸ மனஸ்ஸ உஸ்ஸன்னதாய பரித்ததீ³பவாஸீஹி ஸத்³தி⁴ங் சதுமஹாதீ³பவாஸினோ ஸத்தவிஸேஸா மனுஸ்ஸாதி வுச்சந்தி. லோகியா பன ‘‘மனுனோ அபச்சபா⁴வேன மனுஸ்ஸா’’தி வத³ந்தி. மனு நாம பட²மகப்பிகோ லோகமரியாதா³ய ஆதி³பூ⁴தோ ஹிதாஹிதவிதா⁴யகோ ஸத்தானங் பிதுட்டா²னியோ, யோ ஸாஸனே மஹாஸம்மதோதி வுச்சதி, பச்சக்க²தோ பரம்பராய ச தஸ்ஸ ஓவாதா³னுஸாஸனியங் டி²தா தஸ்ஸ புத்தஸதி³ஸதாய மனுஸ்ஸா மானுஸாதி ச வுச்சந்தி. ததோ ஏவ ஹி தே மாணவா ‘‘மனுஜா’’தி ச வோஹரீயந்தி, மனுஸ்ஸா ச தே புரிஸா சாதி மனுஸ்ஸபுரிஸா.

Tathā hi buddhā bhagavanto paccekabuddhā aggasāvakā mahāsāvakā cakkavattino aññe ca mahānubhāvā sattā tattheva uppajjanti. Tehi samānarūpāditāya pana saddhiṃ parittadīpavāsīhi itaramahādīpavāsinopi manussātveva paññāyiṃsūti eke. Apare pana bhaṇanti – lobhādīhi ca alobhādīhi ca sahitassa manassa ussannatāya manussā. Ye hi sattā manussajātikā, tesu visesato lobhādayo alobhādayo ca ussannā, te lobhādiussannatāya apāyamaggaṃ, alobhādiussannatāya sugatimaggaṃ nibbānagāmimaggañca pūrenti, tasmā lobhādīhi alobhādīhi ca sahitassa manassa ussannatāya parittadīpavāsīhi saddhiṃ catumahādīpavāsino sattavisesā manussāti vuccanti. Lokiyā pana ‘‘manuno apaccabhāvena manussā’’ti vadanti. Manu nāma paṭhamakappiko lokamariyādāya ādibhūto hitāhitavidhāyako sattānaṃ pituṭṭhāniyo, yo sāsane mahāsammatoti vuccati, paccakkhato paramparāya ca tassa ovādānusāsaniyaṃ ṭhitā tassa puttasadisatāya manussā mānusāti ca vuccanti. Tato eva hi te māṇavā ‘‘manujā’’ti ca voharīyanti, manussā ca te purisā cāti manussapurisā.

அமனுஸ்ஸபுரிஸாதி எத்த² ந மனுஸ்ஸாதி அமனுஸ்ஸா. தங்ஸதி³ஸதா எத்த² ஜோதீயதி. தேன மனுஸ்ஸத்தமத்தங் நத்தி², அஞ்ஞங் ஸமானந்தி யக்கா²த³யோ அமனுஸ்ஸாதி அதி⁴ப்பேதா. ந யே கேசி மனுஸ்ஸேஹி அஞ்ஞே, ததா² திரச்சா²னபுரிஸானங் விஸுங் க³ஹணங் கதங். யக்கா²த³யோ ஏவ ச நித்³தி³ட்டா². அபலாலோ ஹிமவந்தவாஸீ, சூளோத³ரமஹோத³ரா நாக³தீ³பவாஸினோ, அக்³கி³ஸிக²தூ⁴மஸிகா² ஸீஹளதீ³பவாஸினோ நிப்³பி³ஸா கதா தோ³ஸவிஸஸ்ஸ வினோத³னேன. தேனாஹ ‘‘ஸரணேஸு ச ஸீலேஸு ச பதிட்டா²பிதா’’தி. கூடத³ந்தாத³யோதி ஆதி³-ஸத்³தே³ன கோ⁴ரமுக²உபாலிக³ஹபதிஆதீ³னங் ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³. ஸக்காத³யோதி ஆதி³-ஸத்³தே³ன அஜகலாபயக்க²ப³கப்³ரஹ்மாதீ³னங் ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³. ஏதேஸங் பன த³மனங் தத்த² தத்த² வுத்தனயேனேவ ஸக்கா விஞ்ஞாதுந்தி அதிப்பபஞ்சபா⁴வதோ இத⁴ ந வுச்சதி. இத³ஞ்செத்த² ஸுத்தங் வித்தா²ரேதப்³ப³ந்தி இத³ங் கேஸீஸுத்தங் ‘‘வினீதா விசித்ரேஹி வினயனூபாயேஹீ’’தி ஏதஸ்மிங் அத்தே² வித்தா²ரேதப்³ப³ங் யதா²ரஹங் ஸண்ஹாதீ³ஹி உபாயேஹி வினயனஸ்ஸ தீ³பனதோ.

Amanussapurisāti ettha na manussāti amanussā. Taṃsadisatā ettha jotīyati. Tena manussattamattaṃ natthi, aññaṃ samānanti yakkhādayo amanussāti adhippetā. Na ye keci manussehi aññe, tathā tiracchānapurisānaṃ visuṃ gahaṇaṃ kataṃ. Yakkhādayo eva ca niddiṭṭhā. Apalālo himavantavāsī, cūḷodaramahodarā nāgadīpavāsino, aggisikhadhūmasikhā sīhaḷadīpavāsino nibbisā katā dosavisassa vinodanena. Tenāha ‘‘saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpitā’’ti. Kūṭadantādayoti ādi-saddena ghoramukhaupāligahapatiādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Sakkādayoti ādi-saddena ajakalāpayakkhabakabrahmādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Etesaṃ pana damanaṃ tattha tattha vuttanayeneva sakkā viññātunti atippapañcabhāvato idha na vuccati. Idañcettha suttaṃ vitthāretabbanti idaṃ kesīsuttaṃ ‘‘vinītā vicitrehi vinayanūpāyehī’’ti etasmiṃ atthe vitthāretabbaṃ yathārahaṃ saṇhādīhi upāyehi vinayanassa dīpanato.

அத்த²பத³ந்தி அத்தா²பி⁴ப்³யஞ்ஜனகங் பத³ங், வாக்யந்தி அத்தோ². வாக்யேன ஹி அத்தா²பி⁴ப்³யத்தி, ந நாமாதி³பத³மத்தேன, ஏகபத³பா⁴வேன ச அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணோ ஸத்து² புரிஸத³ம்மஸாரதி²பா⁴வோ த³ஸ்ஸிதோ ஹோதி. தேனாஹ ‘‘ப⁴க³வா ஹீ’’திஆதி³. அட்ட² தி³ஸாதி அட்ட² ஸமாபத்தியோ. தா ஹி அஞ்ஞமஞ்ஞங் ஸம்ப³ந்தா⁴பி அஸங்கிண்ணபா⁴வேன தி³ஸ்ஸந்தி அபதி³ஸ்ஸந்தி, தி³ஸா வியாதி வா தி³ஸா. அஸஜ்ஜமானாதி ந ஸஜ்ஜமானா வஸீபா⁴வப்பத்தியா நிஸ்ஸங்க³சாரா. தா⁴வந்தீதி ஜவனவுத்தியோக³தோ தா⁴வந்தி. ஏகங்யேவ தி³ஸங் தா⁴வதீதி அத்தனோ காயங் அபரிவத்தந்தோதி அதி⁴ப்பாயோ, ஸத்தா²ரா பன த³மிதா புரிஸத³ம்மா ஏகிரியாபதே²னேவ அட்ட² தி³ஸா தா⁴வந்தி. தேனாஹ ‘‘ஏகபல்லங்கேனேவ நிஸின்னா’’தி. அட்ட² தி³ஸாதி ச நித³ஸ்ஸனமத்தமேதங் லோகியேஹி அக³தபுப்³ப³ங் நிரோத⁴ஸமாபத்திதி³ஸங் அமததி³ஸஞ்ச பக்க²ந்த³னதோ.

Atthapadanti atthābhibyañjanakaṃ padaṃ, vākyanti attho. Vākyena hi atthābhibyatti, na nāmādipadamattena, ekapadabhāvena ca anaññasādhāraṇo satthu purisadammasārathibhāvo dassito hoti. Tenāha ‘‘bhagavā hī’’tiādi. Aṭṭha disāti aṭṭha samāpattiyo. Tā hi aññamaññaṃ sambandhāpi asaṃkiṇṇabhāvena dissanti apadissanti, disā viyāti vā disā. Asajjamānāti na sajjamānā vasībhāvappattiyā nissaṅgacārā. Dhāvantīti javanavuttiyogato dhāvanti. Ekaṃyeva disaṃ dhāvatīti attano kāyaṃ aparivattantoti adhippāyo, satthārā pana damitā purisadammā ekiriyāpatheneva aṭṭha disā dhāvanti. Tenāha ‘‘ekapallaṅkeneva nisinnā’’ti. Aṭṭha disāti ca nidassanamattametaṃ lokiyehi agatapubbaṃ nirodhasamāpattidisaṃ amatadisañca pakkhandanato.

தி³ட்ட²த⁴ம்மிகஸம்பராயிகபரமத்தே²ஹீதிஆதீ³ஸு தி³ட்ட²த⁴ம்மோ வுச்சதி பச்சக்கோ² அத்தபா⁴வோ, தத்த² நியுத்தோதி தி³ட்ட²த⁴ம்மிகோ, இத⁴லோகத்தோ². கம்மகிலேஸவஸேன ஸம்பரேதப்³ப³தோ ஸம்மா க³ந்தப்³ப³தோ ஸம்பராயோ, பரலோகோ. தத்த² நியுத்தோதி ஸம்பராயிகோ, பரலோகத்தோ². பரமோ உத்தமோ அத்தோ² பரமத்தோ², நிப்³பா³னங். தேஹி தி³ட்ட²த⁴ம்மிகஸம்பராயிகபரமத்தே²ஹி. யதா²ரஹந்தி யதா²னுரூபங், தேஸு தேஸு அத்தே²ஸு யோ யோ புக்³க³லோ யங் யங் அரஹதி, தத³னுரூபங். அனுஸாஸதீதி வினேதி தஸ்மிங் தஸ்மிங் அத்தே² பதிட்டா²பேதி. ஸஹ அத்தே²ன வத்ததீதி ஸத்தோ², ப⁴ண்ட³மூலேன வணிஜ்ஜாய தே³ஸந்தரங் க³ச்ச²ந்தோ ஜனஸமூஹோ. ஹிதுபதே³ஸாதி³வஸேன பரிபாலேதப்³போ³ ஸாஸிதப்³போ³ ஸோ ஏதஸ்ஸ அத்தீ²தி ஸத்தா² ஸத்த²வாஹோ நிருத்தினயேன. ஸோ விய ப⁴க³வாதி ஆஹ ‘‘ஸத்தா² வியாதி ஸத்தா², ப⁴க³வா ஸத்த²வாஹோ’’தி.

Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehītiādīsu diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvo, tattha niyuttoti diṭṭhadhammiko, idhalokattho. Kammakilesavasena samparetabbato sammā gantabbato samparāyo, paraloko. Tattha niyuttoti samparāyiko, paralokattho. Paramo uttamo attho paramattho, nibbānaṃ. Tehi diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi. Yathārahanti yathānurūpaṃ, tesu tesu atthesu yo yo puggalo yaṃ yaṃ arahati, tadanurūpaṃ. Anusāsatīti vineti tasmiṃ tasmiṃ atthe patiṭṭhāpeti. Saha atthena vattatīti sattho, bhaṇḍamūlena vaṇijjāya desantaraṃ gacchanto janasamūho. Hitupadesādivasena paripāletabbo sāsitabbo so etassa atthīti satthā satthavāho niruttinayena. So viya bhagavāti āha ‘‘satthā viyāti satthā, bhagavā satthavāho’’ti.

இதா³னி தமத்த²ங் நித்³தே³ஸபாளினயேன த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘யதா² ஸத்த²வாஹோ’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² ஸத்தே²தி ஸத்தி²கே ஜனே. கங் உத³கங் தாரெந்தி எத்தா²தி கந்தாரோ, நிருத³கோ அரஞ்ஞப்பதே³ஸோ. ருள்ஹீவஸேன பன இதரோபி அரஞ்ஞப்பதே³ஸோ ததா² வுச்சதி. சோரகந்தாரந்தி சோரேஹி அதி⁴ட்டி²தகந்தாரங், ததா² வாளகந்தாரங். து³ப்³பி⁴க்க²கந்தாரந்தி து³ல்லப⁴பி⁴க்க²ங் கந்தாரங். தாரேதீதி அகே²மந்தட்டா²னங் அதிக்காமேதி. உத்தாரேதீதிஆதி³ உபஸக்³கே³ன பத³ங் வட்³டெ⁴த்வா வுத்தங். அத² வா உத்தாரேதீதி கே²மந்தபூ⁴மிங் உபனெந்தோ தாரேதி. நித்தாரேதீதி அகே²மந்தட்டா²னதோ நிக்கா²மெந்தோ தாரேதி. பதாரேதீதி பரிக்³க³ஹெத்வா தாரேதி, ஹத்தே²ன பரிக்³க³ஹெத்வா தாரேதி விய தாரேதீதி அத்தோ². ஸப்³ப³ம்பேதங் தாரணுத்தாரணாதி³ கே²மட்டா²னே ட²பனமேவாதி ஆஹ ‘‘கே²மந்தபூ⁴மிங் ஸம்பாபேதீ’’தி. ஸத்தேதி வேனெய்யஸத்தே. மஹாக³ஹனதாய மஹானத்த²தாய து³ன்னித்த²ரதாய ச ஜாதியேவ கந்தாரோ ஜாதிகந்தாரோ, தங் ஜாதிகந்தாரங்.

Idāni tamatthaṃ niddesapāḷinayena dassetuṃ ‘‘yathā satthavāho’’tiādi vuttaṃ. Tattha sattheti satthike jane. Kaṃ udakaṃ tārenti etthāti kantāro, nirudako araññappadeso. Ruḷhīvasena pana itaropi araññappadeso tathā vuccati. Corakantāranti corehi adhiṭṭhitakantāraṃ, tathā vāḷakantāraṃ. Dubbhikkhakantāranti dullabhabhikkhaṃ kantāraṃ. Tāretīti akhemantaṭṭhānaṃ atikkāmeti. Uttāretītiādi upasaggena padaṃ vaḍḍhetvā vuttaṃ. Atha vā uttāretīti khemantabhūmiṃ upanento tāreti. Nittāretīti akhemantaṭṭhānato nikkhāmento tāreti. Patāretīti pariggahetvā tāreti, hatthena pariggahetvā tāreti viya tāretīti attho. Sabbampetaṃ tāraṇuttāraṇādi khemaṭṭhāne ṭhapanamevāti āha ‘‘khemantabhūmiṃ sampāpetī’’ti. Satteti veneyyasatte. Mahāgahanatāya mahānatthatāya dunnittharatāya ca jātiyeva kantāro jātikantāro, taṃ jātikantāraṃ.

உக்கட்ட²பரிச்சே²த³வஸேனாதி உக்கட்ட²ஸத்தபரிச்சே²த³வஸேன. தே³வமனுஸ்ஸா ஏவ ஹி உக்கட்ட²ஸத்தா, ந திரச்சா²னாத³யோ. ஏதந்தி ‘‘தே³வமனுஸ்ஸான’’ந்தி ஏதங் வசனங். ப⁴ப்³ப³புக்³க³லபரிச்சே²த³வஸேனாதி ஸம்மத்தனியாமோக்கமனஸ்ஸ யொக்³யபுக்³க³லஸ்ஸ பரிச்சி²ந்த³னவஸேன. ப⁴க³வதோதி நிஸ்ஸக்கே ஸாமிவசனங் யதா² ‘‘உபஜ்ஜா²யதோ அஜ்ஜே²தீ’’தி. ப⁴க³வதோ ஸந்திகே வாதி அத்தோ². உபனிஸ்ஸயஸம்பத்திந்தி திஹேதுகபடிஸந்தி⁴ஆதி³கங் மக்³க³ப²லாதி⁴க³மஸ்ஸ ப³லவகாரணங். க³க்³க³ராயாதி க³க்³க³ராய நாம ரஞ்ஞோ தே³வியா, தாய வா காரிதத்தா ‘‘க³க்³க³ரா’’தி லத்³த⁴னாமாய. ஸரே நிமித்தங் அக்³க³ஹேஸீதி ‘‘த⁴ம்மோ ஏஸோ வுச்சதீ’’தி த⁴ம்மஸஞ்ஞாய ஸரே நிமித்தங் க³ண்ஹி, க³ண்ஹந்தோ ச பஸன்னசித்தோ பரிஸபரியந்தே நிபஜ்ஜி. ஸன்னிரும்பி⁴த்வா அட்டா²ஸீதி தஸ்ஸ ஸீஸே த³ண்ட³ஸ்ஸ ட²பிதபா⁴வங் அபஸ்ஸந்தோ தத்த² த³ண்ட³ங் உப்பீளெத்வா அட்டா²ஸி. மண்டூ³கோபி த³ண்டே³ ட²பிதேபி உப்பீளிதேபி த⁴ம்மக³தேன பஸாதே³ன விஸ்ஸரமகரொந்தோவ காலமகாஸி. தே³வலோகே நிப்³ப³த்தஸத்தானங் அயங் த⁴ம்மதா, யா ‘‘குதோஹங் இத⁴ நிப்³ப³த்தோ, தத்த² கின்னு கோ² கம்மமகாஸி’’ந்தி ஆவஜ்ஜனா. தஸ்மா அத்தனோ புரிமப⁴வஸ்ஸ தி³ட்ட²த்தா ஆஹ ‘‘அரே அஹம்பி நாம இத⁴ நிப்³ப³த்தோ’’தி. ப⁴க³வதோ பாதே³ ஸிரஸா வந்தீ³தி கதஞ்ஞுதாஸங்வட்³டி⁴தேன பேமகா³ரவப³ஹுமானேன வந்தி³.

Ukkaṭṭhaparicchedavasenāti ukkaṭṭhasattaparicchedavasena. Devamanussā eva hi ukkaṭṭhasattā, na tiracchānādayo. Etanti ‘‘devamanussāna’’nti etaṃ vacanaṃ. Bhabbapuggalaparicchedavasenāti sammattaniyāmokkamanassa yogyapuggalassa paricchindanavasena. Bhagavatoti nissakke sāmivacanaṃ yathā ‘‘upajjhāyato ajjhetī’’ti. Bhagavato santike vāti attho. Upanissayasampattinti tihetukapaṭisandhiādikaṃ maggaphalādhigamassa balavakāraṇaṃ. Gaggarāyāti gaggarāya nāma rañño deviyā, tāya vā kāritattā ‘‘gaggarā’’ti laddhanāmāya. Sare nimittaṃ aggahesīti ‘‘dhammo eso vuccatī’’ti dhammasaññāya sare nimittaṃ gaṇhi, gaṇhanto ca pasannacitto parisapariyante nipajji. Sannirumbhitvā aṭṭhāsīti tassa sīse daṇḍassa ṭhapitabhāvaṃ apassanto tattha daṇḍaṃ uppīḷetvā aṭṭhāsi. Maṇḍūkopi daṇḍe ṭhapitepi uppīḷitepi dhammagatena pasādena vissaramakarontova kālamakāsi. Devaloke nibbattasattānaṃ ayaṃ dhammatā, yā ‘‘kutohaṃ idha nibbatto, tattha kinnu kho kammamakāsi’’nti āvajjanā. Tasmā attano purimabhavassa diṭṭhattā āha ‘‘are ahampi nāma idha nibbatto’’ti. Bhagavato pāde sirasā vandīti kataññutāsaṃvaḍḍhitena pemagāravabahumānena vandi.

ஜானந்தோவ புச்சீ²தி மஹாஜனஸ்ஸ கம்மப²லங் பு³த்³தா⁴னுபா⁴வஞ்ச பச்சக்க²ங் காதுகாமோ ப⁴க³வா ‘‘கோ மே வந்த³தீ’’தி கா³தா²ய புச்சி². தத்த² (வி॰ வ॰ அட்ட²॰ 857) கோதி தே³வனாக³யக்க²க³ந்த⁴ப்³பா³தீ³ஸு கோ, கதமோதி அத்தோ². மேதி மம. பாதா³னீதி பாதே³. இத்³தி⁴யாதி இமாய ஏவரூபாய தே³வித்³தி⁴யா. யஸஸாதி இமினா ஏதி³ஸேன யஸேன ச பரிவாரேன ச. ஜலந்தி விஜ்ஜோதமானோ. அபி⁴க்கந்தேனாதி அதிவிய கந்தேன காமனீயேன ஸுந்த³ரேன. வண்ணேனாதி ச²விவண்ணேன ஸரீரவண்ணனிபா⁴ய. ஸப்³பா³ ஓபா⁴ஸயங் தி³ஸாதி ஸப்³பா³ த³ஸபி தி³ஸா பபா⁴ஸெந்தோ, சந்தோ³ விய ஸூரியோ விய ச ஏகோபா⁴ஸங் ஏகாலோகங் கரொந்தோதி அத்தோ².

Jānantovapucchīti mahājanassa kammaphalaṃ buddhānubhāvañca paccakkhaṃ kātukāmo bhagavā ‘‘ko me vandatī’’ti gāthāya pucchi. Tattha (vi. va. aṭṭha. 857) koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko, katamoti attho. Meti mama. Pādānīti pāde. Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā. Yasasāti iminā edisena yasena ca parivārena ca. Jalanti vijjotamāno. Abhikkantenāti ativiya kantena kāmanīyena sundarena. Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya. Sabbā obhāsayaṃ disāti sabbā dasapi disā pabhāsento, cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti attho.

ஏவங் பன ப⁴க³வதா புச்சி²தோ தே³வபுத்தோ அத்தானங் பவேதெ³ந்தோ ‘‘மண்டூ³கோஹங் புரே ஆஸி’’ந்தி கா³த²மாஹ. தத்த² புரேதி புரிமஜாதியங். உத³கேதி இத³ங் ததா³ அத்தனோ உப்பத்திட்டா²னத³ஸ்ஸனங். உத³கே மண்டூ³கோதி தேன உத்³து⁴மாயிகாதி³கஸ்ஸ த²லே மண்டூ³கஸ்ஸ நிவத்தனங் கதங் ஹோதி. கா³வோ சரந்தி எத்தா²தி கோ³சரோ, கு³ன்னங் கா⁴ஸேஸனட்டா²னங். இத⁴ பன கோ³சரோ வியாதி கோ³சரோ, வாரி உத³கங் கோ³சரோ ஏதஸ்ஸாதி வாரிகோ³சரோ. உத³கசாரீபி ஹி கோசி கச்ச²பாதி³ அவாரிகோ³சரோபி ஹோதீதி ‘‘வாரிகோ³சரோ’’தி விஸேஸெத்வா வுத்தங். தவ த⁴ம்மங் ஸுணந்தஸ்ஸாதி ப்³ரஹ்மஸ்ஸரேன கரவீகருதமஞ்ஜுனா தே³ஸெந்தஸ்ஸ தவ த⁴ம்மங் ‘‘த⁴ம்மோ ஏஸோ வுச்சதீ’’தி ஸரே நிமித்தக்³கா³ஹவஸேன ஸுணந்தஸ்ஸ. அனாத³ரே சேதங் ஸாமிவசனங். அவதீ⁴ வச்ச²பாலகோதி வச்சே² ரக்க²ந்தோ கோ³பாலகதா³ரகோ மம ஸமீபங் ஆக³ந்த்வா த³ண்ட³மோலுப்³ப⁴ திட்ட²ந்தோ மம ஸீஸே த³ண்ட³ங் ஸன்னிரும்பி⁴த்வா மங் மாரேஸீதி அத்தோ².

Evaṃ pana bhagavatā pucchito devaputto attānaṃ pavedento ‘‘maṇḍūkohaṃ pure āsi’’nti gāthamāha. Tattha pureti purimajātiyaṃ. Udaketi idaṃ tadā attano uppattiṭṭhānadassanaṃ. Udake maṇḍūkoti tena uddhumāyikādikassa thale maṇḍūkassa nivattanaṃ kataṃ hoti. Gāvo caranti etthāti gocaro, gunnaṃ ghāsesanaṭṭhānaṃ. Idha pana gocaro viyāti gocaro, vāri udakaṃ gocaro etassāti vārigocaro. Udakacārīpi hi koci kacchapādi avārigocaropi hotīti ‘‘vārigocaro’’ti visesetvā vuttaṃ. Tava dhammaṃ suṇantassāti brahmassarena karavīkarutamañjunā desentassa tava dhammaṃ ‘‘dhammo eso vuccatī’’ti sare nimittaggāhavasena suṇantassa. Anādare cetaṃ sāmivacanaṃ. Avadhī vacchapālakoti vacche rakkhanto gopālakadārako mama samīpaṃ āgantvā daṇḍamolubbha tiṭṭhanto mama sīse daṇḍaṃ sannirumbhitvā maṃ māresīti attho.

ஸிதங் கத்வாதி ‘‘ததா² பரித்ததரேனபி புஞ்ஞானுபா⁴வேன ஏவங் அதிவிய உளாரா லோகியலோகுத்தரஸம்பத்தியோ லப்³ப⁴ந்தீ’’தி பீதிஸோமனஸ்ஸஜாதோ பா⁴ஸுரதரத⁴வளவிப்பு²ரந்தத³ஸனக²கிரணாவளீஹி பி⁴ய்யோஸோ மத்தாய தங் பதே³ஸங் ஓபா⁴ஸெந்தோ ஸிதங் கத்வா. பீதிஸோமனஸ்ஸவஸேன ஹி ஸோ –

Sitaṃ katvāti ‘‘tathā parittatarenapi puññānubhāvena evaṃ ativiya uḷārā lokiyalokuttarasampattiyo labbhantī’’ti pītisomanassajāto bhāsurataradhavaḷavipphurantadasanakhakiraṇāvaḷīhi bhiyyoso mattāya taṃ padesaṃ obhāsento sitaṃ katvā. Pītisomanassavasena hi so –

‘‘முஹுத்தங் சித்தபஸாத³ஸ்ஸ, இத்³தி⁴ங் பஸ்ஸ யஸஞ்ச மே;

‘‘Muhuttaṃ cittapasādassa, iddhiṃ passa yasañca me;

ஆனுபா⁴வஞ்ச மே பஸ்ஸ, வண்ணங் பஸ்ஸ ஜுதிஞ்ச மே.

Ānubhāvañca me passa, vaṇṇaṃ passa jutiñca me.

‘‘யே ச தே தீ³க⁴மத்³தா⁴னங், த⁴ம்மங் அஸ்ஸோஸுங் கோ³தம;

‘‘Ye ca te dīghamaddhānaṃ, dhammaṃ assosuṃ gotama;

பத்தா தே அசலட்டா²னங், யத்த² க³ந்த்வா ந ஸோசரே’’தி. (வி॰ வ॰ 859-860) –

Pattā te acalaṭṭhānaṃ, yattha gantvā na socare’’ti. (vi. va. 859-860) –

இமா த்³வே கா³தா² வத்வா பக்காமி.

Imā dve gāthā vatvā pakkāmi.

யங் பன கிஞ்சீதி எத்த² யந்தி அனியமிதவசனங், ததா² கிஞ்சீதி. பனாதி வசனாலங்காரமத்தங். தஸ்மா யங் கிஞ்சீதி ஞெய்யஸ்ஸ அனவஸேஸபரியாதா³னங் கதங் ஹோதி. பனாதி வா விஸேஸத்த²தீ³பகோ நிபாதோ. தேன ‘‘ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴’’தி இமினா ஸங்கே²பதோ வித்தா²ரதோ ச ஸத்து² சதுஸச்சாபி⁴ஸம்போ³தோ⁴ வுத்தோ. பு³த்³தோ⁴தி பன இமினா தத³ஞ்ஞஸ்ஸபி ஞெய்யஸ்ஸ அவபோ³தோ⁴. புரிமேன வா ஸத்து² படிவேத⁴ஞாணானுபா⁴வோ, பச்சி²மேன தே³ஸனாஞாணானுபா⁴வோ. பீ-தி உபரி வுச்சமானோ விஸேஸோ ஜோதீயதி. விமொக்க²ந்திகஞாணவஸேனாதி எத்த² ஸப்³ப³ஸோ படிபக்கே²ஹி விமுச்சதீதி விமொக்கோ², அக்³க³மக்³கோ³, தஸ்ஸ அந்தோ, அக்³க³ப²லங், தஸ்மிங் லத்³தே⁴ லத்³த⁴ப்³ப³தோ தத்த² ப⁴வங் விமொக்க²ந்திகங், ஞாணங் ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணேன ஸத்³தி⁴ங் ஸப்³ப³ம்பி பு³த்³த⁴ஞாணங்.

Yaṃ pana kiñcīti ettha yanti aniyamitavacanaṃ, tathā kiñcīti. Panāti vacanālaṅkāramattaṃ. Tasmā yaṃ kiñcīti ñeyyassa anavasesapariyādānaṃ kataṃ hoti. Panāti vā visesatthadīpako nipāto. Tena ‘‘sammāsambuddho’’ti iminā saṅkhepato vitthārato ca satthu catusaccābhisambodho vutto. Buddhoti pana iminā tadaññassapi ñeyyassa avabodho. Purimena vā satthu paṭivedhañāṇānubhāvo, pacchimena desanāñāṇānubhāvo. Pī-ti upari vuccamāno viseso jotīyati. Vimokkhantikañāṇavasenāti ettha sabbaso paṭipakkhehi vimuccatīti vimokkho, aggamaggo, tassa anto, aggaphalaṃ, tasmiṃ laddhe laddhabbato tattha bhavaṃ vimokkhantikaṃ, ñāṇaṃ sabbaññutaññāṇena saddhiṃ sabbampi buddhañāṇaṃ.

ஏவங் பவத்தோதி எத்த² –

Evaṃ pavattoti ettha –

‘‘ஸப்³ப³ஞ்ஞுதாய பு³த்³தோ⁴, ஸப்³ப³த³ஸ்ஸாவிதாய பு³த்³தோ⁴, அனஞ்ஞனெய்யதாய பு³த்³தோ⁴, விஸவிதாய பு³த்³தோ⁴, கீ²ணாஸவஸங்கா²தேன பு³த்³தோ⁴, நிருபலேபஸங்கா²தேன பு³த்³தோ⁴, ஏகந்தவீதராகோ³தி பு³த்³தோ⁴, ஏகந்தவீததோ³ஸோதி பு³த்³தோ⁴, ஏகந்தவீதமோஹோதி பு³த்³தோ⁴, ஏகந்தனிக்கிலேஸோதி பு³த்³தோ⁴, ஏகாயனமக்³க³ங் க³தோதி பு³த்³தோ⁴, ஏகோ அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴தி பு³த்³தோ⁴, அபு³த்³தி⁴விஹதத்தா பு³த்³தி⁴படிலாபா⁴ பு³த்³தோ⁴. பு³த்³தோ⁴தி நேதங் நாமங் மாதரா கதங், ந பிதரா கதங், ந பா⁴தரா கதங், ந ப⁴கி³னியா கதங், ந மித்தாமச்சேஹி கதங், ந ஞாதிஸாலோஹிதேஹி கதங், ந ஸமணப்³ராஹ்மணேஹி கதங், ந தே³வதாஹி கதங், விமொக்க²ந்திகமேதங் பு³த்³தா⁴னங் ப⁴க³வந்தானங் போ³தி⁴யா மூலே ஸஹ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸ படிலாபா⁴ ஸச்சி²கா பஞ்ஞத்தி யதி³த³ங் பு³த்³தோ⁴’’தி (மஹானி॰ 192) –

‘‘Sabbaññutāya buddho, sabbadassāvitāya buddho, anaññaneyyatāya buddho, visavitāya buddho, khīṇāsavasaṅkhātena buddho, nirupalepasaṅkhātena buddho, ekantavītarāgoti buddho, ekantavītadosoti buddho, ekantavītamohoti buddho, ekantanikkilesoti buddho, ekāyanamaggaṃ gatoti buddho, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddho, abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā buddho. Buddhoti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ, na pitarā kataṃ, na bhātarā kataṃ, na bhaginiyā kataṃ, na mittāmaccehi kataṃ, na ñātisālohitehi kataṃ, na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ, na devatāhi kataṃ, vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ buddho’’ti (mahāni. 192) –

அயங் நித்³தே³ஸபாளினயோ. யஸ்மா செத்த² தஸ்ஸா படிஸம்பி⁴தா³பாளியா (படி॰ ம॰ 1.162) பே⁴தோ³ நத்தி², தஸ்மா த்³வீஸு ஏகேனபி அத்த²ஸித்³தீ⁴தி த³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘படிஸம்பி⁴தா³னயோ வா’’தி அனியமத்தோ² வாஸத்³தோ³ வுத்தோ.

Ayaṃ niddesapāḷinayo. Yasmā cettha tassā paṭisambhidāpāḷiyā (paṭi. ma. 1.162) bhedo natthi, tasmā dvīsu ekenapi atthasiddhīti dassanatthaṃ ‘‘paṭisambhidānayo vā’’ti aniyamattho vāsaddo vutto.

தத்த² (படி॰ ம॰ அட்ட²॰ 2.1.162; மஹானி॰ அட்ட²॰ 192) யதா² லோகே அவக³ந்தா ‘‘அவக³தோ’’தி வுச்சதி, ஏவங் பு³ஜ்ஜி²தா ஸச்சானீதி பு³த்³தோ⁴ ஸுத்³த⁴கத்துவஸேன. யதா² பண்ணஸோஸா வாதா ‘‘பண்ணஸுஸா’’தி வுச்சந்தி, ஏவங் போ³தே⁴தா பஜாயாதி பு³த்³தோ⁴ ஹேதுகத்துவஸேன. ஹேதுஅத்தோ² செத்த² அந்தோனீதோ . ஸப்³ப³ஞ்ஞுதாய பு³த்³தோ⁴தி ஸப்³ப³த⁴ம்மபு³ஜ்ஜ²னஸமத்தா²ய பு³த்³தி⁴யா பு³த்³தோ⁴தி அத்தோ². ஸப்³ப³த³ஸ்ஸாவிதாய பு³த்³தோ⁴தி ஸப்³ப³த⁴ம்மபோ³த⁴னஸமத்தா²ய பு³த்³தி⁴யா பு³த்³தோ⁴தி அத்தோ². அனஞ்ஞனெய்யதாய பு³த்³தோ⁴தி அஞ்ஞேன அபோ³தி⁴தோ ஸயமேவ பு³த்³த⁴த்தா பு³த்³தோ⁴தி அத்தோ². விஸவிதாய பு³த்³தோ⁴தி நானாகு³ணவிஸவனதோ பது³மமிவ விகஸனட்டே²ன பு³த்³தோ⁴தி அத்தோ². கீ²ணாஸவஸங்கா²தேன பு³த்³தோ⁴தி ஏவமாதீ³ஹி ச²ஹி பதே³ஹி சித்தஸங்கோசகரத⁴ம்மப்பஹானேன நித்³தா³க்க²யவிபு³த்³தோ⁴ புரிஸோ விய ஸப்³ப³கிலேஸனித்³தா³க்க²யவிபு³த்³த⁴த்தா பு³த்³தோ⁴தி வுத்தங் ஹோதி. தத்த² ஸங்கா² ஸங்கா²தந்தி அத்த²தோ ஏகத்தா ஸங்கா²தேனாதி வசனஸ்ஸ கொட்டா²ஸேனாதி அத்தோ². தண்ஹாலேபதி³ட்டி²லேபாபா⁴வேன நிருபலேபஸங்கா²தேன. ஸவாஸனானங் ஸப்³ப³கிலேஸானங் பஹீனத்தா ஏகந்தவசனேனேவ விஸேஸெத்வா ‘‘ஏகந்தவீதராகோ³’’திஆதி³ வுத்தங். ஏகந்தனிக்கிலேஸோதி ராக³தோ³ஸமோஹாவஸேஸேஹி ஸப்³ப³கிலேஸேஹி நிக்கிலேஸோ. ஏகாயனமக்³க³ங் க³தோதி பு³த்³தோ⁴தி க³மனத்தா²னங் பு³த்³தி⁴அத்த²தா விய பு³த்³தி⁴அத்தா²னம்பி க³மனத்த²தா லப்³ப⁴தீதி ஏகாயனமக்³க³ங் க³தத்தா பு³த்³தோ⁴தி வுச்சதீதி அத்தோ². ஏகோ அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴தி பு³த்³தோ⁴தி ந பரேஹி பு³த்³த⁴த்தா பு³த்³தோ⁴, அத² கோ² ஸயமேவ அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அபி⁴ஸம்பு³த்³த⁴த்தா பு³த்³தோ⁴தி அத்தோ². அபு³த்³தி⁴விஹதத்தா பு³த்³தி⁴படிலாபா⁴ பு³த்³தோ⁴தி பு³த்³தி⁴ பு³த்³த⁴ங் போ³தோ⁴தி அனத்த²ந்தரங். தத்த² யதா² ரத்தகு³ணயோக³தோ ரத்தோ படோ, ஏவங் பு³த்³த⁴கு³ணயோக³தோ பு³த்³தோ⁴தி ஞாபனத்த²ங் வுத்தங். ததோ பரங் பு³த்³தோ⁴தி நேதங் நாமந்திஆதி³ அத்தா²னுக³தாயங் பஞ்ஞத்தீதி போ³த⁴னத்த²ங் வுத்தந்தி ஏவமெத்த² இமினாபி காரணேன ப⁴க³வா பு³த்³தோ⁴தி வேதி³தப்³போ³.

Tattha (paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.162; mahāni. aṭṭha. 192) yathā loke avagantā ‘‘avagato’’ti vuccati, evaṃ bujjhitā saccānīti buddho suddhakattuvasena. Yathā paṇṇasosā vātā ‘‘paṇṇasusā’’ti vuccanti, evaṃ bodhetā pajāyāti buddho hetukattuvasena. Hetuattho cettha antonīto . Sabbaññutāya buddhoti sabbadhammabujjhanasamatthāya buddhiyā buddhoti attho. Sabbadassāvitāya buddhoti sabbadhammabodhanasamatthāya buddhiyā buddhoti attho. Anaññaneyyatāya buddhoti aññena abodhito sayameva buddhattā buddhoti attho. Visavitāya buddhoti nānāguṇavisavanato padumamiva vikasanaṭṭhena buddhoti attho. Khīṇāsavasaṅkhātena buddhoti evamādīhi chahi padehi cittasaṅkocakaradhammappahānena niddākkhayavibuddho puriso viya sabbakilesaniddākkhayavibuddhattā buddhoti vuttaṃ hoti. Tattha saṅkhā saṅkhātanti atthato ekattā saṅkhātenāti vacanassa koṭṭhāsenāti attho. Taṇhālepadiṭṭhilepābhāvena nirupalepasaṅkhātena. Savāsanānaṃ sabbakilesānaṃ pahīnattā ekantavacaneneva visesetvā ‘‘ekantavītarāgo’’tiādi vuttaṃ. Ekantanikkilesoti rāgadosamohāvasesehi sabbakilesehi nikkileso. Ekāyanamaggaṃ gatoti buddhoti gamanatthānaṃ buddhiatthatā viya buddhiatthānampi gamanatthatā labbhatīti ekāyanamaggaṃ gatattā buddhoti vuccatīti attho. Eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddhoti na parehi buddhattā buddho, atha kho sayameva anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhattā buddhoti attho. Abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā buddhoti buddhi buddhaṃ bodhoti anatthantaraṃ. Tattha yathā rattaguṇayogato ratto paṭo, evaṃ buddhaguṇayogato buddhoti ñāpanatthaṃ vuttaṃ. Tato paraṃ buddhoti netaṃ nāmantiādi atthānugatāyaṃ paññattīti bodhanatthaṃ vuttanti evamettha imināpi kāraṇena bhagavā buddhoti veditabbo.

இதா³னி ப⁴க³வாதி இமஸ்ஸ அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ப⁴க³வாதி இத³ங் பனஸ்ஸா’’திஆதி³. தத்த² அஸ்ஸாதி ப⁴க³வதோ. கு³ணவிஸிட்ட²ஸத்துத்தமக³ருகா³ரவாதி⁴வசனந்தி ஸப்³பே³ஹி ஸீலாதி³கு³ணேஹி விஸிட்ட²ஸ்ஸ ததோ ஏவ ஸப்³ப³ஸத்தேஹி உத்தமஸ்ஸ க³ருனோ கா³ரவவஸேன வுச்சமானவசனமேதங் ப⁴க³வாதி. ததா² ஹி லோகனாதோ² அபரிமிதனிருபமப்பபா⁴வஸீலாதி³கு³ணவிஸேஸஸமங்கி³தாய ஸப்³பா³னத்த²பரிஹாரபுப்³ப³ங்க³மாய நிரவஸேஸஹிதஸுக²விதா⁴னதப்பராய நிரதிஸயாய பயோக³ஸம்பத்தியா ஸதே³வமனுஸ்ஸாய பஜாய அச்சந்துபகாரிதாய ச அபரிமாணாஸு லோகதா⁴தூஸு அபரிமாணானங் ஸத்தானங் உத்தமங் கா³ரவட்டா²னந்தி.

Idāni bhagavāti imassa atthaṃ dassento āha ‘‘bhagavāti idaṃ panassā’’tiādi. Tattha assāti bhagavato. Guṇavisiṭṭhasattuttamagarugāravādhivacananti sabbehi sīlādiguṇehi visiṭṭhassa tato eva sabbasattehi uttamassa garuno gāravavasena vuccamānavacanametaṃ bhagavāti. Tathā hi lokanātho aparimitanirupamappabhāvasīlādiguṇavisesasamaṅgitāya sabbānatthaparihārapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya ca aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ uttamaṃ gāravaṭṭhānanti.

ப⁴க³வாதி வசனங் ஸெட்ட²ந்தி ஸெட்ட²வாசகங் வசனங் ஸெட்ட²கு³ணஸஹசரணதோ ‘‘ஸெட்ட²’’ந்தி வுத்தங். அத² வா வுச்சதீதி வசனங், அத்தோ², தஸ்மா யோ ‘‘ப⁴க³வா’’தி வசனேன வசனீயோ அத்தோ², ஸோ ஸெட்டோ²தி அத்தோ². ப⁴க³வாதி வசனமுத்தமந்தி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. கா³ரவயுத்தோதி க³ருபா⁴வயுத்தோ க³ருகு³ணயோக³தோ. க³ருகரணங் வா ஸாதிஸயங் அரஹதீதி கா³ரவயுத்தோ, கா³ரவாரஹோதி அத்தோ². ‘‘ஸிப்பாதி³ஸிக்கா²பகா க³ரூ ஹொந்தி, ந ச கா³ரவயுத்தா, அயங் பன தாதி³ஸோ ந ஹோதி, தஸ்மா ‘க³ரூ’தி வத்வா ‘கா³ரவயுத்தோ’தி வுத்த’’ந்தி கேசி.

Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhanti seṭṭhavācakaṃ vacanaṃ seṭṭhaguṇasahacaraṇato ‘‘seṭṭha’’nti vuttaṃ. Atha vā vuccatīti vacanaṃ, attho, tasmā yo ‘‘bhagavā’’ti vacanena vacanīyo attho, so seṭṭhoti attho. Bhagavāti vacanamuttamanti etthāpi eseva nayo. Gāravayuttoti garubhāvayutto garuguṇayogato. Garukaraṇaṃ vā sātisayaṃ arahatīti gāravayutto, gāravārahoti attho. ‘‘Sippādisikkhāpakā garū honti, na ca gāravayuttā, ayaṃ pana tādiso na hoti, tasmā ‘garū’ti vatvā ‘gāravayutto’ti vutta’’nti keci.

கு³ணவிஸேஸஹேதுகங் ‘‘ப⁴க³வா’’தி இத³ங் ப⁴க³வதோ நாமந்தி ஸங்கே²பதோ வுத்தமத்த²ங் வித்தா²ரதோ விப⁴ஜிதுகாமோ நாமங்யேவ தாவ அத்து²த்³தா⁴ரவஸேன த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘சதுப்³பி³த⁴ஞ்ஹி நாம’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² ஆவத்தி²கந்தி அவத்தா²ய விதி³தங் தங் தங் அவத்த²ங் உபாதா³ய பஞ்ஞத்தங் வோஹரிதங். ததா² லிங்கி³கங் தேன தேன லிங்கே³ன வோஹரிதங். நேமித்திகந்தி நிமித்ததோ ஆக³தங். அதி⁴ச்சஸமுப்பன்னந்தி யதி³ச்சா²ய பவத்தங், யதி³ச்சா²ய ஆக³தங் யதி³ச்ச²கங். இதா³னி ஆவத்தி²காதீ³னி நாமானி ஸரூபதோ த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘தத்த² வச்சோ² த³ம்மோ ப³லிப³த்³தோ³’’திஆதி³. தத்த² பட²மேன ஆதி³-ஸத்³தே³ன பா³லோ யுவா வுட்³டோ⁴தி ஏவமாதி³ங் ஸங்க³ண்ஹாதி, து³தியேன முண்டீ³ ஜடீதி ஏவமாதி³ங், ததியேன ப³ஹுஸ்ஸுதோ த⁴ம்மகதி²கோ ஜா²யீதி ஏவமாதி³ங், சதுத்தே²ன அக⁴பதீ³பனங் பாவசனந்தி ஏவமாதி³ங் ஸங்க³ண்ஹாதி. நேமித்திகந்தி வுத்தமத்த²ங் ப்³யதிரேகவஸேன பதிட்டா²பேதுங் ‘‘ந மஹாமாயாயா’’திஆதி³ வுத்தங். விமொக்க²ந்திகந்தி இமினா பன இத³ங் நாமங் அரியாய ஜாதியா ஜாதக்க²ணேயேவ ஜாதந்தி த³ஸ்ஸேதி. யதி³ விமொக்க²ந்திகங், அத² கஸ்மா அஞ்ஞேஹி கீ²ணாஸவேஹி அஸாதா⁴ரணந்தி ஆஹ ‘‘ஸஹ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸ படிலாபா⁴’’தி. பு³த்³தா⁴னஞ்ஹி அரஹத்தப²லங் நிப்ப²ஜ்ஜமானங் ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணாதீ³ஹி ஸப்³பே³ஹி பு³த்³த⁴கு³ணேஹி ஸத்³தி⁴ங்யேவ நிப்ப²ஜ்ஜதி. தேன வுத்தங் ‘‘விமொக்க²ந்திக’’ந்தி. ஸச்சி²கா பஞ்ஞத்தீதி ஸப்³ப³த⁴ம்மானங் ஸச்சி²கிரியாய நிமித்தா பஞ்ஞத்தி. அத² வா ஸச்சி²கா பஞ்ஞத்தீதி பச்சக்க²ஸித்³தா⁴ பஞ்ஞத்தி. யங்கு³ணனிமித்தா ஹி ஸா, தே ஸத்து² பச்சக்க²பூ⁴தா, தங்கு³ணா விய ஸாபி ஸச்சி²கதா ஏவ நாம ஹோதி, ந பரேஸங் வோஹாரமத்தேனாதி அதி⁴ப்பாயோ.

Guṇavisesahetukaṃ ‘‘bhagavā’’ti idaṃ bhagavato nāmanti saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato vibhajitukāmo nāmaṃyeva tāva atthuddhāravasena dassento ‘‘catubbidhañhi nāma’’ntiādimāha. Tattha āvatthikanti avatthāya viditaṃ taṃ taṃ avatthaṃ upādāya paññattaṃ voharitaṃ. Tathā liṅgikaṃ tena tena liṅgena voharitaṃ. Nemittikanti nimittato āgataṃ. Adhiccasamuppannanti yadicchāya pavattaṃ, yadicchāya āgataṃ yadicchakaṃ. Idāni āvatthikādīni nāmāni sarūpato dassento āha ‘‘tattha vaccho dammo balibaddo’’tiādi. Tattha paṭhamena ādi-saddena bālo yuvā vuḍḍhoti evamādiṃ saṅgaṇhāti, dutiyena muṇḍī jaṭīti evamādiṃ, tatiyena bahussuto dhammakathiko jhāyīti evamādiṃ, catutthena aghapadīpanaṃ pāvacananti evamādiṃ saṅgaṇhāti. Nemittikanti vuttamatthaṃ byatirekavasena patiṭṭhāpetuṃ ‘‘na mahāmāyāyā’’tiādi vuttaṃ. Vimokkhantikanti iminā pana idaṃ nāmaṃ ariyāya jātiyā jātakkhaṇeyeva jātanti dasseti. Yadi vimokkhantikaṃ, atha kasmā aññehi khīṇāsavehi asādhāraṇanti āha ‘‘saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhā’’ti. Buddhānañhi arahattaphalaṃ nipphajjamānaṃ sabbaññutaññāṇādīhi sabbehi buddhaguṇehi saddhiṃyeva nipphajjati. Tena vuttaṃ ‘‘vimokkhantika’’nti. Sacchikā paññattīti sabbadhammānaṃ sacchikiriyāya nimittā paññatti. Atha vā sacchikā paññattīti paccakkhasiddhā paññatti. Yaṃguṇanimittā hi sā, te satthu paccakkhabhūtā, taṃguṇā viya sāpi sacchikatā eva nāma hoti, na paresaṃ vohāramattenāti adhippāyo.

வத³ந்தீதி மஹாதே²ரஸ்ஸ க³ருபா⁴வதோ ப³ஹுவசனேனாஹ, ஸங்கீ³திகாரேஹி வா கதமனுவாத³ங் ஸந்தா⁴ய. இஸ்ஸரியாதி³பே⁴தோ³ ப⁴கோ³ அஸ்ஸ அத்தீ²தி ப⁴கீ³. மக்³க³ப²லாதி³அரியத⁴ம்மரதனங் அரஞ்ஞவனபத்தா²னி பந்தானி ஸேனாஸனானி அப்பஸத்³தா³தி³கு³ணயுத்தானி ப⁴ஜி ஸேவி ஸீலேனாதி ப⁴ஜீ, ப⁴ஜனஸீலோதி அத்தோ². பா⁴கீ³தி சீவரபிண்ட³பாதாதீ³னங் சதுன்னங் பச்சயானஞ்சேவ அத்த²த⁴ம்மவிமுத்திரஸஸ்ஸ ச அதி⁴ஸீலாதீ³னஞ்ச பா⁴கீ³தி அத்தோ². விப⁴ஜி பவிப⁴ஜி த⁴ம்மரதனந்தி விப⁴த்தவா. அகாஸி ப⁴க்³க³ந்தி ராகா³தி³பாபத⁴ம்மங் ப⁴க்³க³ங் அகாஸீதி ப⁴க³வாதி அத்தோ². க³ருபி லோகே ப⁴க³வாதி வுச்சதீதி ஆஹ ‘‘க³ரூ’’தி. யஸ்மா க³ரு, தஸ்மாபி ப⁴க³வாதி வுத்தங் ஹோதி. ஹேதுஅத்தோ² ஹி இதி-ஸத்³தோ³. ஸோ ச யத்த² இதி-ஸத்³தோ³ நத்தி² ப⁴கீ³திஆதீ³ஸு, தத்த² பச்சேகங் யோஜேதப்³போ³. பா⁴க்³யமஸ்ஸ அத்தீ²தி பா⁴க்³யவா. ப³ஹூஹி ஞாயேஹீதி காயபா⁴வனாதி³கேஹி அனேகேஹி பா⁴வனாக்கமேஹி. ஸுபா⁴விதத்தனோதி ஸம்மதே³வ பா⁴விதஸபா⁴வஸ்ஸ. பச்சத்தே சேதங் ஸாமிவசனங், தேன ஸுபா⁴விதத்தாதி வுத்தங் ஹோதி, ஸுபா⁴விதஸபா⁴வோதி அத்தோ². மஹாக³ண்டி²பதே³ பன ‘‘ஸுபா⁴விதத்தனோ ஸுபா⁴விதகாயோ’’தி வுத்தங். ப⁴வானங் அந்தங் நிப்³பா³னங் க³தோதி ப⁴வந்தகோ³.

Vadantīti mahātherassa garubhāvato bahuvacanenāha, saṅgītikārehi vā katamanuvādaṃ sandhāya. Issariyādibhedo bhago assa atthīti bhagī. Maggaphalādiariyadhammaratanaṃ araññavanapatthāni pantāni senāsanāni appasaddādiguṇayuttāni bhaji sevi sīlenāti bhajī, bhajanasīloti attho. Bhāgīti cīvarapiṇḍapātādīnaṃ catunnaṃ paccayānañceva atthadhammavimuttirasassa ca adhisīlādīnañca bhāgīti attho. Vibhaji pavibhaji dhammaratananti vibhattavā. Akāsi bhagganti rāgādipāpadhammaṃ bhaggaṃ akāsīti bhagavāti attho. Garupi loke bhagavāti vuccatīti āha ‘‘garū’’ti. Yasmā garu, tasmāpi bhagavāti vuttaṃ hoti. Hetuattho hi iti-saddo. So ca yattha iti-saddo natthi bhagītiādīsu, tattha paccekaṃ yojetabbo. Bhāgyamassa atthīti bhāgyavā. Bahūhi ñāyehīti kāyabhāvanādikehi anekehi bhāvanākkamehi. Subhāvitattanoti sammadeva bhāvitasabhāvassa. Paccatte cetaṃ sāmivacanaṃ, tena subhāvitattāti vuttaṃ hoti, subhāvitasabhāvoti attho. Mahāgaṇṭhipade pana ‘‘subhāvitattano subhāvitakāyo’’ti vuttaṃ. Bhavānaṃ antaṃ nibbānaṃ gatoti bhavantago.

நித்³தே³ஸே வுத்தனயேனாதி எத்தா²யங் நித்³தே³ஸனயோ –

Niddesevuttanayenāti etthāyaṃ niddesanayo –

‘‘ப⁴க³வாதி கா³ரவாதி⁴வசனமேதங். அபிச ப⁴க்³க³ராகோ³தி ப⁴க³வா, ப⁴க்³க³தோ³ஸோதி ப⁴க³வா, ப⁴க்³க³மோஹோதி ப⁴க³வா, ப⁴க்³க³மானோதி ப⁴க³வா, ப⁴க்³க³தி³ட்டீ²தி ப⁴க³வா, ப⁴க்³க³தண்ஹோதி ப⁴க³வா, ப⁴க்³க³கிலேஸோதி ப⁴க³வா, ப⁴ஜி விப⁴ஜி பவிப⁴ஜி த⁴ம்மரதனந்தி ப⁴க³வா, ப⁴வானங் அந்தகரோதி ப⁴க³வா, பா⁴விதகாயோ பா⁴விதஸீலோ பா⁴விதசித்தோ பா⁴விதபஞ்ஞோதி ப⁴க³வா, ப⁴ஜி வா ப⁴க³வா அரஞ்ஞவனபத்தா²னி பந்தானி ஸேனாஸனானி அப்பஸத்³தா³னி அப்பனிக்³கோ⁴ஸானி விஜனவாதானி மனுஸ்ஸராஹஸ்ஸெய்யகானி படிஸல்லானஸாருப்பானீதி ப⁴க³வா. பா⁴கீ³ வா ப⁴க³வா சீவரபிண்ட³பாதஸேனாஸனகி³லானபச்சயபே⁴ஸஜ்ஜபரிக்கா²ரானந்தி ப⁴க³வா. பா⁴கீ³ வா ப⁴க³வா அத்த²ரஸஸ்ஸ த⁴ம்மரஸஸ்ஸ விமுத்திரஸஸ்ஸ அதி⁴ஸீலஸ்ஸ அதி⁴சித்தஸ்ஸ அதி⁴பஞ்ஞாயாதி ப⁴க³வா. பா⁴கீ³ வா ப⁴க³வா சதுன்னங் ஜா²னானங் சதுன்னங் அப்பமஞ்ஞானங் சதுன்னங் அரூபஸமாபத்தீனந்தி ப⁴க³வா. பா⁴கீ³ வா ப⁴க³வா அட்ட²ன்னங் விமொக்கா²னங் அட்ட²ன்னங் அபி⁴பா⁴யதனானங் நவன்னங் அனுபுப்³ப³விஹாரஸமாபத்தீனந்தி ப⁴க³வா. பா⁴கீ³ வா ப⁴க³வா த³ஸன்னங் ஸஞ்ஞாபா⁴வனானங் த³ஸன்னங் கஸிணஸமாபத்தீனங் ஆனாபானஸ்ஸதிஸமாதி⁴ஸ்ஸ அஸுப⁴ஸமாபத்தியாதி ப⁴க³வா. பா⁴கீ³ வா ப⁴க³வா சதுன்னங் ஸதிபட்டா²னானங் சதுன்னங் ஸம்மப்பதா⁴னானங் சதுன்னங் இத்³தி⁴பாதா³னங் பஞ்சன்னங் இந்த்³ரியானங் பஞ்சன்னங் ப³லானங் ஸத்தன்னங் பொ³ஜ்ஜ²ங்கா³னங் அரியஸ்ஸ அட்ட²ங்கி³கஸ்ஸ மக்³க³ஸ்ஸாதி ப⁴க³வா. பா⁴கீ³ வா ப⁴க³வா த³ஸன்னங் ததா²க³தப³லானங் சதுன்னங் வேஸாரஜ்ஜானங் சதுன்னங் படிஸம்பி⁴தா³னங் ச²ன்னங் அபி⁴ஞ்ஞானங் ச²ன்னங் பு³த்³த⁴த⁴ம்மானந்தி ப⁴க³வா. ப⁴க³வாதி நேதங் நாமங்…பே॰… ஸச்சி²கா பஞ்ஞத்தி யதி³த³ங் ப⁴க³வா’’தி (மஹானி॰ 84).

‘‘Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ. Apica bhaggarāgoti bhagavā, bhaggadosoti bhagavā, bhaggamohoti bhagavā, bhaggamānoti bhagavā, bhaggadiṭṭhīti bhagavā, bhaggataṇhoti bhagavā, bhaggakilesoti bhagavā, bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavā, bhavānaṃ antakaroti bhagavā, bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto bhāvitapaññoti bhagavā, bhaji vā bhagavā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppānīti bhagavā. Bhāgī vā bhagavā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānanti bhagavā. Bhāgī vā bhagavā attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisīlassa adhicittassa adhipaññāyāti bhagavā. Bhāgī vā bhagavā catunnaṃ jhānānaṃ catunnaṃ appamaññānaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnanti bhagavā. Bhāgī vā bhagavā aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ navannaṃ anupubbavihārasamāpattīnanti bhagavā. Bhāgī vā bhagavā dasannaṃ saññābhāvanānaṃ dasannaṃ kasiṇasamāpattīnaṃ ānāpānassatisamādhissa asubhasamāpattiyāti bhagavā. Bhāgī vā bhagavā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ catunnaṃ sammappadhānānaṃ catunnaṃ iddhipādānaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ pañcannaṃ balānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassāti bhagavā. Bhāgī vā bhagavā dasannaṃ tathāgatabalānaṃ catunnaṃ vesārajjānaṃ catunnaṃ paṭisambhidānaṃ channaṃ abhiññānaṃ channaṃ buddhadhammānanti bhagavā. Bhagavāti netaṃ nāmaṃ…pe… sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavā’’ti (mahāni. 84).

