Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
൨. മഹാവഗ്ഗോ
2. Mahāvaggo
൧. വേരഞ്ജസുത്തവണ്ണനാ
1. Verañjasuttavaṇṇanā
൧൧. ദുതിയസ്സ പഠമേ അഭിവാദേതീതി ഏവമാദീനി ന സമണോ ഗോതമോതി ഏത്ഥ വുത്തനകാരേന യോജേത്വാ ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ ‘‘ന വന്ദതി നാസനാ വുട്ഠാതി, നാപി ‘ഇധ ഭോന്തോ നിസീദന്തൂ’തി ഏവം ആസനേന വാ നിമന്തേതീ’’തി. ഏത്ഥ ഹി വാ-സദ്ദോ വിഭാവനേ നാമ അത്ഥേ ‘‘രൂപം നിച്ചം വാ അനിച്ചം വാ’’തിആദീസു വിയ. ഏവം വത്വാ അഥ അത്തനോ അഭിവാദനാദീനി അകരോന്തം ഭഗവന്തം ദിസ്വാ ആഹ – തയിദം, ഭോ ഗോതമ, തഥേവാതി. യം തം മയാ സുതം, തം തഥേവ, തം സവനഞ്ച മേ ദസ്സനഞ്ച സംസന്ദതി സമേതി, അത്ഥതോ ഏകീഭാവം ഗച്ഛതി. ന ഹി ഭവം ഗോതമോ…പേ॰… ആസനേന വാ നിമന്തേതീതി. ഏവം അത്തനാ സുതം ദിട്ഠേന നിഗമേത്വാ നിന്ദന്തോ ആഹ – തയിദം, ഭോ ഗോതമ, ന സമ്പന്നമേവാതി തം അഭിവാദനാദീനം അകരണം അയുത്തമേവാതി.
11. Dutiyassa paṭhame abhivādetīti evamādīni na samaṇo gotamoti ettha vuttanakārena yojetvā evamettha attho veditabbo ‘‘na vandati nāsanā vuṭṭhāti, nāpi ‘idha bhonto nisīdantū’ti evaṃ āsanena vā nimantetī’’ti. Ettha hi vā-saddo vibhāvane nāma atthe ‘‘rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’tiādīsu viya. Evaṃ vatvā atha attano abhivādanādīni akarontaṃ bhagavantaṃ disvā āha – tayidaṃ, bho gotama, tathevāti. Yaṃ taṃ mayā sutaṃ, taṃ tatheva, taṃ savanañca me dassanañca saṃsandati sameti, atthato ekībhāvaṃ gacchati. Na hi bhavaṃ gotamo…pe… āsanena vā nimantetīti. Evaṃ attanā sutaṃ diṭṭhena nigametvā nindanto āha – tayidaṃ, bho gotama, na sampannamevāti taṃ abhivādanādīnaṃ akaraṇaṃ ayuttamevāti.
അഥസ്സ ഭഗവാ അത്തുക്കംസനപരവമ്ഭനദോസം അനുപഗമ്മ കരുണാസീതലേന ഹദയേന തം അഞ്ഞാണം വിധമിത്വാ യുത്തഭാവം ദസ്സേതുകാമോ നാഹം തം ബ്രാഹ്മണാതിആദിമാഹ. തത്രായം സങ്ഖേപത്ഥോ – അഹം, ബ്രാഹ്മണ, അപ്പടിഹതേന സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണചക്ഖുനാ ഓലോകേന്തോപി തം പുഗ്ഗലം ഏതസ്മിം സദേവകാദിഭേദേ ലോകേ ന പസ്സാമി, യമഹം അഭിവാദേയ്യം വാ പച്ചുട്ഠേയ്യം വാ ആസനേന വാ നിമന്തേയ്യം. അനച്ഛരിയം വാ ഏതം, സ്വാഹം അജ്ജ സബ്ബഞ്ഞുതം പത്തോ ഏവരൂപം നിപച്ചാകാരാരഹം പുഗ്ഗലം ന പസ്സാമി. അപിച ഖോ യദാപാഹം സമ്പതിജാതോവ ഉത്തരേന മുഖോ സത്തപദവീതിഹാരേന ഗന്ത്വാ സകലം ദസസഹസ്സിലോകധാതും ഓലോകേസിം, തദാപി ഏതസ്മിം സദേവകാദിഭേദേ ലോകേ തം പുഗ്ഗലം ന പസ്സാമി, യമഹം ഏവരൂപം നിപച്ചകാരം കരേയ്യം. അഥ ഖോ മം സോളസകപ്പസഹസ്സായുകോ ഖീണാസവമഹാബ്രഹ്മാപി അഞ്ജലിം പഗ്ഗഹേത്വാ ‘‘ത്വം ലോകേ മഹാപുരിസോ, ത്വം സദേവകസ്സ ലോകസ്സ അഗ്ഗോ ച ജേട്ഠോ ച സേട്ഠോ ച, നത്ഥി തയാ ഉത്തരിതരോ’’തി സഞ്ജാതസോമനസ്സോ പതിമാനേസി. തദാപി ചാഹം അത്തനാ ഉത്തരിതരം അപസ്സന്തോ ആസഭിം വാചം നിച്ഛാരേസിം – ‘‘അഗ്ഗോഹമസ്മി ലോകസ്സ, ജേട്ഠോഹമസ്മി ലോകസ്സ, സേട്ഠോഹമസ്മി ലോകസ്സാ’’തി. ഏവം സമ്പതിജാതസ്സാപി മയ്ഹം അഭിവാദനാദിരഹോ പുഗ്ഗലോ നത്ഥി, സ്വാഹം ഇദാനി സബ്ബഞ്ഞുതം പത്തോ കം അഭിവാദേയ്യം. തസ്മാ ത്വം, ബ്രാഹ്മണ, മാ തഥാഗതാ ഏവരൂപം പരമനിപച്ചകാരം പത്ഥയി. യഞ്ഹി, ബ്രാഹ്മണ, തഥാഗതോ അഭിവാദേയ്യ വാ…പേ॰… ആസനേന വാ നിമന്തേയ്യ, മുദ്ധാപി തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ രത്തിപരിയോസാനേ പരിപാകസിഥിലബന്ധനം വണ്ടാ മുത്തതാലഫലം വിയ ഗീവതോ ഛിജ്ജിത്വാ സഹസാവ ഭൂമിയം നിപതേയ്യ.
Athassa bhagavā attukkaṃsanaparavambhanadosaṃ anupagamma karuṇāsītalena hadayena taṃ aññāṇaṃ vidhamitvā yuttabhāvaṃ dassetukāmo nāhaṃ taṃ brāhmaṇātiādimāha. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – ahaṃ, brāhmaṇa, appaṭihatena sabbaññutaññāṇacakkhunā olokentopi taṃ puggalaṃ etasmiṃ sadevakādibhede loke na passāmi, yamahaṃ abhivādeyyaṃ vā paccuṭṭheyyaṃ vā āsanena vā nimanteyyaṃ. Anacchariyaṃ vā etaṃ, svāhaṃ ajja sabbaññutaṃ patto evarūpaṃ nipaccākārārahaṃ puggalaṃ na passāmi. Apica kho yadāpāhaṃ sampatijātova uttarena mukho sattapadavītihārena gantvā sakalaṃ dasasahassilokadhātuṃ olokesiṃ, tadāpi etasmiṃ sadevakādibhede loke taṃ puggalaṃ na passāmi, yamahaṃ evarūpaṃ nipaccakāraṃ kareyyaṃ. Atha kho maṃ soḷasakappasahassāyuko khīṇāsavamahābrahmāpi añjaliṃ paggahetvā ‘‘tvaṃ loke mahāpuriso, tvaṃ sadevakassa lokassa aggo ca jeṭṭho ca seṭṭho ca, natthi tayā uttaritaro’’ti sañjātasomanasso patimānesi. Tadāpi cāhaṃ attanā uttaritaraṃ apassanto āsabhiṃ vācaṃ nicchāresiṃ – ‘‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭhohamasmi lokassa, seṭṭhohamasmi lokassā’’ti. Evaṃ sampatijātassāpi mayhaṃ abhivādanādiraho puggalo natthi, svāhaṃ idāni sabbaññutaṃ patto kaṃ abhivādeyyaṃ. Tasmā tvaṃ, brāhmaṇa, mā tathāgatā evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ patthayi. Yañhi, brāhmaṇa, tathāgato abhivādeyya vā…pe… āsanena vā nimanteyya, muddhāpi tassa puggalassa rattipariyosāne paripākasithilabandhanaṃ vaṇṭā muttatālaphalaṃ viya gīvato chijjitvā sahasāva bhūmiyaṃ nipateyya.
ഏവം വുത്തേപി ബ്രാഹ്മണോ ദുപ്പഞ്ഞതായ തഥാഗതസ്സ ലോകജേട്ഠഭാവം അസല്ലക്ഖേന്തോ കേവലം തം വചനം അസഹമാനോ ആഹ – അരസരൂപോ ഭവം ഗോതമോതി. അയം കിരസ്സ അധിപ്പായോ – യം ലോകേ അഭിവാദനപച്ചുട്ഠാനഅഞ്ജലികമ്മസാമീചികമ്മം ‘‘സാമഗ്ഗിരസോ’’തി വുച്ചതി, തം ഭോതോ ഗോതമസ്സ നത്ഥി. തസ്മാ അരസരൂപോ ഭവം ഗോതമോ, അരസജാതികോ അരസസഭാവോതി. അഥസ്സ ഭഗവാ ചിത്തമുദുഭാവജനനത്ഥം ഉജുവിപച്ചനീകഭാവം പരിഹരന്തോ അഞ്ഞഥാ തസ്സ വചനസ്സ അത്ഥം അത്തനി സന്ദസ്സേന്തോ അത്ഥി ഖ്വേസ, ബ്രാഹ്മണ, പരിയായോതിആദിമാഹ.
