| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi |
५४७. वेस्सन्तरजातकं (१०)
547. Vessantarajātakaṃ (10)
दसवरकथा
Dasavarakathā
१६५५.
1655.
पथब्या चारुपुब्बङ्गि, यं तुय्हं मनसो पियं’’॥
Pathabyā cārupubbaṅgi, yaṃ tuyhaṃ manaso piyaṃ’’.
१६५६.
1656.
‘‘देवराज नमो त्यत्थु, किं पापं पकतं मया।
‘‘Devarāja namo tyatthu, kiṃ pāpaṃ pakataṃ mayā;
रम्मा चावेसि मं ठाना, वातोव धरणीरुहं’’॥
Rammā cāvesi maṃ ṭhānā, vātova dharaṇīruhaṃ’’.
१६५७.
1657.
‘‘न चेव ते कतं पापं, न च मे त्वमसि अप्पिया।
‘‘Na ceva te kataṃ pāpaṃ, na ca me tvamasi appiyā;
पुञ्ञञ्च ते परिक्खीणं, येन तेवं वदामहं॥
Puññañca te parikkhīṇaṃ, yena tevaṃ vadāmahaṃ.
१६५८.
1658.
‘‘सन्तिके मरणं तुय्हं, विनाभावो भविस्सति।
‘‘Santike maraṇaṃ tuyhaṃ, vinābhāvo bhavissati;
पटिगण्हाहि मे एते, वरे दस पवेच्छतो’’॥
Paṭigaṇhāhi me ete, vare dasa pavecchato’’.
१६५९.
1659.
‘‘वरं चे मे अदो सक्क, सब्बभूतानमिस्सर।
‘‘Varaṃ ce me ado sakka, sabbabhūtānamissara;
सिविराजस्स भद्दन्ते, तत्थ अस्सं निवेसने॥
Sivirājassa bhaddante, tattha assaṃ nivesane.
१६६०.
1660.
‘‘नीलनेत्ता नीलभमु, निलक्खी च यथा मिगी।
‘‘Nīlanettā nīlabhamu, nilakkhī ca yathā migī;
फुस्सती नाम नामेन, तत्थपस्सं पुरिन्दद॥
Phussatī nāma nāmena, tatthapassaṃ purindada.
१६६१.
1661.
पूजितं पटिराजूहि, कित्तिमन्तं यसस्सिनं॥
Pūjitaṃ paṭirājūhi, kittimantaṃ yasassinaṃ.
१६६२.
1662.
‘‘गब्भं मे धारयन्तिया, मज्झिमङ्गं अनुन्नतं।
‘‘Gabbhaṃ me dhārayantiyā, majjhimaṅgaṃ anunnataṃ;
कुच्छि अनुन्नतो अस्स, चापंव लिखितं समं॥
Kucchi anunnato assa, cāpaṃva likhitaṃ samaṃ.
१६६३.
1663.
‘‘थना मे नप्पपतेय्युं, पलिता न सन्तु वासव।
‘‘Thanā me nappapateyyuṃ, palitā na santu vāsava;
काये रजो न लिम्पेथ, वज्झञ्चापि पमोचये॥
Kāye rajo na limpetha, vajjhañcāpi pamocaye.
१६६४.
1664.
‘‘मयूरकोञ्चाभिरुदे, नारिवरगणायुते।
‘‘Mayūrakoñcābhirude, nārivaragaṇāyute;
खुज्जचेलापकाकिण्णे , सूदमागधवण्णिते॥
Khujjacelāpakākiṇṇe , sūdamāgadhavaṇṇite.
१६६५.
1665.
‘‘चित्रग्गळेरुघुसिते, सुरामंसपबोधने।
‘‘Citraggaḷerughusite, surāmaṃsapabodhane;
सिविराजस्स भद्दन्ते, तत्थस्सं महेसी पिया’’॥
Sivirājassa bhaddante, tatthassaṃ mahesī piyā’’.
१६६६.
1666.
‘‘ये ते दस वरा दिन्ना, मया सब्बङ्गसोभने।
‘‘Ye te dasa varā dinnā, mayā sabbaṅgasobhane;
सिविराजस्स विजिते, सब्बे ते लच्छसी वरे॥
Sivirājassa vijite, sabbe te lacchasī vare.
१६६७.
1667.
‘‘इदं वत्वान मघवा, देवराजा सुजम्पति।
‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;
फुस्सतिया वरं दत्वा, अनुमोदित्थ वासवो॥
Phussatiyā varaṃ datvā, anumodittha vāsavo.
दसवरकथा नाम।
Dasavarakathā nāma.
हेमवन्तं
Hemavantaṃ
१६६८.
1668.
‘‘परूळ्हकच्छनखलोमा , पङ्कदन्ता रजस्सिरा।
‘‘Parūḷhakacchanakhalomā , paṅkadantā rajassirā;
पग्गय्ह दक्खिणं बाहुं, किं मं याचन्ति ब्राह्मणा’’॥
Paggayha dakkhiṇaṃ bāhuṃ, kiṃ maṃ yācanti brāhmaṇā’’.
१६६९.
1669.
‘‘रतनं देव याचाम, सिवीनं रट्ठवड्ढनं।
‘‘Ratanaṃ deva yācāma, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;
ददाहि पवरं नागं, ईसादन्तं उरूळ्हवं’’॥
Dadāhi pavaraṃ nāgaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ’’.
१६७०.
1670.
‘‘ददामि न विकम्पामि, यं मं याचन्ति ब्राह्मणा।
‘‘Dadāmi na vikampāmi, yaṃ maṃ yācanti brāhmaṇā;
पभिन्नं कुञ्जरं दन्तिं, ओपवय्हं गजुत्तमं’’॥
Pabhinnaṃ kuñjaraṃ dantiṃ, opavayhaṃ gajuttamaṃ’’.
१६७१.
1671.
‘‘हत्थिक्खन्धतो ओरुय्ह, राजा चागाधिमानसो।
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, rājā cāgādhimānaso;
ब्राह्मणानं अदा दानं, सिवीनं रट्ठवड्ढनो’’॥
Brāhmaṇānaṃ adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
१६७२.
1672.
‘‘तदासि यं भिंसनकं, तदासि लोमहंसनं।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
हत्थिनागे पदिन्नम्हि, मेदनी सम्पकम्पथ॥
Hatthināge padinnamhi, medanī sampakampatha.
१६७३.
1673.
‘‘तदासि यं भिंसनकं, तदासि लोमहंसनं।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
हत्थिनागे पदिन्नम्हि, खुब्भित्थ नगरं तदा॥
Hatthināge padinnamhi, khubbhittha nagaraṃ tadā.
१६७४.
1674.
‘‘समाकुलं पुरं आसि, घोसो च विपुलो महा।
‘‘Samākulaṃ puraṃ āsi, ghoso ca vipulo mahā;
हत्थिनागे पदिन्नम्हि, सिवीनं रट्ठवड्ढने’’॥
Hatthināge padinnamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’.
१६७५.
1675.
‘‘उग्गा च राजपुत्ता च, वेसियाना च ब्राह्मणा।
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
हत्थारोहा अनीकट्ठा, रथिका पत्तिकारका॥
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā.
१६७६.
1676.
‘‘केवलो चापि निगमो, सिवयो च समागता।
‘‘Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā;
दिस्वा नागं नीयमानं, ते रञ्ञो पटिवेदयुं॥
Disvā nāgaṃ nīyamānaṃ, te rañño paṭivedayuṃ.
१६७७.
1677.
‘‘विधमं देव ते रट्ठं, पुत्तो वेस्सन्तरो तव।
‘‘Vidhamaṃ deva te raṭṭhaṃ, putto vessantaro tava;
कथं नो हत्थिनं दज्जा, नागं रट्ठस्स पूजितं॥
Kathaṃ no hatthinaṃ dajjā, nāgaṃ raṭṭhassa pūjitaṃ.
१६७८.
1678.
‘‘कथं नो कुञ्जरं दज्जा, ईसादन्तं उरूळ्हवं।
‘‘Kathaṃ no kuñjaraṃ dajjā, īsādantaṃ urūḷhavaṃ;
खेत्तञ्ञुं सब्बयुद्धानं, सब्बसेतं गजुत्तमं॥
Khettaññuṃ sabbayuddhānaṃ, sabbasetaṃ gajuttamaṃ.
१६७९.
1679.
‘‘पण्डुकम्बलसञ्छन्नं, पभिन्नं सत्तुमद्दनं।
‘‘Paṇḍukambalasañchannaṃ, pabhinnaṃ sattumaddanaṃ;
दन्तिं सवाळबीजनिं, सेतं केलाससादिसं॥
Dantiṃ savāḷabījaniṃ, setaṃ kelāsasādisaṃ.
१६८०.
1680.
‘‘ससेतच्छत्तं सउपाधेय्यं, साथब्बनं सहत्थिपं।
‘‘Sasetacchattaṃ saupādheyyaṃ, sāthabbanaṃ sahatthipaṃ;
१६८१.
1681.
एतं खो दानं पतिरूपं, एतं खो ब्राह्मणारहं॥
Etaṃ kho dānaṃ patirūpaṃ, etaṃ kho brāhmaṇārahaṃ.
१६८२.
1682.
कथं वेस्सन्तरो पुत्तो, गजं भाजेति सञ्जय॥
Kathaṃ vessantaro putto, gajaṃ bhājeti sañjaya.
१६८३.
1683.
‘‘सचे त्वं न करिस्ससि, सिवीनं वचनं इदं।
‘‘Sace tvaṃ na karissasi, sivīnaṃ vacanaṃ idaṃ;
मञ्ञे तं सह पुत्तेन, सिवी हत्थे करिस्सरे’’॥
Maññe taṃ saha puttena, sivī hatthe karissare’’.
१६८४.
1684.
‘‘कामं जनपदो मासि, रट्ठञ्चापि विनस्सतु।
‘‘Kāmaṃ janapado māsi, raṭṭhañcāpi vinassatu;
नाहं सिवीनं वचना, राजपुत्तं अदूसकं।
Nāhaṃ sivīnaṃ vacanā, rājaputtaṃ adūsakaṃ;
पब्बाजेय्यं सका रट्ठा, पुत्तो हि मम ओरसो॥
Pabbājeyyaṃ sakā raṭṭhā, putto hi mama oraso.
१६८५.
1685.
‘‘कामं जनपदो मासि, रट्ठञ्चापि विनस्सतु।
‘‘Kāmaṃ janapado māsi, raṭṭhañcāpi vinassatu;
नाहं सिवीनं वचना, राजपुत्तं अदूसकं।
Nāhaṃ sivīnaṃ vacanā, rājaputtaṃ adūsakaṃ;
पब्बाजेय्यं सका रट्ठा, पुत्तो हि मम अत्रजो॥
Pabbājeyyaṃ sakā raṭṭhā, putto hi mama atrajo.
१६८६.
1686.
‘‘न चाहं तस्मिं दुब्भेय्यं, अरियसीलवतो हि सो।
‘‘Na cāhaṃ tasmiṃ dubbheyyaṃ, ariyasīlavato hi so;
असिलोकोपि मे अस्स, पापञ्च पसवे बहुं।
Asilokopi me assa, pāpañca pasave bahuṃ;
कथं वेस्सन्तरं पुत्तं, सत्थेन घातयामसे’’॥
Kathaṃ vessantaraṃ puttaṃ, satthena ghātayāmase’’.
१६८७.
1687.
‘‘मा नं दण्डेन सत्थेन, न हि सो बन्धनारहो।
‘‘Mā naṃ daṇḍena satthena, na hi so bandhanāraho;
पब्बाजेहि च नं रट्ठा, वङ्के वसतु पब्बते’’॥
Pabbājehi ca naṃ raṭṭhā, vaṅke vasatu pabbate’’.
१६८८.
1688.
‘‘एसो चे सिवीनं छन्दो, छन्दं न पनुदामसे।
‘‘Eso ce sivīnaṃ chando, chandaṃ na panudāmase;
इमं सो वसतु रत्तिं, कामे च परिभुञ्जतु॥
Imaṃ so vasatu rattiṃ, kāme ca paribhuñjatu.
१६८९.
1689.
समग्गा सिवयो हुत्वा, रट्ठा पब्बाजयन्तु नं’’॥
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayantu naṃ’’.
१६९०.
1690.
‘‘उट्ठेहि कत्ते तरमानो, गन्त्वा वेस्सन्तरं वद।
‘‘Uṭṭhehi katte taramāno, gantvā vessantaraṃ vada;
सिवयो देव ते कुद्धा, नेगमा च समागता॥
Sivayo deva te kuddhā, negamā ca samāgatā.
१६९१.
1691.
‘‘उग्गा च राजपुत्ता च, वेसियाना च ब्राह्मणा।
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
हत्थारोहा अनीकट्ठा, रथिका पत्तिकारका।
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
केवलो चापि निगमो, सिवयो च समागता॥
Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā.
१६९२.
1692.
‘‘अस्मा रत्या विवसाने, सूरियस्सुग्गमनं पति।
‘‘Asmā ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
समग्गा सिवयो हुत्वा, रट्ठा पब्बाजयन्ति तं॥
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayanti taṃ.
१६९३.
1693.
‘‘स कत्ता तरमानोव, सिविराजेन पेसितो।
‘‘Sa kattā taramānova, sivirājena pesito;
आमुत्तहत्थाभरणा, सुवत्थो चन्दनभूसितो॥
Āmuttahatthābharaṇā, suvattho candanabhūsito.
१६९४.
1694.
‘‘सीसं न्हातो उदके सो, आमुत्तमणिकुण्डलो।
‘‘Sīsaṃ nhāto udake so, āmuttamaṇikuṇḍalo;
उपागमि पुरं रम्मं, वेस्सन्तरनिवेसनं॥
Upāgami puraṃ rammaṃ, vessantaranivesanaṃ.
१६९५.
1695.
‘‘तत्थद्दस कुमारं सो, रममानं सके पुरे।
‘‘Tatthaddasa kumāraṃ so, ramamānaṃ sake pure;
परिकिण्णं अमच्चेहि, तिदसानंव वासवं॥
Parikiṇṇaṃ amaccehi, tidasānaṃva vāsavaṃ.
१६९६.
1696.
‘‘सो तत्थ गन्त्वा तरमानो, कत्ता वेस्सन्तरंब्रवि।
‘‘So tattha gantvā taramāno, kattā vessantaraṃbravi;
दुक्खं ते वेदयिस्सामि, मा मे कुज्झि रथेसभ॥
Dukkhaṃ te vedayissāmi, mā me kujjhi rathesabha.
१६९७.
1697.
‘‘वन्दित्वा रोदमानो सो, कत्ता राजानमब्रवि।
‘‘Vanditvā rodamāno so, kattā rājānamabravi;
भत्ता मेसि महाराज, सब्बकामरसाहरो॥
Bhattā mesi mahārāja, sabbakāmarasāharo.
१६९८.
1698.
‘‘दुक्खं ते वेदयिस्सामि, तत्थ अस्सासयन्तु मं।
‘‘Dukkhaṃ te vedayissāmi, tattha assāsayantu maṃ;
सिवयो देव ते कुद्धा, नेगमा च समागता॥
Sivayo deva te kuddhā, negamā ca samāgatā.
१६९९.
1699.
‘‘उग्गा च राजपुत्ता च, वेसियाना च ब्राह्मणा।
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
हत्थारोहा अनीकट्ठा, रथिका पत्तिकारका।
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
केवलो चापि निगमो, सिवयो च समागता॥
Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā.
१७००.
1700.
‘‘अस्मा रत्या विवसाने, सूरियस्सुग्गमनं पति।
‘‘Asmā ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
समग्गा सिवयो हुत्वा, रट्ठा पब्बाजयन्ति तं’’॥
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayanti taṃ’’.
१७०१.
1701.
‘‘किस्मिं मे सिवयो कुद्धा, नाहं पस्सामि दुक्कटं।
‘‘Kismiṃ me sivayo kuddhā, nāhaṃ passāmi dukkaṭaṃ;
तं मे कत्ते वियाचिक्ख, कस्मा पब्बाजयन्ति मं’’॥
Taṃ me katte viyācikkha, kasmā pabbājayanti maṃ’’.
१७०२.
1702.
‘‘उग्गा च राजपुत्ता च, वेसियाना च ब्राह्मणा।
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
हत्थारोहा अनीकट्ठा, रथिका पत्तिकारका।
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
नागदानेन खिय्यन्ति, तस्मा पब्बाजयन्ति तं’’॥
Nāgadānena khiyyanti, tasmā pabbājayanti taṃ’’.
१७०३.
1703.
‘‘हदयं चक्खुम्पहं दज्जं, किं मे बाहिरकं धनं।
‘‘Hadayaṃ cakkhumpahaṃ dajjaṃ, kiṃ me bāhirakaṃ dhanaṃ;
हिरञ्ञं वा सुवण्णं वा, मुत्ता वेळुरिया मणि॥
Hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā, muttā veḷuriyā maṇi.
१७०४.
1704.
‘‘दक्खिणं वापहं बाहुं, दिस्वा याचकमागते।
‘‘Dakkhiṇaṃ vāpahaṃ bāhuṃ, disvā yācakamāgate;
ददेय्यं न विकम्पेय्यं, दाने मे रमते मनो॥
Dadeyyaṃ na vikampeyyaṃ, dāne me ramate mano.
१७०५.
1705.
‘‘कामं मं सिवयो सब्बे, पब्बाजेन्तु हनन्तु वा।
‘‘Kāmaṃ maṃ sivayo sabbe, pabbājentu hanantu vā;
नेव दाना विरमिस्सं, कामं छिन्दन्तु सत्तधा’’॥
Neva dānā viramissaṃ, kāmaṃ chindantu sattadhā’’.
१७०६.
1706.
‘‘एवं तं सिवयो आहु, नेगमा च समागता।
‘‘Evaṃ taṃ sivayo āhu, negamā ca samāgatā;
कोन्तिमाराय तीरेन, गिरिमारञ्जरं पति।
Kontimārāya tīrena, girimārañjaraṃ pati;
येन पब्बाजिता यन्ति, तेन गच्छतु सुब्बतो’’॥
Yena pabbājitā yanti, tena gacchatu subbato’’.
१७०७.
1707.
‘‘सोहं तेन गमिस्सामि, येन गच्छन्ति दूसका।
‘‘Sohaṃ tena gamissāmi, yena gacchanti dūsakā;
रत्तिन्दिवं मे खमथ, याव दानं ददामहं’’॥
Rattindivaṃ me khamatha, yāva dānaṃ dadāmahaṃ’’.
१७०८.
1708.
‘‘आमन्तयित्थ राजानं, मद्दिं सब्बङ्गसोभनं।
‘‘Āmantayittha rājānaṃ, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
यं ते किञ्चि मया दिन्नं, धनं धञ्ञञ्च विज्जति॥
Yaṃ te kiñci mayā dinnaṃ, dhanaṃ dhaññañca vijjati.
१७०९.
1709.
‘‘हिरञ्ञं वा सुवण्णं वा, मुत्ता वेळुरिया बहू।
‘‘Hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā, muttā veḷuriyā bahū;
सब्बं तं निदहेय्यासि, यञ्च ते पेत्तिकं धनं॥
Sabbaṃ taṃ nidaheyyāsi, yañca te pettikaṃ dhanaṃ.
१७१०.
1710.
‘‘तमब्रवि राजपुत्ती, मद्दी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
कुहिं देव निदहामि, तं मे अक्खाहि पुच्छितो’’॥
Kuhiṃ deva nidahāmi, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
१७११.
1711.
‘‘सीलवन्तेसु दज्जासि, दानं मद्दि यथारहं।
‘‘Sīlavantesu dajjāsi, dānaṃ maddi yathārahaṃ;
न हि दाना परं अत्थि, पतिट्ठा सब्बपाणिनं॥
Na hi dānā paraṃ atthi, patiṭṭhā sabbapāṇinaṃ.
१७१२.
1712.
‘‘पुत्तेसु मद्दि दयेसि, सस्सुया ससुरम्हि च।
‘‘Puttesu maddi dayesi, sassuyā sasuramhi ca;
यो च तं भत्ता मञ्ञेय्य, सक्कच्चं तं उपट्ठहे॥
Yo ca taṃ bhattā maññeyya, sakkaccaṃ taṃ upaṭṭhahe.
१७१३.
1713.
‘‘नो चे तं भत्ता मञ्ञेय्य, मया विप्पवसेन ते।
‘‘No ce taṃ bhattā maññeyya, mayā vippavasena te;
अञ्ञं भत्तारं परियेस, मा किसित्थो 13 मया विना’’॥
Aññaṃ bhattāraṃ pariyesa, mā kisittho 14 mayā vinā’’.
१७१४.
1714.
‘‘अहञ्हि वनं गच्छामि, घोरं वाळमिगायुतं।
‘‘Ahañhi vanaṃ gacchāmi, ghoraṃ vāḷamigāyutaṃ;
संसयो जीवितं मय्हं, एककस्स ब्रहावने’’॥
Saṃsayo jīvitaṃ mayhaṃ, ekakassa brahāvane’’.
१७१५.
1715.
‘‘तमब्रवि राजपुत्ती, मद्दी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
‘‘अभुम्मे कथं नु भणसि, पापकं वत भाससि॥
‘‘Abhumme kathaṃ nu bhaṇasi, pāpakaṃ vata bhāsasi.
१७१६.
1716.
‘‘नेस धम्मो महाराज, यं त्वं गच्छेय्य एकको।
‘‘Nesa dhammo mahārāja, yaṃ tvaṃ gaccheyya ekako;
अहम्पि तेन गच्छामि, येन गच्छसि खत्तिय॥
Ahampi tena gacchāmi, yena gacchasi khattiya.
१७१७.
1717.
‘‘मरणं वा तया सद्धिं, जीवितं वा तया विना।
‘‘Maraṇaṃ vā tayā saddhiṃ, jīvitaṃ vā tayā vinā;
तदेव मरणं सेय्यो, यं चे जीवे तया विना॥
Tadeva maraṇaṃ seyyo, yaṃ ce jīve tayā vinā.
१७१८.
1718.
१७१९.
1719.
‘‘यथा आरञ्ञकं नागं, दन्तिं अन्वेति हत्थिनी।
‘‘Yathā āraññakaṃ nāgaṃ, dantiṃ anveti hatthinī;
जेस्सन्तं गिरिदुग्गेसु, समेसु विसमेसु च॥
Jessantaṃ giriduggesu, samesu visamesu ca.
१७२०.
1720.
‘‘एवं तं अनुगच्छामि, पुत्ते आदाय पच्छतो।
‘‘Evaṃ taṃ anugacchāmi, putte ādāya pacchato;
सुभरा ते भविस्सामि, न ते हेस्सामि दुब्भरा॥
Subharā te bhavissāmi, na te hessāmi dubbharā.
१७२१.
1721.
‘‘इमे कुमारे पस्सन्तो, मञ्जुके पियभाणिने।
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
१७२२.
1722.
‘‘इमे कुमारे पस्सन्तो, मञ्जुके पियभाणिने।
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
कीळन्ते वनगुम्बस्मिं, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Kīḷante vanagumbasmiṃ, na rajjassa sarissasi.
१७२३.
1723.
‘‘इमे कुमारे पस्सन्तो, मञ्जुके पियभाणिने।
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
अस्समे रमणीयम्हि, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
१७२४.
1724.
‘‘इमे कुमारे पस्सन्तो, मञ्जुके पियभाणिने।
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
कीळन्ते अस्समे रम्मे, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
१७२५.
1725.
‘‘इमे कुमारे पस्सन्तो, मालधारी अलङ्कते।
‘‘Ime kumāre passanto, māladhārī alaṅkate;
अस्समे रमणीयम्हि, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
१७२६.
1726.
‘‘इमे कुमारे पस्सन्तो, मालधारी अलङ्कते।
‘‘Ime kumāre passanto, māladhārī alaṅkate;
कीळन्ते अस्समे रम्मे, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
१७२७.
1727.
‘‘यदा दक्खिसि नच्चन्ते, कुमारे मालधारिने।
‘‘Yadā dakkhisi naccante, kumāre māladhārine;
अस्समे रमणीयम्हि, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
१७२८.
1728.
‘‘यदा दक्खिसि नच्चन्ते, कुमारे मालधारिने।
‘‘Yadā dakkhisi naccante, kumāre māladhārine;
कीळन्ते अस्समे रम्मे, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
१७२९.
1729.
‘‘यदा दक्खिसि मातङ्गं, कुञ्जरं सट्ठिहायनं।
‘‘Yadā dakkhisi mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;
एकं अरञ्ञे चरन्तं, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Ekaṃ araññe carantaṃ, na rajjassa sarissasi.
१७३०.
1730.
‘‘यदा दक्खिसि मातङ्गं, कुञ्जरं सट्ठिहायनं।
‘‘Yadā dakkhisi mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;
सायं पातो विचरन्तं, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Sāyaṃ pāto vicarantaṃ, na rajjassa sarissasi.
१७३१.
1731.
‘‘यदा करेणुसङ्घस्स, यूथस्स पुरतो वजं।
‘‘Yadā kareṇusaṅghassa, yūthassa purato vajaṃ;
कोञ्चं काहति मातङ्गो, कुञ्जरो सट्ठिहायनो।
Koñcaṃ kāhati mātaṅgo, kuñjaro saṭṭhihāyano;
तस्स तं नदतो सुत्वा, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Tassa taṃ nadato sutvā, na rajjassa sarissasi.
१७३२.
1732.
‘‘दुभतो वनविकासे, यदा दक्खिसि कामदो।
‘‘Dubhato vanavikāse, yadā dakkhisi kāmado;
वने वाळमिगाकिण्णे, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, na rajjassa sarissasi.
१७३३.
1733.
‘‘मिगं दिस्वान सायन्हं, पञ्चमालिनमागतं।
‘‘Migaṃ disvāna sāyanhaṃ, pañcamālinamāgataṃ;
किम्पुरिसे च नच्चन्ते, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Kimpurise ca naccante, na rajjassa sarissasi.
१७३४.
1734.
‘‘यदा सोस्ससि निग्घोसं, सन्दमानाय सिन्धुया।
‘‘Yadā sossasi nigghosaṃ, sandamānāya sindhuyā;
गीतं किम्पुरिसानञ्च, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Gītaṃ kimpurisānañca, na rajjassa sarissasi.
१७३५.
1735.
‘‘यदा सोस्ससि निग्घोसं, गिरिगब्भरचारिनो।
‘‘Yadā sossasi nigghosaṃ, girigabbharacārino;
वस्समानस्सुलूकस्स, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Vassamānassulūkassa, na rajjassa sarissasi.
१७३६.
1736.
‘‘यदा सीहस्स ब्यग्घस्स, खग्गस्स गवयस्स च।
‘‘Yadā sīhassa byagghassa, khaggassa gavayassa ca;
वने सोस्ससि वाळानं, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Vane sossasi vāḷānaṃ, na rajjassa sarissasi.
१७३७.
1737.
‘‘यदा मोरीहि परिकिण्णं, बरिहीनं मत्थकासिनं।
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, barihīnaṃ matthakāsinaṃ;
मोरं दक्खिसि नच्चन्तं, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
१७३८.
1738.
‘‘यदा मोरीहि परिकिण्णं, अण्डजं चित्रपक्खिनं।
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, aṇḍajaṃ citrapakkhinaṃ;
मोरं दक्खिसि नच्चन्तं, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
१७३९.
1739.
‘‘यदा मोरीहि परिकिण्णं, नीलगीवं सिखण्डिनं।
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, nīlagīvaṃ sikhaṇḍinaṃ;
मोरं दक्खिसि नच्चन्तं, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
१७४०.
1740.
‘‘यदा दक्खिसि हेमन्ते, पुप्फिते धरणीरुहे।
‘‘Yadā dakkhisi hemante, pupphite dharaṇīruhe;
सुरभिं सम्पवायन्ते, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Surabhiṃ sampavāyante, na rajjassa sarissasi.
१७४१.
1741.
इन्दगोपकसञ्छन्नं, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Indagopakasañchannaṃ, na rajjassa sarissasi.
१७४२.
1742.
‘‘यदा दक्खिसि हेमन्ते, पुप्फिते धरणीरुहे।
‘‘Yadā dakkhisi hemante, pupphite dharaṇīruhe;
सुरभिं सम्पवायन्ते, न रज्जस्स सरिस्ससि॥
Surabhiṃ sampavāyante, na rajjassa sarissasi.
१७४३.
1743.
‘‘यदा हेमन्तिके मासे, वनं दक्खिसि पुप्फितं।
‘‘Yadā hemantike māse, vanaṃ dakkhisi pupphitaṃ;
ओपुप्फानि च पद्मानि, न रज्जस्स सरिस्ससि’’॥
Opupphāni ca padmāni, na rajjassa sarissasi’’.
हेमवन्तं नाम।
Hemavantaṃ nāma.
दानकण्डं
Dānakaṇḍaṃ
१७४४.
1744.
‘‘तेसं लालप्पितं सुत्वा, पुत्तस्स सुणिसाय च।
‘‘Tesaṃ lālappitaṃ sutvā, puttassa suṇisāya ca;
१७४५.
1745.
‘‘सेय्यो विसं मे खायितं, पपाता पपतेय्यहं।
‘‘Seyyo visaṃ me khāyitaṃ, papātā papateyyahaṃ;
रज्जुया बज्झ मिय्याहं, कस्मा वेस्सन्तरं पुत्तं।
Rajjuyā bajjha miyyāhaṃ, kasmā vessantaraṃ puttaṃ;
पब्बाजेन्ति अदूसकं॥
Pabbājenti adūsakaṃ.
१७४६.
1746.
‘‘अज्झायकं दानपतिं, याचयोगं अमच्छरिं।
‘‘Ajjhāyakaṃ dānapatiṃ, yācayogaṃ amacchariṃ;
पूजितं पटिराजूहि, कित्तिमन्तं यसस्सिनं।
Pūjitaṃ paṭirājūhi, kittimantaṃ yasassinaṃ;
कस्मा वेस्सन्तरं पुत्तं, पब्बाजेन्ति अदूसकं॥
Kasmā vessantaraṃ puttaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
१७४७.
1747.
‘‘मातापेत्तिभरं जन्तुं, कुले जेट्ठापचायिकं।
‘‘Mātāpettibharaṃ jantuṃ, kule jeṭṭhāpacāyikaṃ;
कस्मा वेस्सन्तरं पुत्तं, पब्बाजेन्ति अदूसकं॥
Kasmā vessantaraṃ puttaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
१७४८.
1748.
‘‘रञ्ञो हितं देविहितं, ञातीनं सखिनं हितं।
‘‘Rañño hitaṃ devihitaṃ, ñātīnaṃ sakhinaṃ hitaṃ;
हितं सब्बस्स रट्ठस्स, कस्मा वेस्सन्तरं पुत्तं।
Hitaṃ sabbassa raṭṭhassa, kasmā vessantaraṃ puttaṃ;
पब्बाजेन्ति अदूसकं॥
Pabbājenti adūsakaṃ.
१७४९.
1749.
‘‘मधूनिव पलातानि, अम्बाव पतिता छमा।
‘‘Madhūniva palātāni, ambāva patitā chamā;
एवं हेस्सति ते रट्ठं, पब्बाजेन्ति अदूसकं॥
Evaṃ hessati te raṭṭhaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
१७५०.
