Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / బుద్ధవంస-అట్ఠకథా • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
౨౩. వేస్సభూబుద్ధవంసవణ్ణనా
23. Vessabhūbuddhavaṃsavaṇṇanā
సిఖిస్స పన సమ్మాసమ్బుద్ధస్స అపరభాగే అన్తరహితే తస్స సాసనే సత్తతివస్ససహస్సాయుకా మనుస్సా అనుక్కమేన పరిహాయిత్వా దసవస్సాయుకా అహేసుం. పున వడ్ఢిత్వా అపరిమితాయుకా హుత్వా అనుక్కమేన పరిహాయిత్వా సట్ఠివస్ససహస్సాయుకా అహేసుం. తదా విజితమనోభూ సబ్బలోకాభిభూ సయమ్భూ వేస్సభూ నామ సత్థా లోకే ఉదపాది. సో పారమియో పూరేత్వా తుసితపురే నిబ్బత్తిత్వా తతో చవిత్వా అనోమనగరే సుప్పతీతస్స సుప్పతీతస్స నామ రఞ్ఞో అగ్గమహేసియా సీలవతియా యసవతియా నామ కుచ్ఛిస్మిం పటిసన్ధిం అగ్గహేసి. సో దసన్నం మాసానం అచ్చయేన అనుపముయ్యానే మాతుకుచ్ఛితో నిక్ఖమి. జాయమానోవ జనం తోసేన్తో వసభనాదం నది. తస్మా వసభనాదహేతుత్తా తస్స నామగ్గహణదివసే ‘‘వేస్సభూ’’తి నామమకంసు . సో ఛబ్బస్ససహస్సాని అగారం అజ్ఝావసి. రుచి-సురుచి-రతివడ్ఢననామకా తయో పాసాదా తస్స అహేసుం. సుచిత్తాదేవిప్పముఖాని తింస ఇత్థిసహస్సాని పచ్చుపట్ఠితాని అహేసుం.
Sikhissa pana sammāsambuddhassa aparabhāge antarahite tassa sāsane sattativassasahassāyukā manussā anukkamena parihāyitvā dasavassāyukā ahesuṃ. Puna vaḍḍhitvā aparimitāyukā hutvā anukkamena parihāyitvā saṭṭhivassasahassāyukā ahesuṃ. Tadā vijitamanobhū sabbalokābhibhū sayambhū vessabhū nāma satthā loke udapādi. So pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā anomanagare suppatītassa suppatītassa nāma rañño aggamahesiyā sīlavatiyā yasavatiyā nāma kucchismiṃ paṭisandhiṃ aggahesi. So dasannaṃ māsānaṃ accayena anupamuyyāne mātukucchito nikkhami. Jāyamānova janaṃ tosento vasabhanādaṃ nadi. Tasmā vasabhanādahetuttā tassa nāmaggahaṇadivase ‘‘vessabhū’’ti nāmamakaṃsu . So chabbassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Ruci-suruci-rativaḍḍhananāmakā tayo pāsādā tassa ahesuṃ. Sucittādevippamukhāni tiṃsa itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ.
సో చత్తారి నిమిత్తాని దిస్వా సుచిత్తాయ నామ దేవియా సుప్పబుద్ధే నామ కుమారే ఉప్పన్నే సువణ్ణసివికాయ ఉయ్యానదస్సనత్థాయ గన్త్వా దేవదత్తాని కాసాయాని గహేత్వా పబ్బజి. తం సత్తత్తింససహస్సాని అనుపబ్బజింసు. అథ సో తేహి పరివుతో ఛ మాసే పధానచరియం చరిత్వా విసాఖపుణ్ణమాయ సుచిత్తనిగమే సన్దిస్సమానసరీరాయ సిరివడ్ఢనాయ నామ దిన్నం మధుపాయాసం పరిభుఞ్జిత్వా సాలవనే దివావిహారం వీతినామేత్వా సాయన్హసమయే నరిన్దనాగరాజేన దిన్నా అట్ఠ తిణముట్ఠియో గహేత్వా సాలబోధిం పదక్ఖిణతో ఉపాగమి. తస్సాపి సాలస్స తదేవ పాటలియా పమాణమేవ పమాణం అహోసి. తథేవ పుప్ఫఫలసిరివిభవో వేదితబ్బో. సో సాలమూలముపగన్త్వా చత్తాలీసహత్థవిత్థతం తిణసన్థరం సన్థరిత్వా పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా విగతనీవరణం సబ్బకామమదావరణం అనావరణఞాణం పటిలభిత్వా – ‘‘అనేకజాతిసంసారం…పే॰… తణ్హానం ఖయమజ్ఝగా’’తి ఉదానం ఉదానేత్వా సత్తసత్తాహం తత్థేవ వీతినామేత్వా అత్తనో కనిట్ఠభాతికస్స సోణకుమారస్స ఉత్తరకుమారస్స చ ఉపనిస్సయసమ్పత్తిం దిస్వా దేవపథేన గన్త్వా అనోమనగరసమీపే అరుణుయ్యానే ఓతరిత్వా ఉయ్యానపాలేన కుమారే పక్కోసాపేత్వా తేసం సపరివారానం మజ్ఝే ధమ్మచక్కం పవత్తేసి. తదా అసీతియా కోటిసహస్సానం పఠమో అభిసమయో అహోసి.
