| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៩. វេសាលីសុត្តវណ្ណនា
9. Vesālīsuttavaṇṇanā
៩៨៥. បាការបរិក្ខេបវឌ្ឍនេនាតិ បាការបរិក្ខេបេន ភូមិយា វឌ្ឍនេន។ រាជគហសាវត្ថិយោ វិយ ឥទម្បិ ច នគរំ…បេ.… សព្ពាការវេបុល្លតំ បត្តំ។ អនេកបរិយាយេនាតិ ឯត្ថ បរិយាយសទ្ទោ ការណវចនោតិ អាហ ‘‘អនេកេហិ ការណេហី’’តិ, អយំ កាយោ អវិញ្ញាណកោបិ សវិញ្ញាណកោបិ ឯវម្បិ អសុភោ ឯវម្បិ អសុភោតិ នានាវិធេហិ ការណេហីតិ អត្ថោ។ អសុភាការសន្ទស្សនប្បវត្តន្តិ កេសាទិវសេន តត្ថាបិ វណ្ណាទិតោ អសុភាការស្ស សព្ពសោ ទស្សនវសេន បវត្តំ។ កាយវិច្ឆន្ទនីយកថន្តិ អត្តនោ បរស្ស ច ករជកាយេ វិច្ឆន្ទនុប្បាទនកថំ។ មុត្តំ វាតិអាទិនា ព្យតិរេកមុខេន កាយស្ស អមនុញ្ញតំ ទស្សេតិ។ តត្ថ អាទិតោ តីហិ បទេហិ អទស្សនីយតាយ អសារកតាយ ច, មជ្ឈេ ចតូហិ ទុគ្គន្ធតាយ, អន្តេ ឯកេន លេសមត្តេនបិ មនុញ្ញតាភាវមស្ស ទស្សេតិ។ អថ ខោតិអាទិនា អន្វយតោ សរូបេនេវ អមនុញ្ញតាយ ទស្សនំ។ ‘‘កេសលោមាទី’’តិ សង្ខេបតោ វុត្តមត្ថំ វិភាគេន ទស្សេតុំ ‘‘យេបី’’តិអាទិ វុត្តំ។
985.Pākāraparikkhepavaḍḍhanenāti pākāraparikkhepena bhūmiyā vaḍḍhanena. Rājagahasāvatthiyo viya idampi ca nagaraṃ…pe… sabbākāravepullataṃ pattaṃ. Anekapariyāyenāti ettha pariyāyasaddo kāraṇavacanoti āha ‘‘anekehi kāraṇehī’’ti, ayaṃ kāyo aviññāṇakopi saviññāṇakopi evampi asubho evampi asubhoti nānāvidhehi kāraṇehīti attho. Asubhākārasandassanappavattanti kesādivasena tatthāpi vaṇṇādito asubhākārassa sabbaso dassanavasena pavattaṃ. Kāyavicchandanīyakathanti attano parassa ca karajakāye vicchandanuppādanakathaṃ. Muttaṃ vātiādinā byatirekamukhena kāyassa amanuññataṃ dasseti. Tattha ādito tīhi padehi adassanīyatāya asārakatāya ca, majjhe catūhi duggandhatāya, ante ekena lesamattenapi manuññatābhāvamassa dasseti. Atha khotiādinā anvayato sarūpeneva amanuññatāya dassanaṃ. ‘‘Kesalomādī’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘yepī’’tiādi vuttaṃ.
វណ្ណេន្តោតិ វិត្ថារេន្តោ។ អសុភាយាតិ អសុភមាតិកាយ។ ផាតិកម្មន្តិ ពហុលីការោ។ កិលេសចោរេហិ អនភិភវនីយត្តា ឈានំ ‘‘ចិត្តមញ្ជូស’’ន្តិ វុត្តំ។ និស្សាយាតិ បាទកំ កត្វា។
Vaṇṇentoti vitthārento. Asubhāyāti asubhamātikāya. Phātikammanti bahulīkāro. Kilesacorehi anabhibhavanīyattā jhānaṃ ‘‘cittamañjūsa’’nti vuttaṃ. Nissāyāti pādakaṃ katvā.