1750.
‘‘हंसो निखीणपत्तोव, पल्ललस्मिं अनूदके।
‘‘Haṃso nikhīṇapattova, pallalasmiṃ anūdake;
अपविट्ठो अमच्चेहि, एको राजा विहिय्यसि॥
Apaviṭṭho amaccehi, eko rājā vihiyyasi.
१७५१.
1751.
‘‘तं तं ब्रूमि महाराज, अत्थो ते मा उपच्चगा।
‘‘Taṃ taṃ brūmi mahārāja, attho te mā upaccagā;
मा नं सिवीनं वचना, पब्बाजेसि अदूसकं’’॥
Mā naṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesi adūsakaṃ’’.
१७५२.
1752.
‘‘धम्मस्सापचितिं कुम्मि, सिवीनं विनयं धजं।
‘‘Dhammassāpacitiṃ kummi, sivīnaṃ vinayaṃ dhajaṃ;
पब्बाजेमि सकं पुत्तं, पाणा पियतरो हि मे’’॥
Pabbājemi sakaṃ puttaṃ, pāṇā piyataro hi me’’.
१७५३.
1753.
‘‘यस्स पुब्बे धजग्गानि, कणिकाराव पुप्फिता।
‘‘Yassa pubbe dhajaggāni, kaṇikārāva pupphitā;
यायन्तमनुयायन्ति, स्वज्जेकोव गमिस्सति॥
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
१७५४.
1754.
‘‘यस्स पुब्बे धजग्गानि, कणिकारवनानिव।
‘‘Yassa pubbe dhajaggāni, kaṇikāravanāniva;
यायन्तमनुयायन्ति , स्वज्जेकोव गमिस्सति॥
Yāyantamanuyāyanti , svajjekova gamissati.
१७५५.
1755.
‘‘यस्स पुब्बे अनीकानि, कणिकाराव पुप्फिता।
‘‘Yassa pubbe anīkāni, kaṇikārāva pupphitā;
यायन्तमनुयायन्ति, स्वज्जेकोव गमिस्सति॥
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
१७५६.
1756.
‘‘यस्स पुब्बे अनीकानि, कणिकारवनानिव।
‘‘Yassa pubbe anīkāni, kaṇikāravanāniva;
यायन्तमनुयायन्ति, स्वज्जेकोव गमिस्सति॥
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
१७५७.
1757.
‘‘इन्दगोपकवण्णाभा, गन्धारा पण्डुकम्बला।
‘‘Indagopakavaṇṇābhā, gandhārā paṇḍukambalā;
यायन्तमनुयायन्ति, स्वज्जेकोव गमिस्सति॥
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
१७५८.
1758.
‘‘यो पुब्बे हत्थिना याति, सिविकाय रथेन च।
‘‘Yo pubbe hatthinā yāti, sivikāya rathena ca;
स्वज्ज वेस्सन्तरो राजा, कथं गच्छति पत्तिको॥
Svajja vessantaro rājā, kathaṃ gacchati pattiko.
१७५९.
1759.
‘‘कथं चन्दनलित्तङ्गो, नच्चगीतप्पबोधनो।
‘‘Kathaṃ candanalittaṅgo, naccagītappabodhano;
१७६०.
1760.
‘‘कस्मा नाभिहरिस्सन्ति, कासाव अजिनानि च।
‘‘Kasmā nābhiharissanti, kāsāva ajināni ca;
पविसन्तं ब्रहारञ्ञं, कस्मा चीरं न बज्झरे॥
Pavisantaṃ brahāraññaṃ, kasmā cīraṃ na bajjhare.
१७६१.
1761.
‘‘कथं नु चीरं धारेन्ति, राजपब्बाजिता जना।
‘‘Kathaṃ nu cīraṃ dhārenti, rājapabbājitā janā;
कथं कुसमयं चीरं, मद्दी परिदहिस्सति॥
Kathaṃ kusamayaṃ cīraṃ, maddī paridahissati.
१७६२.
1762.
‘‘कासियानि च धारेत्वा, खोमकोटुम्बरानि च।
‘‘Kāsiyāni ca dhāretvā, khomakoṭumbarāni ca;
कुसचीरानि धारेन्ती, कथं मद्दी करिस्सति॥
Kusacīrāni dhārentī, kathaṃ maddī karissati.
१७६३.
1763.
‘‘वय्हाहि परियायित्वा, सिविकाय रथेन च।
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
सा कथज्ज अनुज्झङ्गी, पथं गच्छति पत्तिका॥
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
१७६४.
1764.
‘‘यस्सा मुदुतला हत्था, चरणा च सुखेधिता।
‘‘Yassā mudutalā hatthā, caraṇā ca sukhedhitā;
सा कथज्ज अनुज्झङ्गी, पथं गच्छति पत्तिका॥
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
१७६५.
1765.
‘‘यस्सा मुदुतला पादा, चरणा च सुखेधिता।
‘‘Yassā mudutalā pādā, caraṇā ca sukhedhitā;
पादुकाहि सुवण्णाहि, पीळमानाव गच्छति।
Pādukāhi suvaṇṇāhi, pīḷamānāva gacchati;
सा कथज्ज अनुज्झङ्गी, पथं गच्छति पत्तिका॥
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
१७६६.
1766.
‘‘यास्सु इत्थिसहस्सानं, पुरतो गच्छति मालिनी।
‘‘Yāssu itthisahassānaṃ, purato gacchati mālinī;
सा कथज्ज अनुज्झङ्गी, वनं गच्छति एकिका॥
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati ekikā.
१७६७.
1767.
‘‘यास्सु सिवाय सुत्वान, मुहुं उत्तसते पुरे।
‘‘Yāssu sivāya sutvāna, muhuṃ uttasate pure;
सा कथज्ज अनुज्झङ्गी, वनं गच्छति भीरुका॥
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati bhīrukā.
१७६८.
1768.
‘‘यास्सु इन्दसगोत्तस्स, उलूकस्स पवस्सतो।
‘‘Yāssu indasagottassa, ulūkassa pavassato;
सुत्वान नदतो भीता, वारुणीव पवेधति।
Sutvāna nadato bhītā, vāruṇīva pavedhati;
सा कथज्ज अनुज्झङ्गी, वनं गच्छति भीरुका॥
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati bhīrukā.
१७६९.
1769.
‘‘सकुणी हतपुत्ताव, सुञ्ञं दिस्वा कुलावकं।
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
चिरं दुक्खेन झायिस्सं, सुञ्ञं आगम्मिमं पुरं॥
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
१७७०.
1770.
‘‘सकुणी हतपुत्ताव, सुञ्ञं दिस्वा कुलावकं।
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
किसा पण्डु भविस्सामि, पिये पुत्ते अपस्सती॥
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
१७७१.
1771.
‘‘सकुणी हतपुत्ताव, सुञ्ञं दिस्वा कुलावकं।
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
तेन तेन पधाविस्सं, पिये पुत्ते अपस्सती॥
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
१७७२.
1772.
चिरं दुक्खेन झायिस्सं, सुञ्ञं आगम्मिमं पुरं॥
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
१७७३.
1773.
‘‘कुररी हतछापाव, सुञ्ञं दिस्वा कुलावकं।
‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
किसा पण्डु भविस्सामि, पिये पुत्ते अपस्सती॥
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
१७७४.
1774.
‘‘कुररी हतछापाव, सुञ्ञं दिस्वा कुलावकं।
‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
तेन तेन पधाविस्सं, पिये पुत्ते अपस्सती॥
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
१७७५.
1775.
‘‘सा नून चक्कवाकीव, पल्ललस्मिं अनूदके।
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
चिरं दुक्खेन झायिस्सं, सुञ्ञं आगम्मिमं पुरं॥
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
१७७६.
1776.
‘‘सा नून चक्कवाकीव, पल्ललस्मिं अनूदके।
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
किसा पण्डु भविस्सामि, पिये पुत्ते अपस्सती॥
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
१७७७.
1777.
‘‘सा नून चक्कवाकीव, पल्ललस्मिं अनूदके।
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
तेन तेन पधाविस्सं, पिये पुत्ते अपस्सती॥
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
१७७८.
1778.
‘‘एवं मे विलपन्तिया, राजा पुत्तं अदूसकं।
‘‘Evaṃ me vilapantiyā, rājā puttaṃ adūsakaṃ;
पब्बाजेसि वनं रट्ठा, मञ्ञे हिस्सामि जीवितं’’॥
Pabbājesi vanaṃ raṭṭhā, maññe hissāmi jīvitaṃ’’.
१७७९.
1779.
बाहा पग्गय्ह पक्कन्दुं, सिविकञ्ञा समागता॥
Bāhā paggayha pakkanduṃ, sivikaññā samāgatā.
१७८०.
1780.
‘‘सालाव सम्पमथिता, मालुतेन पमद्दिता।
‘‘Sālāva sampamathitā, mālutena pamadditā;
सेन्ति पुत्ता च दारा च, वेस्सन्तरनिवेसने॥
Senti puttā ca dārā ca, vessantaranivesane.
१७८१.
1781.
‘‘ओरोधा च कुमारा च, वेसियाना च ब्राह्मणा।
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
बाहा पग्गय्ह पक्कन्दुं, वेस्सन्तरनिवेसने॥
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vessantaranivesane.
१७८२.
1782.
‘‘हत्थारोहा अनीकट्ठा, रथिका पत्तिकारका।
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
बाहा पग्गय्ह पक्कन्दुं, वेस्सन्तरनिवेसने॥
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vessantaranivesane.
१७८३.
1783.
‘‘ततो रत्या विवसाने, सूरियस्सुग्गमनं पति।
‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
अथ वेस्सन्तरो राजा, दानं दातुं उपागमि॥
Atha vessantaro rājā, dānaṃ dātuṃ upāgami.
१७८४.
1784.
‘‘वत्थानि वत्थकामानं, सोण्डानं देथ वारुणिं।
‘‘Vatthāni vatthakāmānaṃ, soṇḍānaṃ detha vāruṇiṃ;
भोजनं भोजनत्थीनं, सम्मदेव पवेच्छथ॥
Bhojanaṃ bhojanatthīnaṃ, sammadeva pavecchatha.
१७८५.
1785.
‘‘मा च किञ्चि वनिब्बके, हेट्ठयित्थ इधागते।
‘‘Mā ca kiñci vanibbake, heṭṭhayittha idhāgate;
तप्पेथ अन्नपानेन, गच्छन्तु पटिपूजिता॥
Tappetha annapānena, gacchantu paṭipūjitā.
१७८६.
1786.
‘‘अथेत्थ वत्तती सद्दो, तुमुलो भेरवो महा।
‘‘Athettha vattatī saddo, tumulo bheravo mahā;
१७८७.
1787.
‘‘तेसु मत्ता किलन्ताव, सम्पतन्ति वनिब्बका।
‘‘Tesu mattā kilantāva, sampatanti vanibbakā;
निक्खमन्ते महाराजे, सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
१७८८.
1788.
‘‘अच्छेच्छुं वत भो रुक्खं, नानाफलधरं दुमं।
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, nānāphaladharaṃ dumaṃ;
यथा वेस्सन्तरं रट्ठा, पब्बाजेन्ति अदूसकं॥
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
१७८९.
1789.
‘‘अच्छेच्छुं वत भो रुक्खं, सब्बकामददं दुमं।
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, sabbakāmadadaṃ dumaṃ;
यथा वेस्सन्तरं रट्ठा, पब्बाजेन्ति अदूसकं॥
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
१७९०.
1790.
‘‘अच्छेच्छुं वत भो रुक्खं, सब्बकामरसाहरं।
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, sabbakāmarasāharaṃ;
यथा वेस्सन्तरं रट्ठा, पब्बाजेन्ति अदूसकं॥
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
१७९१.
1791.
‘‘ये वुड्ढा ये च दहरा, ये च मज्झिमपोरिसा।
‘‘Ye vuḍḍhā ye ca daharā, ye ca majjhimaporisā;
बाहा पग्गय्ह पक्कन्दुं, निक्खमन्ते महाराजे।
Bāhā paggayha pakkanduṃ, nikkhamante mahārāje;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
१७९२.
1792.
‘‘अतियक्खा वस्सवरा, इत्थागारा च राजिनो।
‘‘Atiyakkhā vassavarā, itthāgārā ca rājino;
बाहा पग्गय्ह पक्कन्दुं, निक्खमन्ते महाराजे।
Bāhā paggayha pakkanduṃ, nikkhamante mahārāje;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
१७९३.
1793.
‘‘थियोपि तत्थ पक्कन्दुं, या तम्हि नगरे अहु।
‘‘Thiyopi tattha pakkanduṃ, yā tamhi nagare ahu;
निक्खमन्ते महाराजे, सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
१७९४.
1794.
‘‘ये ब्राह्मणा ये च समणा, अञ्ञे वापि वनिब्बका।
‘‘Ye brāhmaṇā ye ca samaṇā, aññe vāpi vanibbakā;
बाहा पग्गय्ह पक्कन्दुं, अधम्मो किर भो इति॥
Bāhā paggayha pakkanduṃ, adhammo kira bho iti.
१७९५.
1795.
‘‘यथा वेस्सन्तरो राजा, यजमानो सके पुरे।
‘‘Yathā vessantaro rājā, yajamāno sake pure;
सिवीनं वचनत्थेन, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
१७९६.
1796.
‘‘सत्त हत्थिसते दत्वा, सब्बालङ्कारभूसिते।
‘‘Satta hatthisate datvā, sabbālaṅkārabhūsite;
सुवण्णकच्छे मातङ्गे, हेमकप्पनवाससे॥
Suvaṇṇakacche mātaṅge, hemakappanavāsase.
१७९७.
1797.
‘‘आरूळ्हे गामणीयेहि, तोमरङ्कुसपाणिभि।
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;
एस वेस्सन्तरो राजा, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
१७९८.
1798.
‘‘सत्त अस्ससते दत्वा, सब्बालङ्कारभूसिते।
‘‘Satta assasate datvā, sabbālaṅkārabhūsite;
आजानीयेव जातिया, सिन्धवे सीघवाहने॥
Ājānīyeva jātiyā, sindhave sīghavāhane.
१७९९.
1799.
‘‘आरूळ्हे गामणीयेहि, इल्लियाचापधारिभि।
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;
एस वेस्सन्तरो राजा, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८००.
1800.
‘‘सत्त रथसते दत्वा, सन्नद्धे उस्सितद्धजे।
‘‘Satta rathasate datvā, sannaddhe ussitaddhaje;
दीपे अथोपि वेयग्घे, सब्बालङ्कारभूसिते॥
Dīpe athopi veyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
१८०१.
1801.
‘‘आरूळ्हे गामणीयेहि, चापहत्थेहि वम्मिभि।
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
एस वेस्सन्तरो राजा, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८०२.
1802.
‘‘सत्त इत्थिसते दत्वा, एकमेका रथे ठिता।
‘‘Satta itthisate datvā, ekamekā rathe ṭhitā;
सन्नद्धा निक्खरज्जूहि, सुवण्णेहि अलङ्कता॥
Sannaddhā nikkharajjūhi, suvaṇṇehi alaṅkatā.
१८०३.
1803.
‘‘पीतालङ्कारा पीतवसना, पीताभरणविभूसिता।
‘‘Pītālaṅkārā pītavasanā, pītābharaṇavibhūsitā;
अळारपम्हा हसुला, सुसञ्ञा तनुमज्झिमा।
Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;
एस वेस्सन्तरो राजा, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८०४.
1804.
एस वेस्सन्तरो राजा, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८०५.
1805.
‘‘सत्त दासिसते दत्वा, सत्त दाससतानि च।
‘‘Satta dāsisate datvā, satta dāsasatāni ca;
एस वेस्सन्तरो राजा, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८०६.
1806.
एस वेस्सन्तरो राजा, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८०७.
1807.
‘‘तदासि यं भिंसनकं, तदासि लोमहंसनं।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
महादाने पदिन्नम्हि, मेदनी सम्पकम्पथ॥
Mahādāne padinnamhi, medanī sampakampatha.
१८०८.
1808.
‘‘तदासि यं भिंसनकं, तदासि लोमहंसनं।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
यं पञ्जलिकतो राजा, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Yaṃ pañjalikato rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८०९.
1809.
‘‘अथेत्थ वत्तती सद्दो, तुमुलो भेरवो महा।
‘‘Athettha vattatī saddo, tumulo bheravo mahā;
दानेन तं नीहरन्ति, पुन दानं अदा तुवं॥
Dānena taṃ nīharanti, puna dānaṃ adā tuvaṃ.
१८१०.
1810.
‘‘तेसु मत्ता किलन्ताव, सम्पतन्ति वनिब्बका।
‘‘Tesu mattā kilantāva, sampatanti vanibbakā;
निक्खमन्ते महाराजे, सिवीनं रट्ठवड्ढने’’॥
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’.
१८११.
1811.
अवरुद्धसि मं देव, वङ्कं गच्छामि पब्बतं॥
Avaruddhasi maṃ deva, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ.
१८१२.
1812.
‘‘ये हि केचि महाराज, भूता ये च भविस्सरे।
‘‘Ye hi keci mahārāja, bhūtā ye ca bhavissare;
अतित्तायेव कामेहि, गच्छन्ति यमसाधनं॥
Atittāyeva kāmehi, gacchanti yamasādhanaṃ.
१८१३.
1813.
‘‘स्वाहं सके अभिस्ससिं, यजमानो सके पुरे।
‘‘Svāhaṃ sake abhissasiṃ, yajamāno sake pure;
सिवीनं वचनत्थेन, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८१४.
1814.
‘‘अघं तं पटिसेविस्सं, वने वाळमिगाकिण्णे।
‘‘Aghaṃ taṃ paṭisevissaṃ, vane vāḷamigākiṇṇe;
खग्गदीपिनिसेविते, अहं पुञ्ञानि करोमि।
Khaggadīpinisevite, ahaṃ puññāni karomi;
तुम्हे पङ्कम्हि सीदथ’’॥
Tumhe paṅkamhi sīdatha’’.
१८१५.
1815.
‘‘अनुजानाहि मं अम्म, पब्बज्जा मम रुच्चति।
‘‘Anujānāhi maṃ amma, pabbajjā mama ruccati;
स्वाहं सके अभिस्ससिं, यजमानो सके पुरे।
Svāhaṃ sake abhissasiṃ, yajamāno sake pure;
सिवीनं वचनत्थेन, सम्हा रट्ठा निरज्जति॥
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
१८१६.
1816.
‘‘अघं तं पटिसेविस्सं, वने वाळमिगाकिण्णे।
‘‘Aghaṃ taṃ paṭisevissaṃ, vane vāḷamigākiṇṇe;
खग्गदीपिनिसेविते, अहं पुञ्ञानि करोमि।
Khaggadīpinisevite, ahaṃ puññāni karomi;
१८१७.
1817.
‘‘अनुजानामि तं पुत्त, पब्बज्जा ते समिज्झतु।
‘‘Anujānāmi taṃ putta, pabbajjā te samijjhatu;
अयञ्च मद्दी कल्याणी, सुसञ्ञा तनुमज्झिमा।
Ayañca maddī kalyāṇī, susaññā tanumajjhimā;
अच्छतं सह पुत्तेहि, किं अरञ्ञे करिस्सति’’॥
Acchataṃ saha puttehi, kiṃ araññe karissati’’.
१८१८.
1818.
‘‘नाहं अकामा दासिम्पि, अरञ्ञं नेतुमुस्सहे।
‘‘Nāhaṃ akāmā dāsimpi, araññaṃ netumussahe;
सचे इच्छति अन्वेतु, सचे निच्छति अच्छतु’’॥
Sace icchati anvetu, sace nicchati acchatu’’.
१८१९.
1819.
‘‘ततो सुण्हं महाराजा, याचितुं पटिपज्जथ।
‘‘Tato suṇhaṃ mahārājā, yācituṃ paṭipajjatha;
मा चन्दनसमाचारे, रजोजल्लं अधारयि॥
Mā candanasamācāre, rajojallaṃ adhārayi.
१८२०.
1820.
दुक्खो वासो अरञ्ञस्मिं, मा हि त्वं लक्खणे गमि॥
Dukkho vāso araññasmiṃ, mā hi tvaṃ lakkhaṇe gami.
१८२१.
1821.
‘‘तमब्रवि राजपुत्ती, मद्दी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
नाहं तं सुखमिच्छेय्यं, यं मे वेस्सन्तरं विना’’॥
Nāhaṃ taṃ sukhamiccheyyaṃ, yaṃ me vessantaraṃ vinā’’.
१८२२.
1822.
‘‘तमब्रवि महाराजा, सिवीनं रट्ठवड्ढनो।
‘‘Tamabravi mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
इङ्घ मद्दी निसामेति, वने ये होन्ति दुस्सहा॥
Iṅgha maddī nisāmeti, vane ye honti dussahā.
१८२३.
1823.
‘‘बहू कीटा पटङ्गा च, मकसा मधुमक्खिका।
‘‘Bahū kīṭā paṭaṅgā ca, makasā madhumakkhikā;
तेपि तं तत्थ हिंसेय्युं, तं ते दुक्खतरं सिया॥
Tepi taṃ tattha hiṃseyyuṃ, taṃ te dukkhataraṃ siyā.
१८२४.
1824.
‘‘अपरे पस्स सन्तापे, नदीनुपनिसेविते।
‘‘Apare passa santāpe, nadīnupanisevite;
सप्पा अजगरा नाम, अविसा ते महब्बला॥
Sappā ajagarā nāma, avisā te mahabbalā.
१८२५.
1825.
‘‘ते मनुस्सं मिगं वापि, अपि मासन्नमागतं।
‘‘Te manussaṃ migaṃ vāpi, api māsannamāgataṃ;
परिक्खिपित्वा भोगेहि, वसमानेन्ति अत्तनो॥
Parikkhipitvā bhogehi, vasamānenti attano.
१८२६.
1826.
न तेहि पुरिसो दिट्ठो, रुक्खमारुय्ह मुच्चति॥
Na tehi puriso diṭṭho, rukkhamāruyha muccati.
१८२७.
1827.
‘‘सङ्घट्टयन्ता सिङ्गानि, तिक्खग्गातिप्पहारिनो 47।
‘‘Saṅghaṭṭayantā siṅgāni, tikkhaggātippahārino 48;
महिंसा विचरन्तेत्थ, नदिं सोतुम्बरं पति॥
Mahiṃsā vicarantettha, nadiṃ sotumbaraṃ pati.
१८२८.
1828.
‘‘दिस्वा मिगानं यूथानं, गवं सञ्चरतं वने।
‘‘Disvā migānaṃ yūthānaṃ, gavaṃ sañcarataṃ vane;
धेनुव वच्छगिद्धाव, कथं मद्दि करिस्ससि॥
Dhenuva vacchagiddhāva, kathaṃ maddi karissasi.
१८२९.
1829.
‘‘दिस्वा सम्पतिते घोरे, दुमग्गेसु प्लवङ्गमे।
‘‘Disvā sampatite ghore, dumaggesu plavaṅgame;
अखेत्तञ्ञाय ते मद्दि, भविस्सते महब्भयं॥
Akhettaññāya te maddi, bhavissate mahabbhayaṃ.
१८३०.
1830.
सा त्वं वङ्कमनुप्पत्ता, कथं मद्दि करिस्ससि॥
Sā tvaṃ vaṅkamanuppattā, kathaṃ maddi karissasi.
१८३१.
1831.
‘‘ठिते मज्झन्हिके 51 काले, सन्निसिन्नेसु पक्खिसु।
‘‘Ṭhite majjhanhike 52 kāle, sannisinnesu pakkhisu;
सणतेव ब्रहारञ्ञं, तत्थ किं गन्तुमिच्छसि’’॥
Saṇateva brahāraññaṃ, tattha kiṃ gantumicchasi’’.
१८३२.
1832.
‘‘तमब्रवि राजपुत्ती, मद्दी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
यानि एतानि अक्खासि, वने पटिभयानि मे।
Yāni etāni akkhāsi, vane paṭibhayāni me;
सब्बानि अभिसम्भोस्सं, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Sabbāni abhisambhossaṃ, gacchaññeva rathesabha.
१८३३.
1833.
उरसा पनुदहिस्सामि, नस्स हेस्सामि दुन्नया॥
Urasā panudahissāmi, nassa hessāmi dunnayā.
१८३४.
1834.
‘‘बहूहि वत चरियाहि, कुमारी विन्दते पतिं।
‘‘Bahūhi vata cariyāhi, kumārī vindate patiṃ;
उदरस्सुपरोधेन, गोहनुवेठनेन च॥
Udarassuparodhena, gohanuveṭhanena ca.
१८३५.
1835.
‘‘अग्गिस्स पारिचरियाय, उदकुम्मुज्जनेन च।
‘‘Aggissa pāricariyāya, udakummujjanena ca;
१८३६.
1836.
‘‘अपिस्सा होति अप्पत्तो, उच्छिट्ठमपि भुञ्जितुं।
‘‘Apissā hoti appatto, ucchiṭṭhamapi bhuñjituṃ;
यो नं हत्थे गहेत्वान, अकामं परिकड्ढति।
Yo naṃ hatthe gahetvāna, akāmaṃ parikaḍḍhati;
वेधब्यं कटुकं लोके, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
१८३७.
1837.
‘‘केसग्गहणमुक्खेपा , भूम्या च परिसुम्भना।
‘‘Kesaggahaṇamukkhepā , bhūmyā ca parisumbhanā;
दत्वा च नोपक्कमति, बहुदुक्खं अनप्पकं।
Datvā ca nopakkamati, bahudukkhaṃ anappakaṃ;
वेधब्यं कटुकं लोके, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
१८३८.
1838.
‘‘सुकच्छवी वेधवेरा, दत्वा सुभगमानिनो।
‘‘Sukacchavī vedhaverā, datvā subhagamānino;
अकामं परिकड्ढन्ति, उलूकञ्ञेव वायसा।
Akāmaṃ parikaḍḍhanti, ulūkaññeva vāyasā;
वेधब्यं कटुकं लोके, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
१८३९.
1839.
‘‘अपि ञातिकुले फीते, कंसपज्जोतने वसं।
‘‘Api ñātikule phīte, kaṃsapajjotane vasaṃ;
वेधब्यं कटुकं लोके, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
१८४०.
1840.
‘‘नग्गा नदी अनूदका, नग्गं रट्ठं अराजकं।
‘‘Naggā nadī anūdakā, naggaṃ raṭṭhaṃ arājakaṃ;
इत्थीपि विधवा नग्गा, यस्सापि दस भातरो।
Itthīpi vidhavā naggā, yassāpi dasa bhātaro;
वेधब्यं कटुकं लोके, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
१८४१.
1841.
‘‘धजो रथस्स पञ्ञाणं, धूमो पञ्ञाणमग्गिनो।
‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino;
राजा रथस्स पञ्ञाणं, भत्ता पञ्ञाणमित्थिया।
Rājā rathassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyā;
वेधब्यं कटुकं लोके, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
१८४२.
1842.
‘‘या दलिद्दी दलिद्दस्स, अड्ढा अड्ढस्स कित्तिमं।
‘‘Yā daliddī daliddassa, aḍḍhā aḍḍhassa kittimaṃ;
तं वे देवा पसंसन्ति, दुक्करञ्हि करोति सा॥
Taṃ ve devā pasaṃsanti, dukkarañhi karoti sā.
१८४३.
1843.
‘‘सामिकं अनुबन्धिस्सं, सदा कासायवासिनी।
‘‘Sāmikaṃ anubandhissaṃ, sadā kāsāyavāsinī;
१८४४.
1844.
‘‘अपि सागरपरियन्तं, बहुवित्तधरं महिं।
‘‘Api sāgarapariyantaṃ, bahuvittadharaṃ mahiṃ;
नानारतनपरिपूरं , निच्छे वेस्सन्तरं विना॥
Nānāratanaparipūraṃ , nicche vessantaraṃ vinā.
१८४५.
1845.
‘‘कथं नु तासं हदयं, सुखरा वत इत्थियो।
‘‘Kathaṃ nu tāsaṃ hadayaṃ, sukharā vata itthiyo;
या सामिके दुक्खितम्हि, सुखमिच्छन्ति अत्तनो॥
Yā sāmike dukkhitamhi, sukhamicchanti attano.
१८४६.
1846.
‘‘निक्खमन्ते महाराजे, सिवीनं रट्ठवड्ढने।
‘‘Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane;
तमहं अनुबन्धिस्सं, सब्बकामददो हि मे’’॥
Tamahaṃ anubandhissaṃ, sabbakāmadado hi me’’.
१८४७.
1847.
‘‘तमब्रवि महाराजा, मद्दिं सब्बङ्गसोभनं।
‘‘Tamabravi mahārājā, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
इमे ते दहरा पुत्ता, जाली कण्हाजिना चुभो।
Ime te daharā puttā, jālī kaṇhājinā cubho;
१८४८.
1848.
‘‘तमब्रवि राजपुत्ती, मद्दी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
पिया मे पुत्तका देव, जाली कण्हाजिना चुभो।
Piyā me puttakā deva, jālī kaṇhājinā cubho;
त्यम्हं तत्थ रमेस्सन्ति, अरञ्ञे जीवसोकिनं’’॥
Tyamhaṃ tattha ramessanti, araññe jīvasokinaṃ’’.
१८४९.
1849.
‘‘तमब्रवि महाराजा, सिवीनं रट्ठवड्ढनो।
‘‘Tamabravi mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
सालीनं ओदनं भुत्वा, सुचिं मंसूपसेचनं।
Sālīnaṃ odanaṃ bhutvā, suciṃ maṃsūpasecanaṃ;
रुक्खफलानि भुञ्जन्ता, कथं काहन्ति दारका॥
Rukkhaphalāni bhuñjantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
१८५०.
1850.
‘‘भुत्वा सतपले कंसे, सोवण्णे सतराजिके।
‘‘Bhutvā satapale kaṃse, sovaṇṇe satarājike;
रुक्खपत्तेसु भुञ्जन्ता, कथं काहन्ति दारका॥
Rukkhapattesu bhuñjantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
१८५१.
1851.
‘‘कासियानि च धारेत्वा, खोमकोटुम्बरानि च।
‘‘Kāsiyāni ca dhāretvā, khomakoṭumbarāni ca;
कुसचीरानि धारेन्ता, कथं काहन्ति दारका॥
Kusacīrāni dhārentā, kathaṃ kāhanti dārakā.
१८५२.
1852.
‘‘वय्हाहि परियायित्वा, सिविकाय रथेन च।
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
पत्तिका परिधावन्ता, कथं काहन्ति दारका॥
Pattikā paridhāvantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
१८५३.
1853.
‘‘कूटागारे सयित्वान, निवाते फुसितग्गळे।
‘‘Kūṭāgāre sayitvāna, nivāte phusitaggaḷe;
सयन्ता रुक्खमूलस्मिं, कथं काहन्ति दारका॥
Sayantā rukkhamūlasmiṃ, kathaṃ kāhanti dārakā.
१८५४.
1854.
‘‘पल्लङ्केसु सयित्वान, गोनके चित्तसन्थते।
‘‘Pallaṅkesu sayitvāna, gonake cittasanthate;
सयन्ता तिणसन्थारे, कथं काहन्ति दारका॥
Sayantā tiṇasanthāre, kathaṃ kāhanti dārakā.
१८५५.