So cattāri nimittāni disvā sucittāya nāma deviyā suppabuddhe nāma kumāre uppanne suvaṇṇasivikāya uyyānadassanatthāya gantvā devadattāni kāsāyāni gahetvā pabbaji. Taṃ sattattiṃsasahassāni anupabbajiṃsu. Atha so tehi parivuto cha māse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya sucittanigame sandissamānasarīrāya sirivaḍḍhanāya nāma dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā sāyanhasamaye narindanāgarājena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā sālabodhiṃ padakkhiṇato upāgami. Tassāpi sālassa tadeva pāṭaliyā pamāṇameva pamāṇaṃ ahosi. Tatheva pupphaphalasirivibhavo veditabbo. So sālamūlamupagantvā cattālīsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā vigatanīvaraṇaṃ sabbakāmamadāvaraṇaṃ anāvaraṇañāṇaṃ paṭilabhitvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ tattheva vītināmetvā attano kaniṭṭhabhātikassa soṇakumārassa uttarakumārassa ca upanissayasampattiṃ disvā devapathena gantvā anomanagarasamīpe aruṇuyyāne otaritvā uyyānapālena kumāre pakkosāpetvā tesaṃ saparivārānaṃ majjhe dhammacakkaṃ pavattesi. Tadā asītiyā koṭisahassānaṃ paṭhamo abhisamayo ahosi.
పున జనపదచారికం చరన్తో భగవా తత్థ తత్థ ధమ్మం దేసేన్తో సత్తతియా కోటిసహస్సానం ధమ్మాభిసమయో అహోసి, సో దుతియో అభిసమయో అహోసి. అనోమనగరేయేవ దిట్ఠిజాలం భిన్దన్తో తిత్థియమానద్ధజం పాతేన్తో మానమదం విద్ధంసేన్తో ధమ్మద్ధజం సముస్సయన్తో నవుతియోజనవిత్థతాయ మనుస్సపరిసాయ పరిమాణరహితాయ దేవపరిసాయ యమకపాటిహారియం కత్వా దేవమనుస్సే పసాదేత్వా సట్ఠికోటియో ధమ్మామతేన తప్పేసి, సో తతియో అభిసమయో అహోసి. తేన వుత్తం –
Puna janapadacārikaṃ caranto bhagavā tattha tattha dhammaṃ desento sattatiyā koṭisahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi, so dutiyo abhisamayo ahosi. Anomanagareyeva diṭṭhijālaṃ bhindanto titthiyamānaddhajaṃ pātento mānamadaṃ viddhaṃsento dhammaddhajaṃ samussayanto navutiyojanavitthatāya manussaparisāya parimāṇarahitāya devaparisāya yamakapāṭihāriyaṃ katvā devamanusse pasādetvā saṭṭhikoṭiyo dhammāmatena tappesi, so tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
౧.
1.
‘‘తత్థేవ మణ్డకప్పమ్హి, అసమో అప్పటిపుగ్గలో;
‘‘Tattheva maṇḍakappamhi, asamo appaṭipuggalo;
వేస్సభూ నామ నామేన, లోకే ఉప్పజ్జి నాయకో.
Vessabhū nāma nāmena, loke uppajji nāyako.
౨.
2.