எத்த² ச ‘‘கா³ரவாதி⁴வசன’’ந்திஆதீ³னி யதி³பி கா³தா²யங் ஆக³தபதா³னுக்கமேன ந நித்³தி³ட்டா²னி, யதா²ரஹங் பன தேஸங் ஸப்³பே³ஸம்பி நித்³தே³ஸபா⁴வேன வேதி³தப்³பா³னி. தத்த² கா³ரவாதி⁴வசனந்தி க³ரூனங் க³ருபா⁴வவாசகங் வசனங். ப⁴ஜீதி பா⁴க³ஸோ கதே²ஸி. தேனாஹ ‘‘விப⁴ஜி பவிப⁴ஜி த⁴ம்மரதன’’ந்தி. மக்³க³ப²லாதி³ அரியத⁴ம்மோயேவ த⁴ம்மரதனங். புன ப⁴ஜீதி இமஸ்ஸ ஸேவீதி அத்தோ². பா⁴கீ³தி பா⁴கா³பி⁴தெ⁴ய்யவா. புன பா⁴கீ³தி எத்த² ப⁴ஜனஸீலோதி அத்தோ². அத்த²ரஸஸ்ஸாதி அத்த²ஸன்னிஸ்ஸயஸ்ஸ ரஸஸ்ஸ. விமுத்தாயதனஸீஸே ஹி ட²த்வா த⁴ம்மங் கதெ²ந்தஸ்ஸ ஸுணந்தஸ்ஸ ச தத³த்த²ங் ஆரப்³ப⁴ உப்பஜ்ஜனகபீதிஸோமனஸ்ஸங் அத்த²ரஸோ. த⁴ம்மங் ஆரப்³ப⁴ த⁴ம்மரஸோ. யங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் ‘‘லப⁴தி அத்த²வேத³ங், லப⁴தி த⁴ம்மவேத³’’ந்தி (அ॰ நி॰ 6.10). விமுத்திரஸஸ்ஸாதி விமுத்திபூ⁴தஸ்ஸ விமுத்திஸன்னிஸ்ஸயஸ்ஸ வா ரஸஸ்ஸ. ஸஞ்ஞாபா⁴வனானந்தி அனிச்சஸஞ்ஞாதீ³னங் த³ஸன்னங் ஸஞ்ஞாபா⁴வனானங் . ச²ன்னங் பு³த்³த⁴த⁴ம்மானந்தி ச² அஸாதா⁴ரணஞாணானி ஸந்தா⁴ய வுத்தங். தத்த² தத்த² ப⁴க³வாதிஸத்³த³ஸித்³தி⁴ நிருத்தினயேனேவ வேதி³தப்³பா³.

Ettha ca ‘‘gāravādhivacana’’ntiādīni yadipi gāthāyaṃ āgatapadānukkamena na niddiṭṭhāni, yathārahaṃ pana tesaṃ sabbesampi niddesabhāvena veditabbāni. Tattha gāravādhivacananti garūnaṃ garubhāvavācakaṃ vacanaṃ. Bhajīti bhāgaso kathesi. Tenāha ‘‘vibhaji pavibhaji dhammaratana’’nti. Maggaphalādi ariyadhammoyeva dhammaratanaṃ. Puna bhajīti imassa sevīti attho. Bhāgīti bhāgābhidheyyavā. Puna bhāgīti ettha bhajanasīloti attho. Attharasassāti atthasannissayassa rasassa. Vimuttāyatanasīse hi ṭhatvā dhammaṃ kathentassa suṇantassa ca tadatthaṃ ārabbha uppajjanakapītisomanassaṃ attharaso. Dhammaṃ ārabbha dhammaraso. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘labhati atthavedaṃ, labhati dhammaveda’’nti (a. ni. 6.10). Vimuttirasassāti vimuttibhūtassa vimuttisannissayassa vā rasassa. Saññābhāvanānanti aniccasaññādīnaṃ dasannaṃ saññābhāvanānaṃ . Channaṃ buddhadhammānanti cha asādhāraṇañāṇāni sandhāya vuttaṃ. Tattha tattha bhagavātisaddasiddhi niruttinayeneva veditabbā.

யதி³பி ‘‘பா⁴க்³யவா’’திஆதீ³ஹி பதே³ஹி வுச்சமானோ அத்தோ² ‘‘ப⁴கீ³ ப⁴ஜீ’’தி (மஹானி॰ 84) நித்³தே³ஸகா³தா²ய ஸங்க³ஹிதோ ஏவ, ததா²பி பத³ஸித்³தி⁴அத்த²விபா⁴க³அத்த²யோஜனாதி³ஸஹிதோ ஸங்வண்ணனானயோ ததோ அஞ்ஞாகாரோதி வுத்தங் ‘‘அயங் பன அபரோ நயோ’’தி. வண்ணவிபரியாயோதி ஏதந்தி எத்த² இதிஸத்³தோ³ ஆதி³அத்தோ², தேன வண்ணவிகாரோ வண்ணலோபோ தா⁴துஅத்தே²ன நியோஜனஞ்சாதி இமங் திவித⁴ங் லக்க²ணங் ஸங்க³ண்ஹாதி. ஸத்³த³னயேனாதி ஸத்³த³லக்க²ணனயேன. பிஸோத³ராதீ³னங் ஸத்³தா³னங் ஆகதிக³ணபா⁴வதோ வுத்தங் ‘‘பிஸோத³ராதி³பக்கே²பலக்க²ணங் க³ஹெத்வா’’தி. பக்கி²பனமேவ லக்க²ணங். தப்பரியாபன்னதாகரணஞ்ஹி பக்கி²பனங். பாரப்பத்தந்தி பரமுக்கங்ஸக³தங் பாரமீபா⁴வப்பத்தங். பா⁴க்³யந்தி குஸலங். தத்த² மக்³க³குஸலங் லோகுத்தரஸுக²னிப்³ப³த்தகங், இதரங் லோகியஸுக²னிப்³ப³த்தகங், இதரம்பி வா விவட்டுபனிஸ்ஸயங் பரியாயதோ லோகுத்தரஸுக²னிப்³ப³த்தகங் ஸியா.

Yadipi ‘‘bhāgyavā’’tiādīhi padehi vuccamāno attho ‘‘bhagī bhajī’’ti (mahāni. 84) niddesagāthāya saṅgahito eva, tathāpi padasiddhiatthavibhāgaatthayojanādisahito saṃvaṇṇanānayo tato aññākāroti vuttaṃ ‘‘ayaṃ pana aparo nayo’’ti. Vaṇṇavipariyāyoti etanti ettha itisaddo ādiattho, tena vaṇṇavikāro vaṇṇalopo dhātuatthena niyojanañcāti imaṃ tividhaṃ lakkhaṇaṃ saṅgaṇhāti. Saddanayenāti saddalakkhaṇanayena. Pisodarādīnaṃ saddānaṃ ākatigaṇabhāvato vuttaṃ ‘‘pisodarādipakkhepalakkhaṇaṃ gahetvā’’ti. Pakkhipanameva lakkhaṇaṃ. Tappariyāpannatākaraṇañhi pakkhipanaṃ. Pārappattanti paramukkaṃsagataṃ pāramībhāvappattaṃ. Bhāgyanti kusalaṃ. Tattha maggakusalaṃ lokuttarasukhanibbattakaṃ, itaraṃ lokiyasukhanibbattakaṃ, itarampi vā vivaṭṭupanissayaṃ pariyāyato lokuttarasukhanibbattakaṃ siyā.

இதா³னி ப⁴க³வாதி இமஸ்ஸ அத்த²ங் விப⁴ஜித்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘யஸ்மா பனா’’திஆதி³. தத்த² லோபா⁴த³யோ ஏககவஸேன க³ஹிதா, ததா² விபரீதமனஸிகாரோ விபல்லாஸபா⁴வஸாமஞ்ஞேன, அஹிரிகாத³யோ து³கவஸேன. தத்த² குஜ்ஜ²னலக்க²ணோ கோதோ⁴, ஸோ நவவித⁴ஆகா⁴தவத்து²ஸம்ப⁴வோ. ‘‘அக்கொச்சி² மங் அவதி⁴ ம’’ந்திஆதி³னா (த⁴॰ ப॰ 3-4) புனப்புனங் குஜ்ஜ²னவஸேன சித்தபரியோனந்த⁴னோ உபனாஹோ. உப⁴யம்பி படிகோ⁴யேவ, ஸோ பவத்தினானத்ததோ பி⁴ந்தி³த்வா வுத்தோ. ஸகிங் உப்பன்னோ கோதோ⁴ கோதோ⁴யேவ, தது³த்தரி உபனாஹோ. வுத்தஞ்சேதங் ‘‘புப்³ப³காலே கோதோ⁴, அபரகாலே உபனாஹோ’’தி (விப⁴॰ 891). அகா³ரியஸ்ஸ (ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.71) அனகா³ரியஸ்ஸ வா ஸுகதகரணவினாஸனோ மக்கோ². அகா³ரியோபி ஹி கேனசி அனுகம்பகேன த³லித்³தோ³ ஸமானோ உச்சே டா²னே ட²பிதோ அபரேன ஸமயேன ‘‘கிங் தயா மய்ஹங் கத’’ந்தி தஸ்ஸ ஸுகதகரணங் வினாஸேதி. அனகா³ரியோபி ஸாமணேரகாலதோ பபு⁴தி ஆசரியேன வா உபஜ்ஜா²யேன வா சதூஹி பச்சயேஹி உத்³தே³ஸபரிபுச்சா²தீ³ஹி ச அனுக்³க³ஹெத்வா த⁴ம்மகதா²னயப்பகரணகோஸல்லாதீ³னி ஸிக்கா²பிதோ அபரேன ஸமயேன ராஜராஜமஹாமத்தாதீ³ஹி ஸக்கதோ க³ருகதோ ஆசரியுபஜ்ஜா²யேஸு அசித்தீகதோ சரமானோ ‘‘அயங் அம்ஹேஹி த³ஹரகாலே ஏவங் அனுக்³க³ஹிதோ ஸங்வட்³டி⁴தோ ச, அத² ச பனிதா³னி நிஸ்ஸினேஹோ ஜாதோ’’தி வுச்சமானோ ‘‘கிங் மய்ஹங் தும்ஹேஹி கத’’ந்தி தேஸங் ஸுகதகரணங் வினாஸேதி, தஸ்ஸேஸோ புப்³ப³காரிதாலக்க²ணஸ்ஸ கு³ணஸ்ஸ வினாஸனோ உத³கபுஞ்ச²னியா விய ஸரீரானுக³தங் உத³கங் நிபுஞ்ச²ந்தோ மக்கோ². ததா² ஹி ஸோ பரேஸங் கு³ணானங் மக்க²னட்டே²ன ‘‘மக்கோ²’’தி வுச்சதி. பளாஸதீதி பளாஸோ, பரஸ்ஸ கு³ணே த³ஸ்ஸெத்வா அத்தனோ கு³ணேஹி ஸமே கரோதீதி அத்தோ². ஸோ பன ப³ஹுஸ்ஸுதேபி புக்³க³லே அஜ்ஜொ²த்த²ரித்வா ‘‘ஈதி³ஸஸ்ஸ ச ப³ஹுஸ்ஸுதஸ்ஸ அனியதா க³தி, தவ வா மம வா கோ விஸேஸோ’’தி, ரத்தஞ்ஞூ சிரபப்³ப³ஜிதே புக்³க³லே அஜ்ஜொ²த்த²ரித்வா ‘‘த்வம்பி இமஸ்மிங் ஸாஸனே பப்³ப³ஜிதோ, அஹம்பி பப்³ப³ஜிதோ, த்வம்பி ஸீலமத்தே டி²தோ, அஹம்பீ’’திஆதி³னா நயேன உப்பஜ்ஜமானோ யுக³க்³கா³ஹோ. யுக³க்³கா³ஹலக்க²ணோ ஹி பளாஸோ.

Idāni bhagavāti imassa atthaṃ vibhajitvā dassento āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Tattha lobhādayo ekakavasena gahitā, tathā viparītamanasikāro vipallāsabhāvasāmaññena, ahirikādayo dukavasena. Tattha kujjhanalakkhaṇo kodho, so navavidhaāghātavatthusambhavo. ‘‘Akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādinā (dha. pa. 3-4) punappunaṃ kujjhanavasena cittapariyonandhano upanāho. Ubhayampi paṭighoyeva, so pavattinānattato bhinditvā vutto. Sakiṃ uppanno kodho kodhoyeva, taduttari upanāho. Vuttañcetaṃ ‘‘pubbakāle kodho, aparakāle upanāho’’ti (vibha. 891). Agāriyassa (ma. ni. aṭṭha. 1.71) anagāriyassa vā sukatakaraṇavināsano makkho. Agāriyopi hi kenaci anukampakena daliddo samāno ucce ṭhāne ṭhapito aparena samayena ‘‘kiṃ tayā mayhaṃ kata’’nti tassa sukatakaraṇaṃ vināseti. Anagāriyopi sāmaṇerakālato pabhuti ācariyena vā upajjhāyena vā catūhi paccayehi uddesaparipucchādīhi ca anuggahetvā dhammakathānayappakaraṇakosallādīni sikkhāpito aparena samayena rājarājamahāmattādīhi sakkato garukato ācariyupajjhāyesu acittīkato caramāno ‘‘ayaṃ amhehi daharakāle evaṃ anuggahito saṃvaḍḍhito ca, atha ca panidāni nissineho jāto’’ti vuccamāno ‘‘kiṃ mayhaṃ tumhehi kata’’nti tesaṃ sukatakaraṇaṃ vināseti, tasseso pubbakāritālakkhaṇassa guṇassa vināsano udakapuñchaniyā viya sarīrānugataṃ udakaṃ nipuñchanto makkho. Tathā hi so paresaṃ guṇānaṃ makkhanaṭṭhena ‘‘makkho’’ti vuccati. Paḷāsatīti paḷāso, parassa guṇe dassetvā attano guṇehi same karotīti attho. So pana bahussutepi puggale ajjhottharitvā ‘‘īdisassa ca bahussutassa aniyatā gati, tava vā mama vā ko viseso’’ti, rattaññū cirapabbajite puggale ajjhottharitvā ‘‘tvampi imasmiṃ sāsane pabbajito, ahampi pabbajito, tvampi sīlamatte ṭhito, ahampī’’tiādinā nayena uppajjamāno yugaggāho. Yugaggāhalakkhaṇo hi paḷāso.

பரேஸங் ஸக்காராதீ³னி கீ²யமானா உஸூயமானா இஸ்ஸா. அத்தனோ ஸம்பத்தியா நிகூ³ஹனங் பரேஹி ஸாதா⁴ரணபா⁴வங் அஸஹமானங் மச்ச²ரியங். வஞ்சனிகசரியபூ⁴தா மாயா, ஸா ஸகதோ³ஸபடிச்சா²த³னலக்க²ணா. ததா² ஹி ஸா அத்தனோ விஜ்ஜமானதோ³ஸபடிச்சா²த³னதோ சக்கு²மோஹனமாயா வியாதி ‘‘மாயா’’தி வுச்சதி. அத்தனோ அவிஜ்ஜமானகு³ணப்பகாஸனலக்க²ணங் கேராடிகபா⁴வேன உப்பஜ்ஜமானங் ஸாடெ²ய்யங். அஸந்தகு³ணதீ³பனஞ்ஹி ‘‘கேராடிய’’ந்தி வுச்சதி. கேராடிகோ ஹி புக்³க³லோ ஆயனமச்சோ² விய ஹோதி. ஆயனமச்சோ² நாம ஸப்பமுக²மச்ச²வாலா ஏகா மச்ச²ஜாதி. ஸோ கிர மச்சா²னங் நங்கு³ட்ட²ங் த³ஸ்ஸேதி, ஸப்பானங் ஸீஸங் ‘‘தும்ஹாகங் ஸதி³ஸோ அஹ’’ந்தி ஜானாபேதுங், ஏவமேவ கேராடிகோ புக்³க³லோ யங் யங் ஸுத்தந்திகங் வா ஆபி⁴த⁴ம்மிகங் வா உபஸங்கமதி, தங் தங் ஏவங் வத³தி ‘‘அஹங் தும்ஹாகங் அந்தேவாஸீ, தும்ஹே மய்ஹங் அனுகம்பகா, நாஹங் தும்ஹே முஞ்சாமீ’’தி. ஏவமேதே ‘‘ஸகா³ரவோ அயங் அம்ஹேஸு ஸப்பதிஸ்ஸோ’’தி மஞ்ஞிஸ்ஸந்தி, தஸ்ஸேவங் கேராடிகபா⁴வேன உப்பஜ்ஜமானங் ஸாடெ²ய்யங்.

Paresaṃ sakkārādīni khīyamānā usūyamānā issā. Attano sampattiyā nigūhanaṃ parehi sādhāraṇabhāvaṃ asahamānaṃ macchariyaṃ. Vañcanikacariyabhūtā māyā, sā sakadosapaṭicchādanalakkhaṇā. Tathā hi sā attano vijjamānadosapaṭicchādanato cakkhumohanamāyā viyāti ‘‘māyā’’ti vuccati. Attano avijjamānaguṇappakāsanalakkhaṇaṃ kerāṭikabhāvena uppajjamānaṃ sāṭheyyaṃ. Asantaguṇadīpanañhi ‘‘kerāṭiya’’nti vuccati. Kerāṭiko hi puggalo āyanamaccho viya hoti. Āyanamaccho nāma sappamukhamacchavālā ekā macchajāti. So kira macchānaṃ naṅguṭṭhaṃ dasseti, sappānaṃ sīsaṃ ‘‘tumhākaṃ sadiso aha’’nti jānāpetuṃ, evameva kerāṭiko puggalo yaṃ yaṃ suttantikaṃ vā ābhidhammikaṃ vā upasaṅkamati, taṃ taṃ evaṃ vadati ‘‘ahaṃ tumhākaṃ antevāsī, tumhe mayhaṃ anukampakā, nāhaṃ tumhe muñcāmī’’ti. Evamete ‘‘sagāravo ayaṃ amhesu sappatisso’’ti maññissanti, tassevaṃ kerāṭikabhāvena uppajjamānaṃ sāṭheyyaṃ.

ஸப்³ப³ஸோ மத்³த³வாபா⁴வேன வாதப⁴ரிதப⁴ஸ்தஸதி³ஸஸ்ஸ த²த்³த⁴பா⁴வஸ்ஸ அனோனமிதத³ண்ட³ஸதி³ஸதாய பக்³க³ஹிதஸிரஅனிவாதவுத்திகாயஸ்ஸ ச காரகோ த²ம்போ⁴. தது³த்தரிகரணோ ஸாரம்போ⁴. ஸோ து³விதே⁴ன லப்³ப⁴தி அகுஸலவஸேன சேவ குஸலவஸேன ச. தத்த² அகா³ரியஸ்ஸ பரேன கதங் அலங்காராதி³ங் தி³ஸ்வா தத்³தி³கு³ணதத்³தி³கு³ணகரணேன உப்பஜ்ஜமானோ, அனகா³ரியஸ்ஸ ச யத்தகங் யத்தகங் பரோ பரியாபுணாதி வா கதே²தி வா, மானவஸேன தத்³தி³கு³ணதத்³தி³கு³ணகரணேன உப்பஜ்ஜமானோ அகுஸலோ. தேன ஹி ஸமன்னாக³தோ புக்³க³லோ தத்³தி³கு³ணங் தத்³தி³கு³ணங் கரோதி. அகா³ரியோ ஸமானோ ஏகேனேகஸ்மிங் க⁴ரவத்து²ஸ்மிங் ஸஜ்ஜிதே அபரோ த்³வே வத்தூ²னி ஸஜ்ஜேதி, அபரோ சத்தாரோ, அபரோ அட்ட², அபரோ ஸோளஸ. அனகா³ரியோ ஸமானோ ஏகேனேகஸ்மிங் நிகாயே க³ஹிதே ‘‘நாஹங் ஏதஸ்ஸ ஹெட்டா² ப⁴விஸ்ஸாமீ’’தி அபரோ த்³வே க³ண்ஹாதி, அபரோ தயோ, அபரோ சத்தாரோ, அபரோ பஞ்ச. ஸாரம்ப⁴வஸேன ஹி க³ண்ஹிதுங் ந வட்டதி. அகுஸலபக்கோ² ஹேஸ நிரயகா³மிமக்³கோ³. அகா³ரியஸ்ஸ பன பரங் ஏகங் ஸலாகப⁴த்தங் தெ³ந்தங் தி³ஸ்வா அத்தனோ த்³வே வா தீணி வா தா³துகாமதாய உப்பஜ்ஜமானோ, அனகா³ரியஸ்ஸ ச பரேன ஏகனிகாயே க³ஹிதே மானங் அனிஸ்ஸாய கேவலங் தங் தி³ஸ்வா அத்தனோ ஆலஸியங் அபி⁴பு⁴ய்ய த்³வே நிகாயே க³ஹேதுகாமதாய உப்பஜ்ஜமானோ குஸலோ. குஸலபக்க²வஸேன ஹி ஏகஸ்மிங் ஏகங் ஸலாகப⁴த்தங் தெ³ந்தே த்³வே, த்³வே தெ³ந்தே சத்தாரி தா³துங் வட்டதி. பி⁴க்கு²னாபி பரேன ஏகஸ்மிங் நிகாயே க³ஹிதே ‘‘த்³வே நிகாயே க³ஹெத்வா ஸஜ்ஜா²யந்தஸ்ஸ மே பா²ஸு ஹோதீ’’தி விவட்டபக்கே² ட²த்வா தது³த்தரி க³ண்ஹிதுங் வட்டதி, இத⁴ பன அகுஸலபக்கி²யோ தது³த்தரிகரணோ ‘‘ஸாரம்போ⁴’’தி வுத்தோ.

Sabbaso maddavābhāvena vātabharitabhastasadisassa thaddhabhāvassa anonamitadaṇḍasadisatāya paggahitasiraanivātavuttikāyassa ca kārako thambho. Taduttarikaraṇo sārambho. So duvidhena labbhati akusalavasena ceva kusalavasena ca. Tattha agāriyassa parena kataṃ alaṅkārādiṃ disvā taddiguṇataddiguṇakaraṇena uppajjamāno, anagāriyassa ca yattakaṃ yattakaṃ paro pariyāpuṇāti vā katheti vā, mānavasena taddiguṇataddiguṇakaraṇena uppajjamāno akusalo. Tena hi samannāgato puggalo taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ karoti. Agāriyo samāno ekenekasmiṃ gharavatthusmiṃ sajjite aparo dve vatthūni sajjeti, aparo cattāro, aparo aṭṭha, aparo soḷasa. Anagāriyo samāno ekenekasmiṃ nikāye gahite ‘‘nāhaṃ etassa heṭṭhā bhavissāmī’’ti aparo dve gaṇhāti, aparo tayo, aparo cattāro, aparo pañca. Sārambhavasena hi gaṇhituṃ na vaṭṭati. Akusalapakkho hesa nirayagāmimaggo. Agāriyassa pana paraṃ ekaṃ salākabhattaṃ dentaṃ disvā attano dve vā tīṇi vā dātukāmatāya uppajjamāno, anagāriyassa ca parena ekanikāye gahite mānaṃ anissāya kevalaṃ taṃ disvā attano ālasiyaṃ abhibhuyya dve nikāye gahetukāmatāya uppajjamāno kusalo. Kusalapakkhavasena hi ekasmiṃ ekaṃ salākabhattaṃ dente dve, dve dente cattāri dātuṃ vaṭṭati. Bhikkhunāpi parena ekasmiṃ nikāye gahite ‘‘dve nikāye gahetvā sajjhāyantassa me phāsu hotī’’ti vivaṭṭapakkhe ṭhatvā taduttari gaṇhituṃ vaṭṭati, idha pana akusalapakkhiyo taduttarikaraṇo ‘‘sārambho’’ti vutto.

ஜாதிஆதீ³னி நிஸ்ஸாய ஸெய்யஸ்ஸ ‘‘ஸெய்யோஹமஸ்மீ’’திஆதி³னா உன்னதிவஸேன பக்³க³ண்ஹனவஸேன பவத்தோ மானோ. அப்³பு⁴ன்னதிவஸேன பவத்தோ அதிமானோ. புப்³பே³ கேனசி அத்தானங் ஸதி³ஸங் கத்வா பச்சா² ததோ அதி⁴கதோ த³ஹதோ உப்பஜ்ஜமானகோ அதிமானோதி வேதி³தப்³போ³. ஜாதிஆதி³ங் படிச்ச மஜ்ஜனாகாரோ மதோ³, ஸோபி அத்த²தோ மானோ ஏவ. ஸோ பன ஜாதிமதோ³ கொ³த்தமதோ³ ஆரொக்³யமதோ³ யொப்³ப³னமதோ³ ஜீவிதமதோ³ லாப⁴மதோ³ ஸக்காரமதோ³ க³ருகாரமதோ³ புரெக்கா²ரமதோ³ பரிவாரமதோ³ போ⁴க³மதோ³ வண்ணமதோ³ ஸுதமதோ³ படிபா⁴னமதோ³ ரத்தஞ்ஞுமதோ³ பிண்ட³பாதிகமதோ³ அனவஞ்ஞத்திமதோ³ இரியாபத²மதோ³ இத்³தி⁴மதோ³ யஸமதோ³ ஸீலமதோ³ ஜா²னமதோ³ ஸிப்பமதோ³ ஆரோஹமதோ³ பரிணாஹமதோ³ ஸண்டா²னமதோ³ பாரிபூரிமதோ³தி அனேகவிதோ⁴.

Jātiādīni nissāya seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā unnativasena paggaṇhanavasena pavatto māno. Abbhunnativasena pavatto atimāno. Pubbe kenaci attānaṃ sadisaṃ katvā pacchā tato adhikato dahato uppajjamānako atimānoti veditabbo. Jātiādiṃ paṭicca majjanākāro mado, sopi atthato māno eva. So pana jātimado gottamado ārogyamado yobbanamado jīvitamado lābhamado sakkāramado garukāramado purekkhāramado parivāramado bhogamado vaṇṇamado sutamado paṭibhānamado rattaññumado piṇḍapātikamado anavaññattimado iriyāpathamado iddhimado yasamado sīlamado jhānamado sippamado ārohamado pariṇāhamado saṇṭhānamado pāripūrimadoti anekavidho.

தத்த² (விப⁴॰ அட்ட²॰ 843-844) ஜாதிங் நிஸ்ஸாய உப்பன்னோ மஜ்ஜனாகாரப்பவத்தோ மானோ ஜாதிமதோ³, ஸோ க²த்தியாதீ³னங் சதுன்னம்பி வண்ணானங் உப்பஜ்ஜதி. ஜாதிஸம்பன்னோ ஹி க²த்தியோ ‘‘மாதி³ஸோ அஞ்ஞோ நத்தி², அவஸேஸா அந்தரா உட்டா²ய க²த்தியா ஜாதா, அஹங் பன வங்ஸாக³தக²த்தியோ’’தி மானங் கரோதி. ப்³ராஹ்மணாதீ³ஸுபி ஏஸேவ நயோ. கொ³த்தங் நிஸ்ஸாய உப்பன்னோ மஜ்ஜனாகாரப்பவத்தோ மானோ கொ³த்தமதோ³, ஸோபி க²த்தியாதீ³னங் சதுன்னம்பி வண்ணானங் உப்பஜ்ஜதி. க²த்தியோபி ஹி ‘‘அஹங் கொண்ட³ஞ்ஞகொ³த்தோ, அஹங் ஆதி³ச்சகொ³த்தோ’’தி மானங் கரோதி. ப்³ராஹ்மணோபி ‘‘அஹங் கஸ்ஸபகொ³த்தோ, அஹங் பா⁴ரத்³வாஜகொ³த்தோ’’தி மானங் கரோதி. வெஸ்ஸோபி ஸுத்³தோ³பி அத்தனோ அத்தனோ குலகொ³த்தங் நிஸ்ஸாய மானங் கரோதி. ஆரொக்³யமதா³தீ³ஸுபி ‘‘அஹங் அரோகோ³, ஸேஸா ரோக³ப³ஹுலா, கண்டு³வனமத்தம்பி மய்ஹங் ப்³யாதி⁴ நாம நத்தீ²’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஆரொக்³யமதோ³ நாம. ‘‘அஹங் தருணோ, அவஸேஸஸத்தானங் அத்தபா⁴வோ பபாதே டி²தருக்க²ஸதி³ஸோ, அஹங் பன பட²மவயே டி²தோ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ யொப்³ப³னமதோ³. ‘‘அஹங் சிரங் ஜீவிங், சிரங் ஜீவாமி, சிரங் ஜீவிஸ்ஸாமி, ஸுக²ங் ஜீவிங், ஸுக²ங் ஜீவாமி, ஸுக²ங் ஜீவிஸ்ஸாமீ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஜீவிதமதோ³ நாம. ‘‘அஹங் லாபீ⁴, அவஸேஸா ஸத்தா அப்பலாபா⁴, மய்ஹங் பன லாப⁴ஸ்ஸ பமாணங் நத்தீ²’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ லாப⁴மதோ³ நாம.

Tattha (vibha. aṭṭha. 843-844) jātiṃ nissāya uppanno majjanākārappavatto māno jātimado, so khattiyādīnaṃ catunnampi vaṇṇānaṃ uppajjati. Jātisampanno hi khattiyo ‘‘mādiso añño natthi, avasesā antarā uṭṭhāya khattiyā jātā, ahaṃ pana vaṃsāgatakhattiyo’’ti mānaṃ karoti. Brāhmaṇādīsupi eseva nayo. Gottaṃ nissāya uppanno majjanākārappavatto māno gottamado, sopi khattiyādīnaṃ catunnampi vaṇṇānaṃ uppajjati. Khattiyopi hi ‘‘ahaṃ koṇḍaññagotto, ahaṃ ādiccagotto’’ti mānaṃ karoti. Brāhmaṇopi ‘‘ahaṃ kassapagotto, ahaṃ bhāradvājagotto’’ti mānaṃ karoti. Vessopi suddopi attano attano kulagottaṃ nissāya mānaṃ karoti. Ārogyamadādīsupi ‘‘ahaṃ arogo, sesā rogabahulā, kaṇḍuvanamattampi mayhaṃ byādhi nāma natthī’’ti majjanavasena uppanno māno ārogyamado nāma. ‘‘Ahaṃ taruṇo, avasesasattānaṃ attabhāvo papāte ṭhitarukkhasadiso, ahaṃ pana paṭhamavaye ṭhito’’ti majjanavasena uppanno māno yobbanamado. ‘‘Ahaṃ ciraṃ jīviṃ, ciraṃ jīvāmi, ciraṃ jīvissāmi, sukhaṃ jīviṃ, sukhaṃ jīvāmi, sukhaṃ jīvissāmī’’ti majjanavasena uppanno māno jīvitamado nāma. ‘‘Ahaṃ lābhī, avasesā sattā appalābhā, mayhaṃ pana lābhassa pamāṇaṃ natthī’’ti majjanavasena uppanno māno lābhamado nāma.

‘‘அவஸேஸா ஸத்தா யங் வா தங் வா லப⁴ந்தி, அஹங் பன ஸுகதங் பணீதங் சீவராதி³பச்சயங் லபா⁴மீ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஸக்காரமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸபி⁴க்கூ²னங் பாத³பிட்டி²யங் அக்கமித்வா க³ச்ச²ந்தா மனுஸ்ஸா ‘அயங் ஸமணோ’திபி ந வந்த³ந்தி, மங் பன தி³ஸ்வா வந்த³ந்தி, பாஸாணச்ச²த்தங் விய க³ருகங் கத்வா அக்³கி³க்க²ந்த⁴ங் விய ச து³ராஸத³ங் கத்வா மஞ்ஞந்தீ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ க³ருகாரமதோ³ நாம. ‘‘உப்பன்னோ பஞ்ஹோ மய்ஹமேவ முகே²ன சி²ஜ்ஜதி, பி⁴க்கா²சாரங் க³ச்ச²ந்தாபி ஆக³ச்ச²ந்தாபி மமேவ புரதோ கத்வா பரிவாரெத்வா க³ச்ச²ந்தீ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ புரெக்கா²ரமதோ³ நாம. அகா³ரியஸ்ஸ தாவ மஹாபரிவாரஸ்ஸ ‘‘புரிஸஸதம்பி புரிஸஸஹஸ்ஸம்பி மங் பரிவாரேதீ’’தி, அனகா³ரியஸ்ஸ ‘‘ஸமணஸதம்பி ஸமணஸஹஸ்ஸம்பி மங் பரிவாரேதி, ஸேஸா அப்பபரிவாரா, அஹங் மஹாபரிவாரோ சேவ ஸுசிபரிவாரோ சா’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ பரிவாரமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா அத்தனோ பரிபோ⁴க³மத்தகம்பி ந லப⁴ந்தி, மய்ஹங் பன நிதா⁴னக³தஸ்ஸேவ த⁴னஸ்ஸ பமாணங் நத்தீ²’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ போ⁴க³மதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா து³ப்³ப³ண்ணா து³ரூபா, அஹங் அபி⁴ரூபோ பாஸாதி³கோ’’திபி ‘‘அவஸேஸஸத்தா நிக்³கு³ணா பத்த²டஅகித்தினோ, மய்ஹங் பன கித்திஸத்³தோ³ தே³வமனுஸ்ஸேஸு பாகடோ ‘இதிபி தே²ரோ ப³ஹுஸ்ஸுதோ, இதிபி ஸீலவா, இதிபி து⁴தகு³ணயுத்தோ’’’தி, ஏவங் ஸரீரவண்ணங் கு³ணவண்ணஞ்ச படிச்ச மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ வண்ணமதோ³ நாம.

‘‘Avasesā sattā yaṃ vā taṃ vā labhanti, ahaṃ pana sukataṃ paṇītaṃ cīvarādipaccayaṃ labhāmī’’ti majjanavasena uppanno māno sakkāramado nāma. ‘‘Avasesabhikkhūnaṃ pādapiṭṭhiyaṃ akkamitvā gacchantā manussā ‘ayaṃ samaṇo’tipi na vandanti, maṃ pana disvā vandanti, pāsāṇacchattaṃ viya garukaṃ katvā aggikkhandhaṃ viya ca durāsadaṃ katvā maññantī’’ti majjanavasena uppanno māno garukāramado nāma. ‘‘Uppanno pañho mayhameva mukhena chijjati, bhikkhācāraṃ gacchantāpi āgacchantāpi mameva purato katvā parivāretvā gacchantī’’ti majjanavasena uppanno māno purekkhāramado nāma. Agāriyassa tāva mahāparivārassa ‘‘purisasatampi purisasahassampi maṃ parivāretī’’ti, anagāriyassa ‘‘samaṇasatampi samaṇasahassampi maṃ parivāreti, sesā appaparivārā, ahaṃ mahāparivāro ceva suciparivāro cā’’ti majjanavasena uppanno māno parivāramado nāma. ‘‘Avasesā sattā attano paribhogamattakampi na labhanti, mayhaṃ pana nidhānagatasseva dhanassa pamāṇaṃ natthī’’ti majjanavasena uppanno māno bhogamado nāma. ‘‘Avasesā sattā dubbaṇṇā durūpā, ahaṃ abhirūpo pāsādiko’’tipi ‘‘avasesasattā nigguṇā patthaṭaakittino, mayhaṃ pana kittisaddo devamanussesu pākaṭo ‘itipi thero bahussuto, itipi sīlavā, itipi dhutaguṇayutto’’’ti, evaṃ sarīravaṇṇaṃ guṇavaṇṇañca paṭicca majjanavasena uppanno māno vaṇṇamado nāma.

‘‘அவஸேஸா ஸத்தா அப்பஸ்ஸுதா, அஹங் பன ப³ஹுஸ்ஸுதோ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஸுதமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா அப்படிபா⁴னா, மய்ஹங் பன படிபா⁴னஸ்ஸ பமாணங் நத்தீ²’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ படிபா⁴னமதோ³ நாம. ‘‘அஹங் ரத்தஞ்ஞூ அஸுகங் பு³த்³த⁴வங்ஸங் ராஜவங்ஸங் ஜனபத³வங்ஸங் கா³மவங்ஸங் ரத்திந்தி³வபரிச்சே²த³ங் நக்க²த்தமுஹுத்தயோக³ங் ஜானாமீ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ரத்தஞ்ஞுமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா பி⁴க்கூ² அந்தரா பிண்ட³பாதிகா ஜாதா, அஹங் பன ஜாதிபிண்ட³பாதிகோ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ பிண்ட³பாதிகமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா உஞ்ஞாதா அவஞ்ஞாதா, அஹங் பன அனவஞ்ஞாதோ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ அனவஞ்ஞத்திமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸானங் ஸத்தானங் இரியாபதோ² அபாஸாதி³கோ, மய்ஹங் பன பாஸாதி³கோ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ இரியாபத²மதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா சி²ன்னபக்க²காகஸதி³ஸா, அஹங் பன மஹித்³தி⁴கோ மஹானுபா⁴வோ’’தி வா ‘‘அஹங் யங் யங் கம்மங் கரோமி, தங் தங் இஜ்ஜ²தீ’’தி வா மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ இத்³தி⁴மதோ³ நாம.

‘‘Avasesā sattā appassutā, ahaṃ pana bahussuto’’ti majjanavasena uppanno māno sutamado nāma. ‘‘Avasesā sattā appaṭibhānā, mayhaṃ pana paṭibhānassa pamāṇaṃ natthī’’ti majjanavasena uppanno māno paṭibhānamado nāma. ‘‘Ahaṃ rattaññū asukaṃ buddhavaṃsaṃ rājavaṃsaṃ janapadavaṃsaṃ gāmavaṃsaṃ rattindivaparicchedaṃ nakkhattamuhuttayogaṃ jānāmī’’ti majjanavasena uppanno māno rattaññumado nāma. ‘‘Avasesā bhikkhū antarā piṇḍapātikā jātā, ahaṃ pana jātipiṇḍapātiko’’ti majjanavasena uppanno māno piṇḍapātikamado nāma. ‘‘Avasesā sattā uññātā avaññātā, ahaṃ pana anavaññāto’’ti majjanavasena uppanno māno anavaññattimado nāma. ‘‘Avasesānaṃ sattānaṃ iriyāpatho apāsādiko, mayhaṃ pana pāsādiko’’ti majjanavasena uppanno māno iriyāpathamado nāma. ‘‘Avasesā sattā chinnapakkhakākasadisā, ahaṃ pana mahiddhiko mahānubhāvo’’ti vā ‘‘ahaṃ yaṃ yaṃ kammaṃ karomi, taṃ taṃ ijjhatī’’ti vā majjanavasena uppanno māno iddhimado nāma.

யஸமதோ³ பன அகா³ரிகேனபி அனகா³ரிகேனபி தீ³பேதப்³போ³. அகா³ரிகோபி ஹி ஏகச்சோ அட்டா²ரஸஸு ஸேணீஸு ஏகிஸ்ஸா ஜெட்ட²கோ ஹோதி, தஸ்ஸ ‘‘அவஸேஸே புரிஸே அஹங் பட்ட²பேமி, அஹங் விசாரேமீ’’தி, அனகா³ரிகோபி ஏகச்சோ கத்த²சி ஜெட்ட²கோ ஹோதி, தஸ்ஸ ‘‘அவஸேஸா பி⁴க்கூ² மய்ஹங் ஓவாதே³ வத்தந்தி, அஹங் ஜெட்ட²கோ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ யஸமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா து³ஸ்ஸீலா, அஹங் பன ஸீலவா’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஸீலமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸானங் ஸத்தானங் குக்குடஸ்ஸ உத³கபானமத்தேபி காலே சித்தேகக்³க³தா நத்தி², அஹங் பன உபசாரப்பனானங் லாபீ⁴’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஜா²னமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா நிஸ்ஸிப்பா, அஹங் ஸிப்பவா’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஸிப்பமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா ரஸ்ஸா, அஹங் தீ³கோ⁴’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஆரோஹமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸா ஸத்தா ரஸ்ஸா வா ஹொந்தி தீ³கா⁴ வா, அஹங் நிக்³ரோத⁴பரிமண்ட³லோ’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ பரிணாஹமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸானங் ஸத்தானங் ஸரீரஸண்டா²னங் விரூபங் பீ³ப⁴ச்ச²ங், மய்ஹங் பன மனாபங் பாஸாதி³க’’ந்தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ ஸண்டா²னமதோ³ நாம. ‘‘அவஸேஸானங் ஸத்தானங் ஸரீரே ப³ஹூ தோ³ஸா, மய்ஹங் பன ஸரீரே கேஸக்³க³மத்தம்பி வஜ்ஜங் நத்தீ²’’தி மஜ்ஜனவஸேன உப்பன்னோ மானோ பாரிபூரிமதோ³ நாம. ஏவமயங் ஸப்³போ³பி ஜாதிஆதி³ங் நிஸ்ஸாய மஜ்ஜனாகாரவஸப்பவத்தோ மானோ இத⁴ ‘‘மதோ³’’தி வுத்தோ. காமகு³ணேஸு சித்தஸ்ஸ வொஸ்ஸக்³கோ³ பமாதோ³, பஞ்சஸு காமகு³ணேஸு ஸதியா அனிக்³க³ண்ஹித்வா சித்தஸ்ஸ வொஸ்ஸஜ்ஜனங், ஸதிவிரஹோதி வுத்தங் ஹோதி. தண்ஹாவிஜ்ஜா பாகடாயேவ.

Yasamado pana agārikenapi anagārikenapi dīpetabbo. Agārikopi hi ekacco aṭṭhārasasu seṇīsu ekissā jeṭṭhako hoti, tassa ‘‘avasese purise ahaṃ paṭṭhapemi, ahaṃ vicāremī’’ti, anagārikopi ekacco katthaci jeṭṭhako hoti, tassa ‘‘avasesā bhikkhū mayhaṃ ovāde vattanti, ahaṃ jeṭṭhako’’ti majjanavasena uppanno māno yasamado nāma. ‘‘Avasesā sattā dussīlā, ahaṃ pana sīlavā’’ti majjanavasena uppanno māno sīlamado nāma. ‘‘Avasesānaṃ sattānaṃ kukkuṭassa udakapānamattepi kāle cittekaggatā natthi, ahaṃ pana upacārappanānaṃ lābhī’’ti majjanavasena uppanno māno jhānamado nāma. ‘‘Avasesā sattā nissippā, ahaṃ sippavā’’ti majjanavasena uppanno māno sippamado nāma. ‘‘Avasesā sattā rassā, ahaṃ dīgho’’ti majjanavasena uppanno māno ārohamado nāma. ‘‘Avasesā sattā rassā vā honti dīghā vā, ahaṃ nigrodhaparimaṇḍalo’’ti majjanavasena uppanno māno pariṇāhamado nāma. ‘‘Avasesānaṃ sattānaṃ sarīrasaṇṭhānaṃ virūpaṃ bībhacchaṃ, mayhaṃ pana manāpaṃ pāsādika’’nti majjanavasena uppanno māno saṇṭhānamado nāma. ‘‘Avasesānaṃ sattānaṃ sarīre bahū dosā, mayhaṃ pana sarīre kesaggamattampi vajjaṃ natthī’’ti majjanavasena uppanno māno pāripūrimado nāma. Evamayaṃ sabbopi jātiādiṃ nissāya majjanākāravasappavatto māno idha ‘‘mado’’ti vutto. Kāmaguṇesu cittassa vossaggo pamādo, pañcasu kāmaguṇesu satiyā aniggaṇhitvā cittassa vossajjanaṃ, sativirahoti vuttaṃ hoti. Taṇhāvijjā pākaṭāyeva.

லோபா⁴த³யோ ச புன திவிதா⁴குஸலமூலந்தி திகவஸேன க³ஹிதா. து³ச்சரிதாதீ³ஸுபி திவித⁴-ஸத்³தோ³ பச்சேகங் யோஜேதப்³போ³. தத்த² காயது³ச்சரிதாதீ³னி திவித⁴து³ச்சரிதானி. தண்ஹாஸங்கிலேஸாத³யோ திவித⁴ஸங்கிலேஸா. ராக³மலாத³யோ மலீனபா⁴வகரத்தா திவித⁴மலானி. ராகா³த³யோ ஹி சித்தங் மலீனங் கரொந்தி, மலங் கா³ஹாபெந்தி, தஸ்மா ‘‘மலானீ’’தி வுச்சந்தி. ‘‘ராகோ³ விஸமங், தோ³ஸோ விஸமங், மோஹோ விஸம’’ந்தி (விப⁴॰ 924) ஏவங் வுத்தா ராகா³த³யோ ‘‘காயவிஸமங் வசீவிஸமங் மனோவிஸம’’ந்தி (விப⁴॰ 924) ஏவமாக³தா காயது³ச்சரிதாத³யோ ச திவித⁴விஸமானி. தானி பன யஸ்மா ராகா³தீ³ஸு சேவ காயது³ச்சரிதாதீ³ஸு ச ஸத்தா பக்க²லந்தி, பக்க²லிதா ச ஸாஸனதோபி ஸுக³திதோபி பதந்தி, தஸ்மா பக்க²லனபாதஹேதுபா⁴வதோ ‘‘விஸமானீ’’தி வுச்சந்தி. ‘‘காமஸஞ்ஞா ப்³யாபாத³ஸஞ்ஞா விஹிங்ஸாஸஞ்ஞா’’தி (விப⁴॰ 911) ஏவமாக³தா காமாதி³படிஸங்யுத்தா ஸஞ்ஞா திவித⁴ஸஞ்ஞா. ததா² ‘‘காமவிதக்கோ ப்³யாபாத³விதக்கோ விஹிங்ஸாவிதக்கோ’’தி ஏவமாக³தா திவித⁴விதக்கா. தண்ஹாபபஞ்சோ தி³ட்டி²பபஞ்சோ மானபபஞ்சோதி இமே திவித⁴பபஞ்சா. வட்டஸ்மிங் ஸத்தே பபஞ்செந்தீதி தண்ஹாத³யோ ‘‘பபஞ்சா’’தி வுச்சந்தி.

Lobhādayo ca puna tividhākusalamūlanti tikavasena gahitā. Duccaritādīsupi tividha-saddo paccekaṃ yojetabbo. Tattha kāyaduccaritādīni tividhaduccaritāni. Taṇhāsaṃkilesādayo tividhasaṃkilesā. Rāgamalādayo malīnabhāvakarattā tividhamalāni. Rāgādayo hi cittaṃ malīnaṃ karonti, malaṃ gāhāpenti, tasmā ‘‘malānī’’ti vuccanti. ‘‘Rāgo visamaṃ, doso visamaṃ, moho visama’’nti (vibha. 924) evaṃ vuttā rāgādayo ‘‘kāyavisamaṃ vacīvisamaṃ manovisama’’nti (vibha. 924) evamāgatā kāyaduccaritādayo ca tividhavisamāni. Tāni pana yasmā rāgādīsu ceva kāyaduccaritādīsu ca sattā pakkhalanti, pakkhalitā ca sāsanatopi sugatitopi patanti, tasmā pakkhalanapātahetubhāvato ‘‘visamānī’’ti vuccanti. ‘‘Kāmasaññā byāpādasaññā vihiṃsāsaññā’’ti (vibha. 911) evamāgatā kāmādipaṭisaṃyuttā saññā tividhasaññā. Tathā ‘‘kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko’’ti evamāgatā tividhavitakkā. Taṇhāpapañco diṭṭhipapañco mānapapañcoti ime tividhapapañcā. Vaṭṭasmiṃ satte papañcentīti taṇhādayo ‘‘papañcā’’ti vuccanti.

சதுப்³பி³த⁴விபரியேஸாதிஆதீ³ஸு சதுப்³பி³த⁴-ஸத்³தோ³ பச்சேகங் யோஜேதப்³போ³. தத்த² அனிச்சாதீ³னி வத்தூ²னி நிச்சந்திஆதி³னா நயேன விபரீததோ ஏஸந்தீதி விபரியேஸா. ‘‘அனிச்சே நிச்சந்தி ஸஞ்ஞாவிபரியேஸோ சித்தவிபரியேஸோ தி³ட்டி²விபரியேஸோ , து³க்கே² ஸுக²ந்தி ஸஞ்ஞாவிபரியேஸோ சித்தவிபரியேஸோ தி³ட்டி²விபரியேஸோ, அஸுபே⁴ ஸுப⁴ந்தி ஸஞ்ஞாவிபரியேஸோ சித்தவிபரியேஸோ தி³ட்டி²விபரியேஸோ , அனத்தனி அத்தாதி ஸஞ்ஞாவிபரியேஸோ சித்தவிபரியேஸோ தி³ட்டி²விபரியேஸோ’’தி ஏவமாக³தா த்³வாத³ஸ விபல்லாஸா சதுன்னங் அனிச்சாதி³வத்தூ²னங் வஸேன ‘‘சதுப்³பி³த⁴விபரியேஸா’’தி வுத்தா. எத்த² பன சித்தகிச்சஸ்ஸ து³ப்³ப³லட்டா²னே தி³ட்டி²விரஹிதாய அகுஸலஸஞ்ஞாய ஸககிச்சஸ்ஸ ப³லவகாலே ஸஞ்ஞாவிபல்லாஸோ வேதி³தப்³போ³, தி³ட்டி²விரஹிதஸ்ஸேவ அகுஸலசித்தஸ்ஸ ஸககிச்சஸ்ஸ ப³லவகாலே சித்தவிபல்லாஸோ, தி³ட்டி²ஸம்பயுத்தசித்தே தி³ட்டி²விபல்லாஸோ. தஸ்மா ஸப்³ப³து³ப்³ப³லோ ஸஞ்ஞாவிபல்லாஸோ, ததோ ப³லவதரோ சித்தவிபல்லாஸோ, ஸப்³ப³ப³லவதரோ தி³ட்டி²விபல்லாஸோ. அஜாதபு³த்³தி⁴தா³ரகஸ்ஸ கஹாபணத³ஸ்ஸனங் விய ஸஞ்ஞா ஆரம்மணஸ்ஸ உபட்டா²னாகாரமத்தக³ஹணதோ. கா³மிகபுரிஸஸ்ஸ கஹாபணத³ஸ்ஸனங் விய சித்தங் லக்க²ணப்படிவேத⁴ஸ்ஸபி ஸம்பாத³னதோ. கம்மாரஸ்ஸ மஹாஸண்டா³ஸேன அயோக³ஹணங் விய தி³ட்டி² அபி⁴னிவேஸபராமஸனதோ. தத்த² சத்தாரோ தி³ட்டி²விபல்லாஸா, அனிச்சானத்தேஸு நிச்சந்திஆதி³வஸப்பவத்தா சத்தாரோ ஸஞ்ஞாசித்தவிபல்லாஸாதி இமே அட்ட² விபல்லாஸா ஸோதாபத்திமக்³கே³ன பஹீயந்தி. அஸுபே⁴ ஸுப⁴ந்தி ஸஞ்ஞாசித்தவிபல்லாஸா ஸகதா³கா³மிமக்³கே³ன தனுகா ஹொந்தி, அனாகா³மிமக்³கே³ன பஹீயந்தி. து³க்கே² ஸுக²ந்தி ஸஞ்ஞாசித்தவிபல்லாஸா அரஹத்தமக்³கே³ன பஹீயந்தீதி வேதி³தப்³பா³.

Catubbidhavipariyesātiādīsu catubbidha-saddo paccekaṃ yojetabbo. Tattha aniccādīni vatthūni niccantiādinā nayena viparītato esantīti vipariyesā. ‘‘Anicce niccanti saññāvipariyeso cittavipariyeso diṭṭhivipariyeso , dukkhe sukhanti saññāvipariyeso cittavipariyeso diṭṭhivipariyeso, asubhe subhanti saññāvipariyeso cittavipariyeso diṭṭhivipariyeso , anattani attāti saññāvipariyeso cittavipariyeso diṭṭhivipariyeso’’ti evamāgatā dvādasa vipallāsā catunnaṃ aniccādivatthūnaṃ vasena ‘‘catubbidhavipariyesā’’ti vuttā. Ettha pana cittakiccassa dubbalaṭṭhāne diṭṭhivirahitāya akusalasaññāya sakakiccassa balavakāle saññāvipallāso veditabbo, diṭṭhivirahitasseva akusalacittassa sakakiccassa balavakāle cittavipallāso, diṭṭhisampayuttacitte diṭṭhivipallāso. Tasmā sabbadubbalo saññāvipallāso, tato balavataro cittavipallāso, sabbabalavataro diṭṭhivipallāso. Ajātabuddhidārakassa kahāpaṇadassanaṃ viya saññā ārammaṇassa upaṭṭhānākāramattagahaṇato. Gāmikapurisassa kahāpaṇadassanaṃ viya cittaṃ lakkhaṇappaṭivedhassapi sampādanato. Kammārassa mahāsaṇḍāsena ayogahaṇaṃ viya diṭṭhi abhinivesaparāmasanato. Tattha cattāro diṭṭhivipallāsā, aniccānattesu niccantiādivasappavattā cattāro saññācittavipallāsāti ime aṭṭha vipallāsā sotāpattimaggena pahīyanti. Asubhe subhanti saññācittavipallāsā sakadāgāmimaggena tanukā honti, anāgāmimaggena pahīyanti. Dukkhe sukhanti saññācittavipallāsā arahattamaggena pahīyantīti veditabbā.

‘‘காமாஸவோ ப⁴வாஸவோ தி³ட்டா²ஸவோ அவிஜ்ஜாஸவோ’’தி (சூளனி॰ ஜதுகண்ணிமாணவபுச்சா²னித்³தே³ஸ 69) ஏவமாக³தா காமதண்ஹாத³யோ சத்தாரோ ஆஸவந்தி சக்கு²ஆதி³தோ ஸந்த³ந்தி பவத்தந்தீதி ஆஸவா. கிஞ்சாபி சக்கு²ஆதி³தோ குஸலாதீ³னம்பி பவத்தி அத்தி², காமாஸவாத³யோ ஏவ பன வணதோ யூஸங் விய பக்³க⁴ரணகஅஸுசிபா⁴வேன ஸந்த³ந்தி, தஸ்மா தே ஏவ ‘‘ஆஸவா’’தி வுச்சந்தி. தத்த² ஹி பக்³க⁴ரணகஅஸுசிம்ஹி நிருள்ஹோ ஆஸவஸத்³தோ³தி. அத² வா த⁴ம்மதோ யாவ கொ³த்ரபு⁴ங், ஓகாஸதோ யாவ ப⁴வக்³க³ங் ஸவந்தி க³ச்ச²ந்தி ஆரம்மணகரணவஸேன பவத்தந்தீதி ஆஸவா, ஏதே த⁴ம்மே ஏதஞ்ச ஓகாஸங் அந்தோகரித்வா பவத்தந்தீதி அத்தோ². அவதி⁴அத்தோ² ஹி ஆ-காரோ. அவதி⁴ ச மரியாதா³பி⁴விதி⁴பே⁴த³தோ து³விதோ⁴. தத்த² மரியாத³ங் கிரியங் ப³ஹிகத்வா பவத்ததி யதா² ‘‘ஆபாடலிபுத்தங் வுட்டோ² தே³வோ’’தி, அபி⁴விதி⁴ பன கிரியங் ப்³யாபெத்வா பவத்ததி யதா² ‘‘ஆப⁴வக்³க³ங் ப⁴க³வதோ யஸோ பவத்ததீ’’தி, அபி⁴விதி⁴அத்தோ² சாயங் ஆ-காரோ இத⁴ க³ஹிதோ, தஸ்மா தே த⁴ம்மே தஞ்ச ஓகாஸங் அந்தோகரித்வா ஆரம்மணகரணவஸேன ஸவந்தீதி ‘‘ஆஸவா’’தி வுச்சந்தி. சிரபாரிவாஸியட்டே²ன மதி³ராத³யோ ஆஸவா வியாதிபி ஆஸவா. லோகஸ்மிஞ்ஹி சிரபாரிவாஸிகா மதி³ராத³யோ ‘‘ஆஸவா’’தி வுச்சந்தி. யதி³ ச சிரபாரிவாஸியட்டே²ன ஆஸவா, ஏதேயேவ ப⁴விதுமரஹந்தி. வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘புரிமா, பி⁴க்க²வே, கோடி ந பஞ்ஞாயதி அவிஜ்ஜாய, இதோ புப்³பே³ அவிஜ்ஜா நாஹோஸீ’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 10.61). அஞ்ஞேஸு பன யதா²வுத்தே த⁴ம்மே ஓகாஸஞ்ச ஆரம்மணங் கத்வா பவத்தமானேஸு மானாதீ³ஸு ச விஜ்ஜமானேஸு அத்தத்தனியாதி³க்³கா³ஹவஸேன அபி⁴ப்³யாபனங் மத³னகரணவஸேன ஆஸவஸதி³ஸதா ச ஏதேஸங்யேவ, ந அஞ்ஞேஸந்தி த்³வீஸுபி அத்த²விகப்பேஸு ஏதேஸுயேவ ஆஸவஸத்³தோ³ நிருள்ஹோதி த³ட்ட²ப்³போ³. ஆயதங் வா ஸங்ஸாரது³க்க²ங் ஸவந்தி பஸவந்தீதிபி ஆஸவா. ந ஹி தங் கிஞ்சி ஸங்ஸாரது³க்க²ங் அத்தி², யங் ஆஸவேஹி வினா உப்பஜ்ஜெய்ய.

‘‘Kāmāsavo bhavāsavo diṭṭhāsavo avijjāsavo’’ti (cūḷani. jatukaṇṇimāṇavapucchāniddesa 69) evamāgatā kāmataṇhādayo cattāro āsavanti cakkhuādito sandanti pavattantīti āsavā. Kiñcāpi cakkhuādito kusalādīnampi pavatti atthi, kāmāsavādayo eva pana vaṇato yūsaṃ viya paggharaṇakaasucibhāvena sandanti, tasmā te eva ‘‘āsavā’’ti vuccanti. Tattha hi paggharaṇakaasucimhi niruḷho āsavasaddoti. Atha vā dhammato yāva gotrabhuṃ, okāsato yāva bhavaggaṃ savanti gacchanti ārammaṇakaraṇavasena pavattantīti āsavā, ete dhamme etañca okāsaṃ antokaritvā pavattantīti attho. Avadhiattho hi ā-kāro. Avadhi ca mariyādābhividhibhedato duvidho. Tattha mariyādaṃ kiriyaṃ bahikatvā pavattati yathā ‘‘āpāṭaliputtaṃ vuṭṭho devo’’ti, abhividhi pana kiriyaṃ byāpetvā pavattati yathā ‘‘ābhavaggaṃ bhagavato yaso pavattatī’’ti, abhividhiattho cāyaṃ ā-kāro idha gahito, tasmā te dhamme tañca okāsaṃ antokaritvā ārammaṇakaraṇavasena savantīti ‘‘āsavā’’ti vuccanti. Cirapārivāsiyaṭṭhena madirādayo āsavā viyātipi āsavā. Lokasmiñhi cirapārivāsikā madirādayo ‘‘āsavā’’ti vuccanti. Yadi ca cirapārivāsiyaṭṭhena āsavā, eteyeva bhavitumarahanti. Vuttañhetaṃ ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ito pubbe avijjā nāhosī’’tiādi (a. ni. 10.61). Aññesu pana yathāvutte dhamme okāsañca ārammaṇaṃ katvā pavattamānesu mānādīsu ca vijjamānesu attattaniyādiggāhavasena abhibyāpanaṃ madanakaraṇavasena āsavasadisatā ca etesaṃyeva, na aññesanti dvīsupi atthavikappesu etesuyeva āsavasaddo niruḷhoti daṭṭhabbo. Āyataṃ vā saṃsāradukkhaṃ savanti pasavantītipi āsavā. Na hi taṃ kiñci saṃsāradukkhaṃ atthi, yaṃ āsavehi vinā uppajjeyya.