1855.
‘‘गन्धकेन विलिम्पित्वा, अगरुचन्दनेन च।
‘‘Gandhakena vilimpitvā, agarucandanena ca;
रजोजल्लानि धारेन्ता, कथं काहन्ति दारका॥
Rajojallāni dhārentā, kathaṃ kāhanti dārakā.
१८५६.
1856.
फुट्ठा डंसेहि मकसेहि, कथं काहन्ति दारका’’॥
Phuṭṭhā ḍaṃsehi makasehi, kathaṃ kāhanti dārakā’’.
१८५७.
1857.
‘‘तमब्रवि राजपुत्ती, मद्दी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
मा देव परिदेवेसि, मा च त्वं विमनो अहु।
Mā deva paridevesi, mā ca tvaṃ vimano ahu;
यथा मयं भविस्साम, तथा हेस्सन्ति दारका॥
Yathā mayaṃ bhavissāma, tathā hessanti dārakā.
१८५८.
1858.
‘‘इदं वत्वान पक्कामि, मद्दी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Idaṃ vatvāna pakkāmi, maddī sabbaṅgasobhanā;
सिविमग्गेन अन्वेसि, पुत्ते आदाय लक्खणा’’॥
Sivimaggena anvesi, putte ādāya lakkhaṇā’’.
१८५९.
1859.
ततो वेस्सन्तरो राजा, दानं दत्वान खत्तियो।
Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
पितु मातु च वन्दित्वा, कत्वा च नं पदक्खिणं॥
Pitu mātu ca vanditvā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ.
१८६०.
1860.
चतुवाहिं रथं युत्तं, सीघमारुय्ह सन्दनं।
Catuvāhiṃ rathaṃ yuttaṃ, sīghamāruyha sandanaṃ;
आदाय पुत्तदारञ्च, वङ्कं पायासि पब्बतं॥
Ādāya puttadārañca, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
१८६१.
1861.
ततो वेस्सन्तरो राजा, येनासि बहुको जनो।
Tato vessantaro rājā, yenāsi bahuko jano;
‘‘आमन्त खो तं गच्छाम, अरोगा होन्तु ञातयो’’॥
‘‘Āmanta kho taṃ gacchāma, arogā hontu ñātayo’’.
१८६२.
1862.
‘‘इङ्घ मद्दि निसामेहि, रम्मरूपंव दिस्सति।
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, rammarūpaṃva dissati;
आवासं सिविसेट्ठस्स, पेत्तिकं भवनं मम’’॥
Āvāsaṃ siviseṭṭhassa, pettikaṃ bhavanaṃ mama’’.
१८६३.
1863.
‘‘तं ब्राह्मणा अन्वगमुं, ते नं अस्से अयाचिसुं।
‘‘Taṃ brāhmaṇā anvagamuṃ, te naṃ asse ayācisuṃ;
याचितो पटिपादेसि, चतुन्नं चतुरो हये’’’॥
Yācito paṭipādesi, catunnaṃ caturo haye’’’.
१८६४.
1864.
‘‘इङ्घ मद्दि निसामेहि, चित्तरूपंव दिस्सति।
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, cittarūpaṃva dissati;
मिगरोहिच्चवण्णेन, दक्खिणस्सा वहन्ति मं’’॥
Migarohiccavaṇṇena, dakkhiṇassā vahanti maṃ’’.
१८६५.
1865.
‘‘अथेत्थ पञ्चमो आगा, सो तं रथमयाचथ।
‘‘Athettha pañcamo āgā, so taṃ rathamayācatha;
तस्स तं याचितोदासि, न चस्सुपहतो मनो॥
Tassa taṃ yācitodāsi, na cassupahato mano.
१८६६.
1866.
अस्सासयि अस्सरथं, ब्राह्मणस्स धनेसिनो’’॥
Assāsayi assarathaṃ, brāhmaṇassa dhanesino’’.
१८६७.
1867.
‘‘त्वं मद्दि कण्हं गण्हाहि, लहु एसा कनिट्ठिका।
‘‘Tvaṃ maddi kaṇhaṃ gaṇhāhi, lahu esā kaniṭṭhikā;
अहं जालिं गहेस्सामि, गरुको भातिको हि सो’’॥
Ahaṃ jāliṃ gahessāmi, garuko bhātiko hi so’’.
१८६८.
1868.
‘‘राजा कुमारमादाय, राजपुत्ती च दारिकं।
‘‘Rājā kumāramādāya, rājaputtī ca dārikaṃ;
सम्मोदमाना पक्कामुं, अञ्ञमञ्ञं पियंवदा’’॥
Sammodamānā pakkāmuṃ, aññamaññaṃ piyaṃvadā’’.
दानकण्डं नाम।
Dānakaṇḍaṃ nāma.
वनपवेसनं
Vanapavesanaṃ
१८६९.
1869.
‘‘यदि केचि मनुजा एन्ति, अनुमग्गे पटिपथे।
‘‘Yadi keci manujā enti, anumagge paṭipathe;
मग्गं ते पटिपुच्छाम, कुहिं वङ्कतपब्बतो॥
Maggaṃ te paṭipucchāma, kuhiṃ vaṅkatapabbato.
१८७०.
1870.
‘‘ते तत्थ अम्हे पस्सित्वा, कलुनं परिदेवयुं।
‘‘Te tattha amhe passitvā, kalunaṃ paridevayuṃ;
दुक्खं ते पटिवेदेन्ति, दूरे वङ्कतपब्बतो’’॥
Dukkhaṃ te paṭivedenti, dūre vaṅkatapabbato’’.
१८७१.
1871.
तेसं फलानं हेतुम्हि, उपरोदन्ति दारका॥
Tesaṃ phalānaṃ hetumhi, uparodanti dārakā.
१८७२.
1872.
सयमेवोनमित्वान, उपगच्छन्ति दारके॥
Sayamevonamitvāna, upagacchanti dārake.
१८७३.
1873.
‘‘इदं अच्छेरकं दिस्वा, अब्भुतं लोमहंसनं।
‘‘Idaṃ accherakaṃ disvā, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
साधुकारं पवत्तेसि, मद्दी सब्बङ्गसोभना॥
Sādhukāraṃ pavattesi, maddī sabbaṅgasobhanā.
१८७४.
1874.
‘‘अच्छेरं वत लोकस्मिं, अब्भुतं लोमहंसनं।
‘‘Accheraṃ vata lokasmiṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
वेस्सन्तरस्स तेजेन, सयमेवोनता दुमा’’॥
Vessantarassa tejena, sayamevonatā dumā’’.
१८७५.
1875.
‘‘सङ्खिपिंसु पथं यक्खा, अनुकम्पाय दारके।
‘‘Saṅkhipiṃsu pathaṃ yakkhā, anukampāya dārake;
निक्खन्तदिवसेनेव, चेतरट्ठं उपागमुं’’॥
Nikkhantadivaseneva, cetaraṭṭhaṃ upāgamuṃ’’.
१८७६.
1876.
‘‘ते गन्त्वा दीघमद्धानं, चेतरट्ठं उपागमुं।
‘‘Te gantvā dīghamaddhānaṃ, cetaraṭṭhaṃ upāgamuṃ;
इद्धं फीतं जनपदं, बहुमंससुरोदनं’’॥
Iddhaṃ phītaṃ janapadaṃ, bahumaṃsasurodanaṃ’’.
१८७७.
1877.
‘‘चेतियो परिवारिंसु, दिस्वा लक्खणमागतं।
‘‘Cetiyo parivāriṃsu, disvā lakkhaṇamāgataṃ;
सुखुमाली वत अय्या, पत्तिका परिधावति॥
Sukhumālī vata ayyā, pattikā paridhāvati.
१८७८.
1878.
‘‘वय्हाहि परियायित्वा, सिविकाय रथेन च।
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
साज्ज मद्दी अरञ्ञस्मिं, पत्तिका परिधावति’’॥
Sājja maddī araññasmiṃ, pattikā paridhāvati’’.
१८७९.
1879.
‘‘तं दिस्वा चेतपामोक्खा, रोदमाना उपागमुं।
‘‘Taṃ disvā cetapāmokkhā, rodamānā upāgamuṃ;
कच्चि नु देव कुसलं, कच्चि देव अनामयं।
Kacci nu deva kusalaṃ, kacci deva anāmayaṃ;
कच्चि पिता अरोगो ते, सिवीनञ्च अनामयं॥
Kacci pitā arogo te, sivīnañca anāmayaṃ.
१८८०.
1880.
‘‘को ते बलं महाराज, को नु ते रथमण्डलं।
‘‘Ko te balaṃ mahārāja, ko nu te rathamaṇḍalaṃ;
अनस्सको अरथको, दीघमद्धानमागतो।
Anassako arathako, dīghamaddhānamāgato;
कच्चामित्तेहि पकतो, अनुप्पत्तोसिमं दिसं’’॥
Kaccāmittehi pakato, anuppattosimaṃ disaṃ’’.
१८८१.
1881.
‘‘कुसलञ्चेव मे सम्म, अथो सम्म अनामयं।
‘‘Kusalañceva me samma, atho samma anāmayaṃ;
अथो पिता अरोगो मे, सिवीनञ्च अनामयं॥
Atho pitā arogo me, sivīnañca anāmayaṃ.
१८८२.
1882.
‘‘अहञ्हि कुञ्जरं दज्जं, ईसादन्तं उरूळ्हवं।
‘‘Ahañhi kuñjaraṃ dajjaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ;
खेत्तञ्ञुं सब्बयुद्धानं, सब्बसेतं गजुत्तमं॥
Khettaññuṃ sabbayuddhānaṃ, sabbasetaṃ gajuttamaṃ.
१८८३.
1883.
‘‘पण्डुकम्बलसञ्छन्नं, पभिन्नं सत्तुमद्दनं।
‘‘Paṇḍukambalasañchannaṃ, pabhinnaṃ sattumaddanaṃ;
दन्तिं सवाळबीजनिं, सेतं केलाससादिसं॥
Dantiṃ savāḷabījaniṃ, setaṃ kelāsasādisaṃ.
१८८४.
1884.
‘‘ससेतच्छत्तं सउपाधेय्यं, साथप्पनं सहत्थिपं।
‘‘Sasetacchattaṃ saupādheyyaṃ, sāthappanaṃ sahatthipaṃ;
अग्गयानं राजवाहिं, ब्राह्मणानं अदासहं॥
Aggayānaṃ rājavāhiṃ, brāhmaṇānaṃ adāsahaṃ.
१८८५.
1885.
‘‘तस्मिं मे सिवयो कुद्धा, पिता चुपहतोमनो।
‘‘Tasmiṃ me sivayo kuddhā, pitā cupahatomano;
अवरुद्धसि मं राजा, वङ्कं गच्छामि पब्बतं।
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
ओकासं सम्मा जानाथ, वने यत्थ वसामसे’’॥
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
१८८६.
1886.
‘‘स्वागतं ते महाराज, अथो ते अदुरागतं।
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
इस्सरोसि अनुप्पत्तो, यं इधत्थि पवेदय॥
Issarosi anuppatto, yaṃ idhatthi pavedaya.
१८८७.
1887.
‘‘साकं भिसं मधुं मंसं, सुद्धं सालिनमोदनं।
‘‘Sākaṃ bhisaṃ madhuṃ maṃsaṃ, suddhaṃ sālinamodanaṃ;
परिभुञ्ज महाराज, पाहुनो नोसि आगतो’’॥
Paribhuñja mahārāja, pāhuno nosi āgato’’.
१८८८.
1888.
‘‘पटिग्गहितं यं दिन्नं, सब्बस्स अग्घियं कतं।
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
अवरुद्धसि मं राजा, वङ्कं गच्छामि पब्बतं।
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
ओकासं सम्मा जानाथ, वने यत्थ वसामसे’’॥
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
१८८९.
1889.
‘‘इधेव ताव अच्छस्सु, चेतरट्ठे रथेसभ।
‘‘Idheva tāva acchassu, cetaraṭṭhe rathesabha;
याव चेता गमिस्सन्ति, रञ्ञो सन्तिक याचितुं॥
Yāva cetā gamissanti, rañño santika yācituṃ.
१८९०.
1890.
‘‘निज्झापेतुं महाराजं, सिवीनं रट्ठवड्ढनं।
‘‘Nijjhāpetuṃ mahārājaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;
तं तं चेता पुरक्खत्वा, पतीता लद्धपच्चया।
Taṃ taṃ cetā purakkhatvā, patītā laddhapaccayā;
परिवारेत्वान गच्छन्ति, एवं जानाहि खत्तिय’’॥
Parivāretvāna gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya’’.
१८९१.
1891.
‘‘मा वो रुच्चित्थ गमनं, रञ्ञो सन्तिक याचितुं।
‘‘Mā vo ruccittha gamanaṃ, rañño santika yācituṃ;
निज्झापेतुं महाराजं, राजापि तत्थ निस्सरो॥
Nijjhāpetuṃ mahārājaṃ, rājāpi tattha nissaro.
१८९२.
1892.
‘‘अच्चुग्गता हि सिवयो, बलग्गा नेगमा च ये।
‘‘Accuggatā hi sivayo, balaggā negamā ca ye;
ते विधंसेतुमिच्छन्ति, राजानं मम कारणा’’॥
Te vidhaṃsetumicchanti, rājānaṃ mama kāraṇā’’.
१८९३.
1893.
‘‘सचे एसा पवत्तेत्थ, रट्ठस्मिं रट्ठवड्ढन।
‘‘Sace esā pavattettha, raṭṭhasmiṃ raṭṭhavaḍḍhana;
इधेव रज्जं कारेहि, चेतेहि परिवारितो॥
Idheva rajjaṃ kārehi, cetehi parivārito.
१८९४.
1894.
‘‘इद्धं फीतञ्चिदं रट्ठं, इद्धो जनपदो महा।
‘‘Iddhaṃ phītañcidaṃ raṭṭhaṃ, iddho janapado mahā;
मतिं करोहि त्वं देव, रज्जस्स मनुसासितुं’’॥
Matiṃ karohi tvaṃ deva, rajjassa manusāsituṃ’’.
१८९५.
1895.
‘‘न मे छन्दो मति अत्थि, रज्जस्स अनुसासितुं।
‘‘Na me chando mati atthi, rajjassa anusāsituṃ;
पब्बाजितस्स रट्ठस्मा, चेतपुत्ता सुणाथ मे॥
Pabbājitassa raṭṭhasmā, cetaputtā suṇātha me.
१८९६.
1896.
‘‘अतुट्ठा सिवयो आसुं, बलग्गा नेगमा च ये।
‘‘Atuṭṭhā sivayo āsuṃ, balaggā negamā ca ye;
पब्बाजितस्स रट्ठस्मा, चेता रज्जेभिसेचयुं॥
Pabbājitassa raṭṭhasmā, cetā rajjebhisecayuṃ.
१८९७.
1897.
‘‘असम्मोदियम्पि वो अस्स, अच्चन्तं मम कारणा।
‘‘Asammodiyampi vo assa, accantaṃ mama kāraṇā;
सिवीहि भण्डनञ्चापि, विग्गहो मे न रुच्चति॥
Sivīhi bhaṇḍanañcāpi, viggaho me na ruccati.
१८९८.
1898.
‘‘अथस्स भण्डनं घोरं, सम्पहारो अनप्पको।
‘‘Athassa bhaṇḍanaṃ ghoraṃ, sampahāro anappako;
एकस्स कारणा मय्हं, हिंसेय्य बहुको जनो॥
Ekassa kāraṇā mayhaṃ, hiṃseyya bahuko jano.
१८९९.
1899.
‘‘पटिग्गहितं यं दिन्नं, सब्बस्स अग्घियं कतं।
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
अवरुद्धसि मं राजा, वङ्कं गच्छामि पब्बतं।
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
ओकासं सम्मा जानाथ, वने यत्थ वसामसे’’॥
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
१९००.
1900.
‘‘तग्घ ते मयमक्खाम, यथापि कुसला तथा।
‘‘Taggha te mayamakkhāma, yathāpi kusalā tathā;
राजिसी यत्थ सम्मन्ति, आहुतग्गी समाहिता॥
Rājisī yattha sammanti, āhutaggī samāhitā.
१९०१.
1901.
‘‘एस सेलो महाराज, पब्बतो गन्धमादनो।
‘‘Esa selo mahārāja, pabbato gandhamādano;
यत्थ त्वं सह पुत्तेहि, सह भरियाय चच्छसि॥
Yattha tvaṃ saha puttehi, saha bhariyāya cacchasi.
१९०२.
1902.
‘‘तं चेता अनुसासिंसु, अस्सुनेत्ता रुदंमुखा।
‘‘Taṃ cetā anusāsiṃsu, assunettā rudaṃmukhā;
इतो गच्छ महाराज, उजुं येनुत्तरा मुखो॥
Ito gaccha mahārāja, ujuṃ yenuttarā mukho.
१९०३.
1903.
‘‘अथ दक्खिसि भद्दन्ते, वेपुल्लं नाम पब्बतं।
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, vepullaṃ nāma pabbataṃ;
नानादुमगणाकिण्णं, सीतच्छायं मनोरमं॥
Nānādumagaṇākiṇṇaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ.
१९०४.
1904.
‘‘तमतिक्कम्म भद्दन्ते, अथ दक्खिसि आपगं।
‘‘Tamatikkamma bhaddante, atha dakkhisi āpagaṃ;
नदिं केतुमतिं नाम, गम्भीरं गिरिगब्भरं॥
Nadiṃ ketumatiṃ nāma, gambhīraṃ girigabbharaṃ.
१९०५.
1905.
‘‘पुथुलोममच्छाकिण्णं, सुपतित्थं महोदकं।
‘‘Puthulomamacchākiṇṇaṃ, supatitthaṃ mahodakaṃ;
तत्थ न्हत्वा पिवित्वा च, अस्सासेत्वा सपुत्तके॥
Tattha nhatvā pivitvā ca, assāsetvā saputtake.
१९०६.
1906.
‘‘अथ दक्खिसि भद्दन्ते, निग्रोधं मधुपिप्फलं।
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, nigrodhaṃ madhupipphalaṃ;
रम्मके सिखरे जातं, सीतच्छायं मनोरमं॥
Rammake sikhare jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ.
१९०७.
1907.
‘‘अथ दक्खिसि भद्दन्ते, नाळिकं नाम पब्बतं।
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, nāḷikaṃ nāma pabbataṃ;
नानादिजगणाकिण्णं, सेलं किम्पुरिसायुतं॥
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, selaṃ kimpurisāyutaṃ.
१९०८.
1908.
‘‘तस्स उत्तरपुब्बेन, मुचलिन्दो नाम सो सरो।
‘‘Tassa uttarapubbena, mucalindo nāma so saro;
पुण्डरीकेहि सञ्छन्नो, सेतसोगन्धिकेहि च॥
Puṇḍarīkehi sañchanno, setasogandhikehi ca.
१९०९.
1909.
‘‘सो वनं मेघसङ्कासं, धुवं हरितसद्दलं।
‘‘So vanaṃ meghasaṅkāsaṃ, dhuvaṃ haritasaddalaṃ;
सीहोवामिसपेक्खीव वनसण्डं विगाहय।
Sīhovāmisapekkhīva vanasaṇḍaṃ vigāhaya;
पुप्फरुक्खेहि सञ्छन्नं, फलरुक्खेहि चूभयं॥
Puppharukkhehi sañchannaṃ, phalarukkhehi cūbhayaṃ.
१९१०.
1910.
‘‘तत्थ बिन्दुस्सरा वग्गू, नानावण्णा बहू दिजा।
‘‘Tattha bindussarā vaggū, nānāvaṇṇā bahū dijā;
कूजन्तमुपकूजन्ति, उतुसंपुप्फिते दुमे॥
Kūjantamupakūjanti, utusaṃpupphite dume.
१९११.
1911.
‘‘गन्त्वा गिरिविदुग्गानं, नदीनं पभवानि च।
‘‘Gantvā girividuggānaṃ, nadīnaṃ pabhavāni ca;
१९१२.
1912.
‘‘पुथुलोममच्छाकिण्णं, सुपतित्थं महोदकं।
‘‘Puthulomamacchākiṇṇaṃ, supatitthaṃ mahodakaṃ;
समञ्च चतुरंसञ्च, सादुं अप्पटिगन्धियं॥
Samañca caturaṃsañca, sāduṃ appaṭigandhiyaṃ.
१९१३.
1913.
‘‘तस्सा उत्तरपुब्बेन, पण्णसालं अमापय।
‘‘Tassā uttarapubbena, paṇṇasālaṃ amāpaya;
पण्णसालं अमापेत्वा, उञ्छाचरियाय ईहथ’’॥
Paṇṇasālaṃ amāpetvā, uñchācariyāya īhatha’’.
वनपवेसनं नाम।
Vanapavesanaṃ nāma.
जूजकपब्बं
Jūjakapabbaṃ
१९१४.
1914.
‘‘अहु वासी कलिङ्गेसु, जूजको नाम ब्राह्मणो।
‘‘Ahu vāsī kaliṅgesu, jūjako nāma brāhmaṇo;
तस्सासि दहरा भरिया, नामेनामित्ततापना॥
Tassāsi daharā bhariyā, nāmenāmittatāpanā.
१९१५.
1915.
‘‘ता नं तत्थ गतावोचुं, नदिं उदकहारिया।
‘‘Tā naṃ tattha gatāvocuṃ, nadiṃ udakahāriyā;
थियो नं परिभासिंसु, समागन्त्वा कुतूहला॥
Thiyo naṃ paribhāsiṃsu, samāgantvā kutūhalā.
१९१६.
1916.
‘‘अमित्ता नून ते माता, अमित्तो नून ते पिता।
‘‘Amittā nūna te mātā, amitto nūna te pitā;
ये तं जिण्णस्स पादंसु, एवं दहरियं सतिं॥
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
१९१७.
1917.
‘‘अहितं वत ते ञाती, मन्तयिंसु रहोगता।
‘‘Ahitaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
ये तं जिण्णस्स पादंसु, एवं दहरियं सतिं॥
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
१९१८.
1918.
‘‘अमित्ता वत ते ञाती, मन्तयिंसु रहोगता।
‘‘Amittā vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
ये तं जिण्णस्स पादंसु, एवं दहरियं सतिं॥
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
१९१९.
1919.
‘‘दुक्कटं वत ते ञाती, मन्तयिंसु रहोगता।
‘‘Dukkaṭaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
ये तं जिण्णस्स पादंसु, एवं दहरियं सतिं॥
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
१९२०.
1920.
‘‘पापकं वत ते ञाती, मन्तयिंसु रहोगता।
‘‘Pāpakaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
ये तं जिण्णस्स पादंसु, एवं दहरियं सतिं॥
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
१९२१.
1921.
‘‘अमनापं वत ते ञाती, मन्तयिंसु रहोगता।
‘‘Amanāpaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
ये तं जिण्णस्स पादंसु, एवं दहरियं सतिं॥
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
१९२२.
1922.
या त्वं वससि जिण्णस्स, मतं ते जीविता वरं॥
Yā tvaṃ vasasi jiṇṇassa, mataṃ te jīvitā varaṃ.
१९२३.
1923.
‘‘न हि नून तुय्हं कल्याणि, पिता माता च सोभने।
‘‘Na hi nūna tuyhaṃ kalyāṇi, pitā mātā ca sobhane;
अञ्ञं भत्तारं विन्दिंसु, ये तं जिण्णस्स पादंसु।
Aññaṃ bhattāraṃ vindiṃsu, ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu;
एवं दहरियं सतिं॥
Evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
१९२४.
1924.
‘‘दुयिट्ठं ते नवमियं, अकतं अग्गिहुत्तकं।
‘‘Duyiṭṭhaṃ te navamiyaṃ, akataṃ aggihuttakaṃ;
ये तं जिण्णस्स पादंसु, एवं दहरियं सतिं॥
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
१९२५.
1925.
‘‘समणे ब्राह्मणे नून, ब्राह्मणचरियपरायणे।
‘‘Samaṇe brāhmaṇe nūna, brāhmaṇacariyaparāyaṇe;
सा त्वं लोके अभिसपि, सीलवन्ते बहुस्सुते।
Sā tvaṃ loke abhisapi, sīlavante bahussute;
या त्वं वससि जिण्णस्स, एवं दहरिया सती॥
Yā tvaṃ vasasi jiṇṇassa, evaṃ dahariyā satī.
१९२६.
1926.
‘‘न दुक्खं अहिना दट्ठं, न दुक्खं सत्तिया हतं।
‘‘Na dukkhaṃ ahinā daṭṭhaṃ, na dukkhaṃ sattiyā hataṃ;
तञ्च दुक्खञ्च तिब्बञ्च, यं पस्से जिण्णकं पतिं॥
Tañca dukkhañca tibbañca, yaṃ passe jiṇṇakaṃ patiṃ.
१९२७.
1927.
‘‘नत्थि खिड्डा नत्थि रति, जिण्णेन पतिना सह।
‘‘Natthi khiḍḍā natthi rati, jiṇṇena patinā saha;
१९२८.
1928.
सब्बेसं सोका नस्सन्ति, ये केचि हदयस्सिता॥
Sabbesaṃ sokā nassanti, ye keci hadayassitā.
१९२९.
1929.
‘‘दहरा त्वं रूपवती, पुरिसानंभिपत्थिता।
‘‘Daharā tvaṃ rūpavatī, purisānaṃbhipatthitā;
गच्छ ञातिकुले अच्छ, किं जिण्णो रमयिस्सति’’॥
Gaccha ñātikule accha, kiṃ jiṇṇo ramayissati’’.
१९३०.
1930.
‘‘न ते ब्राह्मण गच्छामि, नदिं उदकहारिया।
‘‘Na te brāhmaṇa gacchāmi, nadiṃ udakahāriyā;
थियो मं परिभासन्ति, तया जिण्णेन ब्राह्मण’’॥
Thiyo maṃ paribhāsanti, tayā jiṇṇena brāhmaṇa’’.
१९३१.
1931.
‘‘मा मे त्वं अकरा कम्मं, मा मे उदकमाहरि।
‘‘Mā me tvaṃ akarā kammaṃ, mā me udakamāhari;
अहं उदकमाहिस्सं, मा भोति कुपिता अहु’’॥
Ahaṃ udakamāhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
१९३२.
1932.
‘‘नाहं तम्हि कुले जाता, यं त्वं उदकमाहरे।
‘‘Nāhaṃ tamhi kule jātā, yaṃ tvaṃ udakamāhare;
एवं ब्राह्मण जानाहि, न ते वच्छामहं घरे॥
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmahaṃ ghare.
१९३३.
1933.
‘‘सचे मे दासं दासिं वा, नानयिस्ससि ब्राह्मण।
‘‘Sace me dāsaṃ dāsiṃ vā, nānayissasi brāhmaṇa;
एवं ब्राह्मण जानाहि, न ते वच्छामि सन्तिके’’॥
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmi santike’’.
१९३४.
1934.
‘‘नत्थि मे सिप्पठानं वा, धनं धञ्ञञ्च ब्राह्मणि।
‘‘Natthi me sippaṭhānaṃ vā, dhanaṃ dhaññañca brāhmaṇi;
कुतोहं दासं दासिं वा, आनयिस्सामि भोतिया।
Kutohaṃ dāsaṃ dāsiṃ vā, ānayissāmi bhotiyā;
अहं भोतिं उपट्ठिस्सं, मा भोति कुपिता अहु’’॥
Ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
१९३५.
1935.
‘‘एहि ते अहमक्खिस्सं, यथा मे वचनं सुतं।
‘‘Ehi te ahamakkhissaṃ, yathā me vacanaṃ sutaṃ;
एस वेस्सन्तरो राजा, वङ्के वसति पब्बते॥
Esa vessantaro rājā, vaṅke vasati pabbate.
१९३६.
1936.
‘‘तं त्वं गन्त्वान याचस्सु, दासं दासिञ्च ब्राह्मण।
‘‘Taṃ tvaṃ gantvāna yācassu, dāsaṃ dāsiñca brāhmaṇa;
सो ते दस्सति याचितो, दासं दासिञ्च खत्तियो’’॥
So te dassati yācito, dāsaṃ dāsiñca khattiyo’’.
१९३७.
1937.
अहं भोतिं उपट्ठिस्सं, मा भोति कुपिता अहु’’॥
Ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
१९३८.
1938.
‘‘यथा अगन्त्वा सङ्गामं, अयुद्धोव पराजितो।
‘‘Yathā agantvā saṅgāmaṃ, ayuddhova parājito;
एवमेव तुवं ब्रह्मे, अगन्त्वाव पराजितो॥
Evameva tuvaṃ brahme, agantvāva parājito.
१९३९.
1939.
‘‘सचे मे दासं दासिं वा, नानयिस्ससि ब्राह्मण।
‘‘Sace me dāsaṃ dāsiṃ vā, nānayissasi brāhmaṇa;
एवं ब्राह्मण जानाहि, न ते वच्छामहं घरे।
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmahaṃ ghare;
अमनापं ते करिस्सामि, तं ते दुक्खं भविस्सति॥
Amanāpaṃ te karissāmi, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
१९४०.
1940.
‘‘नक्खत्ते उतुपुब्बेसु, यदा मं दक्खिसिलङ्कतं।
‘‘Nakkhatte utupubbesu, yadā maṃ dakkhisilaṅkataṃ;
अञ्ञेहि सद्धिं रममानं, तं ते दुक्खं भविस्सति॥
Aññehi saddhiṃ ramamānaṃ, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
१९४१.
1941.
‘‘अदस्सनेन मय्हं ते, जिण्णस्स परिदेवतो।
‘‘Adassanena mayhaṃ te, jiṇṇassa paridevato;
भिय्यो वङ्का च पलिता, बहू हेस्सन्ति ब्राह्मण’’॥
Bhiyyo vaṅkā ca palitā, bahū hessanti brāhmaṇa’’.
१९४२.
1942.
‘‘ततो सो ब्राह्मणो भीतो, ब्राह्मणिया वसानुगो।
‘‘Tato so brāhmaṇo bhīto, brāhmaṇiyā vasānugo;
अट्टितो कामरागेन, ब्राह्मणिं एतदब्रवि’’॥
Aṭṭito kāmarāgena, brāhmaṇiṃ etadabravi’’.
१९४३.
1943.
‘‘पाथेय्यं मे करोहि त्वं, संकुल्या सगुळानि च 83।
‘‘Pātheyyaṃ me karohi tvaṃ, saṃkulyā saguḷāni ca 84;
मधुपिण्डिका च सुकतायो, सत्तुभत्तञ्च ब्राह्मणि॥
Madhupiṇḍikā ca sukatāyo, sattubhattañca brāhmaṇi.
१९४४.
1944.
‘‘आनयिस्सं मेथुनके, उभो दासकुमारके।
‘‘Ānayissaṃ methunake, ubho dāsakumārake;
ते तं परिचरिस्सन्ति, रत्तिन्दिवमतन्दिता’’॥
Te taṃ paricarissanti, rattindivamatanditā’’.
१९४५.
1945.
‘‘इदं वत्वा ब्रह्मबन्धु, पटिमुञ्चि उपाहना।
‘‘Idaṃ vatvā brahmabandhu, paṭimuñci upāhanā;
ततो सो मन्तयित्वान, भरियं कत्वा पदक्खिणं॥
Tato so mantayitvāna, bhariyaṃ katvā padakkhiṇaṃ.
