| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๑๐๓] ๓. เวริชาตกวณฺณนา
[103] 3. Verijātakavaṇṇanā
ยตฺถ เวรี นิวิสตีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต อนาถปิณฺฑิกํ อารพฺภ กเถสิฯ อนาถปิณฺฑิโก กิร โภคคามํ คนฺตฺวา อาคจฺฉโนฺต อนฺตรามเคฺค โจเร ทิสฺวา ‘‘อนฺตรามเคฺค วสิตุํ น ยุตฺตํ, สาวตฺถิเมว คมิสฺสามี’’ติ เวเคน โคเณ ปาเชตฺวา สาวตฺถิเมว อาคนฺตฺวา ปุนทิวเส วิหารํ คโต สตฺถุ เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ สตฺถา ‘‘ปุเพฺพปิ คหปติ ปณฺฑิตา อนฺตรามเคฺค โจเร ทิสฺวา อนฺตรา อวิลมฺพมานา อตฺตโน วสนฎฺฐานเมว คมิํสู’’ติ วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริฯ
Yattha verī nivisatīti idaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikaṃ ārabbha kathesi. Anāthapiṇḍiko kira bhogagāmaṃ gantvā āgacchanto antarāmagge core disvā ‘‘antarāmagge vasituṃ na yuttaṃ, sāvatthimeva gamissāmī’’ti vegena goṇe pājetvā sāvatthimeva āgantvā punadivase vihāraṃ gato satthu etamatthaṃ ārocesi. Satthā ‘‘pubbepi gahapati paṇḍitā antarāmagge core disvā antarā avilambamānā attano vasanaṭṭhānameva gamiṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต มหาวิภโว เสฎฺฐิ หุตฺวา เอกํ คามกํ นิมนฺตนํ ภุญฺชนตฺถาย คนฺตฺวา ปจฺจาคจฺฉโนฺต อนฺตรามเคฺค โจเร ทิสฺวา อนฺตรามเคฺค อวสิตฺวาว เวเคน โคเณ ปาเชโนฺต อตฺตโน เคหเมว อาคนฺตฺวา นานคฺครเสหิ ภุญฺชิตฺวา มหาสยเน นิสิโนฺน ‘‘โจรานํ หตฺถโต มุจฺจิตฺวา นิพฺภยฎฺฐานํ อตฺตโน เคหํ อาคโตมฺหี’’ติ อุทานวเสน อิมํ คาถมาห –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mahāvibhavo seṭṭhi hutvā ekaṃ gāmakaṃ nimantanaṃ bhuñjanatthāya gantvā paccāgacchanto antarāmagge core disvā antarāmagge avasitvāva vegena goṇe pājento attano gehameva āgantvā nānaggarasehi bhuñjitvā mahāsayane nisinno ‘‘corānaṃ hatthato muccitvā nibbhayaṭṭhānaṃ attano gehaṃ āgatomhī’’ti udānavasena imaṃ gāthamāha –
๑๐๓.
103.
‘‘ยตฺถ เวรี นิวิสติ, น วเส ตตฺถ ปณฺฑิโต;
‘‘Yattha verī nivisati, na vase tattha paṇḍito;
เอกรตฺตํ ทิรตฺตํ วา, ทุกฺขํ วสติ เวริสู’’ติฯ
Ekarattaṃ dirattaṃ vā, dukkhaṃ vasati verisū’’ti.
ตตฺถ เวรีติ เวรเจตนาสมงฺคิปุคฺคโลฯ นิวิสตีติ ปติฎฺฐาติฯ น วเส ตตฺถ ปณฺฑิโตติ โส เวรีปุคฺคโล ยสฺมิํ ฐาเน ปติฎฺฐิโต หุตฺวา วสติ, ตตฺถ ปณฺฑิโต ปณฺฑิเจฺจน สมนฺนาคโต น วเสยฺยฯ กิํการณา? เอกรตฺตํ ทิรตฺตํ วา, ทุกฺขํ วสติ เวริสูติ, เวรีนญฺหิ อนฺตเร วสโนฺต เอกาหมฺปิ ทฺวีหมฺปิ ทุกฺขเมว วสตีติ อโตฺถฯ
Tattha verīti veracetanāsamaṅgipuggalo. Nivisatīti patiṭṭhāti. Na vase tattha paṇḍitoti so verīpuggalo yasmiṃ ṭhāne patiṭṭhito hutvā vasati, tattha paṇḍito paṇḍiccena samannāgato na vaseyya. Kiṃkāraṇā? Ekarattaṃ dirattaṃ vā, dukkhaṃ vasati verisūti, verīnañhi antare vasanto ekāhampi dvīhampi dukkhameva vasatīti attho.
เอวํ มหาสโตฺต อุทานํ อุทาเนตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา ยถากมฺมํ คโตฯ
Evaṃ mahāsatto udānaṃ udānetvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา อหเมว พาราณสิเสฎฺฐิ อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā ahameva bārāṇasiseṭṭhi ahosi’’nti.
เวริชาตกวณฺณนา ตติยาฯ
Verijātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๑๐๓. เวริชาตกํ • 103. Verijātakaṃ