‘‘அபி⁴ஜ்ஜா² காயக³ந்தோ² ப்³யாபாதோ³ காயக³ந்தோ² ஸீலப்³ப³தபராமாஸோ காயக³ந்தோ² இத³ங்ஸச்சாபி⁴னிவேஸோ காயக³ந்தோ²’’தி (ஸங்॰ நி॰ 5.175; மஹானி॰ 29, 147) ஏவமாக³தா அபி⁴ஜ்ஜா²த³யோ சத்தாரோ யஸ்ஸ ஸங்விஜ்ஜந்தி, தங் சுதிபடிஸந்தி⁴வஸேன வட்டஸ்மிங் க³ந்தெ²ந்தி க⁴டெந்தீதி க³ந்தா². ‘‘காமோகோ⁴ ப⁴வோகோ⁴ தி³ட்டோ²கோ⁴ அவிஜ்ஜோகோ⁴’’தி (ஸங்॰ நி॰ 5.172; மஹானி॰ 14; சூளனி॰ மெத்தகூ³மாணவபுச்சா²னித்³தே³ஸ 21) ஏவமாக³தா சத்தாரோ காமதண்ஹாத³யோ யஸ்ஸ ஸங்விஜ்ஜந்தி, தங் வட்டஸ்மிங் ஓஹனந்தி ஓஸீதா³பெந்தீதி ஓகா⁴. தேயேவ ‘‘காமயோகோ³ ப⁴வயோகோ³ தி³ட்டி²யோகோ³ அவிஜ்ஜாயோகோ³’’தி (ஸங்॰ நி॰ 5.173; அ॰ நி॰ 4.10) ஏவமாக³தா வட்டஸ்மிங் யோஜெந்தீதி யோகா³. அரியா ஏதாய ந க³ச்ச²ந்தீதி அக³தி, ஸா ச²ந்தா³தி³வஸேன சதுப்³பி³தா⁴. ‘‘சீவரஹேது வா பி⁴க்கு²னோ தண்ஹா உப்பஜ்ஜமானா உப்பஜ்ஜதி, பிண்ட³பாத, ஸேனாஸன, இதிப⁴வாப⁴வஹேது வா பி⁴க்கு²னோ தண்ஹா உப்பஜ்ஜமானா உப்பஜ்ஜதீ’’தி (அ॰ நி॰ 4.9) ஏவமாக³தா சத்தாரோ தண்ஹுப்பாதா³. தத்த² இதிப⁴வாப⁴வஹேதூதி எத்த² இதீதி நித³ஸ்ஸனே நிபாதோ, யதா² சீவராதி³ஹேது, ஏவங் ப⁴வாப⁴வஹேதுபீதி அத்தோ². ப⁴வாப⁴வோதி செத்த² பணீதபணீததரானி தேலமது⁴பா²ணிதாதீ³னி அதி⁴ப்பேதானி. காமுபாதா³னாதீ³னி சத்தாரி உபாதா³னானி.

‘‘Abhijjhā kāyagantho byāpādo kāyagantho sīlabbataparāmāso kāyagantho idaṃsaccābhiniveso kāyagantho’’ti (saṃ. ni. 5.175; mahāni. 29, 147) evamāgatā abhijjhādayo cattāro yassa saṃvijjanti, taṃ cutipaṭisandhivasena vaṭṭasmiṃ ganthenti ghaṭentīti ganthā. ‘‘Kāmogho bhavogho diṭṭhogho avijjogho’’ti (saṃ. ni. 5.172; mahāni. 14; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 21) evamāgatā cattāro kāmataṇhādayo yassa saṃvijjanti, taṃ vaṭṭasmiṃ ohananti osīdāpentīti oghā. Teyeva ‘‘kāmayogo bhavayogo diṭṭhiyogo avijjāyogo’’ti (saṃ. ni. 5.173; a. ni. 4.10) evamāgatā vaṭṭasmiṃ yojentīti yogā. Ariyā etāya na gacchantīti agati, sā chandādivasena catubbidhā. ‘‘Cīvarahetu vā bhikkhuno taṇhā uppajjamānā uppajjati, piṇḍapāta, senāsana, itibhavābhavahetu vā bhikkhuno taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti (a. ni. 4.9) evamāgatā cattāro taṇhuppādā. Tattha itibhavābhavahetūti ettha itīti nidassane nipāto, yathā cīvarādihetu, evaṃ bhavābhavahetupīti attho. Bhavābhavoti cettha paṇītapaṇītatarāni telamadhuphāṇitādīni adhippetāni. Kāmupādānādīni cattāri upādānāni.

பஞ்ச சேதோகி²லாதிஆதீ³ஸு ‘‘பு³த்³தே⁴ கங்க²தி, த⁴ம்மே, ஸங்கே⁴, ஸிக்கா²ய கங்க²தி, ஸப்³ரஹ்மசாரீஸு குபிதோ ஹோதி அனத்தமனோ ஆஹதசித்தோ கி²லஜாதோ’’தி (ம॰ நி॰ 1.185; தீ³॰ நி॰ 3.319) ஏவமாக³தானி பஞ்ச சேதோகி²லானி, சேதோ கி²லயதி த²த்³த⁴பா⁴வங் ஆபஜ்ஜதி ஏதேஹீதி சேதோகி²லானி. வினிப³ந்தா⁴தீ³ஸுபி பஞ்ச-ஸத்³தோ³ பச்சேகங் யோஜேதப்³போ³. ‘‘காமே அவீதராகோ³ ஹோதி, காயே அவீதராகோ³, ரூபே அவீதராகோ³, யாவத³த்த²ங் உத³ராவதே³ஹகங் பு⁴ஞ்ஜித்வா ஸெய்யஸுக²ங் பஸ்ஸஸுக²ங் மித்³த⁴ஸுக²ங் அனுயுத்தோ விஹரதி, அஞ்ஞதரங் தே³வனிகாயங் பணிதா⁴ய ப்³ரஹ்மசரியங் சரதீ’’தி (ம॰ நி॰ 1.186; தீ³॰ நி॰ 3.320) ஆக³தா பஞ்ச சித்தங் ப³ந்தி⁴த்வா முட்டி²யங் கத்வா விய க³ண்ஹந்தீதி சேதோவினிப³ந்தா⁴. ஏதே ஹி தண்ஹாப்பவத்திபா⁴வதோ குஸலப்பவத்தியா அவஸராப்பதா³னவஸேன சித்தங் ப³ந்த⁴ங் விய ஸமோரோதெ⁴த்வா க³ண்ஹந்தி. ஸத்³த³த்த²தோ பன சேதோ விரூபங் நிப³ந்தீ⁴யதி ஸங்யமீயதி ஏதேஹீதி சேதோவினிப³ந்தா⁴. காமச்ச²ந்தா³தீ³னி பஞ்ச குஸலத⁴ம்மே நீவாரெந்தி ஆவரந்தீதி நீவரணானி. ரூபாபி⁴னந்த³னாத³யோ பஞ்சாபி⁴னந்த³னா.

Pañca cetokhilātiādīsu ‘‘buddhe kaṅkhati, dhamme, saṅghe, sikkhāya kaṅkhati, sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto’’ti (ma. ni. 1.185; dī. ni. 3.319) evamāgatāni pañca cetokhilāni, ceto khilayati thaddhabhāvaṃ āpajjati etehīti cetokhilāni. Vinibandhādīsupi pañca-saddo paccekaṃ yojetabbo. ‘‘Kāme avītarāgo hoti, kāye avītarāgo, rūpe avītarāgo, yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharati, aññataraṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ caratī’’ti (ma. ni. 1.186; dī. ni. 3.320) āgatā pañca cittaṃ bandhitvā muṭṭhiyaṃ katvā viya gaṇhantīti cetovinibandhā. Ete hi taṇhāppavattibhāvato kusalappavattiyā avasarāppadānavasena cittaṃ bandhaṃ viya samorodhetvā gaṇhanti. Saddatthato pana ceto virūpaṃ nibandhīyati saṃyamīyati etehīti cetovinibandhā. Kāmacchandādīni pañca kusaladhamme nīvārenti āvarantīti nīvaraṇāni. Rūpābhinandanādayo pañcābhinandanā.

ச² விவாத³மூலாதிஆதீ³ஸு கோதோ⁴ மக்கோ² இஸ்ஸா ஸாடெ²ய்யங் பாபிச்ச²தா ஸந்தி³ட்டி²பராமாஸோதி இமானி ச² விவாத³மூலானி. யஸ்மா குத்³தோ⁴ வா கோத⁴வஸேன…பே॰… ஸந்தி³ட்டி²பராமாஸீ வா ஸந்தி³ட்டி²பராமஸிதாய கலஹங் விக்³க³ஹங் விவாத³ங் ஆபஜ்ஜதி, தஸ்மா கோதா⁴த³யோ ‘‘ச² விவாத³மூலானீ’’தி வுச்சந்தி. ரூபதண்ஹாஸத்³த³தண்ஹாத³யோ ச² தண்ஹாகாயா. காமராக³படிக⁴தி³ட்டி²விசிகிச்சா²ப⁴வராக³மானாவிஜ்ஜா ஸத்தானுஸயா. தா²மக³தட்டே²ன அப்பஹீனட்டே²ன ச அனுஸெந்தீதி அனுஸயா. மிச்சா²தி³ட்டி²மிச்சா²ஸங்கப்பமிச்சா²வாசாமிச்சா²கம்மந்தமிச்சா²ஆஜீவமிச்சா²வாயாமமிச்சா²ஸதிமிச்சா²ஸமாதீ⁴ அட்ட² மிச்ச²த்தா.

Chavivādamūlātiādīsu kodho makkho issā sāṭheyyaṃ pāpicchatā sandiṭṭhiparāmāsoti imāni cha vivādamūlāni. Yasmā kuddho vā kodhavasena…pe… sandiṭṭhiparāmāsī vā sandiṭṭhiparāmasitāya kalahaṃ viggahaṃ vivādaṃ āpajjati, tasmā kodhādayo ‘‘cha vivādamūlānī’’ti vuccanti. Rūpataṇhāsaddataṇhādayo cha taṇhākāyā. Kāmarāgapaṭighadiṭṭhivicikicchābhavarāgamānāvijjā sattānusayā. Thāmagataṭṭhena appahīnaṭṭhena ca anusentīti anusayā. Micchādiṭṭhimicchāsaṅkappamicchāvācāmicchākammantamicchāājīvamicchāvāyāmamicchāsatimicchāsamādhī aṭṭha micchattā.

‘‘தண்ஹங் படிச்ச பரியேஸனா, பரியேஸனங் படிச்ச லாபோ⁴, லாப⁴ங் படிச்ச வினிச்ச²யோ, வினிச்ச²யங் படிச்ச ச²ந்த³ராகோ³, ச²ந்த³ராக³ங் படிச்ச அஜ்ஜோ²ஸானங், அஜ்ஜோ²ஸானங் படிச்ச பரிக்³க³ஹோ, பரிக்³க³ஹங் படிச்ச மச்ச²ரியங், மச்ச²ரியங் படிச்ச ஆரக்கோ², ஆரக்கா²தி⁴கரணங் த³ண்டா³தா³னஸத்தா²தா³னகலஹவிக்³க³ஹவிவாத³துவங்துவங்பேஸுஞ்ஞமுஸாவாதா³ அனேகே பாபகா அகுஸலா த⁴ம்மா ஸம்ப⁴வந்தீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.103; 3.359) ஏவமாக³தா பரியேஸனாத³யோ நவ தண்ஹாமூலகா. தத்த² (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.103) தண்ஹங் படிச்சாதி தண்ஹங் நிஸ்ஸாய. பரியேஸனாதி ரூபாதி³ஆரம்மணபரியேஸனா. ஸா ஹி தண்ஹாய ஸதி ஹோதி. லாபோ⁴தி ரூபாதி³ஆரம்மணபடிலாபோ⁴. ஸோ ஹி பரியேஸனாய ஸதி ஹோதி. வினிச்ச²யோதி இத⁴ விதக்கோ அதி⁴ப்பேதோ. லாப⁴ங் லபி⁴த்வா ஹி இட்டா²னிட்ட²ங் ஸுந்த³ராஸுந்த³ரஞ்ச விதக்கேனேவ வினிச்சி²னதி ‘‘எத்தகங் மே ரூபாரம்மணத்தா²ய ப⁴விஸ்ஸதி, எத்தகங் ஸத்³தா³தி³ஆரம்மணத்தா²ய, எத்தகங் மய்ஹங் ப⁴விஸ்ஸதி, எத்தகங் பரஸ்ஸ, எத்தகங் பரிபு⁴ஞ்ஜிஸ்ஸாமி, எத்தகங் நித³ஹிஸ்ஸாமீ’’தி. தேன வுத்தங் ‘‘லாப⁴ங் படிச்ச வினிச்ச²யோ’’தி. ச²ந்த³ராகோ³தி ஏவங் அகுஸலவிதக்கேன விதக்கிதே வத்து²ஸ்மிங் து³ப்³ப³லராகோ³ ச ப³லவராகோ³ ச உப்பஜ்ஜதி. ச²ந்தோ³தி ஹி இத⁴ து³ப்³ப³லராக³ஸ்ஸாதி⁴வசனங். அஜ்ஜோ²ஸானந்தி அஹங் மமந்தி ப³லவஸன்னிட்டா²னங். பரிக்³க³ஹோதி தண்ஹாதி³ட்டி²வஸேன பரிக்³க³ஹகரணங். மச்ச²ரியந்தி பரேஹி ஸாதா⁴ரணபா⁴வஸ்ஸ அஸஹனதா. தேனேவஸ்ஸ போராணா ஏவங் வசனத்த²ங் வத³ந்தி ‘‘இத³ங் அச்ச²ரியங் மய்ஹமேவ ஹோது, மா அஞ்ஞஸ்ஸ அச்ச²ரியங் ஹோதூதி பவத்தத்தா மச்ச²ரியந்தி வுச்சதீ’’தி. ஆரக்கோ²தி த்³வாரபித³ஹனமஞ்ஜுஸகோ³பனாதி³வஸேன ஸுட்டு² ரக்க²ணங். அதி⁴கரோதீதி அதி⁴கரணங், காரணஸ்ஸேதங் நாமங். ஆரக்கா²தி⁴கரணந்தி பா⁴வனபுங்ஸகங், ஆரக்க²ஹேதூதி அத்தோ². த³ண்டா³தா³னாதீ³ஸு பரனிஸேத⁴னத்த²ங் த³ண்ட³ஸ்ஸ ஆதா³னங் த³ண்டா³தா³னங். ஏகதோதா⁴ராதி³னோ ஸத்த²ஸ்ஸ ஆதா³னங் ஸத்தா²தா³னங். கலஹோதி காயகலஹோபி வாசாகலஹோபி. புரிமோ புரிமோ விரோதோ⁴ விக்³க³ஹோ. பச்சி²மோ பச்சி²மோ விவாதோ³. துவங் துவந்தி அகா³ரவவசனங், த்வங் த்வந்தி அத்தோ².

‘‘Taṇhaṃ paṭicca pariyesanā, pariyesanaṃ paṭicca lābho, lābhaṃ paṭicca vinicchayo, vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo, chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ, ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho, pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ, macchariyaṃ paṭicca ārakkho, ārakkhādhikaraṇaṃ daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’’ti (dī. ni. 2.103; 3.359) evamāgatā pariyesanādayo nava taṇhāmūlakā. Tattha (dī. ni. aṭṭha. 2.103) taṇhaṃ paṭiccāti taṇhaṃ nissāya. Pariyesanāti rūpādiārammaṇapariyesanā. Sā hi taṇhāya sati hoti. Lābhoti rūpādiārammaṇapaṭilābho. So hi pariyesanāya sati hoti. Vinicchayoti idha vitakko adhippeto. Lābhaṃ labhitvā hi iṭṭhāniṭṭhaṃ sundarāsundarañca vitakkeneva vinicchinati ‘‘ettakaṃ me rūpārammaṇatthāya bhavissati, ettakaṃ saddādiārammaṇatthāya, ettakaṃ mayhaṃ bhavissati, ettakaṃ parassa, ettakaṃ paribhuñjissāmi, ettakaṃ nidahissāmī’’ti. Tena vuttaṃ ‘‘lābhaṃ paṭicca vinicchayo’’ti. Chandarāgoti evaṃ akusalavitakkena vitakkite vatthusmiṃ dubbalarāgo ca balavarāgo ca uppajjati. Chandoti hi idha dubbalarāgassādhivacanaṃ. Ajjhosānanti ahaṃ mamanti balavasanniṭṭhānaṃ. Pariggahoti taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇaṃ. Macchariyanti parehi sādhāraṇabhāvassa asahanatā. Tenevassa porāṇā evaṃ vacanatthaṃ vadanti ‘‘idaṃ acchariyaṃ mayhameva hotu, mā aññassa acchariyaṃ hotūti pavattattā macchariyanti vuccatī’’ti. Ārakkhoti dvārapidahanamañjusagopanādivasena suṭṭhu rakkhaṇaṃ. Adhikarotīti adhikaraṇaṃ, kāraṇassetaṃ nāmaṃ. Ārakkhādhikaraṇanti bhāvanapuṃsakaṃ, ārakkhahetūti attho. Daṇḍādānādīsu paranisedhanatthaṃ daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ. Ekatodhārādino satthassa ādānaṃ satthādānaṃ. Kalahoti kāyakalahopi vācākalahopi. Purimo purimo virodho viggaho. Pacchimo pacchimo vivādo. Tuvaṃ tuvanti agāravavacanaṃ, tvaṃ tvanti attho.

பாணாதிபாதஅதி³ன்னாதா³னகாமேஸுமிச்சா²சாரமுஸாவாத³பிஸுணவாசாப²ருஸவாசாஸம்ப²ப்பலாபஅபி⁴ஜ்ஜா²ப்³யாபாத³மிச்சா²தி³ட்டீ² த³ஸ அகுஸலகம்மபதா². சத்தாரோ ஸஸ்ஸதவாதா³ சத்தாரோ ஏகச்சஸஸ்ஸதவாதா³ சத்தாரோ அந்தானந்திகா சத்தாரோ அமராவிக்கே²பிகா த்³வே அதி⁴ச்சஸமுப்பன்னிகா ஸோளஸ ஸஞ்ஞீவாதா³ அட்ட² அஸஞ்ஞீவாதா³ அட்ட² நேவஸஞ்ஞீனாஸஞ்ஞீவாதா³ ஸத்த உச்சே²த³வாதா³ பஞ்ச பரமதி³ட்ட²த⁴ம்மனிப்³பா³னவாதா³தி ஏதானி த்³வாஸட்டி² தி³ட்டி²க³தானி. ரூபதண்ஹாதி³ச²தண்ஹாயேவ பச்சேகங் காமதண்ஹாப⁴வதண்ஹாவிப⁴வதண்ஹாவஸேன அட்டா²ரஸ ஹொந்தி. ததா² ஹி ரூபாரம்மணா தண்ஹா, ரூபே வா தண்ஹாதி ரூபதண்ஹா, ஸா காமராக³பா⁴வேன ரூபங் அஸ்ஸாதெ³ந்தீ பவத்தமானா காமதண்ஹா, ஸஸ்ஸததி³ட்டி²ஸஹக³தராக³பா⁴வேன ‘‘ரூபங் நிச்சங் து⁴வங் ஸஸ்ஸத’’ந்தி ஏவங் அஸ்ஸாதெ³ந்தீ பவத்தமானா ப⁴வதண்ஹா, உச்சே²த³தி³ட்டி²ஸஹக³தராக³பா⁴வேன ‘‘ரூபங் உச்சி²ஜ்ஜதி வினஸ்ஸதி பேச்ச ந ப⁴வதீ’’தி ஏவங் அஸ்ஸாதெ³ந்தீ பவத்தமானா விப⁴வதண்ஹாதி ஏவங் திவிதா⁴ ஹோதி. யதா² ச ரூபதண்ஹா, ஏவங் ஸத்³த³தண்ஹாத³யோபீதி ஏதானி அட்டா²ரஸ தண்ஹாவிசரிதானி ஹொந்தி, தானி அஜ்ஜ²த்தரூபாதீ³ஸு அட்டா²ரஸ, ப³ஹித்³தா⁴ரூபாதீ³ஸு அட்டா²ரஸாதி ச²த்திங்ஸ, இதி அதீதானி ச²த்திங்ஸ, அனாக³தானி ச²த்திங்ஸ, பச்சுப்பன்னானி ச²த்திங்ஸாதி அட்ட²ஸததண்ஹாவிசரிதானி, அட்டு²த்தரஸததண்ஹாவிசரிதானீதி அத்தோ². பபே⁴த³-ஸத்³தோ³ பச்சேகங் ஸம்ப³ந்தி⁴தப்³போ³. தத்தா²யங் யோஜனா ‘‘லோப⁴ப்பபே⁴தோ³ தோ³ஸப்பபே⁴தோ³ யாவ அட்ட²ஸததண்ஹாவிசரிதப்பபே⁴தோ³’’தி. ஸப்³ப³த³ரத²பரிளாஹகிலேஸஸதஸஹஸ்ஸானீதி ஸப்³பா³னி ஸத்தானங் த³ரத²பரிளாஹகரானி கிலேஸானங் அனேகானி ஸதஸஹஸ்ஸானி. ஆரம்மணாதி³விபா⁴க³தோ ஹி பவத்திஆகாரவிபா⁴க³தோ ச அனந்தப்பபே⁴தா³ கிலேஸா.

Pāṇātipātaadinnādānakāmesumicchācāramusāvādapisuṇavācāpharusavācāsamphappalāpaabhijjhābyāpādamicchādiṭṭhī dasa akusalakammapathā. Cattāro sassatavādā cattāro ekaccasassatavādā cattāro antānantikā cattāro amarāvikkhepikā dve adhiccasamuppannikā soḷasa saññīvādā aṭṭha asaññīvādā aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā satta ucchedavādā pañca paramadiṭṭhadhammanibbānavādāti etāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni. Rūpataṇhādichataṇhāyeva paccekaṃ kāmataṇhābhavataṇhāvibhavataṇhāvasena aṭṭhārasa honti. Tathā hi rūpārammaṇā taṇhā, rūpe vā taṇhāti rūpataṇhā, sā kāmarāgabhāvena rūpaṃ assādentī pavattamānā kāmataṇhā, sassatadiṭṭhisahagatarāgabhāvena ‘‘rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassata’’nti evaṃ assādentī pavattamānā bhavataṇhā, ucchedadiṭṭhisahagatarāgabhāvena ‘‘rūpaṃ ucchijjati vinassati pecca na bhavatī’’ti evaṃ assādentī pavattamānā vibhavataṇhāti evaṃ tividhā hoti. Yathā ca rūpataṇhā, evaṃ saddataṇhādayopīti etāni aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni honti, tāni ajjhattarūpādīsu aṭṭhārasa, bahiddhārūpādīsu aṭṭhārasāti chattiṃsa, iti atītāni chattiṃsa, anāgatāni chattiṃsa, paccuppannāni chattiṃsāti aṭṭhasatataṇhāvicaritāni, aṭṭhuttarasatataṇhāvicaritānīti attho. Pabheda-saddo paccekaṃ sambandhitabbo. Tatthāyaṃ yojanā ‘‘lobhappabhedo dosappabhedo yāva aṭṭhasatataṇhāvicaritappabhedo’’ti. Sabbadarathapariḷāhakilesasatasahassānīti sabbāni sattānaṃ darathapariḷāhakarāni kilesānaṃ anekāni satasahassāni. Ārammaṇādivibhāgato hi pavattiākāravibhāgato ca anantappabhedā kilesā.

ஸங்கே²பதோ வாதிஆதீ³ஸு ஸம்பதி ஆயதிஞ்ச ஸத்தானங் அனத்தா²வஹத்தா மாரணட்டே²ன விபா³த⁴னட்டே²ன கிலேஸாவ மாரோதி கிலேஸமாரோ. வத⁴கட்டே²ன க²ந்தா⁴வ மாரோதி க²ந்த⁴மாரோ. ததா² ஹி வுத்தங் ‘‘வத⁴கங் ரூபங், வத⁴கங் ரூபந்தி யதா²பூ⁴தங் நப்பஜானாதீ’’திஆதி³. ஜாதிஜராதி³மஹாப்³யஸனநிப்³ப³த்தனேன அபி⁴ஸங்கா²ரோவ மாரோ அபி⁴ஸங்கா²ரமாரோ. ஸங்கிலேஸனிமித்தங் ஹுத்வா கு³ணமாரணட்டே²ன தே³வபுத்தோவ மாரோதி தே³வபுத்தமாரோ. ஸத்தானங் ஜீவிதஸ்ஸ ஜீவிதபரிக்கா²ரானஞ்ச ஜானிகரணேன மஹாபா³த⁴ரூபத்தா மச்சு ஏவ மாரோதி மச்சுமாரோ. தத்த² ஸமுச்சே²த³ப்பஹானவஸேன ஸப்³ப³ஸோ அப்பவத்திகரணேன கிலேஸமாரங், ஸமுத³யப்பஹானபரிஞ்ஞாவஸேன க²ந்த⁴மாரங், ஸஹாயவேகல்லகரணவஸேன ஸப்³ப³ஸோ அப்பவத்திகரணேன அபி⁴ஸங்கா²ரமாரங், ப³லவித⁴மனவிஸயாதிக்கமனவஸேன தே³வபுத்தமச்சுமாரஞ்ச அப⁴ஞ்ஜி, ப⁴க்³கே³ அகாஸீதி அத்தோ². பரிஸ்ஸயானந்தி உபத்³த³வானங்.

Saṅkhepato vātiādīsu sampati āyatiñca sattānaṃ anatthāvahattā māraṇaṭṭhena vibādhanaṭṭhena kilesāva māroti kilesamāro. Vadhakaṭṭhena khandhāva māroti khandhamāro. Tathā hi vuttaṃ ‘‘vadhakaṃ rūpaṃ, vadhakaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānātī’’tiādi. Jātijarādimahābyasananibbattanena abhisaṅkhārova māro abhisaṅkhāramāro. Saṃkilesanimittaṃ hutvā guṇamāraṇaṭṭhena devaputtova māroti devaputtamāro. Sattānaṃ jīvitassa jīvitaparikkhārānañca jānikaraṇena mahābādharūpattā maccu eva māroti maccumāro. Tattha samucchedappahānavasena sabbaso appavattikaraṇena kilesamāraṃ, samudayappahānapariññāvasena khandhamāraṃ, sahāyavekallakaraṇavasena sabbaso appavattikaraṇena abhisaṅkhāramāraṃ, balavidhamanavisayātikkamanavasena devaputtamaccumārañca abhañji, bhagge akāsīti attho. Parissayānanti upaddavānaṃ.

ஸதபுஞ்ஞஜலக்க²ணத⁴ரஸ்ஸாதி அனேக ஸத புஞ்ஞ நிப்³ப³த்தமஹா புரிஸலக்க²ணத⁴ரஸ்ஸ. எத்த² ஹி ‘‘கேவலங் ஸதமத்தேன புஞ்ஞகம்மேன ஏகேகலக்க²ணங் நிப்³ப³த்த’’ந்தி இமமத்த²ங் ந ரோசயிங்ஸு அட்ட²கதா²சரியா ‘‘ஏவங் ஸந்தே யோ கோசி பு³த்³தோ⁴ ப⁴வெய்யா’’தி, அனந்தாஸு பன லோகதா⁴தூஸு யத்தகா ஸத்தா, தேஹி ஸப்³பே³ஹி பச்சேகங் ஸதக்க²த்துங் கதானி தா³னாதீ³னி புஞ்ஞகம்மானி யத்தகானி, ததோ ஏகேகங் புஞ்ஞகம்மங் மஹாஸத்தேன ஸதகு³ணங் கதங் ஸதந்தி அதி⁴ப்பேதந்தி இமமத்த²ங் ரோசயிங்ஸு. தஸ்மா இத⁴ ஸத-ஸத்³தோ³ ப³ஹுபா⁴வபரியாயோ, ந ஸங்க்²யாவிஸேஸவசனோதி த³ட்ட²ப்³போ³ ‘‘ஸதக்³க⁴ங் ஸதங் தே³வமனுஸ்ஸா’’திஆதீ³ஸு விய. ரூபகாயஸம்பத்தி தீ³பிதா ஹோதி இதராஸங் ப²லஸம்பதா³னங் மூலபா⁴வதோ அதி⁴ட்டா²னபா⁴வதோ ச. தீ³பிதா ஹோதீதி இத³ங் த⁴ம்மகாயஸம்பத்தீதிஆதீ³ஸுபி யோஜேதப்³ப³ங். தத்த² பஹானஸம்பதா³புப்³ப³கத்தா ஞாணஸம்பதா³தீ³னங் த⁴ம்மகாயஸம்பத்தி தீ³பிதா ஹோதீதி வேதி³தப்³ப³ங். லோகியஸரிக்க²கானங் ப³ஹுமதபா⁴வோதி எத்த² பா⁴க்³யவந்ததாய லோகியானங் ப³ஹுமதபா⁴வோ, ப⁴க்³க³தோ³ஸதாய ஸரிக்க²கானங் ப³ஹுமதபா⁴வோதி யோஜேதப்³ப³ங். ஏவங் இதோ பரேஸுபி யதா²க்கமங் யோஜனா வேதி³தப்³பா³.

Satapuññajalakkhaṇadharassāti aneka sata puñña nibbattamahā purisalakkhaṇadharassa. Ettha hi ‘‘kevalaṃ satamattena puññakammena ekekalakkhaṇaṃ nibbatta’’nti imamatthaṃ na rocayiṃsu aṭṭhakathācariyā ‘‘evaṃ sante yo koci buddho bhaveyyā’’ti, anantāsu pana lokadhātūsu yattakā sattā, tehi sabbehi paccekaṃ satakkhattuṃ katāni dānādīni puññakammāni yattakāni, tato ekekaṃ puññakammaṃ mahāsattena sataguṇaṃ kataṃ satanti adhippetanti imamatthaṃ rocayiṃsu. Tasmā idha sata-saddo bahubhāvapariyāyo, na saṅkhyāvisesavacanoti daṭṭhabbo ‘‘satagghaṃ sataṃ devamanussā’’tiādīsu viya. Rūpakāyasampatti dīpitā hoti itarāsaṃ phalasampadānaṃ mūlabhāvato adhiṭṭhānabhāvato ca. Dīpitā hotīti idaṃ dhammakāyasampattītiādīsupi yojetabbaṃ. Tattha pahānasampadāpubbakattā ñāṇasampadādīnaṃ dhammakāyasampatti dīpitā hotīti veditabbaṃ. Lokiyasarikkhakānaṃ bahumatabhāvoti ettha bhāgyavantatāya lokiyānaṃ bahumatabhāvo, bhaggadosatāya sarikkhakānaṃ bahumatabhāvoti yojetabbaṃ. Evaṃ ito paresupi yathākkamaṃ yojanā veditabbā.

புஞ்ஞவந்தங் க³ஹட்டா² க²த்தியாத³யோ அபி⁴க³ச்ச²ந்தி, பஹீனதோ³ஸங் தோ³ஸவினயாய த⁴ம்மங் தே³ஸேதீதி பப்³ப³ஜிதா தாபஸபரிப்³பா³ஜகாத³யோ அபி⁴க³ச்ச²ந்தீதி ஆஹ ‘‘க³ஹட்ட²பப்³ப³ஜிதேஹி அபி⁴க³மனீயதா’’தி. அபி⁴க³தானஞ்ச தேஸங் காயசித்தது³க்கா²பனயனே படிப³லபா⁴வோ ஆமிஸதா³னத⁴ம்மதா³னேஹி உபகாரஸப்³பா⁴வதோ ரூபகாயங் தஸ்ஸ பஸாத³சக்கு²னா, த⁴ம்மகாயங் பஞ்ஞாசக்கு²னா தி³ஸ்வா து³க்க²த்³வயஸ்ஸ படிப்பஸ்ஸம்ப⁴னதோதி வேதி³தப்³போ³. பா⁴க்³யவந்ததாய உபக³தானங் ஆமிஸதா³னங் தே³தி, ப⁴க்³க³தோ³ஸதாய த⁴ம்மதா³னங் தே³தீதி ஆஹ ‘‘ஆமிஸதா³னத⁴ம்மதா³னேஹி உபகாரிதா’’தி. லோகியலோகுத்தரஸுகே²ஹி ச ஸங்யோஜனஸமத்த²தா தீ³பிதா ஹோதீதி ‘‘புப்³பே³ ஆமிஸதா³னத⁴ம்மதா³னேஹி மயா அயங் லோகக்³க³பா⁴வோ அதி⁴க³தோ, தஸ்மா தும்ஹேஹிபி ஏவமேவ படிபஜ்ஜிதப்³ப³’’ந்தி ஏவங் ஸம்மாபடிபத்தியங் நியோஜனேன அபி⁴க³தானங் லோகியலோகுத்தரஸுகே²ஹி ஸங்யோஜனஸமத்த²தா ச தீ³பிதா ஹோதி.

Puññavantaṃ gahaṭṭhā khattiyādayo abhigacchanti, pahīnadosaṃ dosavinayāya dhammaṃ desetīti pabbajitā tāpasaparibbājakādayo abhigacchantīti āha ‘‘gahaṭṭhapabbajitehi abhigamanīyatā’’ti. Abhigatānañca tesaṃ kāyacittadukkhāpanayane paṭibalabhāvo āmisadānadhammadānehi upakārasabbhāvato rūpakāyaṃ tassa pasādacakkhunā, dhammakāyaṃ paññācakkhunā disvā dukkhadvayassa paṭippassambhanatoti veditabbo. Bhāgyavantatāya upagatānaṃ āmisadānaṃ deti, bhaggadosatāya dhammadānaṃ detīti āha ‘‘āmisadānadhammadānehi upakāritā’’ti. Lokiyalokuttarasukhehi ca saṃyojanasamatthatā dīpitā hotīti ‘‘pubbe āmisadānadhammadānehi mayā ayaṃ lokaggabhāvo adhigato, tasmā tumhehipi evameva paṭipajjitabba’’nti evaṃ sammāpaṭipattiyaṃ niyojanena abhigatānaṃ lokiyalokuttarasukhehi saṃyojanasamatthatā ca dīpitā hoti.

ஸகசித்தே இஸ்ஸரியங் நாம அத்தனோ சித்தஸ்ஸ வஸீபா⁴வாபாத³னங்யேவ, படிகூலாதீ³ஸு அப்படிகூலஸஞ்ஞிதாதி³விஹாரஸித்³தி⁴, அதி⁴ட்டா²னித்³தி⁴ஆதி³கோ இத்³தி⁴விதோ⁴பி சித்திஸ்ஸரியமேவ சித்தபா⁴வனாய வஸீபா⁴வப்பத்தியா இஜ்ஜ²னதோ. அணிமாலகி⁴மாதி³கந்தி ஆதி³-ஸத்³தே³ன மஹிமா பத்தி பாகம்மங் ஈஸிதா வஸிதா யத்த²காமாவஸாயிதாதி இமே ச²பி ஸங்க³ஹிதா. தத்த² காயஸ்ஸ அணுபா⁴வகரணங் அணிமா. ஆகாஸே பத³ஸா க³மனாதீ³னங் அரஹபா⁴வேன லஹுபா⁴வோ லகி⁴மா. மஹத்தங் மஹிமா காயஸ்ஸ மஹந்ததாபாத³னங். இட்ட²தே³ஸஸ்ஸ பாபுணனங் பத்தி. அதி⁴ட்டா²னாதி³வஸேன இச்சி²தனிப்பா²த³னங் பாகம்மங். ஸயங்வஸிதா இஸ்ஸரபா⁴வோ ஈஸிதா. இத்³தி⁴விதே⁴ வஸீபா⁴வோ வஸிதா. ஆகாஸேன வா க³ச்ச²தோ அஞ்ஞங் வா கிஞ்சி கரோதோ யத்த² கத்த²சி வோஸானப்பத்தி யத்த²காமாவஸாயிதா . ‘‘குமாரகரூபாதி³த³ஸ்ஸன’’ந்திபி வத³ந்தி. ஏவமித³ங் அட்ட²வித⁴ங் லோகியஸம்மதங் இஸ்ஸரியங். தங் பன ப⁴க³வதோ இத்³தி⁴வித⁴ந்தோக³த⁴ங் அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணஞ்சாதி ஆஹ ‘‘ஸப்³ப³காரபரிபூரங் அத்தீ²’’தி. ததா² லோகுத்தரோ த⁴ம்மோ அத்தீ²தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. ஏவங் யஸாதீ³ஸுபி அத்தி²-ஸத்³தோ³ யோஜேதப்³போ³.

Sakacitte issariyaṃ nāma attano cittassa vasībhāvāpādanaṃyeva, paṭikūlādīsu appaṭikūlasaññitādivihārasiddhi, adhiṭṭhāniddhiādiko iddhividhopi cittissariyameva cittabhāvanāya vasībhāvappattiyā ijjhanato. Aṇimālaghimādikanti ādi-saddena mahimā patti pākammaṃ īsitā vasitā yatthakāmāvasāyitāti ime chapi saṅgahitā. Tattha kāyassa aṇubhāvakaraṇaṃ aṇimā. Ākāse padasā gamanādīnaṃ arahabhāvena lahubhāvo laghimā. Mahattaṃ mahimā kāyassa mahantatāpādanaṃ. Iṭṭhadesassa pāpuṇanaṃ patti. Adhiṭṭhānādivasena icchitanipphādanaṃ pākammaṃ. Sayaṃvasitā issarabhāvo īsitā. Iddhividhe vasībhāvo vasitā. Ākāsena vā gacchato aññaṃ vā kiñci karoto yattha katthaci vosānappatti yatthakāmāvasāyitā. ‘‘Kumārakarūpādidassana’’ntipi vadanti. Evamidaṃ aṭṭhavidhaṃ lokiyasammataṃ issariyaṃ. Taṃ pana bhagavato iddhividhantogadhaṃ anaññasādhāraṇañcāti āha ‘‘sabbakāraparipūraṃ atthī’’ti. Tathā lokuttaro dhammo atthīti sambandho. Evaṃ yasādīsupi atthi-saddo yojetabbo.

கேஸஞ்சி யஸோ பதே³ஸவுத்தி அயதா²பூ⁴தகு³ணஸன்னிஸ்ஸயத்தா அபரிஸுத்³தோ⁴ ச ஹோதி, ந ஏவங் ததா²க³தஸ்ஸாதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘லோகத்தயப்³யாபகோ’’தி வுத்தங். தத்த² இத⁴ அதி⁴க³தஸத்து²கு³ணானங் ஆருப்பே உப்பன்னானங் ‘‘இதிபி ஸோ ப⁴க³வா’’திஆதி³னா ப⁴க³வதோ யஸோ பாகடோ ஹோதீதி ஆஹ ‘‘லோகத்தயப்³யாபகோ’’தி. யதா²பு⁴ச்சகு³ணாதி⁴க³தோதி யதா²பூ⁴தகு³ணேஹி அதி⁴க³தோ. அதிவிய பரிஸுத்³தோ⁴தி யதா²பூ⁴தகு³ணாதி⁴க³தத்தா ஏவ அச்சந்தபரிஸுத்³தோ⁴. ஸப்³பா³காரபரிபூராதி அனவஸேஸலக்க²ணானுப்³யஞ்ஜனாதி³ஸம்பத்தியா ஸப்³பா³காரேஹி பரிபுண்ணா. ஸப்³ப³ங்க³பச்சங்க³ஸிரீதி ஸப்³பே³ஸங் அங்க³பச்சங்கா³னங் ஸோபா⁴. யங் யங் ஏதேன இச்சி²தங் பத்தி²தந்தி ‘‘திண்ணோ தாரெய்ய’’ந்திஆதி³னா யங் யங் ஏதேன லோகனாதே²ன மனோவசீபணிதா⁴னவஸேன இச்சி²தங் காயபணிதா⁴னவஸேன பத்தி²தங். ததே²வாதி பணிதா⁴னானுரூபமேவ. ஸம்மாவாயாமஸங்கா²தோ பயத்தோதி வீரியபாரமிபா⁴வப்பத்தோ அரியமக்³க³பரியாபன்னோ ச ஸம்மாவாயாமஸங்கா²தோ உஸ்ஸாஹோ.

Kesañci yaso padesavutti ayathābhūtaguṇasannissayattā aparisuddho ca hoti, na evaṃ tathāgatassāti dassetuṃ ‘‘lokattayabyāpako’’ti vuttaṃ. Tattha idha adhigatasatthuguṇānaṃ āruppe uppannānaṃ ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā bhagavato yaso pākaṭo hotīti āha ‘‘lokattayabyāpako’’ti. Yathābhuccaguṇādhigatoti yathābhūtaguṇehi adhigato. Ativiya parisuddhoti yathābhūtaguṇādhigatattā eva accantaparisuddho. Sabbākāraparipūrāti anavasesalakkhaṇānubyañjanādisampattiyā sabbākārehi paripuṇṇā. Sabbaṅgapaccaṅgasirīti sabbesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ sobhā. Yaṃ yaṃ etena icchitaṃ patthitanti ‘‘tiṇṇo tāreyya’’ntiādinā yaṃ yaṃ etena lokanāthena manovacīpaṇidhānavasena icchitaṃ kāyapaṇidhānavasena patthitaṃ. Tathevāti paṇidhānānurūpameva. Sammāvāyāmasaṅkhāto payattoti vīriyapāramibhāvappatto ariyamaggapariyāpanno ca sammāvāyāmasaṅkhāto ussāho.

குஸலாதீ³ஹி பே⁴தே³ஹீதி ஸப்³ப³த்திகது³கபத³ஸங்க³ஹிதேஹி குஸலாதி³ப்பபே⁴தே³ஹி. படிச்சஸமுப்பாதா³தீ³ஹீதி ஆதி³-ஸத்³தே³ன ந கேவலங் விப⁴ங்க³பாளியங் ஆக³தா ஸதிபட்டா²னாத³யோவ ஸங்க³ஹிதா, அத² கோ² ஸங்க³ஹாத³யோ ஸமயவிமுத்தாத³யோ ட²பனாத³யோ திகபட்டா²னாத³யோ ச ஸங்க³ஹிதாதி வேதி³தப்³ப³ங். பீளனஸங்க²தஸந்தாபவிபரிணாமட்டே²ன வா து³க்க²மரியஸச்சந்திஆதீ³ஸு பீளனட்டோ² தங்ஸமங்கி³னோ ஸத்தஸ்ஸ ஹிங்ஸனங் அவிப்பா²ரிகதாகரணங். ஸங்க²தட்டோ² ஸமேச்ச ஸங்க³ம்ம ஸம்பூ⁴ய பச்சயேஹி கதபா⁴வோ. ஸந்தாபட்டோ² து³க்க²து³க்க²தாதீ³ஹி ஸந்தாபனங் பரித³ஹனங். விபரிணாமட்டோ² ஜராய மரணேன சாதி த்³விதா⁴ விபரிணாமேதப்³ப³தா. ஸமுத³யஸ்ஸ ஆயூஹனட்டோ² து³க்க²ஸ்ஸ நிப்³ப³த்தனவஸேன ஸம்பிண்ட³னங். நிதா³னட்டோ² ‘‘இத³ங் தங் து³க்க²’’ந்தி நித³ஸ்ஸெந்தஸ்ஸ விய ஸமுட்டா²பனங். ஸங்யோக³ட்டோ² ஸங்ஸாரது³க்கே²ன ஸங்யோஜனங். பலிபோ³த⁴ட்டோ² மக்³கா³தி⁴க³மஸ்ஸ நிவாரணங். நிரோத⁴ஸ்ஸ நிஸ்ஸரணட்டோ² ஸப்³பூ³பதீ⁴னங் படினிஸ்ஸக்³க³ஸபா⁴வத்தா ததோ வினிஸ்ஸடதா, தங்னிஸ்ஸரணனிமித்ததா வா. விவேகட்டோ² ஸப்³ப³ஸங்கா²ரவிஸங்யுத்ததா. அஸங்க²தட்டோ² கேனசிபி பச்சயேன அனபி⁴ஸங்க²ததா. அமதட்டோ² நிச்சஸபா⁴வத்தா மரணாபா⁴வோ, ஸத்தானங் மரணாபா⁴வஹேதுதா வா. மக்³க³ஸ்ஸ நிய்யானட்டோ² வட்டது³க்க²தோ நிக்கமனட்டோ². ஹேதுஅத்தோ² நிப்³பா³னஸ்ஸ ஸம்பாபகபா⁴வோ. த³ஸ்ஸனட்டோ² அச்சந்தஸுகு²மஸ்ஸ நிப்³பா³னஸ்ஸ ஸச்சி²கரணங். ஆதி⁴பதெய்யட்டோ² சதுஸச்சத³ஸ்ஸனே ஸம்பயுத்தானங் ஆதி⁴பச்சகரணங், ஆரம்மணாதி⁴பதிபா⁴வோ வா விஸேஸதோ மக்³கா³தி⁴பதிவசனதோ . ஸதிபி ஹி ஜா²னாதீ³னங் ஆரம்மணாதி⁴பதிபா⁴வே ‘‘ஜா²னாதி⁴பதினோ த⁴ம்மா’’தி ஏவமாதி³ங் அவத்வா ‘‘மக்³கா³தி⁴பதினோ த⁴ம்மா’’இச்சேவ வுத்தங், தஸ்மா விஞ்ஞாயதி ‘‘அத்தி² மக்³க³ஸ்ஸ ஆரம்மணாதி⁴பதிபா⁴வே விஸேஸோ’’தி. ஏதேயேவ ச பீளனாத³யோ ஸோளஸாகாராதி வுச்சந்தி.

Kusalādīhi bhedehīti sabbattikadukapadasaṅgahitehi kusalādippabhedehi. Paṭiccasamuppādādīhīti ādi-saddena na kevalaṃ vibhaṅgapāḷiyaṃ āgatā satipaṭṭhānādayova saṅgahitā, atha kho saṅgahādayo samayavimuttādayo ṭhapanādayo tikapaṭṭhānādayo ca saṅgahitāti veditabbaṃ. Pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhena vā dukkhamariyasaccantiādīsu pīḷanaṭṭho taṃsamaṅgino sattassa hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ. Saṅkhataṭṭho samecca saṅgamma sambhūya paccayehi katabhāvo. Santāpaṭṭho dukkhadukkhatādīhi santāpanaṃ paridahanaṃ. Vipariṇāmaṭṭho jarāya maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbatā. Samudayassa āyūhanaṭṭho dukkhassa nibbattanavasena sampiṇḍanaṃ. Nidānaṭṭho ‘‘idaṃ taṃ dukkha’’nti nidassentassa viya samuṭṭhāpanaṃ. Saṃyogaṭṭho saṃsāradukkhena saṃyojanaṃ. Palibodhaṭṭho maggādhigamassa nivāraṇaṃ. Nirodhassa nissaraṇaṭṭho sabbūpadhīnaṃ paṭinissaggasabhāvattā tato vinissaṭatā, taṃnissaraṇanimittatā vā. Vivekaṭṭho sabbasaṅkhāravisaṃyuttatā. Asaṅkhataṭṭho kenacipi paccayena anabhisaṅkhatatā. Amataṭṭho niccasabhāvattā maraṇābhāvo, sattānaṃ maraṇābhāvahetutā vā. Maggassa niyyānaṭṭho vaṭṭadukkhato nikkamanaṭṭho. Hetuattho nibbānassa sampāpakabhāvo. Dassanaṭṭho accantasukhumassa nibbānassa sacchikaraṇaṃ. Ādhipateyyaṭṭho catusaccadassane sampayuttānaṃ ādhipaccakaraṇaṃ, ārammaṇādhipatibhāvo vā visesato maggādhipativacanato . Satipi hi jhānādīnaṃ ārammaṇādhipatibhāve ‘‘jhānādhipatino dhammā’’ti evamādiṃ avatvā ‘‘maggādhipatino dhammā’’icceva vuttaṃ, tasmā viññāyati ‘‘atthi maggassa ārammaṇādhipatibhāve viseso’’ti. Eteyeva ca pīḷanādayo soḷasākārāti vuccanti.

தி³ப்³ப³ப்³ரஹ்மஅரியவிஹாரேதிஆதீ³ஸு கஸிணாதி³ஆரம்மணானி ரூபாவசரஜ்ஜா²னானி தி³ப்³ப³விஹாரோ. மெத்தாதி³ஜ்ஜா²னானி ப்³ரஹ்மவிஹாரோ. ப²லஸமாபத்தி அரியவிஹாரோ. காமேஹி விவேகட்ட²காயதாவஸேன ஏகீபா⁴வோ காயவிவேகோ. பட²மஜ்ஜா²னாதி³னா நீவரணாதீ³ஹி விவித்தசித்ததா சித்தவிவேகோ. உபதி⁴விவேகோ நிப்³பா³னங். உபதீ⁴தி செத்த² சத்தாரோ உபதீ⁴ காமுபதி⁴ க²ந்து⁴பதி⁴ கிலேஸுபதி⁴ அபி⁴ஸங்கா²ருபதீ⁴தி. காமாபி ஹி ‘‘யங் பஞ்ச காமகு³ணே படிச்ச உப்பஜ்ஜதி ஸுக²ங் ஸோமனஸ்ஸங், அயங் காமானங் அஸ்ஸாதோ³’’தி (ம॰ நி॰ 1.166) ஏவங் வுத்தஸ்ஸ ஸுக²ஸ்ஸ அதி⁴ட்டா²னபா⁴வதோ உபதீ⁴யதி எத்த² ஸுக²ந்தி இமினா வசனத்தே²ன ‘‘உபதீ⁴’’தி வுச்சந்தி, க²ந்தா⁴பி க²ந்த⁴மூலகஸ்ஸ து³க்க²ஸ்ஸ அதி⁴ட்டா²னபா⁴வதோ, கிலேஸாபி அபாயது³க்க²ஸ்ஸ அதி⁴ட்டா²னபா⁴வதோ, அபி⁴ஸங்கா²ராபி ப⁴வது³க்க²ஸ்ஸ அதி⁴ட்டா²னபா⁴வதோ வுத்தனயேன ‘‘உபதீ⁴’’தி வுச்சந்தி. இமேஹி பன சதூஹி உபதீ⁴ஹி விவித்ததாய நிப்³பா³னங் ‘‘உபதி⁴விவேகோ’’தி வுச்சதி.

Dibbabrahmaariyavihāretiādīsu kasiṇādiārammaṇāni rūpāvacarajjhānāni dibbavihāro. Mettādijjhānāni brahmavihāro. Phalasamāpatti ariyavihāro. Kāmehi vivekaṭṭhakāyatāvasena ekībhāvo kāyaviveko. Paṭhamajjhānādinā nīvaraṇādīhi vivittacittatā cittaviveko. Upadhiviveko nibbānaṃ. Upadhīti cettha cattāro upadhī kāmupadhi khandhupadhi kilesupadhi abhisaṅkhārupadhīti. Kāmāpi hi ‘‘yaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (ma. ni. 1.166) evaṃ vuttassa sukhassa adhiṭṭhānabhāvato upadhīyati ettha sukhanti iminā vacanatthena ‘‘upadhī’’ti vuccanti, khandhāpi khandhamūlakassa dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, abhisaṅkhārāpi bhavadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato vuttanayena ‘‘upadhī’’ti vuccanti. Imehi pana catūhi upadhīhi vivittatāya nibbānaṃ ‘‘upadhiviveko’’ti vuccati.

ஸுஞ்ஞதாகாரேன நிப்³பா³னங் ஆரம்மணங் கத்வா பவத்தோ அரியமக்³கோ³ ஸுஞ்ஞதவிமொக்கோ². ஸோ ஹி ஸுஞ்ஞதாய தா⁴துயா உப்பன்னத்தா ஸுஞ்ஞதோ, கிலேஸேஹி ச விமுத்தத்தா விமொக்கோ². ஏதேனேவ நயேன அப்பணிஹிதாகாரேன நிப்³பா³னங் ஆரம்மணங் கத்வா பவத்தோ அப்பணிஹிதவிமொக்கோ². அனிமித்தாகாரேன நிப்³பா³னங் ஆரம்மணங் கத்வா பவத்தோ அனிமித்தவிமொக்கோ². அத² வா ஸுஞ்ஞதானுபஸ்ஸனாஸங்கா²தாய அனத்தானுபஸ்ஸனாய வஸேன படிலத்³தோ⁴ அரியமக்³கோ³ ஆக³மனவஸேன ‘‘ஸுஞ்ஞதவிமொக்கோ²’’தி வுச்சதி. ததா² அப்பணிஹிதானுபஸ்ஸனாஸங்கா²தாய து³க்கா²னுபஸ்ஸனாய வஸேன படிலத்³தோ⁴ அப்பணிஹிதவிமொக்கோ². அனிமித்தானுபஸ்ஸனாஸங்கா²தாய அனிச்சானுபஸ்ஸனாய வஸேன படிலத்³தோ⁴ ‘‘அனிமித்தவிமொக்கோ²’’தி வேதி³தப்³போ³. வுத்தஞ்ஹேதங் –

Suññatākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto ariyamaggo suññatavimokkho. So hi suññatāya dhātuyā uppannattā suññato, kilesehi ca vimuttattā vimokkho. Eteneva nayena appaṇihitākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto appaṇihitavimokkho. Animittākārena nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatto animittavimokkho. Atha vā suññatānupassanāsaṅkhātāya anattānupassanāya vasena paṭiladdho ariyamaggo āgamanavasena ‘‘suññatavimokkho’’ti vuccati. Tathā appaṇihitānupassanāsaṅkhātāya dukkhānupassanāya vasena paṭiladdho appaṇihitavimokkho. Animittānupassanāsaṅkhātāya aniccānupassanāya vasena paṭiladdho ‘‘animittavimokkho’’ti veditabbo. Vuttañhetaṃ –

‘‘அனிச்சதோ மனஸிகரொந்தோ அதி⁴மொக்க²ப³ஹுலோ அனிமித்தவிமொக்க²ங் படிலப⁴தி, து³க்க²தோ மனஸிகரொந்தோ பஸ்ஸத்³தி⁴ப³ஹுலோ அப்பணிஹிதவிமொக்க²ங் படிலப⁴தி, அனத்ததோ மனஸிகரொந்தோ வேத³ப³ஹுலோ ஸுஞ்ஞதவிமொக்க²ங் படிலப⁴தீ’’தி (படி॰ ம॰ 1.223).

‘‘Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittavimokkhaṃ paṭilabhati, dukkhato manasikaronto passaddhibahulo appaṇihitavimokkhaṃ paṭilabhati, anattato manasikaronto vedabahulo suññatavimokkhaṃ paṭilabhatī’’ti (paṭi. ma. 1.223).

அஞ்ஞேதி லோகியஅபி⁴ஞ்ஞாதி³கே.

Aññeti lokiyaabhiññādike.

கிலேஸாபி⁴ஸங்கா²ரவஸேன ப⁴வேஸு பரிப்³ப⁴மனங், தஞ்ச தண்ஹாபதா⁴னந்தி ஆஹ ‘‘தண்ஹாஸங்கா²தங் க³மன’’ந்தி. வந்தந்தி அரியமக்³க³முகே²ன உக்³கி³ரிதங் புன அபச்சாக³மனவஸேன ச²ட்³டி³தங். ப⁴க³வாதி வுச்சதி நிருத்தினயேனாதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘யதா² லோகே’’திஆதி³. யதா² லோகே நிருத்தினயேன ஏகேகபத³தோ ஏகேகமக்க²ரங் க³ஹெத்வா ‘‘மேக²லா’’தி வுத்தங், ஏவமிதா⁴பீதி அத்தோ². மேஹனஸ்ஸாதி கு³ய்ஹப்பதே³ஸஸ்ஸ. க²ஸ்ஸாதி ஓகாஸஸ்ஸ.

Kilesābhisaṅkhāravasena bhavesu paribbhamanaṃ, tañca taṇhāpadhānanti āha ‘‘taṇhāsaṅkhātaṃ gamana’’nti. Vantanti ariyamaggamukhena uggiritaṃ puna apaccāgamanavasena chaḍḍitaṃ. Bhagavāti vuccati niruttinayenāti dassento āha ‘‘yathā loke’’tiādi. Yathā loke niruttinayena ekekapadato ekekamakkharaṃ gahetvā ‘‘mekhalā’’ti vuttaṃ, evamidhāpīti attho. Mehanassāti guyhappadesassa. Khassāti okāsassa.

அபரோ நயோ (இதிவு॰ அட்ட²॰ நிதா³னவண்ணனா) – பா⁴க³வாதி ப⁴க³வா. ப⁴தவாதி ப⁴க³வா. பா⁴கே³ வனீதி ப⁴க³வா. ப⁴கே³ வனீதி ப⁴க³வா. ப⁴த்தவாதி ப⁴க³வா. ப⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா. பா⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா.

Aparo nayo (itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) – bhāgavāti bhagavā. Bhatavāti bhagavā. Bhāge vanīti bhagavā. Bhage vanīti bhagavā. Bhattavāti bhagavā. Bhage vamīti bhagavā. Bhāge vamīti bhagavā.

பா⁴க³வா ப⁴தவா பா⁴கே³, ப⁴கே³ ச வனி ப⁴த்தவா;

Bhāgavā bhatavā bhāge, bhage ca vani bhattavā;

ப⁴கே³ வமி ததா² பா⁴கே³, வமீதி ப⁴க³வா ஜினோ.

Bhage vami tathā bhāge, vamīti bhagavā jino.