Evaṃ vuttepi brāhmaṇo duppaññatāya tathāgatassa lokajeṭṭhabhāvaṃ asallakkhento kevalaṃ taṃ vacanaṃ asahamāno āha – arasarūpo bhavaṃ gotamoti. Ayaṃ kirassa adhippāyo – yaṃ loke abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammaṃ ‘‘sāmaggiraso’’ti vuccati, taṃ bhoto gotamassa natthi. Tasmā arasarūpo bhavaṃ gotamo, arasajātiko arasasabhāvoti. Athassa bhagavā cittamudubhāvajananatthaṃ ujuvipaccanīkabhāvaṃ pariharanto aññathā tassa vacanassa atthaṃ attani sandassento atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyotiādimāha.
തത്ഥ അത്ഥി ഖ്വേസാതി അത്ഥി ഖോ ഏസ. പരിയായോതി കാരണം. ഇദം വുത്തം ഹോതി – അത്ഥി ഖോ, ബ്രാഹ്മണ, ഏതം കാരണം, യേന കാരണേന മം ‘‘അരസരൂപോ ഭവം ഗോതമോ’’തി വദമാനോ പുഗ്ഗലോ സമ്മാ വദേയ്യ, അവിതഥവാദീതി സങ്ഖം ഗച്ഛേയ്യ. കതമോ പന സോതി? യേ തേ, ബ്രാഹ്മണ, രൂപരസാ…പേ॰… ഫോട്ഠബ്ബരസാ, തേ തഥാഗതസ്സ പഹീനാതി. കിം വുത്തം ഹോതി? യേ തേ ജാതിവസേന വാ ഉപപത്തിവസേന വാ സേട്ഠസമ്മതാനമ്പി പുഥുജ്ജനാനം രൂപാരമ്മണാദീനി അസ്സാദേന്താനം അഭിനന്ദന്താനം രജ്ജന്താനം ഉപ്പജ്ജന്തി കാമസുഖസ്സാദസങ്ഖാതാ രൂപരസാ, സദ്ദരസാ, ഗന്ധരസാ, രസരസാ, ഫോട്ഠബ്ബരസാ, യേ ഇമം ലോകം ഗീവായ ബന്ധിത്വാ വിയ ആവിഞ്ഛന്തി, വത്ഥാരമ്മണാദിസാമഗ്ഗിയഞ്ച ഉപ്പന്നത്താ സാമഗ്ഗിരസാതി വുച്ചന്തി. തേ സബ്ബേപി തഥാഗതസ്സ പഹീനാ. ‘‘മയ്ഹം പഹീനാ’’തി വത്തബ്ബേപി മമാകാരേന അത്താനം അനുക്ഖിപന്തോ ധമ്മം ദേസേതി, ദേസനാവിലാസോ വാ ഏസ തഥാഗതസ്സ.
Tattha atthi khvesāti atthi kho esa. Pariyāyoti kāraṇaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – atthi kho, brāhmaṇa, etaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena maṃ ‘‘arasarūpo bhavaṃ gotamo’’ti vadamāno puggalo sammā vadeyya, avitathavādīti saṅkhaṃ gaccheyya. Katamo pana soti? Ye te, brāhmaṇa, rūparasā…pe… phoṭṭhabbarasā, te tathāgatassa pahīnāti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Ye te jātivasena vā upapattivasena vā seṭṭhasammatānampi puthujjanānaṃ rūpārammaṇādīni assādentānaṃ abhinandantānaṃ rajjantānaṃ uppajjanti kāmasukhassādasaṅkhātā rūparasā, saddarasā, gandharasā, rasarasā, phoṭṭhabbarasā, ye imaṃ lokaṃ gīvāya bandhitvā viya āviñchanti, vatthārammaṇādisāmaggiyañca uppannattā sāmaggirasāti vuccanti. Te sabbepi tathāgatassa pahīnā. ‘‘Mayhaṃ pahīnā’’ti vattabbepi mamākārena attānaṃ anukkhipanto dhammaṃ deseti, desanāvilāso vā esa tathāgatassa.
തത്ഥ പഹീനാതി ചിത്തസന്താനതോ വിഗതാ, പജഹിതാ വാ. ഏതസ്മിം പനത്ഥേ കരണേ സാമിവചനം ദട്ഠബ്ബം. അരിയമഗ്ഗസത്ഥേന ഉച്ഛിന്നം തണ്ഹാവിജ്ജാമയം മൂലം ഏതേസന്തി ഉച്ഛിന്നമൂലാ. താലവത്ഥു വിയ നേസം വത്ഥു കതന്തി താലാവത്ഥുകതാ. യഥാ ഹി താലരുക്ഖം സമൂലം ഉദ്ധരിത്വാ തസ്സ വത്ഥുമത്തേ തസ്മിം പദേസേ കതേ ന പുന തസ്സ താലസ്സ ഉപ്പത്തി പഞ്ഞായതി, ഏവം അരിയമഗ്ഗസത്ഥേന സമൂലേ രൂപാദിരസേ ഉദ്ധരിത്വാ തേസം പുബ്ബേ ഉപ്പന്നപുബ്ബഭാവേന വത്ഥുമത്തേ ചിത്തസന്താനേ കതേ സബ്ബേപി തേ താലാവത്ഥുകതാതി വുച്ചന്തി. അവിരുള്ഹിധമ്മത്താ വാ മത്ഥകച്ഛിന്നതാലോ വിയ കതാതി താലാവത്ഥുകതാ. യസ്മാ പന ഏവം താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ഹോന്തി , യഥാ നേസം പച്ഛാഭാവോ ന ഹോതി, തഥാ കതാ ഹോന്തി. തസ്മാ ആഹ – അനഭാവംകതാതി. ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാതി അനാഗതേ അനുപ്പജ്ജനകസഭാവാ.
Tattha pahīnāti cittasantānato vigatā, pajahitā vā. Etasmiṃ panatthe karaṇe sāmivacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Ariyamaggasatthena ucchinnaṃ taṇhāvijjāmayaṃ mūlaṃ etesanti ucchinnamūlā. Tālavatthu viya nesaṃ vatthu katanti tālāvatthukatā. Yathā hi tālarukkhaṃ samūlaṃ uddharitvā tassa vatthumatte tasmiṃ padese kate na puna tassa tālassa uppatti paññāyati, evaṃ ariyamaggasatthena samūle rūpādirase uddharitvā tesaṃ pubbe uppannapubbabhāvena vatthumatte cittasantāne kate sabbepi te tālāvatthukatāti vuccanti. Aviruḷhidhammattā vā matthakacchinnatālo viya katāti tālāvatthukatā. Yasmā pana evaṃ tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā honti , yathā nesaṃ pacchābhāvo na hoti, tathā katā honti. Tasmā āha – anabhāvaṃkatāti. Āyatiṃ anuppādadhammāti anāgate anuppajjanakasabhāvā.
നോ ച ഖോ യം ത്വം സന്ധായ വദേസീതി യഞ്ച ഖോ ത്വം സന്ധായ വദേസി, സോ പരിയായോ ന ഹോതി. നനു ച ഏവം വുത്തേ യോ ബ്രാഹ്മണേന വുത്തോ സാമഗ്ഗിരസോ, തസ്സ അത്തനി വിജ്ജമാനതാ അനുഞ്ഞാതാ ഹോതീതി? ന ഹോതി. യോ ഹി നം സാമഗ്ഗിരസം കാതും ഭബ്ബോ ഹുത്വാ ന കരോതി, സോ തദഭാവേന അരസരൂപോതി വത്തബ്ബതം അരഹതി. ഭഗവാ പന അഭബ്ബോവ ഏതം കാതും, തേനസ്സ കാരണേ അഭബ്ബതം പകാസേന്തോ ആഹ – ‘‘നോ ച ഖോ യം ത്വം സന്ധായ വദേസീ’’തി. യം പരിയായം സന്ധായ ത്വം മം ‘‘അരസരൂപോ’’തി വദേസി, സോ അമ്ഹേസു നേവ വത്തബ്ബോതി.
No ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesīti yañca kho tvaṃ sandhāya vadesi, so pariyāyo na hoti. Nanu ca evaṃ vutte yo brāhmaṇena vutto sāmaggiraso, tassa attani vijjamānatā anuññātā hotīti? Na hoti. Yo hi naṃ sāmaggirasaṃ kātuṃ bhabbo hutvā na karoti, so tadabhāvena arasarūpoti vattabbataṃ arahati. Bhagavā pana abhabbova etaṃ kātuṃ, tenassa kāraṇe abhabbataṃ pakāsento āha – ‘‘no ca kho yaṃ tvaṃ sandhāya vadesī’’ti. Yaṃ pariyāyaṃ sandhāya tvaṃ maṃ ‘‘arasarūpo’’ti vadesi, so amhesu neva vattabboti.
ഏവം ബ്രാഹ്മണോ അത്തനാ അധിപ്പേതം അരസരൂപതം ആരോപേതും അസക്കോന്തോ അഥാപരം നിബ്ഭോഗോ ഭവന്തിആദിമാഹ. സബ്ബപരിയായേസു ചേത്ഥ വുത്തനയേനേവ യോജനാക്കമം വിദിത്വാ സന്ധായഭാസിതമത്ഥം ഏവം വേദിതബ്ബം – ബ്രാഹ്മണോ തദേവ വയോവുദ്ധാനം അഭിവാദനാദികമ്മം ലോകേ ‘‘സാമഗ്ഗിപരിഭോഗോ’’തി മഞ്ഞമാനോ തദഭാവേന ച ഭഗവന്തം ‘‘നിബ്ഭോഗോ’’തിആദിമാഹ. ഭഗവാ ച യ്വായം രൂപാദീസു സത്താനം ഛന്ദരാഗപരിഭോഗോ, തദഭാവം അത്തനി സമ്പസ്സമാനോ അപരം പരിയായമനുജാനി.