អបរេ បន ‘‘តស្មិំ កិរ អទ្ធមាសេ ន កោចិ ពុទ្ធវេនេយ្យោ អហោសិ, តស្មា ភគវា ឯវមាហ – ‘ឥច្ឆាមហំ, ភិក្ខវេ’តិអាទី’’តិ វទន្តិ។ បរេ កិរាតិ កិរ-សទ្ទោ អរុចិសំសូចនត្ថោ។ តេនាហ ‘‘ឥទំ បន ឥច្ឆាមត្ត’’ន្តិ។
Apare pana ‘‘tasmiṃ kira addhamāse na koci buddhaveneyyo ahosi, tasmā bhagavā evamāha – ‘icchāmahaṃ, bhikkhave’tiādī’’ti vadanti. Pare kirāti kira-saddo arucisaṃsūcanattho. Tenāha ‘‘idaṃ pana icchāmatta’’nti.
អនេកការណសម្មិស្សោតិ ឯត្ថ ការណំ នាម កាយស្ស អសុចិទុគ្គន្ធជេគុច្ឆបដិកូលតាវ។ សព្ពមកំសូតិ បុថុជ្ជនា នាម សាវជ្ជេបិ តត្ថ អនវជ្ជសញ្ញិនោ ហុត្វា ករណការាបនសមនុញ្ញតាភេទំ សព្ពំ បាបំ អកំសុ ។ កាមំ ទសានុស្សតិគ្គហណេនេវ អានាបានស្សតិ គហិតា, សា បន តត្ថ សន្និបតិតភិក្ខូសុ ពហូនំ សប្បាយា សាត្ថិកា ច, តស្មា បុន គហិតា។ តថា ហិ ភគវា តមេវ កម្មដ្ឋានំ ឥមស្មិំ សុត្តេ កថេសិ។ អាហារេ បដិកូលសញ្ញា អសុភកម្មដ្ឋានសទិសា, ចត្តារោ បន អារុប្បា អាទិកម្មិកានំ អយោគ្យាតិ តេសំ ឥធ អគ្គហណំ ទដ្ឋព្ពំ។
Anekakāraṇasammissoti ettha kāraṇaṃ nāma kāyassa asuciduggandhajegucchapaṭikūlatāva. Sabbamakaṃsūti puthujjanā nāma sāvajjepi tattha anavajjasaññino hutvā karaṇakārāpanasamanuññatābhedaṃ sabbaṃ pāpaṃ akaṃsu . Kāmaṃ dasānussatiggahaṇeneva ānāpānassati gahitā, sā pana tattha sannipatitabhikkhūsu bahūnaṃ sappāyā sātthikā ca, tasmā puna gahitā. Tathā hi bhagavā tameva kammaṭṭhānaṃ imasmiṃ sutte kathesi. Āhāre paṭikūlasaññā asubhakammaṭṭhānasadisā, cattāro pana āruppā ādikammikānaṃ ayogyāti tesaṃ idha aggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
វេសាលិំ ឧបនិស្សាយាតិ វេសាលីនគរំ គោចរគាមំ កត្វា។ មុហុត្តេនេវាតិ សត្ថរិ សទ្ធម្មេ ច គារវេន ឧបគតភិក្ខូនំ វចនសមនន្តរមេវ ឧដ្ឋហិំសូតិ កត្វា វុត្តំ។ ពុទ្ធកាលេ កិរ ភិក្ខូ ភគវតោ សន្ទេសំ សិរសា សម្បដិច្ឆិតុំ ឱហិតសោតា វិហរន្តិ។
Vesāliṃ upanissāyāti vesālīnagaraṃ gocaragāmaṃ katvā. Muhuttenevāti satthari saddhamme ca gāravena upagatabhikkhūnaṃ vacanasamanantarameva uṭṭhahiṃsūti katvā vuttaṃ. Buddhakāle kira bhikkhū bhagavato sandesaṃ sirasā sampaṭicchituṃ ohitasotā viharanti.