தத்த² கத²ங் பா⁴க³வாதி ப⁴க³வா? யே தே ஸீலாத³யோ த⁴ம்மக்க²ந்தா⁴ கு³ணகொட்டா²ஸா, தே அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணா நிரதிஸயா ததா²க³தஸ்ஸ அத்தி² உபலப்³ப⁴ந்தி. ததா² ஹிஸ்ஸ ஸீலங் ஸமாதி⁴ பஞ்ஞா விமுத்தி விமுத்திஞாணத³ஸ்ஸனங், ஹிரீ ஒத்தப்பங், ஸத்³தா⁴ வீரியங், ஸதி ஸம்பஜஞ்ஞங், ஸீலவிஸுத்³தி⁴ தி³ட்டி²விஸுத்³தி⁴, ஸமதோ² விபஸ்ஸனா, தீணி குஸலமூலானி, தீணி ஸுசரிதானி, தயோ ஸம்மாவிதக்கா, திஸ்ஸோ அனவஜ்ஜஸஞ்ஞா, திஸ்ஸோ தா⁴துயோ, சத்தாரோ ஸதிபட்டா²னா, சத்தாரோ ஸம்மப்பதா⁴னா, சத்தாரோ இத்³தி⁴பாதா³, சத்தாரோ அரியமக்³கா³, சத்தாரி அரியப²லானி, சதஸ்ஸோ படிஸம்பி⁴தா³, சதுயோனிபரிச்சே²த³கஞாணானி, சத்தாரோ அரியவங்ஸா, சத்தாரி வேஸாரஜ்ஜஞாணானி, பஞ்ச பதா⁴னியங்கா³னி, பஞ்சங்கி³கோ ஸம்மாஸமாதி⁴, பஞ்சஞாணிகோ ஸம்மாஸமாதி⁴, பஞ்சிந்த்³ரியானி, பஞ்ச ப³லானி, பஞ்ச நிஸ்ஸாரணீயா தா⁴துயோ, பஞ்ச விமுத்தாயதனஞாணானி, பஞ்ச விமுத்திபரிபாசனீயா ஸஞ்ஞா, ச² அனுஸ்ஸதிட்டா²னானி, ச² கா³ரவா, ச² நிஸ்ஸாரணீயா தா⁴துயோ, ச² ஸததவிஹாரா, ச² அனுத்தரியானி, ச²னிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யா ஸஞ்ஞா, ச² அபி⁴ஞ்ஞா, ச² அஸாதா⁴ரணஞாணானி, ஸத்த அபரிஹானீயா த⁴ம்மா, ஸத்த அரியத⁴னானி, ஸத்த பொ³ஜ்ஜ²ங்கா³னி, ஸத்த ஸப்புரிஸத⁴ம்மா, ஸத்த நிஜ்ஜரவத்தூ²னி, ஸத்த ஸஞ்ஞா, ஸத்தத³க்கி²ணெய்யபுக்³க³லதே³ஸனா, ஸத்தகீ²ணாஸவப³லதே³ஸனா, அட்ட²பஞ்ஞாபடிலாப⁴ஹேதுதே³ஸனா, அட்ட² ஸம்மத்தானி, அட்ட²லோகத⁴ம்மாதிக்கமோ, அட்ட² ஆரம்ப⁴வத்தூ²னி, அட்ட²அக்க²ணதே³ஸனா, அட்ட² மஹாபுரிஸவிதக்கா, அட்ட²அபி⁴பா⁴யதனதே³ஸனா, அட்ட² விமொக்கா², நவ யோனிஸோமனஸிகாரமூலகா த⁴ம்மா, நவ பாரிஸுத்³தி⁴பதா⁴னியங்கா³னி, நவஸத்தாவாஸதே³ஸனா, நவ ஆகா⁴தப்படிவினயா, நவ ஸஞ்ஞா, நவ நானத்தா, நவ அனுபுப்³ப³விஹாரா, த³ஸ நாத²கரணா த⁴ம்மா, த³ஸ கஸிணாயதனானி, த³ஸ குஸலகம்மபதா², த³ஸ ஸம்மத்தானி, த³ஸ அரியவாஸா, த³ஸ அஸெக்க²த⁴ம்மா, த³ஸ ததா²க³தப³லானி, ஏகாத³ஸ மெத்தானிஸங்ஸா, த்³வாத³ஸ த⁴ம்மசக்காகாரா, தேரஸ து⁴தகு³ணா, சுத்³த³ஸ பு³த்³த⁴ஞாணானி, பஞ்சத³ஸ விமுத்திபரிபாசனீயா த⁴ம்மா, ஸோளஸவிதா⁴ ஆனாபானஸ்ஸதி, ஸோளஸ அபரந்தபனீயா த⁴ம்மா, அட்டா²ரஸ பு³த்³த⁴த⁴ம்மா, ஏகூனவீஸதி பச்சவெக்க²ணஞாணானி, சதுசத்தாலீஸ ஞாணவத்தூ²னி, பஞ்ஞாஸ உத³யப்³ப³யஞாணானி, பரோபண்ணாஸ குஸலத⁴ம்மா, ஸத்தஸத்ததி ஞாணவத்தூ²னி, சதுவீஸதிகோடிஸதஸஹஸ்ஸஸமாபத்திஸஞ்சாரிமஹாவஜிரஞாணங், அனந்தனயஸமந்தபட்டா²னபவிசயபச்சவெக்க²ணதே³ஸனாஞாணானி, ததா² அனந்தாஸு லோகதா⁴தூஸு அனந்தானங் ஸத்தானங் ஆஸயாதி³விபா⁴வனஞாணானி சாதி ஏவமாத³யோ அனந்தாபரிமாணபே⁴தா³ அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணா நிரதிஸயா கு³ணபா⁴கா³ கு³ணகொட்டா²ஸா ஸங்விஜ்ஜந்தி உபலப்³ப⁴ந்தி, தஸ்மா யதா²வுத்தவிபா⁴கா³ கு³ணபா⁴கா³ அஸ்ஸ அத்தீ²தி பா⁴க³வாதி வத்தப்³பே³ ஆகாரஸ்ஸ ரஸ்ஸத்தங் கத்வா ‘‘ப⁴க³வா’’தி வுத்தோ. ஏவங் தாவ பா⁴க³வாதி ப⁴க³வா.

Tattha kathaṃ bhāgavāti bhagavā? Ye te sīlādayo dhammakkhandhā guṇakoṭṭhāsā, te anaññasādhāraṇā niratisayā tathāgatassa atthi upalabbhanti. Tathā hissa sīlaṃ samādhi paññā vimutti vimuttiñāṇadassanaṃ, hirī ottappaṃ, saddhā vīriyaṃ, sati sampajaññaṃ, sīlavisuddhi diṭṭhivisuddhi, samatho vipassanā, tīṇi kusalamūlāni, tīṇi sucaritāni, tayo sammāvitakkā, tisso anavajjasaññā, tisso dhātuyo, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, cattāro ariyamaggā, cattāri ariyaphalāni, catasso paṭisambhidā, catuyoniparicchedakañāṇāni, cattāro ariyavaṃsā, cattāri vesārajjañāṇāni, pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgiko sammāsamādhi, pañcañāṇiko sammāsamādhi, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissāraṇīyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanañāṇāni, pañca vimuttiparipācanīyā saññā, cha anussatiṭṭhānāni, cha gāravā, cha nissāraṇīyā dhātuyo, cha satatavihārā, cha anuttariyāni, chanibbedhabhāgiyā saññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihānīyā dhammā, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅgāni, satta sappurisadhammā, satta nijjaravatthūni, satta saññā, sattadakkhiṇeyyapuggaladesanā, sattakhīṇāsavabaladesanā, aṭṭhapaññāpaṭilābhahetudesanā, aṭṭha sammattāni, aṭṭhalokadhammātikkamo, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭhaakkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakkā, aṭṭhaabhibhāyatanadesanā, aṭṭha vimokkhā, nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, navasattāvāsadesanā, nava āghātappaṭivinayā, nava saññā, nava nānattā, nava anupubbavihārā, dasa nāthakaraṇā dhammā, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathā, dasa sammattāni, dasa ariyavāsā, dasa asekkhadhammā, dasa tathāgatabalāni, ekādasa mettānisaṃsā, dvādasa dhammacakkākārā, terasa dhutaguṇā, cuddasa buddhañāṇāni, pañcadasa vimuttiparipācanīyā dhammā, soḷasavidhā ānāpānassati, soḷasa aparantapanīyā dhammā, aṭṭhārasa buddhadhammā, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paññāsa udayabbayañāṇāni, paropaṇṇāsa kusaladhammā, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ, anantanayasamantapaṭṭhānapavicayapaccavekkhaṇadesanāñāṇāni, tathā anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni cāti evamādayo anantāparimāṇabhedā anaññasādhāraṇā niratisayā guṇabhāgā guṇakoṭṭhāsā saṃvijjanti upalabbhanti, tasmā yathāvuttavibhāgā guṇabhāgā assa atthīti bhāgavāti vattabbe ākārassa rassattaṃ katvā ‘‘bhagavā’’ti vutto. Evaṃ tāva bhāgavāti bhagavā.

யஸ்மா ஸீலாத³யோ ஸப்³பே³, கு³ணபா⁴கா³ அஸேஸதோ;

Yasmā sīlādayo sabbe, guṇabhāgā asesato;

விஜ்ஜந்தி ஸுக³தே தஸ்மா, ப⁴க³வாதி பவுச்சதி.

Vijjanti sugate tasmā, bhagavāti pavuccati.

கத²ங் ப⁴தவாதி ப⁴க³வா? யே தே ஸப்³ப³லோகஹிதாய உஸ்ஸுக்கமாபன்னேஹி மனுஸ்ஸத்தாதி³கே அட்ட² த⁴ம்மே ஸமோதா⁴னெத்வா ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா கதமஹாபி⁴னீஹாரேஹி மஹாபோ³தி⁴ஸத்தேஹி பரிபூரேதப்³பா³ தா³னபாரமீ ஸீலனெக்க²ம்மபஞ்ஞாவீரியக²ந்திஸச்சஅதி⁴ட்டா²னமெத்தாஉபெக்கா²பாரமீதி த³ஸ பாரமியோ த³ஸ உபபாரமியோ த³ஸ பரமத்த²பாரமியோதி ஸமதிங்ஸ பாரமியோ, தா³னாதீ³னி சத்தாரி ஸங்க³ஹவத்தூ²னி, சத்தாரி அதி⁴ட்டா²னானி, அத்தபரிச்சாகோ³ நயனத⁴னரஜ்ஜபுத்ததா³ரபரிச்சாகோ³தி பஞ்ச மஹாபரிச்சாகா³, புப்³ப³யோகோ³, புப்³ப³சரியா, த⁴ம்மக்கா²னங், ஞாதத்த²சரியா, லோகத்த²சரியா, பு³த்³த⁴த்த²சரியாதி ஏவமாத³யோ ஸங்கே²பதோ வா புஞ்ஞஸம்பா⁴ரஞாணஸம்பா⁴ரா பு³த்³த⁴கரா த⁴ம்மா, தே மஹாபி⁴னீஹாரதோ பட்டா²ய கப்பானங் ஸதஸஹஸ்ஸாதி⁴கானி சத்தாரி அஸங்க்²யெய்யானி யதா² ஹானபா⁴கி³யா ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யா டி²திபா⁴கி³யா வா ந ஹொந்தி, அத² கோ² உத்தருத்தரி விஸேஸபா⁴கி³யாவ ஹொந்தி, ஏவங் ஸக்கச்சங் நிரந்தரங் அனவஸேஸதோ ப⁴தா ஸம்ப⁴தா அஸ்ஸ அத்தீ²தி ப⁴தவாதி ப⁴க³வா நிருத்தினயேன த-காரஸ்ஸ க³-காரங் கத்வா. அத² வா ப⁴தவாதி தேயேவ யதா²வுத்தே பு³த்³த⁴கரே த⁴ம்மே வுத்தனயேன ப⁴ரி ஸம்ப⁴ரி, பரிபூரேஸீதி அத்தோ². ஏவம்பி ப⁴தவாதி ப⁴க³வா.

Kathaṃ bhatavāti bhagavā? Ye te sabbalokahitāya ussukkamāpannehi manussattādike aṭṭha dhamme samodhānetvā sammāsambodhiyā katamahābhinīhārehi mahābodhisattehi paripūretabbā dānapāramī sīlanekkhammapaññāvīriyakhantisaccaadhiṭṭhānamettāupekkhāpāramīti dasa pāramiyo dasa upapāramiyo dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo, dānādīni cattāri saṅgahavatthūni, cattāri adhiṭṭhānāni, attapariccāgo nayanadhanarajjaputtadārapariccāgoti pañca mahāpariccāgā, pubbayogo, pubbacariyā, dhammakkhānaṃ, ñātatthacariyā, lokatthacariyā, buddhatthacariyāti evamādayo saṅkhepato vā puññasambhārañāṇasambhārā buddhakarā dhammā, te mahābhinīhārato paṭṭhāya kappānaṃ satasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni yathā hānabhāgiyā saṃkilesabhāgiyā ṭhitibhāgiyā vā na honti, atha kho uttaruttari visesabhāgiyāva honti, evaṃ sakkaccaṃ nirantaraṃ anavasesato bhatā sambhatā assa atthīti bhatavāti bhagavā niruttinayena ta-kārassa ga-kāraṃ katvā. Atha vā bhatavāti teyeva yathāvutte buddhakare dhamme vuttanayena bhari sambhari, paripūresīti attho. Evampi bhatavāti bhagavā.

யஸ்மா ஸம்போ³தி⁴யா ஸப்³பே³, தா³னபாரமிஆதி³கே;

Yasmā sambodhiyā sabbe, dānapāramiādike;

ஸம்பா⁴ரே ப⁴தவா நாதோ², தஸ்மாபி ப⁴க³வா மதோ.

Sambhāre bhatavā nātho, tasmāpi bhagavā mato.

கத²ங் பா⁴கே³ வனீதி ப⁴க³வா? யே தே சதுவீஸதிகோடிஸதஸஹஸ்ஸஸங்கா² தே³வஸிகங் வளஞ்ஜனகஸமாபத்திபா⁴கா³, தே அனவஸேஸதோ லோகஹிதத்த²ங் அத்தனோ ச தி³ட்ட²த⁴ம்மஸுக²விஹாரத்த²ங் நிச்சகப்பங் வனி ப⁴ஜி ஸேவி ப³ஹுலமகாஸீதி பா⁴கே³ வனீதி ப⁴க³வா. அத² வா அபி⁴ஞ்ஞெய்யத⁴ம்மேஸு குஸலாதீ³ஸு க²ந்தா⁴தீ³ஸு ச யே தே பரிஞ்ஞெய்யாதி³வஸேன ஸங்கே²பதோ வா சதுப்³பி³தா⁴ அபி⁴ஸமயபா⁴கா³, வித்தா²ரதோ பன ‘‘சக்கு² பரிஞ்ஞெய்யங், ஸோதங் பரிஞ்ஞெய்யங்…பே॰… ஜராமரணங் பரிஞ்ஞெய்ய’’ந்திஆதி³னா (படி॰ ம॰ 1.21) அனேகே பரிஞ்ஞெய்யபா⁴கா³, ‘‘சக்கு²ஸ்ஸ ஸமுத³யோ பஹாதப்³போ³…பே॰… ஜராமரணஸ்ஸ ஸமுத³யோ பஹாதப்³போ³’’திஆதி³னா நயேன பஹாதப்³ப³பா⁴கா³, ‘‘சக்கு²ஸ்ஸ நிரோதோ⁴…பே॰… ஜராமரணஸ்ஸ நிரோதோ⁴ ஸச்சி²காதப்³போ³’’திஆதி³னா ஸச்சி²காதப்³ப³பா⁴கா³, ‘‘சக்கு²ஸ்ஸ நிரோத⁴கா³மினீ படிபதா³’’திஆதி³னா ‘‘சத்தாரோ ஸதிபட்டா²னா’’திஆதி³னா ச அனேகபே⁴தா³ பா⁴வேதப்³ப³பா⁴கா³ ச த⁴ம்மா வுத்தா, தே ஸப்³பே³ வனி ப⁴ஜி யதா²ரஹங் கோ³சரபா⁴வனாஸேவனானங் வஸேன ஸேவி. ஏவம்பி பா⁴கே³ வனீதி ப⁴க³வா. அத² வா யே இமே ஸீலாத³யோ த⁴ம்மக்க²ந்தா⁴ ஸாவகேஹி ஸாதா⁴ரணா கு³ணகொட்டா²ஸா கு³ணபா⁴கா³, கிந்தி நு கோ² தே வினெய்யஸந்தானேஸு பதிட்ட²பெய்யந்தி மஹாகருணாய வனி அபி⁴பத்த²யி, ஸா சஸ்ஸ அபி⁴பத்த²னா யதா²தி⁴ப்பேதப²லாவஹா அஹோஸி. ஏவம்பி பா⁴கே³ வனீதி ப⁴க³வா.

Kathaṃ bhāge vanīti bhagavā? Ye te catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā devasikaṃ vaḷañjanakasamāpattibhāgā, te anavasesato lokahitatthaṃ attano ca diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ niccakappaṃ vani bhaji sevi bahulamakāsīti bhāge vanīti bhagavā. Atha vā abhiññeyyadhammesu kusalādīsu khandhādīsu ca ye te pariññeyyādivasena saṅkhepato vā catubbidhā abhisamayabhāgā, vitthārato pana ‘‘cakkhu pariññeyyaṃ, sotaṃ pariññeyyaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ pariññeyya’’ntiādinā (paṭi. ma. 1.21) aneke pariññeyyabhāgā, ‘‘cakkhussa samudayo pahātabbo…pe… jarāmaraṇassa samudayo pahātabbo’’tiādinā nayena pahātabbabhāgā, ‘‘cakkhussa nirodho…pe… jarāmaraṇassa nirodho sacchikātabbo’’tiādinā sacchikātabbabhāgā, ‘‘cakkhussa nirodhagāminī paṭipadā’’tiādinā ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādinā ca anekabhedā bhāvetabbabhāgā ca dhammā vuttā, te sabbe vani bhaji yathārahaṃ gocarabhāvanāsevanānaṃ vasena sevi. Evampi bhāge vanīti bhagavā. Atha vā ye ime sīlādayo dhammakkhandhā sāvakehi sādhāraṇā guṇakoṭṭhāsā guṇabhāgā, kinti nu kho te vineyyasantānesu patiṭṭhapeyyanti mahākaruṇāya vani abhipatthayi, sā cassa abhipatthanā yathādhippetaphalāvahā ahosi. Evampi bhāge vanīti bhagavā.

யஸ்மா ஞெய்யஸமாபத்தி-கு³ணபா⁴கே³ ததா²க³தோ;

Yasmā ñeyyasamāpatti-guṇabhāge tathāgato;

ப⁴ஜி பத்த²யி ஸத்தானங், ஹிதாய ப⁴க³வா ததோ.

Bhaji patthayi sattānaṃ, hitāya bhagavā tato.

கத²ங் ப⁴கே³ வனீதி ப⁴க³வா? ஸமாஸதோ தாவ கதபுஞ்ஞேஹி பயோக³ஸம்பன்னேஹி யதா²விப⁴வங் ப⁴ஜீயந்தீதி ப⁴கா³, லோகியலோகுத்தரஸம்பத்தியோ. தத்த² லோகியே தாவ ததா²க³தோ ஸம்போ³தி⁴தோ புப்³பே³ போ³தி⁴ஸத்தபூ⁴தோ பரமுக்கங்ஸக³தே வனி ப⁴ஜி ஸேவி, யத்த² பதிட்டா²ய நிரவஸேஸதோ பு³த்³த⁴கரத⁴ம்மே ஸமன்னானெந்தோ பு³த்³த⁴த⁴ம்மே பரிபாசேஸி. பு³த்³த⁴பூ⁴தோ பன தே நிரவஜ்ஜஸுகூ²பஸங்ஹிதே அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணே லோகுத்தரேபி வனி ப⁴ஜி ஸேவி. வித்தாரதோ பன பதே³ஸரஜ்ஜஇஸ்ஸரியசக்கவத்திஸம்பத்திதே³வரஜ்ஜஸம்பத்திஆதி³வஸேன ஜா²னவிமொக்க²ஸமாதி⁴ஸமாபத்திஞாணத³ஸ்ஸனமக்³க³பா⁴வனாப²லஸச்சி²கிரியாதி³உத்தரிமனுஸ்ஸத⁴ம்மவஸேன ச அனேகவிஹிதே அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணே ப⁴கே³ வனி ப⁴ஜி ஸேவி. ஏவங் ப⁴கே³ வனீதி ப⁴க³வா.

Kathaṃ bhage vanīti bhagavā? Samāsato tāva katapuññehi payogasampannehi yathāvibhavaṃ bhajīyantīti bhagā, lokiyalokuttarasampattiyo. Tattha lokiye tāva tathāgato sambodhito pubbe bodhisattabhūto paramukkaṃsagate vani bhaji sevi, yattha patiṭṭhāya niravasesato buddhakaradhamme samannānento buddhadhamme paripācesi. Buddhabhūto pana te niravajjasukhūpasaṃhite anaññasādhāraṇe lokuttarepi vani bhaji sevi. Vittārato pana padesarajjaissariyacakkavattisampattidevarajjasampattiādivasena jhānavimokkhasamādhisamāpattiñāṇadassanamaggabhāvanāphalasacchikiriyādiuttarimanussadhammavasena ca anekavihite anaññasādhāraṇe bhage vani bhaji sevi. Evaṃ bhage vanīti bhagavā.

யா தா ஸம்பத்தியோ லோகே, யா ச லோகுத்தரா புது²;

Yā tā sampattiyo loke, yā ca lokuttarā puthu;

ஸப்³பா³ தா ப⁴ஜி ஸம்பு³த்³தோ⁴, தஸ்மாபி ப⁴க³வா மதோ.

Sabbā tā bhaji sambuddho, tasmāpi bhagavā mato.

கத²ங் ப⁴த்தவாதி ப⁴க³வா? ப⁴த்தா த³ள்ஹப⁴த்திகா அஸ்ஸ ப³ஹூ அத்தீ²தி ப⁴த்தவா. ததா²க³தோ ஹி மஹாகருணாஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணாதி³அபரிமிதனிருபமப்பபா⁴வகு³ணவிஸேஸஸமங்கீ³பா⁴வதோ ஸப்³ப³ஸத்தாஉத்தமோ, ஸப்³பா³னத்த²பரிஹாரபுப்³ப³ங்க³மாய நிரவஸேஸஹிதஸுக²விதா⁴னதப்பராய நிரதிஸயாய பயோக³ஸம்பத்தியா ஸதே³வமனுஸ்ஸாய பஜாய அச்சந்துபகாரிதாய த்³வத்திங்ஸ மஹாபுரிஸலக்க²ணாஸீதி அனுப்³யஞ்ஜன ப்³யாமப்பபா⁴தி³ அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணவிஸேஸபடிமண்டி³தரூபகாயதாய யதா²பு⁴ச்சகு³ணாதி⁴க³தேன ‘‘இதிபி ஸோ ப⁴க³வா’’திஆதி³னயப்பவத்தேன லோகத்தயப்³யாபினா ஸுவிபுலேன ஸுவிஸுத்³தே⁴ன ச து²திகோ⁴ஸேன ஸமன்னாக³தத்தா உக்கங்ஸபாரமிப்பத்தாஸு அப்பிச்ச²தாஸந்துட்டி²தாஆதீ³ஸு ஸுப்பதிட்டி²தபா⁴வதோ த³ஸப³லசதுவேஸாரஜ்ஜாதி³னிரதிஸயகு³ணவிஸேஸஸமங்கீ³பா⁴வதோ ச ரூபப்பமாணோ ரூபப்பஸன்னோ, கோ⁴ஸப்பமாணோ கோ⁴ஸப்பஸன்னோ, லூக²ப்பமாணோ லூக²ப்பஸன்னோ, த⁴ம்மப்பமாணோ த⁴ம்மப்பஸன்னோதி ஏவங் சதுப்பமாணிகே லோகஸன்னிவாஸே ஸப்³ப³தா²பி பஸாதா³வஹபா⁴வேன ஸமந்தபாஸாதி³கத்தா அபரிமாணானங் ஸத்தானங் ஸதே³வமனுஸ்ஸானங் ஆத³ரப³ஹுமானகா³ரவாயதனதாய பரமபேமஸம்ப⁴த்திட்டா²னங். யே சஸ்ஸ ஓவாதே³ பதிட்டி²தா அவேச்சப்பஸாதே³ன ஸமன்னாக³தா ஹொந்தி, கேனசி அஸங்ஹாரியா தேஸங் ஸம்ப⁴த்தி ஸமணேன வா ப்³ராஹ்மணேன வா தே³வேன வா மாரேன வா ப்³ரஹ்முனா வாதி. ததா² ஹி தே அத்தனோ ஜீவிதபஅச்சாகே³பி தத்த² பஸாத³ங் ந பரிச்சஜந்தி தஸ்ஸ வா ஆணங் த³ள்ஹப⁴த்திபா⁴வதோ. தேனேவாஹ –

Kathaṃ bhattavāti bhagavā? Bhattā daḷhabhattikā assa bahū atthīti bhattavā. Tathāgato hi mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiaparimitanirupamappabhāvaguṇavisesasamaṅgībhāvato sabbasattāuttamo, sabbānatthaparihārapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāsīti anubyañjana byāmappabhādi anaññasādhāraṇavisesapaṭimaṇḍitarūpakāyatāya yathābhuccaguṇādhigatena ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattena lokattayabyāpinā suvipulena suvisuddhena ca thutighosena samannāgatattā ukkaṃsapāramippattāsu appicchatāsantuṭṭhitāādīsu suppatiṭṭhitabhāvato dasabalacatuvesārajjādiniratisayaguṇavisesasamaṅgībhāvato ca rūpappamāṇo rūpappasanno, ghosappamāṇo ghosappasanno, lūkhappamāṇo lūkhappasanno, dhammappamāṇo dhammappasannoti evaṃ catuppamāṇike lokasannivāse sabbathāpi pasādāvahabhāvena samantapāsādikattā aparimāṇānaṃ sattānaṃ sadevamanussānaṃ ādarabahumānagāravāyatanatāya paramapemasambhattiṭṭhānaṃ. Ye cassa ovāde patiṭṭhitā aveccappasādena samannāgatā honti, kenaci asaṃhāriyā tesaṃ sambhatti samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vāti. Tathā hi te attano jīvitapaaccāgepi tattha pasādaṃ na pariccajanti tassa vā āṇaṃ daḷhabhattibhāvato. Tenevāha –

‘‘யோ வே கதஞ்ஞூ கதவேதி³ தீ⁴ரோ,

‘‘Yo ve kataññū katavedi dhīro,

கல்யாணமித்தோ த³ள்ஹப⁴த்தி ச ஹோதீ’’தி. (ஜா॰ 2.17.78);

Kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hotī’’ti. (jā. 2.17.78);

‘‘ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே, மஹாஸமுத்³தோ³ டி²தத⁴ம்மோ வேலங் நாதிவத்ததி, ஏவமேவ கோ², பி⁴க்க²வே, யங் மயா ஸாவகானங் ஸிக்கா²பத³ங் பஞ்ஞத்தங், தங் மம ஸாவகா ஜீவிதஹேதுபி நாதிக்கமந்தீ’’தி (உதா³॰ 45; சூளவ॰ 385) ச.

‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātivattati, evameva kho, bhikkhave, yaṃ mayā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’’ti (udā. 45; cūḷava. 385) ca.

ஏவங் ப⁴த்தவாதி ப⁴க³வா நிருத்தினயேன ஏகஸ்ஸ த-காரஸ்ஸ லோபங் கத்வா இதரஸ்ஸ த-காரஸ்ஸ க³-காரங் கத்வா.

Evaṃ bhattavāti bhagavā niruttinayena ekassa ta-kārassa lopaṃ katvā itarassa ta-kārassa ga-kāraṃ katvā.

கு³ணாதிஸயயுத்தஸ்ஸ, யஸ்மா லோகஹிதேஸினோ;

Guṇātisayayuttassa, yasmā lokahitesino;

ஸம்ப⁴த்தா ப³ஹவோ ஸத்து², ப⁴க³வா தேன வுச்சதி.

Sambhattā bahavo satthu, bhagavā tena vuccati.

கத²ங் ப⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா? யஸ்மா ததா²க³தோ போ³தி⁴ஸத்தபூ⁴தோபி புரிமாஸு ஜாதீஸு பாரமியோ பூரெந்தோ ப⁴க³ஸங்கா²தங் ஸிரிங் இஸ்ஸரியங் யஸஞ்ச வமி உக்³கி³ரி, கே²ளபிண்ட³ங் விய அனபெக்கோ² ச²ட்³ட³யி. ததா² ஹிஸ்ஸ ஸோமனஸ்ஸகுமாரகாலே(ஜா॰ 1.15.211 ஆத³யோ) ஹத்தி²பாலகுமாரகாலே (ஜா॰ 1.15.337 ஆத³யோ) அயோக⁴ரபண்டி³தகாலே(ஜா॰ 1.15.363 ஆத³யோ) மூக³பக்க²பண்டி³தகாலே (ஜா॰ 2.22.1 ஆத³யோ) சூளஸுதஸோமகாலேதி (ஜா॰ 2.17.195 ஆத³யோ) ஏவமாதீ³ஸு நெக்க²ம்மபாரமீபூரணவஸேன தே³வரஜ்ஜஸதி³ஸாய ரஜ்ஜஸிரியா பரிச்சத்தத்தபா⁴வானங் பமாணங் நத்தி², சரிமத்தபா⁴வேபி ஹத்த²க³தங் சக்கவத்திஸிரிங் தே³வலோகாதி⁴பச்சஸஅஸங் சதுதீ³பிஸ்ஸரியங் சக்கவத்திஸம்பத்திஸன்னிஸ்ஸயங் ஸத்தரதனஸமுஜ்ஜலங் யஸஞ்ச திணாயபி அமஞ்ஞமானோ நிரபெக்கோ² பஹாய அபி⁴னிக்க²மித்வா ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴, தஸ்மா இமே ஸிரிஆதி³கே ப⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா. அத² வா பா⁴னி நாம நக்க²த்தானி, தேஹி ஸமங் க³ச்ச²ந்தி பவத்தந்தீதி ப⁴கா³, ஸினேருயுக³ந்த⁴ரஉத்தரகுருஹிமவந்தாதி³பா⁴ஜனலோகவிஸேஸஸன்னிஸ்ஸயா ஸோபா⁴ கப்பட்டா²யிபா⁴வதோ, தேபி ப⁴க³வா வமி தங்னிவாஸிஸத்தாவாஸஸமதிக்கமனதோ தப்படிப³த்³த⁴ச²ந்த³ராக³ப்பஹானேன பஜஹீதி. ஏவம்பி ப⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா.

Kathaṃ bhage vamīti bhagavā? Yasmā tathāgato bodhisattabhūtopi purimāsu jātīsu pāramiyo pūrento bhagasaṅkhātaṃ siriṃ issariyaṃ yasañca vami uggiri, kheḷapiṇḍaṃ viya anapekkho chaḍḍayi. Tathā hissa somanassakumārakāle(jā. 1.15.211 ādayo) hatthipālakumārakāle (jā. 1.15.337 ādayo) ayogharapaṇḍitakāle(jā. 1.15.363 ādayo) mūgapakkhapaṇḍitakāle (jā. 2.22.1 ādayo) cūḷasutasomakāleti (jā. 2.17.195 ādayo) evamādīsu nekkhammapāramīpūraṇavasena devarajjasadisāya rajjasiriyā pariccattattabhāvānaṃ pamāṇaṃ natthi, carimattabhāvepi hatthagataṃ cakkavattisiriṃ devalokādhipaccasaasaṃ catudīpissariyaṃ cakkavattisampattisannissayaṃ sattaratanasamujjalaṃ yasañca tiṇāyapi amaññamāno nirapekkho pahāya abhinikkhamitvā sammāsambodhiṃ abhisambuddho, tasmā ime siriādike bhage vamīti bhagavā. Atha vā bhāni nāma nakkhattāni, tehi samaṃ gacchanti pavattantīti bhagā, sineruyugandharauttarakuruhimavantādibhājanalokavisesasannissayā sobhā kappaṭṭhāyibhāvato, tepi bhagavā vami taṃnivāsisattāvāsasamatikkamanato tappaṭibaddhachandarāgappahānena pajahīti. Evampi bhage vamīti bhagavā.

சக்கவத்திஸிரிங் யஸ்மா, யஸங் இஸ்ஸரியங் ஸுக²ங்;

Cakkavattisiriṃ yasmā, yasaṃ issariyaṃ sukhaṃ;

பஹாஸி லோகசித்தஞ்ச, ஸுக³தோ ப⁴க³வா ததோ.

Pahāsi lokacittañca, sugato bhagavā tato.

கத²ங் பா⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா? பா⁴கா³ நாம ஸபா⁴க³த⁴ம்மகொட்டா²ஸா, தே க²ந்தா⁴யதனதா⁴தாதி³வஸேன, தத்தா²பி ரூபவேத³னாதி³வஸேன அதீதாதி³வஸேன ச அனேகவிதா⁴, தே ச ப⁴க³வா ஸப்³ப³ங் பபஞ்சங் ஸப்³ப³ங் யோக³ங் ஸப்³ப³ங் க³ந்த²ங் ஸப்³ப³ங் ஸங்யோஜனங் ஸமுச்சி²ந்தி³த்வா அமததா⁴துங் ஸமதி⁴க³ச்ச²ந்தோ வமி உக்³கி³ரி, அனபெக்கோ² ச²ட்³ட³யி ந பச்சாக³மி. ததா² ஹேஸ ஸப்³ப³த்த²கமேவ பத²விங் ஆபங் தேஜங் வாயங், சக்கு²ங் ஸோதங் கா⁴னங் ஜிவ்ஹங் காயங் மனங், ரூபே ஸத்³தே³ க³ந்தே⁴ ரஸே பொ²ட்ட²ப்³பே³ த⁴ம்மே, சக்கு²விஞ்ஞாணங்…பே॰… மனோவிஞ்ஞாணங், சக்கு²ஸம்ப²ஸ்ஸங்…பே॰… மனோஸம்ப²ஸ்ஸங், சக்கு²ஸம்ப²ஸ்ஸஜங் வேத³னங்…பே॰… மனோஸம்ப²ஸ்ஸஜங் வேத³னங், சக்கு²ஸம்ப²ஸ்ஸஜங் ஸஞ்ஞங்…பே॰… மனோஸம்ப²ஸ்ஸஜங் ஸஞ்ஞங், சக்கு²ஸம்ப²ஸ்ஸஜங் சேதனங்…பே॰… மனோஸம்ப²ஸ்ஸஜங் சேதனங், ரூபதண்ஹங்…பே॰… த⁴ம்மதண்ஹங், ரூபவிதக்கங்…பே॰… த⁴ம்மவிதக்கங், ரூபவிசாரங்…பே॰… த⁴ம்மவிசாரந்திஆதி³னா அனுபத³த⁴ம்மவிபா⁴க³வஸேனபி ஸப்³பே³வ த⁴ம்மகொட்டா²ஸே அனவஸேஸதோ வமி உக்³கி³ரி, அனபெக்க²பரிச்சாகே³ன ச²ட்³ட³யி. வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘யங் தங், ஆனந்த³, சத்தங் வந்தங் முத்தங் பஹீனங் படினிஸ்ஸட்ட²ங், தங் ததா²க³தோ புன பச்சாக³மிஸ்ஸதீதி நேதங் டா²னங் விஜ்ஜதீ’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.183). ஏவம்பி பா⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா. அத² வா பா⁴கே³ வமீதி ஸப்³பே³பி குஸலாகுஸலே ஸாவஜ்ஜானவஜ்ஜே ஹீனபணீதே கண்ஹஸுக்கஸப்படிபா⁴கே³ த⁴ம்மே அரியமக்³க³ஞாணமுகே²ன வமி உக்³கி³ரி, அனபெக்கோ² பரிச்சஜி பஜஹி, பரேஸஞ்ச தத²த்தாய த⁴ம்மங் தே³ஸேஸி. வுத்தம்பி சேதங் ‘‘த⁴ம்மாபி வோ, பி⁴க்க²வே , பஹாதப்³பா³ பகே³வ அத⁴ம்மா (ம॰ நி॰ 240). குல்லூபமங் வோ, பி⁴க்க²வே, த⁴ம்மங் தே³ஸெஸ்ஸாமி நித்த²ரணத்தா²ய, நோ க³ஹணத்தா²யா’’திஆதி³ (ம॰ நி॰ 1.240). ஏவம்பி பா⁴கே³ வமீதி ப⁴க³வா.

Kathaṃ bhāge vamīti bhagavā? Bhāgā nāma sabhāgadhammakoṭṭhāsā, te khandhāyatanadhātādivasena, tatthāpi rūpavedanādivasena atītādivasena ca anekavidhā, te ca bhagavā sabbaṃ papañcaṃ sabbaṃ yogaṃ sabbaṃ ganthaṃ sabbaṃ saṃyojanaṃ samucchinditvā amatadhātuṃ samadhigacchanto vami uggiri, anapekkho chaḍḍayi na paccāgami. Tathā hesa sabbatthakameva pathaviṃ āpaṃ tejaṃ vāyaṃ, cakkhuṃ sotaṃ ghānaṃ jivhaṃ kāyaṃ manaṃ, rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme, cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ, cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ, cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ, cakkhusamphassajaṃ saññaṃ…pe… manosamphassajaṃ saññaṃ, cakkhusamphassajaṃ cetanaṃ…pe… manosamphassajaṃ cetanaṃ, rūpataṇhaṃ…pe… dhammataṇhaṃ, rūpavitakkaṃ…pe… dhammavitakkaṃ, rūpavicāraṃ…pe… dhammavicārantiādinā anupadadhammavibhāgavasenapi sabbeva dhammakoṭṭhāse anavasesato vami uggiri, anapekkhapariccāgena chaḍḍayi. Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃ taṃ, ānanda, cattaṃ vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ, taṃ tathāgato puna paccāgamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (dī. ni. 2.183). Evampi bhāge vamīti bhagavā. Atha vā bhāge vamīti sabbepi kusalākusale sāvajjānavajje hīnapaṇīte kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme ariyamaggañāṇamukhena vami uggiri, anapekkho pariccaji pajahi, paresañca tathattāya dhammaṃ desesi. Vuttampi cetaṃ ‘‘dhammāpi vo, bhikkhave , pahātabbā pageva adhammā (ma. ni. 240). Kullūpamaṃ vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi nittharaṇatthāya, no gahaṇatthāyā’’tiādi (ma. ni. 1.240). Evampi bhāge vamīti bhagavā.

க²ந்தா⁴யதனதா⁴தாதி³ த⁴ம்மபே⁴தா³ மஹேஸினா;

Khandhāyatanadhātādi dhammabhedā mahesinā;

கண்ஹா ஸுக்கா யதோ வந்தா, ததோபி ப⁴க³வா மதோ.

Kaṇhā sukkā yato vantā, tatopi bhagavā mato.

தேன வுத்தங் –

Tena vuttaṃ –

‘‘பா⁴க³வா ப⁴தவா பா⁴கே³, ப⁴கே³ ச வனி ப⁴த்தவா;

‘‘Bhāgavā bhatavā bhāge, bhage ca vani bhattavā;

ப⁴கே³ வமி ததா² பா⁴கே³, வமீதி ப⁴க³வா ஜினோ’’தி.

Bhage vami tathā bhāge, vamīti bhagavā jino’’ti.

எத்த² ச யஸ்மா ஸங்கே²பதோ அத்தஹிதஸம்பத்திபரஹிதபடிபத்திவஸேன து³விதா⁴ பு³த்³த⁴கு³ணா, தாஸு அத்தஹிதஸம்பத்தி பஹானஸம்பதா³ஞாணஸம்பதா³பே⁴த³தோ து³விதா⁴ ஆனுபா⁴வஸம்பதா³தீ³னங் தத³வினாபா⁴வேன தத³ந்தோக³த⁴த்தா. பரஹிதபடிபத்தி பயோகா³ஸயபே⁴த³தோ து³விதா⁴. தத்த² பயோக³தோ லாப⁴ஸக்காராதி³னிரபெக்க²சித்தஸ்ஸ ஸப்³ப³து³க்க²னிய்யானிகத⁴ம்மூபதே³ஸோ, ஆஸயதோ படிவிருத்³தே⁴ஸுபி நிச்சங் ஹிதேஸிதா ஞாணபரிபாககாலாக³மனாதி³பரஹிதப்படிபத்தி. ஆமிஸபடிக்³க³ஹணாதி³னாபி அத்த²சரியா பரஹிதபஅபத்தி ஹோதியேவ, தஸ்மா தேஸம்பி விபா⁴வனவஸேன பாளியங் ‘‘அரஹ’’ந்திஆதீ³னங் பதா³னங் க³ஹணங் வேதி³தப்³ப³ங்.

Ettha ca yasmā saṅkhepato attahitasampattiparahitapaṭipattivasena duvidhā buddhaguṇā, tāsu attahitasampatti pahānasampadāñāṇasampadābhedato duvidhā ānubhāvasampadādīnaṃ tadavinābhāvena tadantogadhattā. Parahitapaṭipatti payogāsayabhedato duvidhā. Tattha payogato lābhasakkārādinirapekkhacittassa sabbadukkhaniyyānikadhammūpadeso, āsayato paṭiviruddhesupi niccaṃ hitesitā ñāṇaparipākakālāgamanādiparahitappaṭipatti. Āmisapaṭiggahaṇādināpi atthacariyā parahitapaapatti hotiyeva, tasmā tesampi vibhāvanavasena pāḷiyaṃ ‘‘araha’’ntiādīnaṃ padānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.

தத்த² அரஹந்தி இமினா பதே³ன பஹானஸம்பதா³வஸேன ப⁴க³வதோ அத்தஹிதஸம்பத்தி விபா⁴விதா, ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴ லோகவிதூ³தி ச இமேஹி பதே³ஹி ஞாணஸம்பதா³வஸேன. நனு ச ‘‘லோகவிதூ³’’தி இமினாபி ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴தா விபா⁴வீயதீதி? ஸச்சங் விபா⁴வீயதி, அத்தி² பன விஸேஸோ ‘‘ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴’’தி இமினா ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணானுபா⁴வோ விபா⁴விதோ, ‘‘லோகவிதூ³’’தி பன இமினா ஆஸயானுஸயஞாணாதீ³னம்பி ஆனுபா⁴வோ விபா⁴விதோதி. விஜ்ஜாசரணஸம்பன்னோதி இமினா ஸப்³பா³பி ப⁴க³வதோ அத்தஹிதஸம்பத்தி விபா⁴விதா. ஸுக³தோதி பன இமினா ஸமுதா³க³மதோ பட்டா²ய ப⁴க³வதோ அத்தஹிதஸம்பத்தி பரஹிதபடிபத்தி ச விபா⁴விதா. அனுத்தரோ புரிஸத³ம்மஸாரதி² ஸத்தா² தே³வமனுஸ்ஸானந்தி இமேஹி பதே³ஹி ப⁴க³வதோ பரஹிதபடிபத்தி விபா⁴விதா. பு³த்³தோ⁴தி இமினா ப⁴க³வதோ அத்தஹிதஸம்பத்தி பரஹிதபடிபத்தி ச விபா⁴விதா. ஏவஞ்ச கத்வா ‘‘ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴’’தி வத்வா ‘‘பு³த்³தோ⁴’’தி வசனங் ஸமத்தி²தங் ஹோதி. தேனேவாஹ ‘‘அத்தனாபி பு³ஜ்ஜி², அஞ்ஞேபி ஸத்தே போ³தே⁴ஸீ’’திஆதி³ . ப⁴க³வாதி ச இமினாபி ஸமுதா³க³மதோ பட்டா²ய ப⁴க³வதோ ஸப்³பா³ அத்தஹிதஸம்பத்தி பரஹிதபடிபத்தி ச விபா⁴விதா.

Tattha arahanti iminā padena pahānasampadāvasena bhagavato attahitasampatti vibhāvitā, sammāsambuddho lokavidūti ca imehi padehi ñāṇasampadāvasena. Nanu ca ‘‘lokavidū’’ti imināpi sammāsambuddhatā vibhāvīyatīti? Saccaṃ vibhāvīyati, atthi pana viseso ‘‘sammāsambuddho’’ti iminā sabbaññutaññāṇānubhāvo vibhāvito, ‘‘lokavidū’’ti pana iminā āsayānusayañāṇādīnampi ānubhāvo vibhāvitoti. Vijjācaraṇasampannoti iminā sabbāpi bhagavato attahitasampatti vibhāvitā. Sugatoti pana iminā samudāgamato paṭṭhāya bhagavato attahitasampatti parahitapaṭipatti ca vibhāvitā. Anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānanti imehi padehi bhagavato parahitapaṭipatti vibhāvitā. Buddhoti iminā bhagavato attahitasampatti parahitapaṭipatti ca vibhāvitā. Evañca katvā ‘‘sammāsambuddho’’ti vatvā ‘‘buddho’’ti vacanaṃ samatthitaṃ hoti. Tenevāha ‘‘attanāpi bujjhi, aññepi satte bodhesī’’tiādi . Bhagavāti ca imināpi samudāgamato paṭṭhāya bhagavato sabbā attahitasampatti parahitapaṭipatti ca vibhāvitā.

அபரோ நயோ – ஹேதுப²லஸத்துபகாரவஸேன ஸங்கே²பதோ திவிதா⁴ பு³த்³த⁴கு³ணா. தத்த² அரஹங் ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴ விஜ்ஜாசரணஸம்பன்னோ லோகவிதூ³தி இமேஹி பதே³ஹி ப²லஸம்பத்திவஸேன பு³த்³த⁴கு³ணா விபா⁴விதா. அனுத்தரோ புரிஸத³ம்மஸாரதி² ஸத்தா² தே³வமனுஸ்ஸானந்தி இமேஹி ஸத்துபகாரவஸேன பு³த்³த⁴கு³ணா பகாஸிதா. பு³த்³தோ⁴தி இமினா ப²லவஸேன ஸத்துபகாரவஸேன ச பு³த்³த⁴கு³ணா விபா⁴விதா. ஸுக³தோ ப⁴க³வாதி பன இமேஹி பதே³ஹி ஹேதுப²லஸத்துபகாரவஸேன பு³த்³த⁴கு³ணா விபா⁴விதாதி வேதி³தப்³ப³ங்.

Aparo nayo – hetuphalasattupakāravasena saṅkhepato tividhā buddhaguṇā. Tattha arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno lokavidūti imehi padehi phalasampattivasena buddhaguṇā vibhāvitā. Anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānanti imehi sattupakāravasena buddhaguṇā pakāsitā. Buddhoti iminā phalavasena sattupakāravasena ca buddhaguṇā vibhāvitā. Sugato bhagavāti pana imehi padehi hetuphalasattupakāravasena buddhaguṇā vibhāvitāti veditabbaṃ.

ஸோ இமங் லோகந்திஆதீ³ஸு ஸோ ப⁴க³வாதி யோ ‘‘அரஹ’’ந்திஆதி³னா கித்திதகு³ணோ, ஸோ ப⁴க³வா. இமங் லோகந்தி நயித³ங் மஹாஜனஸ்ஸ ஸம்முகா²மத்தங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங், அத² கோ² அனவஸேஸங் பரியாதா³யாதி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸதே³வக’’ந்திஆதி³ வுத்தங். தேனாஹ ‘‘இதா³னி வத்தப்³ப³ங் நித³ஸ்ஸேதீ’’தி. பஜாதத்தாதி யதா²ஸகங் கம்மகிலேஸேஹி நிப்³ப³த்தத்தா. ஸதே³வகவசனேன பஞ்சகாமாவசரதே³வக்³க³ஹணங் பாரிஸேஸஞாயேனாதி வேதி³தப்³ப³ங் இதரேஸங் பத³ந்தரேஹி ஸங்க³ஹிதத்தா. ஸதே³வகந்தி ச அவயவேன விக்³க³ஹோ ஸமுதா³யோ ஸமாஸத்தோ². ஸமாரகவசனேன ச²ட்ட²காமாவசரதே³வக்³க³ஹணங் பச்சாஸத்திஞாயேனாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். தத்த² ஹி ஸோ ஜாதோ தங்னிவாஸீ ச. ஸப்³ரஹ்மகவசனேன ப்³ரஹ்மகாயிகாதி³ப்³ரஹ்மக்³க³ஹணந்தி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. பச்சத்தி²கா…பே॰… ஸமணப்³ராஹ்மணக்³க³ஹணந்தி நித³ஸ்ஸனமத்தமேதங் அபச்சத்தி²கானங் அஸமிதாபா³ஹிதபாபானஞ்ச ஸமணப்³ராஹ்மணானங் ஸஸ்ஸமணப்³ராஹ்மணீவசனேன க³ஹிதத்தா. காமங் ‘‘ஸதே³வக’’ந்திஆதி³விஸேஸனானங் வஸேன ஸத்தவிஸயோ லோகஸத்³தோ³தி விஞ்ஞாயதி துல்யயோக³விஸயத்தா தேஸங், ‘‘ஸலோமகோ ஸபக்க²கோ’’திஆதீ³ஸு பன அதுல்யயோகே³பி அயங் ஸமாஸோ லப்³ப⁴தீதி ப்³யபி⁴சாரத³ஸ்ஸனதோ பஜாக³ஹணந்தி ஆஹ ‘‘பஜாவசனேன ஸத்தலோகக்³க³ஹண’’ந்தி. ஸதே³வகாதி³வசனேன உபபத்திதே³வானங், ஸஸ்ஸமணப்³ராஹ்மணீவசனேன விஸுத்³தி⁴தே³வானஞ்ச க³ஹிதத்தா ஆஹ ‘‘ஸதே³வமனுஸ்ஸவசனேன ஸம்முதிதே³வஅவஸேஸமனுஸ்ஸக்³க³ஹண’’ந்தி. தத்த² ஸம்முதிதே³வா ராஜானோ. அவஸேஸமனுஸ்ஸக்³க³ஹணந்தி ஸமணப்³ராஹ்மணேஹி அவஸேஸமனுஸ்ஸக்³க³ஹணங். தீஹி பதே³ஹீதி ஸதே³வகஸமாரகஸப³ர்ஹ்மகவசனேஹி. த்³வீஹீதி ஸஸ்ஸமணப்³ராஹ்மணிங் ஸதே³வமனுஸ்ஸந்தி இமேஹி த்³வீஹி பதே³ஹி.

So imaṃ lokantiādīsu so bhagavāti yo ‘‘araha’’ntiādinā kittitaguṇo, so bhagavā. Imaṃ lokanti nayidaṃ mahājanassa sammukhāmattaṃ sandhāya vuttaṃ, atha kho anavasesaṃ pariyādāyāti dassetuṃ ‘‘sadevaka’’ntiādi vuttaṃ. Tenāha ‘‘idāni vattabbaṃ nidassetī’’ti. Pajātattāti yathāsakaṃ kammakilesehi nibbattattā. Sadevakavacanena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ pārisesañāyenāti veditabbaṃ itaresaṃ padantarehi saṅgahitattā. Sadevakanti ca avayavena viggaho samudāyo samāsattho. Samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ paccāsattiñāyenāti daṭṭhabbaṃ. Tattha hi so jāto taṃnivāsī ca. Sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇanti etthāpi eseva nayo. Paccatthikā…pe… samaṇabrāhmaṇaggahaṇanti nidassanamattametaṃ apaccatthikānaṃ asamitābāhitapāpānañca samaṇabrāhmaṇānaṃ sassamaṇabrāhmaṇīvacanena gahitattā. Kāmaṃ ‘‘sadevaka’’ntiādivisesanānaṃ vasena sattavisayo lokasaddoti viññāyati tulyayogavisayattā tesaṃ, ‘‘salomako sapakkhako’’tiādīsu pana atulyayogepi ayaṃ samāso labbhatīti byabhicāradassanato pajāgahaṇanti āha ‘‘pajāvacanena sattalokaggahaṇa’’nti. Sadevakādivacanena upapattidevānaṃ, sassamaṇabrāhmaṇīvacanena visuddhidevānañca gahitattā āha ‘‘sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇa’’nti. Tattha sammutidevā rājāno. Avasesamanussaggahaṇanti samaṇabrāhmaṇehi avasesamanussaggahaṇaṃ. Tīhi padehīti sadevakasamārakasabarhmakavacanehi. Dvīhīti sassamaṇabrāhmaṇiṃ sadevamanussanti imehi dvīhi padehi.

அரூபீ ஸத்தா அத்தனோ ஆனேஞ்ஜவிஹாரேன விஹரந்தா தி³ப்³ப³ந்தீதி தே³வாதி இமங் நிப்³ப³சனங் லப⁴ந்தீதி ஆஹ ‘‘ஸதே³வகக்³க³ஹணேன அரூபாவசரலோகோ க³ஹிதோ’’தி. தேனேவாஹ ப⁴க³வா ‘‘ஆகாஸானஞ்சாயதனூபகா³னங் தே³வானங் ஸஹப்³யத’’ந்திஆதி³ (அ॰ நி॰ 3.117). ச²காமாவசரதே³வலோகஸ்ஸ ஸவிஸேஸங் மாரஸ்ஸ வஸே வத்தனதோ ஆஹ ‘‘ஸமாரகக்³க³ஹணேன ச²காமாவசரதே³வலோகோ’’தி . அரூபீப்³ரஹ்மலோகஸ்ஸ விஸுங் க³ஹிதத்தா ஆஹ ‘‘ரூபீ ப்³ரஹ்மலோகோ’’தி. சதுபரிஸவஸேனாதி க²த்தியபரிஸா, ப்³ராஹ்மணக³ஹபதிஸமணசாதுமஹாராஜிகதாவதிங்ஸமாரப்³ரஹ்மபரிஸாதி இமாஸு அட்ட²ஸு பரிஸாஸு க²த்தியாதி³சதுபரிஸவஸேன. இதரா பன சதஸ்ஸோ பரிஸா ஸமாரகக்³க³ஹணேன க³ஹிதா ஏவாதி.

Arūpī sattā attano āneñjavihārena viharantā dibbantīti devāti imaṃ nibbacanaṃ labhantīti āha ‘‘sadevakaggahaṇena arūpāvacaraloko gahito’’ti. Tenevāha bhagavā ‘‘ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyata’’ntiādi (a. ni. 3.117). Chakāmāvacaradevalokassa savisesaṃ mārassa vase vattanato āha ‘‘samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko’’ti . Arūpībrahmalokassa visuṃ gahitattā āha ‘‘rūpī brahmaloko’’ti. Catuparisavasenāti khattiyaparisā, brāhmaṇagahapatisamaṇacātumahārājikatāvatiṃsamārabrahmaparisāti imāsu aṭṭhasu parisāsu khattiyādicatuparisavasena. Itarā pana catasso parisā samārakaggahaṇena gahitā evāti.

கத²ங் பனெத்த² சதுபரிஸவஸேன மனுஸ்ஸலோகோ க³ஹிதோ? ‘‘ஸஸ்ஸமணப்³ராஹ்மணி’’ந்தி இமினா ஸமணபரிஸா ப்³ராஹ்மணபரிஸா ச க³ஹிதா ஹொந்தி, ‘‘ஸதே³வமனுஸ்ஸ’’ந்தி இமினா க²த்தியபரிஸா க³ஹபதிபரிஸா ச க³ஹிதா, ‘‘பஜ’’ந்தி இமினா பன இமாயேவ சதஸ்ஸோ பரிஸா வுத்தா, சதுபரிஸஸங்கா²தங் பஜந்தி வுத்தங் ஹோதி, கத²ங் பன ஸம்முதிதே³வேஹி ஸஹ மனுஸ்ஸலோகோ க³ஹிதோ? எத்தா²பி ‘‘ஸஸ்ஸமணப்³ராஹ்மணி’’ந்தி இமினா ஸமணப்³ராஹ்மணா க³ஹிதா, ‘‘ஸதே³வமனுஸ்ஸ’’ந்தி இமினா ஸம்முதிதே³வஸங்கா²தா க²த்தியா, க³ஹபதிஸுத்³த³ஸங்கா²தா அவஸேஸமனுஸ்ஸா ச க³ஹிதா ஹொந்தி. இதோ பன அஞ்ஞேஸங் மனுஸ்ஸஸத்தானங் அபா⁴வதோ ‘‘பஜ’’ந்தி இமினா சதூஹி பகாரேஹி டி²தா ஏதேயேவ மனுஸ்ஸஸத்தா வுத்தாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஏவங் விகப்பத்³வயேபி பஜாக்³க³ஹணேன சதுபரிஸாதி³வஸேன டி²தானங் மனுஸ்ஸானங்யேவ க³ஹிதத்தா இதா³னி ‘‘பஜ’’ந்தி இமினா அவஸேஸஸத்தே ஸங்க³ஹெத்வா த³ஸ்ஸேதுகாமோ ஆஹ ‘‘அவஸேஸஸப்³ப³ஸத்தலோகோ வா’’தி. தத்த² நாக³க³ருளாதி³வஸேன அவஸேஸஸத்தலோகோ வேதி³தப்³போ³. எத்தா²பி சதுபரிஸவஸேன ஸம்முதிதே³வேஹி வா ஸஹ அவஸேஸஸப்³ப³ஸத்தலோகோ வாதி யோஜேதப்³ப³ங். சதுபரிஸஸஹிதோ அவஸேஸஸுத்³த⁴னாக³ஸுபண்ணனேரயிகாதி³ஸத்தலோகோ, சதுதா⁴ டி²தமனுஸ்ஸஸஹிதோ வா அவஸேஸனாக³ஸுபண்ணனேரயிகாதி³ஸத்தலோகோ க³ஹிதோதி வுத்தங் ஹோதி.

Kathaṃ panettha catuparisavasena manussaloko gahito? ‘‘Sassamaṇabrāhmaṇi’’nti iminā samaṇaparisā brāhmaṇaparisā ca gahitā honti, ‘‘sadevamanussa’’nti iminā khattiyaparisā gahapatiparisā ca gahitā, ‘‘paja’’nti iminā pana imāyeva catasso parisā vuttā, catuparisasaṅkhātaṃ pajanti vuttaṃ hoti, kathaṃ pana sammutidevehi saha manussaloko gahito? Etthāpi ‘‘sassamaṇabrāhmaṇi’’nti iminā samaṇabrāhmaṇā gahitā, ‘‘sadevamanussa’’nti iminā sammutidevasaṅkhātā khattiyā, gahapatisuddasaṅkhātā avasesamanussā ca gahitā honti. Ito pana aññesaṃ manussasattānaṃ abhāvato ‘‘paja’’nti iminā catūhi pakārehi ṭhitā eteyeva manussasattā vuttāti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ vikappadvayepi pajāggahaṇena catuparisādivasena ṭhitānaṃ manussānaṃyeva gahitattā idāni ‘‘paja’’nti iminā avasesasatte saṅgahetvā dassetukāmo āha ‘‘avasesasabbasattaloko vā’’ti. Tattha nāgagaruḷādivasena avasesasattaloko veditabbo. Etthāpi catuparisavasena sammutidevehi vā saha avasesasabbasattaloko vāti yojetabbaṃ. Catuparisasahito avasesasuddhanāgasupaṇṇanerayikādisattaloko, catudhā ṭhitamanussasahito vā avasesanāgasupaṇṇanerayikādisattaloko gahitoti vuttaṃ hoti.

எத்தாவதா பா⁴க³ஸோ லோகங் க³ஹெத்வா யோஜனங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி தேன தேன விஸேஸேன அபா⁴க³ஸோ லோகங் க³ஹெத்வா யோஜனங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அபிசெத்தா²’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² உக்கட்ட²பரிச்சே²த³தோதி உக்கங்ஸக³திவிஜானநேன. பஞ்சஸு ஹி க³தீஸு தே³வக³திபரியாபன்னாவ ஸெட்டா², தத்தா²பி அரூபினோ தூ³ரஸமுஸ்ஸாரிதகிலேஸது³க்க²தாய ஸந்தபணீதஆனேஞ்ஜவிஹாரஸமங்கி³தாய அதிவிய தீ³கா⁴யுகதாயாதி ஏவமாதீ³ஹி விஸேஸேஹி அதிவிய உக்கட்டா². ப்³ரஹ்மா மஹானுபா⁴வோதி த³ஸஸஹஸ்ஸியங் மஹாப்³ரஹ்முனோ வஸேன வத³தி. ‘‘உக்கட்ட²பரிச்சே²த³தோ’’தி ஹி வுத்தங். அனுத்தரந்தி ஸெட்ட²ங் நவலோகுத்தரங். அனுஸந்தி⁴க்கமோதி அத்தா²னஞ்சேவ பதா³னஞ்ச அனுஸந்தா⁴னுக்கமோ. போராணா பனெத்த² ஏவங் வண்ணயந்தி – ஸதே³வகந்தி தே³வதாஹி ஸத்³தி⁴ங் அவஸேஸங் லோகங். ஸமாரகந்தி மாரேன ஸத்³தி⁴ங் அவஸேஸங் லோகங். ஸப்³ரஹ்மகந்தி ப்³ரஹ்மேஹி ஸத்³தி⁴ங் அவஸேஸங் லோகங். ஏவங் ஸப்³பே³பி திப⁴வூபகே³ ஸத்தே தே³வமாரப்³ரஹ்மஸஹிததாஸங்கா²தேஹி தீஹி பகாரேஹி ‘‘ஸதே³வக’’ந்திஆதீ³ஸு தீஸு பதே³ஸு பக்கி²பித்வா புன த்³வீஹி பதே³ஹி பரியாதி³யந்தோ ‘‘ஸஸ்ஸமணப்³ராஹ்மணிங் பஜங் ஸதே³வமனுஸ்ஸ’’ந்தி ஆஹ. ஏவங் பஞ்சஹிபி பதே³ஹி ஸதே³வகத்தாதி³னா தேன தேன பகாரேன தேதா⁴துகமேவ பரியாதி³ன்னந்தி.