Evaṃ brāhmaṇo attanā adhippetaṃ arasarūpataṃ āropetuṃ asakkonto athāparaṃ nibbhogo bhavantiādimāha. Sabbapariyāyesu cettha vuttanayeneva yojanākkamaṃ viditvā sandhāyabhāsitamatthaṃ evaṃ veditabbaṃ – brāhmaṇo tadeva vayovuddhānaṃ abhivādanādikammaṃ loke ‘‘sāmaggiparibhogo’’ti maññamāno tadabhāvena ca bhagavantaṃ ‘‘nibbhogo’’tiādimāha. Bhagavā ca yvāyaṃ rūpādīsu sattānaṃ chandarāgaparibhogo, tadabhāvaṃ attani sampassamāno aparaṃ pariyāyamanujāni.
പുന ബ്രാഹ്മണോ യം ലോകേ വയോവുദ്ധാനം അഭിവാദനാദികുലസമുദാചാരകമ്മം ലോകിയാ കരോന്തി, തസ്സ അകിരിയം സമ്പസ്സമാനോ ഭഗവന്തം അകിരിയവാദോതി ആഹ. ഭഗവാ പന യസ്മാ കായദുച്ചരിതാദീനം അകിരിയം വദതി, തസ്മാ തം അകിരിയവാദിതം അത്തനി സമ്പസ്സമാനോ അപരം പരിയായമനുജാനി. തത്ഥ ഠപേത്വാ കായദുച്ചരിതാദീനി അവസേസാ അകുസലാ ധമ്മാ അനേകവിഹിതാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാതി വേദിതബ്ബാ.
Puna brāhmaṇo yaṃ loke vayovuddhānaṃ abhivādanādikulasamudācārakammaṃ lokiyā karonti, tassa akiriyaṃ sampassamāno bhagavantaṃ akiriyavādoti āha. Bhagavā pana yasmā kāyaduccaritādīnaṃ akiriyaṃ vadati, tasmā taṃ akiriyavāditaṃ attani sampassamāno aparaṃ pariyāyamanujāni. Tattha ṭhapetvā kāyaduccaritādīni avasesā akusalā dhammā anekavihitā pāpakā akusalā dhammāti veditabbā.
പുന ബ്രാഹ്മണോ തദേവ അഭിവാദനാദികമ്മം ഭഗവതി അപസ്സന്തോ ‘‘ഇമം ആഗമ്മ അയം ലോകതന്തി ലോകപവേണീ ഉച്ഛിജ്ജതീ’’തി മഞ്ഞമാനോ ഭഗവന്തം ഉച്ഛേദവാദോതി ആഹ. ഭഗവാ പന യസ്മാ പഞ്ചകാമഗുണികരാഗസ്സ ചേവ അകുസലചിത്തദ്വയസമ്പയുത്തസ്സ ച ദോസസ്സ അനാഗാമിമഗ്ഗേന ഉച്ഛേദം വദതി, സബ്ബാകുസലസമ്ഭവസ്സ പന മോഹസ്സ അരഹത്തമഗ്ഗേന ഉച്ഛേദം വദതി, ഠപേത്വാ തേ തയോ അവസേസാനം പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം യഥാനുരൂപം ചതൂഹി മഗ്ഗേഹി ഉച്ഛേദം വദതി, തസ്മാ തം ഉച്ഛേദവാദം അത്തനി സമ്പസ്സമാനോ അപരം പരിയായമനുജാനി.
Puna brāhmaṇo tadeva abhivādanādikammaṃ bhagavati apassanto ‘‘imaṃ āgamma ayaṃ lokatanti lokapaveṇī ucchijjatī’’ti maññamāno bhagavantaṃ ucchedavādoti āha. Bhagavā pana yasmā pañcakāmaguṇikarāgassa ceva akusalacittadvayasampayuttassa ca dosassa anāgāmimaggena ucchedaṃ vadati, sabbākusalasambhavassa pana mohassa arahattamaggena ucchedaṃ vadati, ṭhapetvā te tayo avasesānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ yathānurūpaṃ catūhi maggehi ucchedaṃ vadati, tasmā taṃ ucchedavādaṃ attani sampassamāno aparaṃ pariyāyamanujāni.
പുന ബ്രാഹ്മണോ ‘‘ജിഗുച്ഛതി മഞ്ഞേ സമണോ ഗോതമോ ഇദം വയോവുദ്ധാനം അഭിവാദനാദികുലസമുദാചാരകമ്മം, തേന തം ന കരോതീ’’തി മഞ്ഞമാനോ ഭഗവന്തം ജേഗുച്ഛീതി ആഹ. ഭഗവാ പന യസ്മാ ജിഗുച്ഛതി കായദുച്ചരിതാദീഹി, യാനി കായവചീമനോദുച്ചരിതാനി ചേവ യാവ ച അകുസലാനം ലാമകധമ്മാനം സമാപത്തി സമാപജ്ജനാ സമങ്ഗിഭാവോ, തം സബ്ബമ്പി ഗൂഥം വിയ മണ്ഡനകജാതികോ പുരിസോ ജിഗുച്ഛതി ഹിരീയതി, തസ്മാ തം ജേഗുച്ഛിതം അത്തനി സമ്പസ്സമാനോ അപരം പരിയായമനുജാനി. തത്ഥ കായദുച്ചരിതേനാതിആദി കരണവചനം ഉപയോഗത്ഥേ ദട്ഠബ്ബം.
Puna brāhmaṇo ‘‘jigucchati maññe samaṇo gotamo idaṃ vayovuddhānaṃ abhivādanādikulasamudācārakammaṃ, tena taṃ na karotī’’ti maññamāno bhagavantaṃ jegucchīti āha. Bhagavā pana yasmā jigucchati kāyaduccaritādīhi, yāni kāyavacīmanoduccaritāni ceva yāva ca akusalānaṃ lāmakadhammānaṃ samāpatti samāpajjanā samaṅgibhāvo, taṃ sabbampi gūthaṃ viya maṇḍanakajātiko puriso jigucchati hirīyati, tasmā taṃ jegucchitaṃ attani sampassamāno aparaṃ pariyāyamanujāni. Tattha kāyaduccaritenātiādi karaṇavacanaṃ upayogatthe daṭṭhabbaṃ.
പുന ബ്രാഹ്മണോ തദേവ അഭിവാദനാദികമ്മം ഭഗവതി അപസ്സന്തോ ‘‘അയം ഇദം ലോകജേട്ഠകകമ്മം വിനേതി വിനാസേതി, അഥ വാ യസ്മാ ഏതം സാമീചികമ്മം ന കരോതി, തസ്മാ അയം വിനേതബ്ബോ നിഗ്ഗണ്ഹിതബ്ബോ’’തി മഞ്ഞമാനോ ഭഗവന്തം വേനയികോതി ആഹ. തത്രായം പദത്ഥോ – വിനയതീതി വിനയോ, വിനാസേതീതി വുത്തം ഹോതി. വിനയോ ഏവ വേനയികോ. വിനയം വാ അരഹതീതി വേനയികോ, നിഗ്ഗഹം അരഹതീതി വുത്തം ഹോതി. ഭഗവാ പന യസ്മാ രാഗാദീനം വിനയായ വൂപസമായ ധമ്മം ദേസേതി, തസ്മാ വേനയികോ ഹോതി. അയമേവ ചേത്ഥ പദത്ഥോ – വിനയായ ധമ്മം ദേസേതീതി വേനയികോ. വിചിത്രാ ഹി തദ്ധിതവുത്തി. സ്വായം തം വേനയികഭാവം അത്തനി സമ്പസ്സമാനോ അപരം പരിയായമനുജാനി.
Puna brāhmaṇo tadeva abhivādanādikammaṃ bhagavati apassanto ‘‘ayaṃ idaṃ lokajeṭṭhakakammaṃ vineti vināseti, atha vā yasmā etaṃ sāmīcikammaṃ na karoti, tasmā ayaṃ vinetabbo niggaṇhitabbo’’ti maññamāno bhagavantaṃ venayikoti āha. Tatrāyaṃ padattho – vinayatīti vinayo, vināsetīti vuttaṃ hoti. Vinayo eva venayiko. Vinayaṃ vā arahatīti venayiko, niggahaṃ arahatīti vuttaṃ hoti. Bhagavā pana yasmā rāgādīnaṃ vinayāya vūpasamāya dhammaṃ deseti, tasmā venayiko hoti. Ayameva cettha padattho – vinayāya dhammaṃ desetīti venayiko. Vicitrā hi taddhitavutti. Svāyaṃ taṃ venayikabhāvaṃ attani sampassamāno aparaṃ pariyāyamanujāni.