អានាបានបរិគ្គាហិកាយាតិ អស្សាសបស្សាសេ បរិគ្គណ្ហនវសេន បវត្តាយ សតិយា។ សម្បយុត្តោ សមាធីតិ តាយ សម្បយុត្តអញ្ញមញ្ញបច្ចយភូតាយ ឧប្បន្នោ សមាធិ។ អានាបានស្សតិយំ វា សមាធីតិ ឥមិនា ឧបនិស្សយបច្ចយសភាវម្បិ ទស្សេតិ, ឧភយត្ថាបិ សហជាតាទីនំ សត្តន្នម្បិ បច្ចយានំ វសេន បច្ចយភាវំ ទស្សេតិ។ ‘‘យថាបដិបន្នា មេ សាវកា ចត្តារោ សតិបដ្ឋានេ ភាវេន្តី’’តិអាទីសុ ឧប្បាទនវឌ្ឍនដ្ឋេន ភាវនាតិ វុច្ចតីតិ តទុភយវសេន អត្ថំ ទស្សេន្តោ ‘‘ភាវិតោតិ ឧប្បាទិតោ វឌ្ឍិតោ វា’’តិ អាហ។ តត្ថ ភាវំ វិជ្ជមានតំ ឥតោ គតោតិ ភាវិតោ, ឧប្បាទិតោ បដិលទ្ធមត្តោតិ អត្ថោ។ ឧប្បន្នោ បន លទ្ធាសេវនោ ភាវិតោ, បគុណភាវំ អាបាទិតោ វឌ្ឍិតោតិ អត្ថោ។ ពហុលីកតោតិ ពហុលំ បវត្តិតោ។ តេន អាវជ្ជនាទិវសីភាវប្បត្តិមាហ។ យោ ហិ វសីភាវមាបាទិតោ, សោ ឥច្ឆិតិច្ឆិតក្ខណេ សមាបជ្ជិតព្ពតោ បុនប្បុនំ បវត្តិស្សតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘បុនប្បុនំ កតោ’’តិ។ យថា ‘‘ឥធេវ, ភិក្ខវេ, សមណោ (ម. និ. ១.១៣៩; អ. និ. ៤.២៤១), វិវិច្ចេវ កាមេហី’’តិ (ទី. និ. ១.២២៦; ម. និ. ១.២៧១; សំ. និ. ២.១៥២; អ. និ. ៤.១២៣) ច ឯវមាទីសុ បឋមបទេ វុត្តោ ឯវ-សទ្ទោ ទុតិយាទីសុបិ វុត្តោយេវ ហោតិ, ឯវមិធាបីតិ អាហ ‘‘ឧភយត្ថ ឯវសទ្ទេន និយមោ វេទិតព្ពោ’’តិ។ ឧភយត្ថ និយមេន លទ្ធគុណំ ទស្សេតុំ ‘‘អយំ ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។
Ānāpānapariggāhikāyāti assāsapassāse pariggaṇhanavasena pavattāya satiyā. Sampayutto samādhīti tāya sampayuttaaññamaññapaccayabhūtāya uppanno samādhi. Ānāpānassatiyaṃ vā samādhīti iminā upanissayapaccayasabhāvampi dasseti, ubhayatthāpi sahajātādīnaṃ sattannampi paccayānaṃ vasena paccayabhāvaṃ dasseti. ‘‘Yathāpaṭipannā me sāvakā cattāro satipaṭṭhāne bhāventī’’tiādīsu uppādanavaḍḍhanaṭṭhena bhāvanāti vuccatīti tadubhayavasena atthaṃ dassento ‘‘bhāvitoti uppādito vaḍḍhito vā’’ti āha. Tattha bhāvaṃ vijjamānataṃ ito gatoti bhāvito, uppādito paṭiladdhamattoti attho. Uppanno pana laddhāsevano bhāvito, paguṇabhāvaṃ āpādito vaḍḍhitoti attho. Bahulīkatoti bahulaṃ pavattito. Tena āvajjanādivasībhāvappattimāha. Yo hi vasībhāvamāpādito, so icchiticchitakkhaṇe samāpajjitabbato punappunaṃ pavattissati. Tena vuttaṃ ‘‘punappunaṃ kato’’ti. Yathā ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo (ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241), vivicceva kāmehī’’ti (dī. ni. 1.226; ma. ni. 1.271; saṃ. ni. 2.152; a. ni. 4.123) ca evamādīsu paṭhamapade vutto eva-saddo dutiyādīsupi vuttoyeva hoti, evamidhāpīti āha ‘‘ubhayattha evasaddena niyamo veditabbo’’ti. Ubhayattha niyamena laddhaguṇaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
អសុភកម្មដ្ឋានន្តិ អសុភារម្មណំ ឈានមាហ។ តញ្ហិ អសុភេសុ យោគកម្មភាវតោ យោគិនោ សុខវិសេសានំ ការណភាវតោ ច ‘‘អសុភកម្មដ្ឋាន’’ន្តិ វុច្ចតិ។ កេវលន្តិ ឥមិនា អារម្មណំ និវត្តេតិ។ បដិវេធវសេនាតិ ឈានបដិវេធវសេន។ ឈានញ្ហិ ភាវនាវិសេសេន ឥជ្ឈន្តំ អត្តនោ វិសយំ បដិវិជ្ឈន្តមេវ បវត្តតិ យថាសភាវតោ បដិវិជ្ឈិយតិ ចាតិ បដិវេធោតិ វុច្ចតិ។ ឱឡារិការម្មណត្តាតិ ពីភច្ឆារម្មណត្តា។ បដិកូលារម្មណត្តាតិ ជិគុច្ឆិតព្ពារម្មណត្តា។ បរិយាយេនាតិ ការណេន, លេសន្តរេន វា។ អារម្មណសន្តតាយាតិ អនុក្កមេន វិចិតព្ពតំ បត្តារម្មណស្ស បរមសុខុមតំ សន្ធាយាហ។ សន្តេហិ សន្និសិន្នេ អារម្មណេ បវត្តមានោ ធម្មោ សយម្បិ សន្និសិន្នោវ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘សន្តោ វូបសន្តោ និព្ពុតោ’’តិ, និព្ពុតសព្ពបរិឡាហោតិ អត្ថោ។ អារម្មណសន្តតាយ តទារម្មណានំ ធម្មានំ សន្តតា លោកុត្តរធម្មារម្មណាហិ បច្ចវេក្ខណាហិ វេទិតព្ពា។
Asubhakammaṭṭhānanti asubhārammaṇaṃ jhānamāha. Tañhi asubhesu yogakammabhāvato yogino sukhavisesānaṃ kāraṇabhāvato ca ‘‘asubhakammaṭṭhāna’’nti vuccati. Kevalanti iminā ārammaṇaṃ nivatteti. Paṭivedhavasenāti jhānapaṭivedhavasena. Jhānañhi bhāvanāvisesena ijjhantaṃ attano visayaṃ paṭivijjhantameva pavattati yathāsabhāvato paṭivijjhiyati cāti paṭivedhoti vuccati. Oḷārikārammaṇattāti bībhacchārammaṇattā. Paṭikūlārammaṇattāti jigucchitabbārammaṇattā. Pariyāyenāti kāraṇena, lesantarena vā. Ārammaṇasantatāyāti anukkamena vicitabbataṃ pattārammaṇassa paramasukhumataṃ sandhāyāha. Santehi sannisinne ārammaṇe pavattamāno dhammo sayampi sannisinnova hoti. Tenāha ‘‘santo vūpasanto nibbuto’’ti, nibbutasabbapariḷāhoti attho. Ārammaṇasantatāya tadārammaṇānaṃ dhammānaṃ santatā lokuttaradhammārammaṇāhi paccavekkhaṇāhi veditabbā.
នាស្ស សន្តបណីតភាវាវហំ កិញ្ចិ សេចនន្តិ អសេចនកោ។ អសេចនកត្តា អនាសិត្តកោ, អនាសិត្តកត្តា ឯវ អព្ពោកិណ្ណោ, អសម្មិស្សោ បរិកម្មាទិនា។ តតោ ឯវ បាដិយេក្កោ វិសុំយេវេកោ។ អាវេណិកោ អសាធារណោ។ សព្ពមេតំ សរសតោ ឯវ សន្តភាវំ ទស្សេតុំ វុត្តំ, បរិកម្មំ វា សន្តភាវនិមិត្តំ។ បរិកម្មន្តិ ច កសិណករណាទិនិមិត្តុប្បាទបរិយោសានំ, តាទិសំ ឯត្ថ នត្ថីតិ អធិប្បាយោ។ តទា ហិ កម្មដ្ឋានំ និរស្សាទត្តា អសន្តំ អប្បណីតំ សិយា។ ឧបចារេ វា នត្ថិ ឯត្ថ សន្តតាតិ យោជនា។ យថា ឧបចារក្ខណេ នីវរណាទិវិគមេន អង្គបាតុភាវេន ច បរេសំ សន្តតា ហោតិ, ន ឯវមិមស្ស។ អយំ បន អាទិសមន្នា…បេ.… បណីតោ ចាតិ យោជនា។ កេចីតិ ឧត្តរវិហារវាសិនោ។ អនាសិត្តកោតិ ឧបសេចនេន អនាសិត្តកោ។ តេនាហ – ‘‘ឱជវន្តោ’’តិ ឱជវន្តសទិសោតិ អត្ថោ។ មធុរោតិ ឥដ្ឋោ។ ចេតសិកសុខបដិលាភសំវត្តនំ តិកចតុក្កជ្ឈានវសេន, ឧបេក្ខាយ វា សន្តភាវេន សុខគតិកត្តា សព្ពេសម្បិ ឈានានំ វសេន វេទិតព្ពំ។ ឈានសមុដ្ឋានបណីតរូបផុដ្ឋសរីរតាវសេន បន កាយិកសុខបដិលាភសំវត្តនំ ទដ្ឋព្ពំ, តញ្ច ខោ ឈានតោ វុដ្ឋិតកាលេ។ ឥមស្មិំ បក្ខេ ‘‘អប្បិតប្បិតក្ខណេ’’តិ ឥទំ ហេតុម្ហិ ភុម្មវចនំ ទដ្ឋព្ពំ។
Nāssa santapaṇītabhāvāvahaṃ kiñci secananti asecanako. Asecanakattā anāsittako, anāsittakattā eva abbokiṇṇo, asammisso parikammādinā. Tato eva pāṭiyekko visuṃyeveko. Āveṇiko asādhāraṇo. Sabbametaṃ sarasato eva santabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ, parikammaṃ vā santabhāvanimittaṃ. Parikammanti ca kasiṇakaraṇādinimittuppādapariyosānaṃ, tādisaṃ ettha natthīti adhippāyo. Tadā hi kammaṭṭhānaṃ nirassādattā asantaṃ appaṇītaṃ siyā. Upacāre vā natthi ettha santatāti yojanā. Yathā upacārakkhaṇe nīvaraṇādivigamena aṅgapātubhāvena ca paresaṃ santatā hoti, na evamimassa. Ayaṃ pana ādisamannā…pe… paṇīto cāti yojanā. Kecīti uttaravihāravāsino. Anāsittakoti upasecanena anāsittako. Tenāha – ‘‘ojavanto’’ti ojavantasadisoti attho. Madhuroti iṭṭho. Cetasikasukhapaṭilābhasaṃvattanaṃ tikacatukkajjhānavasena, upekkhāya vā santabhāvena sukhagatikattā sabbesampi jhānānaṃ vasena veditabbaṃ. Jhānasamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭṭhasarīratāvasena pana kāyikasukhapaṭilābhasaṃvattanaṃ daṭṭhabbaṃ, tañca kho jhānato vuṭṭhitakāle. Imasmiṃ pakkhe ‘‘appitappitakkhaṇe’’ti idaṃ hetumhi bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
អវិក្ខម្ភិតេតិ ឈានេន សកសន្តានតោ អនីហតេ អប្បហីនេ។ អកោសល្លសម្ភូតេតិ អកោសល្លំ វុច្ចតិ អវិជ្ជា, តតោ សម្ភូតេ។ អវិជ្ជាបុព្ពង្គមា ហិ សព្ពេ បាបធម្មា។ ខណេនេវាតិ អត្តនោ បវត្តិក្ខណេនេវ។ អន្តរធាបេតីតិ ឯត្ថ អន្តរធាបនំ វិនាសនំ, តំ បន ឈានកត្តុកំ ឥធាធិប្បេតន្តិ បរិយុដ្ឋានប្បហានំ ហោតីតិ អាហ – ‘‘វិក្ខម្ភេតី’’តិ។ វូបសមេតីតិ វិសេសេន ឧបសមេតិ។ វិសេសេន ឧបសមនំ បន សម្មទេវ ឧបសមនំ ហោតីតិ អាហ ‘‘សុដ្ឋុ ឧបសមេតី’’តិ។ សាសនិកស្ស ឈានភាវនា យេភុយ្យេន និព្ពេធភាគិយា ហោតីតិ អាហ ‘‘និព្ពេធភាគិយត្តា’’តិ។ អរិយមគ្គស្ស បាទកភូតោ អយំ សមាធិ អនុក្កមេន វឌ្ឍិត្វា អរិយមគ្គភាវំ ឧបគតោ វិយ ហោតីតិ អាហ ‘‘អនុបុព្ពេន អរិយមគ្គវុឌ្ឍិប្បត្តោ’’តិ។ អយំ បនត្ថោ វិរាគនិរោធបដិនិស្សគ្គានុបស្សនានំ វសេន សម្មទេវ យុជ្ជតិ។ សេសំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
Avikkhambhiteti jhānena sakasantānato anīhate appahīne. Akosallasambhūteti akosallaṃ vuccati avijjā, tato sambhūte. Avijjāpubbaṅgamā hi sabbe pāpadhammā. Khaṇenevāti attano pavattikkhaṇeneva. Antaradhāpetīti ettha antaradhāpanaṃ vināsanaṃ, taṃ pana jhānakattukaṃ idhādhippetanti pariyuṭṭhānappahānaṃ hotīti āha – ‘‘vikkhambhetī’’ti. Vūpasametīti visesena upasameti. Visesena upasamanaṃ pana sammadeva upasamanaṃ hotīti āha ‘‘suṭṭhu upasametī’’ti. Sāsanikassa jhānabhāvanā yebhuyyena nibbedhabhāgiyā hotīti āha ‘‘nibbedhabhāgiyattā’’ti. Ariyamaggassa pādakabhūto ayaṃ samādhi anukkamena vaḍḍhitvā ariyamaggabhāvaṃ upagato viya hotīti āha ‘‘anupubbena ariyamaggavuḍḍhippatto’’ti. Ayaṃ panattho virāganirodhapaṭinissaggānupassanānaṃ vasena sammadeva yujjati. Sesaṃ suviññeyyameva.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៩. វេសាលីសុត្តំ • 9. Vesālīsuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៩. វេសាលីសុត្តវណ្ណនា • 9. Vesālīsuttavaṇṇanā