१९४६.
1946.
‘‘पक्कामि सो रुण्णमुखो, ब्राह्मणो सहितब्बतो।
‘‘Pakkāmi so ruṇṇamukho, brāhmaṇo sahitabbato;
सिवीनं नगरं फीतं, दासपरियेसनं चरं’’॥
Sivīnaṃ nagaraṃ phītaṃ, dāsapariyesanaṃ caraṃ’’.
१९४७.
1947.
कुहिं वेस्सन्तरो राजा, कत्थ पस्सेमु खत्तियं’’॥
Kuhiṃ vessantaro rājā, kattha passemu khattiyaṃ’’.
१९४८.
1948.
‘‘ते जना तं अवचिंसु, ये तत्थासुं समागता।
‘‘Te janā taṃ avaciṃsu, ye tatthāsuṃ samāgatā;
तुम्हेहि ब्रह्मे पकतो, अतिदानेन खत्तियो।
Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
पब्बाजितो सका रट्ठा, वङ्के वसति पब्बते॥
Pabbājito sakā raṭṭhā, vaṅke vasati pabbate.
१९४९.
1949.
‘‘तुम्हेहि ब्रह्मे पकतो, अतिदानेन खत्तियो।
‘‘Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
आदाय पुत्तदारञ्च, वङ्के वसति पब्बते’’॥
Ādāya puttadārañca, vaṅke vasati pabbate’’.
१९५०.
1950.
‘‘सो चोदितो ब्राह्मणिया, ब्राह्मणो कामगिद्धिमा।
‘‘So codito brāhmaṇiyā, brāhmaṇo kāmagiddhimā;
अघं तं पटिसेवित्थ, वने वाळमिगाकिण्णे।
Aghaṃ taṃ paṭisevittha, vane vāḷamigākiṇṇe;
खग्गदीपिनिसेविते॥
Khaggadīpinisevite.
१९५१.
1951.
‘‘आदाय बेळुवं दण्डं, अग्गिहुत्तं कमण्डलुं।
‘‘Ādāya beḷuvaṃ daṇḍaṃ, aggihuttaṃ kamaṇḍaluṃ;
सो पाविसि ब्रहारञ्ञं, यत्थ अस्सोसि कामदं॥
So pāvisi brahāraññaṃ, yattha assosi kāmadaṃ.
१९५२.
1952.
‘‘तं पविट्ठं ब्रहारञ्ञं, कोका नं परिवारयुं।
‘‘Taṃ paviṭṭhaṃ brahāraññaṃ, kokā naṃ parivārayuṃ;
विक्कन्दि सो विप्पनट्ठो, दूरे पन्था अपक्कमि॥
Vikkandi so vippanaṭṭho, dūre panthā apakkami.
१९५३.
1953.
‘‘ततो सो ब्राह्मणो गन्त्वा, भोगलुद्धो असञ्ञतो।
‘‘Tato so brāhmaṇo gantvā, bhogaluddho asaññato;
वङ्कस्सोरोहणे नट्ठे, इमा गाथा अभासथ’’॥
Vaṅkassorohaṇe naṭṭhe, imā gāthā abhāsatha’’.
१९५४.
1954.
‘‘को राजपुत्तं निसभं, जयन्तमपराजितं।
‘‘Ko rājaputtaṃ nisabhaṃ, jayantamaparājitaṃ;
भये खेमस्स दातारं, को मे वेस्सन्तरं विदू॥
Bhaye khemassa dātāraṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
१९५५.
1955.
‘‘यो याचतं पतिट्ठासि, भूतानं धरणीरिव।
‘‘Yo yācataṃ patiṭṭhāsi, bhūtānaṃ dharaṇīriva;
धरणूपमं महाराजं, को मे वेस्सन्तरं विदू॥
Dharaṇūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
१९५६.
1956.
‘‘यो याचतं गती आसि, सवन्तीनंव सागरो।
‘‘Yo yācataṃ gatī āsi, savantīnaṃva sāgaro;
१९५७.
1957.
‘‘कल्याणतित्थं सुचिमं, सीतूदकं मनोरमं।
‘‘Kalyāṇatitthaṃ sucimaṃ, sītūdakaṃ manoramaṃ;
पुण्डरीकेहि सञ्छन्नं, युत्तं किञ्जक्खरेणुना।
Puṇḍarīkehi sañchannaṃ, yuttaṃ kiñjakkhareṇunā;
१९५८.
1958.
‘‘अस्सत्थंव पथे जातं, सीतच्छायं मनोरमं।
‘‘Assatthaṃva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
सन्तानं विसमेतारं, किलन्तानं पटिग्गहं।
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
तथूपमं महाराजं, को मे वेस्सन्तरं विदू॥
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
१९५९.
1959.
‘‘निग्रोधंव पथे जातं, सीतच्छायं मनोरमं।
‘‘Nigrodhaṃva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
सन्तानं विसमेतारं, किलन्तानं पटिग्गहं।
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
तथूपमं महाराजं, को मे वेस्सन्तरं विदू॥
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
१९६०.
1960.
‘‘अम्बं इव पथे जातं, सीतच्छायं मनोरमं।
‘‘Ambaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
सन्तानं विसमेतारं, किलन्तानं पटिग्गहं।
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
तथूपमं महाराजं, को मे वेस्सन्तरं विदू॥
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
१९६१.
1961.
‘‘सालं इव पथे जातं, सीतच्छायं मनोरमं।
‘‘Sālaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
सन्तानं विसमेतारं, किलन्तानं पटिग्गहं।
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
तथूपमं महाराजं, को मे वेस्सन्तरं विदू॥
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
१९६२.
1962.
‘‘दुमं इव पथे जातं, सीतच्छायं मनोरमं।
‘‘Dumaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
सन्तानं विसमेतारं, किलन्तानं पटिग्गहं।
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
तथूपमं महाराजं, को मे वेस्सन्तरं विदू॥
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
१९६३.
1963.
‘‘एवञ्च मे विलपतो, पविट्ठस्स ब्रहावने।
‘‘Evañca me vilapato, paviṭṭhassa brahāvane;
अहं जानन्ति यो वज्जा, नन्दिं सो जनये मम॥
Ahaṃ jānanti yo vajjā, nandiṃ so janaye mama.
१९६४.
1964.
‘‘एवञ्च मे विलपतो, पविट्ठस्स ब्रहावने।
‘‘Evañca me vilapato, paviṭṭhassa brahāvane;
अहं जानन्ति यो वज्जा, ताय सो एकवाचाय।
Ahaṃ jānanti yo vajjā, tāya so ekavācāya;
पसवे पुञ्ञं अनप्पकं’’॥
Pasave puññaṃ anappakaṃ’’.
१९६५.
1965.
‘‘तस्स चेतो पटिस्सोसि, अरञ्ञे लुद्दको चरं।
‘‘Tassa ceto paṭissosi, araññe luddako caraṃ;
तुम्हेहि ब्रह्मे पकतो, अतिदानेन खत्तियो।
Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
पब्बाजितो सका रट्ठा, वङ्के वसति पब्बते॥
Pabbājito sakā raṭṭhā, vaṅke vasati pabbate.
१९६६.
1966.
‘‘तुम्हेहि ब्रह्मे पकतो, अतिदानेन खत्तियो।
‘‘Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
आदाय पुत्तदारञ्च, वङ्के वसति पब्बते॥
Ādāya puttadārañca, vaṅke vasati pabbate.
१९६७.
1967.
‘‘अकिच्चकारी दुम्मेधो, रट्ठा पवनमागतो।
‘‘Akiccakārī dummedho, raṭṭhā pavanamāgato;
राजपुत्तं गवेसन्तो, बको मच्छमिवोदके॥
Rājaputtaṃ gavesanto, bako macchamivodake.
१९६८.
1968.
‘‘तस्स त्याहं न दस्सामि, जीवितं इध ब्राह्मण।
‘‘Tassa tyāhaṃ na dassāmi, jīvitaṃ idha brāhmaṇa;
१९६९.
1969.
‘‘सिरो ते वज्झयित्वान, हदयं छेत्वा सबन्धनं।
‘‘Siro te vajjhayitvāna, hadayaṃ chetvā sabandhanaṃ;
१९७०.
1970.
‘‘तुय्हं मंसेन मेदेन, मत्थकेन च ब्राह्मण।
‘‘Tuyhaṃ maṃsena medena, matthakena ca brāhmaṇa;
आहुतिं पग्गहेस्सामि, छेत्वान हदयं तव॥
Āhutiṃ paggahessāmi, chetvāna hadayaṃ tava.
१९७१.
1971.
‘‘तं मे सुयिट्ठं सुहुतं, तुय्हं मंसेन ब्राह्मण।
‘‘Taṃ me suyiṭṭhaṃ suhutaṃ, tuyhaṃ maṃsena brāhmaṇa;
न च त्वं राजपुत्तस्स, भरियं पुत्ते च नेस्ससि’’॥
Na ca tvaṃ rājaputtassa, bhariyaṃ putte ca nessasi’’.
१९७२.
1972.
‘‘अवज्झो ब्राह्मणो दूतो, चेतपुत्त सुणोहि मे।
‘‘Avajjho brāhmaṇo dūto, cetaputta suṇohi me;
तस्मा हि दूतं न हन्ति, एस धम्मो सनन्तनो॥
Tasmā hi dūtaṃ na hanti, esa dhammo sanantano.
१९७३.
1973.
‘‘निज्झत्ता सिवयो सब्बे, पिता नं दट्ठुमिच्छति।
‘‘Nijjhattā sivayo sabbe, pitā naṃ daṭṭhumicchati;
माता च दुब्बला तस्स, अचिरा चक्खूनि जीयरे॥
Mātā ca dubbalā tassa, acirā cakkhūni jīyare.
१९७४.
1974.
‘‘तेसाहं पहितो दूतो, चेतपुत्त सुणोहि मे।
‘‘Tesāhaṃ pahito dūto, cetaputta suṇohi me;
राजपुत्तं नयिस्सामि, यदि जानासि संस मे॥
Rājaputtaṃ nayissāmi, yadi jānāsi saṃsa me.
‘‘पियस्स मे पियो दूतो, पुण्णपत्तं ददामि ते’’।
‘‘Piyassa me piyo dūto, puṇṇapattaṃ dadāmi te’’;
१९७५.
1975.
‘‘इमञ्च मधुनो तुम्बं, मिगसत्थिञ्च ब्राह्मण।
‘‘Imañca madhuno tumbaṃ, migasatthiñca brāhmaṇa;
तञ्च ते देसमक्खिस्सं, यत्थ सम्मति कामदो’’॥
Tañca te desamakkhissaṃ, yattha sammati kāmado’’.
जूजकपब्बं नाम।
Jūjakapabbaṃ nāma.
चूळवनवण्णना
Cūḷavanavaṇṇanā
१९७६.
1976.
‘‘एस सेलो महाब्रह्मे, पब्बतो गन्धमादनो।
‘‘Esa selo mahābrahme, pabbato gandhamādano;
यत्थ वेस्सन्तरो राजा, सह पुत्तेहि सम्मति॥
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
१९७७.
1977.
चम्मवासी छमा सेति, जातवेदं नमस्सति॥
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
१९७८.
1978.
‘‘एते नीला पदिस्सन्ति, नानाफलधरा दुमा।
‘‘Ete nīlā padissanti, nānāphaladharā dumā;
उग्गता अब्भकूटाव, नीला अञ्जनपब्बता॥
Uggatā abbhakūṭāva, nīlā añjanapabbatā.
१९७९.
1979.
‘‘धवस्सकण्णा खदिरा, साला फन्दनमालुवा।
‘‘Dhavassakaṇṇā khadirā, sālā phandanamāluvā;
सम्पवेधन्ति वातेन, सकिं पीताव माणवा॥
Sampavedhanti vātena, sakiṃ pītāva māṇavā.
१९८०.
1980.
‘‘उपरि दुमपरियायेसु, सङ्गीतियोव सुय्यरे।
‘‘Upari dumapariyāyesu, saṅgītiyova suyyare;
१९८१.
1981.
‘‘अव्हयन्तेव गच्छन्तं, साखापत्तसमीरिता।
‘‘Avhayanteva gacchantaṃ, sākhāpattasamīritā;
रमयन्तेव आगन्तं, मोदयन्ति निवासिनं।
Ramayanteva āgantaṃ, modayanti nivāsinaṃ;
यत्थ वेस्सन्तरो राजा, सह पुत्तेहि सम्मति॥
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
१९८२.
1982.
‘‘धारेन्तो ब्राह्मणवण्णं, आसदञ्च मसं जटं।
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
चम्मवासी छमा सेति, जातवेदं नमस्सति॥
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
१९८३.
1983.
‘‘अम्बा कपित्था पनसा, साला जम्बू विभीतका।
‘‘Ambā kapitthā panasā, sālā jambū vibhītakā;
हरीतकी आमलका, अस्सत्था बदरानि च॥
Harītakī āmalakā, assatthā badarāni ca.
१९८४.
1984.
‘‘चारुतिम्बरुक्खा चेत्थ, निग्रोधा च कपित्थना।
‘‘Cārutimbarukkhā cettha, nigrodhā ca kapitthanā;
मधुमधुका थेवन्ति, नीचे पक्का चुदुम्बरा॥
Madhumadhukā thevanti, nīce pakkā cudumbarā.
१९८५.
1985.
‘‘पारेवता भवेय्या च, मुद्दिका च मधुत्थिका।
‘‘Pārevatā bhaveyyā ca, muddikā ca madhutthikā;
मधुं अनेलकं तत्थ, सकमादाय भुञ्जरे॥
Madhuṃ anelakaṃ tattha, sakamādāya bhuñjare.
१९८६.
1986.
‘‘अञ्ञेत्थ पुप्फिता अम्बा, अञ्ञे तिट्ठन्ति दोविला।
‘‘Aññettha pupphitā ambā, aññe tiṭṭhanti dovilā;
अञ्ञे आमा च पक्का च, भेकवण्णा तदूभयं॥
Aññe āmā ca pakkā ca, bhekavaṇṇā tadūbhayaṃ.
१९८७.
1987.
‘‘अथेत्थ हेट्ठा पुरिसो, अम्बपक्कानि गण्हति।
‘‘Athettha heṭṭhā puriso, ambapakkāni gaṇhati;
आमानि चेव पक्कानि, वण्णगन्धरसुत्तमे॥
Āmāni ceva pakkāni, vaṇṇagandharasuttame.
१९८८.
1988.
‘‘अतेव मे अच्छरियं, हिङ्कारो पटिभाति मं।
‘‘Ateva me acchariyaṃ, hiṅkāro paṭibhāti maṃ;
देवानमिव आवासो, सोभति नन्दनूपमो॥
Devānamiva āvāso, sobhati nandanūpamo.
१९८९.
1989.
‘‘विभेदिका नाळिकेरा, खज्जुरीनं ब्रहावने।
‘‘Vibhedikā nāḷikerā, khajjurīnaṃ brahāvane;
मालाव गन्थिता ठन्ति, धजग्गानेव दिस्सरे।
Mālāva ganthitā ṭhanti, dhajaggāneva dissare;
नानावण्णेहि पुप्फेति, नभं ताराचितामिव॥
Nānāvaṇṇehi puppheti, nabhaṃ tārācitāmiva.
१९९०.
1990.
‘‘कुटजी कुट्ठतगरा, पाटलियो च पुप्फिता।
‘‘Kuṭajī kuṭṭhatagarā, pāṭaliyo ca pupphitā;
पुन्नागा गिरिपुन्नागा, कोविळारा च पुप्फिता॥
Punnāgā giripunnāgā, koviḷārā ca pupphitā.
१९९१.
1991.
१९९२.
1992.
साला च पुप्फिता तत्थ, पलालखलसन्निभा॥
Sālā ca pupphitā tattha, palālakhalasannibhā.
१९९३.
1993.
‘‘तस्साविदूरे पोक्खरणी, भूमिभागे मनोरमे।
‘‘Tassāvidūre pokkharaṇī, bhūmibhāge manorame;
पदुमुप्पलसञ्छन्ना, देवानमिव नन्दने॥
Padumuppalasañchannā, devānamiva nandane.
१९९४.
1994.
‘‘अथेत्थ पुप्फरसमत्ता, कोकिला मञ्जुभाणिका।
‘‘Athettha puppharasamattā, kokilā mañjubhāṇikā;
अभिनादेन्ति पवनं, उतुसम्पुप्फिते दुमे॥
Abhinādenti pavanaṃ, utusampupphite dume.
१९९५.
1995.
‘‘भस्सन्ति मकरन्देहि, पोक्खरे पोक्खरे मधू।
‘‘Bhassanti makarandehi, pokkhare pokkhare madhū;
अथेत्थ वाता वायन्ति, दक्खिणा अथ पच्छिमा।
Athettha vātā vāyanti, dakkhiṇā atha pacchimā;
पदुमकिञ्जक्खरेणूहि, ओकिण्णो होति अस्समो॥
Padumakiñjakkhareṇūhi, okiṇṇo hoti assamo.
१९९६.
1996.
मच्छकच्छपब्याविद्धा, बहू चेत्थ मुपयानका।
Macchakacchapabyāviddhā, bahū cettha mupayānakā;
मधुं भिसेहि सवति, खिरसप्पिमुळालिभि॥
Madhuṃ bhisehi savati, khirasappimuḷālibhi.
१९९७.
1997.
भमरा पुप्फगन्धेन, समन्ता मभिनादिता॥
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
१९९८.
1998.
‘‘अथेत्थ सकुणा सन्ति, नानावण्णा बहू दिजा।
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
मोदन्ति सह भरियाहि, अञ्ञमञ्ञं पकूजिनो॥
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
१९९९.
1999.
‘‘नन्दिका जीवपुत्ता च, जीवपुत्ता पिया च नो।
‘‘Nandikā jīvaputtā ca, jīvaputtā piyā ca no;
पिया पुत्ता पिया नन्दा, दिजा पोक्खरणीघरा॥
Piyā puttā piyā nandā, dijā pokkharaṇīgharā.
२०००.
2000.
‘‘मालाव गन्थिता ठन्ति, धजग्गानेव दिस्सरे।
‘‘Mālāva ganthitā ṭhanti, dhajaggāneva dissare;
यत्थ वेस्सन्तरो राजा, सह पुत्तेहि सम्मति॥
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
२००१.
2001.
‘‘धारेन्तो ब्राह्मणवण्णं, आसदञ्च मसं जटं।
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
चम्मवासी छमा सेति, जातवेदं नमस्सति’’॥
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati’’.
२००२.
2002.
‘‘इदञ्च मे सत्तुभत्तं, मधुना पटिसंयुतं।
‘‘Idañca me sattubhattaṃ, madhunā paṭisaṃyutaṃ;
मधुपिण्डिका च सुकतायो, सत्तुभत्तं ददामि ते’’॥
Madhupiṇḍikā ca sukatāyo, sattubhattaṃ dadāmi te’’.
२००३.
2003.
‘‘तुय्हेव सम्बलं होतु, नाहं इच्छामि सम्बलं।
‘‘Tuyheva sambalaṃ hotu, nāhaṃ icchāmi sambalaṃ;
इतोपि ब्रह्मे गण्हाहि, गच्छ ब्रह्मे यथासुखं॥
Itopi brahme gaṇhāhi, gaccha brahme yathāsukhaṃ.
२००४.
2004.
‘‘अयं एकपदी एति, उजुं गच्छति अस्समं।
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
इसीपि अच्चुतो तत्थ, पङ्कदन्तो रजस्सिरो।
Isīpi accuto tattha, paṅkadanto rajassiro;
धारेन्तो ब्राह्मणवण्णं, आसदञ्च मसं जटं॥
Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ.
२००५.
2005.
‘‘चम्मवासी छमा सेति, जातवेदं नमस्सति।
‘‘Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati;
तं त्वं गन्त्वान पुच्छस्सु, सो ते मग्गं पवक्खति’’॥
Taṃ tvaṃ gantvāna pucchassu, so te maggaṃ pavakkhati’’.
२००६.
2006.
इदं सुत्वा ब्रह्मबन्धु, चेतं कत्वा पदक्खिणं।
Idaṃ sutvā brahmabandhu, cetaṃ katvā padakkhiṇaṃ;
उदग्गचित्तो पक्कामि, येनासि अच्चुतो इसि॥
Udaggacitto pakkāmi, yenāsi accuto isi.
चूळवनवण्णना।
Cūḷavanavaṇṇanā.
महावनवण्णना
Mahāvanavaṇṇanā
२००७.
2007.
गच्छन्तो सो भारद्वाजो, अद्दस्स अच्चुतं इसिं।
Gacchanto so bhāradvājo, addassa accutaṃ isiṃ;
दिस्वान तं भारद्वाजो, सम्मोदि इसिना सह॥
Disvāna taṃ bhāradvājo, sammodi isinā saha.
२००८.
2008.
‘‘कच्चि नु भोतो कुसलं, कच्चि भोतो अनामयं।
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
कच्चि उञ्छेन यापेसि, कच्चि मूलफला बहू॥
Kacci uñchena yāpesi, kacci mūlaphalā bahū.
२००९.
2009.
‘‘कच्चि डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
वने वाळमिगाकिण्णे, कच्चि हिंसा न विज्जति’’॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
२०१०.
2010.
‘‘कुसलञ्चेव मे ब्रह्मे, अथो ब्रह्मे अनामयं।
‘‘Kusalañceva me brahme, atho brahme anāmayaṃ;
अथो उञ्छेन यापेमि, अथो मूलफला बहू॥
Atho uñchena yāpemi, atho mūlaphalā bahū.
२०११.
2011.
‘‘अथो डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
वने वाळमिगाकिण्णे, हिंसा मय्हं न विज्जति॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ na vijjati.
२०१२.
2012.
‘‘बहूनि वस्सपूगानि, अस्समे वसतो मम।
‘‘Bahūni vassapūgāni, assame vasato mama;
नाभिजानामि उप्पन्नं, आबाधं अमनोरमं॥
Nābhijānāmi uppannaṃ, ābādhaṃ amanoramaṃ.
२०१३.
2013.
‘‘स्वागतं ते महाब्रह्मे, अथो ते अदुरागतं।
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;
अन्तो पविस भद्दन्ते, पादे पक्खालयस्सु ते॥
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
२०१४.
2014.
‘‘तिन्दुकानि पियालानि, मधुके कासुमारियो।
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
फलानि खुद्दकप्पानि, भुञ्ज ब्रह्मे वरं वरं॥
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
२०१५.
2015.
‘‘इदम्पि पानीयं सीतं, आभतं गिरिगब्भरा।
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
ततो पिव महाब्रह्मे, सचे त्वं अभिकङ्खसि’’॥
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi’’.
२०१६.
2016.
‘‘पटिग्गहितं यं दिन्नं, सब्बस्स अग्घियं कतं।
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
सञ्जयस्स सकं पुत्तं, सिवीहि विप्पवासितं।
Sañjayassa sakaṃ puttaṃ, sivīhi vippavāsitaṃ;
तमहं दस्सनमागतो, यदि जानासि संस मे’’॥
Tamahaṃ dassanamāgato, yadi jānāsi saṃsa me’’.
२०१७.
2017.
‘‘न भवं एति पुञ्ञत्थं, सिविराजस्स दस्सनं।
‘‘Na bhavaṃ eti puññatthaṃ, sivirājassa dassanaṃ;
मञ्ञे भवं पत्थयति, रञ्ञो भरियं पतिब्बतं।
Maññe bhavaṃ patthayati, rañño bhariyaṃ patibbataṃ;
मञ्ञे कण्हाजिनं दासिं, जालिं दासञ्च इच्छसि॥
Maññe kaṇhājinaṃ dāsiṃ, jāliṃ dāsañca icchasi.
२०१८.
2018.
‘‘अथ वा तयो मातापुत्ते, अरञ्ञा नेतुमागतो।
‘‘Atha vā tayo mātāputte, araññā netumāgato;
न तस्स भोगा विज्जन्ति, धनं धञ्ञञ्च ब्राह्मण’’॥
Na tassa bhogā vijjanti, dhanaṃ dhaññañca brāhmaṇa’’.
२०१९.
2019.
साधु दस्सनमरियानं, सन्निवासो सदा सुखो॥
Sādhu dassanamariyānaṃ, sannivāso sadā sukho.
२०२०.
2020.
‘‘अदिट्ठपुब्बो सिविराजा, सिवीहि विप्पवासितो।
‘‘Adiṭṭhapubbo sivirājā, sivīhi vippavāsito;
तमहं दस्सनमागतो, यदि जानासि संस मे’’॥
Tamahaṃ dassanamāgato, yadi jānāsi saṃsa me’’.
२०२१.
2021.
‘‘एस सेलो महाब्रह्मे, पब्बतो गन्धमादनो।
‘‘Esa selo mahābrahme, pabbato gandhamādano;
यत्थ वेस्सन्तरो राजा, सह पुत्तेहि सम्मति॥
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
२०२२.
2022.
‘‘धारेन्तो ब्राह्मणवण्णं, आसदञ्च मसं जटं।
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
चम्मवासी छमा सेति, जातवेदं नमस्सति॥
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
२०२३.
2023.
‘‘एते नीला पदिस्सन्ति, नानाफलधरा दुमा।
‘‘Ete nīlā padissanti, nānāphaladharā dumā;
उग्गता अब्भकूटाव नीला अञ्जनपब्बता॥
Uggatā abbhakūṭāva nīlā añjanapabbatā.
२०२४.
2024.
‘‘धवस्सकण्णा खदिरा, साला फन्दनमालुवा।
‘‘Dhavassakaṇṇā khadirā, sālā phandanamāluvā;
सम्पवेधन्ति वातेन, सकिं पीताव माणवा॥
Sampavedhanti vātena, sakiṃ pītāva māṇavā.
२०२५.
2025.
‘‘उपरि दुमपरियायेसु, सङ्गीतियोव सुय्यरे।
‘‘Upari dumapariyāyesu, saṅgītiyova suyyare;
नज्जुहा कोकिलसङ्घा, सम्पतन्ति दुमा दुमं॥
Najjuhā kokilasaṅghā, sampatanti dumā dumaṃ.
२०२६.
2026.
‘‘अव्हयन्तेव गच्छन्तं, साखापत्तसमीरिता।
‘‘Avhayanteva gacchantaṃ, sākhāpattasamīritā;
रमयन्तेव आगन्तं, मोदयन्ति निवासिनं।
Ramayanteva āgantaṃ, modayanti nivāsinaṃ;
यत्थ वेस्सन्तरो राजा, सह पुत्तेहि सम्मति॥
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
२०२७.
2027.
‘‘धारेन्तो ब्राह्मणवण्णं, आसदञ्च मसं जटं।
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
चम्मवासी छमा सेति, जातवेदं नमस्सति॥
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
२०२८.
2028.
‘‘करेरिमाला वितता, भूमिभागे मनोरमे।
‘‘Karerimālā vitatā, bhūmibhāge manorame;
सद्दलाहरिता भूमि, न तत्थुद्धंसते रजो॥
Saddalāharitā bhūmi, na tatthuddhaṃsate rajo.
२०२९.
2029.
‘‘मयूरगीवसङ्कासा, तूलफस्ससमूपमा।
‘‘Mayūragīvasaṅkāsā, tūlaphassasamūpamā;
तिणानि नातिवत्तन्ति, समन्ता चतुरङ्गुला॥
Tiṇāni nātivattanti, samantā caturaṅgulā.
२०३०.
2030.
‘‘अम्बा जम्बू कपित्था च, नीचे पक्का चुदुम्बरा।
‘‘Ambā jambū kapitthā ca, nīce pakkā cudumbarā;
परिभोगेहि रुक्खेहि, वनं तं रतिवड्ढनं॥
Paribhogehi rukkhehi, vanaṃ taṃ rativaḍḍhanaṃ.
२०३१.
2031.
‘‘वेळुरियवण्णसन्निभं , मच्छगुम्बनिसेवितं।
‘‘Veḷuriyavaṇṇasannibhaṃ , macchagumbanisevitaṃ;
सुचिं सुगन्धं सलिलं, आपो तत्थपि सन्दति॥
Suciṃ sugandhaṃ salilaṃ, āpo tatthapi sandati.
२०३२.
2032.
‘‘तस्साविदूरे पोक्खरणी, भूमिभागे मनोरमे।
‘‘Tassāvidūre pokkharaṇī, bhūmibhāge manorame;
पदुमुप्पलसञ्छन्ना, देवानमिव नन्दने॥
Padumuppalasañchannā, devānamiva nandane.
२०३३.
2033.
‘‘तीणि उप्पलजातानि, तस्मिं सरसि ब्राह्मण।
‘‘Tīṇi uppalajātāni, tasmiṃ sarasi brāhmaṇa;
विचित्तं नीलानेकानि, सेता लोहितकानि च॥
Vicittaṃ nīlānekāni, setā lohitakāni ca.
२०३४.
2034.
‘‘खोमाव तत्थ पदुमा, सेतसोगन्धिकेहि च।
‘‘Khomāva tattha padumā, setasogandhikehi ca;
कलम्बकेहि सञ्छन्नो, मुचलिन्दो नाम सो सरो॥
Kalambakehi sañchanno, mucalindo nāma so saro.
२०३५.
2035.
‘‘अथेत्थ पदुमा फुल्ला, अपरियन्ताव दिस्सरे।
‘‘Athettha padumā phullā, apariyantāva dissare;
गिम्हा हेमन्तिका फुल्ला, जण्णुतग्घा उपत्थरा॥
Gimhā hemantikā phullā, jaṇṇutagghā upattharā.
२०३६.
2036.
‘‘सुरभी सम्पवायन्ति, विचित्तपुप्फसन्थता।
‘‘Surabhī sampavāyanti, vicittapupphasanthatā;
भमरा पुप्फगन्धेन, समन्ता मभिनादिता॥
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
२०३७.
2037.
‘‘अथेत्थ उदकन्तस्मिं, रुक्खा तिट्ठन्ति ब्राह्मण।
‘‘Athettha udakantasmiṃ, rukkhā tiṭṭhanti brāhmaṇa;
कदम्बा पाटली फुल्ला, कोविळारा च पुप्फिता॥
Kadambā pāṭalī phullā, koviḷārā ca pupphitā.
२०३८.
2038.
‘‘अङ्कोला कच्छिकारा च, पारिजञ्ञा च पुप्फिता।
‘‘Aṅkolā kacchikārā ca, pārijaññā ca pupphitā;
२०३९.
2039.
निग्गुण्डी सिरीनिग्गुण्डी 121, असना चेत्थ पुप्फिता॥
Nigguṇḍī sirīnigguṇḍī 122, asanā cettha pupphitā.
२०४०.
2040.
केतका कणिकारा च, कनवेरा च पुप्फिता॥
Ketakā kaṇikārā ca, kanaverā ca pupphitā.
२०४१.
2041.
‘‘अज्जुना अज्जुकण्णा च, महानामा च पुप्फिता।
‘‘Ajjunā ajjukaṇṇā ca, mahānāmā ca pupphitā;
सुपुप्फितग्गा तिट्ठन्ति, पज्जलन्तेव किंसुका॥
Supupphitaggā tiṭṭhanti, pajjalanteva kiṃsukā.
२०४२.
2042.