Ettāvatā bhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetvā idāni tena tena visesena abhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetuṃ ‘‘apicetthā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ukkaṭṭhaparicchedatoti ukkaṃsagativijānanena. Pañcasu hi gatīsu devagatipariyāpannāva seṭṭhā, tatthāpi arūpino dūrasamussāritakilesadukkhatāya santapaṇītaāneñjavihārasamaṅgitāya ativiya dīghāyukatāyāti evamādīhi visesehi ativiya ukkaṭṭhā. Brahmā mahānubhāvoti dasasahassiyaṃ mahābrahmuno vasena vadati. ‘‘Ukkaṭṭhaparicchedato’’ti hi vuttaṃ. Anuttaranti seṭṭhaṃ navalokuttaraṃ. Anusandhikkamoti atthānañceva padānañca anusandhānukkamo. Porāṇā panettha evaṃ vaṇṇayanti – sadevakanti devatāhi saddhiṃ avasesaṃ lokaṃ. Samārakanti mārena saddhiṃ avasesaṃ lokaṃ. Sabrahmakanti brahmehi saddhiṃ avasesaṃ lokaṃ. Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte devamārabrahmasahitatāsaṅkhātehi tīhi pakārehi ‘‘sadevaka’’ntiādīsu tīsu padesu pakkhipitvā puna dvīhi padehi pariyādiyanto ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussa’’nti āha. Evaṃ pañcahipi padehi sadevakattādinā tena tena pakārena tedhātukameva pariyādinnanti.

அபி⁴ஞ்ஞாதி யகாரலோபேனாயங் நித்³தே³ஸோ, அபி⁴ஜானித்வாதி அயமெத்த² அத்தோ²தி ஆஹ ‘‘அபி⁴ஞ்ஞாய அதி⁴கேன ஞாணேன ஞத்வா’’தி. அனுமானாதி³படிக்கே²போதி அனுமானஉபமானஅத்தா²பத்திஆதி³படிக்கே²போ ஏகப்பமாணத்தா. ஸப்³ப³த்த² அப்படிஹதஞாணசாரதாய ஹி ஸப்³ப³பச்சக்கா² பு³த்³தா⁴ ப⁴க³வந்தோ. அனுத்தரங் விவேகஸுக²ந்தி ப²லஸமாபத்திஸுக²ங். தேன வீதி²மிஸ்ஸாபி கதா³சி ப⁴க³வதோ த⁴ம்மதே³ஸனா ஹோதீதி ஹித்வாபீதி பிஸத்³த³க்³க³ஹணங். ப⁴க³வா ஹி த⁴ம்மங் தே³ஸெந்தோ யஸ்மிங் க²ணே பரிஸா ஸாது⁴காரங் வா தே³தி, யதா²ஸுதங் வா த⁴ம்மங் பச்சவெக்க²தி, தங் க²ணங் புப்³ப³பா⁴கே³ன பரிச்சி²ந்தி³த்வா ப²லஸமாபத்திங் ஸமாபஜ்ஜதி, யதா²பரிச்சே²த³ஞ்ச ஸமாபத்திதோ வுட்டா²ய டி²தட்டா²னதோ பட்டா²ய த⁴ம்மங் தே³ஸேதி. அப்பங் வா ப³ஹுங் வா தே³ஸெந்தோதி உக்³க⁴டிதஞ்ஞுஸ்ஸ வஸேன அப்பங் வா, விபஞ்சிதஞ்ஞுஸ்ஸ நெய்யஸ்ஸ வா வஸேன ப³ஹுங் வா தே³ஸெந்தோ. ஆதி³கல்யாணாதி³ப்பகாரமேவ தே³ஸேதீதி ஆதி³ம்ஹிபி கல்யாணங் ப⁴த்³த³கங் அனவஜ்ஜமேவ கத்வா தே³ஸேதி. மஜ்ஜே²பி பரியோஸானேபி கல்யாணங் ப⁴த்³த³கங் அனவஜ்ஜமேவ கத்வா தே³ஸேதீதி வுத்தங் ஹோதி. த⁴ம்மஸ்ஸ ஹி கல்யாணதா நிய்யானிகதாய நிய்யானிகதா ச ஸப்³ப³ஸோ அனவஜ்ஜபா⁴வேன.

Abhiññāti yakāralopenāyaṃ niddeso, abhijānitvāti ayamettha atthoti āha ‘‘abhiññāya adhikena ñāṇena ñatvā’’ti. Anumānādipaṭikkhepoti anumānaupamānaatthāpattiādipaṭikkhepo ekappamāṇattā. Sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya hi sabbapaccakkhā buddhā bhagavanto. Anuttaraṃ vivekasukhanti phalasamāpattisukhaṃ. Tena vīthimissāpi kadāci bhagavato dhammadesanā hotīti hitvāpīti pisaddaggahaṇaṃ. Bhagavā hi dhammaṃ desento yasmiṃ khaṇe parisā sādhukāraṃ vā deti, yathāsutaṃ vā dhammaṃ paccavekkhati, taṃ khaṇaṃ pubbabhāgena paricchinditvā phalasamāpattiṃ samāpajjati, yathāparicchedañca samāpattito vuṭṭhāya ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya dhammaṃ deseti. Appaṃ vā bahuṃ vā desentoti ugghaṭitaññussa vasena appaṃ vā, vipañcitaññussa neyyassa vā vasena bahuṃ vā desento. Ādikalyāṇādippakārameva desetīti ādimhipi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā deseti. Majjhepi pariyosānepi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā desetīti vuttaṃ hoti. Dhammassa hi kalyāṇatā niyyānikatāya niyyānikatā ca sabbaso anavajjabhāvena.

ஸமந்தப⁴த்³த³கத்தாதி ஸப்³ப³பா⁴கே³ஹி ஸுந்த³ரத்தா. த⁴ம்மஸ்ஸாதி பரியத்தித⁴ம்மஸ்ஸ. கிஞ்சாபி அவயவவினிமுத்தோ ஸமுதா³யோ நாம பரமத்த²தோ கோசி நத்தி², யேஸு பன அவயவேஸு ஸமுதா³யரூபேன அபெக்கி²தேஸு கா³தா²தி ஸமஞ்ஞா, தங் ததோ பி⁴ன்னங் விய கத்வா ஸங்ஸாமிவோஹாரங் ஆரோபெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘பட²மபாதே³ன ஆதி³கல்யாணா’’திஆதி³மாஹ. ஏகானுஸந்தி⁴கந்தி இத³ங் நாதிப³ஹுவிபா⁴க³ங் யதா²னுஸந்தி⁴னா ஏகானுஸந்தி⁴கங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். இதரஸ்ஸ பன தேனேவ தே³ஸேதப்³ப³த⁴ம்மவிபா⁴கே³ன ஆதி³மஜ்ஜ²பரியோஸானபா⁴கா³ லப்³ப⁴ந்தீதி. நிதா³னேனாதி ஆனந்த³த்தே²ரேன ட²பிதகாலதே³ஸதே³ஸகபரிஸாதி³அபதி³ஸனலக்க²ணேன நிதா³னக³ந்தே²ன. நிக³மேனாதி ‘‘இத³மவோசா’’திஆதி³கேன ‘‘இதி யங் தங் வுத்தங், இத³மேதங் படிச்ச வுத்த’’ந்தி வா யதா²வுத்தத்த²னிக³மனேன. ஸங்கீ³திகாரகேஹி ட²பிதானிபி ஹி நிதா³னநிக³மனானி த³ஸ்ஸெத்வா தீணி பிடகானி ஸத்து² தே³ஸனாய அனுவிதா⁴னதோ தத³ந்தோக³தா⁴னேவ. தேனேவ தீ³க⁴னிகாயட்ட²கதா²யங் ‘‘ஏகானுஸந்தி⁴கஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ நிதா³னங் ஆதி³, இத³மவோசாதி பரியோஸானங், உபி⁴ன்னமந்தரா மஜ்ஜ²’’ந்தி (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.190) வுத்தங்.

Samantabhaddakattāti sabbabhāgehi sundarattā. Dhammassāti pariyattidhammassa. Kiñcāpi avayavavinimutto samudāyo nāma paramatthato koci natthi, yesu pana avayavesu samudāyarūpena apekkhitesu gāthāti samaññā, taṃ tato bhinnaṃ viya katvā saṃsāmivohāraṃ āropetvā dassento ‘‘paṭhamapādena ādikalyāṇā’’tiādimāha. Ekānusandhikanti idaṃ nātibahuvibhāgaṃ yathānusandhinā ekānusandhikaṃ sandhāya vuttaṃ. Itarassa pana teneva desetabbadhammavibhāgena ādimajjhapariyosānabhāgā labbhantīti. Nidānenāti ānandattherena ṭhapitakāladesadesakaparisādiapadisanalakkhaṇena nidānaganthena. Nigamenāti ‘‘idamavocā’’tiādikena ‘‘iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti vā yathāvuttatthanigamanena. Saṅgītikārakehi ṭhapitānipi hi nidānanigamanāni dassetvā tīṇi piṭakāni satthu desanāya anuvidhānato tadantogadhāneva. Teneva dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ ‘‘ekānusandhikassa suttassa nidānaṃ ādi, idamavocāti pariyosānaṃ, ubhinnamantarā majjha’’nti (dī. ni. aṭṭha. 1.190) vuttaṃ.

ஏவங் ஸுத்தந்தபிடகவஸேன த⁴ம்மஸ்ஸ ஆதி³கல்யாணாதி³தங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி தீணி பிடகானி ஏகஜ்ஜ²ங் க³ஹெத்வா தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸகலோபீ’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² ஸாஸனத⁴ம்மோதி –

Evaṃ suttantapiṭakavasena dhammassa ādikalyāṇāditaṃ dassetvā idāni tīṇi piṭakāni ekajjhaṃ gahetvā taṃ dassetuṃ ‘‘sakalopī’’tiādi vuttaṃ. Tattha sāsanadhammoti –

‘‘ஸப்³ப³பாபஸ்ஸ அகரணங், குஸலஸ்ஸ உபஸம்பதா³;

‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

ஸசித்தபரியோத³பனங், ஏதங் பு³த்³தா⁴ன ஸாஸன’’ந்தி. (தீ³॰ நி॰ 2.90; த⁴॰ ப॰ 183; நெத்தி॰ 30, 50) –

Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti. (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183; netti. 30, 50) –

ஏவங் வுத்தஸ்ஸ ஸத்து²ஸாஸனஸ்ஸ பகாஸகோ பரியத்தித⁴ம்மோ. ஸீலமூலகத்தா ஸாஸனஸ்ஸ ‘‘ஸீலேன ஆதி³கல்யாணோ’’தி வுத்தங். ஸமதா²தீ³னங் ஸாஸனஸம்பத்தியா வேமஜ்ஜ²பா⁴வதோ ஆஹ ‘‘ஸமத²விபஸ்ஸனாமக்³க³ப²லேஹி மஜ்ஜே²கல்யாணோ’’தி. நிப்³பா³னாதி⁴க³மதோ உத்தரி கரணீயாபா⁴வதோ வுத்தங் ‘‘நிப்³பா³னேன பரியோஸானகல்யாணோ’’தி. ஸாஸனே ஸம்மாபடிபத்தி நாம பஞ்ஞாய ஹோதி, தஸ்ஸா ச ஸீலங் ஸமாதி⁴ ச மூலந்தி ஆஹ ‘‘ஸீலஸமாதீ⁴ஹி வா ஆதி³கல்யாணோ’’தி. பஞ்ஞா பன அனுபோ³த⁴பஅவேத⁴வஸேன து³விதா⁴தி தது³ப⁴யம்பி க³ண்ஹந்தோ ‘‘விபஸ்ஸனாமக்³கே³ஹி மஜ்ஜே²கல்யாணோ’’தி ஆஹ. தஸ்ஸா நிப்ப²த்திப²லகிச்சங் நிப்³பா³னஸச்சி²கிரியா, ததோ பரங் கத்தப்³ப³ங் நத்தீ²தி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ப²லனிப்³பா³னேஹி பரியோஸானகல்யாணோ’’தி. ப²லக்³க³ஹணேன வா ஸஉபாதி³ஸேஸங் நிப்³பா³னமாஹ, இதரேன இதரங் தது³ப⁴யஞ்ச ஸாஸனஸம்பத்தியா ஓஸானந்தி ஆஹ ‘‘ப²லனிப்³பா³னேஹி பரியோஸானகல்யாணோ’’தி.

Evaṃ vuttassa satthusāsanassa pakāsako pariyattidhammo. Sīlamūlakattā sāsanassa ‘‘sīlena ādikalyāṇo’’ti vuttaṃ. Samathādīnaṃ sāsanasampattiyā vemajjhabhāvato āha ‘‘samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo’’ti. Nibbānādhigamato uttari karaṇīyābhāvato vuttaṃ ‘‘nibbānena pariyosānakalyāṇo’’ti. Sāsane sammāpaṭipatti nāma paññāya hoti, tassā ca sīlaṃ samādhi ca mūlanti āha ‘‘sīlasamādhīhivā ādikalyāṇo’’ti. Paññā pana anubodhapaavedhavasena duvidhāti tadubhayampi gaṇhanto ‘‘vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo’’ti āha. Tassā nipphattiphalakiccaṃ nibbānasacchikiriyā, tato paraṃ kattabbaṃ natthīti dassento āha ‘‘phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo’’ti. Phalaggahaṇena vā saupādisesaṃ nibbānamāha, itarena itaraṃ tadubhayañca sāsanasampattiyā osānanti āha ‘‘phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo’’ti.

பு³த்³த⁴ஸுபோ³தி⁴தாய வா ஆதி³கல்யாணோதி பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ஸுபோ³தி⁴தா ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴தா, தாய ஆதி³கல்யாணோ தப்பப⁴வத்தா. ஸப்³ப³ஸோ ஸங்கிலேஸப்பஹானங் வோதா³னபாரிபூரீ ச த⁴ம்மஸுத⁴ம்மதா, தாய மஜ்ஜே²கல்யாணோ தங்ஸரீரத்தா. ஸத்தா²ரா யதா²னுஸிட்ட²ங் ததா² படிபத்தி ஸங்க⁴ஸுப்படிபத்தி, தாய பரியோஸானகல்யாணோ தாய ஸாஸனஸ்ஸ லோகே ஸுப்பதிட்டி²தபா⁴வதோ. தந்தி ஸாஸனத⁴ம்மங். தத²த்தாயாதி யத²த்தாய ப⁴க³வதா த⁴ம்மோ தே³ஸிதோ, தத²த்தாய தத²பா⁴வாய. ஸோ பன அபி⁴ஸம்போ³தி⁴ பச்சேகபோ³தி⁴ ஸாவகபோ³தீ⁴தி திவிதோ⁴ இதோ அஞ்ஞதா² நிப்³பா³னாதி⁴க³மஸ்ஸ அபா⁴வதோ. தத்த² ஸப்³ப³கு³ணேஹி அக்³க³பா⁴வதோ இதரபோ³தி⁴த்³வயமூலதாய ச பட²மாய போ³தி⁴யா ஆதி³கல்யாணதா, கு³ணேஹி வேமஜ்ஜ²பா⁴வதோ து³தியாய மஜ்ஜே²கல்யாணதா, தது³ப⁴யதாய வா வோஸானதாய ச ஸாஸனத⁴ம்மஸ்ஸ ததியாய பரியோஸானகல்யாணதா வுத்தா.

Buddhasubodhitāya vā ādikalyāṇoti buddhassa subodhitā sammāsambuddhatā, tāya ādikalyāṇo tappabhavattā. Sabbaso saṃkilesappahānaṃ vodānapāripūrī ca dhammasudhammatā, tāya majjhekalyāṇo taṃsarīrattā. Satthārā yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipatti saṅghasuppaṭipatti, tāya pariyosānakalyāṇo tāya sāsanassa loke suppatiṭṭhitabhāvato. Tanti sāsanadhammaṃ. Tathattāyāti yathattāya bhagavatā dhammo desito, tathattāya tathabhāvāya. So pana abhisambodhi paccekabodhi sāvakabodhīti tividho ito aññathā nibbānādhigamassa abhāvato. Tattha sabbaguṇehi aggabhāvato itarabodhidvayamūlatāya ca paṭhamāya bodhiyā ādikalyāṇatā, guṇehi vemajjhabhāvato dutiyāya majjhekalyāṇatā, tadubhayatāya vā vosānatāya ca sāsanadhammassa tatiyāya pariyosānakalyāṇatā vuttā.

ஏஸோதி ஸாஸனத⁴ம்மோ. நீவரணவிக்க²ம்ப⁴னதோதி விமுத்தாயதனஸீஸே ட²த்வா ஸத்³த⁴ம்மங் ஸுணந்தஸ்ஸ நீவரணானங் விக்க²ம்ப⁴னஸப்³பா⁴வதோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

Esoti sāsanadhammo. Nīvaraṇavikkhambhanatoti vimuttāyatanasīse ṭhatvā saddhammaṃ suṇantassa nīvaraṇānaṃ vikkhambhanasabbhāvato. Vuttañhetaṃ –

‘‘யதா² யதா²வுஸோ, பி⁴க்கு²னோ ஸத்தா² வா த⁴ம்மங் தே³ஸேதி, அஞ்ஞதரோ வா க³ருட்டா²னீயோ ஸப்³ரஹ்மசாரீ, ததா² ததா² ஸோ தத்த² லப⁴தி அத்த²வேத³ங் லப⁴தி த⁴ம்மவேத³’’ந்தி.

‘‘Yathā yathāvuso, bhikkhuno satthā vā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhānīyo sabrahmacārī, tathā tathā so tattha labhati atthavedaṃ labhati dhammaveda’’nti.

‘‘யஸ்மிங் , பி⁴க்க²வே, ஸமயே அரியஸாவகோ ஓஹிதஸோதோ த⁴ம்மங் ஸுணாதி, பஞ்சஸ்ஸ நீவரணானி தஸ்மிங் ஸமயே பஹீனானி ஹொந்தீ’’தி –

‘‘Yasmiṃ , bhikkhave, samaye ariyasāvako ohitasoto dhammaṃ suṇāti, pañcassa nīvaraṇāni tasmiṃ samaye pahīnāni hontī’’ti –

ச ஆதி³. ஸமத²விபஸ்ஸனாஸுகா²வஹனதோதி ஸமத²ஸுக²ஸ்ஸ விபஸ்ஸனாஸுக²ஸ்ஸ ச ஸம்பாபனதோ. வுத்தம்பி சேதங் ‘‘ஸோ விவிச்சேவ காமேஹி விவிச்ச அகுஸலேஹி த⁴ம்மேஹி ஸவிதக்கங் ஸவிசாரங் விவேகஜங் பீதிஸுக²’’ந்திஆதி³, ததா² –

Ca ādi. Samathavipassanāsukhāvahanatoti samathasukhassa vipassanāsukhassa ca sampāpanato. Vuttampi cetaṃ ‘‘so vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukha’’ntiādi, tathā –

‘‘யதோ யதோ ஸம்மஸதி, க²ந்தா⁴னங் உத³யப்³ப³யங்;

‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;

லப⁴தீ பீதிபாமோஜ்ஜங், அமதங் தங் விஜானதங்.

Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānataṃ.

அமானுஸீ ரதீ ஹோதி, ஸம்மா த⁴ம்மங் விபஸ்ஸதோ’’தி ச. (த⁴॰ ப॰ 374-373);

Amānusī ratī hoti, sammā dhammaṃ vipassato’’ti ca. (dha. pa. 374-373);

ததா² படிபன்னோதி யதா² ஸமத²விபஸ்ஸனாஸுக²ங் ஆவஹதி, யதா² வா ஸத்தா²ரா அனுஸிட்ட²ங், ததா² படிபன்னோ ஸாஸனத⁴ம்மோ. தாதி³பா⁴வாவஹனதோதி ச²ளங்கு³பெக்கா²வஸேன இட்டா²தீ³ஸு தாதி³பா⁴வஸ்ஸ லோகத⁴ம்மேஹி அனுபலேபஸ்ஸ ஆவஹனதோ. நாத²ப்பப⁴வத்தாதி பப⁴வதி ஏதஸ்மாதி பப⁴வோ, உப்பத்திட்டா²னங், நாதோ²வ பப⁴வோ ஏதஸ்ஸாதி நாத²ப்பப⁴வோ, தஸ்ஸ பா⁴வோ நாத²ப்பப⁴வத்தங், தஸ்மா ஸாஸனத⁴ம்மஸ்ஸ நாத²ஹேதுகத்தாதி அத்தோ². அத்த²ஸுத்³தி⁴யா மஜ்ஜே²கல்யாணோதி நிருபக்கிலேஸதாய நிய்யானிகதா அத்த²ஸுத்³தி⁴, தாய மஜ்ஜே²கல்யாணோ. கிச்சஸுத்³தி⁴யா பரியோஸானகல்யாணோதி ஸுப்படிபத்திஸங்கா²தகிச்சஸ்ஸ ஸுத்³தி⁴யா பரியோஸானகல்யாணோ ஸுப்படிபத்திபரியோஸானத்தா ஸாஸனத⁴ம்மஸ்ஸ. யதா²வுத்தமத்த²ங் நிக³மெந்தோ ஆஹ ‘‘தஸ்மா’’திஆதி³.

Tathā paṭipannoti yathā samathavipassanāsukhaṃ āvahati, yathā vā satthārā anusiṭṭhaṃ, tathā paṭipanno sāsanadhammo. Tādibhāvāvahanatoti chaḷaṅgupekkhāvasena iṭṭhādīsu tādibhāvassa lokadhammehi anupalepassa āvahanato. Nāthappabhavattāti pabhavati etasmāti pabhavo, uppattiṭṭhānaṃ, nāthova pabhavo etassāti nāthappabhavo, tassa bhāvo nāthappabhavattaṃ, tasmā sāsanadhammassa nāthahetukattāti attho. Atthasuddhiyā majjhekalyāṇoti nirupakkilesatāya niyyānikatā atthasuddhi, tāya majjhekalyāṇo. Kiccasuddhiyā pariyosānakalyāṇoti suppaṭipattisaṅkhātakiccassa suddhiyā pariyosānakalyāṇo suppaṭipattipariyosānattā sāsanadhammassa. Yathāvuttamatthaṃ nigamento āha ‘‘tasmā’’tiādi.

ஸாஸனப்³ரஹ்மசரியந்திஆதீ³ஸு அவிஸேஸேன திஸ்ஸோ ஸிக்கா² ஸகலோ ச தந்தித⁴ம்மோ ஸாஸனப்³ரஹ்மசரியங். யங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் ‘‘கதமேஸானங் கோ², ப⁴ந்தே, பு³த்³தா⁴னங் ப⁴க³வந்தானங் ப்³ரஹ்மசரியங் ந சிரட்டி²திகமஹோஸீ’’திஆதி³ (பாரா॰ 18). அரியோ அட்ட²ங்கி³கோ மக்³கோ³ மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியங். யங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் ‘‘கீ²ணா ஜாதி, வுஸிதங் ப்³ரஹ்மசரியங், கதங் கரணீய’’ந்தி (பாரா॰ 14). யதா²னுரூபந்தி யதா²ரஹங். ஸிக்க²த்தயஸங்க³ஹஞ்ஹி ஸாஸனப்³ரஹ்மசரியங் அத்த²ஸம்பத்தியா ஸாத்த²ங், ததா² மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியங். இதரங் பன தந்தித⁴ம்மஸங்கா²தங் ஸாஸனப்³ரஹ்மசரியங் யதா²வுத்தேனத்தே²ன ஸாத்த²ங் ஸப்³யஞ்ஜனஞ்ச. அத்த²ஸம்பத்தியாதி ஸம்பன்னத்த²தாய. ஸம்பத்திஅத்தோ² ஹி இத⁴ ஸஹஸத்³தோ³. ப்³யஞ்ஜனஸம்பத்தியாதி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. யஸ்ஸ ஹி யாகு³ப⁴த்தாதி³இத்தி²புரிஸாதி³வண்ணனானிஸ்ஸிதா தே³ஸனா ஹோதி, ந ஸோ ஸாத்த²ங் தே³ஸேதி நிய்யானத்த²விரஹதோ தஸ்ஸா தே³ஸனாய. ப⁴க³வா பன ததா²ரூபங் தே³ஸனங் பஹாய சதுஸதிபட்டா²னாதி³னிஸ்ஸிதங் தே³ஸனங் தே³ஸேதி, தஸ்மா ‘‘அத்த²ஸம்பத்தியா ஸாத்த²ங் தே³ஸேதீ’’தி வுச்சதி . யஸ்ஸ பன தே³ஸனா ஸிதி²லத⁴னிதாதி³பே⁴தே³ஸு ப்³யஞ்ஜனேஸு ஏகப்பகாரேனேவ த்³விப்பகாரேனேவ வா ப்³யஞ்ஜனேன யுத்ததாய ஏகப்³யஞ்ஜனாதி³யுத்தா வா த³மிளபா⁴ஸா விய, விவடகரணதாய ஒட்டே² அபு²ஸாபெத்வா உச்சாரேதப்³ப³தோ ஸப்³ப³னிரொட்ட²ப்³யஞ்ஜனா வா கிராதபா⁴ஸா விய, ஸப்³ப³த்தே²வ விஸ்ஸஜ்ஜனீயயுத்ததாய ஸப்³ப³விஸ்ஸட்ட²ப்³யஞ்ஜனா வா யவனபா⁴ஸா விய, ஸப்³ப³த்தே²வ ஸானுஸாரதாய ஸப்³ப³னிக்³க³ஹீதப்³யஞ்ஜனா வா பாத³ஸிகாதி³ மிலக்கு²பா⁴ஸா விய, தஸ்ஸ ப்³யஞ்ஜனபாரிபூரியா அபா⁴வதோ அப்³யஞ்ஜனா நாம தே³ஸனா ஹோதி. ஸப்³பா³பி ஹி ஏஸா ப்³யஞ்ஜனேகதே³ஸவஸேனேவ பவத்தியா அபரிபுண்ணப்³யஞ்ஜனாதி கத்வா ‘‘அப்³யஞ்ஜனா’’தி வுச்சதி. ப⁴க³வா பன –

Sāsanabrahmacariyantiādīsu avisesena tisso sikkhā sakalo ca tantidhammo sāsanabrahmacariyaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘katamesānaṃ kho, bhante, buddhānaṃ bhagavantānaṃ brahmacariyaṃ na ciraṭṭhitikamahosī’’tiādi (pārā. 18). Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo maggabrahmacariyaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīya’’nti (pārā. 14). Yathānurūpanti yathārahaṃ. Sikkhattayasaṅgahañhi sāsanabrahmacariyaṃ atthasampattiyā sātthaṃ, tathā maggabrahmacariyaṃ. Itaraṃ pana tantidhammasaṅkhātaṃ sāsanabrahmacariyaṃ yathāvuttenatthena sātthaṃ sabyañjanañca. Atthasampattiyāti sampannatthatāya. Sampattiattho hi idha sahasaddo. Byañjanasampattiyāti etthāpi eseva nayo. Yassa hi yāgubhattādiitthipurisādivaṇṇanānissitā desanā hoti, na so sātthaṃ deseti niyyānatthavirahato tassā desanāya. Bhagavā pana tathārūpaṃ desanaṃ pahāya catusatipaṭṭhānādinissitaṃ desanaṃ deseti, tasmā ‘‘atthasampattiyā sātthaṃ desetī’’ti vuccati . Yassa pana desanā sithiladhanitādibhedesu byañjanesu ekappakāreneva dvippakāreneva vā byañjanena yuttatāya ekabyañjanādiyuttā vā damiḷabhāsā viya, vivaṭakaraṇatāya oṭṭhe aphusāpetvā uccāretabbato sabbaniroṭṭhabyañjanā vā kirātabhāsā viya, sabbattheva vissajjanīyayuttatāya sabbavissaṭṭhabyañjanā vā yavanabhāsā viya, sabbattheva sānusāratāya sabbaniggahītabyañjanā vā pādasikādi milakkhubhāsā viya, tassa byañjanapāripūriyā abhāvato abyañjanā nāma desanā hoti. Sabbāpi hi esā byañjanekadesavaseneva pavattiyā aparipuṇṇabyañjanāti katvā ‘‘abyañjanā’’ti vuccati. Bhagavā pana –

‘‘ஸிதி²லங் த⁴னிதஞ்ச தீ³க⁴ரஸ்ஸங், க³ருகங் லஹுகஞ்ச நிக்³க³ஹீதங்;

‘‘Sithilaṃ dhanitañca dīgharassaṃ, garukaṃ lahukañca niggahītaṃ;

ஸம்ப³ந்த⁴ங் வவத்தி²தங் விமுத்தங், த³ஸதா⁴ ப்³யஞ்ஜனபு³த்³தி⁴யா பபே⁴தோ³’’தி. (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.190; ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.291; பரி॰ அட்ட²॰ 485) –

Sambandhaṃ vavatthitaṃ vimuttaṃ, dasadhā byañjanabuddhiyā pabhedo’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.190; ma. ni. aṭṭha. 1.291; pari. aṭṭha. 485) –

ஏவங் வுத்தங் த³ஸவித⁴ங் ப்³யஞ்ஜனங் அமக்கெ²த்வா பரிபுண்ணப்³யஞ்ஜனமேவ கத்வா த⁴ம்மங் தே³ஸேதி, தஸ்மா ‘‘ப்³யஞ்ஜனஸம்பத்தியா ஸப்³யஞ்ஜனங் தே³ஸேதீ’’தி வுச்சதி.

Evaṃ vuttaṃ dasavidhaṃ byañjanaṃ amakkhetvā paripuṇṇabyañjanameva katvā dhammaṃ deseti, tasmā ‘‘byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ desetī’’ti vuccati.

இதா³னி ‘‘ஸாத்த²ங் ஸப்³யஞ்ஜன’’ந்தி எத்த² நெத்தினயேனபி அத்த²ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸங்காஸனங்…பே॰… ஸப்³யஞ்ஜன’’ந்தி வுத்தங். தத்த² யதி³பி நெத்தியங் ‘‘ப்³யஞ்ஜனமுகே²ன ப்³யஞ்ஜனத்த²க்³க³ஹணங் ஹோதீதி அக்க²ரங் பத³’’ந்திஆதி³னா ப்³யஞ்ஜனபதா³னி பட²மங் உத்³தி³ட்டா²னி, இத⁴ பன பாளியங் ‘‘ஸாத்த²ங் ஸப்³யஞ்ஜன’’ந்தி ஆக³தத்தா அத்த²பதா³னியேவ பட²மங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸங்காஸனபகாஸனா’’திஆதி³ வுத்தங். தத்த² ஸங்கே²பதோ காஸனங் தீ³பனங் ஸங்காஸனங். காஸனந்தி ச காஸீயதி தீ³பீயதி விபா⁴வீயதீதி அத்தோ². ‘‘மஞ்ஞமானோ கோ² பி⁴க்கு² ப³த்³தோ⁴ மாரஸ்ஸ அமஞ்ஞமானோ முத்தோ’’திஆதீ³ஸு விய ஸங்கே²பேன தீ³பனங் ஸங்காஸனங் நாம. தத்தகேன ஹி தேன பி⁴க்கு²னா படிவித்³த⁴ங். தேனாஹ ‘‘அஞ்ஞாதங் ப⁴க³வா’’திஆதி³. பட²மங் காஸனங் பகாஸனங். ‘‘ஸப்³ப³ங், பி⁴க்க²வே, ஆதி³த்த’’ந்தி ஏவமாதீ³ஸு பச்சா² கதி²தப்³ப³மத்த²ங் பட²மங் வசனேன தீ³பனங் பகாஸனங் நாம. ஆதி³கம்மஸ்மிஞ்ஹி அயங் ப-ஸத்³தோ³ ‘‘பஞ்ஞபேதி பட்ட²பேதீ’’திஆதீ³ஸு விய. திக்கி²ந்த்³ரியாபெக்க²ஞ்சேதங் பத³த்³வயங் உத்³தே³ஸபா⁴வதோ. திக்கி²ந்த்³ரியோ ஹி ஸங்கே²பதோ பட²மஞ்ச வுத்தமத்த²ங் படிபஜ்ஜதி. ஸங்கி²த்தஸ்ஸ வித்தா²ரவசனங் ஸகிங் வுத்தஸ்ஸ புன வசனஞ்ச விவரணவிப⁴ஜனானி, யதா² ‘‘குஸலா த⁴ம்மா’’தி ஸங்கே²பதோ ஸகிங்யேவ ச வுத்தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ ‘‘கதமே த⁴ம்மா குஸலா? யஸ்மிங் ஸமயே காமாவசரங் குஸலங் சித்த’’ந்திஆதி³னா வித்தா²ரதோ விவரணவஸேன விப⁴ஜனவஸேன ச புன வசனங். மஜ்ஜி²மிந்த்³ரியாபெக்க²மேதங் பத³த்³வயங் நித்³தே³ஸபா⁴வதோ. விவடஸ்ஸ வித்தா²ரதராபி⁴தா⁴னங் விப⁴த்தஸ்ஸ ச பகாரேஹி ஞாபனங் வினெய்யானங் சித்தபரிதோஸனங் உத்தானீகரணபஞ்ஞாபனானி, யதா² ‘‘ப²ஸ்ஸோ ஹோதீ’’திஆதி³னா விவடவிப⁴த்தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ ‘‘கதமோ தஸ்மிங் ஸமயே ப²ஸ்ஸோ ஹோதி? யோ தஸ்மிங் ஸமயே ப²ஸ்ஸோ பு²ஸனா ஸங்பு²ஸனா’’திஆதி³னா உத்தானீகிரியா பஞ்ஞாபனா ச. முதி³ந்த்³ரியாபெக்க²மேதங் பத³த்³வயங் படினித்³தே³ஸபா⁴வதோ.

Idāni ‘‘sātthaṃ sabyañjana’’nti ettha nettinayenapi atthaṃ dassetuṃ ‘‘saṅkāsanaṃ…pe… sabyañjana’’nti vuttaṃ. Tattha yadipi nettiyaṃ ‘‘byañjanamukhena byañjanatthaggahaṇaṃ hotīti akkharaṃ pada’’ntiādinā byañjanapadāni paṭhamaṃ uddiṭṭhāni, idha pana pāḷiyaṃ ‘‘sātthaṃ sabyañjana’’nti āgatattā atthapadāniyeva paṭhamaṃ dassetuṃ ‘‘saṅkāsanapakāsanā’’tiādi vuttaṃ. Tattha saṅkhepato kāsanaṃ dīpanaṃ saṅkāsanaṃ. Kāsananti ca kāsīyati dīpīyati vibhāvīyatīti attho. ‘‘Maññamāno kho bhikkhu baddho mārassa amaññamāno mutto’’tiādīsu viya saṅkhepena dīpanaṃ saṅkāsanaṃ nāma. Tattakena hi tena bhikkhunā paṭividdhaṃ. Tenāha ‘‘aññātaṃ bhagavā’’tiādi. Paṭhamaṃ kāsanaṃ pakāsanaṃ. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, āditta’’nti evamādīsu pacchā kathitabbamatthaṃ paṭhamaṃ vacanena dīpanaṃ pakāsanaṃ nāma. Ādikammasmiñhi ayaṃ pa-saddo ‘‘paññapeti paṭṭhapetī’’tiādīsu viya. Tikkhindriyāpekkhañcetaṃ padadvayaṃ uddesabhāvato. Tikkhindriyo hi saṅkhepato paṭhamañca vuttamatthaṃ paṭipajjati. Saṃkhittassa vitthāravacanaṃ sakiṃ vuttassa puna vacanañca vivaraṇavibhajanāni, yathā ‘‘kusalā dhammā’’ti saṅkhepato sakiṃyeva ca vuttassa atthassa ‘‘katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ citta’’ntiādinā vitthārato vivaraṇavasena vibhajanavasena ca puna vacanaṃ. Majjhimindriyāpekkhametaṃ padadvayaṃ niddesabhāvato. Vivaṭassa vitthāratarābhidhānaṃ vibhattassa ca pakārehi ñāpanaṃ vineyyānaṃ cittaparitosanaṃ uttānīkaraṇapaññāpanāni, yathā ‘‘phasso hotī’’tiādinā vivaṭavibhattassa atthassa ‘‘katamo tasmiṃ samaye phasso hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā’’tiādinā uttānīkiriyā paññāpanā ca. Mudindriyāpekkhametaṃ padadvayaṃ paṭiniddesabhāvato.

அத² வா ‘‘ஸப்³ப³ங், பி⁴க்க²வே, ஆதி³த்த’’ந்தி ஏவங் பட²மங் தீ³பிதமத்த²ங் புன பாகடங் கத்வா தீ³பனேன ‘‘கிஞ்ச, பி⁴க்க²வே, ஸப்³ப³ங் ஆதி³த்தங்? சக்கு², பி⁴க்க²வே, ஆதி³த்தங், ரூபா ஆதி³த்தா’’தி ஏவமாதி³னா ஸங்கி²த்தஸ்ஸ வித்தா²ராபி⁴தா⁴னேன ஸகிங் வுத்தஸ்ஸ புனபி அபி⁴தா⁴னேன வித்தா²ரெத்வா தே³ஸனங் விவரணங் நாம. ‘‘குஸலா த⁴ம்மா’’தி ஸங்கே²பேன நிக்கி²த்தஸ்ஸ ‘‘கதமே த⁴ம்மா குஸலா? யஸ்மிங் ஸமயே காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதீ’’தி நித்³தே³ஸவஸேன விவரிதே குஸலே த⁴ம்மே ‘‘தஸ்மிங் ஸமயே ப²ஸ்ஸோ ஹோதி வேத³னா ஹோதீ’’தி விபா⁴க³கரணங் விப⁴ஜனங் நாம. விவடஸ்ஸ வித்தா²ராபி⁴தா⁴னேன விப⁴த்தஸ்ஸ ச உபமாபி⁴தா⁴னேன உத்தானிங் கரோதீதி விவரணேன விவரிதத்த²ஸ்ஸ ‘‘கதமோ தஸ்மிங் ஸமயே ப²ஸ்ஸோ ஹோதி? யோ தஸ்மிங் ஸமயே ப²ஸ்ஸோ பு²ஸனா ஸங்பு²ஸனா’’தி அதிவிவரித்வா கத²னங், விப⁴ஜனேன விப⁴த்தஸ்ஸ ‘‘ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே, கா³வீ நிச்சம்மா, ஏவமேவ க்²வாயங் பி⁴க்க²வே ப²ஸ்ஸாஹாரோ த³ட்ட²ப்³போ³தி வதா³மீ’’தி ஏவமாதி³உபமாகத²னஞ்ச உத்தானீகரணங் நாம. த⁴ம்மங் ஸுணந்தானங் த⁴ம்மதே³ஸனேன விசித்தேன அனேகவிதே⁴ன ஸோமனஸ்ஸஸ்ஸ உப்பாத³னங் அதிகி²ணபு³த்³தீ⁴னங் அனேகவிதே⁴ன ஞாணதிகி²ணகரணஞ்ச பஞ்ஞத்தி நாம ஸோதூனங் சித்ததோஸனேன சித்தனிஸானேன ச பஞ்ஞாபனங் பஞ்ஞத்தீதி கத்வா. அத்த²பத³ஸமாயோக³தோ ஸாத்த²ந்தி பரியத்திஅத்த²ஸ்ஸ ஸங்காஸனாதி³அத்த²பத³ரூபத்தா யதா²வுத்தச²அத்த²பத³ஸமாயோக³தோ ஸாத்த²ங். ஸங்காஸனபகாஸனாத³யோ ஹி அத்தா²காரத்தா ‘‘அத்த²பதா³னீ’’தி வுச்சந்தி. அத்தோ²யேவ ஹி ப்³யஞ்ஜனபதே³ஹி ஸங்காஸீயதி பகாஸீயதி விவரீயதி விப⁴ஜீயதி உத்தானீ கரீயதி பஞ்ஞாபீயதி.

Atha vā ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, āditta’’nti evaṃ paṭhamaṃ dīpitamatthaṃ puna pākaṭaṃ katvā dīpanena ‘‘kiñca, bhikkhave, sabbaṃ ādittaṃ? Cakkhu, bhikkhave, ādittaṃ, rūpā ādittā’’ti evamādinā saṃkhittassa vitthārābhidhānena sakiṃ vuttassa punapi abhidhānena vitthāretvā desanaṃ vivaraṇaṃ nāma. ‘‘Kusalā dhammā’’ti saṅkhepena nikkhittassa ‘‘katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’ti niddesavasena vivarite kusale dhamme ‘‘tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hotī’’ti vibhāgakaraṇaṃ vibhajanaṃ nāma. Vivaṭassa vitthārābhidhānena vibhattassa ca upamābhidhānena uttāniṃ karotīti vivaraṇena vivaritatthassa ‘‘katamo tasmiṃ samaye phasso hoti? Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā saṃphusanā’’ti ativivaritvā kathanaṃ, vibhajanena vibhattassa ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, gāvī niccammā, evameva khvāyaṃ bhikkhave phassāhāro daṭṭhabboti vadāmī’’ti evamādiupamākathanañca uttānīkaraṇaṃ nāma. Dhammaṃ suṇantānaṃ dhammadesanena vicittena anekavidhena somanassassa uppādanaṃ atikhiṇabuddhīnaṃ anekavidhena ñāṇatikhiṇakaraṇañca paññatti nāma sotūnaṃ cittatosanena cittanisānena ca paññāpanaṃ paññattīti katvā. Atthapadasamāyogato sātthanti pariyattiatthassa saṅkāsanādiatthapadarūpattā yathāvuttachaatthapadasamāyogato sātthaṃ. Saṅkāsanapakāsanādayo hi atthākārattā ‘‘atthapadānī’’ti vuccanti. Atthoyeva hi byañjanapadehi saṅkāsīyati pakāsīyati vivarīyati vibhajīyati uttānī karīyati paññāpīyati.

அக்க²ரபத³ப்³யஞ்ஜனாகாரனிருத்தினித்³தே³ஸஸம்பத்தியாதி எத்த² ‘‘ஸட்டி² வஸ்ஸஸஹஸ்ஸானீ’’தி ஏவமாதீ³ஸு ஸ-கார து³-கார ஸோ-காராதி³ விய உச்சாரணவேலாய அபரியோஸிதே பதே³ வண்ணோ அக்க²ரங் பரியாயவஸேன அக்க²ரணதோ அவேவசனதோ. ந ஹி வண்ணஸ்ஸ பரியாயோ விஜ்ஜதி. யதா² ஹி பத³ங் ஸவேவசனதாய அத்த²வஸேன பரியாயங் சரந்தங் ஸஞ்சரந்தங் விய ஹோதி, ந ஏவங் வண்ணோ அவேவசனத்தா. ஏகக்க²ரங் வா பத³ங் அக்க²ரங் ‘‘மா ஏவங் கிர த’’ந்திஆதீ³ஸு மா-காராத³யோ விய. கேசி பன ‘‘தீஸு த்³வாரேஸு பரிஸுத்³த⁴பயோக³பா⁴வேன விஸுத்³த⁴கரணட்டா²னானங் சித்தேன பவத்திததே³ஸனாவாசாஹி அக்க²ரணதோ அவேவசனதோ அகதி²தத்தா அக்க²ரந்தி ஸஞ்ஞிதா. தங் பாராயனிகப்³ராஹ்மணானங் மனஸா புச்சி²தபஞ்ஹானங் வஸேன ப⁴க³வதா ரதனக⁴ரே நிஸீதி³த்வா ஸம்மஸிதபட்டா²னமஹாபகரணவஸேன ச க³ஹேதப்³ப³’’ந்தி வத³ந்தி. விப⁴த்தியந்தங் அத்த²ஸ்ஸ ஞாபனதோ பத³ங். பஜ்ஜதி அத்தோ² ஏதேனாதி ஹி பத³ங். தங் நாமபத³ங் ஆக்²யாதபத³ங் உபஸக்³க³பத³ங் நிபாதபத³ந்தி சதுப்³பி³த⁴ங். தத்த² ப²ஸ்ஸோ வேத³னா சித்தந்தி ஏவமாதி³கங் த³ப்³ப³பதா⁴னங் நாமபத³ங். நாமபதே³ஹி த³ப்³ப³மாவிபூ⁴தரூபங், கிரியா அனாவிபூ⁴தரூபா. பு²ஸதி வேத³யதி விஜானாதீதி ஏவமாதி³கங் கிரியாபதா⁴னங் ஆக்²யாதபத³ங். ஆக்²யாதபதே³ஹி கிரியா ஆவிபூ⁴தரூபா, த³ப்³ப³மனாவிபூ⁴தரூபங். யதா² ‘‘சிரப்பவாஸி’’ந்தி எத்த² ப-ஸத்³தோ³ வஸனகிரியாய வியோக³விஸிட்ட²தங் தீ³பேதி, ஏவங் கிரியாவிஸேஸதீ³பனதோ கிரியாவிஸேஸாவபோ³த⁴னிமித்தங். ப-இதி ஏவமாதி³கங் உபஸக்³க³பத³ங். கிரியாய த³ப்³ப³ஸ்ஸ ச ஸரூபவிஸேஸப்பகாஸனஹேதுபூ⁴தங் ஏவந்தி ஏவமாதி³கங் நிபாதபத³ங். ‘‘ஏவங் மனஸி கரோத², மா ஏவங் மனஸாகத்தா²’’திஆதீ³ஸு ஹி கிரியாவிஸேஸதீ³பனதோ கிரியாவிஸேஸஸ்ஸ ஜோதகோ ஏவங்ஸத்³தோ³, ‘‘ஏவங்ஸீலா ஏவங்த⁴ம்மா’’திஆதீ³ஸு த³ப்³ப³விஸேஸஸ்ஸ. ஸங்கே²பதோ வுத்தங் பதா³பி⁴ஹிதங் அத்த²ங் ப்³யஞ்ஜேதீதி ப்³யஞ்ஜனங், வாக்யங். ‘‘சத்தாரோ இத்³தி⁴பாதா³’’தி ஸங்கே²பேன கதி²தமத்த²ங் ‘‘கதமே சத்தாரோ? இத⁴, பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு² ச²ந்த³ஸமாதி⁴பதா⁴னஸங்கா²ரஸமன்னாக³தங் இத்³தி⁴பாத³ங் பா⁴வேதி, வீரிய, சித்த, வீமங்ஸஸமாதி⁴பதா⁴னஸங்கா²ரஸமன்னாக³தங் இத்³தி⁴பாத³ங் பா⁴வேதீ’’திஆதி³னா பாகடங் கரோதீதி வாக்யமேவ ப்³யஞ்ஜனங், தங் பன அத்த²தோ பத³ஸமுதா³யோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஸஆக்²யாதங் ஸனிபாதங் ஸகாரகங் ஸவிஸேஸனங் வாக்யந்தி ஹி வத³ந்தி. நனு ச பதே³னபி அத்தோ² ப்³யஞ்ஜீயதீதி பத³ம்பி ப்³யஞ்ஜனந்தி ஆபஜ்ஜதீதி? தங் ந. பத³மத்தஸவனேபி ஹி அதி⁴காராதி³வஸேன லப்³ப⁴மானேஹி பத³ந்தரேஹி அனுஸந்தா⁴னங் கத்வாவ அத்த²ஸம்படிபத்தி ஹோதீதி வாக்யமேவ அத்த²ங் ப்³யஞ்ஜயதீதி.

Akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyāti ettha ‘‘saṭṭhi vassasahassānī’’ti evamādīsu sa-kāra du-kāra so-kārādi viya uccāraṇavelāya apariyosite pade vaṇṇo akkharaṃ pariyāyavasena akkharaṇato avevacanato. Na hi vaṇṇassa pariyāyo vijjati. Yathā hi padaṃ savevacanatāya atthavasena pariyāyaṃ carantaṃ sañcarantaṃ viya hoti, na evaṃ vaṇṇo avevacanattā. Ekakkharaṃ vā padaṃ akkharaṃ ‘‘mā evaṃ kira ta’’ntiādīsu mā-kārādayo viya. Keci pana ‘‘tīsu dvāresu parisuddhapayogabhāvena visuddhakaraṇaṭṭhānānaṃ cittena pavattitadesanāvācāhi akkharaṇato avevacanato akathitattā akkharanti saññitā. Taṃ pārāyanikabrāhmaṇānaṃ manasā pucchitapañhānaṃ vasena bhagavatā ratanaghare nisīditvā sammasitapaṭṭhānamahāpakaraṇavasena ca gahetabba’’nti vadanti. Vibhattiyantaṃ atthassa ñāpanato padaṃ. Pajjati attho etenāti hi padaṃ. Taṃ nāmapadaṃ ākhyātapadaṃ upasaggapadaṃ nipātapadanti catubbidhaṃ. Tattha phasso vedanā cittanti evamādikaṃ dabbapadhānaṃ nāmapadaṃ. Nāmapadehi dabbamāvibhūtarūpaṃ, kiriyā anāvibhūtarūpā. Phusati vedayati vijānātīti evamādikaṃ kiriyāpadhānaṃ ākhyātapadaṃ. Ākhyātapadehi kiriyā āvibhūtarūpā, dabbamanāvibhūtarūpaṃ. Yathā ‘‘cirappavāsi’’nti ettha pa-saddo vasanakiriyāya viyogavisiṭṭhataṃ dīpeti, evaṃ kiriyāvisesadīpanato kiriyāvisesāvabodhanimittaṃ. Pa-iti evamādikaṃ upasaggapadaṃ. Kiriyāya dabbassa ca sarūpavisesappakāsanahetubhūtaṃ evanti evamādikaṃ nipātapadaṃ. ‘‘Evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasākatthā’’tiādīsu hi kiriyāvisesadīpanato kiriyāvisesassa jotako evaṃsaddo, ‘‘evaṃsīlā evaṃdhammā’’tiādīsu dabbavisesassa. Saṅkhepato vuttaṃ padābhihitaṃ atthaṃ byañjetīti byañjanaṃ, vākyaṃ. ‘‘Cattāro iddhipādā’’ti saṅkhepena kathitamatthaṃ ‘‘katame cattāro? Idha, bhikkhave, bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, vīriya, citta, vīmaṃsasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvetī’’tiādinā pākaṭaṃ karotīti vākyameva byañjanaṃ, taṃ pana atthato padasamudāyoti daṭṭhabbaṃ. Saākhyātaṃ sanipātaṃ sakārakaṃ savisesanaṃ vākyanti hi vadanti. Nanu ca padenapi attho byañjīyatīti padampi byañjananti āpajjatīti? Taṃ na. Padamattasavanepi hi adhikārādivasena labbhamānehi padantarehi anusandhānaṃ katvāva atthasampaṭipatti hotīti vākyameva atthaṃ byañjayatīti.

பகாரதோ வாக்யவிபா⁴கோ³ ஆகாரோ. ‘‘தத்த² கதமோ ச²ந்தோ³? யோ ச²ந்தோ³ ச²ந்தி³கதா கத்துகம்யதா’’தி ஏவமாதீ³ஸு கதி²தஸ்ஸேவ வாக்யஸ்ஸ அனேகவிதே⁴ன விபா⁴க³கரணங் ஆகாரோ நாம. ஆகாராபி⁴ஹிதங் நிப்³ப³சனங் நிருத்தி. ‘‘ப²ஸ்ஸோ வேத³னா’’தி ஏவமாதீ³ஸு ஆகாரேன கதி²தங் ‘‘பு²ஸதீதி ப²ஸ்ஸோ, வேத³யதீதி வேத³னா’’தி நீஹரித்வா வித்தா²ரவசனங் நிருத்தி நாம. ‘‘நிப்³பா³னங் மக்³க³தி, நிப்³பா³னத்தி²கேஹி வா மக்³கீ³யதி, கிலேஸே வா மாரெந்தோ க³ச்ச²தீதி மக்³கோ³’’திஆதி³னா நிப்³ப³சனவித்தா²ரோ நிரவஸேஸதே³ஸனத்தா நித்³தே³ஸோ. அத² வா வேத³யதீதி வேத³னாதி நிப்³ப³சனலத்³த⁴பதே³ஸு ஸுக²து³க்க²அது³க்க²மஸுகா²ஸு ஸுக²யதீதி ஸுகா², து³க்க²யதீதி து³க்கா², நேவ து³க்க²யதி ந ஸுக²யதீதி அது³க்க²மஸுகா²தி அத்த²வித்தா²ரோ நிரவஸேஸேன கதி²தத்தா நித்³தே³ஸோ நாம. ஏதேஸங் அக்க²ராதீ³னங் ப்³யஞ்ஜனபதா³னங் ஸம்பத்தியா ஸம்பன்னதாய ஸப்³யஞ்ஜனங்.

Pakārato vākyavibhāgo ākāro. ‘‘Tattha katamo chando? Yo chando chandikatā kattukamyatā’’ti evamādīsu kathitasseva vākyassa anekavidhena vibhāgakaraṇaṃ ākāro nāma. Ākārābhihitaṃ nibbacanaṃ nirutti. ‘‘Phasso vedanā’’ti evamādīsu ākārena kathitaṃ ‘‘phusatīti phasso, vedayatīti vedanā’’ti nīharitvā vitthāravacanaṃ nirutti nāma. ‘‘Nibbānaṃ maggati, nibbānatthikehi vā maggīyati, kilese vā mārento gacchatīti maggo’’tiādinā nibbacanavitthāro niravasesadesanattā niddeso. Atha vā vedayatīti vedanāti nibbacanaladdhapadesu sukhadukkhaadukkhamasukhāsu sukhayatīti sukhā, dukkhayatīti dukkhā, neva dukkhayati na sukhayatīti adukkhamasukhāti atthavitthāro niravasesena kathitattā niddeso nāma. Etesaṃ akkharādīnaṃ byañjanapadānaṃ sampattiyā sampannatāya sabyañjanaṃ.

ஏவங் பனஸ்ஸ அத்த²பத³ஸமாயோகோ³ ப்³யஞ்ஜனபத³ஸம்பத்தி ச வேதி³தப்³பா³. தத்த² ப⁴க³வா அக்க²ரேஹி ஸங்காஸேதி, பதே³ஹி பகாஸேதி, ப்³யஞ்ஜனேஹி விவரதி, ஆகாரேஹி விப⁴ஜதி, நிருத்தீஹி உத்தானிங் கரோதி, நித்³தே³ஸேஹி பஞ்ஞபேதி. ததா² ஹி பதா³வயவக்³க³ஹணமுகே²ன பத³க்³க³ஹணங், க³ஹிதேன ச பதே³ன பத³த்தா²வபோ³தோ⁴ க³ஹிதபுப்³ப³ஸங்கேதஸ்ஸ ஹோதீதி ப⁴க³வா அக்க²ரேஹி ஸங்காஸேதி. யஸ்மா பன அக்க²ரேஹி ஸங்கி²த்தேன தீ³பியமானோ அத்தோ² பத³பரியோஸானே வாக்யஸ்ஸ அபரியோஸிதத்தா பதே³ன பட²மங் பகாஸிதோ தீ³பிதோ ஹோதி, தஸ்மா பதே³ஹி பகாஸேதி. வாக்யபரியோஸானே பன ஸோ அத்தோ² விவரிதோ விவடோ கதோ ஹோதீதி ப்³யஞ்ஜனேஹி விவரதி. யஸ்மா ச பகாரேஹி வாக்யபே⁴தே³ கதே தத³த்தோ² விப⁴த்தோ நாம ஹோதி, தஸ்மா ஆகாரேஹி விப⁴ஜதி. ததா² வாக்யாவயவானங் பச்சேகங் நிப்³ப³சனவிபா⁴கே³ கதே ஸோ அத்தோ² பாகடோ ஹோதீதி நிருத்தீஹி உத்தானிங் கரோதி. கதனிப்³ப³சனேஹி பன வாக்யாவயவேஹி வித்தா²ரவஸேன நிரவஸேஸதோ தே³ஸிதேஹி வேனெய்யானங் சித்தபரிதோஸனங் பு³த்³தி⁴னிஸானஞ்ச கதங் ஹோதீதி நித்³தே³ஸேஹி பஞ்ஞபேதி. அபிச ப⁴க³வா அக்க²ரேஹி உக்³க⁴டெத்வா பதே³ஹி வினேதி உக்³க⁴டிதஞ்ஞுங், ப்³யஞ்ஜனேஹி விபஞ்செத்வா ஆகாரேஹி வினேதி விபஞ்சிதஞ்ஞுங், நிருத்தீஹி நெத்வா நித்³தே³ஸேஹி வினேதி நெய்யங். ஏவஞ்சாயங் த⁴ம்மோ உக்³க⁴டியமானோ உக்³க⁴டிதஞ்ஞுங் வினேதி, விபஞ்சியமானோ விபஞ்சிதஞ்ஞுங், நீயமானோ நெய்யங். தத்த² உக்³க⁴டனா ஆதி³, விபஞ்சனா மஜ்ஜே², நயனங் அந்தே. ஏவங் தீஸு காலேஸு திதா⁴ தே³ஸிதோ தோ³ஸத்தயவித⁴மனோ கு³ணத்தயாவஹோ திவித⁴வினெய்யவினயனோதி ஏவம்பி திவித⁴கல்யாணோயங் த⁴ம்மோ அத்த²ப்³யஞ்ஜனபாரிபூரியா ஸாத்தோ² ஸப்³யஞ்ஜனோதி வேதி³தப்³போ³. வுத்தஞ்ஹேதங் நெத்திபகரணே (நெத்தி॰ 9) –

Evaṃ panassa atthapadasamāyogo byañjanapadasampatti ca veditabbā. Tattha bhagavā akkharehi saṅkāseti, padehi pakāseti, byañjanehi vivarati, ākārehi vibhajati, niruttīhi uttāniṃ karoti, niddesehi paññapeti. Tathā hi padāvayavaggahaṇamukhena padaggahaṇaṃ, gahitena ca padena padatthāvabodho gahitapubbasaṅketassa hotīti bhagavā akkharehi saṅkāseti. Yasmā pana akkharehi saṃkhittena dīpiyamāno attho padapariyosāne vākyassa apariyositattā padena paṭhamaṃ pakāsito dīpito hoti, tasmā padehi pakāseti. Vākyapariyosāne pana so attho vivarito vivaṭo kato hotīti byañjanehi vivarati. Yasmā ca pakārehi vākyabhede kate tadattho vibhatto nāma hoti, tasmā ākārehi vibhajati. Tathā vākyāvayavānaṃ paccekaṃ nibbacanavibhāge kate so attho pākaṭo hotīti niruttīhi uttāniṃ karoti. Katanibbacanehi pana vākyāvayavehi vitthāravasena niravasesato desitehi veneyyānaṃ cittaparitosanaṃ buddhinisānañca kataṃ hotīti niddesehi paññapeti. Apica bhagavā akkharehi ugghaṭetvā padehi vineti ugghaṭitaññuṃ, byañjanehi vipañcetvā ākārehi vineti vipañcitaññuṃ, niruttīhi netvā niddesehi vineti neyyaṃ. Evañcāyaṃ dhammo ugghaṭiyamāno ugghaṭitaññuṃ vineti, vipañciyamāno vipañcitaññuṃ, nīyamāno neyyaṃ. Tattha ugghaṭanā ādi, vipañcanā majjhe, nayanaṃ ante. Evaṃ tīsu kālesu tidhā desito dosattayavidhamano guṇattayāvaho tividhavineyyavinayanoti evampi tividhakalyāṇoyaṃ dhammo atthabyañjanapāripūriyā sāttho sabyañjanoti veditabbo. Vuttañhetaṃ nettipakaraṇe (netti. 9) –

‘‘தத்த² ப⁴க³வா அக்க²ரேஹி ஸங்காஸேதி, பதே³ஹி பகாஸேதி, ப்³யஞ்ஜனேஹி விவரதி, ஆகாரேஹி விப⁴ஜதி, நிருத்தீஹி உத்தானிங் கரோதி, நித்³தே³ஸேஹி பஞ்ஞபேதி. தத்த² ப⁴க³வா அக்க²ரேஹி ச பதே³ஹி ச உக்³க⁴டேதி, ப்³யஞ்ஜனேஹி ச ஆகாரேஹி ச விபஞ்சேதி, நிருத்தீஹி ச நித்³தே³ஸேஹி ச வித்தா²ரேதி. தத்த² உக்³க⁴டனா ஆதி³, விபஞ்சனா மஜ்ஜே², வித்தா²ரனா பரியோஸானங். ஸோயங் த⁴ம்மவினயோ உக்³க⁴டியந்தோ உக்³க⁴டிதஞ்ஞுங் புக்³க³லங் வினேதி, தேன நங் ஆஹு ஆதி³கல்யாணோதி. விபஞ்சியந்தோ விபஞ்சிதஞ்ஞுங் புக்³க³லங் வினேதி, தேன நங் ஆஹு மஜ்ஜே²கல்யாணோதி. வித்தா²ரியந்தோ நெய்யங் புக்³க³லங் வினேதி, தேன நங் ஆஹு பரியோஸானகல்யாணோதீ’’தி.