‘‘ఆదిత్తం వత రాగగ్గి, తణ్హానం విజితం తదా;
‘‘Ādittaṃ vata rāgaggi, taṇhānaṃ vijitaṃ tadā;
నాగోవ బన్ధనం ఛేత్వా, పత్తో సమ్బోధిముత్తమం.
Nāgova bandhanaṃ chetvā, patto sambodhimuttamaṃ.
౩.
3.
‘‘ధమ్మచక్కం పవత్తేన్తే, వేస్సభూలోకనాయకే;
‘‘Dhammacakkaṃ pavattente, vessabhūlokanāyake;
అసీతికోటిసహస్సానం, పఠమాభిసమయో అహు.
Asītikoṭisahassānaṃ, paṭhamābhisamayo ahu.
౪.
4.
‘‘పక్కన్తే చారికం రట్ఠే, లోకజేట్ఠే నరాసభే;
‘‘Pakkante cārikaṃ raṭṭhe, lokajeṭṭhe narāsabhe;
సత్తతికోటిసహస్సానం, దుతియాభిసమయో అహు.
Sattatikoṭisahassānaṃ, dutiyābhisamayo ahu.
౫.
5.
‘‘మహాదిట్ఠిం వినోదేన్తో, పాటిహేరం కరోతి సో;
‘‘Mahādiṭṭhiṃ vinodento, pāṭiheraṃ karoti so;
సమాగతా నరమరూ, దససహస్సీ సదేవకే.
Samāgatā naramarū, dasasahassī sadevake.
౬.
6.
‘‘మహాఅచ్ఛరియం దిస్వా, అబ్భుతం లోమహంసనం;
‘‘Mahāacchariyaṃ disvā, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
దేవా చేవ మనుస్సా చ, బుజ్ఝరే సట్ఠికోటియో’’తి.
Devā ceva manussā ca, bujjhare saṭṭhikoṭiyo’’ti.
తత్థ ఆదిత్తన్తి సకలమిదం లోకత్తయం సమ్పదిత్తం. రాగగ్గీతి రాగేన. తణ్హానం విజితన్తి తణ్హానం విజితం రట్ఠం వసవత్తిట్ఠానన్తి ఏవం ఞత్వాతి అత్థో. నాగోవ బన్ధనం ఛేత్వాతి హత్థీ వియ పూతిలతాబన్ధనం ఛిన్దిత్వా సమ్బోధిం పత్తో అధిగతో. దససహస్సీతి దససహస్సియం. సదేవకేతి సదేవకే లోకే. బుజ్ఝరేతి బుజ్ఝింసు.
Tattha ādittanti sakalamidaṃ lokattayaṃ sampadittaṃ. Rāgaggīti rāgena. Taṇhānaṃ vijitanti taṇhānaṃ vijitaṃ raṭṭhaṃ vasavattiṭṭhānanti evaṃ ñatvāti attho. Nāgova bandhanaṃ chetvāti hatthī viya pūtilatābandhanaṃ chinditvā sambodhiṃ patto adhigato. Dasasahassīti dasasahassiyaṃ. Sadevaketi sadevake loke. Bujjhareti bujjhiṃsu.
సోణుత్తరానం పన ద్విన్నం అగ్గసావకానం సమాగమే పబ్బజితానం అసీతియా అరహన్తసహస్సానం మజ్ఝే మాఘపుణ్ణమాయం పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి, సో పఠమో సన్నిపాతో అహోసి. యదా పన వేస్సభునా సబ్బలోకాభిభునా సహ పబ్బజితా సత్తత్తింససహస్ససఙ్ఖా భిక్ఖూ గణతో ఓహీనసమయే పక్కన్తా, తే వేస్సభుస్స సమ్మాసమ్బుద్ధస్స ధమ్మచక్కప్పవత్తిం సుత్వా సోరేయ్యం నామ నగరం ఆగన్త్వా భగవన్తం అద్దసంసు. తేసం భగవా ధమ్మం దేసేత్వా సబ్బేవ తే ఏహిభిక్ఖుపబ్బజ్జాయ పబ్బాజేత్వా చతురఙ్గసమన్నాగతాయ పరిసాయ పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి, సో దుతియో సన్నిపాతో అహోసి.
Soṇuttarānaṃ pana dvinnaṃ aggasāvakānaṃ samāgame pabbajitānaṃ asītiyā arahantasahassānaṃ majjhe māghapuṇṇamāyaṃ pātimokkhaṃ uddisi, so paṭhamo sannipāto ahosi. Yadā pana vessabhunā sabbalokābhibhunā saha pabbajitā sattattiṃsasahassasaṅkhā bhikkhū gaṇato ohīnasamaye pakkantā, te vessabhussa sammāsambuddhassa dhammacakkappavattiṃ sutvā soreyyaṃ nāma nagaraṃ āgantvā bhagavantaṃ addasaṃsu. Tesaṃ bhagavā dhammaṃ desetvā sabbeva te ehibhikkhupabbajjāya pabbājetvā caturaṅgasamannāgatāya parisāya pātimokkhaṃ uddisi, so dutiyo sannipāto ahosi.
యదా పన నారివాహననగరే ఉపసన్తో నామ రాజపుత్తో రజ్జం కారేసి, తస్సానుకమ్పాయ భగవా తత్థ అగమాసి, సోపి భగవతో ఆగమనం సుత్వా సపరివారో భగవతో పచ్చుగ్గమనం కత్వా నిమన్తేత్వా మహాదానం దత్వా తస్స ధమ్మం సుత్వా పసన్నహదయో పబ్బజి. తం సట్ఠిసహస్ససఙ్ఖా పురిసా అనుపబ్బజింసు. తే తేన సద్ధిం అరహత్తం పాపుణింసు. సో తేహి పరివుతో వేస్సభూ భగవా పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి, సో తతియో సన్నిపాతో అహోసి. తేన వుత్తం –
Yadā pana nārivāhananagare upasanto nāma rājaputto rajjaṃ kāresi, tassānukampāya bhagavā tattha agamāsi, sopi bhagavato āgamanaṃ sutvā saparivāro bhagavato paccuggamanaṃ katvā nimantetvā mahādānaṃ datvā tassa dhammaṃ sutvā pasannahadayo pabbaji. Taṃ saṭṭhisahassasaṅkhā purisā anupabbajiṃsu. Te tena saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇiṃsu. So tehi parivuto vessabhū bhagavā pātimokkhaṃ uddisi, so tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
౭.
7.
‘‘సన్నిపాతా తయో ఆసుం, వేస్సభుస్స మహేసినో;
‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, vessabhussa mahesino;
ఖీణాసవానం విమలానం, సన్తచిత్తాన తాదినం.
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
౮.
8.
‘‘అసీతిభిక్ఖుసహస్సానం, పఠమో ఆసి సమాగమో;
‘‘Asītibhikkhusahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo;
సత్తతిభిక్ఖుసహస్సానం, దుతియో ఆసి సమాగమో.
Sattatibhikkhusahassānaṃ, dutiyo āsi samāgamo.
౯.
9.
‘‘సట్ఠిభిక్ఖుసహస్సానం , తతియో ఆసి సమాగమో;
‘‘Saṭṭhibhikkhusahassānaṃ , tatiyo āsi samāgamo;
జరాదిభయతీతానం, ఓరసానం మహేసినో’’తి.
Jarādibhayatītānaṃ, orasānaṃ mahesino’’ti.
తదా అమ్హాకం బోధిసత్తో సరభవతీనగరే పరమపియదస్సనో సుదస్సనో నామ రాజా హుత్వా వేస్సభుమ్హి లోకనాయకే సరభనగరముపగతే తస్స ధమ్మం సుత్వా పసన్నహదయో దసనఖసమోధానసముజ్జలం జలజామలావికలకమలమకులసదిసమఞ్జలిం సిరసి కత్వా బుద్ధప్పముఖస్స సఙ్ఘస్స సచీవరం మహాదానం దత్వా తత్థేవ భగవతో నివాసత్థాయ గన్ధకుటిం కత్వా తం పరిక్ఖిపిత్వా విహారసహస్సం కారేత్వా సబ్బఞ్చ విభవజాతం భగవతో సాసనే పరిచ్చజిత్వా తస్స సన్తికే పబ్బజిత్వా ఆచారగుణసమ్పన్నో తేరసధుతగుణేసు నిరతో బోధిసమ్భారపరియేసనాయ రతో బుద్ధసాసనాభిరతో విహాసి. సోపి తం భగవా బ్యాకాసి – ‘‘అనాగతే ఇతో ఏకత్తింసకప్పే అయం గోతమో నామ బుద్ధో భవిస్సతీ’’తి. తేన వుత్తం –
Tadā amhākaṃ bodhisatto sarabhavatīnagare paramapiyadassano sudassano nāma rājā hutvā vessabhumhi lokanāyake sarabhanagaramupagate tassa dhammaṃ sutvā pasannahadayo dasanakhasamodhānasamujjalaṃ jalajāmalāvikalakamalamakulasadisamañjaliṃ sirasi katvā buddhappamukhassa saṅghassa sacīvaraṃ mahādānaṃ datvā tattheva bhagavato nivāsatthāya gandhakuṭiṃ katvā taṃ parikkhipitvā vihārasahassaṃ kāretvā sabbañca vibhavajātaṃ bhagavato sāsane pariccajitvā tassa santike pabbajitvā ācāraguṇasampanno terasadhutaguṇesu nirato bodhisambhārapariyesanāya rato buddhasāsanābhirato vihāsi. Sopi taṃ bhagavā byākāsi – ‘‘anāgate ito ekattiṃsakappe ayaṃ gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti. Tena vuttaṃ –
౧౦.
10.
‘‘అహం తేన సమయేన, సుదస్సనో నామ ఖత్తియో;
‘‘Ahaṃ tena samayena, sudassano nāma khattiyo;
నిమన్తేత్వా మహావీరం, దానం దత్వా మహారహం;
Nimantetvā mahāvīraṃ, dānaṃ datvā mahārahaṃ;
అన్నపానేన వత్థేన, ససఙ్ఘం జినపూజయిం.
Annapānena vatthena, sasaṅghaṃ jinapūjayiṃ.
౧౧.
11.
‘‘తస్స బుద్ధస్స అసమస్స, చక్కం వత్తితముత్తమం;
‘‘Tassa buddhassa asamassa, cakkaṃ vattitamuttamaṃ;
సుత్వాన పణితం ధమ్మం, పబ్బజ్జమభిరోచయిం.
Sutvāna paṇitaṃ dhammaṃ, pabbajjamabhirocayiṃ.
౧౨.
12.
‘‘మహాదానం పవత్తేత్వా, రత్తిన్దివమతన్దితో;
‘‘Mahādānaṃ pavattetvā, rattindivamatandito;
పబ్బజ్జం గుణసమ్పన్నం, పబ్బజిం జినసన్తికే.
Pabbajjaṃ guṇasampannaṃ, pabbajiṃ jinasantike.
౧౩.
13.
‘‘ఆచారగుణసమ్పన్నో, వత్తసీలసమాహితో;
‘‘Ācāraguṇasampanno, vattasīlasamāhito;
సబ్బఞ్ఞుతం గవేసన్తో, రమామి జినసాసనే.
Sabbaññutaṃ gavesanto, ramāmi jinasāsane.
౧౪.
14.
‘‘సద్ధాపీతిం ఉపగన్త్వా, బుద్ధం వన్దామి సత్థరం;
‘‘Saddhāpītiṃ upagantvā, buddhaṃ vandāmi sattharaṃ;
పీతి ఉప్పజ్జతి మయ్హం, బోధియాయేవ కారణా.
Pīti uppajjati mayhaṃ, bodhiyāyeva kāraṇā.
౧౫.
15.
‘‘అనివత్తమానసం ఞత్వా, సమ్బుద్ధో ఏతదబ్రవి;
‘‘Anivattamānasaṃ ñatvā, sambuddho etadabravi;
ఏకత్తింసే ఇతో కప్పే, అయం బుద్ధో భవిస్సతి.
Ekattiṃse ito kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
౧౬.
16.
‘‘అహు కపిలవ్హయా రమ్మా…పే॰… హేస్సామ సమ్ముఖం ఇమం.
‘‘Ahu kapilavhayā rammā…pe… hessāma sammukhaṃ imaṃ.
౧౭.
17.
‘‘తస్సాహం వచనం సుత్వా, భియ్యో చిత్తం పసాదయిం;
‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;
ఉత్తరిం వతమధిట్ఠాసిం, దసపారమిపూరియా’’తి.
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā’’ti.
తత్థ చక్కం వత్తితన్తి ధమ్మచక్కం పవత్తితం. పణీతం ధమ్మన్తి ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం. పబ్బజ్జం గుణసమ్పన్నన్తి ఞత్వా పబ్బజిన్తి అత్థో. వత్తసీలసమాహితోతి వత్తేసు చ సీలేసు చ సమాహితో. తేసం తేసం పూరణే సమాహితోతి అత్థో. రమామీతి అభిరమిం. సద్ధాపీతిన్తి సద్ధఞ్చ పీతిఞ్చ ఉపగన్త్వా. వన్దామీతి అభివన్దిం, అతీతత్థే వత్తమానవచనం దట్ఠబ్బం. సత్థరన్తి సత్థారం. అనివత్తమానసన్తి అనోసక్కియమానమానసం.
Tattha cakkaṃ vattitanti dhammacakkaṃ pavattitaṃ. Paṇītaṃ dhammanti uttarimanussadhammaṃ. Pabbajjaṃ guṇasampannanti ñatvā pabbajinti attho. Vattasīlasamāhitoti vattesu ca sīlesu ca samāhito. Tesaṃ tesaṃ pūraṇe samāhitoti attho. Ramāmīti abhiramiṃ. Saddhāpītinti saddhañca pītiñca upagantvā. Vandāmīti abhivandiṃ, atītatthe vattamānavacanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sattharanti satthāraṃ. Anivattamānasanti anosakkiyamānamānasaṃ.
తస్స పన భగవతో అనోమం నామ నగరం అహోసి. సుప్పతీతో నామస్స పితా ఖత్తియో, యసవతీ నామ మాతా, సోణో చ ఉత్తరో చ ద్వే అగ్గసావకా, ఉపసన్తో నాముపట్ఠాకో, రామా చ సమాలా చ ద్వే అగ్గసావికా, సాలరుక్ఖో బోధి, సరీరం సట్ఠిహత్థుబ్బేధం అహోసి. సట్ఠివస్ససహస్సాని ఆయు, సుచిత్తా నామస్స భరియా, సుప్పబుద్ధో నామస్స పుత్తో, సువణ్ణసివికాయ నిక్ఖమి. తేన వుత్తం –
Tassa pana bhagavato anomaṃ nāma nagaraṃ ahosi. Suppatīto nāmassa pitā khattiyo, yasavatī nāma mātā, soṇo ca uttaro ca dve aggasāvakā, upasanto nāmupaṭṭhāko, rāmā ca samālā ca dve aggasāvikā, sālarukkho bodhi, sarīraṃ saṭṭhihatthubbedhaṃ ahosi. Saṭṭhivassasahassāni āyu, sucittā nāmassa bhariyā, suppabuddho nāmassa putto, suvaṇṇasivikāya nikkhami. Tena vuttaṃ –
౧౮.
18.
‘‘అనోమం నామ నగరం, సుప్పతీతో నామ ఖత్తియో;
‘‘Anomaṃ nāma nagaraṃ, suppatīto nāma khattiyo;
మాతా యసవతీ నామ, వేస్సభుస్స మహేసినో.
Mātā yasavatī nāma, vessabhussa mahesino.
౨౩.
23.
‘‘సోణో చ ఉత్తరో చేవ, అహేసుం అగ్గసావకా;
‘‘Soṇo ca uttaro ceva, ahesuṃ aggasāvakā;
ఉపసన్తో నాముపట్ఠాకో, వేస్సభుస్స మహేసినో.
Upasanto nāmupaṭṭhāko, vessabhussa mahesino.
౨౪.
24.
‘‘రామా చేవ సమాలా చ, అహేసుం అగ్గసావికా;
‘‘Rāmā ceva samālā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
బోధి తస్స భగవతో, మహాసాలోతి వుచ్చతి.
Bodhi tassa bhagavato, mahāsāloti vuccati.
౨౫.
25.
‘‘సోత్థికో చేవ రమ్మో చ, అహేసుం అగ్గుపట్ఠకా;
‘‘Sotthiko ceva rammo ca, ahesuṃ aggupaṭṭhakā;
గోతమీ సిరిమా చేవ, అహేసుం అగ్గుపట్ఠికా.
Gotamī sirimā ceva, ahesuṃ aggupaṭṭhikā.
౨౬.
26.
‘‘సట్ఠిరతనముబ్బేధో, హేమయూపసమూపమో;
‘‘Saṭṭhiratanamubbedho, hemayūpasamūpamo;
కాయా నిచ్ఛరతీ రస్మి, రత్తింవ పబ్బతే సిఖీ.
Kāyā niccharatī rasmi, rattiṃva pabbate sikhī.
౨౭.
27.
‘‘సట్ఠివస్ససహస్సాని, ఆయు తస్స మహేసినో;
‘‘Saṭṭhivassasahassāni, āyu tassa mahesino;
తావతా తిట్ఠమానో సో, తారేసి, జనతం బహుం.
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi, janataṃ bahuṃ.
౨౮.
28.
‘‘ధమ్మం విత్థారికం కత్వా, విభజిత్వా మహాజనం;
‘‘Dhammaṃ vitthārikaṃ katvā, vibhajitvā mahājanaṃ;
ధమ్మనావం ఠపేత్వాన, నిబ్బుతో సో ససావకో.
Dhammanāvaṃ ṭhapetvāna, nibbuto so sasāvako.
౨౯.
29.
‘‘దస్సనేయ్యం సబ్బజనం, విహారం ఇరియాపథం;
‘‘Dassaneyyaṃ sabbajanaṃ, vihāraṃ iriyāpathaṃ;
సబ్బం తమన్తరహితం, నను రిత్తా సబ్బసఙ్ఖారా’’తి.
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.
తత్థ హేమయూపసమూపమోతి సువణ్ణత్థమ్భసదిసోతి అత్థో. నిచ్ఛరతీతి ఇతో చితో చ సన్ధావతి. రస్మీతి పభారస్మి. రత్తింవ పబ్బతే సిఖీతి రత్తియం పబ్బతమత్థకే అగ్గి వియ. రంసివిజ్జోతా తస్స కాయేతి అత్థో. విభజిత్వాతి విభాగం కత్వా, ఉగ్ఘటితాదివసేన సోతాపన్నాదివసేన చాతి అత్థో. ధమ్మనావన్తి అట్ఠఙ్గమగ్గసఙ్ఖాతం ధమ్మనావం, చతురోఘనిత్థరణత్థాయ ఠపేత్వాతి అత్థో. దస్సనేయ్యన్తి దస్సనీయో. సబ్బజనన్తి సబ్బో జనో, ససావకసఙ్ఘో సమ్మాసమ్బుద్ధోతి అత్థో. విహారన్తి విహారో, సబ్బత్థ పచ్చత్తే ఉపయోగవచనం దట్ఠబ్బం.
Tattha hemayūpasamūpamoti suvaṇṇatthambhasadisoti attho. Niccharatīti ito cito ca sandhāvati. Rasmīti pabhārasmi. Rattiṃva pabbate sikhīti rattiyaṃ pabbatamatthake aggi viya. Raṃsivijjotā tassa kāyeti attho. Vibhajitvāti vibhāgaṃ katvā, ugghaṭitādivasena sotāpannādivasena cāti attho. Dhammanāvanti aṭṭhaṅgamaggasaṅkhātaṃ dhammanāvaṃ, caturoghanittharaṇatthāya ṭhapetvāti attho. Dassaneyyanti dassanīyo. Sabbajananti sabbo jano, sasāvakasaṅgho sammāsambuddhoti attho. Vihāranti vihāro, sabbattha paccatte upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
వేస్సభూ కిర భగవా ఉసభవతీనగరే ఖేమే మిగదాయే పరినిబ్బాయి. ధాతుయో పనస్స విప్పకిరింసు.
Vessabhū kira bhagavā usabhavatīnagare kheme migadāye parinibbāyi. Dhātuyo panassa vippakiriṃsu.
‘‘ఉసభవతిపురే పురుత్తమే, జినవసభో భగవా హి వేస్సభూ;
‘‘Usabhavatipure puruttame, jinavasabho bhagavā hi vessabhū;
ఉపవనవిహరే మనోరమే, నిరుపధిసేసముపాగతో కిరా’’తి.
Upavanavihare manorame, nirupadhisesamupāgato kirā’’ti.
సేసం సబ్బత్థ గాథాసు పాకటమేవాతి.
Sesaṃ sabbattha gāthāsu pākaṭamevāti.
వేస్సభూబుద్ధవంసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Vessabhūbuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితో ఏకవీసతిమో బుద్ధవంసో.
Niṭṭhito ekavīsatimo buddhavaṃso.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / బుద్ధవంసపాళి • Buddhavaṃsapāḷi / ౨౩. వేస్సభూబుద్ధవంసో • 23. Vessabhūbuddhavaṃso