‘‘सेतपण्णी सत्तपण्णा, कदलियो कुसुम्भरा।
‘‘Setapaṇṇī sattapaṇṇā, kadaliyo kusumbharā;
धनुतक्कारी पुप्फेहि, सीसपावरणानि च॥
Dhanutakkārī pupphehi, sīsapāvaraṇāni ca.
२०४३.
2043.
‘‘अच्छिवा सल्लवा 125 रुक्खा, सल्लकियो च पुप्फिता।
‘‘Acchivā sallavā 126 rukkhā, sallakiyo ca pupphitā;
सेतगेरु च तगरा, मंसिकुट्ठा कुलावरा॥
Setageru ca tagarā, maṃsikuṭṭhā kulāvarā.
२०४४.
2044.
‘‘दहरा रुक्खा च वुद्धा च, अकुटिला चेत्थ पुप्फिता।
‘‘Daharā rukkhā ca vuddhā ca, akuṭilā cettha pupphitā;
अस्समं उभतो ठन्ति, अग्यागारं समन्ततो॥
Assamaṃ ubhato ṭhanti, agyāgāraṃ samantato.
२०४५.
2045.
‘‘अथेत्थ उदकन्तस्मिं, बहुजातो फणिज्जको।
‘‘Athettha udakantasmiṃ, bahujāto phaṇijjako;
मुग्गतियो करतियो, सेवालसीसका बहू॥
Muggatiyo karatiyo, sevālasīsakā bahū.
२०४६.
2046.
‘‘उद्दापवत्तं 127 उल्लुळितं, मक्खिका हिङ्गुजालिका।
‘‘Uddāpavattaṃ 128 ulluḷitaṃ, makkhikā hiṅgujālikā;
२०४७.
2047.
‘‘एलम्फुरकसञ्छन्ना 131, रुक्खा तिट्ठन्ति ब्राह्मण।
‘‘Elamphurakasañchannā 132, rukkhā tiṭṭhanti brāhmaṇa;
सत्ताहं धारियमानानं, गन्धो तेसं न छिज्जति॥
Sattāhaṃ dhāriyamānānaṃ, gandho tesaṃ na chijjati.
२०४८.
2048.
‘‘उभतो सरं मुचलिन्दं, पुप्फा तिट्ठन्ति सोभना।
‘‘Ubhato saraṃ mucalindaṃ, pupphā tiṭṭhanti sobhanā;
इन्दीवरेहि सञ्छन्नं, वनं तं उपसोभति॥
Indīvarehi sañchannaṃ, vanaṃ taṃ upasobhati.
२०४९.
2049.
‘‘अड्ढमासं धारियमानानं, गन्धो तेसं न छिज्जति।
‘‘Aḍḍhamāsaṃ dhāriyamānānaṃ, gandho tesaṃ na chijjati;
नीलपुप्फी सेतवारी, पुप्फिता गिरिकण्णिका।
Nīlapupphī setavārī, pupphitā girikaṇṇikā;
२०५०.
2050.
‘‘सम्मद्दतेव गन्धेन, पुप्फसाखाहि तं वनं।
‘‘Sammaddateva gandhena, pupphasākhāhi taṃ vanaṃ;
भमरा पुप्फगन्धेन, समन्ता मभिनादिता॥
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
२०५१.
2051.
‘‘तीणि कक्कारुजातानि, तस्मिं सरसि ब्राह्मण।
‘‘Tīṇi kakkārujātāni, tasmiṃ sarasi brāhmaṇa;
कुम्भमत्तानि चेकानि, मुरजमत्तानि ता उभो॥
Kumbhamattāni cekāni, murajamattāni tā ubho.
२०५२.
2052.
असी तालाव तिट्ठन्ति, छेज्जा इन्दीवरा बहू॥
Asī tālāva tiṭṭhanti, chejjā indīvarā bahū.
२०५३.
2053.
असोका मुदयन्ती च, वल्लिभो खुद्दपुप्फियो॥
Asokā mudayantī ca, vallibho khuddapupphiyo.
२०५४.
2054.
रुक्खमारुय्ह तिट्ठन्ति, फुल्ला किंसुकवल्लियो॥
Rukkhamāruyha tiṭṭhanti, phullā kiṃsukavalliyo.
२०५५.
2055.
‘‘कटेरुहा च वासन्ती, यूथिका मधुगन्धिया।
‘‘Kaṭeruhā ca vāsantī, yūthikā madhugandhiyā;
निलिया सुमना भण्डी, सोभति पदुमुत्तरो॥
Niliyā sumanā bhaṇḍī, sobhati padumuttaro.
२०५६.
2056.
‘‘पाटली समुद्दकप्पासी, कणिकारा च पुप्फिता।
‘‘Pāṭalī samuddakappāsī, kaṇikārā ca pupphitā;
हेमजालाव दिस्सन्ति, रुचिरग्गि सिखूपमा॥
Hemajālāva dissanti, ruciraggi sikhūpamā.
२०५७.
2057.
‘‘यानि तानि च पुप्फानि, थलजानुदकानि च।
‘‘Yāni tāni ca pupphāni, thalajānudakāni ca;
सब्बानि तत्थ दिस्सन्ति, एवं रम्मो महोदधि॥
Sabbāni tattha dissanti, evaṃ rammo mahodadhi.
२०५८.
2058.
‘‘अथस्सा पोक्खरणिया, बहुका वारिगोचरा।
‘‘Athassā pokkharaṇiyā, bahukā vārigocarā;
२०५९.
2059.
‘‘मधु च मधुलट्ठि च, तालिसा च पियङ्गुका।
‘‘Madhu ca madhulaṭṭhi ca, tālisā ca piyaṅgukā;
२०६०.
2060.
पद्मका नरदा कुट्ठा, झामका च हरेणुका॥
Padmakā naradā kuṭṭhā, jhāmakā ca hareṇukā.
२०६१.
2061.
‘‘हलिद्दका गन्धसिला, हिरिवेरा च गुग्गुला।
‘‘Haliddakā gandhasilā, hiriverā ca guggulā;
विभेदिका चोरका कुट्ठा, कप्पुरा च कलिङ्गुका॥
Vibhedikā corakā kuṭṭhā, kappurā ca kaliṅgukā.
२०६२.
2062.
‘‘अथेत्थ सीहब्यग्घा च, पुरिसालू च हत्थियो।
‘‘Athettha sīhabyagghā ca, purisālū ca hatthiyo;
एणेय्या पसदा चेव, रोहिच्चा सरभा मिगा॥
Eṇeyyā pasadā ceva, rohiccā sarabhā migā.
२०६३.
2063.
‘‘कोट्ठसुणा सुणोपि च, तुलिया नळसन्निभा।
‘‘Koṭṭhasuṇā suṇopi ca, tuliyā naḷasannibhā;
चामरी चलनी लङ्घी, झापिता मक्कटा पिचु॥
Cāmarī calanī laṅghī, jhāpitā makkaṭā picu.
२०६४.
2064.
‘‘कक्कटा कटमाया च, इक्का गोणसिरा बहू।
‘‘Kakkaṭā kaṭamāyā ca, ikkā goṇasirā bahū;
खग्गा वराहा नकुला, काळकेत्थ बहूतसो॥
Khaggā varāhā nakulā, kāḷakettha bahūtaso.
२०६५.
2065.
‘‘महिंसा सोणसिङ्गाला, पम्पका च समन्ततो।
‘‘Mahiṃsā soṇasiṅgālā, pampakā ca samantato;
आकुच्छा पचलाका च, चित्रका चापि दीपियो॥
Ākucchā pacalākā ca, citrakā cāpi dīpiyo.
२०६६.
2066.
‘‘पेलका च विघासादा, सीहा गोगणिसादका।
‘‘Pelakā ca vighāsādā, sīhā gogaṇisādakā;
अट्ठपादा च मोरा च, भस्सरा च कुकुत्थका॥
Aṭṭhapādā ca morā ca, bhassarā ca kukutthakā.
२०६७.
2067.
‘‘चङ्कोरा कुक्कुटा नागा, अञ्ञमञ्ञं पकूजिनो।
‘‘Caṅkorā kukkuṭā nāgā, aññamaññaṃ pakūjino;
२०६८.
2068.
कपिञ्जरा तित्तिरायो, कुला च पटिकुत्थका॥
Kapiñjarā tittirāyo, kulā ca paṭikutthakā.
२०६९.
2069.
‘‘मन्दालका चेलकेटु, भण्डुतित्तिरनामका।
‘‘Mandālakā celakeṭu, bhaṇḍutittiranāmakā;
२०७०.
2070.
‘‘करविया च सग्गा च, उहुङ्कारा च कुक्कुहा।
‘‘Karaviyā ca saggā ca, uhuṅkārā ca kukkuhā;
नानादिजगणाकिण्णं, नानासरनिकूजितं॥
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, nānāsaranikūjitaṃ.
२०७१.
2071.
मोदन्ति सह भरियाहि, अञ्ञमञ्ञं पकूजिनो॥
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
२०७२.
2072.
‘‘अथेत्थ सकुणा सन्ति, दिजा मञ्जुस्सरा सिता।
‘‘Athettha sakuṇā santi, dijā mañjussarā sitā;
सेतच्छिकुटा भद्रक्खा, अण्डजा चित्रपेखुणा॥
Setacchikuṭā bhadrakkhā, aṇḍajā citrapekhuṇā.
२०७३.
2073.
‘‘अथेत्थ सकुणा सन्ति, दिजा मञ्जुस्सरा सिता।
‘‘Athettha sakuṇā santi, dijā mañjussarā sitā;
सिखण्डी नीलगीवाहि, अञ्ञमञ्ञं पकूजिनो॥
Sikhaṇḍī nīlagīvāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
२०७४.
2074.
‘‘कुकुत्थका कुळीरका, कोट्ठा पोक्खरसातका।
‘‘Kukutthakā kuḷīrakā, koṭṭhā pokkharasātakā;
कालामेय्या बलियक्खा, कदम्बा सुवसाळिका॥
Kālāmeyyā baliyakkhā, kadambā suvasāḷikā.
२०७५.
2075.
‘‘हलिद्दा लोहिता सेता, अथेत्थ नलका बहू।
‘‘Haliddā lohitā setā, athettha nalakā bahū;
वारणा भिङ्गराजा च, कदम्बा सुवकोकिला॥
Vāraṇā bhiṅgarājā ca, kadambā suvakokilā.
२०७६.
2076.
‘‘उक्कुसा कुररा हंसा, आटा परिवदेन्तिका।
‘‘Ukkusā kurarā haṃsā, āṭā parivadentikā;
पाकहंसा अतिबला, नज्जुहा जीवजीवका॥
Pākahaṃsā atibalā, najjuhā jīvajīvakā.
२०७७.
2077.
‘‘पारेवता रविहंसा, चक्कवाका नदीचरा।
‘‘Pārevatā ravihaṃsā, cakkavākā nadīcarā;
वारणाभिरुदा रम्मा, उभो कालूपकूजिनो॥
Vāraṇābhirudā rammā, ubho kālūpakūjino.
२०७८.
2078.
‘‘अथेत्थ सकुणा सन्ति, नानावण्णा बहू दिजा।
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
मोदन्ति सह भरियाहि, अञ्ञमञ्ञं पकूजिनो॥
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
२०७९.
2079.
‘‘अथेत्थ सकुणा सन्ति, नानावण्णा बहू दिजा।
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
सब्बे मञ्जू निकूजन्ति, मुचलिन्दमुभतोसरं॥
Sabbe mañjū nikūjanti, mucalindamubhatosaraṃ.
२०८०.
2080.
मोदन्ति सह भरियाहि, अञ्ञमञ्ञं पकूजिनो॥
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
२०८१.
2081.
‘‘अथेत्थ सकुणा सन्ति, करविया नाम ते दिजा।
‘‘Athettha sakuṇā santi, karaviyā nāma te dijā;
सब्बे मञ्जू निकूजन्ति, मुचलिन्दमुभतोसरं॥
Sabbe mañjū nikūjanti, mucalindamubhatosaraṃ.
२०८२.
2082.
‘‘एणेय्यपसदाकिण्णं, नागसंसेवितं वनं।
‘‘Eṇeyyapasadākiṇṇaṃ, nāgasaṃsevitaṃ vanaṃ;
नानालताहि सञ्छन्नं, कदलीमिगसेवितं॥
Nānālatāhi sañchannaṃ, kadalīmigasevitaṃ.
२०८३.
2083.
सालि अकट्ठपाको च, उच्छु तत्थ अनप्पको॥
Sāli akaṭṭhapāko ca, ucchu tattha anappako.
२०८४.
2084.
‘‘अयं एकपदी एति, उजुं गच्छति अस्समं।
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
यत्थ वेस्सन्तरो राजा, सह पुत्तेहि सम्मति॥
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
२०८५.
2085.
‘‘धारेन्तो ब्राह्मणवण्णं, आसदञ्च मसं जटं।
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
चम्मवासी छमा सेति, जातवेदं नमस्सति’’॥
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati’’.
२०८६.
2086.
इदं सुत्वा ब्रह्मबन्धु, इसिं कत्वा पदक्खिणं।
Idaṃ sutvā brahmabandhu, isiṃ katvā padakkhiṇaṃ;
उदग्गचित्तो पक्कामि, यत्थ वेस्सन्तरो अहु’’॥
Udaggacitto pakkāmi, yattha vessantaro ahu’’.
महावनवण्णना।
Mahāvanavaṇṇanā.
दारकपब्बं
Dārakapabbaṃ
२०८७.
2087.
‘‘उट्ठेहि जालि पतिट्ठ, पोराणं विय दिस्सति।
‘‘Uṭṭhehi jāli patiṭṭha, porāṇaṃ viya dissati;
ब्राह्मणं विय पस्सामि, नन्दियो माभिकीररे’’॥
Brāhmaṇaṃ viya passāmi, nandiyo mābhikīrare’’.
२०८८.
2088.
‘‘अहम्पि तात पस्सामि, यो सो ब्रह्माव दिस्सति।
‘‘Ahampi tāta passāmi, yo so brahmāva dissati;
२०८९.
2089.
‘‘कच्चि नु भोतो कुसलं, कच्चि भोतो अनामयं।
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
कच्चि उञ्छेन यापेथ, कच्चि मूलफला बहू॥
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
२०९०.
2090.
‘‘कच्चि डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
वने वाळमिगाकिण्णे, कच्चि हिंसा न विज्जति’’॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
२०९१.
2091.
‘‘कुसलञ्चेव नो ब्रह्मे, अथो ब्रह्मे अनामयं।
‘‘Kusalañceva no brahme, atho brahme anāmayaṃ;
अथो उञ्छेन यापेम, अथो मूलफला बहू॥
Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.
२०९२.
2092.
‘‘अथो डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
२०९३.
2093.
इदम्पि पठमं पस्साम, ब्राह्मणं देववण्णिनं।
Idampi paṭhamaṃ passāma, brāhmaṇaṃ devavaṇṇinaṃ;
आदाय वेळुवं दण्डं, अग्गिहुत्तं कमण्डलुं॥
Ādāya veḷuvaṃ daṇḍaṃ, aggihuttaṃ kamaṇḍaluṃ.
२०९४.
2094.
‘‘स्वागतं ते महाब्रह्मे, अथो ते अदुरागतं।
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;
अन्तो पविस भद्दन्ते, पादे पक्खालयस्सु ते॥
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
२०९५.
2095.
‘‘तिन्दुकानि पियालानि, मधुके कासुमारियो।
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
फलानि खुद्दकप्पानि, भुञ्ज ब्रह्मे वरं वरं॥
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
२०९६.
2096.
‘‘इदम्पि पानीयं सीतं, आभतं गिरिगब्भरा।
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
ततो पिव महाब्रह्मे, सचे त्वं अभिकङ्खसि॥
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
२०९७.
2097.
‘‘अथ त्वं केन वण्णेन, केन वा पन हेतुना।
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
अनुप्पत्तो ब्रहारञ्ञं, तं मे अक्खाहि पुच्छितो’’॥
Anuppatto brahāraññaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
२०९८.
2098.
‘‘यथा वारिवहो पूरो, सब्बकालं न खीयति।
‘‘Yathā vārivaho pūro, sabbakālaṃ na khīyati;
एवं तं याचितागच्छिं, पुत्ते मे देहि याचितो’’॥
Evaṃ taṃ yācitāgacchiṃ, putte me dehi yācito’’.
२०९९.
2099.
‘‘ददामि न विकम्पामि, इस्सरो नय ब्राह्मण।
‘‘Dadāmi na vikampāmi, issaro naya brāhmaṇa;
पातो गता राजपुत्ती, सायं उञ्छातो एहिति॥
Pāto gatā rājaputtī, sāyaṃ uñchāto ehiti.
२१००.
2100.
‘‘एकरत्तिं वसित्वान, पातो गच्छसि ब्राह्मण।
‘‘Ekarattiṃ vasitvāna, pāto gacchasi brāhmaṇa;
तस्सा न्हाते उपघाते, अथ ने मालधारिने॥
Tassā nhāte upaghāte, atha ne māladhārine.
२१०१.
2101.
‘‘एकरत्तिं वसित्वान, पातो गच्छसि ब्राह्मण।
‘‘Ekarattiṃ vasitvāna, pāto gacchasi brāhmaṇa;
नानापुप्फेहि सञ्छन्ने, नानागन्धेहि भूसिते।
Nānāpupphehi sañchanne, nānāgandhehi bhūsite;
नानामूलफलाकिण्णे, गच्छ स्वादाय ब्राह्मण’’॥
Nānāmūlaphalākiṇṇe, gaccha svādāya brāhmaṇa’’.
२१०२.
2102.
‘‘न वासमभिरोचामि, गमनं मय्ह रुच्चति।
‘‘Na vāsamabhirocāmi, gamanaṃ mayha ruccati;
अन्तरायोपि मे अस्स, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Antarāyopi me assa, gacchaññeva rathesabha.
२१०३.
2103.
‘‘न हेता याचयोगी नं, अन्तरायस्स कारिया।
‘‘Na hetā yācayogī naṃ, antarāyassa kāriyā;
इत्थियो मन्तं 167 जानन्ति, सब्बं गण्हन्ति वामतो॥
Itthiyo mantaṃ 168 jānanti, sabbaṃ gaṇhanti vāmato.
२१०४.
2104.
‘‘सद्धाय दानं ददतो, मासं अदक्खि मातरं।
‘‘Saddhāya dānaṃ dadato, māsaṃ adakkhi mātaraṃ;
अन्तरायम्पि सा कयिरा, गच्छञ्ञेव रथेसभ॥
Antarāyampi sā kayirā, gacchaññeva rathesabha.
२१०५.
2105.
‘‘आमन्तयस्सु ते पुत्ते, मा ते मातरमद्दसुं।
‘‘Āmantayassu te putte, mā te mātaramaddasuṃ;
सद्धाय दानं ददतो, एवं पुञ्ञं पवड्ढति॥
Saddhāya dānaṃ dadato, evaṃ puññaṃ pavaḍḍhati.
२१०६.
2106.
‘‘आमन्तयस्सु ते पुत्ते, मा ते मातरमद्दसुं।
‘‘Āmantayassu te putte, mā te mātaramaddasuṃ;
मादिसस्स धनं दत्वा, राज सग्गं गमिस्ससि’’॥
Mādisassa dhanaṃ datvā, rāja saggaṃ gamissasi’’.
२१०७.
2107.
‘‘सचे त्वं निच्छसे दट्ठुं, मम भरियं पतिब्बतं।
‘‘Sace tvaṃ nicchase daṭṭhuṃ, mama bhariyaṃ patibbataṃ;
अय्यकस्सपि दस्सेहि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Ayyakassapi dassehi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२१०८.
2108.
‘‘इमे कुमारे दिस्वान, मञ्जुके पियभाणिने।
‘‘Ime kumāre disvāna, mañjuke piyabhāṇine;
पतीतो सुमनो वित्तो, बहुं दस्सति ते धनं’’॥
Patīto sumano vitto, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.
२१०९.
2109.
‘‘अच्छेदनस्स भायामि, राजपुत्त सुणोहि मे।
‘‘Acchedanassa bhāyāmi, rājaputta suṇohi me;
राजदण्डाय मं दज्जा, विक्किणेय्य हनेय्य वा।
Rājadaṇḍāya maṃ dajjā, vikkiṇeyya haneyya vā;
जिनो धनञ्च दासे च, गारय्हस्स ब्रह्मबन्धुया’’॥
Jino dhanañca dāse ca, gārayhassa brahmabandhuyā’’.
२११०.
2110.
‘‘इमे कुमारे दिस्वान, मञ्जुके पियभाणिने।
‘‘Ime kumāre disvāna, mañjuke piyabhāṇine;
धम्मे ठितो महाराजा, सिवीनं रट्ठवड्ढनो।
Dhamme ṭhito mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
लद्धा पीतिसोमनस्सं, बहुं दस्सति ते धनं’’॥
Laddhā pītisomanassaṃ, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.
२१११.
2111.
‘‘नाहं तम्पि करिस्सामि, यं मं त्वं अनुसाससि।
‘‘Nāhaṃ tampi karissāmi, yaṃ maṃ tvaṃ anusāsasi;
दारकेव अहं नेस्सं, ब्राह्मण्या परिचारके’’॥
Dārakeva ahaṃ nessaṃ, brāhmaṇyā paricārake’’.
२११२.
2112.
‘‘ततो कुमारा ब्यथिता 169, सुत्वा लुद्दस्स भासितं।
‘‘Tato kumārā byathitā 170, sutvā luddassa bhāsitaṃ;
तेन तेन पधाविंसु, जाली कण्हाजिना चुभो’’॥
Tena tena padhāviṃsu, jālī kaṇhājinā cubho’’.
२११३.
2113.
‘‘एहि तात पियपुत्त, पूरेथ मम पारमिं।
‘‘Ehi tāta piyaputta, pūretha mama pāramiṃ;
हदयं मेभिसिञ्चेथ, करोथ वचनं मम॥
Hadayaṃ mebhisiñcetha, karotha vacanaṃ mama.
२११४.
2114.
‘‘याना नावा च मे होथ, अचला भवसागरे।
‘‘Yānā nāvā ca me hotha, acalā bhavasāgare;
जातिपारं तरिस्सामि, सन्तारेस्सं सदेवकं’’॥
Jātipāraṃ tarissāmi, santāressaṃ sadevakaṃ’’.
२११५.
2115.
हदयं मेभिसिञ्चेथ, करोथ वचनं मम॥
Hadayaṃ mebhisiñcetha, karotha vacanaṃ mama.
२११६.
2116.
‘‘याना नावा च मे होथ, अचला भवसागरे।
‘‘Yānā nāvā ca me hotha, acalā bhavasāgare;
जातिपारं तरिस्सामि, उद्धरिस्सं सदेवकं’’॥
Jātipāraṃ tarissāmi, uddharissaṃ sadevakaṃ’’.
२११७.
2117.
‘‘ततो कुमारे आदाय, जालिं कण्हाजिनं चुभो।
‘‘Tato kumāre ādāya, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho;
ब्राह्मणस्स अदा दानं, सिवीनं रट्ठवड्ढनो॥
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.
२११८.
2118.
‘‘ततो कुमारे आदाय, जालिं कण्हाजिनं चुभो।
‘‘Tato kumāre ādāya, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho;
ब्राह्मणस्स अदा वित्तो, पुत्तके दानमुत्तमं॥
Brāhmaṇassa adā vitto, puttake dānamuttamaṃ.
२११९.
2119.
‘‘तदासि यं भिंसनकं, तदासि लोमहंसनं।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
यं कुमारे पदिन्नम्हि, मेदनी सम्पकम्पथ॥
Yaṃ kumāre padinnamhi, medanī sampakampatha.
२१२०.
2120.
‘‘तदासि यं भिंसनकं, तदासि लोमहंसनं।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
यं पञ्जलिकतो राजा, कुमारे सुखवच्छिते।
Yaṃ pañjalikato rājā, kumāre sukhavacchite;
ब्राह्मणस्स अदा दानं, सिवीनं रट्ठवड्ढनो’’॥
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
२१२१.
2121.
‘‘ततो सो ब्राह्मणो लुद्दो, लतं दन्तेहि छिन्दिय।
‘‘Tato so brāhmaṇo luddo, lataṃ dantehi chindiya;
२१२२.
2122.
‘‘ततो सो रज्जुमादाय, दण्डञ्चादाय ब्राह्मणो।
‘‘Tato so rajjumādāya, daṇḍañcādāya brāhmaṇo;
आकोटयन्तो ते नेति, सिविराजस्स पेक्खतो’’॥
Ākoṭayanto te neti, sivirājassa pekkhato’’.
२१२३.
2123.
‘‘ततो कुमारा पक्कामुं, ब्राह्मणस्स पमुञ्चिय।
‘‘Tato kumārā pakkāmuṃ, brāhmaṇassa pamuñciya;
अस्सुपुण्णेहि नेत्तेहि, पितरं सो उदिक्खति॥
Assupuṇṇehi nettehi, pitaraṃ so udikkhati.
२१२४.
2124.
‘‘वेधमस्सत्थपत्तंव, पितु पादानि वन्दति।
‘‘Vedhamassatthapattaṃva, pitu pādāni vandati;
पितु पादानि वन्दित्वा, इदं वचनमब्रवि॥
Pitu pādāni vanditvā, idaṃ vacanamabravi.
२१२५.
2125.
‘‘अम्मा च तात निक्खन्ता, त्वञ्च नो तात दस्ससि।
‘‘Ammā ca tāta nikkhantā, tvañca no tāta dassasi;
याव अम्मम्पि पस्सेमु, अथ नो तात दस्ससि॥
Yāva ammampi passemu, atha no tāta dassasi.
२१२६.
2126.
‘‘अम्मा च तात निक्खन्ता, त्वञ्च नो तात दस्ससि।
‘‘Ammā ca tāta nikkhantā, tvañca no tāta dassasi;
मा नो त्वं तात अददा, याव अम्मापि एतु नो।
Mā no tvaṃ tāta adadā, yāva ammāpi etu no;
तदायं ब्राह्मणो कामं, विक्किणातु हनातु वा॥
Tadāyaṃ brāhmaṇo kāmaṃ, vikkiṇātu hanātu vā.
२१२७.
2127.
दीघुत्तरोट्ठो चपलो, कळारो भग्गनासको॥
Dīghuttaroṭṭho capalo, kaḷāro bhagganāsako.
२१२८.
2128.
‘‘कुम्भोदरो भग्गपिट्ठि, अथो विसमचक्खुको।
‘‘Kumbhodaro bhaggapiṭṭhi, atho visamacakkhuko;
लोहमस्सु हरितकेसो, वलीनं तिलकाहतो॥
Lohamassu haritakeso, valīnaṃ tilakāhato.
२१२९.
2129.
‘‘पिङ्गलो च विनतो च, विकटो च ब्रहा खरो।
‘‘Piṅgalo ca vinato ca, vikaṭo ca brahā kharo;
अजिनानि च सन्नद्धो, अमनुस्सो भयानको॥
Ajināni ca sannaddho, amanusso bhayānako.
२१३०.
2130.
‘‘मनुस्सो उदाहु यक्खो, मंसलोहितभोजनो।
‘‘Manusso udāhu yakkho, maṃsalohitabhojano;
गामा अरञ्ञमागम्म, धनं तं तात याचति॥
Gāmā araññamāgamma, dhanaṃ taṃ tāta yācati.
२१३१.
2131.
‘‘नीयमाने पिसाचेन, किं नु तात उदिक्खसि।
‘‘Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasi;
अस्मा नून ते हदयं, आयसं दळ्हबन्धनं॥
Asmā nūna te hadayaṃ, āyasaṃ daḷhabandhanaṃ.
२१३२.
2132.
‘‘यो नो बद्धे न जानासि, ब्राह्मणेन धनेसिना।
‘‘Yo no baddhe na jānāsi, brāhmaṇena dhanesinā;
अच्चायिकेन लुद्देन, यो नो गावोव सुम्भति॥
Accāyikena luddena, yo no gāvova sumbhati.
२१३३.
2133.
‘‘इधेव अच्छतं कण्हा, न सा जानाति किस्मिञ्चि।
‘‘Idheva acchataṃ kaṇhā, na sā jānāti kismiñci;
मिगीव खीरसम्मत्ता, यूथा हीना पकन्दति॥
Migīva khīrasammattā, yūthā hīnā pakandati.
२१३४.
2134.
‘‘न मे इदं तथा दुक्खं, लब्भा हि पुमुना इदं।
‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;
यञ्च अम्मं न पस्सामि, तं मे दुक्खतरं इतो॥
Yañca ammaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.
२१३५.
2135.
‘‘न मे इदं तथा दुक्खं, लब्भा हि पुमुना इदं।
‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;
यञ्च तातं न पस्सामि, तं मे दुक्खतरं इतो॥
Yañca tātaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.
२१३६.
2136.
कण्हाजिनं अपस्सन्ती, कुमारिं चारुदस्सनिं॥
Kaṇhājinaṃ apassantī, kumāriṃ cārudassaniṃ.
२१३७.
2137.
‘‘सो नून कपणो तातो, चिररत्ताय रुच्छति।
‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati;
कण्हाजिनं अपस्सन्तो, कुमारिं चारुदस्सनिं॥
Kaṇhājinaṃ apassanto, kumāriṃ cārudassaniṃ.
२१३८.
2138.
‘‘सा नून कपणा अम्मा, चिरं रुच्छति अस्समे।
‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, ciraṃ rucchati assame;
कण्हाजिनं अपस्सन्ती, कुमारिं चारुदस्सनिं॥
Kaṇhājinaṃ apassantī, kumāriṃ cārudassaniṃ.
२१३९.
2139.
‘‘सो नून कपणो तातो, चिरं रुच्छति अस्समे।
‘‘So nūna kapaṇo tāto, ciraṃ rucchati assame;
कण्हाजिनं अपस्सन्तो, कुमारिं चारुदस्सनिं॥
Kaṇhājinaṃ apassanto, kumāriṃ cārudassaniṃ.
२१४०.
2140.
‘‘सा नून कपणा अम्मा, चिररत्ताय रुच्छति।
‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, cirarattāya rucchati;
अड्ढरत्ते व रत्ते वा, नदीव अवसुच्छति॥
Aḍḍharatte va ratte vā, nadīva avasucchati.
२१४१.
2141.
‘‘सो नून कपणो तातो, चिररत्ताय रुच्छति।
‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati;
अड्ढरत्ते व रत्ते वा, नदीव अवसुच्छति॥
Aḍḍharatte va ratte vā, nadīva avasucchati.
२१४२.
2142.
विविधानि रुक्खजातानि, तानि अज्ज जहामसे॥
Vividhāni rukkhajātāni, tāni ajja jahāmase.
२१४३.
2143.
‘‘अस्सत्था पनसा चेमे, निग्रोधा च कपित्थना।
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
विविधानि फलजातानि, तानि अज्ज जहामसे॥
Vividhāni phalajātāni, tāni ajja jahāmase.
२१४४.
2144.
यत्थस्सु पुब्बे कीळाम, तानि अज्ज जहामसे॥
Yatthassu pubbe kīḷāma, tāni ajja jahāmase.
२१४५.
2145.
‘‘विविधानि पुप्फजातानि, अस्मिं उपरिपब्बते।
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
यानस्सु पुब्बे धारेम, तानि अज्ज जहामसे॥
Yānassu pubbe dhārema, tāni ajja jahāmase.