‘‘Tattha bhagavā akkharehi saṅkāseti, padehi pakāseti, byañjanehi vivarati, ākārehi vibhajati, niruttīhi uttāniṃ karoti, niddesehi paññapeti. Tattha bhagavā akkharehi ca padehi ca ugghaṭeti, byañjanehi ca ākārehi ca vipañceti, niruttīhi ca niddesehi ca vitthāreti. Tattha ugghaṭanā ādi, vipañcanā majjhe, vitthāranā pariyosānaṃ. Soyaṃ dhammavinayo ugghaṭiyanto ugghaṭitaññuṃ puggalaṃ vineti, tena naṃ āhu ādikalyāṇoti. Vipañciyanto vipañcitaññuṃ puggalaṃ vineti, tena naṃ āhu majjhekalyāṇoti. Vitthāriyanto neyyaṃ puggalaṃ vineti, tena naṃ āhu pariyosānakalyāṇotī’’ti.

அத்த²க³ம்பீ⁴ரதாதிஆதீ³ஸு அத்தோ² நாம தந்திஅத்தோ². த⁴ம்மோ தந்தி. படிவேதோ⁴ தந்தியா தந்திஅத்த²ஸ்ஸ ச யதா²பூ⁴தாவபோ³தோ⁴. தே³ஸனா நாம மனஸா வவத்தா²பிதாய தந்தியா தே³ஸனா. தே பனேதே அத்தா²த³யோ யஸ்மா ஸஸாதீ³ஹி விய மஹாஸமுத்³தோ³ மந்த³பு³த்³தீ⁴ஹி து³க்கோ²கா³ஹா அலப்³ப⁴னெய்யபதிட்டா² ச, தஸ்மா க³ம்பீ⁴ரா. அத² வா அத்தோ² நாம ஹேதுப²லங். த⁴ம்மோ ஹேது. தே³ஸனா பஞ்ஞத்தி, யதா²த⁴ம்மங் த⁴ம்மாபி⁴லாபோ. அனுலோமபடிலோமஸங்கே²பவித்தா²ராதி³வஸேன வா கத²னங். படிவேதோ⁴ அபி⁴ஸமயோ, அத்தா²னுரூபங் த⁴ம்மேஸு, த⁴ம்மானுரூபங் அத்தே²ஸு, பஞ்ஞத்திபதா²னுரூபங் பஞ்ஞத்தீஸு அவபோ³தோ⁴. தேஸங் தேஸங் வா த⁴ம்மானங் படிவிஜ்ஜி²தப்³போ³ லக்க²ணஸங்கா²தோ அவிபரீதஸபா⁴வோ. தேபி சேதே அத்தா²த³யோ யஸ்மா அனுபசிதகுஸலஸம்பா⁴ரேஹி து³ப்பஞ்ஞேஹி ஸஸாதீ³ஹி விய மஹாஸமுத்³தோ³ து³க்கோ²கா³ஹா அலப்³ப⁴னெய்யபதிட்டா² ச, தஸ்மா க³ம்பீ⁴ரா. தேஸு படிவேத⁴ஸ்ஸபி அத்த²ஸன்னிஸ்ஸிதத்தா வுத்தங் ‘‘அத்த²க³ம்பீ⁴ரதாபடிவேத⁴க³ம்பீ⁴ரதாஹி ஸாத்த²’’ந்தி அத்த²கு³ணதீ³பனதோ. தாஸங் த⁴ம்மதே³ஸனானங் ப்³யஞ்ஜனஸன்னிஸ்ஸிதத்தா வுத்தங் ‘‘த⁴ம்மக³ம்பீ⁴ரதாதே³ஸனாக³ம்பீ⁴ரதாஹி ஸப்³யஞ்ஜன’’ந்தி தாஸங் ப்³யஞ்ஜனஸம்பத்திதீ³பனதோ. அத்தே²ஸு பபே⁴த³க³தங் ஞாணங் அத்த²படிஸம்பி⁴தா³, அத்த²த⁴ம்மனிருத்திபடிஸம்பி⁴தா³ஸு பபே⁴த³க³தங் ஞாணங் படிபா⁴னபடிஸம்பி⁴தா³தி இமிஸ்ஸாபி படிஸம்பி⁴தா³ய அத்த²விஸயத்தா ஆஹ ‘‘அத்த²படிபா⁴னபடிஸம்பி⁴தா³விஸயதோ ஸாத்த²’’ந்தி அத்த²ஸம்பத்தியா அஸதி தத³பா⁴வதோ. த⁴ம்மோதி தந்தி. நிருத்தீதி தந்திபதா³னங் நித்³தா⁴ரெத்வா வசனங். தத்த² பபே⁴த³க³தானி ஞாணானி த⁴ம்மனிருத்திபடிஸம்பி⁴தா³தி ஆஹ ‘‘த⁴ம்மனிருத்திபடிஸம்பி⁴தா³விஸயதோ ஸப்³யஞ்ஜன’’ந்தி அஸதி ப்³யஞ்ஜனஸம்பத்தியா தத³பா⁴வதோ.

Atthagambhīratātiādīsu attho nāma tantiattho. Dhammo tanti. Paṭivedho tantiyā tantiatthassa ca yathābhūtāvabodho. Desanā nāma manasā vavatthāpitāya tantiyā desanā. Te panete atthādayo yasmā sasādīhi viya mahāsamuddo mandabuddhīhi dukkhogāhā alabbhaneyyapatiṭṭhā ca, tasmā gambhīrā. Atha vā attho nāma hetuphalaṃ. Dhammo hetu. Desanā paññatti, yathādhammaṃ dhammābhilāpo. Anulomapaṭilomasaṅkhepavitthārādivasena vā kathanaṃ. Paṭivedho abhisamayo, atthānurūpaṃ dhammesu, dhammānurūpaṃ atthesu, paññattipathānurūpaṃ paññattīsu avabodho. Tesaṃ tesaṃ vā dhammānaṃ paṭivijjhitabbo lakkhaṇasaṅkhāto aviparītasabhāvo. Tepi cete atthādayo yasmā anupacitakusalasambhārehi duppaññehi sasādīhi viya mahāsamuddo dukkhogāhā alabbhaneyyapatiṭṭhā ca, tasmā gambhīrā. Tesu paṭivedhassapi atthasannissitattā vuttaṃ ‘‘atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi sāttha’’nti atthaguṇadīpanato. Tāsaṃ dhammadesanānaṃ byañjanasannissitattā vuttaṃ ‘‘dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjana’’nti tāsaṃ byañjanasampattidīpanato. Atthesu pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā, atthadhammaniruttipaṭisambhidāsu pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidāti imissāpi paṭisambhidāya atthavisayattā āha ‘‘atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato sāttha’’nti atthasampattiyā asati tadabhāvato. Dhammoti tanti. Niruttīti tantipadānaṃ niddhāretvā vacanaṃ. Tattha pabhedagatāni ñāṇāni dhammaniruttipaṭisambhidāti āha ‘‘dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjana’’nti asati byañjanasampattiyā tadabhāvato.

பரிக்க²கஜனப்பஸாத³கந்தீதி எத்த² இதி-ஸத்³தோ³ ஹேதுஅத்தோ². யஸ்மா பரிக்க²கஜனானங் கிங்குஸலக³வேஸீனங் பஸாதா³வஹங், தஸ்மா ஸாத்த²ங். அத்த²ஸம்பன்னந்தி ப²லேன ஹேதுனோ அனுமானங் நதீ³பூரேன விய உபரி வுட்டி²பவத்தியா. ஸாத்த²கதா பனஸ்ஸ பண்டி³தவேத³னீயதாய, ஸா பரமக³ம்பீ⁴ரஸண்ஹஸுகு²மபா⁴வதோ வேதி³தப்³பா³. வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘க³ம்பீ⁴ரோ து³த்³த³ஸோ’’திஆதி³. லோகியஜனப்பஸாத³கந்தி ஸப்³யஞ்ஜனந்தி யஸ்மா லோகியஜனஸ்ஸ பஸாதா³வஹங், தஸ்மா ஸப்³யஞ்ஜனங். லோகியஜனோ ஹி ப்³யஞ்ஜனஸம்பத்தியா துஸ்ஸதி. இதா⁴பி ப²லேன ஹேதுனோ அனுமானங். ஸப்³யஞ்ஜனதா பனஸ்ஸ ஸத்³தெ⁴ய்யதாய, ஸா ஆதி³கல்யாணாதி³பா⁴வதோ வேதி³தப்³பா³. அத² வா பண்டி³தவேத³னீயதோ ஸாத்த²ந்தி பஞ்ஞாபத³ட்டா²னதாய அத்த²ஸம்பன்னதங் ஆஹ, ததோ பரிக்க²கஜனப்பஸாத³கங் ஸத்³தெ⁴ய்யதோ ஸப்³யஞ்ஜனந்தி ஸத்³தா⁴பத³ட்டா²னதாய ப்³யஞ்ஜனஸம்பன்னதங், ததோ லோகியஜனப்பஸாத³தந்தி ஏவமெத்த² அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³. க³ம்பீ⁴ராதி⁴ப்பாயதோ ஸாத்த²ந்தி அதி⁴ப்பாயதோ அகா³தா⁴பாரதாய அத்த²ஸம்பன்னங் அஞ்ஞதா² தத³பா⁴வதோ. உத்தானபத³தோ ஸப்³யஞ்ஜனந்தி ஸுபோ³த⁴ஸத்³த³கதாய ப்³யஞ்ஜனஸம்பன்னங் பரமக³ம்பீ⁴ரஸ்ஸபி அத்த²ஸ்ஸ வினெய்யானங் ஸுவிஞ்ஞெய்யபா⁴வாபாத³னதோ. ஸப்³போ³பேஸ அத்த²ஸம்பத்தியா ஸாத்த²ங், ப்³யஞ்ஜனஸம்பத்தியா ஸப்³யஞ்ஜனந்தி ஸப்³ப³பட²மங் வுத்தஸ்ஸேவ அத்த²த்³வயஸ்ஸ பபஞ்சோதி த³ட்ட²ப்³போ³. ததா² சேவ தத்த² தத்த² ஸங்வண்ணிதங். ததா² ஹெத்த² விகப்பஸ்ஸ ஸமுச்சயஸ்ஸ வா அக்³க³ஹணங். உபனேதப்³ப³ஸ்ஸ அபா⁴வதோதி பக்கி²பிதப்³ப³ஸ்ஸ வோதா³னத்த²ஸ்ஸ அவுத்தஸ்ஸ அபா⁴வதோ. கேவலஸத்³தோ³ ஸகலாதி⁴வசனந்தி ஆஹ ‘‘ஸகலபரிபுண்ணபா⁴வேனா’’தி , ஸப்³ப³பா⁴கே³ஹி பரிபுண்ணதாயாதி அத்தோ². அபனேதப்³ப³ஸ்ஸாதி ஸங்கிலேஸத⁴ம்மஸ்ஸ.

Parikkhakajanappasādakantīti ettha iti-saddo hetuattho. Yasmā parikkhakajanānaṃ kiṃkusalagavesīnaṃ pasādāvahaṃ, tasmā sātthaṃ. Atthasampannanti phalena hetuno anumānaṃ nadīpūrena viya upari vuṭṭhipavattiyā. Sātthakatā panassa paṇḍitavedanīyatāya, sā paramagambhīrasaṇhasukhumabhāvato veditabbā. Vuttañhetaṃ ‘‘gambhīro duddaso’’tiādi. Lokiyajanappasādakanti sabyañjananti yasmā lokiyajanassa pasādāvahaṃ, tasmā sabyañjanaṃ. Lokiyajano hi byañjanasampattiyā tussati. Idhāpi phalena hetuno anumānaṃ. Sabyañjanatā panassa saddheyyatāya, sā ādikalyāṇādibhāvato veditabbā. Atha vā paṇḍitavedanīyato sātthanti paññāpadaṭṭhānatāya atthasampannataṃ āha, tato parikkhakajanappasādakaṃ saddheyyato sabyañjananti saddhāpadaṭṭhānatāya byañjanasampannataṃ, tato lokiyajanappasādatanti evamettha attho daṭṭhabbo. Gambhīrādhippāyato sātthanti adhippāyato agādhāpāratāya atthasampannaṃ aññathā tadabhāvato. Uttānapadato sabyañjananti subodhasaddakatāya byañjanasampannaṃ paramagambhīrassapi atthassa vineyyānaṃ suviññeyyabhāvāpādanato. Sabbopesa atthasampattiyā sātthaṃ, byañjanasampattiyā sabyañjananti sabbapaṭhamaṃ vuttasseva atthadvayassa papañcoti daṭṭhabbo. Tathā ceva tattha tattha saṃvaṇṇitaṃ. Tathā hettha vikappassa samuccayassa vā aggahaṇaṃ. Upanetabbassa abhāvatoti pakkhipitabbassa vodānatthassa avuttassa abhāvato. Kevalasaddo sakalādhivacananti āha ‘‘sakalaparipuṇṇabhāvenā’’ti , sabbabhāgehi paripuṇṇatāyāti attho. Apanetabbassāti saṃkilesadhammassa.

ப்³ரஹ்மசரியங் பகாஸேதீதி எத்த² பன அயங் ப்³ரஹ்மசரிய-ஸத்³தோ³ தா³னே வெய்யாவச்சே பஞ்சஸிக்கா²பத³ஸீலே அப்பமஞ்ஞாஸு மேது²னவிரதியங் ஸதா³ரஸந்தோஸே வீரியே உபோஸத²ங்கே³ஸு அரியமக்³கே³ ஸாஸனேதி இமேஸு அத்தே²ஸு தி³ஸ்ஸதி.

Brahmacariyaṃ pakāsetīti ettha pana ayaṃ brahmacariya-saddo dāne veyyāvacce pañcasikkhāpadasīle appamaññāsu methunaviratiyaṃ sadārasantose vīriye uposathaṅgesu ariyamagge sāsaneti imesu atthesu dissati.

‘‘கிங் தே வதங் கிங் பன ப்³ரஹ்மசரியங்,

‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ,

கிஸ்ஸ ஸுசிண்ணஸ்ஸ அயங் விபாகோ;

Kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;

இத்³தீ⁴ ஜுதீ ப³லவீரியூபபத்தி,

Iddhī jutī balavīriyūpapatti,

இத³ஞ்ச தே நாக³மஹாவிமானங்.

Idañca te nāgamahāvimānaṃ.

‘‘அஹஞ்ச ப⁴ரியா ச மனுஸ்ஸலோகே,

‘‘Ahañca bhariyā ca manussaloke,

ஸத்³தா⁴ உபோ⁴ தா³னபதீ அஹும்ஹா;

Saddhā ubho dānapatī ahumhā;

ஓபானபூ⁴தங் மே க⁴ரங் ததா³ஸி,

Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi,

ஸந்தப்பிதா ஸமணப்³ராஹ்மணா ச.

Santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.

‘‘தங் மே வதங் தங் பன ப்³ரஹ்மசரியங்,

‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ,

தஸ்ஸ ஸுசிண்ணஸ்ஸ அயங் விபாகோ;

Tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;

இத்³தீ⁴ ஜுதீ ப³லவீரியூபபத்தி,

Iddhī jutī balavīriyūpapatti,

இத³ஞ்ச மே தீ⁴ர மஹாவிமான’’ந்தி. –

Idañca me dhīra mahāvimāna’’nti. –

இமஸ்மிஞ்ஹி புண்ணகஜாதகே (ஜா॰ 2.22.1592-1593, 1595) தா³னங் ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தங்.

Imasmiñhi puṇṇakajātake (jā. 2.22.1592-1593, 1595) dānaṃ ‘‘brahmacariya’’nti vuttaṃ.

‘‘கேன பாணி காமத³தோ³, கேன பாணி மது⁴ஸ்ஸவோ;

‘‘Kena pāṇi kāmadado, kena pāṇi madhussavo;

கேன தே ப்³ரஹ்மசரியேன, புஞ்ஞங் பாணிம்ஹி இஜ்ஜ²தி.

Kena te brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhati.

‘‘தேன பாணி காமத³தோ³, தேன பாணி மது⁴ஸ்ஸவோ;

‘‘Tena pāṇi kāmadado, tena pāṇi madhussavo;

தேன மே ப்³ரஹ்மசரியேன, புஞ்ஞங் பாணிம்ஹி இஜ்ஜ²தீ’’தி. –

Tena me brahmacariyena, puññaṃ pāṇimhi ijjhatī’’ti. –

இமஸ்மிங் அங்குரபேதவத்து²ம்ஹி (பே॰ வ॰ 275, 277) வெய்யாவச்சங் ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தங். ‘‘ஏவங் கோ² தங் பி⁴க்க²வே தித்திரியங் நாம ப்³ரஹ்மசரியங் அஹோஸீ’’தி (சூளவ॰ 311) இமஸ்மிங் தித்திரஜாதகே பஞ்சஸிக்கா²பத³ஸீலங் ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தங். ‘‘தங் கோ² பன மே பஞ்சஸிக² ப்³ரஹ்மசரியங் நேவ நிப்³பி³தா³ய ந விராகா³ய ந நிரோதா⁴ய யாவதே³வ ப்³ரஹ்மலோகூபபத்தியா’’தி இமஸ்மிங் மஹாகோ³விந்த³ஸுத்தே (தீ³॰ நி॰ 2.329) சதஸ்ஸோ அப்பமஞ்ஞாயோ ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தா. ‘‘பரே அப்³ரஹ்மசாரீ ப⁴விஸ்ஸந்தி, மயமெத்த² ப்³ரஹ்மசாரீ ப⁴விஸ்ஸாமா’’தி இமஸ்மிங் ஸல்லேக²ஸுத்தே (ம॰ நி॰ 1.83) மேது²னவிரதி ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தா.

Imasmiṃ aṅkurapetavatthumhi (pe. va. 275, 277) veyyāvaccaṃ ‘‘brahmacariya’’nti vuttaṃ. ‘‘Evaṃ kho taṃ bhikkhave tittiriyaṃ nāma brahmacariyaṃ ahosī’’ti (cūḷava. 311) imasmiṃ tittirajātake pañcasikkhāpadasīlaṃ ‘‘brahmacariya’’nti vuttaṃ. ‘‘Taṃ kho pana me pañcasikha brahmacariyaṃ neva nibbidāya na virāgāya na nirodhāya yāvadeva brahmalokūpapattiyā’’ti imasmiṃ mahāgovindasutte (dī. ni. 2.329) catasso appamaññāyo ‘‘brahmacariya’’nti vuttā. ‘‘Pare abrahmacārī bhavissanti, mayamettha brahmacārī bhavissāmā’’ti imasmiṃ sallekhasutte (ma. ni. 1.83) methunavirati ‘‘brahmacariya’’nti vuttā.

‘‘மயஞ்ச ப⁴ரியா நாதிக்கமாம,

‘‘Mayañca bhariyā nātikkamāma,

அம்ஹே ச ப⁴ரியா நாதிக்கமந்தி;

Amhe ca bhariyā nātikkamanti;

அஞ்ஞத்ர தாஹி ப்³ரஹ்மசரியங் சராம,

Aññatra tāhi brahmacariyaṃ carāma,

தஸ்மா ஹி அம்ஹங் த³ஹரா ந மீயரே’’தி. –

Tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare’’ti. –

மஹாத⁴ம்மபாலஜாதகே (ஜா॰ 1.10.97) ஸதா³ரஸந்தோஸோ ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தோ. ‘‘அபி⁴ஜானாமி கோ² பனாஹங், ஸாரிபுத்த, சதுரங்க³ஸமன்னாக³தங் ப்³ரஹ்மசரியங் சரிதா, தபஸ்ஸீ ஸுத³ங் ஹோமீ’’தி லோமஹங்ஸனஸுத்தே (ம॰ நி॰ 1.155) வீரியங் ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தங்.

Mahādhammapālajātake (jā. 1.10.97) sadārasantoso ‘‘brahmacariya’’nti vutto. ‘‘Abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, caturaṅgasamannāgataṃ brahmacariyaṃ caritā, tapassī sudaṃ homī’’ti lomahaṃsanasutte (ma. ni. 1.155) vīriyaṃ ‘‘brahmacariya’’nti vuttaṃ.

‘‘ஹீனேன ப்³ரஹ்மசரியேன, க²த்தியே உபபஜ்ஜதி;

‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;

மஜ்ஜி²மேன ச தே³வத்தங், உத்தமேன விஸுஜ்ஜ²தீ’’தி. –

Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhatī’’ti. –

ஏவங் (ஜா॰ 2.22.429) நிமிஜாதகே அத்தத³மனவஸேன கதோ அட்ட²ங்கி³கோ உபோஸதோ² ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தோ. ‘‘இத³ங் கோ² பன மே, பஞ்சஸிக², ப்³ரஹ்மசரியங் ஏகந்தனிப்³பி³தா³ய விராகா³ய…பே॰… அயமேவ அரியோ அட்ட²ங்கி³கோ மக்³கோ³’’தி மஹாகோ³விந்த³ஸுத்தஸ்மிங்யேவ (தீ³॰ நி॰ 2.329) அரியமக்³கோ³ ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தோ. ‘‘தயித³ங் ப்³ரஹ்மசரியங் இத்³த⁴ஞ்சேவ பீ²தஞ்ச வித்தா²ரிகங் பா³ஹுஜஞ்ஞங் புது²பூ⁴தங் யாவதே³வ மனுஸ்ஸேஹி ஸுப்பகாஸித’’ந்தி பாஸாதி³கஸுத்தே (தீ³॰ நி॰ 3.174) ஸிக்க²த்தயஸங்க³ஹங் ஸகலஸாஸனங் ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி வுத்தங். இமஸ்மிம்பி டா²னே இத³மேவ ‘‘ப்³ரஹ்மசரிய’’ந்தி அதி⁴ப்பேதந்தி ஆஹ ‘‘ஸிக்க²த்தயபரிக்³க³ஹிதத்தா’’திஆதி³. ஸெட்டே²ஹீதி பு³த்³தா⁴தீ³ஹி ஸெட்டே²ஹி. ஸெட்ட²ட்டே²ன ப்³ரஹ்மபூ⁴தங் வா சரியங் ப்³ரஹ்மசரியங்.

Evaṃ (jā. 2.22.429) nimijātake attadamanavasena kato aṭṭhaṅgiko uposatho ‘‘brahmacariya’’nti vutto. ‘‘Idaṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya…pe… ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti mahāgovindasuttasmiṃyeva (dī. ni. 2.329) ariyamaggo ‘‘brahmacariya’’nti vutto. ‘‘Tayidaṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāvadeva manussehi suppakāsita’’nti pāsādikasutte (dī. ni. 3.174) sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ ‘‘brahmacariya’’nti vuttaṃ. Imasmimpi ṭhāne idameva ‘‘brahmacariya’’nti adhippetanti āha ‘‘sikkhattayapariggahitattā’’tiādi. Seṭṭhehīti buddhādīhi seṭṭhehi. Seṭṭhaṭṭhena brahmabhūtaṃ vā cariyaṃ brahmacariyaṃ.

ஸனிதா³னந்தி ஹெட்டா² வுத்தலக்க²ணேன நிதா³னேன ஸனிதா³னங். ஸஉப்பத்திகந்தி ஸஅட்டு²ப்பத்திகங். வேனெய்யானங் அனுரூபதோதி வேனெய்யானங் சரியாதி³அனுரூபதோ. அத்த²ஸ்ஸாதி தே³ஸியமானஸ்ஸ ஸீலாதி³அத்த²ஸ்ஸ. ஹேதுதா³ஹரணயுத்ததோதி ‘‘தங் கிஸ்ஸ ஹேது ஸெய்யதா²பி, பி⁴க்க²வே’’தி ச ஆதி³னா தத்த² தத்த² ஹேதுபமக்³க³ஹணேன ஹேதுதா³ஹரணேஹி யுத்ததோ. ஸத்³தா⁴படிலாபே⁴னாதி ‘‘தே தங் த⁴ம்மங் ஸுத்வா ததா²க³தே ஸத்³த⁴ங் படிலப⁴ந்தீ’’திஆதி³னா வுத்தஸத்³தா⁴படிலாபே⁴ன. படிபத்தியாதி ஸீலவிஸுத்³தி⁴யாதி³ஸம்மாபடிபத்தியா, படிபத்தினிமித்தந்தி அத்தோ². அதி⁴க³மப்³யத்திதோதி ஸச்சப்படிவேதே⁴ன அதி⁴க³மவெய்யத்தியஸப்³பா⁴வதோ ஸாத்த²ங் கபிலமதாதி³ விய துச்ச²ங் நிரத்த²கங் அஹுத்வா அத்த²ஸம்பன்னந்தி கத்வா. பரியத்தியாதி பரியத்தித⁴ம்மபரிசயேன. ஆக³மப்³யத்திதோதி து³ரக்கா²தத⁴ம்மேஸு பரிசயங் கரொந்தஸ்ஸ விய ஸம்மோஹங் அஜனெத்வா பா³ஹுஸச்சவெய்யத்தியஸப்³பா⁴வதோ ஸப்³யஞ்ஜனங். ப்³யஞ்ஜனஸம்பத்தியா ஹி ஸதி ஆக³மப்³யத்தீதி. ஸீலாதி³பஞ்சத⁴ம்மக்க²ந்த⁴யுத்ததோதி ஸீலாதீ³ஹி பஞ்சஹி த⁴ம்மகொட்டா²ஸேஹி அவிரஹிதத்தா. கேவலபரிபுண்ணந்தி அனவஸேஸேன ஸமந்ததோ புண்ணங் பூரிதங். நிருபக்கிலேஸதோதி தி³ட்டி²மானாதி³உபக்கிலேஸாபா⁴வதோ. நித்த²ரணத்தா²யாதி வட்டது³க்க²தோ நிஸ்ஸரணாய. லோகாமிஸனிரபெக்க²தோதி கத²ஞ்சிபி தண்ஹாஸன்னிஸ்ஸயஸ்ஸ அனிஸ்ஸயதோ பரிஸுத்³த⁴ங். இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – யோ ‘‘இமங் த⁴ம்மதே³ஸனங் நிஸ்ஸாய லாப⁴ங் வா ஸக்காரங் வா லபி⁴ஸ்ஸாமீ’’தி தே³ஸேதி, தஸ்ஸ அபரிஸுத்³தா⁴ தே³ஸனா ஹோதி. ப⁴க³வா பன லோகாமிஸனிரபெக்கோ² ஹிதப²ரணேன மெத்தாபா⁴வனாய முது³ஹத³யோ உல்லும்பனஸபா⁴வஸண்டி²தேன சித்தேன தே³ஸேதி, தஸ்மா தஸ்ஸ தே³ஸனா பரிஸுத்³தா⁴தி.

Sanidānanti heṭṭhā vuttalakkhaṇena nidānena sanidānaṃ. Sauppattikanti saaṭṭhuppattikaṃ. Veneyyānaṃanurūpatoti veneyyānaṃ cariyādianurūpato. Atthassāti desiyamānassa sīlādiatthassa. Hetudāharaṇayuttatoti ‘‘taṃ kissa hetu seyyathāpi, bhikkhave’’ti ca ādinā tattha tattha hetupamaggahaṇena hetudāharaṇehi yuttato. Saddhāpaṭilābhenāti ‘‘te taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhantī’’tiādinā vuttasaddhāpaṭilābhena. Paṭipattiyāti sīlavisuddhiyādisammāpaṭipattiyā, paṭipattinimittanti attho. Adhigamabyattitoti saccappaṭivedhena adhigamaveyyattiyasabbhāvato sātthaṃ kapilamatādi viya tucchaṃ niratthakaṃ ahutvā atthasampannanti katvā. Pariyattiyāti pariyattidhammaparicayena. Āgamabyattitoti durakkhātadhammesu paricayaṃ karontassa viya sammohaṃ ajanetvā bāhusaccaveyyattiyasabbhāvato sabyañjanaṃ. Byañjanasampattiyā hi sati āgamabyattīti. Sīlādipañcadhammakkhandhayuttatoti sīlādīhi pañcahi dhammakoṭṭhāsehi avirahitattā. Kevalaparipuṇṇanti anavasesena samantato puṇṇaṃ pūritaṃ. Nirupakkilesatoti diṭṭhimānādiupakkilesābhāvato. Nittharaṇatthāyāti vaṭṭadukkhato nissaraṇāya. Lokāmisanirapekkhatoti kathañcipi taṇhāsannissayassa anissayato parisuddhaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo ‘‘imaṃ dhammadesanaṃ nissāya lābhaṃ vā sakkāraṃ vā labhissāmī’’ti deseti, tassa aparisuddhā desanā hoti. Bhagavā pana lokāmisanirapekkho hitapharaṇena mettābhāvanāya muduhadayo ullumpanasabhāvasaṇṭhitena cittena deseti, tasmā tassa desanā parisuddhāti.

ஸாதூ⁴தி அயங் ஸத்³தோ³ ‘‘ஸாது⁴ மே ப⁴ந்தே ப⁴க³வா ஸங்கி²த்தேன த⁴ம்மங் தே³ஸேதூ’’திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 4.95) ஆயாசனே தி³ஸ்ஸதி. ‘‘ஸாது⁴ ப⁴ந்தேதி கோ² ஸோ பி⁴க்கு² ப⁴க³வதோ பா⁴ஸிதங் அபி⁴னந்தி³த்வா அனுமோதி³த்வா’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 3.86) ஸம்படிச்ச²னே. ‘‘ஸாது⁴ ஸாது⁴ ஸாரிபுத்தா’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 3.349) ஸம்பஹங்ஸனே. ‘‘தேன ஹி ப்³ராஹ்மண ஸாது⁴கங் ஸுணோஹீ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 5.192) த³ள்ஹீகம்மே ஆணத்தியஞ்ச தி³ஸ்ஸதி.

Sādhūti ayaṃ saddo ‘‘sādhu me bhante bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.95) āyācane dissati. ‘‘Sādhu bhanteti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā’’tiādīsu (ma. ni. 3.86) sampaṭicchane. ‘‘Sādhu sādhu sāriputtā’’tiādīsu (dī. ni. 3.349) sampahaṃsane. ‘‘Tena hi brāhmaṇa sādhukaṃ suṇohī’’tiādīsu (ma. ni. 5.192) daḷhīkamme āṇattiyañca dissati.

‘‘ஸாது⁴ த⁴ம்மருசி ராஜா, ஸாது⁴ பஞ்ஞாணவா நரோ;

‘‘Sādhu dhammaruci rājā, sādhu paññāṇavā naro;

ஸாது⁴ மித்தானமத்³து³ப்³போ⁴, பாபஸ்ஸாகரணங் ஸுக²’’ந்தி. –

Sādhu mittānamaddubbho, pāpassākaraṇaṃ sukha’’nti. –

ஆதீ³ஸு (ஜா॰ 2.18.101) ஸுந்த³ரே. இதா⁴பி ஸுந்த³ரேயேவ த³ட்ட²ப்³போ³தி ஆஹ ‘‘ஸாது⁴ கோ² பனாதி ஸுந்த³ரங் கோ² பனா’’தி. தத்த² ஸுந்த³ரந்தி ப⁴த்³த³கங். ப⁴த்³த³கதா ச பஸ்ஸந்தஸ்ஸ ஹிதஸுகா²வஹபா⁴வேனாதி ஆஹ ‘‘அத்தா²வஹங் ஸுகா²வஹ’’ந்தி. தத்த² அத்தா²வஹந்தி தி³ட்ட²த⁴ம்மிகஸம்பராயிகபரமத்த²ஸஞ்ஞிதஹிதாவஹங். ஸுகா²வஹந்தி யதா²வுத்ததிவித⁴ஸுகா²வஹங். ததா²ரூபானந்தி தாதி³ஸானங் . யாதி³ஸேஹி பன கு³ணேஹி ப⁴க³வா ஸமன்னாக³தோ, தேஹி சதுப்பமாணிகஸ்ஸ லோகஸ்ஸ ஸப்³ப³காலேபி அச்சந்தாய பஸாத³னீயோ தேஸங் யதா²பூ⁴தஸபா⁴வத்தாதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யதா²ரூபோ’’திஆதி³மாஹ. தத்த² யதா²பு⁴ச்ச…பே॰… அரஹதந்தி இமினா த⁴ம்மப்பமாணானங் லூக²ப்பமாணானஞ்ச ஸத்தானங் ப⁴க³வதோ பஸாதா³வஹதங் த³ஸ்ஸேதி, தங்த³ஸ்ஸனேன ச இதரேஸம்பி ரூபப்பமாணகோ⁴ஸப்பமாணானங் பஸாதா³வஹதா த³ஸ்ஸிதா ஹோதீதி த³ட்ட²ப்³ப³ங் தத³வினாபா⁴வதோ. ப்³ரஹ்மசரியங் பகாஸேதீதி கித்திஸத்³தோ³ அப்³பு⁴க்³க³தோதி ஏவமெத்த² ஸம்ப³ந்தோ⁴தி ஆஹ ‘‘த³ஸ்ஸனமத்தம்பி ஸாது⁴ ஹோதீதி ஏவமஜ்ஜா²ஸயங் கத்வா’’திஆதி³. தத்த² த³ஸ்ஸனமத்தம்பி ஸாது⁴ ஹோதீதி எத்த² கோஸியஸகுணவத்து² கதே²தப்³ப³ங்.

Ādīsu (jā. 2.18.101) sundare. Idhāpi sundareyeva daṭṭhabboti āha ‘‘sādhu kho panāti sundaraṃ kho panā’’ti. Tattha sundaranti bhaddakaṃ. Bhaddakatā ca passantassa hitasukhāvahabhāvenāti āha ‘‘atthāvahaṃ sukhāvaha’’nti. Tattha atthāvahanti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthasaññitahitāvahaṃ. Sukhāvahanti yathāvuttatividhasukhāvahaṃ. Tathārūpānanti tādisānaṃ . Yādisehi pana guṇehi bhagavā samannāgato, tehi catuppamāṇikassa lokassa sabbakālepi accantāya pasādanīyo tesaṃ yathābhūtasabhāvattāti dassento ‘‘yathārūpo’’tiādimāha. Tattha yathābhucca…pe… arahatanti iminā dhammappamāṇānaṃ lūkhappamāṇānañca sattānaṃ bhagavato pasādāvahataṃ dasseti, taṃdassanena ca itaresampi rūpappamāṇaghosappamāṇānaṃ pasādāvahatā dassitā hotīti daṭṭhabbaṃ tadavinābhāvato. Brahmacariyaṃ pakāsetīti kittisaddo abbhuggatoti evamettha sambandhoti āha ‘‘dassanamattampi sādhu hotīti evamajjhāsayaṃ katvā’’tiādi. Tattha dassanamattampi sādhu hotīti ettha kosiyasakuṇavatthu kathetabbaṃ.

2. யேன வா காரணேனாதி ஹேதும்ஹி இத³ங் கரணவசனங். ஹேதுஅத்தோ² ஹி கிரியாகாரணங், ந கரணங் விய கிரியத்தோ², தஸ்மா நானப்பகாரகு³ணவிஸேஸாதி⁴க³மத்தா² இத⁴ உபஸங்கமனகிரியாதி ‘‘அன்னேன வஸதீ’’திஆதீ³ஸு விய ஹேதுஅத்த²மேவேதங் கரணவசனங் யுத்தங், ந கரணத்த²ங் தஸ்ஸ அயுஜ்ஜமானத்தாதி வுத்தங் ‘‘யேன வா காரணேனா’’தி. அவிபா⁴க³தோ ஹி ஸததப்பவத்தனிரதிஸயஸாது³விபுலாமதரஸஸத்³த⁴ம்மப²லதாயஸ்ஸ ஸாது³ப²லனிச்சப²லிதமஹாருக்கே²ன ப⁴க³வா உபமிதோ. ஸாது³ப²லூபபோ⁴கா³தி⁴ப்பாயக்³க³ஹணேனேவ ஹி மஹாருக்க²ஸ்ஸ ஸாது³ப²லதா க³ஹிதாதி. உபஸங்கமீதி உபஸங்கமந்தோ. ஸம்பத்தகாமதாய ஹி கிஞ்சி டா²னங் க³ச்ச²ந்தோ தங்தங்பதே³ஸாதிக்கமனேன உபஸங்கமி உபஸங்கமந்தோதி வத்தப்³ப³தங் லப⁴தி. தேனாஹ ‘‘க³தோதி வுத்தங் ஹோதீ’’தி, உபக³தோதி அத்தோ². உபஸங்கமித்வாதி புப்³ப³காலகிரியானித்³தே³ஸோதி ஆஹ ‘‘உபஸங்கமனபரியோஸானதீ³பன’’ந்தி. ததோதி யங் டா²னங் பத்தோ உபஸங்கமீதி வுத்தோ, ததோ உபக³தட்டா²னதோ. ஆஸன்னதரங் டா²னந்தி பஞ்ஹங் வா புச்சி²துங் த⁴ம்மங் வா ஸோதுங் ஸக்குணெய்யட்டா²னங்.

2.Yena vā kāraṇenāti hetumhi idaṃ karaṇavacanaṃ. Hetuattho hi kiriyākāraṇaṃ, na karaṇaṃ viya kiriyattho, tasmā nānappakāraguṇavisesādhigamatthā idha upasaṅkamanakiriyāti ‘‘annena vasatī’’tiādīsu viya hetuatthamevetaṃ karaṇavacanaṃ yuttaṃ, na karaṇatthaṃ tassa ayujjamānattāti vuttaṃ ‘‘yena vā kāraṇenā’’ti. Avibhāgato hi satatappavattaniratisayasāduvipulāmatarasasaddhammaphalatāyassa sāduphalaniccaphalitamahārukkhena bhagavā upamito. Sāduphalūpabhogādhippāyaggahaṇeneva hi mahārukkhassa sāduphalatā gahitāti. Upasaṅkamīti upasaṅkamanto. Sampattakāmatāya hi kiñci ṭhānaṃ gacchanto taṃtaṃpadesātikkamanena upasaṅkami upasaṅkamantoti vattabbataṃ labhati. Tenāha ‘‘gatoti vuttaṃ hotī’’ti, upagatoti attho. Upasaṅkamitvāti pubbakālakiriyāniddesoti āha ‘‘upasaṅkamanapariyosānadīpana’’nti. Tatoti yaṃ ṭhānaṃ patto upasaṅkamīti vutto, tato upagataṭṭhānato. Āsannataraṃ ṭhānanti pañhaṃ vā pucchituṃ dhammaṃ vā sotuṃ sakkuṇeyyaṭṭhānaṃ.

யதா² க²மனீயாதீ³னி புச்ச²ந்தோதி யதா² ப⁴க³வா ‘‘கச்சி தே ப்³ராஹ்மண க²மனீயங், கச்சி யாபனீய’’ந்திஆதி³னா க²மனீயாதீ³னி புச்ச²ந்தோ தேன ப்³ராஹ்மணேன ஸத்³தி⁴ங் ஸமப்பவத்தமோதோ³ அஹோஸி. புப்³ப³பா⁴ஸிதாய தத³னுகரணேன ஏவங் ஸோபி ப்³ராஹ்மணோ ப⁴க³வதா ஸத்³தி⁴ங் ஸமப்பவத்தமோதோ³ அஹோஸீதி யோஜனா. தங் பன ஸமப்பவத்தமோத³தங் உபமாய த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ஸீதோத³கங் வியா’’திஆதி³ வுத்தங். ஸம்மோதி³தந்தி ஸங்ஸந்தி³தங். ஏகீபா⁴வந்தி ஸம்மோத³னகிரியாய ஸமானதங் ஏகரூபதங். க²மனீயந்தி ‘‘இத³ங் சதுசக்கங் நவத்³வாரங் ஸரீரயந்தங் து³க்க²ப³ஹுலதாய ஸபா⁴வதோ து³ஸ்ஸஹங், கச்சி க²மிதுங் ஸக்குணெய்யந்தி புச்ச²தி. யாபனீயந்தி பச்சயாயத்தவுத்திகங் சிரப்பப³ந்த⁴ஸங்கா²தாய யாபனாய கச்சி யாபேதுங் ஸக்குணெய்யங். ஸீஸரோகா³தி³ஆபா³தா⁴பா⁴வேன கச்சி அப்பாபா³த⁴ங். து³க்க²ஜீவிகாபா⁴வேன கச்சி அப்பாதங்கங். தங்தங்கிச்சகரணே உட்டா²னஸுக²தாய கச்சி லஹுட்டா²னங். தத³னுரூபப³லயோக³தோ கச்சி ப³லங். ஸுக²விஹாரஸம்ப⁴வேன கச்சி பா²ஸுவிஹாரோ அத்தீ²தி தத்த² தத்த² கச்சிஸத்³த³ங் யோஜெத்வா அத்தோ² வேதி³தப்³போ³ . ப³லப்பத்தா பீதி பீதியேவ. தருணபீதி பாமோஜ்ஜங். ஸம்மோத³ங் ஜனேதி கரோதீதி ஸம்மோத³னிகங், ததே³வ ஸம்மோத³னீயந்தி ஆஹ ‘‘ஸம்மோத³ஜனநதோ’’தி. ஸம்மோதி³தப்³ப³தோ ஸம்மோத³னீயந்தி இத³ங் பன அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஸம்மோதி³துங் யுத்தபா⁴வதோ’’தி ஆஹ. ஸரிதப்³ப³பா⁴வதோதி அனுஸ்ஸரிதப்³ப³பா⁴வதோ. ‘‘ஸரணீய’’ந்தி வத்தப்³பே³ தீ³க⁴ங் கத்வா ‘‘ஸாரணீய’’ந்தி வுத்தங். ஸுய்யமானஸுக²தோதி ஆபாத²மது⁴ரதமாஹ. அனுஸ்ஸரியமானஸுக²தோதி விமத்³த³ரமணீயதங். ப்³யஞ்ஜனபரிஸுத்³த⁴தாயாதி ஸபா⁴வனிருத்திபா⁴வேன தஸ்ஸா கதா²ய வசனசாதுரியமாஹ. அத்த²பரிஸுத்³த⁴தாயாதி அத்த²ஸ்ஸ நிருபக்கிலேஸதங். அனேகேஹி பரியாயேஹீதி அனேகேஹி காரணேஹி.

Yathā khamanīyādīni pucchantoti yathā bhagavā ‘‘kacci te brāhmaṇa khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā khamanīyādīni pucchanto tena brāhmaṇena saddhiṃ samappavattamodo ahosi. Pubbabhāsitāya tadanukaraṇena evaṃ sopi brāhmaṇo bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosīti yojanā. Taṃ pana samappavattamodataṃ upamāya dassetuṃ ‘‘sītodakaṃ viyā’’tiādi vuttaṃ. Sammoditanti saṃsanditaṃ. Ekībhāvanti sammodanakiriyāya samānataṃ ekarūpataṃ. Khamanīyanti ‘‘idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ dukkhabahulatāya sabhāvato dussahaṃ, kacci khamituṃ sakkuṇeyyanti pucchati. Yāpanīyanti paccayāyattavuttikaṃ cirappabandhasaṅkhātāya yāpanāya kacci yāpetuṃ sakkuṇeyyaṃ. Sīsarogādiābādhābhāvena kacci appābādhaṃ. Dukkhajīvikābhāvena kacci appātaṅkaṃ. Taṃtaṃkiccakaraṇe uṭṭhānasukhatāya kacci lahuṭṭhānaṃ. Tadanurūpabalayogato kacci balaṃ. Sukhavihārasambhavena kacci phāsuvihāro atthīti tattha tattha kaccisaddaṃ yojetvā attho veditabbo . Balappattā pīti pītiyeva. Taruṇapīti pāmojjaṃ. Sammodaṃ janeti karotīti sammodanikaṃ, tadeva sammodanīyanti āha ‘‘sammodajananato’’ti. Sammoditabbato sammodanīyanti idaṃ pana atthaṃ dassento ‘‘sammodituṃ yuttabhāvato’’ti āha. Saritabbabhāvatoti anussaritabbabhāvato. ‘‘Saraṇīya’’nti vattabbe dīghaṃ katvā ‘‘sāraṇīya’’nti vuttaṃ. Suyyamānasukhatoti āpāthamadhuratamāha. Anussariyamānasukhatoti vimaddaramaṇīyataṃ. Byañjanaparisuddhatāyāti sabhāvaniruttibhāvena tassā kathāya vacanacāturiyamāha. Atthaparisuddhatāyāti atthassa nirupakkilesataṃ. Anekehi pariyāyehīti anekehi kāraṇehi.

அதிதூ³ரஅச்சாஸன்னபடிக்கே²பேன நாதிதூ³ரனாச்சாஸன்னங் நாம க³ஹிதங், தங் பன அவகங்ஸதோ உபி⁴ன்னங் பஸாரிதஹத்தா²ஸங்க⁴ட்டனேன த³ட்ட²ப்³ப³ங். கீ³வங் பஸாரெத்வாதி கீ³வங் பரிவத்தனவஸேன பஸாரெத்வா. மேதி கத்துஅத்தே² ஸாமிவசனந்தி ஆஹ ‘‘மயா ஸுத’’ந்தி. ஜாதிப்³ராஹ்மணேதி ஜாதியா ப்³ராஹ்மணே, ந பா³ஹிதபாபதாயாதி வுத்தங் ஹோதி. க²ண்டி³ச்சாதி³பா⁴வங் ஆபாதி³தேதி க²ண்டி³தத³ந்தபலிதகேஸாதி³பா⁴வங் ஸம்பாபிதே. வுட்³டி⁴மரியாத³ப்பத்தேதி வுட்³டி⁴பரிச்சே²த³ங் ஸம்பத்தே, வுட்³டி⁴பரியந்தப்பத்தேதி வுத்தங் ஹோதி. ஜாதிமஹல்லகதாயாதி உப்பத்தியா மஹல்லகபா⁴வேன. மஹத்தங் லாதி க³ண்ஹாதீதி மஹல்லகோ, ஜாதியா மஹல்லகோ, ந விப⁴வாதி³னாதி ஜாதிமஹல்லகோ. அத்³தா⁴னந்தி தீ³க⁴காலங். கித்தகோ பன ஸோதி ஆஹ ‘‘த்³வே தயோ ராஜபரிவட்டே’’தி, த்³வின்னங் திண்ணங் ராஜூனங் ரஜ்ஜபஸாஸனபடிபாடியோதி அத்தோ². ‘‘அத்³த⁴க³தே’’தி வத்வா கத²ங் வயோக³ஹணங் ஓஸானவயாபெக்க²ந்தி ஆஹ ‘‘பச்சி²மவயங் அனுப்பத்தே’’தி. பச்சி²மோ ததியபா⁴கோ³தி ஸத்தஸட்டி²தோ பட்டா²ய பச்சி²மவயோ கொட்டா²ஸோ.

Atidūraaccāsannapaṭikkhepena nātidūranāccāsannaṃ nāma gahitaṃ, taṃ pana avakaṃsato ubhinnaṃ pasāritahatthāsaṅghaṭṭanena daṭṭhabbaṃ. Gīvaṃ pasāretvāti gīvaṃ parivattanavasena pasāretvā. Meti kattuatthe sāmivacananti āha ‘‘mayā suta’’nti. Jātibrāhmaṇeti jātiyā brāhmaṇe, na bāhitapāpatāyāti vuttaṃ hoti. Khaṇḍiccādibhāvaṃ āpāditeti khaṇḍitadantapalitakesādibhāvaṃ sampāpite. Vuḍḍhimariyādappatteti vuḍḍhiparicchedaṃ sampatte, vuḍḍhipariyantappatteti vuttaṃ hoti. Jātimahallakatāyāti uppattiyā mahallakabhāvena. Mahattaṃ lāti gaṇhātīti mahallako, jātiyā mahallako, na vibhavādināti jātimahallako. Addhānanti dīghakālaṃ. Kittako pana soti āha ‘‘dve tayo rājaparivaṭṭe’’ti, dvinnaṃ tiṇṇaṃ rājūnaṃ rajjapasāsanapaṭipāṭiyoti attho. ‘‘Addhagate’’ti vatvā kathaṃ vayogahaṇaṃ osānavayāpekkhanti āha ‘‘pacchimavayaṃ anuppatte’’ti. Pacchimo tatiyabhāgoti sattasaṭṭhito paṭṭhāya pacchimavayo koṭṭhāso.

து³தியே அத்த²விகப்பே ஜிண்ணேதி நாயங் ஜிண்ணதா வயோமத்தேன, அத² கோ² குலபரிவட்டேன புராணதாயாதி ஆஹ ‘‘ஜிண்ணேதி போராணே’’திஆதி³. தேன தேஸங் ப்³ராஹ்மணானங் குலவஸேன உதி³தோதி³தபா⁴வமாஹ. ‘‘வயோஅனுப்பத்தே’’தி இமினா ஜாதிவுட்³டி⁴யா வக்க²மானத்தா கு³ணவுட்³டி⁴யா ததோ ஸாதிஸயத்தா ச ‘‘வுட்³டே⁴தி ஸீலாசாராதி³கு³ணவுட்³டி⁴யுத்தே’’தி ஆஹ. ததா² ஜாதிமஹல்லகதாயபி தேனேவ வக்க²மானத்தா மஹல்லகேதி பதே³ன விப⁴வமஹத்ததா யோஜிதா. மக்³க³படிபன்னேதி ப்³ராஹ்மணானங் படிபத்திவிதி⁴ங் உபக³தே தங் அவோக்கம்ம சரணதோ. அந்திமவயந்தி பச்சி²மவயங்.

Dutiye atthavikappe jiṇṇeti nāyaṃ jiṇṇatā vayomattena, atha kho kulaparivaṭṭena purāṇatāyāti āha ‘‘jiṇṇeti porāṇe’’tiādi. Tena tesaṃ brāhmaṇānaṃ kulavasena uditoditabhāvamāha. ‘‘Vayoanuppatte’’ti iminā jātivuḍḍhiyā vakkhamānattā guṇavuḍḍhiyā tato sātisayattā ca ‘‘vuḍḍheti sīlācārādiguṇavuḍḍhiyutte’’ti āha. Tathā jātimahallakatāyapi teneva vakkhamānattā mahallaketi padena vibhavamahattatā yojitā. Maggapaṭipanneti brāhmaṇānaṃ paṭipattividhiṃ upagate taṃ avokkamma caraṇato. Antimavayanti pacchimavayaṃ.

பச்சுட்டா²னங் நாம ஆஸனா வுட்டா²னந்தி ஆஹ ‘‘நாஸனா வுட்ட²ஹதீ’’தி, நிஸின்னாஸனதோ ந வுட்டா²தீதி அத்தோ². எத்த² ச ஜிண்ணே…பே॰… வயோஅனுப்பத்தேதி உபயோக³வசனங் ஆஸனா வுட்டா²னகிரியாபெக்க²ங் ந ஹோதி, தஸ்மா ஜிண்ணே…பே॰… வயோஅனுப்பத்தே தி³ஸ்வாதி அஜ்ஜா²ஹாரங் கத்வா அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. அத² வா பச்சுக்³க³மனகிரியாபெக்க²ங் உபயோக³வசனங், தஸ்மா ந பச்சுட்டே²தீதி உட்டா²ய பச்சுக்³க³மனங் ந கரோதீதி அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. பச்சுக்³க³மனம்பி ஹி பச்சுட்டா²னந்தி வுச்சதி. வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘ஆசரியங் பன தூ³ரதோவ தி³ஸ்வா பச்சுட்டா²ய பச்சுக்³க³மனகரணங் பச்சுட்டா²னங் நாமா’’தி. நாஸனா வுட்டா²தீதி இமினா பன பச்சுக்³க³மனாபா⁴வஸ்ஸ உபலக்க²ணமத்தங் த³ஸ்ஸிதந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். விபா⁴வனே நாம அத்தே²தி பகதிவிபா⁴வனஸங்கா²தே அத்தே², ந அபி⁴வாதே³தி வாதி ந அபி⁴வாதே³தப்³ப³ந்தி ஸல்லக்கே²தீதி வுத்தங் ஹோதி.

Paccuṭṭhānaṃ nāma āsanā vuṭṭhānanti āha ‘‘nāsanā vuṭṭhahatī’’ti, nisinnāsanato na vuṭṭhātīti attho. Ettha ca jiṇṇe…pe… vayoanuppatteti upayogavacanaṃ āsanā vuṭṭhānakiriyāpekkhaṃ na hoti, tasmā jiṇṇe…pe… vayoanuppatte disvāti ajjhāhāraṃ katvā attho veditabbo. Atha vā paccuggamanakiriyāpekkhaṃ upayogavacanaṃ, tasmā na paccuṭṭhetīti uṭṭhāya paccuggamanaṃ na karotīti attho veditabbo. Paccuggamanampi hi paccuṭṭhānanti vuccati. Vuttañhetaṃ ‘‘ācariyaṃ pana dūratova disvā paccuṭṭhāya paccuggamanakaraṇaṃ paccuṭṭhānaṃ nāmā’’ti. Nāsanā vuṭṭhātīti iminā pana paccuggamanābhāvassa upalakkhaṇamattaṃ dassitanti daṭṭhabbaṃ. Vibhāvane nāma attheti pakativibhāvanasaṅkhāte atthe, na abhivādeti vāti na abhivādetabbanti sallakkhetīti vuttaṃ hoti.

தங் அஞ்ஞாணந்தி ‘‘அயங் மம அபி⁴வாத³னாதீ³னி காதுங் அரஹரூபோ ந ஹோதீ’’தி அஜானநவஸேன பவத்தங் அஞ்ஞாணங். ஓலோகெந்தோதி ‘‘து³க்க²ங் கோ² அகா³ரவோ விஹரதி அப்பதிஸ்ஸோ, கிங் நு கோ² அஹங் ஸமணங் வா ப்³ராஹ்மணங் வா ஸக்கரெய்யங், க³ருங் கரெய்ய’’ந்திஆதி³ஸுத்தவஸேன (அ॰ நி॰ 4.21) ஞாணசக்கு²னா ஓலோகெந்தோ. நிபச்சகாராரஹந்தி பணிபாதாரஹங். ஸம்பதிஜாதோதி முஹுத்தஜாதோ, ஜாதஸமனந்தரமேவாதி வுத்தங் ஹோதி. உத்தரேன முகோ²தி உத்தராபி⁴முகோ², உத்தரதி³ஸாபி⁴முகோ²தி வுத்தங் ஹோதி. ஸத்தபத³வீதிஹாரேன க³ந்த்வா ஸகலங் த³ஸஸஹஸ்ஸிலோகதா⁴துங் ஓலோகேஸிந்தி இத³ங் ‘‘த⁴ம்மதா ஏஸா, பி⁴க்க²வே, ஸம்பதிஜாதோ போ³தி⁴ஸத்தோ ஸமேஹி பாதே³ஹி பதிட்ட²ஹித்வா உத்தராபி⁴முகோ² ஸத்தபத³வீதிஹாரேன க³ச்ச²தி, ஸேதம்ஹி ச²த்தே அனுதா⁴ரியமானே ஸப்³பா³ தி³ஸா விலோகேதி, ஆஸபி⁴ஞ்ச வாசங் பா⁴ஸதீ’’தி ஏவங் பாளியங் (தீ³॰ நி॰ 2.31) ஸத்தபத³வீதிஹாரூபரிட்டி²தஸ்ஸ விய ஸப்³ப³தி³ஸானுவிலோகனஸ்ஸ கதி²தத்தா வுத்தங், ந பனேதங் ஏவங் த³ட்ட²ப்³ப³ங், ஸத்தபத³வீதிஹாரதோ பகே³வ தி³ஸாவிலோகனஸ்ஸ கதத்தா. மஹாஸத்தோ ஹி மனுஸ்ஸானங் ஹத்த²தோ முச்சித்வா புரத்தி²மதி³ஸங் ஓலோகேஸி, அனேகானி சக்கவாளஸஹஸ்ஸானி ஏகங்க³ணானி அஹேஸுங். தத்த² தே³வமனுஸ்ஸா க³ந்த⁴மாலாதீ³ஹி பூஜயமானா ‘‘மஹாபுரிஸ இத⁴ தும்ஹேஹி ஸதி³ஸோபி நத்தி², குதோ உத்தரிதரோ’’தி ஆஹங்ஸு. ஏவங் சதஸ்ஸோ தி³ஸா சதஸ்ஸோ அனுதி³ஸா ஹெட்டா² உபரீதி த³ஸபி தி³ஸா அனுவிலோகெத்வா அத்தனோ ஸதி³ஸங் அதி³ஸ்வா ‘‘அயங் உத்தரா தி³ஸா’’தி ஸத்தபத³வீதிஹாரேன அக³மாஸீதி வேதி³தப்³போ³. ஓலோகேஸிந்தி மம புஞ்ஞானுபா⁴வேன லோகவிவரணபாடிஹாரியே ஜாதே பஞ்ஞாயமானங் த³ஸஸஹஸ்ஸிலோகதா⁴துங் மங்ஸசக்கு²னாவ ஓலோகேஸிந்தி அத்தோ².