പുന ബ്രാഹ്മണോ യസ്മാ അഭിവാദനാദീനി സാമീചികമ്മാനി കരോന്താ വയോവുദ്ധേ തോസേന്തി ഹാസേന്തി , അകരോന്താ പന താപേന്തി വിഹേസേന്തി ദോമനസ്സം നേസം ഉപ്പാദേന്തി, ഭഗവാ ച താനി ന കരോതി, തസ്മാ ‘‘അയം വയോവുദ്ധേ തപതീ’’തി മഞ്ഞമാനോ സപ്പുരിസാചാരവിരഹിതത്താ വാ ‘‘കപണപുരിസോ അയ’’ന്തി മഞ്ഞമാനോ ഭഗവന്തം തപസ്സീതി ആഹ. തത്രായം പദത്ഥോ – തപതീതി തപോ, രോസേതി വിഹേസേതീതി അത്ഥോ. സാമീചികമ്മാകരണസ്സേതം അധിവചനം. തപോ അസ്സ അത്ഥീതി തപസ്സീ. ദുതിയേ അത്ഥവികപ്പേ ബ്യഞ്ജനാനി അവിചാരേത്വാ ലോകേ കപണപുരിസോ തപസ്സീതി വുച്ചതി. ഭഗവാ പന യേ അകുസലാ ധമ്മാ ലോകം തപനതോ തപനീയാനി വുച്ചന്തി, തേസം പഹീനത്താ യസ്മാ തപസ്സീതി സങ്ഖം ഗതോ. തസ്മാ തം തപസ്സിതം അത്തനി സമ്പസ്സമാനോ അപരം പരിയായമനുജാനി. തത്രായം വചനത്ഥോ – തപന്തീതി തപാ, അകുസലധമ്മാനമേതം അധിവചനം. തേ തപേ അസ്സി നിരസ്സി പഹാസി വിദ്ധംസീതി തപസ്സീ.
Puna brāhmaṇo yasmā abhivādanādīni sāmīcikammāni karontā vayovuddhe tosenti hāsenti , akarontā pana tāpenti vihesenti domanassaṃ nesaṃ uppādenti, bhagavā ca tāni na karoti, tasmā ‘‘ayaṃ vayovuddhe tapatī’’ti maññamāno sappurisācāravirahitattā vā ‘‘kapaṇapuriso aya’’nti maññamāno bhagavantaṃ tapassīti āha. Tatrāyaṃ padattho – tapatīti tapo, roseti vihesetīti attho. Sāmīcikammākaraṇassetaṃ adhivacanaṃ. Tapo assa atthīti tapassī. Dutiye atthavikappe byañjanāni avicāretvā loke kapaṇapuriso tapassīti vuccati. Bhagavā pana ye akusalā dhammā lokaṃ tapanato tapanīyāni vuccanti, tesaṃ pahīnattā yasmā tapassīti saṅkhaṃ gato. Tasmā taṃ tapassitaṃ attani sampassamāno aparaṃ pariyāyamanujāni. Tatrāyaṃ vacanattho – tapantīti tapā, akusaladhammānametaṃ adhivacanaṃ. Te tape assi nirassi pahāsi viddhaṃsīti tapassī.
പുന ബ്രാഹ്മണോ തം അഭിവാദനാദികമ്മം ദേവലോകഗബ്ഭസമ്പത്തിയാ ദേവലോകപടിസന്ധിപടിലാഭായ സംവത്തതീതി മഞ്ഞമാനോ ഭഗവതി ചസ്സ അഭാവം ദിസ്വാ ഭഗവന്തം അപഗബ്ഭോതി ആഹ. കോധവസേന വാ ഭഗവതോ മാതുകുച്ഛിസ്മിം പടിസന്ധിഗ്ഗഹണേ ദോസം ദസ്സേന്തോപി ഏവമാഹ. തത്രായം വചനത്ഥോ – ഗബ്ഭതോ അപഗതോതി അപഗബ്ഭോ, അഭബ്ബോ ദേവലോകൂപപത്തിം പാപുണിതുന്തി അധിപ്പായോ. ഹീനോ വാ ഗബ്ഭോ അസ്സാതി അപഗബ്ഭോ. ദേവലോകഗബ്ഭപരിബാഹിരത്താ ആയതിം ഹീനഗബ്ഭപടിലാഭഭാഗീതി. ഹീനോ വാസ്സ മാതുകുച്ഛിസ്മിം ഗബ്ഭവാസോ അഹോസീതി അധിപ്പായോ. ഭഗവതോ പന യസ്മാ ആയതിം ഗബ്ഭസേയ്യാ അപഗതാ, തസ്മാ സോ തം അപഗബ്ഭതം അത്തനി സമ്പസ്സമാനോ അപരം പരിയായമനുജാനി. തത്ര ച യസ്സ ഖോ, ബ്രാഹ്മണ, ആയതിം ഗബ്ഭസേയ്യാ പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തി പഹീനാതി ഏതേസം പദാനം ഏവമത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ – ‘‘ബ്രാഹ്മണ, യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അനാഗതേ ഗബ്ഭസേയ്യാ പുനബ്ഭവേ ച അഭിനിബ്ബത്തി അനുത്തരേന മഗ്ഗേന വിഹതകാരണത്താ പഹീനാ. ഗബ്ഭസേയ്യാഗഹണേന ചേത്ഥ ജലാബുജയോനി ഗഹിതാ, പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തിഗ്ഗഹണേന ഇതരാ തിസ്സോ’’പി.
Puna brāhmaṇo taṃ abhivādanādikammaṃ devalokagabbhasampattiyā devalokapaṭisandhipaṭilābhāya saṃvattatīti maññamāno bhagavati cassa abhāvaṃ disvā bhagavantaṃ apagabbhoti āha. Kodhavasena vā bhagavato mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇe dosaṃ dassentopi evamāha. Tatrāyaṃ vacanattho – gabbhato apagatoti apagabbho, abhabbo devalokūpapattiṃ pāpuṇitunti adhippāyo. Hīno vā gabbho assāti apagabbho. Devalokagabbhaparibāhirattā āyatiṃ hīnagabbhapaṭilābhabhāgīti. Hīno vāssa mātukucchismiṃ gabbhavāso ahosīti adhippāyo. Bhagavato pana yasmā āyatiṃ gabbhaseyyā apagatā, tasmā so taṃ apagabbhataṃ attani sampassamāno aparaṃ pariyāyamanujāni. Tatra ca yassa kho, brāhmaṇa, āyatiṃ gabbhaseyyā punabbhavābhinibbatti pahīnāti etesaṃ padānaṃ evamattho daṭṭhabbo – ‘‘brāhmaṇa, yassa puggalassa anāgate gabbhaseyyā punabbhave ca abhinibbatti anuttarena maggena vihatakāraṇattā pahīnā. Gabbhaseyyāgahaṇena cettha jalābujayoni gahitā, punabbhavābhinibbattiggahaṇena itarā tisso’’pi.
അപിച ഗബ്ഭസ്സ സേയ്യാ ഗബ്ഭസേയ്യാ. പുനബ്ഭവോ ഏവ അഭിനിബ്ബത്തി പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തീതി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. യഥാ ച വിഞ്ഞാണട്ഠിതീതി വുത്തേപി ന വിഞ്ഞാണതോ അഞ്ഞാ ഠിതി അത്ഥി, ഏവമിധാപി ന ഗബ്ഭതോ അഞ്ഞാ സേയ്യാ വേദിതബ്ബാ. അഭിനിബ്ബത്തി ച നാമ യസ്മാ പുനബ്ഭവഭൂതാപി അപുനബ്ഭവഭൂതാപി അത്ഥി, ഇധ ച പുനബ്ഭവഭൂതാ അധിപ്പേതാ, തസ്മാ വുത്തം – ‘‘പുനബ്ഭവോ ഏവ അഭിനിബ്ബത്തി പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തീ’’തി.
Apica gabbhassa seyyā gabbhaseyyā. Punabbhavo eva abhinibbatti punabbhavābhinibbattīti evamettha attho daṭṭhabbo. Yathā ca viññāṇaṭṭhitīti vuttepi na viññāṇato aññā ṭhiti atthi, evamidhāpi na gabbhato aññā seyyā veditabbā. Abhinibbatti ca nāma yasmā punabbhavabhūtāpi apunabbhavabhūtāpi atthi, idha ca punabbhavabhūtā adhippetā, tasmā vuttaṃ – ‘‘punabbhavo eva abhinibbatti punabbhavābhinibbattī’’ti.
ഏവം ആഗതകാലതോ പട്ഠായ അരസരൂപതാദീഹി അട്ഠഹി അക്കോസവത്ഥൂഹി അക്കോസന്തമ്പി ബ്രാഹ്മണം ഭഗവാ ധമ്മിസ്സരോ ധമ്മരാജാ ധമ്മസാമീ തഥാഗതോ അനുകമ്പായ സീതലേനേവ ചക്ഖുനാ ബ്രാഹ്മണം ഓലേകേന്തോ യം ധമ്മധാതും പടിവിജ്ഝിത്വാ ദേസനാവിലാസപ്പത്താ നാമ ഹോതി, തസ്സാ ധമ്മധാതുയാ സുപ്പടിവിദ്ധത്താ വിഗതവലാഹകേ നഭേ പുണ്ണചന്ദോ വിയ ച സരദകാലേ സൂരിയോ വിയ ച ബ്രാഹ്മണസ്സ ഹദയന്ധകാരം വിധമേന്തോ താനിയേവ അക്കോസവത്ഥൂനി തേന തേന പരിയായേന അഞ്ഞഥാ ദസ്സേത്വാ പുനപി അത്തനോ കരുണാവിപ്ഫാരം അട്ഠഹി ലോകധമ്മേഹി അകമ്പിയഭാവേന പടിലദ്ധതാദിഗുണലക്ഖണം പഥവിസമചിത്തതം അകുപ്പധമ്മതഞ്ച പകാസേന്തോ ‘‘അയം ബ്രാഹ്മണോ കേവലം പലിതസിരഖണ്ഡദന്തവലിത്തചതാദീഹി അത്തനോ വുദ്ധഭാവം സല്ലക്ഖേതി, നോ ച ഖോ ജാനാതി അത്താനം ജാതിയാ അനുഗതം ജരായ അനുസടം ബ്യാധിനോ അധിഭൂതം മരണേന അബ്ഭാഹതം അജ്ജ മരിത്വാ പുന സ്വേവ ഉത്താനസേയ്യദാരകഭാവഗമനീയം . മഹന്തേന ഖോ പന ഉസ്സാഹേന മമ സന്തികം ആഗതോ, തദസ്സ ആഗമനം സാത്ഥകം ഹോതൂ’’തി ചിന്തേത്വാ ഇമസ്മിം ലോകേ അത്തനോ അപ്പടിസമം പുരേജാതഭാവം ദസ്സേന്തോ സേയ്യഥാപി, ബ്രാഹ്മണാതിആദിനാ നയേന ബ്രാഹ്മണസ്സ ധമ്മദേസനം വഡ്ഢേസി.