२१४६.
2146.
‘‘विविधानि फलजातानि, अस्मिं उपरिपब्बते।
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
यानस्सु पुब्बे भुञ्जाम, तानि अज्ज जहामसे॥
Yānassu pubbe bhuñjāma, tāni ajja jahāmase.
२१४७.
2147.
‘‘इमे नो हत्थिका अस्सा, बलिबद्दा च नो इमे।
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
येहिस्सु पुब्बे कीळाम, तानि अज्ज जहामसे’’॥
Yehissu pubbe kīḷāma, tāni ajja jahāmase’’.
२१४८.
2148.
‘‘नीयमाना कुमारा ते, पितरं एतदब्रवुं।
‘‘Nīyamānā kumārā te, pitaraṃ etadabravuṃ;
अम्मं आरोग्यं वज्जासि, त्वञ्च तात सुखी भव॥
Ammaṃ ārogyaṃ vajjāsi, tvañca tāta sukhī bhava.
२१४९.
2149.
‘‘इमे नो हत्थिका अस्सा, बलिबद्दा च नो इमे।
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
तानि अम्माय दज्जेसि, सोकं तेहि विनेस्सति॥
Tāni ammāya dajjesi, sokaṃ tehi vinessati.
२१५०.
2150.
‘‘इमे नो हत्थिका अस्सा, बलिबद्दा च नो इमे।
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
तानि अम्मा उदिक्खन्ती, सोकं पटिविनेस्सति॥
Tāni ammā udikkhantī, sokaṃ paṭivinessati.
२१५१.
2151.
‘‘ततो वेस्सन्तरो राजा, दानं दत्वान खत्तियो।
‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
पण्णसालं पविसित्वा, कलुनं परिदेवयि’’॥
Paṇṇasālaṃ pavisitvā, kalunaṃ paridevayi’’.
२१५२.
2152.
‘‘कं न्वज्ज छाता तसिता, उपरुच्छन्ति दारका।
‘‘Kaṃ nvajja chātā tasitā, uparucchanti dārakā;
सायं संवेसनाकाले, को ने दस्सति भोजनं॥
Sāyaṃ saṃvesanākāle, ko ne dassati bhojanaṃ.
२१५३.
2153.
‘‘कं न्वज्ज छाता तसिता, उपरुच्छन्ति दारका।
‘‘Kaṃ nvajja chātā tasitā, uparucchanti dārakā;
सायं संवेसनाकाले, अम्मा छातम्ह देथ नो॥
Sāyaṃ saṃvesanākāle, ammā chātamha detha no.
२१५४.
2154.
‘‘कथं नु पथं गच्छन्ति, पत्तिका अनुपाहना।
‘‘Kathaṃ nu pathaṃ gacchanti, pattikā anupāhanā;
सन्ता सूनेहि पादेहि, को ने हत्थे गहेस्सति॥
Santā sūnehi pādehi, ko ne hatthe gahessati.
२१५५.
2155.
‘‘कथं नु सो न लज्जेय्य, सम्मुखा पहरं मम।
‘‘Kathaṃ nu so na lajjeyya, sammukhā paharaṃ mama;
अदूसकानं पुत्तानं, अलज्जी वत ब्राह्मणो॥
Adūsakānaṃ puttānaṃ, alajjī vata brāhmaṇo.
२१५६.
2156.
‘‘योपि मे दासिदासस्स, अञ्ञो वा पन पेसियो।
‘‘Yopi me dāsidāsassa, añño vā pana pesiyo;
तस्सापि सुविहीनस्स, को लज्जी पहरिस्सति॥
Tassāpi suvihīnassa, ko lajjī paharissati.
२१५७.
2157.
‘‘वारिजस्सेव मे सतो, बद्धस्स कुमिनामुखे।
‘‘Vārijasseva me sato, baddhassa kumināmukhe;
अक्कोसति पहरति, पिये पुत्ते अपस्सतो॥
Akkosati paharati, piye putte apassato.
२१५८.
2158.
‘‘अदु चापं गहेत्वान, खग्गं बन्धिय वामतो।
‘‘Adu cāpaṃ gahetvāna, khaggaṃ bandhiya vāmato;
आनेस्सामि सके पुत्ते, पुत्तानञ्हि वधो दुखो॥
Ānessāmi sake putte, puttānañhi vadho dukho.
२१५९.
2159.
‘‘अट्ठानमेतं 187 दुक्खरूपं, यं कुमारा विहञ्ञरे।
‘‘Aṭṭhānametaṃ 188 dukkharūpaṃ, yaṃ kumārā vihaññare;
सतञ्च धम्ममञ्ञाय, को दत्वा अनुतप्पति’’॥
Satañca dhammamaññāya, ko datvā anutappati’’.
२१६०.
2160.
‘‘सच्चं किरेवमाहंसु, नरा एकच्चिया इध।
‘‘Saccaṃ kirevamāhaṃsu, narā ekacciyā idha;
२१६१.
2161.
‘‘एहि कण्हे मरिस्साम, नत्थत्थो जीवितेन नो।
‘‘Ehi kaṇhe marissāma, natthattho jīvitena no;
अच्चायिकस्स लुद्दस्स, यो नो गावोव सुम्भति॥
Accāyikassa luddassa, yo no gāvova sumbhati.
२१६२.
2162.
‘‘इमे ते जम्बुका रुक्खा, वेदिसा सिन्दुवारका।
‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;
विविधानि रुक्खजातानि, तानि कण्हे जहामसे॥
Vividhāni rukkhajātāni, tāni kaṇhe jahāmase.
२१६३.
2163.
‘‘अस्सत्था पनसा चेमे, निग्रोधा च कपित्थना।
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
विविधानि फलजातानि, तानि कण्हे जहामसे॥
Vividhāni phalajātāni, tāni kaṇhe jahāmase.
२१६४.
2164.
‘‘इमे तिट्ठन्ति आरामा, अयं सीतूदका नदी।
‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;
यत्थस्सु पुब्बे कीळाम, तानि कण्हे जहामसे॥
Yatthassu pubbe kīḷāma, tāni kaṇhe jahāmase.
२१६५.
2165.
‘‘विविधानि पुप्फजातानि, अस्मिं उपरिपब्बते।
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
यानस्सु पुब्बे धारेम, तानि कण्हे जहामसे॥
Yānassu pubbe dhārema, tāni kaṇhe jahāmase.
२१६६.
2166.
‘‘विविधानि फलजातानि, अस्मिं उपरिपब्बते।
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
यानस्सु पुब्बे भुञ्जाम, तानि कण्हे जहामसे॥
Yānassu pubbe bhuñjāma, tāni kaṇhe jahāmase.
२१६७.
2167.
‘‘इमे नो हत्थिका अस्सा, बलिबद्दा च नो इमे।
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
येहिस्सु पुब्बे कीळाम, तानि कण्हे जहामसे’’॥
Yehissu pubbe kīḷāma, tāni kaṇhe jahāmase’’.
२१६८.
2168.
‘‘नीयमाना कुमारा ते, ब्राह्मणस्स पमुञ्चिय।
‘‘Nīyamānā kumārā te, brāhmaṇassa pamuñciya;
तेन तेन पधाविंसु, जाली कण्हाजिना चुभो’’॥
Tena tena padhāviṃsu, jālī kaṇhājinā cubho’’.
२१६९.
2169.
‘‘ततो सो रज्जुमादाय, दण्डञ्चादाय ब्राह्मणो।
‘‘Tato so rajjumādāya, daṇḍañcādāya brāhmaṇo;
आकोटयन्तो ते नेति, सिविराजस्स पेक्खतो’’॥
Ākoṭayanto te neti, sivirājassa pekkhato’’.
२१७०.
2170.
‘‘तं तं कण्हाजिनावोच, अयं मं तात ब्राह्मणो।
‘‘Taṃ taṃ kaṇhājināvoca, ayaṃ maṃ tāta brāhmaṇo;
लट्ठिया पटिकोटेति, घरे जातंव दासियं॥
Laṭṭhiyā paṭikoṭeti, ghare jātaṃva dāsiyaṃ.
२१७१.
2171.
‘‘न चायं ब्राह्मणो तात, धम्मिका होन्ति ब्राह्मणा।
‘‘Na cāyaṃ brāhmaṇo tāta, dhammikā honti brāhmaṇā;
यक्खो ब्राह्मणवण्णेन, खादितुं तात नेति नो।
Yakkho brāhmaṇavaṇṇena, khādituṃ tāta neti no;
नीयमाने पिसाचेन, किं नु तात उदिक्खसि’’॥
Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasi’’.
२१७२.
2172.
‘‘इमे नो पादका दुक्खा, दीघो चद्धा सुदुग्गमो।
‘‘Ime no pādakā dukkhā, dīgho caddhā suduggamo;
२१७३.
2173.
२१७४.
2174.
‘‘तिणलतानि ओसध्यो, पब्बतानि वनानि च।
‘‘Tiṇalatāni osadhyo, pabbatāni vanāni ca;
अम्मं आरोग्यं वज्जाथ, अयं नो नेति ब्राह्मणो॥
Ammaṃ ārogyaṃ vajjātha, ayaṃ no neti brāhmaṇo.
२१७५.
2175.
‘‘वज्जन्तु भोन्तो अम्मञ्च, मद्दिं अस्माक मातरं।
‘‘Vajjantu bhonto ammañca, maddiṃ asmāka mātaraṃ;
सचे अनुपतितुकामासि, खिप्पं अनुपतियासि नो॥
Sace anupatitukāmāsi, khippaṃ anupatiyāsi no.
२१७६.
2176.
‘‘अयं एकपदी एति, उजुं गच्छति अस्समं।
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
तमेवानुपतेय्यासि, अपि पस्सेसि ने लहुं॥
Tamevānupateyyāsi, api passesi ne lahuṃ.
२१७७.
2177.
सुञ्ञं दिस्वान अस्समं, तं ते दुक्खं भविस्सति॥
Suññaṃ disvāna assamaṃ, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
२१७८.
2178.
या नो बद्धे न जानासि, ब्राह्मणेन धनेसिना॥
Yā no baddhe na jānāsi, brāhmaṇena dhanesinā.
२१७९.
2179.
‘‘अच्चायिकेन लुद्देन, यो नो गावोव सुम्भति।
‘‘Accāyikena luddena, yo no gāvova sumbhati;
अपज्ज अम्मं पस्सेमु, सायं उञ्छातो आगतं॥
Apajja ammaṃ passemu, sāyaṃ uñchāto āgataṃ.
२१८०.
2180.
‘‘दज्जा अम्मा ब्राह्मणस्स, फलं खुद्देन मिस्सितं।
‘‘Dajjā ammā brāhmaṇassa, phalaṃ khuddena missitaṃ;
२१८१.
2181.
‘‘सूना च वत नो पादा, बाळ्हं धारेति ब्राह्मणो।
‘‘Sūnā ca vata no pādā, bāḷhaṃ dhāreti brāhmaṇo;
इति तत्थ विलपिंसु, कुमारा मातुगिद्धिनो’’॥
Iti tattha vilapiṃsu, kumārā mātugiddhino’’.
दारकपब्बं नाम।
Dārakapabbaṃ nāma.
मद्दीपब्बं
Maddīpabbaṃ
२१८२.
2182.
‘‘तेसं लालप्पितं सुत्वा, तयो वाळा वने मिगा।
‘‘Tesaṃ lālappitaṃ sutvā, tayo vāḷā vane migā;
सीहो ब्यग्घो च दीपि च, इदं वचनमब्रवुं॥
Sīho byaggho ca dīpi ca, idaṃ vacanamabravuṃ.
२१८३.
2183.
‘‘मा हेव नो राजपुत्ती, सायं उञ्छातो आगमा।
‘‘Mā heva no rājaputtī, sāyaṃ uñchāto āgamā;
मा हेवम्हाक निब्भोगे, हेठयित्थ वने मिगा॥
Mā hevamhāka nibbhoge, heṭhayittha vane migā.
२१८४.
2184.
‘‘सीहो च नं विहेठेय्य, ब्यग्घो दीपि च लक्खणं।
‘‘Sīho ca naṃ viheṭheyya, byaggho dīpi ca lakkhaṇaṃ;
नेव जालीकुमारस्स, कुतो कण्हाजिना सिया।
Neva jālīkumārassa, kuto kaṇhājinā siyā;
उभयेनेव जीयेथ, पतिं पुत्ते च लक्खणा’’॥
Ubhayeneva jīyetha, patiṃ putte ca lakkhaṇā’’.
२१८५.
2185.
‘‘खणित्तिकं मे पतितं, दक्खिणक्खि च फन्दति।
‘‘Khaṇittikaṃ me patitaṃ, dakkhiṇakkhi ca phandati;
अफला फलिनो रुक्खा, सब्बा मुय्हन्ति मे दिसा॥
Aphalā phalino rukkhā, sabbā muyhanti me disā.
२१८६.
2186.
‘‘तस्सा सायन्हकालस्मिं, अस्समागमनं पति।
‘‘Tassā sāyanhakālasmiṃ, assamāgamanaṃ pati;
अत्थङ्गतम्हि सूरिये, वाळा पन्थे उपट्ठहुं॥
Atthaṅgatamhi sūriye, vāḷā panthe upaṭṭhahuṃ.
२१८७.
2187.
‘‘नीचे चोलम्बते सूरियो, दूरे च वत अस्समो।
‘‘Nīce colambate sūriyo, dūre ca vata assamo;
यञ्च नेसं इतो हस्सं 205, तं ते भुञ्जेय्यु भोजनं॥
Yañca nesaṃ ito hassaṃ 206, taṃ te bhuñjeyyu bhojanaṃ.
२१८८.
2188.
‘‘सो नून खत्तियो एको, पण्णसालाय अच्छति।
‘‘So nūna khattiyo eko, paṇṇasālāya acchati;
तोसेन्तो दारके छाते, ममं दिस्वा अनायतिं॥
Tosento dārake chāte, mamaṃ disvā anāyatiṃ.
२१८९.
2189.
‘‘ते नून पुत्तका मय्हं, कपणाय वराकिया।
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
सायं संवेसनाकाले, खीरपीताव अच्छरे॥
Sāyaṃ saṃvesanākāle, khīrapītāva acchare.
२१९०.
2190.
‘‘ते नून पुत्तका मय्हं, कपणाय वराकिया।
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
सायं संवेसनाकाले, वारिपीताव अच्छरे॥
Sāyaṃ saṃvesanākāle, vāripītāva acchare.
२१९१.
2191.
‘‘ते नून पुत्तका मय्हं, कपणाय वराकिया।
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
पच्चुग्गता मं तिट्ठन्ति, वच्छा बालाव मातरं॥
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, vacchā bālāva mātaraṃ.
२१९२.
2192.
‘‘ते नून पुत्तका मय्हं, कपणाय वराकिया।
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
पच्चुग्गता मं तिट्ठन्ति, हंसावुपरिपल्लले॥
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, haṃsāvuparipallale.
२१९३.
2193.
‘‘ते नून पुत्तका मय्हं, कपणाय वराकिया।
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
पच्चुग्गता मं तिट्ठन्ति, अस्समस्साविदूरतो॥
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, assamassāvidūrato.
२१९४.
2194.
‘‘एकायनो एकपथो, सरा सोब्भा च पस्सतो।
‘‘Ekāyano ekapatho, sarā sobbhā ca passato;
अञ्ञं मग्गं न पस्सामि, येन गच्छेय्य अस्समं॥
Aññaṃ maggaṃ na passāmi, yena gaccheyya assamaṃ.
२१९५.
2195.
‘‘मिगा नमत्थु राजानो, काननस्मिं महब्बला।
‘‘Migā namatthu rājāno, kānanasmiṃ mahabbalā;
धम्मेन भातरो होथ, मग्गं मे देथ याचिता॥
Dhammena bhātaro hotha, maggaṃ me detha yācitā.
२१९६.
2196.
‘‘अवरुद्धस्साहं भरिया, राजपुत्तस्स सिरीमतो।
‘‘Avaruddhassāhaṃ bhariyā, rājaputtassa sirīmato;
तं चाहं नातिमञ्ञामि, रामं सीतावनुब्बता॥
Taṃ cāhaṃ nātimaññāmi, rāmaṃ sītāvanubbatā.
२१९७.
2197.
‘‘तुम्हे च पुत्ते पस्सथ, सायं संवेसनं पति।
‘‘Tumhe ca putte passatha, sāyaṃ saṃvesanaṃ pati;
अहञ्च पुत्ते पस्सेय्यं, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Ahañca putte passeyyaṃ, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२१९८.
2198.
‘‘बहुं चिदं मूलफलं, भक्खो चायं अनप्पको।
‘‘Bahuṃ cidaṃ mūlaphalaṃ, bhakkho cāyaṃ anappako;
ततो उपड्ढं दस्सामि, मग्गं मे देथ याचिता॥
Tato upaḍḍhaṃ dassāmi, maggaṃ me detha yācitā.
२१९९.
2199.
‘‘राजपुत्ती च नो माता, राजपुत्तो च नो पिता।
‘‘Rājaputtī ca no mātā, rājaputto ca no pitā;
धम्मेन भातरो होथ, मग्गं मे देथ याचिता’’॥
Dhammena bhātaro hotha, maggaṃ me detha yācitā’’.
२२००.
2200.
‘‘तस्सा लालप्पमानाय, बहुं कारुञ्ञसञ्हितं।
‘‘Tassā lālappamānāya, bahuṃ kāruññasañhitaṃ;
सुत्वा नेलपतिं वाचं, वाळा पन्था अपक्कमुं’’॥
Sutvā nelapatiṃ vācaṃ, vāḷā panthā apakkamuṃ’’.
२२०१.
2201.
‘‘इमम्हि नं पदेसम्हि, पुत्तका पंसुकुण्ठिता।
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
पच्चुग्गता मं तिट्ठन्ति, वच्छा बालाव मातरं॥
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, vacchā bālāva mātaraṃ.
२२०२.
2202.
‘‘इमम्हि नं पदेसम्हि, पुत्तका पंसुकुण्ठिता।
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
पच्चुग्गता मं तिट्ठन्ति, हंसावुपरिपल्लले॥
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, haṃsāvuparipallale.
२२०३.
2203.
‘‘इमम्हि नं पदेसम्हि, पुत्तका पंसुकुण्ठिता।
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
पच्चुग्गता मं तिट्ठन्ति, अस्समस्साविदूरतो॥
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, assamassāvidūrato.
२२०४.
2204.
आनन्दिनो पमुदिता, वग्गमानाव कम्परे।
Ānandino pamuditā, vaggamānāva kampare;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२०५.
2205.
‘‘छकलीव मिगी छापं, पक्खी मुत्ताव पञ्जरा।
‘‘Chakalīva migī chāpaṃ, pakkhī muttāva pañjarā;
ओहाय पुत्ते निक्खमिं, सीहीवामिसगिद्धिनी।
Ohāya putte nikkhamiṃ, sīhīvāmisagiddhinī;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२०६.
2206.
‘‘इदं नेसं पदक्कन्तं, नागानमिव पब्बते।
‘‘Idaṃ nesaṃ padakkantaṃ, nāgānamiva pabbate;
चितका परिकिण्णायो, अस्समस्साविदूरतो।
Citakā parikiṇṇāyo, assamassāvidūrato;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२०७.
2207.
‘‘वालिकायपि ओकिण्णा, पुत्तका पंसुकुण्ठिता।
‘‘Vālikāyapi okiṇṇā, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
समन्ता मभिधावन्ति, ते न पस्सामि दारके॥
Samantā mabhidhāvanti, te na passāmi dārake.
२२०८.
2208.
‘‘ये मं पुरे पच्चुट्ठेन्ति 211, अरञ्ञा दूरमायतिं।
‘‘Ye maṃ pure paccuṭṭhenti 212, araññā dūramāyatiṃ;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२०९.
2209.
‘‘छकलिंव मिगिं छापा, पच्चुग्गन्तुन मातरं।
‘‘Chakaliṃva migiṃ chāpā, paccuggantuna mātaraṃ;
२२१०.
2210.
‘‘इदं नेसं कीळानकं, पतितं पण्डुबेळुवं।
‘‘Idaṃ nesaṃ kīḷānakaṃ, patitaṃ paṇḍubeḷuvaṃ;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२११.
2211.
‘‘थना च मय्हिमे पूरा, उरो च सम्पदालति।
‘‘Thanā ca mayhime pūrā, uro ca sampadālati;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२१२.
2212.
‘‘उच्छङ्गेको विचिनाति, थनमेकावलम्बति।
‘‘Ucchaṅgeko vicināti, thanamekāvalambati;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२१३.
2213.
‘‘यस्सु सायन्हसमयं, पुत्तका पंसुकुण्ठिता।
‘‘Yassu sāyanhasamayaṃ, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
उच्छङ्गे मे विवत्तन्ति, ते न पस्सामि दारके॥
Ucchaṅge me vivattanti, te na passāmi dārake.
२२१४.
2214.
‘‘अयं सो अस्समो पुब्बे, समज्जो पटिभाति मं।
‘‘Ayaṃ so assamo pubbe, samajjo paṭibhāti maṃ;
त्यज्ज पुत्ते अपस्सन्त्या, भमते विय अस्समो॥
Tyajja putte apassantyā, bhamate viya assamo.
२२१५.
2215.
‘‘किमिदं अप्पसद्दोव, अस्समो पटिभाति मं।
‘‘Kimidaṃ appasaddova, assamo paṭibhāti maṃ;
काकोलापि न वस्सन्ति, मता मे नून दारका॥
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
२२१६.
2216.
‘‘किमिदं अप्पसद्दोव, अस्समो पटिभाति मं।
‘‘Kimidaṃ appasaddova, assamo paṭibhāti maṃ;
सकुणापि न वस्सन्ति, मता मे नून दारका॥
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
२२१७.
2217.
‘‘किमिदं तुण्हिभूतोसि, अपि रत्तेव मे मनो।
‘‘Kimidaṃ tuṇhibhūtosi, api ratteva me mano;
काकोलापि न वस्सन्ति, मता मे नून दारका॥
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
२२१८.
2218.
‘‘किमिदं तुण्हिभूतोसि, अपि रत्तेव मे मनो।
‘‘Kimidaṃ tuṇhibhūtosi, api ratteva me mano;
सकुणापि न वस्सन्ति, मता मे नून दारका॥
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
२२१९.
2219.
‘‘कच्चि नु मे अय्यपुत्त, मिगा खादिंसु दारके।
‘‘Kacci nu me ayyaputta, migā khādiṃsu dārake;
अरञ्ञे इरिणे विवने, केन नीता मे दारका॥
Araññe iriṇe vivane, kena nītā me dārakā.
२२२०.
2220.
‘‘अदु ते पहिता दूता, अदु सुत्ता पियंवदा।
‘‘Adu te pahitā dūtā, adu suttā piyaṃvadā;
अदु बहि नो निक्खन्ता, खिड्डासु पसुता नु ते॥
Adu bahi no nikkhantā, khiḍḍāsu pasutā nu te.
२२२१.
2221.
‘‘नेवासं केसा दिस्सन्ति, हत्थपादा च जालिनो।
‘‘Nevāsaṃ kesā dissanti, hatthapādā ca jālino;
सकुणानञ्च ओपातो, केन नीता मे दारका॥
Sakuṇānañca opāto, kena nītā me dārakā.
२२२२.
2222.
‘‘इदं ततो दुक्खतरं, सल्लविद्धो यथा वणो।
‘‘Idaṃ tato dukkhataraṃ, sallaviddho yathā vaṇo;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२२३.
2223.
‘‘इदम्पि दुतियं सल्लं, कम्पेति हदयं मम।
‘‘Idampi dutiyaṃ sallaṃ, kampeti hadayaṃ mama;
यञ्च पुत्ते न पस्सामि, त्वञ्च मं नाभिभाससि॥
Yañca putte na passāmi, tvañca maṃ nābhibhāsasi.
२२२४.
2224.
मञ्ञे ओक्कन्तसन्तं 217 मं, पातो दक्खिसि नो मतं’’॥
Maññe okkantasantaṃ 218 maṃ, pāto dakkhisi no mataṃ’’.
२२२५.
2225.
‘‘नून मद्दी वरारोहा, राजपुत्ती यसस्सिनी।
‘‘Nūna maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
पातो गतासि उञ्छाय, किमिदं सायमागता’’॥
Pāto gatāsi uñchāya, kimidaṃ sāyamāgatā’’.
२२२६.
2226.
‘‘ननु त्वं सद्दमस्सोसि, ये सरं पातुमागता।
‘‘Nanu tvaṃ saddamassosi, ye saraṃ pātumāgatā;
सीहस्सपि नदन्तस्स, ब्यग्घस्स च निकुज्जितं॥
Sīhassapi nadantassa, byagghassa ca nikujjitaṃ.
२२२७.
2227.
‘‘अहु पुब्बनिमित्तं मे, विचरन्त्या ब्रहावने।
‘‘Ahu pubbanimittaṃ me, vicarantyā brahāvane;
२२२८.
2228.
‘‘तदाहं ब्यथिता भीता, पुथु कत्वान पञ्जलिं।
‘‘Tadāhaṃ byathitā bhītā, puthu katvāna pañjaliṃ;
सब्बदिसा नमस्सिस्सं, अपि सोत्थि इतो सिया॥
Sabbadisā namassissaṃ, api sotthi ito siyā.
२२२९.
2229.
‘‘मा हेव नो राजपुत्तो, हतो सीहेन दीपिना।
‘‘Mā heva no rājaputto, hato sīhena dīpinā;
दारका वा परामट्ठा, अच्छकोकतरच्छिहि॥
Dārakā vā parāmaṭṭhā, acchakokataracchihi.
२२३०.
2230.
‘‘सीहो ब्यग्घो च दीपि च, तयो वाळा वने मिगा।
‘‘Sīho byaggho ca dīpi ca, tayo vāḷā vane migā;
ते मं परियावरुं मग्गं, तेन सायम्हि आगता॥
Te maṃ pariyāvaruṃ maggaṃ, tena sāyamhi āgatā.
२२३१.
2231.
‘‘अहं पतिञ्च पुत्ते च, आचेरमिव माणवो।
‘‘Ahaṃ patiñca putte ca, āceramiva māṇavo;
अनुट्ठिता दिवारत्तिं, जटिनी ब्रह्मचारिनी॥
Anuṭṭhitā divārattiṃ, jaṭinī brahmacārinī.
२२३२.
2232.
‘‘अजिनानि परिदहित्वा, वनमूलफलहारिया।
‘‘Ajināni paridahitvā, vanamūlaphalahāriyā;
विचरामि दिवारत्तिं, तुम्हं कामा हि पुत्तका॥
Vicarāmi divārattiṃ, tumhaṃ kāmā hi puttakā.
२२३३.
2233.
‘‘अहं सुवण्णहलिद्दिं, आभतं पण्डुबेळुवं।
‘‘Ahaṃ suvaṇṇahaliddiṃ, ābhataṃ paṇḍubeḷuvaṃ;
रुक्खपक्कानि चाहासिं, इमे वो पुत्त कीळना॥
Rukkhapakkāni cāhāsiṃ, ime vo putta kīḷanā.
२२३४.
2234.
‘‘इमं मूलाळिवत्तकं, सालुकं चिञ्चभेदकं।
‘‘Imaṃ mūlāḷivattakaṃ, sālukaṃ ciñcabhedakaṃ;
भुञ्ज खुद्देहि संयुत्तं, सह पुत्तेहि खत्तिय॥
Bhuñja khuddehi saṃyuttaṃ, saha puttehi khattiya.
२२३५.
2235.
‘‘पदुमं जालिनो देहि, कुमुदञ्च कुमारिया।
‘‘Padumaṃ jālino dehi, kumudañca kumāriyā;
मालिने पस्स नच्चन्ते, सिवि पुत्तानि अव्हय॥
Māline passa naccante, sivi puttāni avhaya.
२२३६.
2236.
‘‘ततो कण्हाजिनायपि, निसामेहि रथेसभ।
‘‘Tato kaṇhājināyapi, nisāmehi rathesabha;
२२३७.
2237.
‘‘समानसुखदुक्खम्हा, रट्ठा पब्बाजिता उभो।
‘‘Samānasukhadukkhamhā, raṭṭhā pabbājitā ubho;
अपि सिवि पुत्ते पस्सेसि, जालिं कण्हाजिनं चुभो॥
Api sivi putte passesi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
२२३८.
2238.
‘‘समणे ब्राह्मणे नून, ब्रह्मचरियपरायणे।
‘‘Samaṇe brāhmaṇe nūna, brahmacariyaparāyaṇe;
अहं लोके अभिस्सपिं, सीलवन्ते बहुस्सुते।
Ahaṃ loke abhissapiṃ, sīlavante bahussute;
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो’’॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho’’.
२२३९.
2239.
‘‘इमे ते जम्बुका रुक्खा, वेदिसा सिन्दुवारका।
‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;
विविधानि रुक्खजातानि, ते कुमारा न दिस्सरे॥
Vividhāni rukkhajātāni, te kumārā na dissare.
२२४०.
2240.
‘‘अस्सत्था पनसा चेमे, निग्रोधा च कपित्थना।
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
विविधानि फलजातानि, ते कुमारा न दिस्सरे॥
Vividhāni phalajātāni, te kumārā na dissare.
२२४१.
2241.
‘‘इमे तिट्ठन्ति आरामा, अयं सीतूदका नदी।
‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;
यत्थस्सु पुब्बे कीळिंसु, ते कुमारा न दिस्सरे॥
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
२२४२.
2242.
‘‘विविधानि पुप्फजातानि, अस्मिं उपरिपब्बते।
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
यानस्सु पुब्बे धारिंसु, ते कुमारा न दिस्सरे॥
Yānassu pubbe dhāriṃsu, te kumārā na dissare.
२२४३.
2243.
‘‘विविधानि फलजातानि, अस्मिं उपरिपब्बते।
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
यानस्सु पुब्बे भुञ्जिंसु, ते कुमारा न दिस्सरे॥
Yānassu pubbe bhuñjiṃsu, te kumārā na dissare.
२२४४.
2244.
‘‘इमे ते हत्थिका अस्सा, बलिबद्दा च ते इमे।
‘‘Ime te hatthikā assā, balibaddā ca te ime;
येहिस्सु पुब्बे कीळिंसु, ते कुमारा न दिस्सरे’’॥
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’.
२२४५.
2245.
‘‘इमे सामा ससोलूका, बहुका कदलीमिगा।
‘‘Ime sāmā sasolūkā, bahukā kadalīmigā;
येहिस्सु पुब्बे कीळिंसु, ते कुमारा न दिस्सरे॥
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
२२४६.
2246.
‘‘इमे हंसा च कोञ्चा च, मयूरा चित्रपेखुणा।
‘‘Ime haṃsā ca koñcā ca, mayūrā citrapekhuṇā;
येहिस्सु पुब्बे कीळिंसु, ते कुमारा न दिस्सरे’’॥
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’.
२२४७.
2247.
‘‘इमा ता वनगुम्बायो, पुप्फिता सब्बकालिका।
‘‘Imā tā vanagumbāyo, pupphitā sabbakālikā;
यत्थस्सु पुब्बे कीळिंसु, ते कुमारा न दिस्सरे॥
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
२२४८.
2248.