Taṃ aññāṇanti ‘‘ayaṃ mama abhivādanādīni kātuṃ araharūpo na hotī’’ti ajānanavasena pavattaṃ aññāṇaṃ. Olokentoti ‘‘dukkhaṃ kho agāravo viharati appatisso, kiṃ nu kho ahaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā sakkareyyaṃ, garuṃ kareyya’’ntiādisuttavasena (a. ni. 4.21) ñāṇacakkhunā olokento. Nipaccakārārahanti paṇipātārahaṃ. Sampatijātoti muhuttajāto, jātasamanantaramevāti vuttaṃ hoti. Uttarena mukhoti uttarābhimukho, uttaradisābhimukhoti vuttaṃ hoti. Sattapadavītihārena gantvā sakalaṃ dasasahassilokadhātuṃ olokesinti idaṃ ‘‘dhammatā esā, bhikkhave, sampatijāto bodhisatto samehi pādehi patiṭṭhahitvā uttarābhimukho sattapadavītihārena gacchati, setamhi chatte anudhāriyamāne sabbā disā viloketi, āsabhiñca vācaṃ bhāsatī’’ti evaṃ pāḷiyaṃ (dī. ni. 2.31) sattapadavītihārūpariṭṭhitassa viya sabbadisānuvilokanassa kathitattā vuttaṃ, na panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, sattapadavītihārato pageva disāvilokanassa katattā. Mahāsatto hi manussānaṃ hatthato muccitvā puratthimadisaṃ olokesi, anekāni cakkavāḷasahassāni ekaṅgaṇāni ahesuṃ. Tattha devamanussā gandhamālādīhi pūjayamānā ‘‘mahāpurisa idha tumhehi sadisopi natthi, kuto uttaritaro’’ti āhaṃsu. Evaṃ catasso disā catasso anudisā heṭṭhā uparīti dasapi disā anuviloketvā attano sadisaṃ adisvā ‘‘ayaṃ uttarā disā’’ti sattapadavītihārena agamāsīti veditabbo. Olokesinti mama puññānubhāvena lokavivaraṇapāṭihāriye jāte paññāyamānaṃ dasasahassilokadhātuṃ maṃsacakkhunāva olokesinti attho.

மஹாபுரிஸோதி ஜாதிகொ³த்தகுலப்பதே³ஸாதி³வஸேன மஹந்தபுரிஸோ. அக்³கோ³தி கு³ணேஹி ஸப்³ப³பதா⁴னோ. ஜெட்டோ²தி கு³ணவஸேனேவ ஸப்³பே³ஸங் வுட்³ட⁴தமோ, கு³ணேஹி மஹல்லகதமோதி வுத்தங் ஹோதி. ஸெட்டோ²தி கு³ணவஸேனேவ ஸப்³பே³ஸங் பஸத்த²தமோ. அத்த²தோ பன பச்சி²மானி த்³வே புரிமஸ்ஸேவ வேவசனானீதி வேதி³தப்³ப³ங். தயாதி நிஸ்ஸக்கே கரணவசனங். உத்தரிதரோதி அதி⁴கதரோ. பதிமானேஸீதி பூஜேஸி. ஆஸபி⁴ந்தி உத்தமங். மய்ஹங் அபி⁴வாத³னாதி³ரஹோ புக்³க³லோதி மய்ஹங் அபி⁴வாத³னாதி³கிரியாய அரஹோ அனுச்ச²விகோ புக்³க³லோ. நிச்சஸாபெக்க²தாய பனெத்த² ஸமாஸோ த³ட்ட²ப்³போ³. ததா²க³தாதி ததா²க³ததோ, ததா²க³தஸ்ஸ ஸந்திகாதி வுத்தங் ஹோதி. ஏவரூபந்தி அபி⁴வாத³னாதி³ஸபா⁴வங். பரிபாகஸிதி²லப³ந்த⁴னந்தி பரிபாகேன ஸிதி²லப³ந்த⁴னங்.

Mahāpurisoti jātigottakulappadesādivasena mahantapuriso. Aggoti guṇehi sabbapadhāno. Jeṭṭhoti guṇavaseneva sabbesaṃ vuḍḍhatamo, guṇehi mahallakatamoti vuttaṃ hoti. Seṭṭhoti guṇavaseneva sabbesaṃ pasatthatamo. Atthato pana pacchimāni dve purimasseva vevacanānīti veditabbaṃ. Tayāti nissakke karaṇavacanaṃ. Uttaritaroti adhikataro. Patimānesīti pūjesi. Āsabhinti uttamaṃ. Mayhaṃ abhivādanādiraho puggaloti mayhaṃ abhivādanādikiriyāya araho anucchaviko puggalo. Niccasāpekkhatāya panettha samāso daṭṭhabbo. Tathāgatāti tathāgatato, tathāgatassa santikāti vuttaṃ hoti. Evarūpanti abhivādanādisabhāvaṃ. Paripākasithilabandhananti paripākena sithilabandhanaṃ.

3. தங் வசனந்தி ‘‘நாஹங் தங் ப்³ராஹ்மணா’’திஆதி³வசனங். ‘‘நாஹங் அரஸரூபோ, மாதி³ஸா வா அரஸரூபா’’தி வுத்தே ப்³ராஹ்மணோ த²த்³தோ⁴ ப⁴வெய்ய. தேன வுத்தங் ‘‘சித்தமுது³பா⁴வஜனநத்த²’’ந்தி. அயஞ்ஹி பரியாயஸத்³தோ³ தே³ஸனாவாரகாரணேஸு வத்ததீதி எத்த² பரியாயேதி தே³ஸேதப்³ப³மத்த²ங் அவக³மேதி போ³தே⁴தீதி பரியாயோ, தே³ஸனா. பரியாயதி அபராபரங் பரிவத்தேதீதி பரியாயோ , வாரோ. பரியாயதி அத்தனோ ப²லங் பரிக்³க³ஹெத்வா வத்ததி, தஸ்ஸ வா காரணபா⁴வங் க³ச்ச²தீதி பரியாயோ, காரணந்தி ஏவங் பரியாயஸத்³த³ஸ்ஸ தே³ஸனாவாரகாரணேஸு பவத்தி வேதி³தப்³பா³. அஞ்ஞாய ஸண்ட²ஹெய்யாதி அரஹத்தே பதிட்ட²ஹெய்ய. கதமோ பன ஸோதி பரியாயாபெக்கோ² புல்லிங்க³னித்³தே³ஸோ, கதமோ ஸோ பரியாயோதி அத்தோ². ஜாதிவஸேனாதி க²த்தியாதி³ஜாதிவஸேன. உபபத்திவஸேனாதி தே³வேஸு உபபத்திவஸேன. ஸெட்ட²ஸம்மதானம்பீதி அபி-ஸத்³தே³ன பகே³வ அஸெட்ட²ஸம்மதானந்தி த³ஸ்ஸேதி. அபி⁴னந்த³ந்தானந்தி ஸப்பீதிகதண்ஹாவஸேன பமோத³மானானங். ரஜ்ஜந்தானந்தி ப³லவராக³வஸேன ரஜ்ஜந்தானங். ரூபாதி³பரிபோ⁴கே³ன உப்பன்னதண்ஹாயுத்தஸோமனஸ்ஸவேத³னா ரூபதோ நிப்³ப³த்தித்வா ஹத³யதப்பனதோ அம்ப³ரஸாத³யோ விய ‘‘ரூபரஸா’’தி வுச்சந்தி. ஆவிஞ்ச²ந்தீதி ஆகட்³ட⁴ந்தி. வத்தா²ரம்மணாதி³ஸாமக்³கி³யந்தி வத்து²ஆரம்மணாதி³காரணஸாமக்³கி³யங். அனுக்கி²பந்தோதி அத்துக்கங்ஸனவஸேன கதி²தே ப்³ராஹ்மணஸ்ஸ அஸப்பாயபா⁴வதோ அத்தானங் அனுக்கி²பந்தோ அனுக்கங்ஸெந்தோ.

3.Taṃ vacananti ‘‘nāhaṃ taṃ brāhmaṇā’’tiādivacanaṃ. ‘‘Nāhaṃ arasarūpo, mādisā vā arasarūpā’’ti vutte brāhmaṇo thaddho bhaveyya. Tena vuttaṃ ‘‘cittamudubhāvajananattha’’nti. Ayañhi pariyāyasaddo desanāvārakāraṇesu vattatīti ettha pariyāyeti desetabbamatthaṃ avagameti bodhetīti pariyāyo, desanā. Pariyāyati aparāparaṃ parivattetīti pariyāyo, vāro. Pariyāyati attano phalaṃ pariggahetvā vattati, tassa vā kāraṇabhāvaṃ gacchatīti pariyāyo, kāraṇanti evaṃ pariyāyasaddassa desanāvārakāraṇesu pavatti veditabbā. Aññāya saṇṭhaheyyāti arahatte patiṭṭhaheyya. Katamo pana soti pariyāyāpekkho pulliṅganiddeso, katamo so pariyāyoti attho. Jātivasenāti khattiyādijātivasena. Upapattivasenāti devesu upapattivasena. Seṭṭhasammatānampīti api-saddena pageva aseṭṭhasammatānanti dasseti. Abhinandantānanti sappītikataṇhāvasena pamodamānānaṃ. Rajjantānanti balavarāgavasena rajjantānaṃ. Rūpādiparibhogena uppannataṇhāyuttasomanassavedanā rūpato nibbattitvā hadayatappanato ambarasādayo viya ‘‘rūparasā’’ti vuccanti. Āviñchantīti ākaḍḍhanti. Vatthārammaṇādisāmaggiyanti vatthuārammaṇādikāraṇasāmaggiyaṃ. Anukkhipantoti attukkaṃsanavasena kathite brāhmaṇassa asappāyabhāvato attānaṃ anukkhipanto anukkaṃsento.

ஏதஸ்மிங் பனத்தே² கரணே ஸாமிவசனந்தி ‘‘ஜஹிதா’’தி ஏதஸ்மிங் அத்தே². ததா²க³தஸ்ஸாதி கரணே ஸாமிவசனங், ததா²க³தேன ஜஹிதாதி அத்தோ². மூலந்தி ப⁴வமூலங். ‘‘தாலவத்து²வத்து²கதா’’தி வத்தப்³பே³ ‘‘ஒட்ட²முகோ²’’திஆதீ³ஸு விய மஜ்ஜே²பத³லோபங் கத்வா அகாரஞ்ச தீ³க⁴ங் கத்வா ‘‘தாலாவத்து²கதா’’தி வுத்தந்தி ஆஹ ‘‘தாலவத்து² விய நேஸங் வத்து² கதந்தி தாலாவத்து²கதா’’தி. தத்த² தாலஸ்ஸ வத்து² தாலவத்து². யதா² ஆராமஸ்ஸ வத்து²பூ⁴தபுப்³போ³ பதே³ஸோ ஆராமஸ்ஸ அபா⁴வே ‘‘ஆராமவத்தூ²’’தி வுச்சதி, ஏவங் தாலஸ்ஸ பதிட்டி²தோகாஸோ ஸமூலங் உத்³த⁴ரிதே தாலே பதே³ஸமத்தே டி²தே தாலஸ்ஸ வத்து²பூ⁴தபுப்³ப³த்தா ‘‘தாலவத்தூ²’’தி வுச்சதி. நேஸந்தி ரூபரஸாதீ³னங். கத²ங் பன தாலவத்து² விய நேஸங் வத்து² கதந்தி ஆஹ ‘‘யதா² ஹீ’’திஆதி³. ரூபாதி³பரிபோ⁴கே³ன உப்பன்னதண்ஹாயுத்தஸோமனஸ்ஸவேத³னாஸங்கா²தரூபரஸாதீ³னங் சித்தஸந்தானஸ்ஸ அதி⁴ட்டா²னபா⁴வதோ வுத்தங் ‘‘தேஸங் புப்³பே³ உப்பன்னபுப்³ப³பா⁴வேன வத்து²மத்தே சித்தஸந்தானே கதே’’தி. தத்த² புப்³பே³தி புரே, ஸராக³காலேதி வுத்தங் ஹோதி. தாலாவத்து²கதாதி வுச்சந்தீதி தாலவத்து² விய அத்தனோ வத்து²ஸ்ஸ கதத்தா ரூபரஸாத³யோ ‘‘தாலாவத்து²கதா’’தி வுச்சந்தி. ஏதேன பஹீனகிலேஸானங் புன உப்பத்தியா அபா⁴வோ த³ஸ்ஸிதோ.

Etasmiṃ panatthe karaṇe sāmivacananti ‘‘jahitā’’ti etasmiṃ atthe. Tathāgatassāti karaṇe sāmivacanaṃ, tathāgatena jahitāti attho. Mūlanti bhavamūlaṃ. ‘‘Tālavatthuvatthukatā’’ti vattabbe ‘‘oṭṭhamukho’’tiādīsu viya majjhepadalopaṃ katvā akārañca dīghaṃ katvā ‘‘tālāvatthukatā’’ti vuttanti āha ‘‘tālavatthu viya nesaṃ vatthu katanti tālāvatthukatā’’ti. Tattha tālassa vatthu tālavatthu. Yathā ārāmassa vatthubhūtapubbo padeso ārāmassa abhāve ‘‘ārāmavatthū’’ti vuccati, evaṃ tālassa patiṭṭhitokāso samūlaṃ uddharite tāle padesamatte ṭhite tālassa vatthubhūtapubbattā ‘‘tālavatthū’’ti vuccati. Nesanti rūparasādīnaṃ. Kathaṃ pana tālavatthu viya nesaṃ vatthu katanti āha ‘‘yathā hī’’tiādi. Rūpādiparibhogena uppannataṇhāyuttasomanassavedanāsaṅkhātarūparasādīnaṃ cittasantānassa adhiṭṭhānabhāvato vuttaṃ ‘‘tesaṃ pubbe uppannapubbabhāvena vatthumatte cittasantāne kate’’ti. Tattha pubbeti pure, sarāgakāleti vuttaṃ hoti. Tālāvatthukatāti vuccantīti tālavatthu viya attano vatthussa katattā rūparasādayo ‘‘tālāvatthukatā’’ti vuccanti. Etena pahīnakilesānaṃ puna uppattiyā abhāvo dassito.

அவிருள்ஹித⁴ம்மத்தாதி அவிருள்ஹிஸபா⁴வதாய. மத்த²கச்சி²ன்னோ தாலோ பத்தப²லாதீ³னங் அவத்து²பூ⁴தோ தாலாவத்தூ²தி ஆஹ ‘‘மத்த²கச்சி²ன்னதாலோ விய கதா’’தி. ஏதேன ‘‘தாலாவத்து² விய கதாதி தாலாவத்து²கதா’’தி அயங் விக்³க³ஹோ த³ஸ்ஸிதோ. எத்த² பன அவத்து²பூ⁴தோ தாலோ விய கதாதி அவத்து²தாலாகதாதி வத்தப்³பே³ விஸேஸனஸ்ஸ பத³ஸ்ஸ பரனிபாதங் கத்வா ‘‘தாலாவத்து²கதா’’தி வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். இமினா பனத்தே²ன இத³ங் த³ஸ்ஸேதி – ரூபரஸாதி³வசனேன விபாகத⁴ம்மத⁴ம்மா ஹுத்வா புப்³பே³ உப்பன்னா குஸலாகுஸலத⁴ம்மா க³ஹிதா, தே உப்பன்னாபி மத்த²கஸதி³ஸானங் தண்ஹாவிஜ்ஜானங் மக்³க³ஸத்தே²ன சி²ன்னத்தா ஆயதிங் தாலபத்தஸதி³ஸே விபாகக்க²ந்தே⁴ நிப்³ப³த்தேதுங் அஸமத்தா² ஜாதா, தஸ்மா தாலாவத்து² விய கதாதி தாலாவத்து²கதா ரூபரஸாத³யோதி. இமஸ்மிஞ்ஹி அத்தே² ‘‘அபி⁴னந்த³ந்தான’’ந்தி இமினா பதே³ன குஸலஸோமனஸ்ஸம்பி ஸங்க³ஹிதந்தி வத³ந்தி.

Aviruḷhidhammattāti aviruḷhisabhāvatāya. Matthakacchinno tālo pattaphalādīnaṃ avatthubhūto tālāvatthūti āha ‘‘matthakacchinnatālo viya katā’’ti. Etena ‘‘tālāvatthu viya katāti tālāvatthukatā’’ti ayaṃ viggaho dassito. Ettha pana avatthubhūto tālo viya katāti avatthutālākatāti vattabbe visesanassa padassa paranipātaṃ katvā ‘‘tālāvatthukatā’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Iminā panatthena idaṃ dasseti – rūparasādivacanena vipākadhammadhammā hutvā pubbe uppannā kusalākusaladhammā gahitā, te uppannāpi matthakasadisānaṃ taṇhāvijjānaṃ maggasatthena chinnattā āyatiṃ tālapattasadise vipākakkhandhe nibbattetuṃ asamatthā jātā, tasmā tālāvatthu viya katāti tālāvatthukatā rūparasādayoti. Imasmiñhi atthe ‘‘abhinandantāna’’nti iminā padena kusalasomanassampi saṅgahitanti vadanti.

அனபா⁴வங்கதாதி எத்த² அனு-ஸத்³தோ³ பச்சா²-ஸத்³தே³ன ஸமானத்தோ²தி ஆஹ ‘‘யதா² நேஸங் பச்சா²பா⁴வோ ந ஹோதீ’’திஆதி³. அனுஅபா⁴வங் க³தாதி பச்சா² அனுப்பத்தித⁴ம்மதாவஸேன அபா⁴வங் க³தா வினாஸமுபக³தா, பஹீனாதி அத்தோ². ‘‘இமா அனச்ச²ரியா கா³தா²யோ படிப⁴ங்ஸூ’’தி (மஹாவ॰ 7, 8) எத்த² அனச்ச²ரியஸத்³த³ங் உதா³ஹரணவஸேன த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘யதா² அனுஅச்ச²ரியா அனச்ச²ரியா’’தி. தத்த² அனுஅச்ச²ரியாதி ஸவனகாலே உபரூபரி விம்ஹயகராதி அத்தோ².

Anabhāvaṃkatāti ettha anu-saddo pacchā-saddena samānatthoti āha ‘‘yathā nesaṃ pacchābhāvo na hotī’’tiādi. Anuabhāvaṃ gatāti pacchā anuppattidhammatāvasena abhāvaṃ gatā vināsamupagatā, pahīnāti attho. ‘‘Imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsū’’ti (mahāva. 7, 8) ettha anacchariyasaddaṃ udāharaṇavasena dassento āha ‘‘yathā anuacchariyā anacchariyā’’ti. Tattha anuacchariyāti savanakāle uparūpari vimhayakarāti attho.

யஞ்ச கோ² த்வங் வதே³ஸி, ஸோ பரியாயோ ந ஹோதீதி யங் வந்த³னாதி³ஸாமக்³கி³ரஸாபா⁴வஸங்கா²தங் காரணங் அரஸரூபதாய வதே³ஸி, தங் காரணங் ந ஹோதி, ந விஜ்ஜதீதி அத்தோ². நனு ச ப்³ராஹ்மணோ யங் வந்த³னாதி³ஸாமக்³கி³ரஸாபா⁴வஸங்கா²தங் பரியாயங் ஸந்தா⁴ய ‘‘அரஸரூபோ ப⁴வங் கோ³தமோ’’தி ஆஹ, ஸோ பரியாயோ நத்தீ²தி வுத்தே வந்த³னாதீ³னி ப⁴க³வா கரோதீதி ஆபஜ்ஜதீதி இமங் அனிட்ட²ப்பஸங்க³ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘கஸ்மா பன ப⁴க³வா ஏவமாஹா’’திஆதி³.

Yañca kho tvaṃ vadesi, so pariyāyo na hotīti yaṃ vandanādisāmaggirasābhāvasaṅkhātaṃ kāraṇaṃ arasarūpatāya vadesi, taṃ kāraṇaṃ na hoti, na vijjatīti attho. Nanu ca brāhmaṇo yaṃ vandanādisāmaggirasābhāvasaṅkhātaṃ pariyāyaṃ sandhāya ‘‘arasarūpo bhavaṃ gotamo’’ti āha, so pariyāyo natthīti vutte vandanādīni bhagavā karotīti āpajjatīti imaṃ aniṭṭhappasaṅgaṃ dassento āha ‘‘kasmā pana bhagavā evamāhā’’tiādi.

4. ஸப்³ப³பரியாயேஸூதி ஸப்³ப³வாரேஸு. ஸந்தா⁴ய பா⁴ஸிதமத்தந்தி யங் ஸந்தா⁴ய ப்³ராஹ்மணோ ‘‘நிப்³போ⁴கோ³ ப⁴வங் கோ³தமோ’’திஆதி³மாஹ, ப⁴க³வா ச யங் ஸந்தா⁴ய நிப்³போ⁴க³தாதி³ங் அத்தனி அனுஜானாதி, தங் ஸந்தா⁴ய பா⁴ஸிதமத்தங் . ச²ந்த³ராக³பரிபோ⁴கோ³தி ச²ந்த³ராக³வஸேன பரிபோ⁴கோ³. அபரங் பரியாயந்தி அஞ்ஞங் காரணங்.

4.Sabbapariyāyesūti sabbavāresu. Sandhāya bhāsitamattanti yaṃ sandhāya brāhmaṇo ‘‘nibbhogo bhavaṃ gotamo’’tiādimāha, bhagavā ca yaṃ sandhāya nibbhogatādiṃ attani anujānāti, taṃ sandhāya bhāsitamattaṃ . Chandarāgaparibhogoti chandarāgavasena paribhogo. Aparaṃ pariyāyanti aññaṃ kāraṇaṃ.

5. குலஸமுதா³சாரகம்மந்தி குலாசாரஸங்கா²தங் கம்மங், குலசாரித்தந்தி வுத்தங் ஹோதி. அகிரியந்தி அகரணபா⁴வங். து³ட்டு² சரிதங் து³ச்சரிதங், காயத்³வாரே பா³ஹுல்லவுத்திதோ காயதோ பவத்தங் து³ச்சரிதந்தி காயது³ச்சரிதங். தங் ஸரூபதோ த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘தத்த² சா’’திஆதி³மாஹ. பாணாதிபாதஅதி³ன்னாதா³னமிச்சா²சாரசேதனா வேதி³தப்³பா³தி எத்த² (இதிவு॰ அட்ட²॰ 74) பாணோதி பரமத்த²தோ ஜீவிதிந்த்³ரியங், வோஹாரதோ ஸத்தோ. ஜீவிதிந்த்³ரியஞ்செத்த² ரூபாரூபவஸேன வேதி³தப்³ப³ங். ரூபஜீவிதிந்த்³ரியே ஹி விகோபிதே இதரம்பி தங்ஸம்ப³ந்த⁴தாய வினஸ்ஸதி. ஸத்தோதி ச க²ந்த⁴ஸந்தானோ க³ஹேதப்³போ³. தத்த² ஹி ஸத்தபஞ்ஞத்தி. ஸரஸேனேவ பதனஸபா⁴வஸ்ஸ அந்தரா ஏவ அதீவ பாதனங் அதிபாதோ, ஸணிகங் பதிதுங் அத³த்வா ஸீக⁴ங் பாதனந்தி அத்தோ². அதிக்கம்ம வா ஸத்தா²தீ³ஹி அபி⁴ப⁴வித்வா பாதனங் அதிபாதோ, பாணஸ்ஸ அதிபாதோ பாணாதிபாதோ, பாணவதோ⁴ பாணகா⁴தோதி வுத்தங் ஹோதி. அத்த²தோ பன பாணே பாணஸஞ்ஞினோ பரஸ்ஸ ஜீவிதிந்த்³ரியுபச்சே²த³கபயோக³ஸமுட்டா²பிகா காயவசீத்³வாரானமஞ்ஞதரப்பவத்தா வத⁴கசேதனா. யாய ஹி சேதனாய வத்தமானஸ்ஸ ஜீவிதிந்த்³ரியஸ்ஸ நிஸ்ஸயபூ⁴தேஸு மஹாபூ⁴தேஸு உபக்கமகரணஹேதுகமஹாபூ⁴தபச்சயா உப்பஜ்ஜனகமஹாபூ⁴தா நுப்பஜ்ஜிஸ்ஸந்தி, ஸா தாதி³ஸப்பயோக³ஸமுட்டா²பிகா சேதனா பாணாதிபாதோ. லத்³து⁴பக்கமானி ஹி பூ⁴தானி இதரபூ⁴தானி விய ந விஸதா³னீதி ஸமானஜாதியானங் காரணானி ந ஹொந்தி.

5.Kulasamudācārakammanti kulācārasaṅkhātaṃ kammaṃ, kulacārittanti vuttaṃ hoti. Akiriyanti akaraṇabhāvaṃ. Duṭṭhu caritaṃ duccaritaṃ, kāyadvāre bāhullavuttito kāyato pavattaṃ duccaritanti kāyaduccaritaṃ. Taṃ sarūpato dassento ‘‘tattha cā’’tiādimāha. Pāṇātipātaadinnādānamicchācāracetanāveditabbāti ettha (itivu. aṭṭha. 74) pāṇoti paramatthato jīvitindriyaṃ, vohārato satto. Jīvitindriyañcettha rūpārūpavasena veditabbaṃ. Rūpajīvitindriye hi vikopite itarampi taṃsambandhatāya vinassati. Sattoti ca khandhasantāno gahetabbo. Tattha hi sattapaññatti. Saraseneva patanasabhāvassa antarā eva atīva pātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghaṃ pātananti attho. Atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto, pāṇassa atipāto pāṇātipāto, pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti. Atthato pana pāṇe pāṇasaññino parassa jīvitindriyupacchedakapayogasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānamaññatarappavattā vadhakacetanā. Yāya hi cetanāya vattamānassa jīvitindriyassa nissayabhūtesu mahābhūtesu upakkamakaraṇahetukamahābhūtapaccayā uppajjanakamahābhūtā nuppajjissanti, sā tādisappayogasamuṭṭhāpikā cetanā pāṇātipāto. Laddhupakkamāni hi bhūtāni itarabhūtāni viya na visadānīti samānajātiyānaṃ kāraṇāni na honti.

எத்தா²ஹ – க²ணே க²ணே நிருஜ்ஜ²னஸபா⁴வேஸு ஸங்கா²ரேஸு கோ ஹந்தா, கோ வா ஹஞ்ஞதி, யதி³ சித்தசேதஸிகஸந்தானோ, ஸோ அரூபதாய ந சே²த³னபே⁴த³னாதி³வஸேன விகோபனஸமத்தோ², நபி விகோபனீயோ. அத² ரூபஸந்தானோ, ஸோ அசேதனதாய கட்ட²கலிங்க³ரூபமோதி ந தத்த² சே²த³னாதி³னா பாணாதிபாதோ லப்³ப⁴தி யதா² மதஸரீரே. பயோகோ³பி பாணாதிபாதஸ்ஸ பஹரணப்பஹாராதி³ அதீதேஸு வா ஸங்கா²ரேஸு ப⁴வெய்ய அனாக³தேஸு வா பச்சுப்பன்னேஸு வா, தத்த² ந தாவ அதீதானாக³தேஸு ஸம்ப⁴வதி தேஸங் அபா⁴வதோ, பச்சுப்பன்னேஸு ச ஸங்கா²ரானங் க²ணிகத்தா ஸரஸேனேவ நிருஜ்ஜ²னஸபா⁴வதாய வினாஸாபி⁴முகே²ஸு நிப்பயோஜனோ பயோகோ³ ஸியா, வினாஸஸ்ஸ ச காரணரஹிதத்தா ந பஹரணப்பஹாராதி³ப்பயோக³ஹேதுகங் மரணங், நிரீஹகதாய ச ஸங்கா²ரானங் கஸ்ஸ ஸோ பயோகோ³, க²ணிகத்தா வதா⁴தி⁴ப்பாயஸமகாலபி⁴ஜ்ஜனதோ கஸ்ஸ கிரியா, பரியோஸானகாலானவட்டா²னதோ கஸ்ஸ வா பாணாதிபாதகம்மப³த்³தோ⁴தி?

Etthāha – khaṇe khaṇe nirujjhanasabhāvesu saṅkhāresu ko hantā, ko vā haññati, yadi cittacetasikasantāno, so arūpatāya na chedanabhedanādivasena vikopanasamattho, napi vikopanīyo. Atha rūpasantāno, so acetanatāya kaṭṭhakaliṅgarūpamoti na tattha chedanādinā pāṇātipāto labbhati yathā matasarīre. Payogopi pāṇātipātassa paharaṇappahārādi atītesu vā saṅkhāresu bhaveyya anāgatesu vā paccuppannesu vā, tattha na tāva atītānāgatesu sambhavati tesaṃ abhāvato, paccuppannesu ca saṅkhārānaṃ khaṇikattā saraseneva nirujjhanasabhāvatāya vināsābhimukhesu nippayojano payogo siyā, vināsassa ca kāraṇarahitattā na paharaṇappahārādippayogahetukaṃ maraṇaṃ, nirīhakatāya ca saṅkhārānaṃ kassa so payogo, khaṇikattā vadhādhippāyasamakālabhijjanato kassa kiriyā, pariyosānakālānavaṭṭhānato kassa vā pāṇātipātakammabaddhoti?

வுச்சதே – யதா²வுத்தவத⁴கசேதனாஸஹிதோ ஸங்கா²ரானங் புஞ்ஜோ ஸத்தஸங்கா²தோ ஹந்தா. தேன பவத்திதவத⁴ப்பயோக³னிமித்தங் அபக³துஸ்மாவிஞ்ஞாணஜீவிதிந்த்³ரியோ மதவோஹாரப்பவத்தினிப³ந்த⁴னோ யதா²வுத்தவத⁴ப்பயோக³கரணே உப்பஜ்ஜனாரஹோ ரூபாரூபத⁴ம்மஸமூஹோ ஹஞ்ஞதி, கேவலோ வா சித்தசேதஸிகஸந்தானோ. வத⁴ப்பயோகா³விஸயபா⁴வேபி தஸ்ஸ பஞ்சவோகாரப⁴வே ரூபஸந்தானாதீ⁴னவுத்திதாய ரூபஸந்தானே பரேன பயோஜிதஜீவிதிந்த்³ரியுபச்சே²த³கபயோக³வஸேன தன்னிப்³ப³த்திவினிப³ந்த⁴கவிஸதி³ஸரூபுப்பத்தியா விஹதே விச்சே²தோ³ ஹோதீதி ந பாணாதிபாதஸ்ஸ அஸம்ப⁴வோ, நபி அஹேதுகோ பாணாதிபாதோ, ந ச பயோகோ³ நிப்பயோஜனோ. பச்சுப்பன்னேஸு ஸங்கா²ரேஸு கதபயோக³வஸேன தத³னந்தரங் உப்பஜ்ஜனாரஹஸ்ஸ ஸங்கா²ரகலாபஸ்ஸ ததா² அனுப்பத்திதோ க²ணிகானங் ஸங்கா²ரானங் க²ணிகமரணஸ்ஸ இத⁴ மரணபா⁴வேன அனதி⁴ப்பேதத்தா ஸந்ததிமரணஸ்ஸ ச யதா²வுத்தனயேன ஸஹேதுகபா⁴வதோ ந அஹேதுகங் மரணங், ந ச கத்துரஹிதோ பாணாதிபாதபயோகோ³ நிரீஹகேஸுபி ஸங்கா²ரேஸு ஸன்னிஹிததாமத்தேன உபகாரகேஸு அத்தனோ அத்தனோ அனுரூபப²லுப்பாத³னியதேஸு காரணேஸு கத்துவோஹாரஸித்³தி⁴தோ யதா² ‘‘பதீ³போ பகாஸேதி, நிஸாகரோவ சந்தி³மா’’தி. ந ச கேவலஸ்ஸ வதா⁴தி⁴ப்பாயஸஹபு⁴னோ சித்தசேதஸிககலாபஸ்ஸ பாணாதிபாதோ இச்சி²தப்³போ³ ஸந்தானவஸேன அவட்டி²தஸ்ஸேவ படிஜானநதோ. ஸந்தானவஸேன வத்தமானானஞ்ச பதீ³பாதீ³னங் அத்த²கிரியா தி³ஸ்ஸதீதி அத்தே²வ பாணாதிபாதேன கம்மப³த்³தோ⁴. அயஞ்ச விசாரோ அதி³ன்னாதா³னாதீ³ஸுபி யதா²ஸம்ப⁴வங் விபா⁴வேதப்³போ³.

Vuccate – yathāvuttavadhakacetanāsahito saṅkhārānaṃ puñjo sattasaṅkhāto hantā. Tena pavattitavadhappayoganimittaṃ apagatusmāviññāṇajīvitindriyo matavohārappavattinibandhano yathāvuttavadhappayogakaraṇe uppajjanāraho rūpārūpadhammasamūho haññati, kevalo vā cittacetasikasantāno. Vadhappayogāvisayabhāvepi tassa pañcavokārabhave rūpasantānādhīnavuttitāya rūpasantāne parena payojitajīvitindriyupacchedakapayogavasena tannibbattivinibandhakavisadisarūpuppattiyā vihate vicchedo hotīti na pāṇātipātassa asambhavo, napi ahetuko pāṇātipāto, na ca payogo nippayojano. Paccuppannesu saṅkhāresu katapayogavasena tadanantaraṃ uppajjanārahassa saṅkhārakalāpassa tathā anuppattito khaṇikānaṃ saṅkhārānaṃ khaṇikamaraṇassa idha maraṇabhāvena anadhippetattā santatimaraṇassa ca yathāvuttanayena sahetukabhāvato na ahetukaṃ maraṇaṃ, na ca katturahito pāṇātipātapayogo nirīhakesupi saṅkhāresu sannihitatāmattena upakārakesu attano attano anurūpaphaluppādaniyatesu kāraṇesu kattuvohārasiddhito yathā ‘‘padīpo pakāseti, nisākarova candimā’’ti. Na ca kevalassa vadhādhippāyasahabhuno cittacetasikakalāpassa pāṇātipāto icchitabbo santānavasena avaṭṭhitasseva paṭijānanato. Santānavasena vattamānānañca padīpādīnaṃ atthakiriyā dissatīti attheva pāṇātipātena kammabaddho. Ayañca vicāro adinnādānādīsupi yathāsambhavaṃ vibhāvetabbo.

ஸோ (ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.89; த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ அகுஸலகம்மபத²கதா²) ச பாணாதிபாதோ கு³ணவிரஹிதேஸு திரச்சா²னக³தாதீ³ஸு பாணேஸு கு²த்³த³கே பாணே அப்பஸாவஜ்ஜோ, மஹந்தே மஹாஸாவஜ்ஜோ. கஸ்மா? பயோக³மஹந்ததாய, பயோக³ஸமத்தேபி வத்து²மஹந்ததாய. கு³ணவந்தேஸு மனுஸ்ஸாதீ³ஸு அப்பகு³ணே பாணே அப்பஸாவஜ்ஜோ, மஹாகு³ணே மஹாஸாவஜ்ஜோ. ஸரீரகு³ணானங் பன ஸமபா⁴வே ஸதிபி கிலேஸானங் உபக்கமானஞ்ச முது³தாய அப்பஸாவஜ்ஜோ, திப்³ப³தாய மஹாஸாவஜ்ஜோதி வேதி³தப்³போ³.

So (ma. ni. aṭṭha. 1.89; dha. sa. aṭṭha. akusalakammapathakathā) ca pāṇātipāto guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahante mahāsāvajjo. Kasmā? Payogamahantatāya, payogasamattepi vatthumahantatāya. Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe pāṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo. Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve satipi kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo.

காயவாசாஹி ந தி³ன்னந்தி அதி³ன்னங், பரஸந்தகங், தஸ்ஸ ஆதா³னங் அதி³ன்னாதா³னங். பரஸ்ஸஹரணங் தெ²ய்யங், சோரிகாதி வுத்தங் ஹோதி. அத்த²தோ பன பரபரிக்³க³ஹே பரபரிக்³க³ஹிதஸஞ்ஞினோ ததா³தா³யகஉபக்கமஸமுட்டா²பிகா காயவசீத்³வாரானமஞ்ஞதரத்³வாரப்பவத்தா தெ²ய்யசேதனா. தங் ஹீனே பரஸந்தகே அப்பஸாவஜ்ஜங், பணீதே மஹாஸாவஜ்ஜங். கஸ்மா? வத்து²பணீததாய. வத்து²ஸமத்தே ஸதி கு³ணாதி⁴கானங் ஸந்தகே வத்து²ஸ்மிங் மஹாஸாவஜ்ஜங், தங்தங்கு³ணாதி⁴கங் உபாதா³ய ததோ ததோ ஹீனகு³ணஸ்ஸ ஸந்தகே வத்து²ஸ்மிங் அப்பஸாவஜ்ஜங்.

Kāyavācāhi na dinnanti adinnaṃ, parasantakaṃ, tassa ādānaṃ adinnādānaṃ. Parassaharaṇaṃ theyyaṃ, corikāti vuttaṃ hoti. Atthato pana parapariggahe parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānamaññataradvārappavattā theyyacetanā. Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ. Kasmā? Vatthupaṇītatāya. Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ, taṃtaṃguṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ.

மிச்சா² சரணங் மிச்சா²சாரோ, மேது²னஸமாசாரேஸு ஏகந்தனிந்தி³தோ லாமகாசாரோ. ஸோ பன லக்க²ணதோ அஸத்³த⁴ம்மாதி⁴ப்பாயேன காயத்³வாரப்பவத்தா அக³மனீயட்டா²னவீதிக்கமசேதனா. ஸோ பனேஸ மிச்சா²சாரோ ஸீலாதி³கு³ணவிரஹிதே அக³மனீயட்டா²னே அப்பஸாவஜ்ஜோ, ஸீலாதி³கு³ணஸம்பன்னே மஹாஸாவஜ்ஜோ. தஸ்ஸ சத்தாரோ ஸம்பா⁴ரா – அக³மனீயவத்து², தஸ்மிங் ஸேவனசித்தங், ஸேவனபயோகோ³, மக்³கே³னமக்³க³ப்படிபத்திஅதி⁴வாஸனந்தி. ஏகோ பயோகோ³ ஸாஹத்தி²கோ ஏவ.

Micchā caraṇaṃ micchācāro, methunasamācāresu ekantanindito lāmakācāro. So pana lakkhaṇato asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā. So panesa micchācāro sīlādiguṇavirahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā – agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanapayogo, maggenamaggappaṭipattiadhivāsananti. Eko payogo sāhatthiko eva.

வசீத்³வாரே பா³ஹுல்லவுத்திதோ வாசதோ பவத்தங் து³ச்சரிதந்தி வசீது³ச்சரிதங். தங் ஸரூபதோ த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘முஸாவாத³பிஸுணவாசாப²ருஸவாசாஸம்ப²ப்பலாபசேதனா வேதி³தப்³பா³’’தி. தத்த² முஸாதி அபூ⁴தங் அதச்ச²ங் வத்து². முஸா வதீ³யதி வுச்சதி ஏதாயாதி முஸாவாதோ³, அதத²ங் வத்து²ங் தத²தோ பரங் விஞ்ஞாபேதுகாமஸ்ஸ ததா²விஞ்ஞத்திஸமுட்டா²பிகா சேதனா. ஸோ யமத்த²ங் ப⁴ஞ்ஜதி, தஸ்ஸ அப்பதாய அப்பஸாவஜ்ஜோ, மஹந்ததாய மஹாஸாவஜ்ஜோ. அபிச க³ஹட்டா²னங் அத்தனோ ஸந்தகங் அதா³துகாமதாய நத்தீ²தி ஆதி³னயப்பவத்தோ அப்பஸாவஜ்ஜோ, ஸக்கி²னா ஹுத்வா அத்த²ப⁴ஞ்ஜனத்த²ங் வுத்தோ மஹாஸாவஜ்ஜோ. பப்³ப³ஜிதானங் அப்பகம்பி தேலங் வா ஸப்பிங் வா லபி⁴த்வா ஹஸாதி⁴ப்பாயேன ‘‘அஜ்ஜ கா³மே தேலங் நதீ³ மஞ்ஞே ஸந்த³தீ’’தி பூரணகதா²னயேன பவத்தோ அப்பஸாவஜ்ஜோ, அதி³ட்ட²ங்யேவ பன தி³ட்ட²ந்திஆதி³னா நயேன வத³ந்தானங் மஹாஸாவஜ்ஜோ. தஸ்ஸ சத்தாரோ ஸம்பா⁴ரா ஹொந்தி – அதத²ங் வத்து², விஸங்வாத³னசித்தங், தஜ்ஜோ வாயாமோ, பரஸ்ஸ தத³த்த²விஞ்ஞாபனந்தி. ஏகோ பயோகோ³ ஸாஹத்தி²கோவ. ஸோ காயேன வா காயபடிப³த்³தே⁴ன வா வாசாய வா பரவிஸங்வாத³ககிரியாகரணே த³ட்ட²ப்³போ³. தாய சே கிரியாய பரோ தமத்த²ங் ஜானாதி, அயங் கிரியாஸமுட்டா²பிகசேதனாக்க²ணேயேவ முஸாவாத³கம்முனா ப³ஜ்ஜ²தி. யஸ்மா பன யதா² காயகாயபடிப³த்³த⁴வாசாஹி பரங் விஸங்வாதே³தி, ததா² ‘‘இத³மஸ்ஸ ப⁴ணாஹீ’’தி ஆணாபெந்தோபி, பண்ணங் லிகி²த்வா புரதோ நிஸ்ஸஜ்ஜந்தோபி, ‘‘அயங் அத்தோ² ஏவங் வேதி³தப்³போ³’’தி குட்டாதீ³ஸு லிகி²த்வா ட²பெந்தோபி, தஸ்மா எத்த² ஆணத்திகனிஸ்ஸக்³கி³யதா²வராபி பயோகா³ யுஜ்ஜந்தி. அட்ட²கதா²ஸு பன அனாக³தத்தா வீமங்ஸித்வா க³ஹேதப்³பா³.

Vacīdvāre bāhullavuttito vācato pavattaṃ duccaritanti vacīduccaritaṃ. Taṃ sarūpato dassento āha ‘‘musāvādapisuṇavācāpharusavācāsamphappalāpacetanā veditabbā’’ti. Tattha musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. Musā vadīyati vuccati etāyāti musāvādo, atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā. So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo. Apica gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthīti ādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo. Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana diṭṭhantiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā honti – atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthaviññāpananti. Eko payogo sāhatthikova. So kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā vācāya vā paravisaṃvādakakiriyākaraṇe daṭṭhabbo. Tāya ce kiriyāya paro tamatthaṃ jānāti, ayaṃ kiriyāsamuṭṭhāpikacetanākkhaṇeyeva musāvādakammunā bajjhati. Yasmā pana yathā kāyakāyapaṭibaddhavācāhi paraṃ visaṃvādeti, tathā ‘‘idamassa bhaṇāhī’’ti āṇāpentopi, paṇṇaṃ likhitvā purato nissajjantopi, ‘‘ayaṃ attho evaṃ veditabbo’’ti kuṭṭādīsu likhitvā ṭhapentopi, tasmā ettha āṇattikanissaggiyathāvarāpi payogā yujjanti. Aṭṭhakathāsu pana anāgatattā vīmaṃsitvā gahetabbā.

பிஸதீதி பிஸுணா, ஸமக்³கே³ ஸத்தே அவயவபூ⁴தே வக்³கே³ பி⁴ன்னே கரோதீதி அத்தோ². நிருத்தினயேன வா பியஸுஞ்ஞகரணதோ பிஸுணா. யாய ஹி வாசாய யஸ்ஸ தங் வாசங் பா⁴ஸதி, தஸ்ஸ ஹத³யே அத்தனோ பியபா⁴வங், பரஸ்ஸ ச பியஸுஞ்ஞபா⁴வங் கரோதி, ஸா பிஸுணவாசா. லக்க²ணதோ பன ஸங்கிலிட்ட²சித்தஸ்ஸ பரேஸங் வா பே⁴தா³ய அத்தனோ பியகம்யதாய வா காயவசீபயோக³ஸமுட்டா²பிகா சேதனா பிஸுணவாசா பிஸுணங் வத³தி ஏதாயாதி கத்வா. ஸா யஸ்ஸ பே⁴த³ங் கரோதி, தஸ்ஸ அப்பகு³ணதாய அப்பஸாவஜ்ஜா, மஹாகு³ணதாய மஹாஸாவஜ்ஜா. தஸ்ஸா சத்தாரோ ஸம்பா⁴ரா – பி⁴ந்தி³தப்³போ³ பரோ, ‘‘இதி இமே நானா ப⁴விஸ்ஸந்தி வினா ப⁴விஸ்ஸந்தீ’’தி பே⁴த³புரெக்கா²ரதா வா ‘‘இதி அஹங் பியோ ப⁴விஸ்ஸாமி விஸ்ஸாஸிகோ’’தி பியகம்யதா வா, தஜ்ஜோ வாயாமோ, தஸ்ஸ தத³த்த²விஜானநந்தி. பரே பன அபி⁴ன்னே கம்மபத²பே⁴தோ³ நத்தி², பி⁴ன்னே ஏவ ஹோதி.

Pisatīti pisuṇā, samagge satte avayavabhūte vagge bhinne karotīti attho. Niruttinayena vā piyasuññakaraṇato pisuṇā. Yāya hi vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ, parassa ca piyasuññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇavācā. Lakkhaṇato pana saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇavācā pisuṇaṃ vadati etāyāti katvā. Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā cattāro sambhārā – bhinditabbo paro, ‘‘iti ime nānā bhavissanti vinā bhavissantī’’ti bhedapurekkhāratā vā ‘‘iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsiko’’ti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti. Pare pana abhinne kammapathabhedo natthi, bhinne eva hoti.

ப²ருஸயதீதி ப²ருஸா, வாசா. யாய ஹி வாசாய அத்தானம்பி பரம்பி ப²ருஸங் ஸினேஹாபா⁴வேன லூக²ங் கரோதி, ஸா ப²ருஸவாசா. அத² வா ஸயம்பி ப²ருஸா தோ³மனஸ்ஸஸமுட்டி²தத்தா ஸபா⁴வேனபி கக்கஸா நேவ கண்ணஸுகா² ந ஹத³யஸுகா²தி ப²ருஸவாசா. எத்த² பன பரேஸங் மம்மச்சே²த³னவஸேன பவத்தியா ஏகந்தனிட்டு²ரதாய ஸபா⁴வேன காரணவோஹாரேன ச வாசாய ப²ருஸஸத்³த³ப்பவத்தி த³ட்ட²ப்³பா³. தங் ப²ருஸங் வத³தி ஏதாயாதி ப²ருஸவாசா, பரஸ்ஸ மம்மச்சே²த³ககாயவசீபயோக³ஸமுட்டா²பிகா ஏகந்தப²ருஸா சேதனா. தஸ்ஸா ஆவிபா⁴வத்த²மித³ங் வத்து² – ஏகோ கிர தா³ரகோ மாது வசனங் அனாதி³யித்வா அரஞ்ஞங் க³ச்ச²தி, தங் மாதா நிவத்தேதுங் அஸக்கொந்தீ ‘‘சண்டா³ தங் மஹிங்ஸீ அனுப³ந்த⁴தூ’’தி அக்கோஸி. அத²ஸ்ஸ ததே²வ அரஞ்ஞே மஹிங்ஸீ உட்டா²ஸி. தா³ரகோ ‘‘யங் மம மாதா முகே²ன கதே²ஸி, தங் மா ஹோது. யங் சித்தேன சிந்தேஸி, தங் ஹோதூ’’தி ஸச்சகிரியமகாஸி. மஹிங்ஸீ தத்தே²வ ப³த்³தா⁴ விய அட்டா²ஸி . ஏவங் மம்மச்சே²த³கோபி பயோகோ³ சித்தஸண்ஹதாய ப²ருஸவாசா ந ஹோதி. மாதாபிதரோ ஹி கதா³சி புத்தகே ஏவம்பி வத³ந்தி ‘‘சோரா வோ க²ண்டா³க²ண்டி³கங் கரொந்தூ’’தி, உப்பலபத்தம்பி ச நேஸங் உபரி பதந்தங் ந இச்ச²ந்தி. ஆசரியுபஜ்ஜா²யா ச கதா³சி நிஸ்ஸிதகே ஏவங் வத³ந்தி ‘‘கிங் இமே அஹிரிகா அனொத்தப்பினோ சரந்தி, நித்³த⁴மத² நே’’தி. அத² ச நேஸங் ஆக³மாதி⁴க³மஸம்பத்திங் இச்ச²ந்தி, யதா² சித்தஸண்ஹதாய ப²ருஸவாசா ந ஹோதி, ஏவங் வசனஸண்ஹதாய அப²ருஸவாசாபி ந ஹோதி. ந ஹி மாராபேதுகாமஸ்ஸ ‘‘இமங் ஸுக²ங் ஸயாபேதா²’’தி வசனங் அப²ருஸவாசா ஹோதி, சித்தப²ருஸதாய பன ஏஸா ப²ருஸவாசாவ. ஸா யங் ஸந்தா⁴ய பவத்திதா, தஸ்ஸ அப்பகு³ணதாய அப்பஸாவஜ்ஜா, மஹாகு³ணதாய மஹாஸாவஜ்ஜா. தஸ்ஸா தயோ ஸம்பா⁴ரா – அக்கோஸிதப்³போ³ பரோ, குபிதசித்தங், அக்கோஸனாதி.

Pharusayatīti pharusā, vācā. Yāya hi vācāya attānampi parampi pharusaṃ sinehābhāvena lūkhaṃ karoti, sā pharusavācā. Atha vā sayampi pharusā domanassasamuṭṭhitattā sabhāvenapi kakkasā neva kaṇṇasukhā na hadayasukhāti pharusavācā. Ettha pana paresaṃ mammacchedanavasena pavattiyā ekantaniṭṭhuratāya sabhāvena kāraṇavohārena ca vācāya pharusasaddappavatti daṭṭhabbā. Taṃ pharusaṃ vadati etāyāti pharusavācā, parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusā cetanā. Tassā āvibhāvatthamidaṃ vatthu – eko kira dārako mātu vacanaṃ anādiyitvā araññaṃ gacchati, taṃ mātā nivattetuṃ asakkontī ‘‘caṇḍā taṃ mahiṃsī anubandhatū’’ti akkosi. Athassa tatheva araññe mahiṃsī uṭṭhāsi. Dārako ‘‘yaṃ mama mātā mukhena kathesi, taṃ mā hotu. Yaṃ cittena cintesi, taṃ hotū’’ti saccakiriyamakāsi. Mahiṃsī tattheva baddhā viya aṭṭhāsi . Evaṃ mammacchedakopi payogo cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti. Mātāpitaro hi kadāci puttake evampi vadanti ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti, uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti. Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino caranti, niddhamatha ne’’ti. Atha ca nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti, yathā cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusavācāpi na hoti. Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusavācā hoti, cittapharusatāya pana esā pharusavācāva. Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā tayo sambhārā – akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.

ஸங் ஸுக²ங் ஹிதஞ்ச ப²லதி விஸரதி வினாஸேதீதி ஸம்ப²ங், அத்தனோ பரேஸஞ்ச அனுபகாரகங் யங் கிஞ்சி, ஸம்ப²ங் பலபதி ஏதாயாதி ஸம்ப²ப்பலாபோ, அனத்த²விஞ்ஞாபிககாயவசீபயோக³ஸமஉட்டா²பிகா அகுஸலசேதனா. ஸோ ஆஸேவனமந்த³தாய அப்பஸாவஜ்ஜோ, ஆஸேவனமஹந்ததாய மஹாஸாவஜ்ஜோ. தஸ்ஸ த்³வே ஸம்பா⁴ரா – பா⁴ரதயுத்³த⁴ஸீதாஹரணாதி³னிரத்த²ககதா²புரெக்கா²ரதா, ததா²ரூபீகதா²கத²னஞ்ச. பரே பன தங் கத²ங் அக³ண்ஹந்தே கம்மபத²பே⁴தோ³ நத்தி², பரேன பன ஸம்ப²ப்பலாபே க³ஹிதேயேவ ஹோதி.

Saṃ sukhaṃ hitañca phalati visarati vināsetīti samphaṃ, attano paresañca anupakārakaṃ yaṃ kiñci, samphaṃ palapati etāyāti samphappalāpo, anatthaviññāpikakāyavacīpayogasamauṭṭhāpikā akusalacetanā. So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo. Tassa dve sambhārā – bhāratayuddhasītāharaṇādiniratthakakathāpurekkhāratā, tathārūpīkathākathanañca. Pare pana taṃ kathaṃ agaṇhante kammapathabhedo natthi, parena pana samphappalāpe gahiteyeva hoti.

அபி⁴ஜ்ஜா²ப்³யாபாத³மிச்சா²தி³ட்டி²யோதி எத்த² பரஸம்பத்திங் அபி⁴முக²ங் ஜா²யதீதி அபி⁴ஜ்ஜா², பரஸம்பத்தீஸு லோபோ⁴. ஸா பன ‘‘அஹோ வத இத³ங் மமஸ்ஸா’’தி ஏவங் பரப⁴ண்டா³பி⁴ஜ்ஜா²யனலக்க²ணா. அதி³ன்னாதா³னங் விய அப்பஸாவஜ்ஜா மஹாஸாவஜ்ஜா ச. தஸ்ஸா த்³வே ஸம்பா⁴ரா – பரப⁴ண்ட³ங், அத்தனோ பரிணாமனஞ்ச. பரப⁴ண்ட³வத்து²கே ஹி லோபே⁴ உப்பன்னேபி ந தாவ கம்மபத²பே⁴தோ³ ஹோதி, யாவ ‘‘அஹோ வத இத³ங் மமஸ்ஸா’’தி அத்தனோ ந பரிணாமேதி.

Abhijjhābyāpādamicchādiṭṭhiyoti ettha parasampattiṃ abhimukhaṃ jhāyatīti abhijjhā, parasampattīsu lobho. Sā pana ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā. Adinnādānaṃ viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca. Tassā dve sambhārā – parabhaṇḍaṃ, attano pariṇāmanañca. Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti attano na pariṇāmeti.

ஹிதஸுக²ங் ப்³யாபாதே³தி வினாஸேதீதி ப்³யாபாதோ³, படிகோ⁴. ஸோ பரவினாஸாய மனோபதோ³ஸலக்க²ணோ . ஸோ ப²ருஸவாசா விய அப்பஸாவஜ்ஜோ மஹாஸாவஜ்ஜோ ச. தஸ்ஸ த்³வே ஸம்பா⁴ரா – பரஸத்தோ, தஸ்ஸ ச வினாஸனசிந்தா. பரஸத்தவத்து²கே ஹி கோதே⁴ உப்பன்னேபி ந தாவ கம்மபத²பே⁴தோ³ ஹோதி, யாவ ‘‘அஹோ வதாயங் உச்சி²ஜ்ஜெய்ய வினஸ்ஸெய்யா’’தி தஸ்ஸ வினாஸனங் ந சிந்தேதி.

Hitasukhaṃ byāpādeti vināsetīti byāpādo, paṭigho. So paravināsāya manopadosalakkhaṇo . So pharusavācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca. Tassa dve sambhārā – parasatto, tassa ca vināsanacintā. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjeyya vinasseyyā’’ti tassa vināsanaṃ na cinteti.

யதா²பு⁴ச்சக³ஹணாபா⁴வேன மிச்சா² பஸ்ஸதீதி மிச்சா²தி³ட்டி². ஸா ‘‘நத்தி² தி³ன்ன’’ந்திஆதி³னா நயேன விபரீதத³ஸ்ஸனலக்க²ணா. ஸம்ப²ப்பலாபோ விய அப்பஸாவஜ்ஜா மஹாஸாவஜ்ஜா ச. அபிச அனியதா அப்பஸாவஜ்ஜா, நியதா மஹாஸாவஜ்ஜா. தஸ்ஸ த்³வே ஸம்பா⁴ரா – வத்து²னோ க³ஹிதாகாரவிபரீததா, யதா² ச தங் க³ண்ஹாதி, ததா²பா⁴வேன தஸ்ஸுபட்டா²னந்தி. தத்த² நத்தி²காஹேதுகஅஅரியதி³ட்டீ²ஹி ஏவ கம்மபத²பே⁴தோ³ ஹோதி.

Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi. Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā. Samphappalāpo viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca. Apica aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā. Tassa dve sambhārā – vatthuno gahitākāraviparītatā, yathā ca taṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassupaṭṭhānanti. Tattha natthikāhetukaaariyadiṭṭhīhi eva kammapathabhedo hoti.

‘‘அனேகவிஹிதானங் பாபகானங் அகுஸலானங் த⁴ம்மான’’ந்தி ஸாமஞ்ஞவசனேபி பாரிஸேஸஞாயதோ வுத்தாவஸேஸா அகுஸலா த⁴ம்மா க³ஹேதப்³பா³தி ஆஹ ‘‘ட²பெத்வா தே த⁴ம்மே’’திஆதி³. தே யதா²வுத்தகாயது³ச்சரிதாதி³கே அகுஸலத⁴ம்மே ட²பெத்வாதி அத்தோ². அனேகவிஹிதாதி அனேகப்பகாரா.

‘‘Anekavihitānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammāna’’nti sāmaññavacanepi pārisesañāyato vuttāvasesā akusalā dhammā gahetabbāti āha ‘‘ṭhapetvā te dhamme’’tiādi. Te yathāvuttakāyaduccaritādike akusaladhamme ṭhapetvāti attho. Anekavihitāti anekappakārā.

6. அயங் லோகதந்தீதி அயங் வுட்³டா⁴னங் அபி⁴வாத³னாதி³கிரியாலக்க²ணா லோகப்பவேணீ. அனாகா³மிப்³ரஹ்மானங் அலங்காராதீ³ஸு அனாகா³மிபி⁴க்கூ²னஞ்ச சீவராதீ³ஸு நிகந்திவஸேன ராகு³ப்பத்தி ஹோதீதி அனாகா³மிமக்³கே³ன பஞ்சகாமகு³ணிகராக³ஸ்ஸேவ பஹானங் வேதி³தப்³ப³ந்தி ஆஹ ‘‘பஞ்சகாமகு³ணிகராக³ஸ்ஸா’’தி. ரூபாதீ³ஸு பஞ்சஸு காமகு³ணேஸு வத்து²காமகொட்டா²ஸேஸு உப்பஜ்ஜமானோ ராகோ³ ‘‘பஞ்சகாமகு³ணிகராகோ³’’தி வேதி³தப்³போ³. கொட்டா²ஸவசனோ ஹெத்த² கு³ணஸத்³தோ³ ‘‘வயோகு³ணா அனுபுப்³ப³ங் ஜஹந்தீ’’திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 1.4) விய. த்³வீஸு அகுஸலசித்தேஸூதி தோ³மனஸ்ஸஸஹக³தேஸு த்³வீஸு அகுஸலசித்தேஸு. மோஹஸ்ஸ ஸப்³பா³குஸலஸாதா⁴ரணத்தா ஆஹ ‘‘ஸப்³பா³குஸலஸம்ப⁴வஸ்ஸா’’தி. அவஸேஸானந்தி ஸக்காயதி³ட்டி²ஆதீ³னங்.