Evaṃ āgatakālato paṭṭhāya arasarūpatādīhi aṭṭhahi akkosavatthūhi akkosantampi brāhmaṇaṃ bhagavā dhammissaro dhammarājā dhammasāmī tathāgato anukampāya sītaleneva cakkhunā brāhmaṇaṃ olekento yaṃ dhammadhātuṃ paṭivijjhitvā desanāvilāsappattā nāma hoti, tassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā vigatavalāhake nabhe puṇṇacando viya ca saradakāle sūriyo viya ca brāhmaṇassa hadayandhakāraṃ vidhamento tāniyeva akkosavatthūni tena tena pariyāyena aññathā dassetvā punapi attano karuṇāvipphāraṃ aṭṭhahi lokadhammehi akampiyabhāvena paṭiladdhatādiguṇalakkhaṇaṃ pathavisamacittataṃ akuppadhammatañca pakāsento ‘‘ayaṃ brāhmaṇo kevalaṃ palitasirakhaṇḍadantavalittacatādīhi attano vuddhabhāvaṃ sallakkheti, no ca kho jānāti attānaṃ jātiyā anugataṃ jarāya anusaṭaṃ byādhino adhibhūtaṃ maraṇena abbhāhataṃ ajja maritvā puna sveva uttānaseyyadārakabhāvagamanīyaṃ . Mahantena kho pana ussāhena mama santikaṃ āgato, tadassa āgamanaṃ sātthakaṃ hotū’’ti cintetvā imasmiṃ loke attano appaṭisamaṃ purejātabhāvaṃ dassento seyyathāpi, brāhmaṇātiādinā nayena brāhmaṇassa dhammadesanaṃ vaḍḍhesi.
തത്ഥ സേയ്യഥാപീതിആദീനം ഹേട്ഠാ വുതനയേനേവ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. അയം പന വിസേസോ – ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ ഹി തേ കുക്കുടപോതകാ പക്ഖേ വിധുനന്താ തംഖണാനുരൂപം വിരവന്താ നിക്ഖമന്തി. ഏവം നിക്ഖമന്താനഞ്ച തേസം യോ പഠമതരം നിക്ഖമതി, സോ ജേട്ഠോതി വുച്ചതി. തസ്മാ ഭഗവാ തായ ഉപമായ അത്തനോ ജേട്ഠഭാവം സാധേതുകാമോ ബ്രാഹ്മണം പുച്ഛതി – യോ നു ഖോ തേസം കുക്കുടച്ഛാപോതകാനം…പേ॰… കിന്തി സ്വാസ്സ വചനീയോതി. തത്ഥ കുക്കുടച്ഛാപകാനന്തി കുക്കുടപോതകാനം. കിന്തി സ്വാസ്സ വചനീയോതി സോ കിന്തി വചനീയോ അസ്സ, കിം വത്തബ്ബോ ഭവേയ്യ ജേട്ഠോ വാ കനിട്ഠോ വാതി.
Tattha seyyathāpītiādīnaṃ heṭṭhā vutanayeneva attho veditabbo. Ayaṃ pana viseso – heṭṭhā vuttanayeneva hi te kukkuṭapotakā pakkhe vidhunantā taṃkhaṇānurūpaṃ viravantā nikkhamanti. Evaṃ nikkhamantānañca tesaṃ yo paṭhamataraṃ nikkhamati, so jeṭṭhoti vuccati. Tasmā bhagavā tāya upamāya attano jeṭṭhabhāvaṃ sādhetukāmo brāhmaṇaṃ pucchati – yo nu kho tesaṃ kukkuṭacchāpotakānaṃ…pe… kinti svāssa vacanīyoti. Tattha kukkuṭacchāpakānanti kukkuṭapotakānaṃ. Kinti svāssa vacanīyoti so kinti vacanīyo assa, kiṃ vattabbo bhaveyya jeṭṭho vā kaniṭṭho vāti.
‘‘ജേട്ഠോ’’തിസ്സ, ഭോ ഗോതമ, വചനീയോതി, ഭോ ഗോതമ, സോ ജേട്ഠോ ഇതി അസ്സ വചനീയോ. കസ്മാതി ചേ? സോ ഹി നേസം ജേട്ഠോതി, യസ്മാ സോ നേസം വുദ്ധതരോതി അത്ഥോ. അഥസ്സ ഭഗവാ ഓപമ്മം സമ്പടിപാദേന്തോ ഏവമേവ ഖോതി ആഹ, യഥാ സോ കുക്കുടപോതകോ, ഏവം അഹമ്പി. അവിജ്ജാഗതായ പജായാതി അവിജ്ജാ വുച്ചതി അഞ്ഞാണം, തത്ഥ ഗതായ. പജായാതി സത്തധിവചനമേതം, അവിജ്ജാകോസസ്സ അന്തോ പവിട്ഠേസു സത്തേസൂപി വുത്തം ഹോതി. അണ്ഡഭൂതായാതി അണ്ഡേ ഭൂതായ പജാതായ സഞ്ജാതായ. യഥാ ഹി അണ്ഡേ നിബ്ബത്താ ഏകച്ചേ സത്താ അണ്ഡഭൂതാതി വുച്ചന്തി, ഏവമയം സബ്ബാപി പജാ അവിജ്ജണ്ഡകോസേ നിബ്ബത്തത്താ അണ്ഡഭൂതാതി വുച്ചതി. പരിയോനദ്ധായാതി തേന അവിജ്ജണ്ഡകോസേന സമന്തതോ ഓനദ്ധായ ബദ്ധായ വേഠിതായ. അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാതി തം അവിജ്ജാമയം അണ്ഡകോസം ഭിന്ദിത്വാ. ഏകോവ ലോകേതി സകലേപി ലോകസന്നിവാസേ അഹമേവ ഏകോ അദുതിയോ. അനുത്തരം സമ്മാസമ്ബോധിം അഭിസമ്ബുദ്ധോതി ഉത്തരരഹിതം സബ്ബസേട്ഠം സമ്മാ സാമഞ്ച ബോധിം, അഥ വാ പസത്ഥം സുന്ദരഞ്ച ബോധിം. അരഹത്തമഗ്ഗഞാണസ്സേതം നാമം, സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസ്സാപി നാമമേവ. ഉഭയമ്പി വട്ടതി. അഞ്ഞേസം അരഹത്തമഗ്ഗോ അനുത്തരാ ബോധി ഹോതി, ന ഹോതീതി? ന ഹോതി. കസ്മാ? അസബ്ബഗുണദായകത്താ. തേസഞ്ഹി കസ്സചി അരഹത്തമഗ്ഗോ അരഹത്തഫലമേവ ദേതി, കസ്സചി തിസ്സോ വിജ്ജാ, കസ്സചി ഛ അഭിഞ്ഞാ, കസ്സചി ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ, കസ്സചി സാവകപാരമിഞാണം. പച്ചേകബുദ്ധാനമ്പി പച്ചേകബോധിഞാണമേവ ദേതി, ബുദ്ധാനം പന സബ്ബഗുണസമ്പത്തിം ദേതി അഭിസേകോ വിയ രഞ്ഞോ സബ്ബലോകിസ്സരഭാവം. തസ്മാ അഞ്ഞസ്സ കസ്സചിപി അനുത്തരാ ബോധി ന ഹോതീതി. അഭിസമ്ബുദ്ധോതി അബ്ഭഞ്ഞാസിം പടിവിജ്ഝിം, പത്തോമ്ഹി അധിഗതോമ്ഹീതി വുത്തം ഹോതി.
‘‘Jeṭṭho’’tissa, bho gotama, vacanīyoti, bho gotama, so jeṭṭho iti assa vacanīyo. Kasmāti ce? So hi nesaṃ jeṭṭhoti, yasmā so nesaṃ vuddhataroti attho. Athassa bhagavā opammaṃ sampaṭipādento evameva khoti āha, yathā so kukkuṭapotako, evaṃ ahampi. Avijjāgatāyapajāyāti avijjā vuccati aññāṇaṃ, tattha gatāya. Pajāyāti sattadhivacanametaṃ, avijjākosassa anto paviṭṭhesu sattesūpi vuttaṃ hoti. Aṇḍabhūtāyāti aṇḍe bhūtāya pajātāya sañjātāya. Yathā hi aṇḍe nibbattā ekacce sattā aṇḍabhūtāti vuccanti, evamayaṃ sabbāpi pajā avijjaṇḍakose nibbattattā aṇḍabhūtāti vuccati. Pariyonaddhāyāti tena avijjaṇḍakosena samantato onaddhāya baddhāya veṭhitāya. Avijjaṇḍakosaṃ padāletvāti taṃ avijjāmayaṃ aṇḍakosaṃ bhinditvā. Ekova loketi sakalepi lokasannivāse ahameva eko adutiyo. Anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti uttararahitaṃ sabbaseṭṭhaṃ sammā sāmañca bodhiṃ, atha vā pasatthaṃ sundarañca bodhiṃ. Arahattamaggañāṇassetaṃ nāmaṃ, sabbaññutaññāṇassāpi nāmameva. Ubhayampi vaṭṭati. Aññesaṃ arahattamaggo anuttarā bodhi hoti, na hotīti? Na hoti. Kasmā? Asabbaguṇadāyakattā. Tesañhi kassaci arahattamaggo arahattaphalameva deti, kassaci tisso vijjā, kassaci cha abhiññā, kassaci catasso paṭisambhidā, kassaci sāvakapāramiñāṇaṃ. Paccekabuddhānampi paccekabodhiñāṇameva deti, buddhānaṃ pana sabbaguṇasampattiṃ deti abhiseko viya rañño sabbalokissarabhāvaṃ. Tasmā aññassa kassacipi anuttarā bodhi na hotīti. Abhisambuddhoti abbhaññāsiṃ paṭivijjhiṃ, pattomhi adhigatomhīti vuttaṃ hoti.
ഇദാനി യദേതം ഭഗവതാ ‘‘ഏവമേവ ഖോ’’തിആദിനാ നയേന വുത്തം ഓപമ്മസമ്പടിപാദനം, തം ഏവം അത്ഥേന സംസന്ദിത്വാ വേദിതബ്ബം – യഥാ ഹി തസ്സാ കുക്കുടിയാ അത്തനോ അണ്ഡേസു അധിസയനാദിതിവിധകിരിയാകരണം, ഏവം ബോധിപല്ലങ്കേ നിസിന്നസ്സ ബോധിസത്തഭൂതസ്സ ഭഗവതോ അത്തനോ സന്താനേ അനിച്ചം, ദുക്ഖം, അനത്താതി തിവിധാനുപസ്സനാകരണം. കുക്കുടിയാ തിവിധകിരിയാസമ്പാദനേന അണ്ഡാനം അപൂതിഭാവോ വിയ ബോധിസത്തഭൂതസ്സ ഭഗവതോ തിവിധാനുപസ്സനാസമ്പാദനേന വിപസ്സനാഞാണസ്സ അപരിഹാനി. കുക്കുടിയാ തിവിധകിരിയാകരണേന അണ്ഡാനം അല്ലസിനേഹപരിയാദാനം വിയ ബോധിസത്തഭൂതസ്സ ഭഗവതോ തിവിധാനുപസ്സനാസമ്പാദനേന ഭവത്തയാനുഗതനികന്തിസിനേഹപരിയാദാനം. കുക്കുടിയാ തിവിധകിരിയാകരണേന അണ്ഡകപാലാനം തനുഭാവോ വിയ ബോധിസത്തഭൂതസ്സ ഭഗവതോ തിവിധാനുപസ്സനാസമ്പാദനേന അവിജ്ജണ്ഡകോസസ്സ തനുഭാവോ, കുക്കുടിയാ തിവിധകിരിയാകരണേന കുക്കുടപോതകസ്സ പാദനഖതുണ്ഡകാനം ഥദ്ധഖരഭാവോ വിയ ബോധിസത്തഭൂതസ്സ ഭഗവതോ തിവിധാനുപസ്സനാസമ്പാദനേന വിപസ്സനാഞാണസ്സ തിക്ഖഖരവിപ്പസന്നസൂരഭാവോ. കുക്കുടിയാ തിവിധകിരിയാകരണേന കുക്കുടപോതകസ്സ പരിണാമകാലോ വിയ ബോധിസത്തഭൂതസ്സ ഭഗവതോ തിവിധാനുപസ്സനാസമ്പാദനേന വിപസ്സനാഞാണസ്സ പരിണാമകാലോ വഡ്ഢികാലോ ഗബ്ഭഗ്ഗഹണകാലോ. കുക്കുടിയാ തിവിധകിരിയാകരണേന കുക്കുടപോതകസ്സ പാദനഖസിഖായ വാ മുഖതുണ്ഡകേന വാ അണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ പക്ഖേ പപ്ഫോടേത്വാ സോത്ഥിനാ അഭിനിബ്ഭിദാകാലോ വിയ ഭഗവതോ തിവിധാനുപസ്സനാസമ്പാദനേന വിപസ്സനാഞാണഗബ്ഭം ഗണ്ഹാപേത്വാ അനുപുബ്ബാധിഗതേന അരഹത്തമഗ്ഗേന അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ അഭിഞ്ഞാപക്ഖേ പപ്ഫോടേത്വാ സോത്ഥിനാ സകലബുദ്ധഗുണസച്ഛികതകാലോ വേദിതബ്ബോ.
Idāni yadetaṃ bhagavatā ‘‘evameva kho’’tiādinā nayena vuttaṃ opammasampaṭipādanaṃ, taṃ evaṃ atthena saṃsanditvā veditabbaṃ – yathā hi tassā kukkuṭiyā attano aṇḍesu adhisayanāditividhakiriyākaraṇaṃ, evaṃ bodhipallaṅke nisinnassa bodhisattabhūtassa bhagavato attano santāne aniccaṃ, dukkhaṃ, anattāti tividhānupassanākaraṇaṃ. Kukkuṭiyā tividhakiriyāsampādanena aṇḍānaṃ apūtibhāvo viya bodhisattabhūtassa bhagavato tividhānupassanāsampādanena vipassanāñāṇassa aparihāni. Kukkuṭiyā tividhakiriyākaraṇena aṇḍānaṃ allasinehapariyādānaṃ viya bodhisattabhūtassa bhagavato tividhānupassanāsampādanena bhavattayānugatanikantisinehapariyādānaṃ. Kukkuṭiyā tividhakiriyākaraṇena aṇḍakapālānaṃ tanubhāvo viya bodhisattabhūtassa bhagavato tividhānupassanāsampādanena avijjaṇḍakosassa tanubhāvo, kukkuṭiyā tividhakiriyākaraṇena kukkuṭapotakassa pādanakhatuṇḍakānaṃ thaddhakharabhāvo viya bodhisattabhūtassa bhagavato tividhānupassanāsampādanena vipassanāñāṇassa tikkhakharavippasannasūrabhāvo. Kukkuṭiyā tividhakiriyākaraṇena kukkuṭapotakassa pariṇāmakālo viya bodhisattabhūtassa bhagavato tividhānupassanāsampādanena vipassanāñāṇassa pariṇāmakālo vaḍḍhikālo gabbhaggahaṇakālo. Kukkuṭiyā tividhakiriyākaraṇena kukkuṭapotakassa pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā pakkhe papphoṭetvā sotthinā abhinibbhidākālo viya bhagavato tividhānupassanāsampādanena vipassanāñāṇagabbhaṃ gaṇhāpetvā anupubbādhigatena arahattamaggena avijjaṇḍakosaṃ padāletvā abhiññāpakkhe papphoṭetvā sotthinā sakalabuddhaguṇasacchikatakālo veditabbo.
അഹഞ്ഹി, ബ്രാഹ്മണ, ജേട്ഠോ സേട്ഠോ ലോകസ്സാതി, ബ്രാഹ്മണ, യഥാ തേസം കുക്കുടപോതകാനം പഠമതരം അണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ അഭിനിബ്ബത്തോ കുക്കുടപോതകോ ജേട്ഠോ ഹോതി, ഏവം അവിജ്ജാഗതായ പജായ തം അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ പഠമതരം അരിയായ ജാതിയാ ജാതത്താ അഹഞ്ഹി ജേട്ഠോ വുദ്ധതമോതി സങ്ഖം ഗതോ, സബ്ബഗുണേഹി പന അപ്പടിസമത്താ സേട്ഠോതി.
Ahañhi, brāhmaṇa, jeṭṭho seṭṭho lokassāti, brāhmaṇa, yathā tesaṃ kukkuṭapotakānaṃ paṭhamataraṃ aṇḍakosaṃ padāletvā abhinibbatto kukkuṭapotako jeṭṭho hoti, evaṃ avijjāgatāya pajāya taṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā paṭhamataraṃ ariyāya jātiyā jātattā ahañhi jeṭṭho vuddhatamoti saṅkhaṃ gato, sabbaguṇehi pana appaṭisamattā seṭṭhoti.
ഏവം ഭഗവാ അത്തനോ അനുത്തരം ജേട്ഠസേട്ഠഭാവം ബ്രാഹ്മണസ്സ പകാസേത്വാ ഇദാനി യായ പടിപദായ തം അധിഗതോ, തം പടിപദം പുബ്ബഭാഗതോ പഭുതി ദസ്സേതും ആരദ്ധം ഖോ പന മേ, ബ്രാഹ്മണാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ആരദ്ധം ഖോ പന മേ, ബ്രാഹ്മണ, വീരിയം അഹോസീതി, ബ്രാഹ്മണ, ന മയാ അയം അനുത്തരോ ജേട്ഠസേട്ഠഭാവോ കുസീതേന മുട്ഠസ്സതിനാ സാരദ്ധകായേന വിക്ഖിത്തചിതേന അധിഗതോ, അപിച ഖോ തദധിഗമായ ആരദ്ധം ഖോ പന മേ വീരിയം അഹോസി. ബോധിമണ്ഡേ നിസിന്നേന മയാ ചതുസമ്മപ്പധാനഭേദം വീരിയം ആരദ്ധം അഹോസി, പഗ്ഗഹിതം അസിഥിലപ്പവത്തിതം. ആരദ്ധത്തായേവ ച മേ തം അസല്ലീനം അഹോസി . ന കേവലഞ്ച വീരിയമേവ, സതിപി മേ ആരമ്മണാഭിമുഖഭാവേന ഉപട്ഠിതാ അഹോസി, ഉപട്ഠിതത്തായേവ ച അസമ്മുട്ഠാ. പസ്സദ്ധോ കായോ അസാരദ്ധോതി കായചിത്തപ്പസ്സദ്ധിവസേന കായോപി മേ പസ്സദ്ധോ അഹോസി. തത്ഥ യസ്മാ നാമകായേ പസ്സദ്ധേ രൂപകായോപി പസ്സദ്ധോയേവ ഹോതി, തസ്മാ ‘‘നാമകായോ രൂപകായോ’’തി അവിസേസേത്വാവ ‘‘പസ്സദ്ധോ കായോ’’തി വുത്തം. അസാരദ്ധോതി സോ ച ഖോ പസ്സദ്ധത്തായേവ അസാരദ്ധോ, വിഗതദരഥോതി വുത്തം ഹോതി . സമാഹിതം ചിത്തം ഏകഗ്ഗന്തി ചിത്തമ്പി മേ സമ്മാ ആഹിതം സുട്ഠു ഠപിതം അപ്പിതം വിയ അഹോസി, സമാഹിതത്താ ഏവ ച ഏകഗ്ഗം അചലം നിപ്ഫന്ദനന്തി. ഏത്താവതാ ഝാനസ്സ പുബ്ബഭാഗപടിപദാ കഥിതാ ഹോതി.
Evaṃ bhagavā attano anuttaraṃ jeṭṭhaseṭṭhabhāvaṃ brāhmaṇassa pakāsetvā idāni yāya paṭipadāya taṃ adhigato, taṃ paṭipadaṃ pubbabhāgato pabhuti dassetuṃ āraddhaṃ kho pana me, brāhmaṇātiādimāha. Tattha āraddhaṃ kho pana me, brāhmaṇa, vīriyaṃ ahosīti, brāhmaṇa, na mayā ayaṃ anuttaro jeṭṭhaseṭṭhabhāvo kusītena muṭṭhassatinā sāraddhakāyena vikkhittacitena adhigato, apica kho tadadhigamāya āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ ahosi. Bodhimaṇḍe nisinnena mayā catusammappadhānabhedaṃ vīriyaṃ āraddhaṃ ahosi, paggahitaṃ asithilappavattitaṃ. Āraddhattāyeva ca me taṃ asallīnaṃ ahosi . Na kevalañca vīriyameva, satipi me ārammaṇābhimukhabhāvena upaṭṭhitā ahosi, upaṭṭhitattāyeva ca asammuṭṭhā. Passaddho kāyo asāraddhoti kāyacittappassaddhivasena kāyopi me passaddho ahosi. Tattha yasmā nāmakāye passaddhe rūpakāyopi passaddhoyeva hoti, tasmā ‘‘nāmakāyo rūpakāyo’’ti avisesetvāva ‘‘passaddho kāyo’’ti vuttaṃ. Asāraddhoti so ca kho passaddhattāyeva asāraddho, vigatadarathoti vuttaṃ hoti . Samāhitaṃ cittaṃ ekagganti cittampi me sammā āhitaṃ suṭṭhu ṭhapitaṃ appitaṃ viya ahosi, samāhitattā eva ca ekaggaṃ acalaṃ nipphandananti. Ettāvatā jhānassa pubbabhāgapaṭipadā kathitā hoti.
ഇദാനി ഇമായ പടിപദായ അധിഗതം പഠമജ്ഝാനം ആദിം കത്വാ വിജ്ജാത്തയപരിയോസാനം വിസേസം ദസ്സേന്തോ സോ ഖോ അഹന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ യം യാവ വിനിച്ഛയനയേന വത്തബ്ബം സിയാ, തം വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ (വിസുദ്ധി॰ ൧.൬൯) വുത്തമേവ.
Idāni imāya paṭipadāya adhigataṃ paṭhamajjhānaṃ ādiṃ katvā vijjāttayapariyosānaṃ visesaṃ dassento so kho ahantiādimāha. Tattha yaṃ yāva vinicchayanayena vattabbaṃ siyā, taṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.69) vuttameva.
അയം ഖോ മേ, ബ്രാഹ്മണാതിആദീസു പന വിജ്ജാതി വിദിതകരണട്ഠേന വിജ്ജാ. കിം വിദിതം കരോതി ? പുബ്ബേനിവാസം. അവിജ്ജാതി തസ്സേവ പുബ്ബേനിവാസസ്സ അവിദിതകരണട്ഠേന തപ്പടിച്ഛാദകമോഹോ. തമോതി സ്വേവ മോഹോ തപ്പടിച്ഛാദകട്ഠേന തമോ നാമ. ആലോകോതി സാ ഏവ വിജ്ജാ ഓഭാസകരണട്ഠേന ആലോകോതി. ഏത്ഥ ച വിജ്ജാ അധിഗതാതി അത്ഥോ, സേസം പസംസാവചനം. യോജനാ പനേത്ഥ – അയം ഖോ മേ വിജ്ജാ അധിഗതാ, തസ്സ മേ അധിഗതവിജ്ജസ്സ അവിജ്ജാ വിഹതാ, വിനട്ഠാതി അത്ഥോ. കസ്മാ? യസ്മാ വിജ്ജാ ഉപ്പന്നാ. ഏസ നയോ ഇതരസ്മിമ്പി പദദ്വയേ. യഥാ തന്തി ഏത്ഥ തന്തി നിപാതമത്തം. സതിയാ അവിപ്പവാസേന അപ്പമത്തസ്സ വീരിയാതാപേന ആതാപിനോ കായേ ച ജീവിതേ ച അനപേക്ഖാതായ പഹിതത്തസ്സ പേസിതത്തസ്സാതി അത്ഥോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യഥാ അപ്പമത്തസ്സ ആതാപിനോ പഹിതത്തസ്സ വിഹരതോ അവിജ്ജാ വിഹഞ്ഞേയ്യ, വിജ്ജാ ഉപ്പജ്ജേയ്യ തമോ വിഹഞ്ഞേയ്യ, ആലോകോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, ഏവമേവ മമ അവിജ്ജാ വിഹതാ, വിജ്ജാ ഉപ്പന്നാ, തമോ വിഹതോ, ആലോകോ ഉപ്പന്നോ. ഏതസ്സ മേ പധാനാനുയോഗസ്സ അനുരൂപമേവ ഫലം ലദ്ധന്തി.
Ayaṃ kho me, brāhmaṇātiādīsu pana vijjāti viditakaraṇaṭṭhena vijjā. Kiṃ viditaṃ karoti ? Pubbenivāsaṃ. Avijjāti tasseva pubbenivāsassa aviditakaraṇaṭṭhena tappaṭicchādakamoho. Tamoti sveva moho tappaṭicchādakaṭṭhena tamo nāma. Ālokoti sā eva vijjā obhāsakaraṇaṭṭhena ālokoti. Ettha ca vijjā adhigatāti attho, sesaṃ pasaṃsāvacanaṃ. Yojanā panettha – ayaṃ kho me vijjā adhigatā, tassa me adhigatavijjassa avijjā vihatā, vinaṭṭhāti attho. Kasmā? Yasmā vijjā uppannā. Esa nayo itarasmimpi padadvaye. Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ. Satiyā avippavāsena appamattassa vīriyātāpena ātāpino kāye ca jīvite ca anapekkhātāya pahitattassa pesitattassāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avijjā vihaññeyya, vijjā uppajjeyya tamo vihaññeyya, āloko uppajjeyya, evameva mama avijjā vihatā, vijjā uppannā, tamo vihato, āloko uppanno. Etassa me padhānānuyogassa anurūpameva phalaṃ laddhanti.
അയം ഖോ മേ, ബ്രാഹ്മണ, പഠമാ അഭിനിബ്ഭിദാ അഹോസി കുക്കുടച്ഛാപകസ്സേവ അണ്ഡകോസമ്ഹാതി അയം ഖോ മമ, ബ്രാഹ്മണ, പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണമുഖതുണ്ഡകേന പുബ്ബേ നിവുത്ഥഖന്ധപ്പടിച്ഛാദകം അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ പഠമാ അഭിനിബ്ഭിദാ പഠമാ നിക്ഖന്തി പഠമാ അരിയാജാതി അഹോസി കുക്കുടച്ഛാപകസ്സേവ മുഖതുണ്ഡകേന വാ ം പാദനഖസിഖായ വാ അണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ തമ്ഹാ അണ്ഡകോസമ്ഹാ അഭിനിബ്ഭിദാ നിക്ഖന്തി കുക്കുടനികായേ പച്ചാജാതീതി. അയം താവ പുബ്ബേനിവാസകഥായം നയോ.
Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, paṭhamā abhinibbhidā ahosi kukkuṭacchāpakasseva aṇḍakosamhāti ayaṃ kho mama, brāhmaṇa, pubbenivāsānussatiñāṇamukhatuṇḍakena pubbe nivutthakhandhappaṭicchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā paṭhamā abhinibbhidā paṭhamā nikkhanti paṭhamā ariyājāti ahosi kukkuṭacchāpakasseva mukhatuṇḍakena vā ṃ pādanakhasikhāya vā aṇḍakosaṃ padāletvā tamhā aṇḍakosamhā abhinibbhidā nikkhanti kukkuṭanikāye paccājātīti. Ayaṃ tāva pubbenivāsakathāyaṃ nayo.
ചുതുപപാതകഥായ പന വിജ്ജാതി ദിബ്ബചക്ഖുഞാണവിജ്ജാ. അവിജ്ജാതി ചുതുപപാതപ്പടിച്ഛാദികാ അവിജ്ജാ. യഥാ പന പുബ്ബേനിവാസകഥായം ‘‘പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണമുഖതുണ്ഡകേന പുബ്ബേ നിവുത്ഥക്ഖന്ധപ്പടിച്ഛാദകം അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ’’തി വുത്തം, ഏവമിധ ‘‘ചുതുപപാതഞാണമുഖതുണ്ഡകേന ചുതുപപാതപ്പടിച്ഛാദകം അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ’’തി വത്തബ്ബം.
Cutupapātakathāya pana vijjāti dibbacakkhuñāṇavijjā. Avijjāti cutupapātappaṭicchādikā avijjā. Yathā pana pubbenivāsakathāyaṃ ‘‘pubbenivāsānussatiñāṇamukhatuṇḍakena pubbe nivutthakkhandhappaṭicchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā’’ti vuttaṃ, evamidha ‘‘cutupapātañāṇamukhatuṇḍakena cutupapātappaṭicchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā’’ti vattabbaṃ.
യം പനേതം പച്ചവേക്ഖണഞാണപരിഗ്ഗഹിതം ആസവാനം ഖയഞാണാധിഗമം ബ്രാഹ്മണസ്സ ദസ്സേന്തോ അയം ഖോ മേ, ബ്രാഹ്മണ, തതിയാ വിജ്ജാതിആദിമാഹ, തത്ഥ വിജ്ജാതി അരഹത്തമഗ്ഗവിജ്ജാ. അവിജ്ജാതി ചതുസച്ചപ്പടിച്ഛാദികാ അവിജ്ജാ. അയം ഖോ മേ, ബ്രാഹ്മണ, തതിയാ അഭിനിബ്ഭിദാ അഹോസീതി ഏത്ഥ അയം ഖോ മമ, ബ്രാഹ്മണ, ആസവാനം ഖയഞാണമുഖതുണ്ഡകേന ചതുസച്ചപടിച്ഛാദകം അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ തതിയാ അഭിനിബ്ഭിദാ തതിയാ നിക്ഖന്തി തതിയാ അരിയജാതി അഹോസി കുക്കുടച്ഛാപകസ്സേവ മുഖതുണ്ഡകേന വാ പാദനഖസിഖായ വാ അണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ തമ്ഹാ അണ്ഡകോസമ്ഹാ അഭിനിബ്ഭിദാ നിക്ഖന്തി കുക്കുടനികായേ പച്ചാജാതീതി.
Yaṃ panetaṃ paccavekkhaṇañāṇapariggahitaṃ āsavānaṃ khayañāṇādhigamaṃ brāhmaṇassa dassento ayaṃ kho me, brāhmaṇa, tatiyā vijjātiādimāha, tattha vijjāti arahattamaggavijjā. Avijjāti catusaccappaṭicchādikā avijjā. Ayaṃ kho me, brāhmaṇa, tatiyā abhinibbhidā ahosīti ettha ayaṃ kho mama, brāhmaṇa, āsavānaṃ khayañāṇamukhatuṇḍakena catusaccapaṭicchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā tatiyā abhinibbhidā tatiyā nikkhanti tatiyā ariyajāti ahosi kukkuṭacchāpakasseva mukhatuṇḍakena vā pādanakhasikhāya vā aṇḍakosaṃ padāletvā tamhā aṇḍakosamhā abhinibbhidā nikkhanti kukkuṭanikāye paccājātīti.
ഏത്താവതാ കിം ദസ്സേസീതി? സോ ഹി, ബ്രാഹ്മണ, കുക്കുടച്ഛാപകോ അണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ തതോ നിക്ഖമന്തോ സകിമേവ ജായതി, അഹം പന പുബ്ബേനിവുത്ഥക്ഖന്ധപ്പടിച്ഛാദകം അവിജ്ജണ്ഡകോസം ഭിന്ദിത്വാ പഠമം താവ പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതിഞാണവിജ്ജായ ജാതോ. തതോ സത്താനം ചുതിപടിസന്ധിപ്പടിച്ഛാദകം അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ ദുതിയം ദിബ്ബചക്ഖുഞാണവിജ്ജായ ജാതോ, പുന ചതുസച്ചപ്പടിച്ഛാദകം അവിജ്ജണ്ഡകോസം പദാലേത്വാ തതിയം ആസവാനം ഖയഞാണവിജ്ജായ ജാതോ. ഏവം തീഹി വിജ്ജാഹി തിക്ഖത്തും ജാതോമ്ഹി. സാ ച മേ ജാതി അരിയാ സുപരിസുദ്ധാതി ഇദം ദസ്സേതി. ഏവംദസ്സേന്തോ ച പുബ്ബേനിവാസഞാണേന അതീതംസഞാണം, ദിബ്ബചക്ഖുനാ പച്ചുപ്പന്നാനാഗതംസഞാണം, ആസവക്ഖയേന സകലലോകിയലോകുത്തരഗുണന്തി ഏവം തീഹി വിജ്ജാഹി സബ്ബേപി സബ്ബഞ്ഞുഗുണേ പകാസേത്വാ അത്തനോ അരിയായ ജാതിയാ ജേട്ഠസേട്ഠഭാവം ബ്രാഹ്മണസ്സ ദസ്സേസി.
Ettāvatā kiṃ dassesīti? So hi, brāhmaṇa, kukkuṭacchāpako aṇḍakosaṃ padāletvā tato nikkhamanto sakimeva jāyati, ahaṃ pana pubbenivutthakkhandhappaṭicchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ bhinditvā paṭhamaṃ tāva pubbenivāsānussatiñāṇavijjāya jāto. Tato sattānaṃ cutipaṭisandhippaṭicchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā dutiyaṃ dibbacakkhuñāṇavijjāya jāto, puna catusaccappaṭicchādakaṃ avijjaṇḍakosaṃ padāletvā tatiyaṃ āsavānaṃ khayañāṇavijjāya jāto. Evaṃ tīhi vijjāhi tikkhattuṃ jātomhi. Sā ca me jāti ariyā suparisuddhāti idaṃ dasseti. Evaṃdassento ca pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇaṃ, dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ, āsavakkhayena sakalalokiyalokuttaraguṇanti evaṃ tīhi vijjāhi sabbepi sabbaññuguṇe pakāsetvā attano ariyāya jātiyā jeṭṭhaseṭṭhabhāvaṃ brāhmaṇassa dassesi.
ഏവം വുത്തേ വേരഞ്ജോ ബ്രാഹ്മണോതി ഏവം ഭഗവതാ ലോകാനുകമ്പകേന ബ്രാഹ്മണം അനുകമ്പമാനേന നിഗുഹിതബ്ബേപി അത്തനോ അരിയായ ജാതിയാ ജേട്ഠസേട്ഠഭാവേ വിജ്ജാത്തയപകാസികായ ധമ്മദേസനായ വുത്തേ പീതിവിപ്ഫാരപരിപുണ്ണഗത്തചിത്തോ വേരഞ്ജോ ബ്രാഹ്മണോ തം ഭഗവതോ അരിയായ ജാതിയാ ജേട്ഠസേട്ഠഭാവം വിദിത്വാ ‘‘ഈദിസം നാമാഹം സബ്ബലോകജേട്ഠം സബ്ബഗുണസമന്നാഗതം സബ്ബഞ്ഞും ‘അഞ്ഞേസം അഭിവാദനാദികമ്മം ന കരോതീ’തി അവചം, ധിരത്ഥു വത, ഭോ, അഞ്ഞാണ’’ന്തി അത്താനം ഗരഹിത്വാ ‘‘അയം ദാനി ലോകേ അരിയായ ജാതിയാ പുരേജാതട്ഠേന ജേട്ഠോ, സബ്ബഗുണേഹി അപ്പടിസമട്ഠേന സേട്ഠോ’’തി നിട്ഠം ഗന്ത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ജേട്ഠോ ഭവം ഗോതമോ സേട്ഠോ ഭവം ഗോതമോതി. ഏവഞ്ച പന വത്വാ പുന തം ഭഗവതോ ധമ്മദേസനം അബ്ഭനുമോദമാനോ അഭിക്കന്തം ഭോ ഗോതമാതിആദിമാഹ. തം വുത്തത്ഥമേവാതി.
Evaṃ vutte verañjo brāhmaṇoti evaṃ bhagavatā lokānukampakena brāhmaṇaṃ anukampamānena niguhitabbepi attano ariyāya jātiyā jeṭṭhaseṭṭhabhāve vijjāttayapakāsikāya dhammadesanāya vutte pītivipphāraparipuṇṇagattacitto verañjo brāhmaṇo taṃ bhagavato ariyāya jātiyā jeṭṭhaseṭṭhabhāvaṃ viditvā ‘‘īdisaṃ nāmāhaṃ sabbalokajeṭṭhaṃ sabbaguṇasamannāgataṃ sabbaññuṃ ‘aññesaṃ abhivādanādikammaṃ na karotī’ti avacaṃ, dhiratthu vata, bho, aññāṇa’’nti attānaṃ garahitvā ‘‘ayaṃ dāni loke ariyāya jātiyā purejātaṭṭhena jeṭṭho, sabbaguṇehi appaṭisamaṭṭhena seṭṭho’’ti niṭṭhaṃ gantvā bhagavantaṃ etadavoca – jeṭṭho bhavaṃ gotamo seṭṭho bhavaṃ gotamoti. Evañca pana vatvā puna taṃ bhagavato dhammadesanaṃ abbhanumodamāno abhikkantaṃ bho gotamātiādimāha. Taṃ vuttatthamevāti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൧. വേരഞ്ജസുത്തം • 1. Verañjasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൧. വേരഞ്ജസുത്തവണ്ണനാ • 1. Verañjasuttavaṇṇanā