‘‘इमा ता पोक्खरणी रम्मा, चक्कवाकूपकूजिता।
‘‘Imā tā pokkharaṇī rammā, cakkavākūpakūjitā;
मन्दालकेहि सञ्छन्ना, पदुमुप्पलकेहि च।
Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca;
यत्थस्सु पुब्बे कीळिंसु, ते कुमारा न दिस्सरे॥
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
२२४९.
2249.
‘‘न ते कट्ठानि भिन्नानि, न ते उदकमाहतं।
‘‘Na te kaṭṭhāni bhinnāni, na te udakamāhataṃ;
अग्गिपि ते न हापितो, किं नु मन्दोव झायसि॥
Aggipi te na hāpito, kiṃ nu mandova jhāyasi.
२२५०.
2250.
त्यज्ज पुत्ते न पस्सामि, जालिं कण्हाजिनं चुभो’’॥
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho’’.
२२५१.
2251.
‘‘न खो नो देव पस्सामि, येन ते नीहता मता।
‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
काकोलापि न वस्सन्ति, मता मे नून दारका॥
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
२२५२.
2252.
‘‘न खो नो देव पस्सामि, येन ते नीहता मता।
‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
सकुणापि न वस्सन्ति, मता मे नून दारका’’॥
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā’’.
२२५३.
2253.
‘‘सा तत्थ परिदेवित्वा, पब्बतानि वनानि च।
‘‘Sā tattha paridevitvā, pabbatāni vanāni ca;
२२५४.
2254.
‘‘‘न खो नो देव पस्सामि, येन ते नीहता मता।
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
काकोलापि न वस्सन्ति, मता मे नून दारका॥
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
२२५५.
2255.
‘‘‘न खो नो देव पस्सामि, येन ते नीहता मता।
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
सकुणापि न वस्सन्ति, मता मे नून दारका॥
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
२२५६.
2256.
‘‘‘न खो नो देव पस्सामि, येन ते नीहता मता।
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
विचरन्ति रुक्खमूलेसु, पब्बतेसु गुहासु च’॥
Vicaranti rukkhamūlesu, pabbatesu guhāsu ca’.
२२५७.
2257.
‘‘इति मद्दी वरारोहा, राजपुत्ती यसस्सिनी।
‘‘Iti maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
बाहा पग्गय्ह कन्दित्वा, तत्थेव पतिता छमा’’॥
Bāhā paggayha kanditvā, tattheva patitā chamā’’.
२२५८.
2258.
‘‘तमज्झपत्तं राजपुत्तिं, उदकेनाभिसिञ्चथ।
‘‘Tamajjhapattaṃ rājaputtiṃ, udakenābhisiñcatha;
अस्सत्थं नं विदित्वान, अथ नं एतदब्रवि’’॥
Assatthaṃ naṃ viditvāna, atha naṃ etadabravi’’.
२२५९.
2259.
‘‘आदियेनेव ते मद्दि, दुक्खं नक्खातुमिच्छिसं।
‘‘Ādiyeneva te maddi, dukkhaṃ nakkhātumicchisaṃ;
दलिद्दो याचको वुड्ढो, ब्राह्मणो घरमागतो॥
Daliddo yācako vuḍḍho, brāhmaṇo gharamāgato.
२२६०.
2260.
‘‘तस्स दिन्ना मया पुत्ता, मद्दि मा भायि अस्सस।
‘‘Tassa dinnā mayā puttā, maddi mā bhāyi assasa;
मं पस्स मद्दि मा पुत्ते, मा बाळ्हं परिदेवसि।
Maṃ passa maddi mā putte, mā bāḷhaṃ paridevasi;
लच्छाम पुत्ते जीवन्ता, अरोगा च भवामसे॥
Lacchāma putte jīvantā, arogā ca bhavāmase.
२२६१.
2261.
‘‘पुत्ते पसुञ्च धञ्ञञ्च, यञ्च अञ्ञं घरे धनं।
‘‘Putte pasuñca dhaññañca, yañca aññaṃ ghare dhanaṃ;
दज्जा सप्पुरिसो दानं, दिस्वा याचकमागतं।
Dajjā sappuriso dānaṃ, disvā yācakamāgataṃ;
अनुमोदाहि मे मद्दि, पुत्तके दानमुत्तमं’’॥
Anumodāhi me maddi, puttake dānamuttamaṃ’’.
२२६२.
2262.
‘‘अनुमोदामि ते देव, पुत्तके दानमुत्तमं।
‘‘Anumodāmi te deva, puttake dānamuttamaṃ;
दत्वा चित्तं पसादेहि, भिय्यो दानं ददो भव॥
Datvā cittaṃ pasādehi, bhiyyo dānaṃ dado bhava.
२२६३.
2263.
‘‘यो त्वं मच्छेरभूतेसु, मनुस्सेसु जनाधिप।
‘‘Yo tvaṃ maccherabhūtesu, manussesu janādhipa;
ब्राह्मणस्स अदा दानं, सिवीनं रट्ठवड्ढनो’’॥
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
२२६४.
2264.
‘‘निन्नादिता ते पथवी, सद्दो ते तिदिवङ्गतो।
‘‘Ninnāditā te pathavī, saddo te tidivaṅgato;
समन्ता विज्जुता आगुं, गिरीनंव पतिस्सुता॥
Samantā vijjutā āguṃ, girīnaṃva patissutā.
२२६५.
2265.
‘‘तस्स ते अनुमोदन्ति, उभो नारदपब्बता।
‘‘Tassa te anumodanti, ubho nāradapabbatā;
इन्दो च ब्रह्मा पजापति, सोमो यमो वेस्सवणो।
Indo ca brahmā pajāpati, somo yamo vessavaṇo;
सब्बे देवानुमोदन्ति, तावतिंसा सइन्दका॥
Sabbe devānumodanti, tāvatiṃsā saindakā.
२२६६.
2266.
‘‘इति मद्दी वरारोहा, राजपुत्ती यसस्सिनी।
‘‘Iti maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
वेस्सन्तरस्स अनुमोदि, पुत्तके दानमुत्तमं’’॥
Vessantarassa anumodi, puttake dānamuttamaṃ’’.
मद्दीपब्बं नाम।
Maddīpabbaṃ nāma.
सक्कपब्बं
Sakkapabbaṃ
२२६७.
2267.
ततो रत्या विवसाने, सूरियस्सुग्गमनं पति।
Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
सक्को ब्राह्मणवण्णेन, पातो तेसं अदिस्सथ॥
Sakko brāhmaṇavaṇṇena, pāto tesaṃ adissatha.
२२६८.
2268.
‘‘कच्चि नु भोतो कुसलं, कच्चि भोतो अनामयं।
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
कच्चि उञ्छेन यापेथ, कच्चि मूलफला बहू॥
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
२२६९.
2269.
‘‘कच्चि डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
वने वाळमिगाकिण्णे, कच्चि हिंसा न विज्जति’’॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
२२७०.
2270.
‘‘कुसलञ्चेव नो ब्रह्मे, अथो ब्रह्मे अनामयं।
‘‘Kusalañceva no brahme, atho brahme anāmayaṃ;
अथो उञ्छेन यापेम, अथो मूलफला बहू॥
Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.
२२७१.
2271.
‘‘अथो डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
वने वाळमिगाकिण्णे, हिंसा मय्हं न विज्जति॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ na vijjati.
२२७२.
2272.
‘‘सत्त नो मासे वसतं, अरञ्ञे जीवसोकिनं।
‘‘Satta no māse vasataṃ, araññe jīvasokinaṃ;
इदं दुतियं पस्साम, ब्राह्मणं देववण्णिनं।
Idaṃ dutiyaṃ passāma, brāhmaṇaṃ devavaṇṇinaṃ;
आदाय वेळुवं दण्डं, धारेन्तं अजिनक्खिपं॥
Ādāya veḷuvaṃ daṇḍaṃ, dhārentaṃ ajinakkhipaṃ.
२२७३.
2273.
‘‘स्वागतं ते महाब्रह्मे, अथो मे अदुरागतं।
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho me adurāgataṃ;
अन्तो पविस भद्दन्ते, पादे पक्खालयस्सु ते॥
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
२२७४.
2274.
‘‘तिन्दुकानि पियालानि, मधुके कासुमारियो।
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
फलानि खुद्दकप्पानि, भुञ्ज ब्रह्मे वरं वरं॥
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
२२७५.
2275.
‘‘इदम्पि पानीयं सीतं, आभतं गिरिगब्भरा।
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
ततो पिव महाब्रह्मे, सचे त्वं अभिकङ्खसि॥
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
२२७६.
2276.
‘‘अथ त्वं केन वण्णेन, केन वा पन हेतुना।
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
अनुप्पत्तो ब्रहारञ्ञं, तं मे अक्खाहि पुच्छितो’’॥
Anuppatto brahāraññaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
२२७७.
2277.
‘‘यथा वारिवहो पूरो, सब्बकालं न खीयति।
‘‘Yathā vārivaho pūro, sabbakālaṃ na khīyati;
एवं तं याचितागच्छिं, भरियं मे देहि याचितो’’॥
Evaṃ taṃ yācitāgacchiṃ, bhariyaṃ me dehi yācito’’.
२२७८.
2278.
‘‘ददामि न विकम्पामि, यं मं याचसि ब्राह्मण।
‘‘Dadāmi na vikampāmi, yaṃ maṃ yācasi brāhmaṇa;
सन्तं नप्पटिगुय्हामि, दाने मे रमती मनो’’॥
Santaṃ nappaṭiguyhāmi, dāne me ramatī mano’’.
२२७९.
2279.
‘‘मद्दिं हत्थे गहेत्वान, उदकस्स कमण्डलुं।
‘‘Maddiṃ hatthe gahetvāna, udakassa kamaṇḍaluṃ;
ब्राह्मणस्स अदा दानं, सिवीनं रट्ठवड्ढनो॥
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.
२२८०.
2280.
‘‘तदासि यं भिंसनकं, तदासि लोमहंसनं।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
मद्दिं परिचजन्तस्स, मेदनी सम्पकम्पथ॥
Maddiṃ paricajantassa, medanī sampakampatha.
२२८१.
2281.
‘‘नेव सा मद्दी भाकुटि, न सन्धीयति न रोदति।
‘‘Neva sā maddī bhākuṭi, na sandhīyati na rodati;
पेक्खतेवस्स तुण्ही सा, एसो जानाति यं वरं’’॥
Pekkhatevassa tuṇhī sā, eso jānāti yaṃ varaṃ’’.
२२८२.
2282.
‘‘कोमारी यस्साहं भरिया, सामिको मम इस्सरो।
‘‘Komārī yassāhaṃ bhariyā, sāmiko mama issaro;
यस्सिच्छे तस्स मं दज्जा, विक्किणेय्य हनेय्य वा’’॥
Yassicche tassa maṃ dajjā, vikkiṇeyya haneyya vā’’.
२२८३.
2283.
‘‘तेसं सङ्कप्पमञ्ञाय, देविन्दो एतदब्रवि।
‘‘Tesaṃ saṅkappamaññāya, devindo etadabravi;
सब्बे जिता ते पच्चूहा, ये दिब्बा ये च मानुसा॥
Sabbe jitā te paccūhā, ye dibbā ye ca mānusā.
२२८४.
2284.
‘‘निन्नादिता ते पथवी, सद्दो ते तिदिवङ्गतो।
‘‘Ninnāditā te pathavī, saddo te tidivaṅgato;
समन्ता विज्जुता आगुं, गिरीनंव पतिस्सुता॥
Samantā vijjutā āguṃ, girīnaṃva patissutā.
२२८५.
2285.
‘‘तस्स ते अनुमोदन्ति, उभो नारदपब्बता।
‘‘Tassa te anumodanti, ubho nāradapabbatā;
इन्दो च ब्रह्मा पजापति, सोमो यमो वेस्सवणो।
Indo ca brahmā pajāpati, somo yamo vessavaṇo;
सब्बे देवानुमोदन्ति, दुक्करञ्हि करोति सो॥
Sabbe devānumodanti, dukkarañhi karoti so.
२२८६.
2286.
‘‘दुद्ददं ददमानानं, दुक्करं कम्म कुब्बतं।
‘‘Duddadaṃ dadamānānaṃ, dukkaraṃ kamma kubbataṃ;
असन्तो नानुकुब्बन्ति, सतं धम्मो दुरन्नयो॥
Asanto nānukubbanti, sataṃ dhammo durannayo.
२२८७.
2287.
‘‘तस्मा सतञ्च असतं, नाना होति इतो गति।
‘‘Tasmā satañca asataṃ, nānā hoti ito gati;
असन्तो निरयं यन्ति, सन्तो सग्गपरायणा॥
Asanto nirayaṃ yanti, santo saggaparāyaṇā.
२२८८.
2288.
‘‘यमेतं कुमारे अदा, भरियं अदा वने वसं।
‘‘Yametaṃ kumāre adā, bhariyaṃ adā vane vasaṃ;
ब्रह्मयानमनोक्कम्म, सग्गे ते तं विपच्चतु’’॥
Brahmayānamanokkamma, sagge te taṃ vipaccatu’’.
२२८९.
2289.
‘‘ददामि भोतो भरियं, मद्दिं सब्बङ्गसोभनं।
‘‘Dadāmi bhoto bhariyaṃ, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
त्वञ्चेव मद्दिया छन्नो, मद्दी च पतिना सह॥
Tvañceva maddiyā channo, maddī ca patinā saha.
२२९०.
2290.
‘‘यथा पयो च सङ्खो च, उभो समानवण्णिनो।
‘‘Yathā payo ca saṅkho ca, ubho samānavaṇṇino;
एवं तुवञ्च मद्दी च, समानमनचेतसा॥
Evaṃ tuvañca maddī ca, samānamanacetasā.
२२९१.
2291.
‘‘अवरुद्धेत्थ अरञ्ञस्मिं, उभो सम्मथ अस्समे।
‘‘Avaruddhettha araññasmiṃ, ubho sammatha assame;
खत्तिया गोत्तसम्पन्ना, सुजाता मातुपेत्तितो।
Khattiyā gottasampannā, sujātā mātupettito;
यथा पुञ्ञानि कयिराथ, ददन्ता अपरापरं’’॥
Yathā puññāni kayirātha, dadantā aparāparaṃ’’.
२२९२.
2292.
‘‘सक्कोहमस्मि देविन्दो, आगतोस्मि तवन्तिके।
‘‘Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;
वरं वरस्सु राजिसि, वरे अट्ठ ददामि ते’’॥
Varaṃ varassu rājisi, vare aṭṭha dadāmi te’’.
२२९३.
2293.
‘‘वरं चे मे अदो सक्क, सब्बभूतानमिस्सर।
‘‘Varaṃ ce me ado sakka, sabbabhūtānamissara;
पिता मं अनुमोदेय्य, इतो पत्तं सकं घरं।
Pitā maṃ anumodeyya, ito pattaṃ sakaṃ gharaṃ;
आसनेन निमन्तेय्य, पठमेतं वरं वरे॥
Āsanena nimanteyya, paṭhametaṃ varaṃ vare.
२२९४.
2294.
‘‘पुरिसस्स वधं न रोचेय्यं, अपि किब्बिसकारकं।
‘‘Purisassa vadhaṃ na roceyyaṃ, api kibbisakārakaṃ;
वज्झं वधम्हा मोचेय्यं, दुतियेतं वरं वरे॥
Vajjhaṃ vadhamhā moceyyaṃ, dutiyetaṃ varaṃ vare.
२२९५.
2295.
‘‘ये वुड्ढा ये च दहरा, ये च मज्झिमपोरिसा।
‘‘Ye vuḍḍhā ye ca daharā, ye ca majjhimaporisā;
ममेव उपजीवेय्युं, ततियेतं वरं वरे॥
Mameva upajīveyyuṃ, tatiyetaṃ varaṃ vare.
२२९६.
2296.
‘‘परदारं न गच्छेय्यं, सदारपसुतो सियं।
‘‘Paradāraṃ na gaccheyyaṃ, sadārapasuto siyaṃ;
थीनं वसं न गच्छेय्यं, चतुत्थेतं वरं वरे॥
Thīnaṃ vasaṃ na gaccheyyaṃ, catutthetaṃ varaṃ vare.
२२९७.
2297.
‘‘पुत्तो मे सक्क जायेथ, सो च दीघायुको सिया।
‘‘Putto me sakka jāyetha, so ca dīghāyuko siyā;
धम्मेन जिने पथविं, पञ्चमेतं वरं वरे॥
Dhammena jine pathaviṃ, pañcametaṃ varaṃ vare.
२२९८.
2298.
‘‘ततो रत्या विवसाने, सूरियस्सुग्गमनं पति।
‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
दिब्बा भक्खा पातुभवेय्युं, छट्ठमेतं वरं वरे॥
Dibbā bhakkhā pātubhaveyyuṃ, chaṭṭhametaṃ varaṃ vare.
२२९९.
2299.
‘‘ददतो मे न खीयेथ, दत्वा नानुतपेय्यहं।
‘‘Dadato me na khīyetha, datvā nānutapeyyahaṃ;
ददं चित्तं पसादेय्यं, सत्तमेतं वरं वरे॥
Dadaṃ cittaṃ pasādeyyaṃ, sattametaṃ varaṃ vare.
२३००.
2300.
‘‘इतो विमुच्चमानाहं, सग्गगामी विसेसगू।
‘‘Ito vimuccamānāhaṃ, saggagāmī visesagū;
अनिवत्ति ततो अस्सं, अट्ठमेतं वरं वरे’’॥
Anivatti tato assaṃ, aṭṭhametaṃ varaṃ vare’’.
२३०१.
2301.
‘‘तस्स तं वचनं सुत्वा, देविन्दो एतदब्रवि।
‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, devindo etadabravi;
अचिरं वत ते ततो, पिता तं दट्ठुमेस्सति’’॥
Aciraṃ vata te tato, pitā taṃ daṭṭhumessati’’.
२३०२.
2302.
‘‘इदं वत्वान मघवा, देवराजा सुजम्पति।
‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;
वेस्सन्तरे वरं दत्वा, सग्गकायं अपक्कमि’’॥
Vessantare varaṃ datvā, saggakāyaṃ apakkami’’.
सक्कपब्बं नाम।
Sakkapabbaṃ nāma.
महाराजपब्बं
Mahārājapabbaṃ
२३०३.
2303.
‘‘कस्सेतं मुखमाभाति, हेमं वुत्तत्तमग्गिना।
‘‘Kassetaṃ mukhamābhāti, hemaṃ vuttattamagginā;
निक्खंव जातरूपस्स, उक्कामुखपहंसितं॥
Nikkhaṃva jātarūpassa, ukkāmukhapahaṃsitaṃ.
२३०४.
2304.
‘‘उभो सदिसपच्चङ्गा, उभो सदिसलक्खणा।
‘‘Ubho sadisapaccaṅgā, ubho sadisalakkhaṇā;
जालिस्स सदिसो एको, एका कण्हाजिना यथा॥
Jālissa sadiso eko, ekā kaṇhājinā yathā.
२३०५.
2305.
‘‘सीहा बिलाव निक्खन्ता, उभो सम्पतिरूपका।
‘‘Sīhā bilāva nikkhantā, ubho sampatirūpakā;
जातरूपमयायेव, इमे दिस्सन्ति दारका’’॥
Jātarūpamayāyeva, ime dissanti dārakā’’.
२३०६.
2306.
‘‘कुतो नु भवं भारद्वाज, इमे आनेसि दारके।
‘‘Kuto nu bhavaṃ bhāradvāja, ime ānesi dārake;
अज्ज रट्ठं अनुप्पत्तो, कुहिं गच्छसि ब्राह्मण’’ 227॥
Ajja raṭṭhaṃ anuppatto, kuhiṃ gacchasi brāhmaṇa’’ 228.
२३०७.
2307.
‘‘मय्हं ते दारका देव, दिन्ना वित्तेन सञ्जय।
‘‘Mayhaṃ te dārakā deva, dinnā vittena sañjaya;
२३०८.
2308.
‘‘केन वा वाचपेय्येन, सम्माञायेन सद्दहे।
‘‘Kena vā vācapeyyena, sammāñāyena saddahe;
को तेतं दानमददा, पुत्तके दानमुत्तमं’’॥
Ko tetaṃ dānamadadā, puttake dānamuttamaṃ’’.
२३०९.
2309.
‘‘यो याचतं पतिट्ठासि, भूतानं धरणीरिव।
‘‘Yo yācataṃ patiṭṭhāsi, bhūtānaṃ dharaṇīriva;
सो मे वेस्सन्तरो राजा, पुत्तेदासि वने वसं॥
So me vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ.
२३१०.
2310.
‘‘यो याचतं गती आसि, सवन्तीनंव सागरो।
‘‘Yo yācataṃ gatī āsi, savantīnaṃva sāgaro;
सो मे वेस्सन्तरो राजा, पुत्तेदासि वने वसं’’॥
So me vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ’’.
२३११.
2311.
‘‘दुक्कटं वत भो रञ्ञा, सद्धेन घरमेसिना।
‘‘Dukkaṭaṃ vata bho raññā, saddhena gharamesinā;
कथं नु पुत्तके दज्जा, अरञ्ञे अवरुद्धको॥
Kathaṃ nu puttake dajjā, araññe avaruddhako.
२३१२.
2312.
‘‘इमं भोन्तो निसामेथ, यावन्तेत्थ समागता।
‘‘Imaṃ bhonto nisāmetha, yāvantettha samāgatā;
कथं वेस्सन्तरो राजा, पुत्तेदासि वने वसं॥
Kathaṃ vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ.
२३१३.
2313.
‘‘दासिं दासं च 231 सो दज्जा, अस्सं चस्सतरीरथं।
‘‘Dāsiṃ dāsaṃ ca 232 so dajjā, assaṃ cassatarīrathaṃ;
हत्थिञ्च कुञ्जरं दज्ज, कथं सो दज्ज दारके’’॥
Hatthiñca kuñjaraṃ dajja, kathaṃ so dajja dārake’’.
२३१४.
2314.
हत्थी च कुञ्जरो नागो, किं सो दज्जा पितामह’’॥
Hatthī ca kuñjaro nāgo, kiṃ so dajjā pitāmaha’’.
२३१५.
2315.
‘‘दानमस्स पसंसाम, न च निन्दाम पुत्तका।
‘‘Dānamassa pasaṃsāma, na ca nindāma puttakā;
कथं नु हदयं आसि, तुम्हे दत्वा वनिब्बके’’॥
Kathaṃ nu hadayaṃ āsi, tumhe datvā vanibbake’’.
२३१६.
2316.
‘‘दुक्खस्स हदयं आसि, अथो उण्हम्पि पस्ससि।
‘‘Dukkhassa hadayaṃ āsi, atho uṇhampi passasi;
रोहिनीहेव तम्बक्खी, पिता अस्सूनि वत्तयि’’॥
Rohinīheva tambakkhī, pitā assūni vattayi’’.
२३१७.
2317.
‘‘यं तं कण्हाजिनावोच, अयं मं तात ब्राह्मणो।
‘‘Yaṃ taṃ kaṇhājināvoca, ayaṃ maṃ tāta brāhmaṇo;
लट्ठिया पटिकोटेति, घरे जातंव दासियं॥
Laṭṭhiyā paṭikoṭeti, ghare jātaṃva dāsiyaṃ.
२३१८.
2318.
‘‘न चायं ब्राह्मणो तात, धम्मिका होन्ति ब्राह्मणा।
‘‘Na cāyaṃ brāhmaṇo tāta, dhammikā honti brāhmaṇā;
यक्खो ब्राह्मणवण्णेन, खादितुं तात नेति नो।
Yakkho brāhmaṇavaṇṇena, khādituṃ tāta neti no;
नीयमाने पिसाचेन, किन्नु तात उदिक्खसि’’॥
Nīyamāne pisācena, kinnu tāta udikkhasi’’.
२३१९.
2319.
‘‘राजपुत्ती च वो माता, राजपुत्तो च वो पिता।
‘‘Rājaputtī ca vo mātā, rājaputto ca vo pitā;
पुब्बे मे अङ्गमारुय्ह, किं नु तिट्ठथ आरका’’॥
Pubbe me aṅgamāruyha, kiṃ nu tiṭṭhatha ārakā’’.
२३२०.
2320.
‘‘राजपुत्ती च नो माता, राजपुत्तो च नो पिता।
‘‘Rājaputtī ca no mātā, rājaputto ca no pitā;
दासा मयं ब्राह्मणस्स, तस्मा तिट्ठाम आरका’’॥
Dāsā mayaṃ brāhmaṇassa, tasmā tiṭṭhāma ārakā’’.
२३२१.
2321.
‘‘मा सम्मेवं अवचुत्थ, डय्हते हदयं मम।
‘‘Mā sammevaṃ avacuttha, ḍayhate hadayaṃ mama;
चितकायंव मे कायो, आसने न सुखं लभे॥
Citakāyaṃva me kāyo, āsane na sukhaṃ labhe.
२३२२.
2322.
‘‘मा सम्मेवं अवचुत्थ, भिय्यो सोकं जनेथ मं।
‘‘Mā sammevaṃ avacuttha, bhiyyo sokaṃ janetha maṃ;
निक्किणिस्सामि दब्बेन, न वो दासा भविस्सथ॥
Nikkiṇissāmi dabbena, na vo dāsā bhavissatha.
२३२३.
2323.
‘‘किमग्घियञ्हि वो तात, ब्राह्मणस्स पिता अदा।
‘‘Kimagghiyañhi vo tāta, brāhmaṇassa pitā adā;
यथाभूतं मे अक्खाथ, पटिपादेन्तु ब्राह्मणं’’॥
Yathābhūtaṃ me akkhātha, paṭipādentu brāhmaṇaṃ’’.
२३२४.
2324.
‘‘सहस्सग्घञ्हि मं तात, ब्राह्मणस्स पिता अदा।
‘‘Sahassagghañhi maṃ tāta, brāhmaṇassa pitā adā;
२३२५.
2325.
‘‘उट्ठेहि कत्ते तरमानो, ब्राह्मणस्स अवाकर।
‘‘Uṭṭhehi katte taramāno, brāhmaṇassa avākara;
दासिसतं दाससतं, गवं हत्थुसभं सतं।
Dāsisataṃ dāsasataṃ, gavaṃ hatthusabhaṃ sataṃ;
जातरूपसहस्सञ्च , पुत्तानं देहि निक्कयं॥
Jātarūpasahassañca , puttānaṃ dehi nikkayaṃ.
२३२६.
2326.
‘‘ततो कत्ता तरमानो, ब्राह्मणस्स अवाकरि।
‘‘Tato kattā taramāno, brāhmaṇassa avākari;
दासिसतं दाससतं, गवं हत्थुसभं सतं।
Dāsisataṃ dāsasataṃ, gavaṃ hatthusabhaṃ sataṃ;
जातरूपसहस्सञ्च, पुत्तानंदासि निक्कयं’’॥
Jātarūpasahassañca, puttānaṃdāsi nikkayaṃ’’.
२३२७.
2327.
‘‘निक्किणित्वा नहापेत्वा, भोजयित्वान दारके।
‘‘Nikkiṇitvā nahāpetvā, bhojayitvāna dārake;
समलङ्करित्वा भण्डेन, उच्छङ्गे उपवेसयुं॥
Samalaṅkaritvā bhaṇḍena, ucchaṅge upavesayuṃ.
२३२८.
2328.
‘‘सीसं न्हाते सुचिवत्थे, सब्बाभरणभूसिते।
‘‘Sīsaṃ nhāte sucivatthe, sabbābharaṇabhūsite;
राजा अङ्के करित्वान, अय्यको परिपुच्छथ॥
Rājā aṅke karitvāna, ayyako paripucchatha.
२३२९.
2329.
‘‘कुण्डले घुसिते माले, सब्बाभरणभूसिते।
‘‘Kuṇḍale ghusite māle, sabbābharaṇabhūsite;
राजा अङ्के करित्वान, इदं वचनमब्रवि॥
Rājā aṅke karitvāna, idaṃ vacanamabravi.
२३३०.
2330.
‘‘कच्चि उभो अरोगा ते, जालि मातापिता तव।
‘‘Kacci ubho arogā te, jāli mātāpitā tava;
कच्चि उञ्छेन यापेथ, कच्चि मूलफला बहू॥
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
२३३१.
2331.
‘‘कच्चि डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
वने वाळमिगाकिण्णे, कच्चि हिंसा न विज्जति’’॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
२३३२.
2332.
‘‘अथो उभो अरोगा मे, देव मातापिता मम।
‘‘Atho ubho arogā me, deva mātāpitā mama;
अथो उञ्छेन यापेन्ति, अथो मूलफला बहू॥
Atho uñchena yāpenti, atho mūlaphalā bahū.
२३३३.
2333.
‘‘अथो डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
वने वाळमिगाकिण्णे, हिंसा नेसं न विज्जति॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā nesaṃ na vijjati.
२३३४.
2334.
‘‘खणन्तालुकलम्बानि, बिलानि तक्कलानि च।
‘‘Khaṇantālukalambāni, bilāni takkalāni ca;
कोलं भल्लातकं बेल्लं, सा नो आहत्व पोसति॥
Kolaṃ bhallātakaṃ bellaṃ, sā no āhatva posati.
२३३५.
2335.
‘‘यञ्चेव सा आहरति, वनमूलफलहारिया।
‘‘Yañceva sā āharati, vanamūlaphalahāriyā;
तं नो सब्बे समागन्त्वा, रत्तिं भुञ्जाम नो दिवा॥
Taṃ no sabbe samāgantvā, rattiṃ bhuñjāma no divā.
२३३६.
2336.
‘‘अम्माव नो किसा पण्डु, आहरन्ती दुमप्फलं।
‘‘Ammāva no kisā paṇḍu, āharantī dumapphalaṃ;
वातातपेन सुखुमाली, पदुमं हत्थगतामिव॥
Vātātapena sukhumālī, padumaṃ hatthagatāmiva.
२३३७.
2337.
‘‘अम्माय पतनूकेसा, विचरन्त्या ब्रहावने।
‘‘Ammāya patanūkesā, vicarantyā brahāvane;
वने वाळमिगाकिण्णे, खग्गदीपिनिसेविते॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, khaggadīpinisevite.
२३३८.
2338.
‘‘केसेसु जटं बन्धित्वा, कच्छे जल्लमधारयि।
‘‘Kesesu jaṭaṃ bandhitvā, kacche jallamadhārayi;
चम्मवासी छमा सेति, जातवेदं नमस्सति॥
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
२३३९.
2339.
‘‘पुत्ता पिया मनुस्सानं, लोकस्मिं उदपज्जिसुं।
‘‘Puttā piyā manussānaṃ, lokasmiṃ udapajjisuṃ;
न हि नूनम्हाकं अय्यस्स, पुत्ते स्नेहो अजायथ’’॥
Na hi nūnamhākaṃ ayyassa, putte sneho ajāyatha’’.
२३४०.
2340.
‘‘दुक्कटञ्च हि नो पुत्त, भूनहच्चं कतं मया।
‘‘Dukkaṭañca hi no putta, bhūnahaccaṃ kataṃ mayā;
योहं सिवीनं वचना, पब्बाजेसिमदूसकं॥
Yohaṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesimadūsakaṃ.
२३४१.
2341.
‘‘यं मे किञ्चि इध अत्थि, धनं धञ्ञञ्च विज्जति।
‘‘Yaṃ me kiñci idha atthi, dhanaṃ dhaññañca vijjati;
एतु वेस्सन्तरो राजा, सिविरट्ठे पसासतु’’॥
Etu vessantaro rājā, siviraṭṭhe pasāsatu’’.
२३४२.
2342.
‘‘न देव मय्हं वचना, एहिति सिविसुत्तमो।
‘‘Na deva mayhaṃ vacanā, ehiti sivisuttamo;
सयमेव देवो गन्त्वा, सिञ्च भोगेहि अत्रजं’’॥
Sayameva devo gantvā, siñca bhogehi atrajaṃ’’.
२३४३.
2343.
‘‘ततो सेनापतिं राजा, सज्जयो अज्झभासथ।
‘‘Tato senāpatiṃ rājā, sajjayo ajjhabhāsatha;
हत्थी अस्सा रथा पत्ती, सेना सन्नाहयन्तु नं।
Hatthī assā rathā pattī, senā sannāhayantu naṃ;
नेगमा च मं अन्वेन्तु, ब्राह्मणा च पुरोहिता॥
Negamā ca maṃ anventu, brāhmaṇā ca purohitā.
२३४४.
2344.
खिप्पमायन्तु सन्नद्धा, नानावण्णेहिलङ्कता॥
Khippamāyantu sannaddhā, nānāvaṇṇehilaṅkatā.
२३४५.
2345.
अञ्ञे लोहितउण्हीसा, सुद्धानेके निवासिता।
Aññe lohitauṇhīsā, suddhāneke nivāsitā;
खिप्पमायन्तु सन्नद्धा, नानावण्णेहिलङ्कता॥
Khippamāyantu sannaddhā, nānāvaṇṇehilaṅkatā.
२३४६.
2346.
‘‘हिमवा यथा गन्धधरो, पब्बतो गन्धमादनो।
‘‘Himavā yathā gandhadharo, pabbato gandhamādano;
नानारुक्खेहि सञ्छन्नो, महाभूतगणालयो॥
Nānārukkhehi sañchanno, mahābhūtagaṇālayo.
२३४७.
2347.
‘‘ओसधेहि च दिब्बेहि, दिसा भाति पवाति च।
‘‘Osadhehi ca dibbehi, disā bhāti pavāti ca;
खिप्पमायन्तु सन्नद्धा, दिसा भन्तु पवन्तु च॥
Khippamāyantu sannaddhā, disā bhantu pavantu ca.
२३४८.
2348.
‘‘ततो नागसहस्सानि, योजयन्तु चतुद्दस।
‘‘Tato nāgasahassāni, yojayantu catuddasa;
सुवण्णकच्छा मातङ्गा, हेमकप्पनवाससा॥
Suvaṇṇakacchā mātaṅgā, hemakappanavāsasā.
२३४९.
2349.
‘‘आरूळ्हा गामणीयेहि, तोमरङ्कुसपाणिभि।
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;
खिप्पमायन्तु सन्नद्धा, हत्थिक्खन्धेहि दस्सिता॥
Khippamāyantu sannaddhā, hatthikkhandhehi dassitā.
२३५०.
2350.
‘‘ततो अस्ससहस्सानि, योजयन्तु चतुद्दस।
‘‘Tato assasahassāni, yojayantu catuddasa;
आजानीयाव जातिया, सिन्धवा सीघवाहना॥
Ājānīyāva jātiyā, sindhavā sīghavāhanā.
२३५१.
2351.
‘‘आरूळ्हा गामणीयेहि, इल्लियाचापधारिभि।
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;
खिप्पमायन्तु सन्नद्धा, अस्सपिट्ठे अलङ्कता॥
Khippamāyantu sannaddhā, assapiṭṭhe alaṅkatā.
२३५२.
2352.
‘‘ततो रथसहस्सानि, योजयन्तु चतुद्दस।
‘‘Tato rathasahassāni, yojayantu catuddasa;
अयोसुकतनेमियो, सुवण्णचितपक्खरे॥
Ayosukatanemiyo, suvaṇṇacitapakkhare.
२३५३.
2353.
‘‘आरोपेन्तु धजे तत्थ, चम्मानि कवचानि च।
‘‘Āropentu dhaje tattha, cammāni kavacāni ca;
खिप्पमायन्तु सन्नद्धा, रथेसु रथजीविनो’’॥
Khippamāyantu sannaddhā, rathesu rathajīvino’’.
२३५४.
2354.
अग्घियानि च तिट्ठन्तु, येन मग्गेन एहिति॥
Agghiyāni ca tiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
२३५५.
2355.
‘‘गामे गामे सतं कुम्भा, मेरयस्स सुराय च।
‘‘Gāme gāme sataṃ kumbhā, merayassa surāya ca;
२३५६.
2356.
‘‘मंसा पूवा सङ्कुलियो, कुम्मासा मच्छसंयुता।
‘‘Maṃsā pūvā saṅkuliyo, kummāsā macchasaṃyutā;
मग्गम्हि पतितिट्ठन्तु, येन मग्गेन एहिति॥
Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
२३५७.
2357.
मग्गम्हि पतितिट्ठन्तु, येन मग्गेन एहिति॥
Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
२३५८.
2358.
‘‘आळारिका च सूदा च, नटनट्टकगायिनो।
‘‘Āḷārikā ca sūdā ca, naṭanaṭṭakagāyino;
२३५९.
2359.
‘‘आहञ्ञन्तु सब्बवीणा, भेरियो दिन्दिमानि च।
‘‘Āhaññantu sabbavīṇā, bheriyo dindimāni ca;
२३६०.
2360.
‘‘मुदिङ्गा पणवा सङ्खा, गोधा परिवदेन्तिका।
‘‘Mudiṅgā paṇavā saṅkhā, godhā parivadentikā;
दिन्दिमानि च हञ्ञन्तु, कुतुम्प 255 दिन्दिमानि च’’॥
Dindimāni ca haññantu, kutumpa 256 dindimāni ca’’.
२३६१.
2361.
‘‘सा सेना महती आसि, उय्युत्ता सिविवाहिनी।
‘‘Sā senā mahatī āsi, uyyuttā sivivāhinī;
जालिना मग्गनायेन, वङ्कं पायासि पब्बतं॥
Jālinā magganāyena, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
२३६२.
2362.
‘‘कोञ्चं नदति मातङ्गो, कुञ्जरो सट्ठिहायनो।
‘‘Koñcaṃ nadati mātaṅgo, kuñjaro saṭṭhihāyano;
कच्छाय बद्धमानाय, कोञ्चं नदति वारणो॥
Kacchāya baddhamānāya, koñcaṃ nadati vāraṇo.
२३६३.
2363.
अब्भं रजो अच्छादेसि, उय्युत्ता सिविवाहिनी॥
Abbhaṃ rajo acchādesi, uyyuttā sivivāhinī.
२३६४.
2364.
‘‘सा सेना महती आसि, उय्युत्ता हारहारिनी।
‘‘Sā senā mahatī āsi, uyyuttā hārahārinī;
जालिना मग्गनायेन, वङ्कं पायासि पब्बतं॥
Jālinā magganāyena, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
२३६५.
2365.
पुप्फरुक्खेहि सञ्छन्नं, फलरुक्खेहि चूभयं॥
Puppharukkhehi sañchannaṃ, phalarukkhehi cūbhayaṃ.
२३६६.
2366.
‘‘तत्थ बिन्दुस्सरा वग्गू, नानावण्णा बहू दिजा।
‘‘Tattha bindussarā vaggū, nānāvaṇṇā bahū dijā;
कूजन्तमुपकूजन्ति, उतुसम्पुप्फिते दुमे॥
Kūjantamupakūjanti, utusampupphite dume.
२३६७.
2367.
‘‘ते गन्त्वा दीघमद्धानं, अहोरत्तानमच्चये।
‘‘Te gantvā dīghamaddhānaṃ, ahorattānamaccaye;
पदेसं तं उपागच्छुं, यत्थ वेस्सन्तरो अहु’’॥
Padesaṃ taṃ upāgacchuṃ, yattha vessantaro ahu’’.
महाराजपब्बं नाम।
Mahārājapabbaṃ nāma.
छखत्तियकम्मं
Chakhattiyakammaṃ
२३६८.
2368.
‘‘तेसं सुत्वान निग्घोसं, भीतो वेस्सन्तरो अहु।
‘‘Tesaṃ sutvāna nigghosaṃ, bhīto vessantaro ahu;
पब्बतं अभिरुहित्वा, भीतो सेनं उदिक्खति॥
Pabbataṃ abhiruhitvā, bhīto senaṃ udikkhati.
२३६९.
2369.
‘‘इङ्घ मद्दि निसामेहि, निग्घोसो यादिसो वने।
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, nigghoso yādiso vane;
आजानीया हसियन्ति, धजग्गानि च दिस्सरे॥
Ājānīyā hasiyanti, dhajaggāni ca dissare.
२३७०.
2370.
‘‘इमे नून अरञ्ञस्मिं, मिगसङ्घानि लुद्दका।
‘‘Ime nūna araññasmiṃ, migasaṅghāni luddakā;
वागुराहि परिक्खिप्प, सोब्भं पातेत्वा तावदे।
Vāgurāhi parikkhippa, sobbhaṃ pātetvā tāvade;
विक्कोसमाना तिब्बाहि, हन्ति नेसं वरं वरं॥
Vikkosamānā tibbāhi, hanti nesaṃ varaṃ varaṃ.
२३७१.
2371.
‘‘यथा मयं अदूसका, अरञ्ञे अवरुद्धका।
‘‘Yathā mayaṃ adūsakā, araññe avaruddhakā;
अमित्तहत्थत्तं गता, पस्स दुब्बलघातकं’’॥
Amittahatthattaṃ gatā, passa dubbalaghātakaṃ’’.
२३७२.
2372.
‘‘अमित्ता नप्पसाहेय्युं, अग्गीव उदकण्णवे।
‘‘Amittā nappasāheyyuṃ, aggīva udakaṇṇave;
तदेव त्वं विचिन्तेहि, अपि सोत्थि इतो सिया’’॥
Tadeva tvaṃ vicintehi, api sotthi ito siyā’’.
२३७३.
2373.
‘‘ततो वेस्सन्तरो राजा, ओरोहित्वान पब्बता।
‘‘Tato vessantaro rājā, orohitvāna pabbatā;
निसीदि पण्णसालायं, दळ्हं कत्वान मानसं’’॥
Nisīdi paṇṇasālāyaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasaṃ’’.
२३७४.
2374.
‘‘निवत्तयित्वान रथं, वुट्ठपेत्वान सेनियो।
‘‘Nivattayitvāna rathaṃ, vuṭṭhapetvāna seniyo;
एकं अरञ्ञे विहरन्तं, पिता पुत्तं उपागमि॥
Ekaṃ araññe viharantaṃ, pitā puttaṃ upāgami.
२३७५.
2375.
‘‘हत्थिक्खन्धतो ओरुय्ह, एकंसो पञ्जलीकतो।
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, ekaṃso pañjalīkato;
२३७६.
2376.
‘‘तत्थद्दस कुमारं सो, रम्मरूपं समाहितं।
‘‘Tatthaddasa kumāraṃ so, rammarūpaṃ samāhitaṃ;
निसिन्नं पण्णसालायं, झायन्तं अकुतोभयं॥
Nisinnaṃ paṇṇasālāyaṃ, jhāyantaṃ akutobhayaṃ.
२३७७.
2377.
‘‘तञ्च दिस्वान आयन्तं, पितरं पुत्तगिद्धिनं।
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, pitaraṃ puttagiddhinaṃ;
वेस्सन्तरो च मद्दी च, पच्चुग्गन्त्वा अवन्दिसुं॥
Vessantaro ca maddī ca, paccuggantvā avandisuṃ.
२३७८.
2378.
‘‘मद्दी च सिरसा पादे, ससुरस्साभिवादयि।
‘‘Maddī ca sirasā pāde, sasurassābhivādayi;
‘मद्दी अहञ्हि ते देव, पादे वन्दामि ते सुण्हा’ 263।
‘Maddī ahañhi te deva, pāde vandāmi te suṇhā’ 264;
तेसु तत्थ पलिसज्ज, पाणिना परिमज्जथ’’॥
Tesu tattha palisajja, pāṇinā parimajjatha’’.
२३७९.
2379.
‘‘कच्चि वो कुसलं पुत्त, कच्चि पुत्त अनामयं।
‘‘Kacci vo kusalaṃ putta, kacci putta anāmayaṃ;
कच्चि उञ्छेन यापेथ, कच्चि मूलफला बहू॥
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
२३८०.
2380.
‘‘कच्चि डंसा मकसा च, अप्पमेव सरीसपा।
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
वने वाळमिगाकिण्णे, कच्चि हिंसा न विज्जति’’॥
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
२३८१.
2381.
‘‘अत्थि नो जीविका देव, सा च यादिसकीदिसा।
‘‘Atthi no jīvikā deva, sā ca yādisakīdisā;
२३८२.
2382.
‘‘अनिद्धिनं महाराज, दमेतस्संव सारथि।
‘‘Aniddhinaṃ mahārāja, dametassaṃva sārathi;
त्यम्हा अनिद्धिका दन्ता, असमिद्धि दमेति नो॥
Tyamhā aniddhikā dantā, asamiddhi dameti no.
२३८३.
2383.
‘‘अपि नो किसानि मंसानि, पितु मातु अदस्सना।
‘‘Api no kisāni maṃsāni, pitu mātu adassanā;
अवरुद्धानं महाराज, अरञ्ञे जीवसोकिनं’’॥
Avaruddhānaṃ mahārāja, araññe jīvasokinaṃ’’.
२३८४.
2384.
‘‘येपि ते सिविसेट्ठस्स, दायादापत्तमानसा।
‘‘Yepi te siviseṭṭhassa, dāyādāpattamānasā;
जाली कण्हाजिना चुभो, ब्राह्मणस्स वसानुगा।
Jālī kaṇhājinā cubho, brāhmaṇassa vasānugā;
अच्चायिकस्स लुद्दस्स, यो ने गावोव सुम्भति॥
Accāyikassa luddassa, yo ne gāvova sumbhati.
२३८५.
2385.
‘‘ते राजपुत्तिया पुत्ते, यदि जानाथ संसथ।
‘‘Te rājaputtiyā putte, yadi jānātha saṃsatha;
परियापुणाथ नो खिप्पं, सप्पदट्ठंव माणवं’’॥
Pariyāpuṇātha no khippaṃ, sappadaṭṭhaṃva māṇavaṃ’’.
२३८६.
2386.
‘‘उभो कुमारा निक्कीता, जाली कण्हाजिना चुभो।
‘‘Ubho kumārā nikkītā, jālī kaṇhājinā cubho;
ब्राह्मणस्स धनं दत्वा, पुत्त मा भायि अस्सस’’॥
Brāhmaṇassa dhanaṃ datvā, putta mā bhāyi assasa’’.
२३८७.
2387.
‘‘कच्चि नु तात कुसलं, कच्चि तात अनामयं।
‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;
कच्चि नु तात मे मातु, चक्खु न परिहायति’’॥
Kacci nu tāta me mātu, cakkhu na parihāyati’’.
२३८८.
2388.
‘‘कुसलञ्चेव मे पुत्त, अथो पुत्त अनामयं।
‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;
अथो च पुत्त ते मातु, चक्खु न परिहायति’’॥
Atho ca putta te mātu, cakkhu na parihāyati’’.
२३८९.
2389.
‘‘कच्चि अरोगं योग्गं ते, कच्चि वहति वाहनं।
‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
कच्चि फीतो जनपदो, कच्चि वुट्ठि न छिज्जति’’॥
Kacci phīto janapado, kacci vuṭṭhi na chijjati’’.
२३९०.
2390.
‘‘अथो अरोगं योग्गं मे, अथो वहति वाहनं।
‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;
अथो फीतो जनपदो, अथो वुट्ठि न छिज्जति’’॥
Atho phīto janapado, atho vuṭṭhi na chijjati’’.
२३९१.
2391.
‘‘इच्चेवं मन्तयन्तानं, माता नेसं अदिस्सथ।
‘‘Iccevaṃ mantayantānaṃ, mātā nesaṃ adissatha;
राजपुत्ती गिरिद्वारे, पत्तिका अनुपाहना॥
Rājaputtī giridvāre, pattikā anupāhanā.
२३९२.
2392.
‘‘तञ्च दिस्वान आयन्तं, मातरं पुत्तगिद्धिनिं।
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, mātaraṃ puttagiddhiniṃ;
वेस्सन्तरो च मद्दी च, पच्चुग्गन्त्वा अवन्दिसुं॥
Vessantaro ca maddī ca, paccuggantvā avandisuṃ.
२३९३.
2393.
‘‘मद्दी च सिरसा पादे, सस्सुया अभिवादयि।
‘‘Maddī ca sirasā pāde, sassuyā abhivādayi;
मद्दी अहञ्हि ते अय्ये, पादे वन्दामि ते सुण्हा’’॥
Maddī ahañhi te ayye, pāde vandāmi te suṇhā’’.
२३९४.
2394.
‘‘मद्दिञ्च पुत्तका दिस्वा, दूरतो सोत्थिमागता।
‘‘Maddiñca puttakā disvā, dūrato sotthimāgatā;
कन्दन्ता मभिधाविंसु, वच्छबालाव मातरं॥
Kandantā mabhidhāviṃsu, vacchabālāva mātaraṃ.
२३९५.
2395.
‘‘मद्दी च पुत्तके दिस्वा, दूरतो सोत्थिमागते।
‘‘Maddī ca puttake disvā, dūrato sotthimāgate;
वारुणीव पवेधेन्ती, थनधाराभिसिञ्चथ’’॥
Vāruṇīva pavedhentī, thanadhārābhisiñcatha’’.
२३९६.
2396.
‘‘समागतानं ञातीनं, महाघोसो अजायथ।
‘‘Samāgatānaṃ ñātīnaṃ, mahāghoso ajāyatha;
पब्बता समनादिंसु, मही पकम्पिता अहु॥
Pabbatā samanādiṃsu, mahī pakampitā ahu.
२३९७.
2397.
‘‘वुट्ठिधारं पवत्तेन्तो, देवो पावस्सि तावदे।
‘‘Vuṭṭhidhāraṃ pavattento, devo pāvassi tāvade;
अथ वेस्सन्तरो राजा, ञातीहि समगच्छथ॥
Atha vessantaro rājā, ñātīhi samagacchatha.
२३९८.
2398.
‘‘नत्तारो सुणिसा पुत्तो, राजा देवी च एकतो।
‘‘Nattāro suṇisā putto, rājā devī ca ekato;
यदा समागता आसुं, तदासि लोमहंसनं॥
Yadā samāgatā āsuṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ.
२३९९.
2399.
‘‘पञ्जलिका तस्स याचन्ति, रोदन्ता भेरवे वने।
‘‘Pañjalikā tassa yācanti, rodantā bherave vane;
वेस्सन्तरञ्च मद्दिञ्च, सब्बे रट्ठा समागता।
Vessantarañca maddiñca, sabbe raṭṭhā samāgatā;
त्वं नोसि इस्सरो राजा, रज्जं कारेथ नो उभो’’॥
Tvaṃ nosi issaro rājā, rajjaṃ kāretha no ubho’’.
छखत्तियकम्मं नाम।
Chakhattiyakammaṃ nāma.
२४००.
2400.
‘‘धम्मेन रज्जं कारेन्तं, रट्ठा पब्बाजयित्थ मं।
‘‘Dhammena rajjaṃ kārentaṃ, raṭṭhā pabbājayittha maṃ;
त्वञ्च जानपदा चेव, नेगमा च समागता’’॥
Tvañca jānapadā ceva, negamā ca samāgatā’’.
२४०१.
2401.
‘‘दुक्कटञ्च हि नो पुत्त, भूनहच्चं कतं मया।
‘‘Dukkaṭañca hi no putta, bhūnahaccaṃ kataṃ mayā;
योहं सिवीनं वचना, पब्बाजेसिमदूसकं’’॥
Yohaṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesimadūsakaṃ’’.
२४०२.
2402.
‘‘येन केनचि वण्णेन, पितु दुक्खं उदब्बहे।
‘‘Yena kenaci vaṇṇena, pitu dukkhaṃ udabbahe;
मातु भगिनिया चापि, अपि पाणेहि अत्तनो’’॥
Mātu bhaginiyā cāpi, api pāṇehi attano’’.
२४०३.
2403.
‘‘ततो वेस्सन्तरो राजा, रजोजल्लं पवाहयि।
‘‘Tato vessantaro rājā, rajojallaṃ pavāhayi;
२४०४.
2404.
‘‘सीसं न्हातो सुचिवत्थो, सब्बाभरणभूसितो।
‘‘Sīsaṃ nhāto sucivattho, sabbābharaṇabhūsito;
पच्चयं नागमारुय्ह, खग्गं बन्धि परन्तपं॥
Paccayaṃ nāgamāruyha, khaggaṃ bandhi parantapaṃ.
२४०५.
2405.
‘‘ततो सट्ठिसहस्सानि, योधिनो चारुदस्सना।
‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;
सहजाता पकिरिंसु, नन्दयन्ता रथेसभं॥
Sahajātā pakiriṃsu, nandayantā rathesabhaṃ.
२४०६.
2406.
‘‘ततो मद्दिम्पि न्हापेसुं, सिविकञ्ञा समागता।
‘‘Tato maddimpi nhāpesuṃ, sivikaññā samāgatā;
वेस्सन्तरो तं पालेतु, जाली कण्हाजिना चुभो।
Vessantaro taṃ pāletu, jālī kaṇhājinā cubho;
अथोपि तं महाराजा, सञ्जयो अभिरक्खतु’’॥
Athopi taṃ mahārājā, sañjayo abhirakkhatu’’.
२४०७.
2407.
‘‘इदञ्च पच्चयं लद्धा, पुब्बे संक्लेसमत्तनो।
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
आनन्दियं आचरिंसु, रमणीये गिरिब्बजे॥
Ānandiyaṃ ācariṃsu, ramaṇīye giribbaje.
२४०८.
2408.
‘‘इदञ्च पच्चयं लद्धा, पुब्बे संक्लेसमत्तनो।
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
आनन्दि वित्ता सुमना, पुत्ते सङ्गम्म लक्खणा॥
Ānandi vittā sumanā, putte saṅgamma lakkhaṇā.
२४०९.
2409.
‘‘इदञ्च पच्चयं लद्धा, पुब्बे संक्लेसमत्तनो।
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
आनन्दि वित्ता पतीता, सह पुत्तेहि लक्खणा’’॥
Ānandi vittā patītā, saha puttehi lakkhaṇā’’.
२४१०.
2410.
‘‘एकभत्ता पुरे आसिं, निच्चं थण्डिलसायिनी।
‘‘Ekabhattā pure āsiṃ, niccaṃ thaṇḍilasāyinī;
इति मेतं वतं आसि, तुम्हं कामा हि पुत्तका॥
Iti metaṃ vataṃ āsi, tumhaṃ kāmā hi puttakā.
२४११.
2411.
‘‘तं मे वतं समिद्धज्ज, तुम्हे सङ्गम्म पुत्तका।
‘‘Taṃ me vataṃ samiddhajja, tumhe saṅgamma puttakā;
मातुजम्पि तं पालेतु, पितुजम्पि च पुत्तक।
Mātujampi taṃ pāletu, pitujampi ca puttaka;
अथोपि तं महाराजा, सञ्जयो अभिरक्खतु॥
Athopi taṃ mahārājā, sañjayo abhirakkhatu.
२४१२.
2412.
‘‘यं किञ्चित्थि कतं पुञ्ञं, मय्हञ्चेव पितुच्च ते।
‘‘Yaṃ kiñcitthi kataṃ puññaṃ, mayhañceva pitucca te;
सब्बेन तेन कुसलेन, अजरो अमरो भव’’॥
Sabbena tena kusalena, ajaro amaro bhava’’.
२४१३.
2413.
‘‘कप्पासिकञ्च कोसेय्यं, खोमकोटुम्बरानि च।
‘‘Kappāsikañca koseyyaṃ, khomakoṭumbarāni ca;
सस्सु सुण्हाय पाहेसि, येहि मद्दी असोभथ॥
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
२४१४.
2414.
‘‘ततो हेमञ्च कायूरं, गीवेय्यं रतनामयं।
‘‘Tato hemañca kāyūraṃ, gīveyyaṃ ratanāmayaṃ;
सस्सु सुण्हाय पाहेसि, येहि मद्दी असोभथ॥
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
२४१५.
2415.
‘‘ततो हेमञ्च कायूरं, अङ्गदं मणिमेखलं।
‘‘Tato hemañca kāyūraṃ, aṅgadaṃ maṇimekhalaṃ;
सस्सु सुण्हाय पाहेसि, येहि मद्दी असोभथ॥
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
२४१६.
2416.
सस्सु सुण्हाय पाहेसि, येहि मद्दी असोभथ॥
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
२४१७.
2417.
सस्सु सुण्हाय पाहेसि, येहि मद्दी असोभथ॥
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
२४१८.
2418.
‘‘सुत्तञ्च सुत्तवज्जञ्च, उपनिज्झाय सेय्यसि।
‘‘Suttañca suttavajjañca, upanijjhāya seyyasi;
असोभथ राजपुत्ती, देवकञ्ञाव नन्दने॥
Asobhatha rājaputtī, devakaññāva nandane.
२४१९.
2419.
‘‘सीसं न्हाता सुचिवत्था, सब्बालङ्कारभूसिता।
‘‘Sīsaṃ nhātā sucivatthā, sabbālaṅkārabhūsitā;
असोभथ राजपुत्ती, तावतिंसेव अच्छरा॥
Asobhatha rājaputtī, tāvatiṃseva accharā.
२४२०.
2420.
‘‘कदलीव वातच्छुपिता, जाता चित्तलतावने।
‘‘Kadalīva vātacchupitā, jātā cittalatāvane;
दन्तावरणसम्पन्ना, राजपुत्ती असोभथ॥
Dantāvaraṇasampannā, rājaputtī asobhatha.
२४२१.
2421.
‘‘सकुणी मानुसिनीव, जाता चित्तपत्ता पती।
‘‘Sakuṇī mānusinīva, jātā cittapattā patī;
निग्रोधपक्कबिम्बोट्ठी, राजपुत्ती असोभथ॥
Nigrodhapakkabimboṭṭhī, rājaputtī asobhatha.
२४२२.
2422.
‘‘तस्सा च नागमानेसुं, नातिबद्धंव कुञ्जरं।
‘‘Tassā ca nāgamānesuṃ, nātibaddhaṃva kuñjaraṃ;
सत्तिक्खमं सरक्खमं, ईसादन्तं उरूळ्हवं॥
Sattikkhamaṃ sarakkhamaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ.
२४२३.
2423.
‘‘सा मद्दी नागमारुहि, नातिबद्धंव कुञ्जरं।
‘‘Sā maddī nāgamāruhi, nātibaddhaṃva kuñjaraṃ;
सत्तिक्खमं सरक्खमं, ईसादन्तं उरूळ्हवं’’॥
Sattikkhamaṃ sarakkhamaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ’’.
२४२४.
2424.
‘‘सब्बम्हि तंअरञ्ञम्हि, यावन्तेत्थ मिगा अहुं।
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
वेस्सन्तरस्स तेजेन, नञ्ञमञ्ञं विहेठयुं॥
Vessantarassa tejena, naññamaññaṃ viheṭhayuṃ.
२४२५.
2425.
‘‘सब्बम्हि तंअरञ्ञम्हि, यावन्तेत्थ दिजा अहुं।
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
वेस्सन्तरस्स तेजेन, नञ्ञमञ्ञं विहेठयुं॥
Vessantarassa tejena, naññamaññaṃ viheṭhayuṃ.
२४२६.
2426.
‘‘सब्बम्हि तंअरञ्ञम्हि, यावन्तेत्थ मिगा अहुं।
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
एकज्झं सन्निपातिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Ekajjhaṃ sannipātiṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४२७.
2427.
‘‘सब्बम्हि तंअरञ्ञम्हि, यावन्तेत्थ दिजा अहुं।
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
एकज्झं सन्निपातिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Ekajjhaṃ sannipātiṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४२८.
2428.
‘‘सब्बम्हि तंअरञ्ञम्हि, यावन्तेत्थ मिगा अहुं।
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
नास्सु मञ्जू निकूजिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Nāssu mañjū nikūjiṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४२९.
2429.
‘‘सब्बम्हि तंअरञ्ञम्हि, यावन्तेत्थ दिजा अहुं।
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
नास्सु मञ्जू निकूजिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Nāssu mañjū nikūjiṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४३०.
2430.
‘‘पटियत्तो राजमग्गो, विचित्तो पुप्फसन्थतो।
‘‘Paṭiyatto rājamaggo, vicitto pupphasanthato;
वसि वेस्सन्तरो यत्थ, यावताव जेतुत्तरा॥
Vasi vessantaro yattha, yāvatāva jetuttarā.
२४३१.
2431.
‘‘ततो सट्ठिसहस्सानि, योधिनो चारुदस्सना।
‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;
समन्ता परिकिरिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४३२.
2432.
‘‘ओरोधा च कुमारा च, वेसियाना च ब्राह्मणा।
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
समन्ता परिकिरिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४३३.
2433.
‘‘हत्थारोहा अनीकट्ठा, रथिका पत्तिकारका।
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
समन्ता परिकिरिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४३४.
2434.
‘‘समागता जानपदा, नेगमा च समागता।
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
समन्ता परिकिरिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४३५.
2435.
पुरतो पटिपज्जिंसु, वेस्सन्तरे पयातम्हि।
Purato paṭipajjiṃsu, vessantare payātamhi;
सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४३६.
2436.
‘‘ते पाविसुं पुरं रम्मं, महापाकारतोरणं।
‘‘Te pāvisuṃ puraṃ rammaṃ, mahāpākāratoraṇaṃ;
उपेतं अन्नपानेहि, नच्चगीतेहि चूभयं॥
Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ.
२४३७.
2437.
‘‘वित्ता जानपदा आसुं, नेगमा च समागता।
‘‘Vittā jānapadā āsuṃ, negamā ca samāgatā;
अनुप्पत्ते कुमारम्हि, सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Anuppatte kumāramhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४३८.
2438.
‘‘चेलुक्खेपो अवत्तित्थ, आगते धनदायके।
‘‘Celukkhepo avattittha, āgate dhanadāyake;
२४३९.
2439.
‘‘जातरूपमयं वस्सं, देवो पावस्सि तावदे।
‘‘Jātarūpamayaṃ vassaṃ, devo pāvassi tāvade;
वेस्सन्तरे पविट्ठम्हि, सिवीनं रट्ठवड्ढने॥
Vessantare paviṭṭhamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
२४४०.
2440.
‘‘ततो वेस्सन्तरो राजा, दानं दत्वान खत्तियो।
‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
कायस्स भेदा सप्पञ्ञो, सग्गं सो उपपज्जथा’’ति॥
Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjathā’’ti.
वेस्सन्तरजातकं दसमं।
Vessantarajātakaṃ dasamaṃ.
महानिपात निट्ठिता।
Mahānipāta niṭṭhitā.
जातकपाळि निट्ठिता।
Jātakapāḷi niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५४७] १०. वेस्सन्तरजातकवण्णना • [547] 10. Vessantarajātakavaṇṇanā