6.Ayaṃ lokatantīti ayaṃ vuḍḍhānaṃ abhivādanādikiriyālakkhaṇā lokappaveṇī. Anāgāmibrahmānaṃ alaṅkārādīsu anāgāmibhikkhūnañca cīvarādīsu nikantivasena rāguppatti hotīti anāgāmimaggena pañcakāmaguṇikarāgasseva pahānaṃ veditabbanti āha ‘‘pañcakāmaguṇikarāgassā’’ti. Rūpādīsu pañcasu kāmaguṇesu vatthukāmakoṭṭhāsesu uppajjamāno rāgo ‘‘pañcakāmaguṇikarāgo’’ti veditabbo. Koṭṭhāsavacano hettha guṇasaddo ‘‘vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.4) viya. Dvīsu akusalacittesūti domanassasahagatesu dvīsu akusalacittesu. Mohassa sabbākusalasādhāraṇattā āha ‘‘sabbākusalasambhavassā’’ti. Avasesānanti sakkāyadiṭṭhiādīnaṃ.

7. ஜிகு³ச்ச²தி மஞ்ஞேதி ‘‘அஹமபி⁴ஜாதோ ரூபவா பஞ்ஞவா, கத²ங் நாம அஞ்ஞேஸங் அபி⁴வாத³னாதி³ங் கரெய்ய’’ந்தி ஜிகு³ச்ச²தி விய ஜிகு³ச்ச²தீதி வா ஸல்லக்கே²மி. அகோஸல்லஸம்பூ⁴தட்டே²னாதி அஞ்ஞாணஸம்பூ⁴தட்டே²ன. அகுஸலே த⁴ம்மே ஜிகு³ச்ச²மானோ தேஸங் ஸமங்கீ³பா⁴வம்பி ஜிகு³ச்ச²தீதி வுத்தங் ‘‘அகுஸலானங் த⁴ம்மானங் ஸமாபத்தீ’’தி. ஸமாபத்தீதி ஏதஸ்ஸேவ வேவசனங் ஸமாபஜ்ஜனா ஸமங்கி³பா⁴வோதி. மண்ட³னகஜாதியோதி மண்ட³னஸபா⁴வோ, மண்ட³னஸீலோதி அத்தோ². ஜேகு³ச்சி²தந்தி ஜிகு³ச்ச²னஸீலதங்.

7.Jigucchati maññeti ‘‘ahamabhijāto rūpavā paññavā, kathaṃ nāma aññesaṃ abhivādanādiṃ kareyya’’nti jigucchati viya jigucchatīti vā sallakkhemi. Akosallasambhūtaṭṭhenāti aññāṇasambhūtaṭṭhena. Akusale dhamme jigucchamāno tesaṃ samaṅgībhāvampi jigucchatīti vuttaṃ ‘‘akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattī’’ti. Samāpattīti etasseva vevacanaṃ samāpajjanā samaṅgibhāvoti. Maṇḍanakajātiyoti maṇḍanasabhāvo, maṇḍanasīloti attho. Jegucchitanti jigucchanasīlataṃ.

8. லோகஜெட்ட²ககம்மந்தி லோகே ஜெட்ட²கானங் கத்தப்³ப³கம்மங், லோகே வா ஸெட்ட²ஸம்மதங் கம்மங். தத்ராதி யதா²வுத்தேஸு த்³வீஸுபி அத்த²விகப்பேஸு. பதா³பி⁴ஹிதோ அத்தோ² பத³த்தோ², ப்³யஞ்ஜனத்தோ²தி வுத்தங் ஹோதி. வினயங் வா அரஹதீதி எத்த² வினயனங் வினயோ, நிக்³க³ண்ஹனந்தி அத்தோ². தேனாஹ ‘‘நிக்³க³ஹங் அரஹதீதி வுத்தங் ஹோதீ’’தி. நனு ச பட²மங் வுத்தேஸு த்³வீஸுபி அத்த²விகப்பேஸு ஸகத்தே² அரஹத்தே² ச ப⁴த்³தி⁴தபச்சயோ ஸத்³த³லக்க²ணதோ தி³ஸ்ஸதி, ந பன ‘‘வினயாய த⁴ம்மங் தே³ஸேதீ’’தி இமஸ்மிங் அத்தே², தஸ்மா கத²மெத்த² தத்³தி⁴தபச்சயோதி ஆஹ ‘‘விசித்ரா ஹி தத்³தி⁴தவுத்தீ’’தி. விசித்ரதா செத்த² லோகப்பமாணதோ வேதி³தப்³பா³. ததா² ஹி யஸ்மிங் யஸ்மிங் அத்தே² தத்³தி⁴தப்பயோகோ³ லோகஸ்ஸ, தத்த² தத்த² தத்³தி⁴தவுத்தி லோகதோ ஸித்³தா⁴தி விசித்ரா தத்³தி⁴தவுத்தி. தஸ்மா யதா² ‘‘மா ஸத்³த³மகாஸீ’’தி வத³ந்தோ ‘‘மாஸத்³தி³கோ’’தி வுச்சதி, ஏவங் வினயாய த⁴ம்மங் தே³ஸேதீதி வேனயிகோதி வுச்சதீதி அதி⁴ப்பாயோ.

8.Lokajeṭṭhakakammanti loke jeṭṭhakānaṃ kattabbakammaṃ, loke vā seṭṭhasammataṃ kammaṃ. Tatrāti yathāvuttesu dvīsupi atthavikappesu. Padābhihito attho padattho, byañjanatthoti vuttaṃ hoti. Vinayaṃ vā arahatīti ettha vinayanaṃ vinayo, niggaṇhananti attho. Tenāha ‘‘niggahaṃ arahatīti vuttaṃ hotī’’ti. Nanu ca paṭhamaṃ vuttesu dvīsupi atthavikappesu sakatthe arahatthe ca bhaddhitapaccayo saddalakkhaṇato dissati, na pana ‘‘vinayāya dhammaṃ desetī’’ti imasmiṃ atthe, tasmā kathamettha taddhitapaccayoti āha ‘‘vicitrā hi taddhitavuttī’’ti. Vicitratā cettha lokappamāṇato veditabbā. Tathā hi yasmiṃ yasmiṃ atthe taddhitappayogo lokassa, tattha tattha taddhitavutti lokato siddhāti vicitrā taddhitavutti. Tasmā yathā ‘‘mā saddamakāsī’’ti vadanto ‘‘māsaddiko’’ti vuccati, evaṃ vinayāya dhammaṃ desetīti venayikoti vuccatīti adhippāyo.

9. கபணபுரிஸோதி கு³ணவிரஹிததாய தீ³னமனுஸ்ஸோ. ப்³யஞ்ஜனானி அவிசாரெத்வாதி திஸ்ஸத³த்தாதி³ஸத்³தே³ஸு விய ‘‘இமஸ்மிங் அத்தே² அயங் நாம பச்சயோ’’தி ஏவங் ப்³யஞ்ஜனங் விசாரங் அகத்வா, அனிப்ப²ன்னபாடிபதி³கவஸேனாதி வுத்தங் ஹோதி.

9.Kapaṇapurisoti guṇavirahitatāya dīnamanusso. Byañjanāni avicāretvāti tissadattādisaddesu viya ‘‘imasmiṃ atthe ayaṃ nāma paccayo’’ti evaṃ byañjanaṃ vicāraṃ akatvā, anipphannapāṭipadikavasenāti vuttaṃ hoti.

10. தே³வலோகக³ப்³ப⁴ஸம்பத்தியாதி வத்வா ட²பெத்வா பு⁴ம்மதே³வே ஸேஸேஸு தே³வேஸு க³ப்³ப⁴க்³க³ஹணஸ்ஸ அபா⁴வதோ படிஸந்தி⁴யேவெத்த² க³ப்³ப⁴ஸம்பத்தீதி வேதி³தப்³பா³தி வுத்தமேவத்த²ங் விவரித்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘தே³வலோகபடிஸந்தி⁴படிலாபா⁴ய ஸங்வத்ததீ’’தி. அஸ்ஸாதி அபி⁴வாத³னாதி³ஸாமீசிகம்மஸ்ஸ. மாதுகுச்சி²ஸ்மிங் படிஸந்தி⁴க்³க³ஹணே தோ³ஸங் த³ஸ்ஸெந்தோதி மாதிதோ அபரிஸுத்³த⁴பா⁴வங் த³ஸ்ஸெந்தோ, அக்கோஸிதுகாமஸ்ஸ தா³ஸியா புத்தோதி தா³ஸிகுச்சி²ஸ்மிங் நிப்³ப³த்தபா⁴வே தோ³ஸங் த³ஸ்ஸெத்வா அக்கோஸனங் விய ப⁴க³வதோ மாதுகுச்சி²ஸ்மிங் படிஸந்தி⁴க்³க³ஹணே தோ³ஸங் த³ஸ்ஸெத்வா அக்கோஸந்தோபி ஏவமாஹாதி அதி⁴ப்பாயோ. க³ப்³ப⁴தோதி தே³வலோகபடிஸந்தி⁴தோ. தேனேவாஹ ‘‘அப⁴ப்³போ³ தே³வலோகூபபத்திங் பாபுணிதுந்தி அதி⁴ப்பாயோ’’தி. ஹீனோ வா க³ப்³போ⁴ அஸ்ஸாதி அபக³ப்³போ⁴தி இமஸ்ஸ விக்³க³ஹஸ்ஸ ஏகேன பரியாயேன அதி⁴ப்பாயங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘தே³வலோகக³ப்³ப⁴பரிபா³ஹிரத்தா ஆயதிங் ஹீனக³ப்³ப⁴படிலாப⁴பா⁴கீ³தீ’’தி. இதி-ஸத்³தா³ ஏ ஹேதுஅத்தோ², யஸ்மா ஆயதிம்பி ஹீனக³ப்³ப⁴படிலாப⁴பா⁴கீ³, தஸ்மா ஹீனோ வா க³ப்³போ⁴ அஸ்ஸாதி அபக³ப்³போ⁴தி அதி⁴ப்பாயோ.

10.Devalokagabbhasampattiyāti vatvā ṭhapetvā bhummadeve sesesu devesu gabbhaggahaṇassa abhāvato paṭisandhiyevettha gabbhasampattīti veditabbāti vuttamevatthaṃ vivaritvā dassento āha ‘‘devalokapaṭisandhipaṭilābhāya saṃvattatī’’ti. Assāti abhivādanādisāmīcikammassa. Mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇe dosaṃ dassentoti mātito aparisuddhabhāvaṃ dassento, akkositukāmassa dāsiyā puttoti dāsikucchismiṃ nibbattabhāve dosaṃ dassetvā akkosanaṃ viya bhagavato mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇe dosaṃ dassetvā akkosantopi evamāhāti adhippāyo. Gabbhatoti devalokapaṭisandhito. Tenevāha ‘‘abhabbo devalokūpapattiṃ pāpuṇitunti adhippāyo’’ti. Hīno vā gabbho assāti apagabbhoti imassa viggahassa ekena pariyāyena adhippāyaṃ dassento āha ‘‘devalokagabbhaparibāhirattā āyatiṃ hīnagabbhapaṭilābhabhāgītī’’ti. Iti-saddāe hetuattho, yasmā āyatimpi hīnagabbhapaṭilābhabhāgī, tasmā hīno vā gabbho assāti apagabbhoti adhippāyo.

புன தஸ்ஸேவ விக்³க³ஹஸ்ஸ கோத⁴வஸேன…பே॰… த³ஸ்ஸெந்தோதி ஹெட்டா² வுத்தனயஸ்ஸ அனுரூபங் கத்வா அதி⁴ப்பாயங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஹீனோ வாஸ்ஸ மாதுகுச்சி²ஸ்மிங் க³ப்³ப⁴வாஸோ அஹோஸீதி அதி⁴ப்பாயோ’’தி. க³ப்³ப⁴-ஸத்³தோ³ அத்தி² மாதுகுச்சி²பரியாயோ ‘‘க³ப்³பே⁴ வஸதி மாணவோ’’திஆதீ³ஸு (ஜா॰ 1.15.363) விய . அத்தி² மாதுகுச்சி²ஸ்மிங் நிப்³ப³த்தஸத்தபரியாயோ ‘‘அந்தமஸோ க³ப்³ப⁴பாதனங் உபாதா³யா’’திஆதீ³ஸு (மஹாவ॰ 129) விய. தத்த² மாதுகுச்சி²பரியாயங் க³ஹெத்வா அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘அனாக³தே க³ப்³ப⁴ஸெய்யா’’தி. க³ப்³பே⁴ ஸெய்யா க³ப்³ப⁴ஸெய்யா. அனுத்தரேன மக்³கே³னாதி அக்³க³மக்³கே³ன. கம்மகிலேஸானங் மக்³கே³ன விஹதத்தா ஆஹ ‘‘விஹதகாரணத்தா’’தி. இதரா திஸ்ஸோபீதி அண்ட³ஜஸங்ஸேத³ஜஓபபாதிகா. எத்த² ச யதி³பி ‘‘அபக³ப்³போ⁴’’தி இமஸ்ஸ அனுரூபதோ க³ப்³ப⁴ஸெய்யா ஏவ வத்தப்³பா³, பஸங்க³தோ பன லப்³ப⁴மானங் ஸப்³ப³ம்பி வத்துங் வட்டதீதி புனப்³ப⁴வாபி⁴னிப்³ப³த்திபி வுத்தாதி வேதி³தப்³பா³.

Puna tasseva viggahassa kodhavasena…pe… dassentoti heṭṭhā vuttanayassa anurūpaṃ katvā adhippāyaṃ dassento āha ‘‘hīno vāssa mātukucchismiṃ gabbhavāso ahosīti adhippāyo’’ti. Gabbha-saddo atthi mātukucchipariyāyo ‘‘gabbhe vasati māṇavo’’tiādīsu (jā. 1.15.363) viya . Atthi mātukucchismiṃ nibbattasattapariyāyo ‘‘antamaso gabbhapātanaṃ upādāyā’’tiādīsu (mahāva. 129) viya. Tattha mātukucchipariyāyaṃ gahetvā atthaṃ dassento āha ‘‘anāgate gabbhaseyyā’’ti. Gabbhe seyyā gabbhaseyyā. Anuttarena maggenāti aggamaggena. Kammakilesānaṃ maggena vihatattā āha ‘‘vihatakāraṇattā’’ti. Itarā tissopīti aṇḍajasaṃsedajaopapātikā. Ettha ca yadipi ‘‘apagabbho’’ti imassa anurūpato gabbhaseyyā eva vattabbā, pasaṅgato pana labbhamānaṃ sabbampi vattuṃ vaṭṭatīti punabbhavābhinibbattipi vuttāti veditabbā.

இதா³னி ஸத்தபரியாயஸ்ஸ க³ப்³ப⁴ஸத்³த³ஸ்ஸ வஸேன விக்³க³ஹனானத்தங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘அபிசா’’திஆதி³. இமஸ்மிங் பன விகப்பே க³ப்³ப⁴ஸெய்யா புனப்³ப⁴வாபி⁴னிப்³ப³த்தீதி உப⁴யம்பி க³ப்³ப⁴ஸெய்யவஸேனேவ வுத்தந்திபி வத³ந்தி. நனு ச ‘‘ஆயதிங் க³ப்³ப⁴ஸெய்யா பஹீனா’’தி (பாரா॰ 10) வுத்தத்தா க³ப்³ப⁴ஸ்ஸ ஸெய்யா ஏவ பஹீனா, ந பன க³ப்³போ⁴தி ஆபஜ்ஜதீதி ஆஹ ‘‘யதா² சா’’திஆதி³. அத² ‘‘அபி⁴னிப்³ப³த்தீ’’தி எத்தகமேவ அவத்வா புனப்³ப⁴வக்³க³ஹணங் கிமத்த²ந்தி ஆஹ ‘‘அபி⁴னிப்³ப³த்தி ச நாமா’’திஆதி³. அபுனப்³ப⁴வபூ⁴தாதி க²ணே க²ணே உப்பஜ்ஜமானானங் த⁴ம்மானங் அபி⁴னிப்³ப³த்தி.

Idāni sattapariyāyassa gabbhasaddassa vasena viggahanānattaṃ dassento āha ‘‘apicā’’tiādi. Imasmiṃ pana vikappe gabbhaseyyā punabbhavābhinibbattīti ubhayampi gabbhaseyyavaseneva vuttantipi vadanti. Nanu ca ‘‘āyatiṃ gabbhaseyyā pahīnā’’ti (pārā. 10) vuttattā gabbhassa seyyā eva pahīnā, na pana gabbhoti āpajjatīti āha ‘‘yathā cā’’tiādi. Atha ‘‘abhinibbattī’’ti ettakameva avatvā punabbhavaggahaṇaṃ kimatthanti āha ‘‘abhinibbatti ca nāmā’’tiādi. Apunabbhavabhūtāti khaṇe khaṇe uppajjamānānaṃ dhammānaṃ abhinibbatti.

11. த⁴ம்மதா⁴துந்தி எத்த² த⁴ம்மே அனவஸேஸே தா⁴ரேதி யாதா²வதோ உபதா⁴ரேதீதி த⁴ம்மதா⁴து, த⁴ம்மானங் யதா²ஸபா⁴வதோ அவபு³ஜ்ஜ²னஸபா⁴வோ, ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸேதங் அதி⁴வசனங். படிவிஜ்ஜி²த்வாதி ஸச்சி²கத்வா, படிலபி⁴த்வாதி அத்தோ², படிலாப⁴ஹேதூதி வுத்தங் ஹோதி. தே³ஸனாவிலாஸப்பத்தோ ஹோதீதி ருசிவஸேன பரிவத்தெத்வா தே³ஸேதுங் ஸமத்த²தா தே³ஸனாவிலாஸோ, தங் பத்தோ அதி⁴க³தோதி அத்தோ². கருணாவிப்பா²ரந்தி ஸப்³ப³ஸத்தேஸு மஹாகருணாய ப²ரணங். தாதி³கு³ணலக்க²ணமேவ புன உபமாய விபா⁴வெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘பத²வீஸமசித்தத’’ந்தி. யதா² பத²வீ ஸுசிஅஸுசினிக்கே²பசே²த³னபே⁴த³னாதீ³ஸு ந விகம்பதி, அனுரோத⁴விரோத⁴ங் ந பாபுணாதி, ஏவங் இட்டா²னிட்டே²ஸு லாபா⁴லாபா⁴தீ³ஸு அனுரோத⁴விரோத⁴ப்பஹானதோ அவிகம்பிதசித்ததாய பத²வீஸமசித்ததந்தி அத்தோ². அகுப்பத⁴ம்மதந்தி எத்த² ‘‘அகுப்பத⁴ம்மோ நாம ப²லஸமாபத்தீ’’தி தீஸுபி க³ண்டி²பதே³ஸு வுத்தங். ‘‘பரேஸு பன அக்கோஸந்தேஸுபி அத்தனோ பத²வீஸமசித்ததாலக்க²ணங் அகுஜ்ஜ²னஸபா⁴வதந்தி ஏவமெத்த² அத்தோ² க³ஹேதப்³போ³’’தி அம்ஹாகங் க²ந்தி. ஜராய அனுஸடந்தி ஜராய பலிவேடி²தங். வட்டகா²ணுபூ⁴தந்தி அனேகேஸங் அனயப்³யஸனானங் நிபாதலக்க²ணத்த²ம்ப⁴பூ⁴ததாய ஸங்ஸாரகா²ணுபூ⁴தங். ப்³ராஹ்மணஸ்ஸ வுட்³ட⁴தாய ஆஸன்னவுத்திமரணந்தி ஸம்பா⁴வனவஸேன ‘‘அஜ்ஜ மரித்வா’’திஆதி³ வுத்தங். மஹந்தேன கோ² பன உஸ்ஸாஹேனாதி ‘‘ஸாது⁴ கோ² பன ததா²ரூபானங் அரஹதங் த³ஸ்ஸனங் ஹோதீ’’தி ஏவங் ஸஞ்ஜாதமஹுஸ்ஸாஹேன. அப்படிஸமங் புரேஜாதபா⁴வந்தி அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணங் புரேஜாதபா⁴வங். நத்தி² ஏதஸ்ஸ படிஸமோதி அப்படிஸமோ, புரேஜாதபா⁴வோ.

11.Dhammadhātunti ettha dhamme anavasese dhāreti yāthāvato upadhāretīti dhammadhātu, dhammānaṃ yathāsabhāvato avabujjhanasabhāvo, sabbaññutaññāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Paṭivijjhitvāti sacchikatvā, paṭilabhitvāti attho, paṭilābhahetūti vuttaṃ hoti. Desanāvilāsappatto hotīti rucivasena parivattetvā desetuṃ samatthatā desanāvilāso, taṃ patto adhigatoti attho. Karuṇāvipphāranti sabbasattesu mahākaruṇāya pharaṇaṃ. Tādiguṇalakkhaṇameva puna upamāya vibhāvetvā dassento āha ‘‘pathavīsamacittata’’nti. Yathā pathavī suciasucinikkhepachedanabhedanādīsu na vikampati, anurodhavirodhaṃ na pāpuṇāti, evaṃ iṭṭhāniṭṭhesu lābhālābhādīsu anurodhavirodhappahānato avikampitacittatāya pathavīsamacittatanti attho. Akuppadhammatanti ettha ‘‘akuppadhammo nāma phalasamāpattī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. ‘‘Paresu pana akkosantesupi attano pathavīsamacittatālakkhaṇaṃ akujjhanasabhāvatanti evamettha attho gahetabbo’’ti amhākaṃ khanti. Jarāya anusaṭanti jarāya paliveṭhitaṃ. Vaṭṭakhāṇubhūtanti anekesaṃ anayabyasanānaṃ nipātalakkhaṇatthambhabhūtatāya saṃsārakhāṇubhūtaṃ. Brāhmaṇassa vuḍḍhatāya āsannavuttimaraṇanti sambhāvanavasena ‘‘ajja maritvā’’tiādi vuttaṃ. Mahantena kho pana ussāhenāti ‘‘sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti evaṃ sañjātamahussāhena. Appaṭisamaṃ purejātabhāvanti anaññasādhāraṇaṃ purejātabhāvaṃ. Natthi etassa paṭisamoti appaṭisamo, purejātabhāvo.

‘‘அபீ’’தி அவத்வா ‘‘பீ’’தி வத³ந்தோ பி-ஸத்³தோ³பி விஸுங் அத்தி² நிபாதோதி த³ஸ்ஸேதி. ஸம்பா⁴வனத்தே²தி ‘‘அபி நாமேவங் ஸியா’’தி விகப்பனத்தோ² ஸம்பா⁴வனத்தோ², தஸ்மிங் ஜோதகதாய பிஸத்³தோ³ வத்ததி. வசனஸிலிட்ட²தாயாதி வசனஸ்ஸ மது⁴ரபா⁴வத்த²ங், முது³பா⁴வத்த²ந்தி அத்தோ². ஏவஞ்ஹி லோகே ஸிலிட்ட²வசனங் ஹோதீதி ஏவங் ஏகமேவ க³ணனங் அவத்வா அபராய க³ணனாய ஸத்³தி⁴ங் வசனங் லோகே ஸிலிட்ட²வசனங் ஹோதி யதா² ‘‘த்³வே வா தீணி வா உத³கபு²ஸிதானீ’’தி. ஸம்மா அதி⁴ஸயிதானீதி பாதா³தீ³ஹி அத்தனா நேஸங் கிஞ்சி உபகா⁴தங் அகரொந்தியா ப³ஹிவாதாதி³பரிஸ்ஸயபரிஹாரத்த²ங் ஸம்மதே³வ உபரி ஸயிதானி. உபரிஅத்தோ² ஹெத்த² அதி⁴-ஸத்³தோ³. உதுங் க³ண்ஹாபெந்தியாதி தேஸங் அல்லஸினேஹபரியாதா³னத்த²ங் அத்தனோ காயுஸ்மாவஸேன உதுங் க³ண்ஹாபெந்தியா. தேனாஹ ‘‘உஸ்மீகதானீ’’தி. ஸம்மா பரிபா⁴விதானீதி ஸம்மதே³வ ஸப்³ப³ஸோ குக்குடவாஸனாய வாஸிதானி. தேனாஹ ‘‘குக்குடக³ந்த⁴ங் கா³ஹாபிதானீ’’தி.

‘‘Apī’’ti avatvā ‘‘pī’’ti vadanto pi-saddopi visuṃ atthi nipātoti dasseti. Sambhāvanattheti ‘‘api nāmevaṃ siyā’’ti vikappanattho sambhāvanattho, tasmiṃ jotakatāya pisaddo vattati. Vacanasiliṭṭhatāyāti vacanassa madhurabhāvatthaṃ, mudubhāvatthanti attho. Evañhi loke siliṭṭhavacanaṃ hotīti evaṃ ekameva gaṇanaṃ avatvā aparāya gaṇanāya saddhiṃ vacanaṃ loke siliṭṭhavacanaṃ hoti yathā ‘‘dve vā tīṇi vā udakaphusitānī’’ti. Sammā adhisayitānīti pādādīhi attanā nesaṃ kiñci upaghātaṃ akarontiyā bahivātādiparissayaparihāratthaṃ sammadeva upari sayitāni. Upariattho hettha adhi-saddo. Utuṃ gaṇhāpentiyāti tesaṃ allasinehapariyādānatthaṃ attano kāyusmāvasena utuṃ gaṇhāpentiyā. Tenāha ‘‘usmīkatānī’’ti. Sammā paribhāvitānīti sammadeva sabbaso kukkuṭavāsanāya vāsitāni. Tenāha ‘‘kukkuṭagandhaṃ gāhāpitānī’’ti.

எத்த² ச ஸம்மா பரிஸேத³னங் குக்குடக³ந்த⁴பரிபா⁴வனஞ்ச ஸம்மா அதி⁴ஸயனநிப்ப²த்தியா ஆனுபா⁴வனிப்பா²தி³தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஸம்மா அதி⁴ஸயனேனேவ ஹி இதரத்³வயங் இஜ்ஜ²தி . ந ஹி ஸம்மா அதி⁴ஸயனதோ விஸுங் ஸம்மா பரிஸேத³னஸ்ஸ ஸம்மா பரிபா⁴வனஸ்ஸ ச கரணங் அத்தி², தேன பன ஸத்³தி⁴ங்யேவ இதரேஸங் த்³வின்னம்பி இஜ்ஜ²னதோ வுத்தங் ‘‘ஏவங் தீஹி பகாரேஹி தானி அண்டா³னி பரிபாலியமானானீ’’தி. நக²ஸிகா²தி நக²க்³கா³னி. முக²துண்ட³கந்தி முக²க்³க³ங். கபாலஸ்ஸ தனுகத்தாதி எத்த² யதா² கபாலஸ்ஸ தனுதா ஆலோகஸ்ஸ அந்தோ பஞ்ஞாயமானஸ்ஸ காரணங், ததா² கபாலஸ்ஸ தனுதாய நக²ஸிகா²முக²துண்ட³கானங் க²ரதாய ச அல்லஸினேஹபரியாதா³னங் காரணவசனந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஸங்குடிதஹத்த²பாதா³தி எத்த² ஹத்தா²தி பக்கா². ந ஹி குக்குடானங் பக்க²தோ அஞ்ஞோ ஹத்தோ² நாம அத்தி². எத்தா²தி ஆலோகட்டா²னே. பக்கே² விது⁴னந்தாதி பக்கே² சாலெந்தா. நிக்க²மந்தானந்தி நித்³தா⁴ரணே ஸாமிவசனங், நிக்க²மந்தேஸூதி அத்தோ².

Ettha ca sammā parisedanaṃ kukkuṭagandhaparibhāvanañca sammā adhisayananipphattiyā ānubhāvanipphāditanti daṭṭhabbaṃ. Sammā adhisayaneneva hi itaradvayaṃ ijjhati . Na hi sammā adhisayanato visuṃ sammā parisedanassa sammā paribhāvanassa ca karaṇaṃ atthi, tena pana saddhiṃyeva itaresaṃ dvinnampi ijjhanato vuttaṃ ‘‘evaṃ tīhi pakārehi tāni aṇḍāni paripāliyamānānī’’ti. Nakhasikhāti nakhaggāni. Mukhatuṇḍakanti mukhaggaṃ. Kapālassa tanukattāti ettha yathā kapālassa tanutā ālokassa anto paññāyamānassa kāraṇaṃ, tathā kapālassa tanutāya nakhasikhāmukhatuṇḍakānaṃ kharatāya ca allasinehapariyādānaṃ kāraṇavacananti daṭṭhabbaṃ. Saṅkuṭitahatthapādāti ettha hatthāti pakkhā. Na hi kukkuṭānaṃ pakkhato añño hattho nāma atthi. Etthāti ālokaṭṭhāne. Pakkhe vidhunantāti pakkhe cālentā. Nikkhamantānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ, nikkhamantesūti attho.

ஸோ ஜெட்டோ² இதி அஸ்ஸ வசனீயோதி யோ பட²மதரங் அண்ட³கோஸதோ நிக்க²ந்தோ குக்குடபோதகோ, ஸோயேவ ஜெட்டோ²தி வசனீயோ அஸ்ஸ, ப⁴வெய்யாதி அத்தோ². ஸம்படிபாதெ³ந்தோதி ஸங்ஸந்தெ³ந்தோ. திபூ⁴மகபரியாபன்னாபி ஸத்தா அவிஜ்ஜாகோஸஸ்ஸ அந்தோ பவிட்டா² தத்த² தத்த² அப்பஹீனாய அவிஜ்ஜாய வேடி²தத்தாதி ஆஹ ‘‘அவிஜ்ஜாகோஸஸ்ஸ அந்தோ பவிட்டே²ஸு ஸத்தேஸூ’’தி. அண்ட³கோஸந்தி பீ³ஜகபாலங். லோகஸன்னிவாஸேதி லோகோ ஏவ லோகஸன்னிவாஸோ. ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ந்தி எத்த² ஸம்மாதி அவிபரீதத்தோ², ஸங்-ஸத்³தோ³ ஸாமந்தி இமமத்த²ங் தீ³பேதி, தஸ்மா ஸம்மா அவிபரீதேனாகாரேன ஸயமேவ சத்தாரி ஸச்சானி பு³ஜ்ஜ²தி படிவிஜ்ஜ²தீதி ஸம்மாஸம்போ³தீ⁴தி மக்³கோ³ வுச்சதி. தேனாஹ ‘‘ஸம்மா ஸாமஞ்ச போ³தி⁴’’ந்தி, ஸம்மா ஸயமேவ ச பு³ஜ்ஜ²னகந்தி அத்தோ². ஸம்மாதி வா பஸத்த²வசனோ, ஸங்-ஸத்³தோ³ ஸுந்த³ரவசனோதி ஆஹ ‘‘அத² வா பஸத்த²ங் ஸுந்த³ரஞ்ச போ³தி⁴’’ந்தி. போ³தி⁴ஸத்³த³ஸ்ஸ அனேகத்த²தங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா⁴தி⁴ப்பேதமத்த²ங் நித்³தா⁴ரெத்வா த³ஸ்ஸேதுகாமோ ஆஹ ‘‘போ³தீ⁴தி ருக்கோ²பி மக்³கோ³பீ’’திஆதி³. தத்த² அபு³ஜ்ஜி² எத்தா²தி ருக்கோ² போ³தி⁴. ஸயங் பு³ஜ்ஜ²தி, பு³ஜ்ஜ²ந்தி வா தேன அரியாதி மக்³கோ³ போ³தி⁴. ஸப்³ப³த⁴ம்மே ஸப்³பா³காரதோ பு³ஜ்ஜ²தி படிவிஜ்ஜ²தீதி ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணங் போ³தி⁴. பு³ஜ்ஜீ²யதி ஸச்சி²கரீயதீதி நிப்³பா³னங் போ³தி⁴. அந்தரா ச போ³தி⁴ந்தி து³தியமுதா³ஹரணங் வினாபி ருக்க²ஸத்³தே³ன போ³தி⁴ஸத்³த³ஸ்ஸ ருக்கே² பவத்தித³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தங். வரபூ⁴ரிமேத⁴ஸோதி மஹாபத²வீ விய பத்த²டவரபஞ்ஞோதி அத்தோ². அஸப்³ப³கு³ணதா³யகத்தாதி ஸப்³ப³கு³ணானங் அதா³யகத்தா. ஸப்³ப³கு³ணே ந த³தா³தீதி ஹி அஸப்³ப³கு³ணதா³யகோ, அயுத்தஸமாஸோயங் க³மகத்தா யதா² ‘‘அஸூரியங்பஸ்ஸானி முகா²னீ’’தி.

So jeṭṭho iti assa vacanīyoti yo paṭhamataraṃ aṇḍakosato nikkhanto kukkuṭapotako, soyeva jeṭṭhoti vacanīyo assa, bhaveyyāti attho. Sampaṭipādentoti saṃsandento. Tibhūmakapariyāpannāpi sattā avijjākosassa anto paviṭṭhā tattha tattha appahīnāya avijjāya veṭhitattāti āha ‘‘avijjākosassa anto paviṭṭhesu sattesū’’ti. Aṇḍakosanti bījakapālaṃ. Lokasannivāseti loko eva lokasannivāso. Sammāsambodhinti ettha sammāti aviparītattho, saṃ-saddo sāmanti imamatthaṃ dīpeti, tasmā sammā aviparītenākārena sayameva cattāri saccāni bujjhati paṭivijjhatīti sammāsambodhīti maggo vuccati. Tenāha ‘‘sammā sāmañca bodhi’’nti, sammā sayameva ca bujjhanakanti attho. Sammāti vā pasatthavacano, saṃ-saddo sundaravacanoti āha ‘‘atha vā pasatthaṃ sundarañca bodhi’’nti. Bodhisaddassa anekatthataṃ dassetvā idhādhippetamatthaṃ niddhāretvā dassetukāmo āha ‘‘bodhīti rukkhopi maggopī’’tiādi. Tattha abujjhi etthāti rukkho bodhi. Sayaṃ bujjhati, bujjhanti vā tena ariyāti maggo bodhi. Sabbadhamme sabbākārato bujjhati paṭivijjhatīti sabbaññutaññāṇaṃ bodhi. Bujjhīyati sacchikarīyatīti nibbānaṃ bodhi. Antarā ca bodhinti dutiyamudāharaṇaṃ vināpi rukkhasaddena bodhisaddassa rukkhe pavattidassanatthaṃ vuttaṃ. Varabhūrimedhasoti mahāpathavī viya patthaṭavarapaññoti attho. Asabbaguṇadāyakattāti sabbaguṇānaṃ adāyakattā. Sabbaguṇe na dadātīti hi asabbaguṇadāyako, ayuttasamāsoyaṃ gamakattā yathā ‘‘asūriyaṃpassāni mukhānī’’ti.

திஸ்ஸோ விஜ்ஜாதி உபனிஸ்ஸயவதோ ஸஹேவ அரஹத்தப²லேன திஸ்ஸோ விஜ்ஜா தே³தி. நனு செத்த² தீஸு விஜ்ஜாஸு ஆஸவக்க²யஞாணஸ்ஸ மக்³க³பரியாபன்னத்தா கத²மேதங் யுஜ்ஜதி ‘‘மக்³கோ³ திஸ்ஸோ விஜ்ஜா தே³தீ’’தி? நாயங் தோ³ஸோ. ஸதிபி ஆஸவக்க²யஞாணஸ்ஸ மக்³க³பரியாபன்னபா⁴வே அட்ட²ங்கி³கே மக்³கே³ ஸதி மக்³க³ஞாணேன ஸத்³தி⁴ங் திஸ்ஸோ விஜ்ஜா பரிபுண்ணா ஹொந்தீதி ‘‘மக்³கோ³ திஸ்ஸோ விஜ்ஜா தே³தீ’’தி வுச்சதி. ச² அபி⁴ஞ்ஞாதி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. ஸாவகபாரமிஞாணந்தி அக்³க³ஸாவகேஹி படிலபி⁴தப்³ப³ங் ஸப்³ப³மேவ லோகியலோகுத்தரஞாணங். பச்சேகபோ³தி⁴ஞாணந்தி எத்தா²பி இமினாவ நயேன அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. அப்³ப⁴ஞ்ஞாஸிந்தி ஜானிங். ஜானநஞ்ச ந அனுஸ்ஸவாதி³வஸேனாதி ஆஹ ‘‘படிவிஜ்ஜி²’’ந்தி, பச்சக்க²மகாஸிந்தி அத்தோ². படிவேதோ⁴பி ந தூ³ரே டி²தஸ்ஸ லக்க²ணப்படிவேதோ⁴ வியாதி ஆஹ ‘‘பத்தொம்ஹீ’’தி, பாபுணிந்தி அத்தோ². பாபுணனஞ்ச ந ஸயங் க³ந்த்வாதி ஆஹ ‘‘அதி⁴க³தொம்ஹீ’’தி, ஸகஸந்தானே உப்பாத³னவஸேன படிலபி⁴ந்தி அத்தோ².

Tisso vijjāti upanissayavato saheva arahattaphalena tisso vijjā deti. Nanu cettha tīsu vijjāsu āsavakkhayañāṇassa maggapariyāpannattā kathametaṃ yujjati ‘‘maggo tisso vijjā detī’’ti? Nāyaṃ doso. Satipi āsavakkhayañāṇassa maggapariyāpannabhāve aṭṭhaṅgike magge sati maggañāṇena saddhiṃ tisso vijjā paripuṇṇā hontīti ‘‘maggo tisso vijjā detī’’ti vuccati. Cha abhiññāti etthāpi eseva nayo. Sāvakapāramiñāṇanti aggasāvakehi paṭilabhitabbaṃ sabbameva lokiyalokuttarañāṇaṃ. Paccekabodhiñāṇanti etthāpi imināva nayena attho veditabbo. Abbhaññāsinti jāniṃ. Jānanañca na anussavādivasenāti āha ‘‘paṭivijjhi’’nti, paccakkhamakāsinti attho. Paṭivedhopi na dūre ṭhitassa lakkhaṇappaṭivedho viyāti āha ‘‘pattomhī’’ti, pāpuṇinti attho. Pāpuṇanañca na sayaṃ gantvāti āha ‘‘adhigatomhī’’ti, sakasantāne uppādanavasena paṭilabhinti attho.

ஓபம்மஸம்படிபாத³னந்தி ஓபம்மத்த²ஸ்ஸ உபமெய்யேன ஸம்மதே³வ படிபாத³னங். அத்தே²னாதி உபமெய்யத்தே²ன. யதா² குக்குடியா அண்டே³ஸு திவித⁴கிரியாகரணங் குக்குடச்சா²பகானங் அண்ட³கோஸதோ நிக்க²மனஸ்ஸ மூலகாரணங், ஏவங் போ³தி⁴ஸத்தபூ⁴தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ திவிதா⁴னுபஸ்ஸனாகரணங் அவிஜ்ஜண்ட³கோஸதோ நிக்க²மனஸ்ஸ மூலகாரணந்தி ஆஹ ‘‘யதா² ஹி தஸ்ஸா குக்குடியா…பே॰… திவிதா⁴னுபஸ்ஸனாகரண’’ந்தி. ‘‘ஸந்தானே’’தி வுத்தத்தா அண்ட³ஸதி³ஸதா ஸந்தானஸ்ஸ ப³ஹி நிக்க²ந்தகுக்குடச்சா²பகஸதி³ஸதா பு³த்³த⁴கு³ணானங், பு³த்³த⁴கு³ணாதி ச அத்த²தோ பு³த்³தோ⁴யேவ ‘‘ததா²க³தஸ்ஸ கோ² ஏதங், வாஸெட்ட², அதி⁴வசனங் த⁴ம்மகாயோ இதிபீ’’தி வசனதோ. அவிஜ்ஜண்ட³கோஸஸ்ஸ தனுபா⁴வோதி ப³லவவிபஸ்ஸனாவஸேன அவிஜ்ஜண்ட³கோஸஸ்ஸ தனுபா⁴வோ, படிச்சா²த³னஸாமஞ்ஞேன ச அவிஜ்ஜாய அண்ட³கோஸஸதி³ஸதா. முது³பூ⁴தஸ்ஸபி க²ரபா⁴வாபத்தி ஹோதீதி தன்னிவத்தனத்த²ங் ‘‘த²த்³த⁴க²ரபா⁴வோ’’தி வுத்தங். திக்க²க²ரவிப்பஸன்னஸூரபா⁴வோதி எத்த² பரிக்³க³ய்ஹமானேஸு ஸங்கா²ரேஸு விபஸ்ஸனாஞாணஸ்ஸ ஸமாதி⁴ந்த்³ரியவஸேன ஸுகா²னுப்பவேஸோ திக்க²தா, அனுபவிஸித்வாபி ஸதிந்த்³ரியவஸேன அனதிக்கமனதோ அகுண்ட²தா க²ரபா⁴வோ. திக்கோ²பி ஹி ஏகச்சோ ஸரோ லக்க²ங் பத்வா குண்டோ² ஹோதி, ந ததா² இத³ங். ஸதிபி க²ரபா⁴வே ஸுகு²மப்பவத்திவஸேன கிலேஸஸமுதா³சாரஸங்கோ²ப⁴ரஹிததாய ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியவஸேன பஸன்னபா⁴வோ, ஸதிபி ச பஸன்னபா⁴வே அந்தரா அனோஸக்கித்வா கிலேஸபச்சத்தி²கானங் ஸுட்டு² அபி⁴ப⁴வனதோ வீரியிந்த்³ரியவஸேன ஸூரபா⁴வோ வேதி³தப்³போ³. ஏவமிமேஹி பகாரேஹி ஸங்கா²ருபெக்கா²ஞாணமேவ க³ஹிதந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். விபஸ்ஸனாஞாணஸ்ஸ பரிணாமகாலோதி விபஸ்ஸனாய வுட்டா²னகா³மினிபா⁴வப்பத்தி, ததா³ ச ஸா மக்³க³ஞாணக³ப்³ப⁴ங் தா⁴ரெந்தீ விய ஹோதீதி ஆஹ ‘‘க³ப்³ப⁴க்³க³ஹணகாலோ’’தி. க³ப்³ப⁴ங் க³ண்ஹாபெத்வாதி ஸங்கா²ருபெக்கா²ய அனந்தரங் ஸிகா²ப்பத்தஅனுலோமவிபஸ்ஸனாவஸேன மக்³க³விஜாயனத்த²ங் க³ப்³ப⁴ங் க³ண்ஹாபெத்வா. அனுபுப்³பா³தி⁴க³தேனாதி பட²மமக்³க³படிபாடியா அதி⁴க³தேன. அபி⁴ஞ்ஞாபக்கே²தி லோகியாபி⁴ஞ்ஞாபக்கே². லோகுத்தராபி⁴ஞ்ஞா ஹி அவிஜ்ஜண்ட³கோஸங் பதா³லிதா. பொத்த²கேஸு பன கத்த²சி ‘‘ச²அபி⁴ஞ்ஞாபக்கே²’’தி லிக²ந்தி, ஸோ அபாடோ²தி வேதி³தப்³போ³. ஜெட்டோ² ஸெட்டோ²தி வுத்³த⁴தமத்தா ஜெட்டோ², ஸப்³ப³கு³ணேஹி உத்தமத்தா பஸத்த²தமோதி ஸெட்டோ².

Opammasampaṭipādananti opammatthassa upameyyena sammadeva paṭipādanaṃ. Atthenāti upameyyatthena. Yathā kukkuṭiyā aṇḍesu tividhakiriyākaraṇaṃ kukkuṭacchāpakānaṃ aṇḍakosato nikkhamanassa mūlakāraṇaṃ, evaṃ bodhisattabhūtassa bhagavato tividhānupassanākaraṇaṃ avijjaṇḍakosato nikkhamanassa mūlakāraṇanti āha ‘‘yathā hi tassā kukkuṭiyā…pe… tividhānupassanākaraṇa’’nti. ‘‘Santāne’’ti vuttattā aṇḍasadisatā santānassa bahi nikkhantakukkuṭacchāpakasadisatā buddhaguṇānaṃ, buddhaguṇāti ca atthato buddhoyeva ‘‘tathāgatassa kho etaṃ, vāseṭṭha, adhivacanaṃ dhammakāyo itipī’’ti vacanato. Avijjaṇḍakosassa tanubhāvoti balavavipassanāvasena avijjaṇḍakosassa tanubhāvo, paṭicchādanasāmaññena ca avijjāya aṇḍakosasadisatā. Mudubhūtassapi kharabhāvāpatti hotīti tannivattanatthaṃ ‘‘thaddhakharabhāvo’’ti vuttaṃ. Tikkhakharavippasannasūrabhāvoti ettha pariggayhamānesu saṅkhāresu vipassanāñāṇassa samādhindriyavasena sukhānuppaveso tikkhatā, anupavisitvāpi satindriyavasena anatikkamanato akuṇṭhatā kharabhāvo. Tikkhopi hi ekacco saro lakkhaṃ patvā kuṇṭho hoti, na tathā idaṃ. Satipi kharabhāve sukhumappavattivasena kilesasamudācārasaṅkhobharahitatāya saddhindriyavasena pasannabhāvo, satipi ca pasannabhāve antarā anosakkitvā kilesapaccatthikānaṃ suṭṭhu abhibhavanato vīriyindriyavasena sūrabhāvo veditabbo. Evamimehi pakārehi saṅkhārupekkhāñāṇameva gahitanti daṭṭhabbaṃ. Vipassanāñāṇassa pariṇāmakāloti vipassanāya vuṭṭhānagāminibhāvappatti, tadā ca sā maggañāṇagabbhaṃ dhārentī viya hotīti āha ‘‘gabbhaggahaṇakālo’’ti. Gabbhaṃ gaṇhāpetvāti saṅkhārupekkhāya anantaraṃ sikhāppattaanulomavipassanāvasena maggavijāyanatthaṃ gabbhaṃ gaṇhāpetvā. Anupubbādhigatenāti paṭhamamaggapaṭipāṭiyā adhigatena. Abhiññāpakkheti lokiyābhiññāpakkhe. Lokuttarābhiññā hi avijjaṇḍakosaṃ padālitā. Potthakesu pana katthaci ‘‘chaabhiññāpakkhe’’ti likhanti, so apāṭhoti veditabbo. Jeṭṭho seṭṭhoti vuddhatamattā jeṭṭho, sabbaguṇehi uttamattā pasatthatamoti seṭṭho.

இதா³னி ‘‘ஆரத்³த⁴ங் கோ² பன மே ப்³ராஹ்மண வீரிய’’ந்திஆதி³காய தே³ஸனாய அனுஸந்தி⁴ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஏவங் ப⁴க³வா’’திஆதி³. தத்த² புப்³ப³பா⁴க³தோ பபு⁴தீதி பா⁴வனாய புப்³ப³பா⁴கி³யவீரியாரம்பா⁴தி³தோ பட்டா²ய. சித்தமேவமுப்பன்னந்தி ஏவங் உபரி வக்க²மானபரிவிதக்கவஸேன சித்தமுப்பன்னந்தி அத்தோ². ‘‘சித்தமேவ உப்பன்ன’’ந்திபி பாடோ², தத்த² சித்தமேவ உப்பன்னங், ந தாவ ப⁴க³வதி பஸாதோ³தி அத்தோ². முட்ட²ஸ்ஸதினாதி வினட்ட²ஸ்ஸதினா, ஸதிவிரஹிதேனாதி அத்தோ². ஸாரத்³த⁴காயேனாதி ஸத³ரத²காயேன. போ³தி⁴மண்டே³தி போ³தி⁴ஸங்கா²தஸ்ஸ ஞாணஸ்ஸ மண்ட³பா⁴வப்பத்தே டா²னே. போ³தீ⁴தி ஹி பஞ்ஞா வுச்சதி, ஸா எத்த² மண்டா³ பஸன்னா ஜாதாதி ஸோ பதே³ஸோ ‘‘போ³தி⁴மண்டோ³’’தி பஞ்ஞாதோ. சதுரங்க³ஸமன்னாக³தந்தி ‘‘காமங் தசோ ச ந்ஹாரு ச அட்டி² ச அவஸிஸ்ஸது, ஸரீரே உபஸுஸ்ஸது மங்ஸலோஹித’’ந்தி (ம॰ நி॰ 2.184; ஸங்॰ நி॰ 2.22; அ॰ நி॰ 2.5; மஹானி॰ 196) ஏவங் வுத்தசதுரங்க³ஸமன்னாக³தங் வீரியங். தத்த² தசோதி ஏகங் அங்க³ங் ந்ஹாரு ஏகங் அங்க³ங் அட்டி² ஏகங் அங்க³ங் மங்ஸலோஹிதங் ஏகங் அங்க³ந்தி வேதி³தப்³ப³ங். தசோ ஏகங் அங்க³ந்தி ச தசே நிரபெக்க²பா⁴வோ ஏகங் அங்க³ந்தி க³ஹேதப்³ப³ங். பதா⁴னங் அனுயுஞ்ஜந்தஸ்ஸ ஹி தசே பலுஜ்ஜமானேபி தங்னிமித்தங் அவோஸானாபஜ்ஜனங் தஸ்ஸ வீரியஸ்ஸ ஏகங் அங்க³ங் ஏகங் காரணங். ஏவங் ஸேஸேஸுபி அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. பக்³க³ஹிதந்தி ஆரம்ப⁴ங் ஸிதி²லங் அகத்வா த³ள்ஹபரக்கமஸங்கா²துஸ்ஸாஹனபா⁴வேன க³ஹிதங். தேனாஹ ‘‘அஸிதி²லப்பவத்திதந்தி வுத்தங் ஹோதீ’’தி.

Idāni ‘‘āraddhaṃ kho pana me brāhmaṇa vīriya’’ntiādikāya desanāya anusandhiṃ dassento āha ‘‘evaṃ bhagavā’’tiādi. Tattha pubbabhāgato pabhutīti bhāvanāya pubbabhāgiyavīriyārambhādito paṭṭhāya. Cittamevamuppannanti evaṃ upari vakkhamānaparivitakkavasena cittamuppannanti attho. ‘‘Cittameva uppanna’’ntipi pāṭho, tattha cittameva uppannaṃ, na tāva bhagavati pasādoti attho. Muṭṭhassatināti vinaṭṭhassatinā, sativirahitenāti attho. Sāraddhakāyenāti sadarathakāyena. Bodhimaṇḍeti bodhisaṅkhātassa ñāṇassa maṇḍabhāvappatte ṭhāne. Bodhīti hi paññā vuccati, sā ettha maṇḍā pasannā jātāti so padeso ‘‘bodhimaṇḍo’’ti paññāto. Caturaṅgasamannāgatanti ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru ca aṭṭhi ca avasissatu, sarīre upasussatu maṃsalohita’’nti (ma. ni. 2.184; saṃ. ni. 2.22; a. ni. 2.5; mahāni. 196) evaṃ vuttacaturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ. Tattha tacoti ekaṃ aṅgaṃ nhāru ekaṃ aṅgaṃ aṭṭhi ekaṃ aṅgaṃ maṃsalohitaṃ ekaṃ aṅganti veditabbaṃ. Taco ekaṃ aṅganti ca tace nirapekkhabhāvo ekaṃ aṅganti gahetabbaṃ. Padhānaṃ anuyuñjantassa hi tace palujjamānepi taṃnimittaṃ avosānāpajjanaṃ tassa vīriyassa ekaṃ aṅgaṃ ekaṃ kāraṇaṃ. Evaṃ sesesupi attho veditabbo. Paggahitanti ārambhaṃ sithilaṃ akatvā daḷhaparakkamasaṅkhātussāhanabhāvena gahitaṃ. Tenāha ‘‘asithilappavattitanti vuttaṃ hotī’’ti.

அஸல்லீனந்தி அஸங்குசிதங் கோஸஜ்ஜவஸேன ஸங்கோசங் அனாபன்னங். உபட்டி²தாதி ஓகா³ஹனஸங்கா²தேன அபிலாபபா⁴வேன ஆரம்மணங் உபக³ந்த்வா டி²தா. தேனாஹ ‘‘ஆரம்மணாபி⁴முகீ²பா⁴வேனா’’தி. ஸம்மோஸஸ்ஸ வித்³த⁴ங்ஸனவஸேன பவத்தியா ந ஸம்முட்டா²தி அஸம்முட்டா². கிஞ்சாபி சித்தபஸ்ஸத்³தி⁴வஸேனேவ சித்தமேவ பஸ்ஸத்³த⁴ங், காயபஸ்ஸத்³தி⁴வஸேனேவ ச காயோ பஸ்ஸத்³தோ⁴ ஹோதி, ததா²பி யஸ்மா காயபஸ்ஸத்³தி⁴ உப்பஜ்ஜமானா சித்தபஸ்ஸத்³தி⁴யா ஸஹேவ உப்பஜ்ஜதி, ந வினா, தஸ்மா வுத்தங் ‘‘காயசித்தபஸ்ஸத்³தி⁴வஸேனா’’தி. காயபஸ்ஸத்³தி⁴யா உப⁴யேஸம்பி காயானங் பஸ்ஸம்ப⁴னாவஹத்தா வுத்தங் ‘‘ரூபகாயோபி பஸ்ஸத்³தோ⁴யேவ ஹோதீ’’தி. ஸோ ச கோ²தி ஸோ ச கோ² காயோ. விக³தத³ரதோ²தி விக³தகிலேஸத³ரதோ². நாமகாயே ஹி விக³தத³ரதே² ரூபகாயோபி வூபஸந்தத³ரத²பரிளாஹோ ஹோதி. ஸம்மா ஆஹிதந்தி நானாரம்மணேஸு விதா⁴வனஸங்கா²தங் விக்கே²பங் விச்சி²ந்தி³த்வா ஏகஸ்மிங்யேவ ஆரம்மணே அவிக்கி²த்தபா⁴வாபாத³னேன ஸம்மதே³வ ஆஹிதங் ட²பிதங். தேனாஹ ‘‘ஸுட்டு² ட²பித’’ந்திஆதி³. சித்தஸ்ஸ அனேகக்³க³பா⁴வோ விக்கே²பவஸேன சஞ்சலதா, ஸா ஸதி ஏகக்³க³தாய ந ஹோதீதி ஆஹ ‘‘ஏகக்³க³ங் அசலங் நிப்ப²ந்த³ன’’ந்தி. எத்தாவதாதி ‘‘ஆரத்³த⁴ங் கோ² பனா’’திஆதி³னா வீரியஸதிபஸ்ஸத்³தி⁴ஸமாதீ⁴னங் கிச்சஸித்³தி⁴த³ஸ்ஸனேன.

Asallīnanti asaṅkucitaṃ kosajjavasena saṅkocaṃ anāpannaṃ. Upaṭṭhitāti ogāhanasaṅkhātena apilāpabhāvena ārammaṇaṃ upagantvā ṭhitā. Tenāha ‘‘ārammaṇābhimukhībhāvenā’’ti. Sammosassa viddhaṃsanavasena pavattiyā na sammuṭṭhāti asammuṭṭhā. Kiñcāpi cittapassaddhivaseneva cittameva passaddhaṃ, kāyapassaddhivaseneva ca kāyo passaddho hoti, tathāpi yasmā kāyapassaddhi uppajjamānā cittapassaddhiyā saheva uppajjati, na vinā, tasmā vuttaṃ ‘‘kāyacittapassaddhivasenā’’ti. Kāyapassaddhiyā ubhayesampi kāyānaṃ passambhanāvahattā vuttaṃ ‘‘rūpakāyopi passaddhoyeva hotī’’ti. So ca khoti so ca kho kāyo. Vigatadarathoti vigatakilesadaratho. Nāmakāye hi vigatadarathe rūpakāyopi vūpasantadarathapariḷāho hoti. Sammā āhitanti nānārammaṇesu vidhāvanasaṅkhātaṃ vikkhepaṃ vicchinditvā ekasmiṃyeva ārammaṇe avikkhittabhāvāpādanena sammadeva āhitaṃ ṭhapitaṃ. Tenāha ‘‘suṭṭhu ṭhapita’’ntiādi. Cittassa anekaggabhāvo vikkhepavasena cañcalatā, sā sati ekaggatāya na hotīti āha ‘‘ekaggaṃ acalaṃ nipphandana’’nti. Ettāvatāti ‘‘āraddhaṃ kho panā’’tiādinā vīriyasatipassaddhisamādhīnaṃ kiccasiddhidassanena.

நனு ச ஸத்³தா⁴பஞ்ஞானம்பி கிச்சஸித்³தி⁴ ஜா²னஸ்ஸ புப்³ப³படிபதா³ய இச்சி²தப்³பா³தி? ஸச்சங் இச்சி²தப்³பா³, ஸா பன நானந்தரிகபா⁴வேன அவுத்தஸித்³தா⁴தி ந க³ஹிதா. அஸதி ஹி ஸத்³தா⁴ய வீரியாரம்பா⁴தீ³னங் அஸம்ப⁴வோயேவ, பஞ்ஞாபரிக்³க³ஹே ச நேஸங் அஸதி ஞாயாரம்பா⁴தி³பா⁴வோ ந ஸியா, ததா² அஸல்லீனாஸம்மோஸதாத³யோ வீரியாதீ³னந்தி அஸல்லீனதாதி³க்³க³ஹணேனேவெத்த² பஞ்ஞாகிச்சஸித்³தி⁴ க³ஹிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஜா²னபா⁴வனாயங் வா ஸமாதி⁴கிச்சங் அதி⁴கங் இச்சி²தப்³ப³ந்தி த³ஸ்ஸேதுங் ஸமாதி⁴பரியோஸானாவ ஜா²னஸ்ஸ புப்³ப³படிபதா³ கதி²தாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

Nanu ca saddhāpaññānampi kiccasiddhi jhānassa pubbapaṭipadāya icchitabbāti? Saccaṃ icchitabbā, sā pana nānantarikabhāvena avuttasiddhāti na gahitā. Asati hi saddhāya vīriyārambhādīnaṃ asambhavoyeva, paññāpariggahe ca nesaṃ asati ñāyārambhādibhāvo na siyā, tathā asallīnāsammosatādayo vīriyādīnanti asallīnatādiggahaṇenevettha paññākiccasiddhi gahitāti daṭṭhabbaṃ. Jhānabhāvanāyaṃ vā samādhikiccaṃ adhikaṃ icchitabbanti dassetuṃ samādhipariyosānāva jhānassa pubbapaṭipadā kathitāti daṭṭhabbaṃ.

Next: பட²மஜ்ஜா²னகதா² • Paṭhamajjhānakathā

Related texts:

திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / வினயபிடக • Vinayapiṭaka / மஹாவிப⁴ங்க³ • Mahāvibhaṅga / வேரஞ்ஜகண்ட³ங் • Verañjakaṇḍaṃ

அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / வினயபிடக (அட்ட²கதா²) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / மஹாவிப⁴ங்க³-அட்ட²கதா² • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / வேரஞ்ஜகண்ட³வண்ணனா • Verañjakaṇḍavaṇṇanā

டீகா • Tīkā / வினயபிடக (டீகா) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / வஜிரபு³த்³தி⁴-டீகா • Vajirabuddhi-ṭīkā / வேரஞ்ஜகண்ட³வண்ணனா • Verañjakaṇḍavaṇṇanā

டீகா • Tīkā / வினயபிடக (டீகா) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / விமதிவினோத³னீ-டீகா • Vimativinodanī-ṭīkā / பட²மஜ்ஜா²னகதா²வண்ணனா • Paṭhamajjhānakathāvaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact