| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi |
๕๔๗. เวสฺสนฺตรชาตกํ (๑๐)
547. Vessantarajātakaṃ (10)
ทสวรกถา
Dasavarakathā
๑๖๕๕.
1655.
ปถพฺยา จารุปุพฺพงฺคิ, ยํ ตุยฺหํ มนโส ปิยํ’’ฯ
Pathabyā cārupubbaṅgi, yaṃ tuyhaṃ manaso piyaṃ’’.
๑๖๕๖.
1656.
‘‘เทวราช นโม ตฺยตฺถุ, กิํ ปาปํ ปกตํ มยา;
‘‘Devarāja namo tyatthu, kiṃ pāpaṃ pakataṃ mayā;
รมฺมา จาเวสิ มํ ฐานา, วาโตว ธรณีรุหํ’’ฯ
Rammā cāvesi maṃ ṭhānā, vātova dharaṇīruhaṃ’’.
๑๖๕๗.
1657.
‘‘น เจว เต กตํ ปาปํ, น จ เม ตฺวมสิ อปฺปิยา;
‘‘Na ceva te kataṃ pāpaṃ, na ca me tvamasi appiyā;
ปุญฺญญฺจ เต ปริกฺขีณํ, เยน เตวํ วทามหํฯ
Puññañca te parikkhīṇaṃ, yena tevaṃ vadāmahaṃ.
๑๖๕๘.
1658.
‘‘สนฺติเก มรณํ ตุยฺหํ, วินาภาโว ภวิสฺสติ;
‘‘Santike maraṇaṃ tuyhaṃ, vinābhāvo bhavissati;
ปฎิคณฺหาหิ เม เอเต, วเร ทส ปเวจฺฉโต’’ฯ
Paṭigaṇhāhi me ete, vare dasa pavecchato’’.
๑๖๕๙.
1659.
‘‘วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;
‘‘Varaṃ ce me ado sakka, sabbabhūtānamissara;
สิวิราชสฺส ภทฺทเนฺต, ตตฺถ อสฺสํ นิเวสเนฯ
Sivirājassa bhaddante, tattha assaṃ nivesane.
๑๖๖๐.
1660.
‘‘นีลเนตฺตา นีลภมุ, นิลกฺขี จ ยถา มิคี;
‘‘Nīlanettā nīlabhamu, nilakkhī ca yathā migī;
ผุสฺสตี นาม นาเมน, ตตฺถปสฺสํ ปุรินฺททฯ
Phussatī nāma nāmena, tatthapassaṃ purindada.
๑๖๖๑.
1661.
ปูชิตํ ปฎิราชูหิ, กิตฺติมนฺตํ ยสสฺสินํฯ
Pūjitaṃ paṭirājūhi, kittimantaṃ yasassinaṃ.
๑๖๖๒.
1662.
‘‘คพฺภํ เม ธารยนฺติยา, มชฺฌิมงฺคํ อนุนฺนตํ;
‘‘Gabbhaṃ me dhārayantiyā, majjhimaṅgaṃ anunnataṃ;
กุจฺฉิ อนุนฺนโต อสฺส, จาปํว ลิขิตํ สมํฯ
Kucchi anunnato assa, cāpaṃva likhitaṃ samaṃ.
๑๖๖๓.
1663.
‘‘ถนา เม นปฺปปเตยฺยุํ, ปลิตา น สนฺตุ วาสว;
‘‘Thanā me nappapateyyuṃ, palitā na santu vāsava;
กาเย รโช น ลิเมฺปถ, วชฺฌญฺจาปิ ปโมจเยฯ
Kāye rajo na limpetha, vajjhañcāpi pamocaye.
๑๖๖๔.
1664.
‘‘มยูรโกญฺจาภิรุเท, นาริวรคณายุเต;
‘‘Mayūrakoñcābhirude, nārivaragaṇāyute;
ขุชฺชเจลาปกากิเณฺณ , สูทมาคธวณฺณิเตฯ
Khujjacelāpakākiṇṇe , sūdamāgadhavaṇṇite.
๑๖๖๕.
1665.
‘‘จิตฺรคฺคเฬรุฆุสิเต, สุรามํสปโพธเน;
‘‘Citraggaḷerughusite, surāmaṃsapabodhane;
สิวิราชสฺส ภทฺทเนฺต, ตตฺถสฺสํ มเหสี ปิยา’’ฯ
Sivirājassa bhaddante, tatthassaṃ mahesī piyā’’.
๑๖๖๖.
1666.
‘‘เย เต ทส วรา ทินฺนา, มยา สพฺพงฺคโสภเน;
‘‘Ye te dasa varā dinnā, mayā sabbaṅgasobhane;
สิวิราชสฺส วิชิเต, สเพฺพ เต ลจฺฉสี วเรฯ
Sivirājassa vijite, sabbe te lacchasī vare.
๑๖๖๗.
1667.
‘‘อิทํ วตฺวาน มฆวา, เทวราชา สุชมฺปติ;
‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;
ผุสฺสติยา วรํ ทตฺวา, อนุโมทิตฺถ วาสโวฯ
Phussatiyā varaṃ datvā, anumodittha vāsavo.
ทสวรกถา นามฯ
Dasavarakathā nāma.
เหมวนฺตํ
Hemavantaṃ
๑๖๖๘.
1668.
‘‘ปรูฬฺหกจฺฉนขโลมา , ปงฺกทนฺตา รชสฺสิรา;
‘‘Parūḷhakacchanakhalomā , paṅkadantā rajassirā;
ปคฺคยฺห ทกฺขิณํ พาหุํ, กิํ มํ ยาจนฺติ พฺราหฺมณา’’ฯ
Paggayha dakkhiṇaṃ bāhuṃ, kiṃ maṃ yācanti brāhmaṇā’’.
๑๖๖๙.
1669.
‘‘รตนํ เทว ยาจาม, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒนํ;
‘‘Ratanaṃ deva yācāma, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;
ททาหิ ปวรํ นาคํ, อีสาทนฺตํ อุรูฬฺหวํ’’ฯ
Dadāhi pavaraṃ nāgaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ’’.
๑๖๗๐.
1670.
‘‘ททามิ น วิกมฺปามิ, ยํ มํ ยาจนฺติ พฺราหฺมณา;
‘‘Dadāmi na vikampāmi, yaṃ maṃ yācanti brāhmaṇā;
ปภินฺนํ กุญฺชรํ ทนฺติํ, โอปวยฺหํ คชุตฺตมํ’’ฯ
Pabhinnaṃ kuñjaraṃ dantiṃ, opavayhaṃ gajuttamaṃ’’.
๑๖๗๑.
1671.
‘‘หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห, ราชา จาคาธิมานโส;
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, rājā cāgādhimānaso;
พฺราหฺมณานํ อทา ทานํ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒโน’’ฯ
Brāhmaṇānaṃ adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
๑๖๗๒.
1672.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
หตฺถินาเค ปทินฺนมฺหิ, เมทนี สมฺปกมฺปถฯ
Hatthināge padinnamhi, medanī sampakampatha.
๑๖๗๓.
1673.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
หตฺถินาเค ปทินฺนมฺหิ, ขุพฺภิตฺถ นครํ ตทาฯ
Hatthināge padinnamhi, khubbhittha nagaraṃ tadā.
๑๖๗๔.
1674.
‘‘สมากุลํ ปุรํ อาสิ, โฆโส จ วิปุโล มหา;
‘‘Samākulaṃ puraṃ āsi, ghoso ca vipulo mahā;
หตฺถินาเค ปทินฺนมฺหิ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเน’’ฯ
Hatthināge padinnamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’.
๑๖๗๕.
1675.
‘‘อุคฺคา จ ราชปุตฺตา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
หตฺถาโรหา อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกาฯ
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā.
๑๖๗๖.
1676.
‘‘เกวโล จาปิ นิคโม, สิวโย จ สมาคตา;
‘‘Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā;
ทิสฺวา นาคํ นียมานํ, เต รโญฺญ ปฎิเวทยุํฯ
Disvā nāgaṃ nīyamānaṃ, te rañño paṭivedayuṃ.
๑๖๗๗.
1677.
‘‘วิธมํ เทว เต รฎฺฐํ, ปุโตฺต เวสฺสนฺตโร ตว;
‘‘Vidhamaṃ deva te raṭṭhaṃ, putto vessantaro tava;
กถํ โน หตฺถินํ ทชฺชา, นาคํ รฎฺฐสฺส ปูชิตํฯ
Kathaṃ no hatthinaṃ dajjā, nāgaṃ raṭṭhassa pūjitaṃ.
๑๖๗๘.
1678.
‘‘กถํ โน กุญฺชรํ ทชฺชา, อีสาทนฺตํ อุรูฬฺหวํ;
‘‘Kathaṃ no kuñjaraṃ dajjā, īsādantaṃ urūḷhavaṃ;
เขตฺตญฺญุํ สพฺพยุทฺธานํ, สพฺพเสตํ คชุตฺตมํฯ
Khettaññuṃ sabbayuddhānaṃ, sabbasetaṃ gajuttamaṃ.
๑๖๗๙.
1679.
‘‘ปณฺฑุกมฺพลสญฺฉนฺนํ, ปภินฺนํ สตฺตุมทฺทนํ;
‘‘Paṇḍukambalasañchannaṃ, pabhinnaṃ sattumaddanaṃ;
ทนฺติํ สวาฬพีชนิํ, เสตํ เกลาสสาทิสํฯ
Dantiṃ savāḷabījaniṃ, setaṃ kelāsasādisaṃ.
๑๖๘๐.
1680.
‘‘สเสตจฺฉตฺตํ สอุปาเธยฺยํ, สาถพฺพนํ สหตฺถิปํ;
‘‘Sasetacchattaṃ saupādheyyaṃ, sāthabbanaṃ sahatthipaṃ;
๑๖๘๑.
1681.
เอตํ โข ทานํ ปติรูปํ, เอตํ โข พฺราหฺมณารหํฯ
Etaṃ kho dānaṃ patirūpaṃ, etaṃ kho brāhmaṇārahaṃ.
๑๖๘๒.
1682.
กถํ เวสฺสนฺตโร ปุโตฺต, คชํ ภาเชติ สญฺชยฯ
Kathaṃ vessantaro putto, gajaṃ bhājeti sañjaya.
๑๖๘๓.
1683.
‘‘สเจ ตฺวํ น กริสฺสสิ, สิวีนํ วจนํ อิทํ;
‘‘Sace tvaṃ na karissasi, sivīnaṃ vacanaṃ idaṃ;
มเญฺญ ตํ สห ปุเตฺตน, สิวี หเตฺถ กริสฺสเร’’ฯ
Maññe taṃ saha puttena, sivī hatthe karissare’’.
๑๖๘๔.
1684.
‘‘กามํ ชนปโท มาสิ, รฎฺฐญฺจาปิ วินสฺสตุ;
‘‘Kāmaṃ janapado māsi, raṭṭhañcāpi vinassatu;
นาหํ สิวีนํ วจนา, ราชปุตฺตํ อทูสกํ;
Nāhaṃ sivīnaṃ vacanā, rājaputtaṃ adūsakaṃ;
ปพฺพาเชยฺยํ สกา รฎฺฐา, ปุโตฺต หิ มม โอรโสฯ
Pabbājeyyaṃ sakā raṭṭhā, putto hi mama oraso.
๑๖๘๕.
1685.
‘‘กามํ ชนปโท มาสิ, รฎฺฐญฺจาปิ วินสฺสตุ;
‘‘Kāmaṃ janapado māsi, raṭṭhañcāpi vinassatu;
นาหํ สิวีนํ วจนา, ราชปุตฺตํ อทูสกํ;
Nāhaṃ sivīnaṃ vacanā, rājaputtaṃ adūsakaṃ;
ปพฺพาเชยฺยํ สกา รฎฺฐา, ปุโตฺต หิ มม อตฺรโชฯ
Pabbājeyyaṃ sakā raṭṭhā, putto hi mama atrajo.
๑๖๘๖.
1686.
‘‘น จาหํ ตสฺมิํ ทุเพฺภยฺยํ, อริยสีลวโต หิ โส;
‘‘Na cāhaṃ tasmiṃ dubbheyyaṃ, ariyasīlavato hi so;
อสิโลโกปิ เม อสฺส, ปาปญฺจ ปสเว พหุํ;
Asilokopi me assa, pāpañca pasave bahuṃ;
กถํ เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ, สเตฺถน ฆาตยามเส’’ฯ
Kathaṃ vessantaraṃ puttaṃ, satthena ghātayāmase’’.
๑๖๘๗.
1687.
‘‘มา นํ ทเณฺฑน สเตฺถน, น หิ โส พนฺธนารโห;
‘‘Mā naṃ daṇḍena satthena, na hi so bandhanāraho;
ปพฺพาเชหิ จ นํ รฎฺฐา, วเงฺก วสตุ ปพฺพเต’’ฯ
Pabbājehi ca naṃ raṭṭhā, vaṅke vasatu pabbate’’.
๑๖๘๘.
1688.
‘‘เอโส เจ สิวีนํ ฉโนฺท, ฉนฺทํ น ปนุทามเส;
‘‘Eso ce sivīnaṃ chando, chandaṃ na panudāmase;
อิมํ โส วสตุ รตฺติํ, กาเม จ ปริภุญฺชตุฯ
Imaṃ so vasatu rattiṃ, kāme ca paribhuñjatu.
๑๖๘๙.
1689.
สมคฺคา สิวโย หุตฺวา, รฎฺฐา ปพฺพาชยนฺตุ นํ’’ฯ
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayantu naṃ’’.
๑๖๙๐.
1690.
‘‘อุเฎฺฐหิ กเตฺต ตรมาโน, คนฺตฺวา เวสฺสนฺตรํ วท;
‘‘Uṭṭhehi katte taramāno, gantvā vessantaraṃ vada;
สิวโย เทว เต กุทฺธา, เนคมา จ สมาคตาฯ
Sivayo deva te kuddhā, negamā ca samāgatā.
๑๖๙๑.
1691.
‘‘อุคฺคา จ ราชปุตฺตา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
หตฺถาโรหา อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
เกวโล จาปิ นิคโม, สิวโย จ สมาคตาฯ
Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā.
๑๖๙๒.
1692.
‘‘อสฺมา รตฺยา วิวสาเน, สูริยสฺสุคฺคมนํ ปติ;
‘‘Asmā ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
สมคฺคา สิวโย หุตฺวา, รฎฺฐา ปพฺพาชยนฺติ ตํฯ
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayanti taṃ.
๑๖๙๓.
1693.
‘‘ส กตฺตา ตรมาโนว, สิวิราเชน เปสิโต;
‘‘Sa kattā taramānova, sivirājena pesito;
อามุตฺตหตฺถาภรณา, สุวโตฺถ จนฺทนภูสิโตฯ
Āmuttahatthābharaṇā, suvattho candanabhūsito.
๑๖๙๔.
1694.
‘‘สีสํ นฺหาโต อุทเก โส, อามุตฺตมณิกุณฺฑโล;
‘‘Sīsaṃ nhāto udake so, āmuttamaṇikuṇḍalo;
อุปาคมิ ปุรํ รมฺมํ, เวสฺสนฺตรนิเวสนํฯ
Upāgami puraṃ rammaṃ, vessantaranivesanaṃ.
๑๖๙๕.
1695.
‘‘ตตฺถทฺทส กุมารํ โส, รมมานํ สเก ปุเร;
‘‘Tatthaddasa kumāraṃ so, ramamānaṃ sake pure;
ปริกิณฺณํ อมเจฺจหิ, ติทสานํว วาสวํฯ
Parikiṇṇaṃ amaccehi, tidasānaṃva vāsavaṃ.
๑๖๙๖.
1696.
‘‘โส ตตฺถ คนฺตฺวา ตรมาโน, กตฺตา เวสฺสนฺตรํพฺรวิ;
‘‘So tattha gantvā taramāno, kattā vessantaraṃbravi;
ทุกฺขํ เต เวทยิสฺสามิ, มา เม กุชฺฌิ รเถสภฯ
Dukkhaṃ te vedayissāmi, mā me kujjhi rathesabha.
๑๖๙๗.
1697.
‘‘วนฺทิตฺวา โรทมาโน โส, กตฺตา ราชานมพฺรวิ;
‘‘Vanditvā rodamāno so, kattā rājānamabravi;
ภตฺตา เมสิ มหาราช, สพฺพกามรสาหโรฯ
Bhattā mesi mahārāja, sabbakāmarasāharo.
๑๖๙๘.
1698.
‘‘ทุกฺขํ เต เวทยิสฺสามิ, ตตฺถ อสฺสาสยนฺตุ มํ;
‘‘Dukkhaṃ te vedayissāmi, tattha assāsayantu maṃ;
สิวโย เทว เต กุทฺธา, เนคมา จ สมาคตาฯ
Sivayo deva te kuddhā, negamā ca samāgatā.
๑๖๙๙.
1699.
‘‘อุคฺคา จ ราชปุตฺตา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
หตฺถาโรหา อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
เกวโล จาปิ นิคโม, สิวโย จ สมาคตาฯ
Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā.
๑๗๐๐.
1700.
‘‘อสฺมา รตฺยา วิวสาเน, สูริยสฺสุคฺคมนํ ปติ;
‘‘Asmā ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
สมคฺคา สิวโย หุตฺวา, รฎฺฐา ปพฺพาชยนฺติ ตํ’’ฯ
Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayanti taṃ’’.
๑๗๐๑.
1701.
‘‘กิสฺมิํ เม สิวโย กุทฺธา, นาหํ ปสฺสามิ ทุกฺกฎํ;
‘‘Kismiṃ me sivayo kuddhā, nāhaṃ passāmi dukkaṭaṃ;
ตํ เม กเตฺต วิยาจิกฺข, กสฺมา ปพฺพาชยนฺติ มํ’’ฯ
Taṃ me katte viyācikkha, kasmā pabbājayanti maṃ’’.
๑๗๐๒.
1702.
‘‘อุคฺคา จ ราชปุตฺตา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
หตฺถาโรหา อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
นาคทาเนน ขิยฺยนฺติ, ตสฺมา ปพฺพาชยนฺติ ตํ’’ฯ
Nāgadānena khiyyanti, tasmā pabbājayanti taṃ’’.
๑๗๐๓.
1703.
‘‘หทยํ จกฺขุมฺปหํ ทชฺชํ, กิํ เม พาหิรกํ ธนํ;
‘‘Hadayaṃ cakkhumpahaṃ dajjaṃ, kiṃ me bāhirakaṃ dhanaṃ;
หิรญฺญํ วา สุวณฺณํ วา, มุตฺตา เวฬุริยา มณิฯ
Hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā, muttā veḷuriyā maṇi.
๑๗๐๔.
1704.
‘‘ทกฺขิณํ วาปหํ พาหุํ, ทิสฺวา ยาจกมาคเต;
‘‘Dakkhiṇaṃ vāpahaṃ bāhuṃ, disvā yācakamāgate;
ทเทยฺยํ น วิกเมฺปยฺยํ, ทาเน เม รมเต มโนฯ
Dadeyyaṃ na vikampeyyaṃ, dāne me ramate mano.
๑๗๐๕.
1705.
‘‘กามํ มํ สิวโย สเพฺพ, ปพฺพาเชนฺตุ หนนฺตุ วา;
‘‘Kāmaṃ maṃ sivayo sabbe, pabbājentu hanantu vā;
เนว ทานา วิรมิสฺสํ, กามํ ฉินฺทนฺตุ สตฺตธา’’ฯ
Neva dānā viramissaṃ, kāmaṃ chindantu sattadhā’’.
๑๗๐๖.
1706.
‘‘เอวํ ตํ สิวโย อาหุ, เนคมา จ สมาคตา;
‘‘Evaṃ taṃ sivayo āhu, negamā ca samāgatā;
โกนฺติมาราย ตีเรน, คิริมารญฺชรํ ปติ;
Kontimārāya tīrena, girimārañjaraṃ pati;
เยน ปพฺพาชิตา ยนฺติ, เตน คจฺฉตุ สุพฺพโต’’ฯ
Yena pabbājitā yanti, tena gacchatu subbato’’.
๑๗๐๗.
1707.
‘‘โสหํ เตน คมิสฺสามิ, เยน คจฺฉนฺติ ทูสกา;
‘‘Sohaṃ tena gamissāmi, yena gacchanti dūsakā;
รตฺตินฺทิวํ เม ขมถ, ยาว ทานํ ททามหํ’’ฯ
Rattindivaṃ me khamatha, yāva dānaṃ dadāmahaṃ’’.
๑๗๐๘.
1708.
‘‘อามนฺตยิตฺถ ราชานํ, มทฺทิํ สพฺพงฺคโสภนํ;
‘‘Āmantayittha rājānaṃ, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
ยํ เต กิญฺจิ มยา ทินฺนํ, ธนํ ธญฺญญฺจ วิชฺชติฯ
Yaṃ te kiñci mayā dinnaṃ, dhanaṃ dhaññañca vijjati.
๑๗๐๙.
1709.
‘‘หิรญฺญํ วา สุวณฺณํ วา, มุตฺตา เวฬุริยา พหู;
‘‘Hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā, muttā veḷuriyā bahū;
สพฺพํ ตํ นิทเหยฺยาสิ, ยญฺจ เต เปตฺติกํ ธนํฯ
Sabbaṃ taṃ nidaheyyāsi, yañca te pettikaṃ dhanaṃ.
๑๗๑๐.
1710.
‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
กุหิํ เทว นิทหามิ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ
Kuhiṃ deva nidahāmi, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
๑๗๑๑.
1711.
‘‘สีลวเนฺตสุ ทชฺชาสิ, ทานํ มทฺทิ ยถารหํ;
‘‘Sīlavantesu dajjāsi, dānaṃ maddi yathārahaṃ;
น หิ ทานา ปรํ อตฺถิ, ปติฎฺฐา สพฺพปาณินํฯ
Na hi dānā paraṃ atthi, patiṭṭhā sabbapāṇinaṃ.
๑๗๑๒.
1712.
‘‘ปุเตฺตสุ มทฺทิ ทเยสิ, สสฺสุยา สสุรมฺหิ จ;
‘‘Puttesu maddi dayesi, sassuyā sasuramhi ca;
โย จ ตํ ภตฺตา มเญฺญยฺย, สกฺกจฺจํ ตํ อุปฎฺฐเหฯ
Yo ca taṃ bhattā maññeyya, sakkaccaṃ taṃ upaṭṭhahe.
๑๗๑๓.
1713.
‘‘โน เจ ตํ ภตฺตา มเญฺญยฺย, มยา วิปฺปวเสน เต;
‘‘No ce taṃ bhattā maññeyya, mayā vippavasena te;
อญฺญํ ภตฺตารํ ปริเยส, มา กิสิโตฺถ 13 มยา วินา’’ฯ
Aññaṃ bhattāraṃ pariyesa, mā kisittho 14 mayā vinā’’.
๑๗๑๔.
1714.
‘‘อหญฺหิ วนํ คจฺฉามิ, โฆรํ วาฬมิคายุตํ;
‘‘Ahañhi vanaṃ gacchāmi, ghoraṃ vāḷamigāyutaṃ;
สํสโย ชีวิตํ มยฺหํ, เอกกสฺส พฺรหาวเน’’ฯ
Saṃsayo jīvitaṃ mayhaṃ, ekakassa brahāvane’’.
๑๗๑๕.
1715.
‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
‘‘อภุเมฺม กถํ นุ ภณสิ, ปาปกํ วต ภาสสิฯ
‘‘Abhumme kathaṃ nu bhaṇasi, pāpakaṃ vata bhāsasi.
๑๗๑๖.
1716.
‘‘เนส ธโมฺม มหาราช, ยํ ตฺวํ คเจฺฉยฺย เอกโก;
‘‘Nesa dhammo mahārāja, yaṃ tvaṃ gaccheyya ekako;
อหมฺปิ เตน คจฺฉามิ, เยน คจฺฉสิ ขตฺติยฯ
Ahampi tena gacchāmi, yena gacchasi khattiya.
๑๗๑๗.
1717.
‘‘มรณํ วา ตยา สทฺธิํ, ชีวิตํ วา ตยา วินา;
‘‘Maraṇaṃ vā tayā saddhiṃ, jīvitaṃ vā tayā vinā;
ตเทว มรณํ เสโยฺย, ยํ เจ ชีเว ตยา วินาฯ
Tadeva maraṇaṃ seyyo, yaṃ ce jīve tayā vinā.
๑๗๑๘.
1718.
๑๗๑๙.
1719.
‘‘ยถา อารญฺญกํ นาคํ, ทนฺติํ อเนฺวติ หตฺถินี;
‘‘Yathā āraññakaṃ nāgaṃ, dantiṃ anveti hatthinī;
เชสฺสนฺตํ คิริทุเคฺคสุ, สเมสุ วิสเมสุ จฯ
Jessantaṃ giriduggesu, samesu visamesu ca.
๑๗๒๐.
1720.
‘‘เอวํ ตํ อนุคจฺฉามิ, ปุเตฺต อาทาย ปจฺฉโต;
‘‘Evaṃ taṃ anugacchāmi, putte ādāya pacchato;
สุภรา เต ภวิสฺสามิ, น เต เหสฺสามิ ทุพฺภราฯ
Subharā te bhavissāmi, na te hessāmi dubbharā.
๑๗๒๑.
1721.
‘‘อิเม กุมาเร ปสฺสโนฺต, มญฺชุเก ปิยภาณิเน;
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
๑๗๒๒.
1722.
‘‘อิเม กุมาเร ปสฺสโนฺต, มญฺชุเก ปิยภาณิเน;
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
กีฬเนฺต วนคุมฺพสฺมิํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Kīḷante vanagumbasmiṃ, na rajjassa sarissasi.
๑๗๒๓.
1723.
‘‘อิเม กุมาเร ปสฺสโนฺต, มญฺชุเก ปิยภาณิเน;
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
อสฺสเม รมณียมฺหิ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
๑๗๒๔.
1724.
‘‘อิเม กุมาเร ปสฺสโนฺต, มญฺชุเก ปิยภาณิเน;
‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;
กีฬเนฺต อสฺสเม รเมฺม, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
๑๗๒๕.
1725.
‘‘อิเม กุมาเร ปสฺสโนฺต, มาลธารี อลงฺกเต;
‘‘Ime kumāre passanto, māladhārī alaṅkate;
อสฺสเม รมณียมฺหิ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
๑๗๒๖.
1726.
‘‘อิเม กุมาเร ปสฺสโนฺต, มาลธารี อลงฺกเต;
‘‘Ime kumāre passanto, māladhārī alaṅkate;
กีฬเนฺต อสฺสเม รเมฺม, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
๑๗๒๗.
1727.
‘‘ยทา ทกฺขิสิ นจฺจเนฺต, กุมาเร มาลธาริเน;
‘‘Yadā dakkhisi naccante, kumāre māladhārine;
อสฺสเม รมณียมฺหิ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.
๑๗๒๘.
1728.
‘‘ยทา ทกฺขิสิ นจฺจเนฺต, กุมาเร มาลธาริเน;
‘‘Yadā dakkhisi naccante, kumāre māladhārine;
กีฬเนฺต อสฺสเม รเมฺม, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.
๑๗๒๙.
1729.
‘‘ยทา ทกฺขิสิ มาตงฺคํ, กุญฺชรํ สฎฺฐิหายนํ;
‘‘Yadā dakkhisi mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;
เอกํ อรเญฺญ จรนฺตํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Ekaṃ araññe carantaṃ, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๐.
1730.
‘‘ยทา ทกฺขิสิ มาตงฺคํ, กุญฺชรํ สฎฺฐิหายนํ;
‘‘Yadā dakkhisi mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;
สายํ ปาโต วิจรนฺตํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Sāyaṃ pāto vicarantaṃ, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๑.
1731.
‘‘ยทา กเรณุสงฺฆสฺส, ยูถสฺส ปุรโต วชํ;
‘‘Yadā kareṇusaṅghassa, yūthassa purato vajaṃ;
โกญฺจํ กาหติ มาตโงฺค, กุญฺชโร สฎฺฐิหายโน;
Koñcaṃ kāhati mātaṅgo, kuñjaro saṭṭhihāyano;
ตสฺส ตํ นทโต สุตฺวา, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Tassa taṃ nadato sutvā, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๒.
1732.
‘‘ทุภโต วนวิกาเส, ยทา ทกฺขิสิ กามโท;
‘‘Dubhato vanavikāse, yadā dakkhisi kāmado;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๓.
1733.
‘‘มิคํ ทิสฺวาน สายนฺหํ, ปญฺจมาลินมาคตํ;
‘‘Migaṃ disvāna sāyanhaṃ, pañcamālinamāgataṃ;
กิมฺปุริเส จ นจฺจเนฺต, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Kimpurise ca naccante, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๔.
1734.
‘‘ยทา โสสฺสสิ นิโคฺฆสํ, สนฺทมานาย สินฺธุยา;
‘‘Yadā sossasi nigghosaṃ, sandamānāya sindhuyā;
คีตํ กิมฺปุริสานญฺจ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Gītaṃ kimpurisānañca, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๕.
1735.
‘‘ยทา โสสฺสสิ นิโคฺฆสํ, คิริคพฺภรจาริโน;
‘‘Yadā sossasi nigghosaṃ, girigabbharacārino;
วสฺสมานสฺสุลูกสฺส, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Vassamānassulūkassa, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๖.
1736.
‘‘ยทา สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส, ขคฺคสฺส ควยสฺส จ;
‘‘Yadā sīhassa byagghassa, khaggassa gavayassa ca;
วเน โสสฺสสิ วาฬานํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Vane sossasi vāḷānaṃ, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๗.
1737.
‘‘ยทา โมรีหิ ปริกิณฺณํ, พริหีนํ มตฺถกาสินํ;
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, barihīnaṃ matthakāsinaṃ;
โมรํ ทกฺขิสิ นจฺจนฺตํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๘.
1738.
‘‘ยทา โมรีหิ ปริกิณฺณํ, อณฺฑชํ จิตฺรปกฺขินํ;
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, aṇḍajaṃ citrapakkhinaṃ;
โมรํ ทกฺขิสิ นจฺจนฺตํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
๑๗๓๙.
1739.
‘‘ยทา โมรีหิ ปริกิณฺณํ, นีลคีวํ สิขณฺฑินํ;
‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, nīlagīvaṃ sikhaṇḍinaṃ;
โมรํ ทกฺขิสิ นจฺจนฺตํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.
๑๗๔๐.
1740.
‘‘ยทา ทกฺขิสิ เหมเนฺต, ปุปฺผิเต ธรณีรุเห;
‘‘Yadā dakkhisi hemante, pupphite dharaṇīruhe;
สุรภิํ สมฺปวายเนฺต, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Surabhiṃ sampavāyante, na rajjassa sarissasi.
๑๗๔๑.
1741.
อินฺทโคปกสญฺฉนฺนํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Indagopakasañchannaṃ, na rajjassa sarissasi.
๑๗๔๒.
1742.
‘‘ยทา ทกฺขิสิ เหมเนฺต, ปุปฺผิเต ธรณีรุเห;
‘‘Yadā dakkhisi hemante, pupphite dharaṇīruhe;
สุรภิํ สมฺปวายเนฺต, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ
Surabhiṃ sampavāyante, na rajjassa sarissasi.
๑๗๔๓.
1743.
‘‘ยทา เหมนฺติเก มาเส, วนํ ทกฺขิสิ ปุปฺผิตํ;
‘‘Yadā hemantike māse, vanaṃ dakkhisi pupphitaṃ;
โอปุปฺผานิ จ ปทฺมานิ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิ’’ฯ
Opupphāni ca padmāni, na rajjassa sarissasi’’.
เหมวนฺตํ นามฯ
Hemavantaṃ nāma.
ทานกณฺฑํ
Dānakaṇḍaṃ
๑๗๔๔.
1744.
‘‘เตสํ ลาลปฺปิตํ สุตฺวา, ปุตฺตสฺส สุณิสาย จ;
‘‘Tesaṃ lālappitaṃ sutvā, puttassa suṇisāya ca;
๑๗๔๕.
1745.
‘‘เสโยฺย วิสํ เม ขายิตํ, ปปาตา ปปเตยฺยหํ;
‘‘Seyyo visaṃ me khāyitaṃ, papātā papateyyahaṃ;
รชฺชุยา พชฺฌ มิยฺยาหํ, กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ;
Rajjuyā bajjha miyyāhaṃ, kasmā vessantaraṃ puttaṃ;
ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ
Pabbājenti adūsakaṃ.
๑๗๔๖.
1746.
‘‘อชฺฌายกํ ทานปติํ, ยาจโยคํ อมจฺฉริํ;
‘‘Ajjhāyakaṃ dānapatiṃ, yācayogaṃ amacchariṃ;
ปูชิตํ ปฎิราชูหิ, กิตฺติมนฺตํ ยสสฺสินํ;
Pūjitaṃ paṭirājūhi, kittimantaṃ yasassinaṃ;
กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ
Kasmā vessantaraṃ puttaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
๑๗๔๗.
1747.
‘‘มาตาเปตฺติภรํ ชนฺตุํ, กุเล เชฎฺฐาปจายิกํ;
‘‘Mātāpettibharaṃ jantuṃ, kule jeṭṭhāpacāyikaṃ;
กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ
Kasmā vessantaraṃ puttaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
๑๗๔๘.
1748.
‘‘รโญฺญ หิตํ เทวิหิตํ, ญาตีนํ สขินํ หิตํ;
‘‘Rañño hitaṃ devihitaṃ, ñātīnaṃ sakhinaṃ hitaṃ;
หิตํ สพฺพสฺส รฎฺฐสฺส, กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ;
Hitaṃ sabbassa raṭṭhassa, kasmā vessantaraṃ puttaṃ;
ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ
Pabbājenti adūsakaṃ.
๑๗๔๙.
1749.
‘‘มธูนิว ปลาตานิ, อมฺพาว ปติตา ฉมา;
‘‘Madhūniva palātāni, ambāva patitā chamā;
เอวํ เหสฺสติ เต รฎฺฐํ, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ
Evaṃ hessati te raṭṭhaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.
๑๗๕๐.
1750.
‘‘หํโส นิขีณปโตฺตว, ปลฺลลสฺมิํ อนูทเก;
‘‘Haṃso nikhīṇapattova, pallalasmiṃ anūdake;
อปวิโฎฺฐ อมเจฺจหิ, เอโก ราชา วิหิยฺยสิฯ
Apaviṭṭho amaccehi, eko rājā vihiyyasi.
๑๗๕๑.
1751.
‘‘ตํ ตํ พฺรูมิ มหาราช, อโตฺถ เต มา อุปจฺจคา;
‘‘Taṃ taṃ brūmi mahārāja, attho te mā upaccagā;
มา นํ สิวีนํ วจนา, ปพฺพาเชสิ อทูสกํ’’ฯ
Mā naṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesi adūsakaṃ’’.
๑๗๕๒.
1752.
‘‘ธมฺมสฺสาปจิติํ กุมฺมิ, สิวีนํ วินยํ ธชํ;
‘‘Dhammassāpacitiṃ kummi, sivīnaṃ vinayaṃ dhajaṃ;
ปพฺพาเชมิ สกํ ปุตฺตํ, ปาณา ปิยตโร หิ เม’’ฯ
Pabbājemi sakaṃ puttaṃ, pāṇā piyataro hi me’’.
๑๗๕๓.
1753.
‘‘ยสฺส ปุเพฺพ ธชคฺคานิ, กณิการาว ปุปฺผิตา;
‘‘Yassa pubbe dhajaggāni, kaṇikārāva pupphitā;
ยายนฺตมนุยายนฺติ, สฺวเชฺชโกว คมิสฺสติฯ
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
๑๗๕๔.
1754.
‘‘ยสฺส ปุเพฺพ ธชคฺคานิ, กณิการวนานิว;
‘‘Yassa pubbe dhajaggāni, kaṇikāravanāniva;
ยายนฺตมนุยายนฺติ , สฺวเชฺชโกว คมิสฺสติฯ
Yāyantamanuyāyanti , svajjekova gamissati.
๑๗๕๕.
1755.
‘‘ยสฺส ปุเพฺพ อนีกานิ, กณิการาว ปุปฺผิตา;
‘‘Yassa pubbe anīkāni, kaṇikārāva pupphitā;
ยายนฺตมนุยายนฺติ, สฺวเชฺชโกว คมิสฺสติฯ
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
๑๗๕๖.
1756.
‘‘ยสฺส ปุเพฺพ อนีกานิ, กณิการวนานิว;
‘‘Yassa pubbe anīkāni, kaṇikāravanāniva;
ยายนฺตมนุยายนฺติ, สฺวเชฺชโกว คมิสฺสติฯ
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
๑๗๕๗.
1757.
‘‘อินฺทโคปกวณฺณาภา, คนฺธารา ปณฺฑุกมฺพลา;
‘‘Indagopakavaṇṇābhā, gandhārā paṇḍukambalā;
ยายนฺตมนุยายนฺติ, สฺวเชฺชโกว คมิสฺสติฯ
Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.
๑๗๕๘.
1758.
‘‘โย ปุเพฺพ หตฺถินา ยาติ, สิวิกาย รเถน จ;
‘‘Yo pubbe hatthinā yāti, sivikāya rathena ca;
สฺวชฺช เวสฺสนฺตโร ราชา, กถํ คจฺฉติ ปตฺติโกฯ
Svajja vessantaro rājā, kathaṃ gacchati pattiko.
๑๗๕๙.
1759.
‘‘กถํ จนฺทนลิตฺตโงฺค, นจฺจคีตปฺปโพธโน;
‘‘Kathaṃ candanalittaṅgo, naccagītappabodhano;
๑๗๖๐.
1760.
‘‘กสฺมา นาภิหริสฺสนฺติ, กาสาว อชินานิ จ;
‘‘Kasmā nābhiharissanti, kāsāva ajināni ca;
ปวิสนฺตํ พฺรหารญฺญํ, กสฺมา จีรํ น พชฺฌเรฯ
Pavisantaṃ brahāraññaṃ, kasmā cīraṃ na bajjhare.
๑๗๖๑.
1761.
‘‘กถํ นุ จีรํ ธาเรนฺติ, ราชปพฺพาชิตา ชนา;
‘‘Kathaṃ nu cīraṃ dhārenti, rājapabbājitā janā;
กถํ กุสมยํ จีรํ, มทฺที ปริทหิสฺสติฯ
Kathaṃ kusamayaṃ cīraṃ, maddī paridahissati.
๑๗๖๒.
1762.
‘‘กาสิยานิ จ ธาเรตฺวา, โขมโกฎุมฺพรานิ จ;
‘‘Kāsiyāni ca dhāretvā, khomakoṭumbarāni ca;
กุสจีรานิ ธาเรนฺตี, กถํ มทฺที กริสฺสติฯ
Kusacīrāni dhārentī, kathaṃ maddī karissati.
๑๗๖๓.
1763.
‘‘วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา, สิวิกาย รเถน จ;
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกาฯ
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
๑๗๖๔.
1764.
‘‘ยสฺสา มุทุตลา หตฺถา, จรณา จ สุเขธิตา;
‘‘Yassā mudutalā hatthā, caraṇā ca sukhedhitā;
สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกาฯ
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
๑๗๖๕.
1765.
‘‘ยสฺสา มุทุตลา ปาทา, จรณา จ สุเขธิตา;
‘‘Yassā mudutalā pādā, caraṇā ca sukhedhitā;
ปาทุกาหิ สุวณฺณาหิ, ปีฬมานาว คจฺฉติ;
Pādukāhi suvaṇṇāhi, pīḷamānāva gacchati;
สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกาฯ
Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.
๑๗๖๖.
1766.
‘‘ยาสฺสุ อิตฺถิสหสฺสานํ, ปุรโต คจฺฉติ มาลินี;
‘‘Yāssu itthisahassānaṃ, purato gacchati mālinī;
สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, วนํ คจฺฉติ เอกิกาฯ
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati ekikā.
๑๗๖๗.
1767.
‘‘ยาสฺสุ สิวาย สุตฺวาน, มุหุํ อุตฺตสเต ปุเร;
‘‘Yāssu sivāya sutvāna, muhuṃ uttasate pure;
สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, วนํ คจฺฉติ ภีรุกาฯ
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati bhīrukā.
๑๗๖๘.
1768.
‘‘ยาสฺสุ อินฺทสโคตฺตสฺส, อุลูกสฺส ปวสฺสโต;
‘‘Yāssu indasagottassa, ulūkassa pavassato;
สุตฺวาน นทโต ภีตา, วารุณีว ปเวธติ;
Sutvāna nadato bhītā, vāruṇīva pavedhati;
สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, วนํ คจฺฉติ ภีรุกาฯ
Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati bhīrukā.
๑๗๖๙.
1769.
‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
จิรํ ทุเกฺขน ฌายิสฺสํ, สุญฺญํ อาคมฺมิมํ ปุรํฯ
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
๑๗๗๐.
1770.
‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
กิสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ, ปิเย ปุเตฺต อปสฺสตีฯ
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
๑๗๗๑.
1771.
‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
เตน เตน ปธาวิสฺสํ, ปิเย ปุเตฺต อปสฺสตีฯ
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
๑๗๗๒.
1772.
จิรํ ทุเกฺขน ฌายิสฺสํ, สุญฺญํ อาคมฺมิมํ ปุรํฯ
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
๑๗๗๓.
1773.
‘‘กุรรี หตฉาปาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
กิสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ, ปิเย ปุเตฺต อปสฺสตีฯ
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
๑๗๗๔.
1774.
‘‘กุรรี หตฉาปาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;
เตน เตน ปธาวิสฺสํ, ปิเย ปุเตฺต อปสฺสตีฯ
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
๑๗๗๕.
1775.
‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อนูทเก;
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
จิรํ ทุเกฺขน ฌายิสฺสํ, สุญฺญํ อาคมฺมิมํ ปุรํฯ
Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.
๑๗๗๖.
1776.
‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อนูทเก;
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
กิสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ, ปิเย ปุเตฺต อปสฺสตีฯ
Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.
๑๗๗๗.
1777.
‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อนูทเก;
‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;
เตน เตน ปธาวิสฺสํ, ปิเย ปุเตฺต อปสฺสตีฯ
Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.
๑๗๗๘.
1778.
‘‘เอวํ เม วิลปนฺติยา, ราชา ปุตฺตํ อทูสกํ;
‘‘Evaṃ me vilapantiyā, rājā puttaṃ adūsakaṃ;
ปพฺพาเชสิ วนํ รฎฺฐา, มเญฺญ หิสฺสามิ ชีวิตํ’’ฯ
Pabbājesi vanaṃ raṭṭhā, maññe hissāmi jīvitaṃ’’.
๑๗๗๙.
1779.
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, สิวิกญฺญา สมาคตาฯ
Bāhā paggayha pakkanduṃ, sivikaññā samāgatā.
๑๗๘๐.
1780.
‘‘สาลาว สมฺปมถิตา, มาลุเตน ปมทฺทิตา;
‘‘Sālāva sampamathitā, mālutena pamadditā;
เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ, เวสฺสนฺตรนิเวสเนฯ
Senti puttā ca dārā ca, vessantaranivesane.
๑๗๘๑.
1781.
‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, เวสฺสนฺตรนิเวสเนฯ
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vessantaranivesane.
๑๗๘๒.
1782.
‘‘หตฺถาโรหา อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, เวสฺสนฺตรนิเวสเนฯ
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vessantaranivesane.
๑๗๘๓.
1783.
‘‘ตโต รตฺยา วิวสาเน, สูริยสฺสุคฺคมนํ ปติ;
‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
อถ เวสฺสนฺตโร ราชา, ทานํ ทาตุํ อุปาคมิฯ
Atha vessantaro rājā, dānaṃ dātuṃ upāgami.
๑๗๘๔.
1784.
‘‘วตฺถานิ วตฺถกามานํ, โสณฺฑานํ เทถ วารุณิํ;
‘‘Vatthāni vatthakāmānaṃ, soṇḍānaṃ detha vāruṇiṃ;
โภชนํ โภชนตฺถีนํ, สมฺมเทว ปเวจฺฉถฯ
Bhojanaṃ bhojanatthīnaṃ, sammadeva pavecchatha.
๑๗๘๕.
1785.
‘‘มา จ กิญฺจิ วนิพฺพเก, เหฎฺฐยิตฺถ อิธาคเต;
‘‘Mā ca kiñci vanibbake, heṭṭhayittha idhāgate;
ตเปฺปถ อนฺนปาเนน, คจฺฉนฺตุ ปฎิปูชิตาฯ
Tappetha annapānena, gacchantu paṭipūjitā.
๑๗๘๖.
1786.
‘‘อเถตฺถ วตฺตตี สโทฺท, ตุมุโล เภรโว มหา;
‘‘Athettha vattatī saddo, tumulo bheravo mahā;
๑๗๘๗.
1787.
‘‘เตสุ มตฺตา กิลนฺตาว, สมฺปตนฺติ วนิพฺพกา;
‘‘Tesu mattā kilantāva, sampatanti vanibbakā;
นิกฺขมเนฺต มหาราเช, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๑๗๘๘.
1788.
‘‘อเจฺฉจฺฉุํ วต โภ รุกฺขํ, นานาผลธรํ ทุมํ;
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, nānāphaladharaṃ dumaṃ;
ยถา เวสฺสนฺตรํ รฎฺฐา, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
๑๗๘๙.
1789.
‘‘อเจฺฉจฺฉุํ วต โภ รุกฺขํ, สพฺพกามททํ ทุมํ;
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, sabbakāmadadaṃ dumaṃ;
ยถา เวสฺสนฺตรํ รฎฺฐา, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
๑๗๙๐.
1790.
‘‘อเจฺฉจฺฉุํ วต โภ รุกฺขํ, สพฺพกามรสาหรํ;
‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, sabbakāmarasāharaṃ;
ยถา เวสฺสนฺตรํ รฎฺฐา, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ
Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.
๑๗๙๑.
1791.
‘‘เย วุฑฺฒา เย จ ทหรา, เย จ มชฺฌิมโปริสา;
‘‘Ye vuḍḍhā ye ca daharā, ye ca majjhimaporisā;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, นิกฺขมเนฺต มหาราเช;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, nikkhamante mahārāje;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๑๗๙๒.
1792.
‘‘อติยกฺขา วสฺสวรา, อิตฺถาคารา จ ราชิโน;
‘‘Atiyakkhā vassavarā, itthāgārā ca rājino;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, นิกฺขมเนฺต มหาราเช;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, nikkhamante mahārāje;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๑๗๙๓.
1793.
‘‘ถิโยปิ ตตฺถ ปกฺกนฺทุํ, ยา ตมฺหิ นคเร อหุ;
‘‘Thiyopi tattha pakkanduṃ, yā tamhi nagare ahu;
นิกฺขมเนฺต มหาราเช, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๑๗๙๔.
1794.
‘‘เย พฺราหฺมณา เย จ สมณา, อเญฺญ วาปิ วนิพฺพกา;
‘‘Ye brāhmaṇā ye ca samaṇā, aññe vāpi vanibbakā;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, อธโมฺม กิร โภ อิติฯ
Bāhā paggayha pakkanduṃ, adhammo kira bho iti.
๑๗๙๕.
1795.
‘‘ยถา เวสฺสนฺตโร ราชา, ยชมาโน สเก ปุเร;
‘‘Yathā vessantaro rājā, yajamāno sake pure;
สิวีนํ วจนเตฺถน, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๗๙๖.
1796.
‘‘สตฺต หตฺถิสเต ทตฺวา, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
‘‘Satta hatthisate datvā, sabbālaṅkārabhūsite;
สุวณฺณกเจฺฉ มาตเงฺค, เหมกปฺปนวาสเสฯ
Suvaṇṇakacche mātaṅge, hemakappanavāsase.
๑๗๙๗.
1797.
‘‘อารูเฬฺห คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;
เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๗๙๘.
1798.
‘‘สตฺต อสฺสสเต ทตฺวา, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
‘‘Satta assasate datvā, sabbālaṅkārabhūsite;
อาชานีเยว ชาติยา, สินฺธเว สีฆวาหเนฯ
Ājānīyeva jātiyā, sindhave sīghavāhane.
๑๗๙๙.
1799.
‘‘อารูเฬฺห คามณีเยหิ, อิลฺลิยาจาปธาริภิ;
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;
เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๐๐.
1800.
‘‘สตฺต รถสเต ทตฺวา, สนฺนเทฺธ อุสฺสิตทฺธเช;
‘‘Satta rathasate datvā, sannaddhe ussitaddhaje;
ทีเป อโถปิ เวยเคฺฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
Dīpe athopi veyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.
๑๘๐๑.
1801.
‘‘อารูเฬฺห คามณีเยหิ, จาปหเตฺถหิ วมฺมิภิ;
‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;
เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๐๒.
1802.
‘‘สตฺต อิตฺถิสเต ทตฺวา, เอกเมกา รเถ ฐิตา;
‘‘Satta itthisate datvā, ekamekā rathe ṭhitā;
สนฺนทฺธา นิกฺขรชฺชูหิ, สุวเณฺณหิ อลงฺกตาฯ
Sannaddhā nikkharajjūhi, suvaṇṇehi alaṅkatā.
๑๘๐๓.
1803.
‘‘ปีตาลงฺการา ปีตวสนา, ปีตาภรณวิภูสิตา;
‘‘Pītālaṅkārā pītavasanā, pītābharaṇavibhūsitā;
อฬารปมฺหา หสุลา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;
เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๐๔.
1804.
เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๐๕.
1805.
‘‘สตฺต ทาสิสเต ทตฺวา, สตฺต ทาสสตานิ จ;
‘‘Satta dāsisate datvā, satta dāsasatāni ca;
เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๐๖.
1806.
เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๐๗.
1807.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
มหาทาเน ปทินฺนมฺหิ, เมทนี สมฺปกมฺปถฯ
Mahādāne padinnamhi, medanī sampakampatha.
๑๘๐๘.
1808.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
ยํ ปญฺชลิกโต ราชา, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Yaṃ pañjalikato rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๐๙.
1809.
‘‘อเถตฺถ วตฺตตี สโทฺท, ตุมุโล เภรโว มหา;
‘‘Athettha vattatī saddo, tumulo bheravo mahā;
ทาเนน ตํ นีหรนฺติ, ปุน ทานํ อทา ตุวํฯ
Dānena taṃ nīharanti, puna dānaṃ adā tuvaṃ.
๑๘๑๐.
1810.
‘‘เตสุ มตฺตา กิลนฺตาว, สมฺปตนฺติ วนิพฺพกา;
‘‘Tesu mattā kilantāva, sampatanti vanibbakā;
นิกฺขมเนฺต มหาราเช, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเน’’ฯ
Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’.
๑๘๑๑.
1811.
อวรุทฺธสิ มํ เทว, วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํฯ
Avaruddhasi maṃ deva, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ.
๑๘๑๒.
1812.
‘‘เย หิ เกจิ มหาราช, ภูตา เย จ ภวิสฺสเร;
‘‘Ye hi keci mahārāja, bhūtā ye ca bhavissare;
อติตฺตาเยว กาเมหิ, คจฺฉนฺติ ยมสาธนํฯ
Atittāyeva kāmehi, gacchanti yamasādhanaṃ.
๑๘๑๓.
1813.
‘‘สฺวาหํ สเก อภิสฺสสิํ, ยชมาโน สเก ปุเร;
‘‘Svāhaṃ sake abhissasiṃ, yajamāno sake pure;
สิวีนํ วจนเตฺถน, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๑๔.
1814.
‘‘อฆํ ตํ ปฎิเสวิสฺสํ, วเน วาฬมิคากิเณฺณ;
‘‘Aghaṃ taṃ paṭisevissaṃ, vane vāḷamigākiṇṇe;
ขคฺคทีปินิเสวิเต, อหํ ปุญฺญานิ กโรมิ;
Khaggadīpinisevite, ahaṃ puññāni karomi;
ตุเมฺห ปงฺกมฺหิ สีทถ’’ฯ
Tumhe paṅkamhi sīdatha’’.
๑๘๑๕.
1815.
‘‘อนุชานาหิ มํ อมฺม, ปพฺพชฺชา มม รุจฺจติ;
‘‘Anujānāhi maṃ amma, pabbajjā mama ruccati;
สฺวาหํ สเก อภิสฺสสิํ, ยชมาโน สเก ปุเร;
Svāhaṃ sake abhissasiṃ, yajamāno sake pure;
สิวีนํ วจนเตฺถน, สมฺหา รฎฺฐา นิรชฺชติฯ
Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.
๑๘๑๖.
1816.
‘‘อฆํ ตํ ปฎิเสวิสฺสํ, วเน วาฬมิคากิเณฺณ;
‘‘Aghaṃ taṃ paṭisevissaṃ, vane vāḷamigākiṇṇe;
ขคฺคทีปินิเสวิเต, อหํ ปุญฺญานิ กโรมิ;
Khaggadīpinisevite, ahaṃ puññāni karomi;
๑๘๑๗.
1817.
‘‘อนุชานามิ ตํ ปุตฺต, ปพฺพชฺชา เต สมิชฺฌตุ;
‘‘Anujānāmi taṃ putta, pabbajjā te samijjhatu;
อยญฺจ มทฺที กลฺยาณี, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
Ayañca maddī kalyāṇī, susaññā tanumajjhimā;
อจฺฉตํ สห ปุเตฺตหิ, กิํ อรเญฺญ กริสฺสติ’’ฯ
Acchataṃ saha puttehi, kiṃ araññe karissati’’.
๑๘๑๘.
1818.
‘‘นาหํ อกามา ทาสิมฺปิ, อรญฺญํ เนตุมุสฺสเห;
‘‘Nāhaṃ akāmā dāsimpi, araññaṃ netumussahe;
สเจ อิจฺฉติ อเนฺวตุ, สเจ นิจฺฉติ อจฺฉตุ’’ฯ
Sace icchati anvetu, sace nicchati acchatu’’.
๑๘๑๙.
1819.
‘‘ตโต สุณฺหํ มหาราชา, ยาจิตุํ ปฎิปชฺชถ;
‘‘Tato suṇhaṃ mahārājā, yācituṃ paṭipajjatha;
มา จนฺทนสมาจาเร, รโชชลฺลํ อธารยิฯ
Mā candanasamācāre, rajojallaṃ adhārayi.
๑๘๒๐.
1820.
ทุโกฺข วาโส อรญฺญสฺมิํ, มา หิ ตฺวํ ลกฺขเณ คมิฯ
Dukkho vāso araññasmiṃ, mā hi tvaṃ lakkhaṇe gami.
๑๘๒๑.
1821.
‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
นาหํ ตํ สุขมิเจฺฉยฺยํ, ยํ เม เวสฺสนฺตรํ วินา’’ฯ
Nāhaṃ taṃ sukhamiccheyyaṃ, yaṃ me vessantaraṃ vinā’’.
๑๘๒๒.
1822.
‘‘ตมพฺรวิ มหาราชา, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒโน;
‘‘Tamabravi mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
อิงฺฆ มทฺที นิสาเมติ, วเน เย โหนฺติ ทุสฺสหาฯ
Iṅgha maddī nisāmeti, vane ye honti dussahā.
๑๘๒๓.
1823.
‘‘พหู กีฎา ปฎงฺคา จ, มกสา มธุมกฺขิกา;
‘‘Bahū kīṭā paṭaṅgā ca, makasā madhumakkhikā;
เตปิ ตํ ตตฺถ หิํเสยฺยุํ, ตํ เต ทุกฺขตรํ สิยาฯ
Tepi taṃ tattha hiṃseyyuṃ, taṃ te dukkhataraṃ siyā.
๑๘๒๔.
1824.
‘‘อปเร ปสฺส สนฺตาเป, นทีนุปนิเสวิเต;
‘‘Apare passa santāpe, nadīnupanisevite;
สปฺปา อชครา นาม, อวิสา เต มหพฺพลาฯ
Sappā ajagarā nāma, avisā te mahabbalā.
๑๘๒๕.
1825.
‘‘เต มนุสฺสํ มิคํ วาปิ, อปิ มาสนฺนมาคตํ;
‘‘Te manussaṃ migaṃ vāpi, api māsannamāgataṃ;
ปริกฺขิปิตฺวา โภเคหิ, วสมาเนนฺติ อตฺตโนฯ
Parikkhipitvā bhogehi, vasamānenti attano.
๑๘๒๖.
1826.
น เตหิ ปุริโส ทิโฎฺฐ, รุกฺขมารุยฺห มุจฺจติฯ
Na tehi puriso diṭṭho, rukkhamāruyha muccati.
๑๘๒๗.
1827.
‘‘สงฺฆฎฺฎยนฺตา สิงฺคานิ, ติกฺขคฺคาติปฺปหาริโน 47;
‘‘Saṅghaṭṭayantā siṅgāni, tikkhaggātippahārino 48;
มหิํสา วิจรเนฺตตฺถ, นทิํ โสตุมฺพรํ ปติฯ
Mahiṃsā vicarantettha, nadiṃ sotumbaraṃ pati.
๑๘๒๘.
1828.
‘‘ทิสฺวา มิคานํ ยูถานํ, ควํ สญฺจรตํ วเน;
‘‘Disvā migānaṃ yūthānaṃ, gavaṃ sañcarataṃ vane;
เธนุว วจฺฉคิทฺธาว, กถํ มทฺทิ กริสฺสสิฯ
Dhenuva vacchagiddhāva, kathaṃ maddi karissasi.
๑๘๒๙.
1829.
‘‘ทิสฺวา สมฺปติเต โฆเร, ทุมเคฺคสุ ปฺลวงฺคเม;
‘‘Disvā sampatite ghore, dumaggesu plavaṅgame;
อเขตฺตญฺญาย เต มทฺทิ, ภวิสฺสเต มหพฺภยํฯ
Akhettaññāya te maddi, bhavissate mahabbhayaṃ.
๑๘๓๐.
1830.
สา ตฺวํ วงฺกมนุปฺปตฺตา, กถํ มทฺทิ กริสฺสสิฯ
Sā tvaṃ vaṅkamanuppattā, kathaṃ maddi karissasi.
๑๘๓๑.
1831.
‘‘ฐิเต มชฺฌนฺหิเก 51 กาเล, สนฺนิสิเนฺนสุ ปกฺขิสุ;
‘‘Ṭhite majjhanhike 52 kāle, sannisinnesu pakkhisu;
สณเตว พฺรหารญฺญํ, ตตฺถ กิํ คนฺตุมิจฺฉสิ’’ฯ
Saṇateva brahāraññaṃ, tattha kiṃ gantumicchasi’’.
๑๘๓๒.
1832.
‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
ยานิ เอตานิ อกฺขาสิ, วเน ปฎิภยานิ เม;
Yāni etāni akkhāsi, vane paṭibhayāni me;
สพฺพานิ อภิสโมฺภสฺสํ, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Sabbāni abhisambhossaṃ, gacchaññeva rathesabha.
๑๘๓๓.
1833.
อุรสา ปนุทหิสฺสามิ, นสฺส เหสฺสามิ ทุนฺนยาฯ
Urasā panudahissāmi, nassa hessāmi dunnayā.
๑๘๓๔.
1834.
‘‘พหูหิ วต จริยาหิ, กุมารี วินฺทเต ปติํ;
‘‘Bahūhi vata cariyāhi, kumārī vindate patiṃ;
อุทรสฺสุปโรเธน, โคหนุเวฐเนน จฯ
Udarassuparodhena, gohanuveṭhanena ca.
๑๘๓๕.
1835.
‘‘อคฺคิสฺส ปาริจริยาย, อุทกุมฺมุชฺชเนน จ;
‘‘Aggissa pāricariyāya, udakummujjanena ca;
๑๘๓๖.
1836.
‘‘อปิสฺสา โหติ อปฺปโตฺต, อุจฺฉิฎฺฐมปิ ภุญฺชิตุํ;
‘‘Apissā hoti appatto, ucchiṭṭhamapi bhuñjituṃ;
โย นํ หเตฺถ คเหตฺวาน, อกามํ ปริกฑฺฒติ;
Yo naṃ hatthe gahetvāna, akāmaṃ parikaḍḍhati;
เวธพฺยํ กฎุกํ โลเก, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
๑๘๓๗.
1837.
‘‘เกสคฺคหณมุเกฺขปา , ภูมฺยา จ ปริสุมฺภนา;
‘‘Kesaggahaṇamukkhepā , bhūmyā ca parisumbhanā;
ทตฺวา จ โนปกฺกมติ, พหุทุกฺขํ อนปฺปกํ;
Datvā ca nopakkamati, bahudukkhaṃ anappakaṃ;
เวธพฺยํ กฎุกํ โลเก, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
๑๘๓๘.
1838.
‘‘สุกจฺฉวี เวธเวรา, ทตฺวา สุภคมานิโน;
‘‘Sukacchavī vedhaverā, datvā subhagamānino;
อกามํ ปริกฑฺฒนฺติ, อุลูกเญฺญว วายสา;
Akāmaṃ parikaḍḍhanti, ulūkaññeva vāyasā;
เวธพฺยํ กฎุกํ โลเก, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
๑๘๓๙.
1839.
‘‘อปิ ญาติกุเล ผีเต, กํสปโชฺชตเน วสํ;
‘‘Api ñātikule phīte, kaṃsapajjotane vasaṃ;
เวธพฺยํ กฎุกํ โลเก, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
๑๘๔๐.
1840.
‘‘นคฺคา นที อนูทกา, นคฺคํ รฎฺฐํ อราชกํ;
‘‘Naggā nadī anūdakā, naggaṃ raṭṭhaṃ arājakaṃ;
อิตฺถีปิ วิธวา นคฺคา, ยสฺสาปิ ทส ภาตโร;
Itthīpi vidhavā naggā, yassāpi dasa bhātaro;
เวธพฺยํ กฎุกํ โลเก, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
๑๘๔๑.
1841.
‘‘ธโช รถสฺส ปญฺญาณํ, ธูโม ปญฺญาณมคฺคิโน;
‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino;
ราชา รถสฺส ปญฺญาณํ, ภตฺตา ปญฺญาณมิตฺถิยา;
Rājā rathassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyā;
เวธพฺยํ กฎุกํ โลเก, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.
๑๘๔๒.
1842.
‘‘ยา ทลิทฺที ทลิทฺทสฺส, อฑฺฒา อฑฺฒสฺส กิตฺติมํ;
‘‘Yā daliddī daliddassa, aḍḍhā aḍḍhassa kittimaṃ;
ตํ เว เทวา ปสํสนฺติ, ทุกฺกรญฺหิ กโรติ สาฯ
Taṃ ve devā pasaṃsanti, dukkarañhi karoti sā.
๑๘๔๓.
1843.
‘‘สามิกํ อนุพนฺธิสฺสํ, สทา กาสายวาสินี;
‘‘Sāmikaṃ anubandhissaṃ, sadā kāsāyavāsinī;
๑๘๔๔.
1844.
‘‘อปิ สาครปริยนฺตํ, พหุวิตฺตธรํ มหิํ;
‘‘Api sāgarapariyantaṃ, bahuvittadharaṃ mahiṃ;
นานารตนปริปูรํ , นิเจฺฉ เวสฺสนฺตรํ วินาฯ
Nānāratanaparipūraṃ , nicche vessantaraṃ vinā.
๑๘๔๕.
1845.
‘‘กถํ นุ ตาสํ หทยํ, สุขรา วต อิตฺถิโย;
‘‘Kathaṃ nu tāsaṃ hadayaṃ, sukharā vata itthiyo;
ยา สามิเก ทุกฺขิตมฺหิ, สุขมิจฺฉนฺติ อตฺตโนฯ
Yā sāmike dukkhitamhi, sukhamicchanti attano.
๑๘๔๖.
1846.
‘‘นิกฺขมเนฺต มหาราเช, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเน;
‘‘Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane;
ตมหํ อนุพนฺธิสฺสํ, สพฺพกามทโท หิ เม’’ฯ
Tamahaṃ anubandhissaṃ, sabbakāmadado hi me’’.
๑๘๔๗.
1847.
‘‘ตมพฺรวิ มหาราชา, มทฺทิํ สพฺพงฺคโสภนํ;
‘‘Tamabravi mahārājā, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
อิเม เต ทหรา ปุตฺตา, ชาลี กณฺหาชินา จุโภ;
Ime te daharā puttā, jālī kaṇhājinā cubho;
๑๘๔๘.
1848.
‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
ปิยา เม ปุตฺตกา เทว, ชาลี กณฺหาชินา จุโภ;
Piyā me puttakā deva, jālī kaṇhājinā cubho;
ตฺยมฺหํ ตตฺถ รเมสฺสนฺติ, อรเญฺญ ชีวโสกินํ’’ฯ
Tyamhaṃ tattha ramessanti, araññe jīvasokinaṃ’’.
๑๘๔๙.
1849.
‘‘ตมพฺรวิ มหาราชา, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒโน;
‘‘Tamabravi mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
สาลีนํ โอทนํ ภุตฺวา, สุจิํ มํสูปเสจนํ;
Sālīnaṃ odanaṃ bhutvā, suciṃ maṃsūpasecanaṃ;
รุกฺขผลานิ ภุญฺชนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ
Rukkhaphalāni bhuñjantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
๑๘๕๐.
1850.
‘‘ภุตฺวา สตปเล กํเส, โสวเณฺณ สตราชิเก;
‘‘Bhutvā satapale kaṃse, sovaṇṇe satarājike;
รุกฺขปเตฺตสุ ภุญฺชนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ
Rukkhapattesu bhuñjantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
๑๘๕๑.
1851.
‘‘กาสิยานิ จ ธาเรตฺวา, โขมโกฎุมฺพรานิ จ;
‘‘Kāsiyāni ca dhāretvā, khomakoṭumbarāni ca;
กุสจีรานิ ธาเรนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ
Kusacīrāni dhārentā, kathaṃ kāhanti dārakā.
๑๘๕๒.
1852.
‘‘วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา, สิวิกาย รเถน จ;
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
ปตฺติกา ปริธาวนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ
Pattikā paridhāvantā, kathaṃ kāhanti dārakā.
๑๘๕๓.
1853.
‘‘กูฎาคาเร สยิตฺวาน, นิวาเต ผุสิตคฺคเฬ;
‘‘Kūṭāgāre sayitvāna, nivāte phusitaggaḷe;
สยนฺตา รุกฺขมูลสฺมิํ, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ
Sayantā rukkhamūlasmiṃ, kathaṃ kāhanti dārakā.
๑๘๕๔.
1854.
‘‘ปลฺลเงฺกสุ สยิตฺวาน, โคนเก จิตฺตสนฺถเต;
‘‘Pallaṅkesu sayitvāna, gonake cittasanthate;
สยนฺตา ติณสนฺถาเร, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ
Sayantā tiṇasanthāre, kathaṃ kāhanti dārakā.
๑๘๕๕.
1855.
‘‘คนฺธเกน วิลิมฺปิตฺวา, อครุจนฺทเนน จ;
‘‘Gandhakena vilimpitvā, agarucandanena ca;
รโชชลฺลานิ ธาเรนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ
Rajojallāni dhārentā, kathaṃ kāhanti dārakā.
๑๘๕๖.
1856.
ผุฎฺฐา ฑํเสหิ มกเสหิ, กถํ กาหนฺติ ทารกา’’ฯ
Phuṭṭhā ḍaṃsehi makasehi, kathaṃ kāhanti dārakā’’.
๑๘๕๗.
1857.
‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;
‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;
มา เทว ปริเทเวสิ, มา จ ตฺวํ วิมโน อหุ;
Mā deva paridevesi, mā ca tvaṃ vimano ahu;
ยถา มยํ ภวิสฺสาม, ตถา เหสฺสนฺติ ทารกาฯ
Yathā mayaṃ bhavissāma, tathā hessanti dārakā.
๑๘๕๘.
1858.
‘‘อิทํ วตฺวาน ปกฺกามิ, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;
‘‘Idaṃ vatvāna pakkāmi, maddī sabbaṅgasobhanā;
สิวิมเคฺคน อเนฺวสิ, ปุเตฺต อาทาย ลกฺขณา’’ฯ
Sivimaggena anvesi, putte ādāya lakkhaṇā’’.
๑๘๕๙.
1859.
ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย;
Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
ปิตุ มาตุ จ วนฺทิตฺวา, กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํฯ
Pitu mātu ca vanditvā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ.
๑๘๖๐.
1860.
จตุวาหิํ รถํ ยุตฺตํ, สีฆมารุยฺห สนฺทนํ;
Catuvāhiṃ rathaṃ yuttaṃ, sīghamāruyha sandanaṃ;
อาทาย ปุตฺตทารญฺจ, วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํฯ
Ādāya puttadārañca, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
๑๘๖๑.
1861.
ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, เยนาสิ พหุโก ชโน;
Tato vessantaro rājā, yenāsi bahuko jano;
‘‘อามนฺต โข ตํ คจฺฉาม, อโรคา โหนฺตุ ญาตโย’’ฯ
‘‘Āmanta kho taṃ gacchāma, arogā hontu ñātayo’’.
๑๘๖๒.
1862.
‘‘อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ, รมฺมรูปํว ทิสฺสติ;
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, rammarūpaṃva dissati;
อาวาสํ สิวิเสฎฺฐสฺส, เปตฺติกํ ภวนํ มม’’ฯ
Āvāsaṃ siviseṭṭhassa, pettikaṃ bhavanaṃ mama’’.
๑๘๖๓.
1863.
‘‘ตํ พฺราหฺมณา อนฺวคมุํ, เต นํ อเสฺส อยาจิสุํ;
‘‘Taṃ brāhmaṇā anvagamuṃ, te naṃ asse ayācisuṃ;
ยาจิโต ปฎิปาเทสิ, จตุนฺนํ จตุโร หเย’’’ฯ
Yācito paṭipādesi, catunnaṃ caturo haye’’’.
๑๘๖๔.
1864.
‘‘อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ, จิตฺตรูปํว ทิสฺสติ;
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, cittarūpaṃva dissati;
มิคโรหิจฺจวเณฺณน, ทกฺขิณสฺสา วหนฺติ มํ’’ฯ
Migarohiccavaṇṇena, dakkhiṇassā vahanti maṃ’’.
๑๘๖๕.
1865.
‘‘อเถตฺถ ปญฺจโม อาคา, โส ตํ รถมยาจถ;
‘‘Athettha pañcamo āgā, so taṃ rathamayācatha;
ตสฺส ตํ ยาจิโตทาสิ, น จสฺสุปหโต มโนฯ
Tassa taṃ yācitodāsi, na cassupahato mano.
๑๘๖๖.
1866.
อสฺสาสยิ อสฺสรถํ, พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน’’ฯ
Assāsayi assarathaṃ, brāhmaṇassa dhanesino’’.
๑๘๖๗.
1867.
‘‘ตฺวํ มทฺทิ กณฺหํ คณฺหาหิ, ลหุ เอสา กนิฎฺฐิกา;
‘‘Tvaṃ maddi kaṇhaṃ gaṇhāhi, lahu esā kaniṭṭhikā;
อหํ ชาลิํ คเหสฺสามิ, ครุโก ภาติโก หิ โส’’ฯ
Ahaṃ jāliṃ gahessāmi, garuko bhātiko hi so’’.
๑๘๖๘.
1868.
‘‘ราชา กุมารมาทาย, ราชปุตฺตี จ ทาริกํ;
‘‘Rājā kumāramādāya, rājaputtī ca dārikaṃ;
สโมฺมทมานา ปกฺกามุํ, อญฺญมญฺญํ ปิยํวทา’’ฯ
Sammodamānā pakkāmuṃ, aññamaññaṃ piyaṃvadā’’.
ทานกณฺฑํ นามฯ
Dānakaṇḍaṃ nāma.
วนปเวสนํ
Vanapavesanaṃ
๑๘๖๙.
1869.
‘‘ยทิ เกจิ มนุชา เอนฺติ, อนุมเคฺค ปฎิปเถ;
‘‘Yadi keci manujā enti, anumagge paṭipathe;
มคฺคํ เต ปฎิปุจฺฉาม, กุหิํ วงฺกตปพฺพโตฯ
Maggaṃ te paṭipucchāma, kuhiṃ vaṅkatapabbato.
๑๘๗๐.
1870.
‘‘เต ตตฺถ อเมฺห ปสฺสิตฺวา, กลุนํ ปริเทวยุํ;
‘‘Te tattha amhe passitvā, kalunaṃ paridevayuṃ;
ทุกฺขํ เต ปฎิเวเทนฺติ, ทูเร วงฺกตปพฺพโต’’ฯ
Dukkhaṃ te paṭivedenti, dūre vaṅkatapabbato’’.
๑๘๗๑.
1871.
เตสํ ผลานํ เหตุมฺหิ, อุปโรทนฺติ ทารกาฯ
Tesaṃ phalānaṃ hetumhi, uparodanti dārakā.
๑๘๗๒.
1872.
สยเมโวนมิตฺวาน, อุปคจฺฉนฺติ ทารเกฯ
Sayamevonamitvāna, upagacchanti dārake.
๑๘๗๓.
1873.
‘‘อิทํ อเจฺฉรกํ ทิสฺวา, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;
‘‘Idaṃ accherakaṃ disvā, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
สาธุการํ ปวเตฺตสิ, มทฺที สพฺพงฺคโสภนาฯ
Sādhukāraṃ pavattesi, maddī sabbaṅgasobhanā.
๑๘๗๔.
1874.
‘‘อเจฺฉรํ วต โลกสฺมิํ, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;
‘‘Accheraṃ vata lokasmiṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน, สยเมโวนตา ทุมา’’ฯ
Vessantarassa tejena, sayamevonatā dumā’’.
๑๘๗๕.
1875.
‘‘สงฺขิปิํสุ ปถํ ยกฺขา, อนุกมฺปาย ทารเก;
‘‘Saṅkhipiṃsu pathaṃ yakkhā, anukampāya dārake;
นิกฺขนฺตทิวเสเนว, เจตรฎฺฐํ อุปาคมุํ’’ฯ
Nikkhantadivaseneva, cetaraṭṭhaṃ upāgamuṃ’’.
๑๘๗๖.
1876.
‘‘เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ, เจตรฎฺฐํ อุปาคมุํ;
‘‘Te gantvā dīghamaddhānaṃ, cetaraṭṭhaṃ upāgamuṃ;
อิทฺธํ ผีตํ ชนปทํ, พหุมํสสุโรทนํ’’ฯ
Iddhaṃ phītaṃ janapadaṃ, bahumaṃsasurodanaṃ’’.
๑๘๗๗.
1877.
‘‘เจติโย ปริวาริํสุ, ทิสฺวา ลกฺขณมาคตํ;
‘‘Cetiyo parivāriṃsu, disvā lakkhaṇamāgataṃ;
สุขุมาลี วต อยฺยา, ปตฺติกา ปริธาวติฯ
Sukhumālī vata ayyā, pattikā paridhāvati.
๑๘๗๘.
1878.
‘‘วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา, สิวิกาย รเถน จ;
‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;
สาชฺช มทฺที อรญฺญสฺมิํ, ปตฺติกา ปริธาวติ’’ฯ
Sājja maddī araññasmiṃ, pattikā paridhāvati’’.
๑๘๗๙.
1879.
‘‘ตํ ทิสฺวา เจตปาโมกฺขา, โรทมานา อุปาคมุํ;
‘‘Taṃ disvā cetapāmokkhā, rodamānā upāgamuṃ;
กจฺจิ นุ เทว กุสลํ, กจฺจิ เทว อนามยํ;
Kacci nu deva kusalaṃ, kacci deva anāmayaṃ;
กจฺจิ ปิตา อโรโค เต, สิวีนญฺจ อนามยํฯ
Kacci pitā arogo te, sivīnañca anāmayaṃ.
๑๘๘๐.
1880.
‘‘โก เต พลํ มหาราช, โก นุ เต รถมณฺฑลํ;
‘‘Ko te balaṃ mahārāja, ko nu te rathamaṇḍalaṃ;
อนสฺสโก อรถโก, ทีฆมทฺธานมาคโต;
Anassako arathako, dīghamaddhānamāgato;
กจฺจามิเตฺตหิ ปกโต, อนุปฺปโตฺตสิมํ ทิสํ’’ฯ
Kaccāmittehi pakato, anuppattosimaṃ disaṃ’’.
๑๘๘๑.
1881.
‘‘กุสลเญฺจว เม สมฺม, อโถ สมฺม อนามยํ;
‘‘Kusalañceva me samma, atho samma anāmayaṃ;
อโถ ปิตา อโรโค เม, สิวีนญฺจ อนามยํฯ
Atho pitā arogo me, sivīnañca anāmayaṃ.
๑๘๘๒.
1882.
‘‘อหญฺหิ กุญฺชรํ ทชฺชํ, อีสาทนฺตํ อุรูฬฺหวํ;
‘‘Ahañhi kuñjaraṃ dajjaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ;
เขตฺตญฺญุํ สพฺพยุทฺธานํ, สพฺพเสตํ คชุตฺตมํฯ
Khettaññuṃ sabbayuddhānaṃ, sabbasetaṃ gajuttamaṃ.
๑๘๘๓.
1883.
‘‘ปณฺฑุกมฺพลสญฺฉนฺนํ, ปภินฺนํ สตฺตุมทฺทนํ;
‘‘Paṇḍukambalasañchannaṃ, pabhinnaṃ sattumaddanaṃ;
ทนฺติํ สวาฬพีชนิํ, เสตํ เกลาสสาทิสํฯ
Dantiṃ savāḷabījaniṃ, setaṃ kelāsasādisaṃ.
๑๘๘๔.
1884.
‘‘สเสตจฺฉตฺตํ สอุปาเธยฺยํ, สาถปฺปนํ สหตฺถิปํ;
‘‘Sasetacchattaṃ saupādheyyaṃ, sāthappanaṃ sahatthipaṃ;
อคฺคยานํ ราชวาหิํ, พฺราหฺมณานํ อทาสหํฯ
Aggayānaṃ rājavāhiṃ, brāhmaṇānaṃ adāsahaṃ.
๑๘๘๕.
1885.
‘‘ตสฺมิํ เม สิวโย กุทฺธา, ปิตา จุปหโตมโน;
‘‘Tasmiṃ me sivayo kuddhā, pitā cupahatomano;
อวรุทฺธสิ มํ ราชา, วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ;
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
โอกาสํ สมฺมา ชานาถ, วเน ยตฺถ วสามเส’’ฯ
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
๑๘๘๖.
1886.
‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
อิสฺสโรสิ อนุปฺปโตฺต, ยํ อิธตฺถิ ปเวทยฯ
Issarosi anuppatto, yaṃ idhatthi pavedaya.
๑๘๘๗.
1887.
‘‘สากํ ภิสํ มธุํ มํสํ, สุทฺธํ สาลินโมทนํ;
‘‘Sākaṃ bhisaṃ madhuṃ maṃsaṃ, suddhaṃ sālinamodanaṃ;
ปริภุญฺช มหาราช, ปาหุโน โนสิ อาคโต’’ฯ
Paribhuñja mahārāja, pāhuno nosi āgato’’.
๑๘๘๘.
1888.
‘‘ปฎิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ, สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ;
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
อวรุทฺธสิ มํ ราชา, วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ;
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
โอกาสํ สมฺมา ชานาถ, วเน ยตฺถ วสามเส’’ฯ
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
๑๘๘๙.
1889.
‘‘อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ, เจตรเฎฺฐ รเถสภ;
‘‘Idheva tāva acchassu, cetaraṭṭhe rathesabha;
ยาว เจตา คมิสฺสนฺติ, รโญฺญ สนฺติก ยาจิตุํฯ
Yāva cetā gamissanti, rañño santika yācituṃ.
๑๘๙๐.
1890.
‘‘นิชฺฌาเปตุํ มหาราชํ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒนํ;
‘‘Nijjhāpetuṃ mahārājaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;
ตํ ตํ เจตา ปุรกฺขตฺวา, ปตีตา ลทฺธปจฺจยา;
Taṃ taṃ cetā purakkhatvā, patītā laddhapaccayā;
ปริวาเรตฺวาน คจฺฉนฺติ, เอวํ ชานาหิ ขตฺติย’’ฯ
Parivāretvāna gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya’’.
๑๘๙๑.
1891.
‘‘มา โว รุจฺจิตฺถ คมนํ, รโญฺญ สนฺติก ยาจิตุํ;
‘‘Mā vo ruccittha gamanaṃ, rañño santika yācituṃ;
นิชฺฌาเปตุํ มหาราชํ, ราชาปิ ตตฺถ นิสฺสโรฯ
Nijjhāpetuṃ mahārājaṃ, rājāpi tattha nissaro.
๑๘๙๒.
1892.
‘‘อจฺจุคฺคตา หิ สิวโย, พลคฺคา เนคมา จ เย;
‘‘Accuggatā hi sivayo, balaggā negamā ca ye;
เต วิธํเสตุมิจฺฉนฺติ, ราชานํ มม การณา’’ฯ
Te vidhaṃsetumicchanti, rājānaṃ mama kāraṇā’’.
๑๘๙๓.
1893.
‘‘สเจ เอสา ปวเตฺตตฺถ, รฎฺฐสฺมิํ รฎฺฐวฑฺฒน;
‘‘Sace esā pavattettha, raṭṭhasmiṃ raṭṭhavaḍḍhana;
อิเธว รชฺชํ กาเรหิ, เจเตหิ ปริวาริโตฯ
Idheva rajjaṃ kārehi, cetehi parivārito.
๑๘๙๔.
1894.
‘‘อิทฺธํ ผีตญฺจิทํ รฎฺฐํ, อิโทฺธ ชนปโท มหา;
‘‘Iddhaṃ phītañcidaṃ raṭṭhaṃ, iddho janapado mahā;
มติํ กโรหิ ตฺวํ เทว, รชฺชสฺส มนุสาสิตุํ’’ฯ
Matiṃ karohi tvaṃ deva, rajjassa manusāsituṃ’’.
๑๘๙๕.
1895.
‘‘น เม ฉโนฺท มติ อตฺถิ, รชฺชสฺส อนุสาสิตุํ;
‘‘Na me chando mati atthi, rajjassa anusāsituṃ;
ปพฺพาชิตสฺส รฎฺฐสฺมา, เจตปุตฺตา สุณาถ เมฯ
Pabbājitassa raṭṭhasmā, cetaputtā suṇātha me.
๑๘๙๖.
1896.
‘‘อตุฎฺฐา สิวโย อาสุํ, พลคฺคา เนคมา จ เย;
‘‘Atuṭṭhā sivayo āsuṃ, balaggā negamā ca ye;
ปพฺพาชิตสฺส รฎฺฐสฺมา, เจตา รเชฺชภิเสจยุํฯ
Pabbājitassa raṭṭhasmā, cetā rajjebhisecayuṃ.
๑๘๙๗.
1897.
‘‘อสโมฺมทิยมฺปิ โว อสฺส, อจฺจนฺตํ มม การณา;
‘‘Asammodiyampi vo assa, accantaṃ mama kāraṇā;
สิวีหิ ภณฺฑนญฺจาปิ, วิคฺคโห เม น รุจฺจติฯ
Sivīhi bhaṇḍanañcāpi, viggaho me na ruccati.
๑๘๙๘.
1898.
‘‘อถสฺส ภณฺฑนํ โฆรํ, สมฺปหาโร อนปฺปโก;
‘‘Athassa bhaṇḍanaṃ ghoraṃ, sampahāro anappako;
เอกสฺส การณา มยฺหํ, หิํเสยฺย พหุโก ชโนฯ
Ekassa kāraṇā mayhaṃ, hiṃseyya bahuko jano.
๑๘๙๙.
1899.
‘‘ปฎิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ, สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ;
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
อวรุทฺธสิ มํ ราชา, วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ;
Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;
โอกาสํ สมฺมา ชานาถ, วเน ยตฺถ วสามเส’’ฯ
Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’.
๑๙๐๐.
1900.
‘‘ตคฺฆ เต มยมกฺขาม, ยถาปิ กุสลา ตถา;
‘‘Taggha te mayamakkhāma, yathāpi kusalā tathā;
ราชิสี ยตฺถ สมฺมนฺติ, อาหุตคฺคี สมาหิตาฯ
Rājisī yattha sammanti, āhutaggī samāhitā.
๑๙๐๑.
1901.
‘‘เอส เสโล มหาราช, ปพฺพโต คนฺธมาทโน;
‘‘Esa selo mahārāja, pabbato gandhamādano;
ยตฺถ ตฺวํ สห ปุเตฺตหิ, สห ภริยาย จจฺฉสิฯ
Yattha tvaṃ saha puttehi, saha bhariyāya cacchasi.
๑๙๐๒.
1902.
‘‘ตํ เจตา อนุสาสิํสุ, อสฺสุเนตฺตา รุทํมุขา;
‘‘Taṃ cetā anusāsiṃsu, assunettā rudaṃmukhā;
อิโต คจฺฉ มหาราช, อุชุํ เยนุตฺตรา มุโขฯ
Ito gaccha mahārāja, ujuṃ yenuttarā mukho.
๑๙๐๓.
1903.
‘‘อถ ทกฺขิสิ ภทฺทเนฺต, เวปุลฺลํ นาม ปพฺพตํ;
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, vepullaṃ nāma pabbataṃ;
นานาทุมคณากิณฺณํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํฯ
Nānādumagaṇākiṇṇaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ.
๑๙๐๔.
1904.
‘‘ตมติกฺกมฺม ภทฺทเนฺต, อถ ทกฺขิสิ อาปคํ;
‘‘Tamatikkamma bhaddante, atha dakkhisi āpagaṃ;
นทิํ เกตุมติํ นาม, คมฺภีรํ คิริคพฺภรํฯ
Nadiṃ ketumatiṃ nāma, gambhīraṃ girigabbharaṃ.
๑๙๐๕.
1905.
‘‘ปุถุโลมมจฺฉากิณฺณํ, สุปติตฺถํ มโหทกํ;
‘‘Puthulomamacchākiṇṇaṃ, supatitthaṃ mahodakaṃ;
ตตฺถ นฺหตฺวา ปิวิตฺวา จ, อสฺสาเสตฺวา สปุตฺตเกฯ
Tattha nhatvā pivitvā ca, assāsetvā saputtake.
๑๙๐๖.
1906.
‘‘อถ ทกฺขิสิ ภทฺทเนฺต, นิโคฺรธํ มธุปิปฺผลํ;
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, nigrodhaṃ madhupipphalaṃ;
รมฺมเก สิขเร ชาตํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํฯ
Rammake sikhare jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ.
๑๙๐๗.
1907.
‘‘อถ ทกฺขิสิ ภทฺทเนฺต, นาฬิกํ นาม ปพฺพตํ;
‘‘Atha dakkhisi bhaddante, nāḷikaṃ nāma pabbataṃ;
นานาทิชคณากิณฺณํ, เสลํ กิมฺปุริสายุตํฯ
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, selaṃ kimpurisāyutaṃ.
๑๙๐๘.
1908.
‘‘ตสฺส อุตฺตรปุเพฺพน, มุจลิโนฺท นาม โส สโร;
‘‘Tassa uttarapubbena, mucalindo nāma so saro;
ปุณฺฑรีเกหิ สญฺฉโนฺน, เสตโสคนฺธิเกหิ จฯ
Puṇḍarīkehi sañchanno, setasogandhikehi ca.
๑๙๐๙.
1909.
‘‘โส วนํ เมฆสงฺกาสํ, ธุวํ หริตสทฺทลํ;
‘‘So vanaṃ meghasaṅkāsaṃ, dhuvaṃ haritasaddalaṃ;
สีโหวามิสเปกฺขีว วนสณฺฑํ วิคาหย;
Sīhovāmisapekkhīva vanasaṇḍaṃ vigāhaya;
ปุปฺผรุเกฺขหิ สญฺฉนฺนํ, ผลรุเกฺขหิ จูภยํฯ
Puppharukkhehi sañchannaṃ, phalarukkhehi cūbhayaṃ.
๑๙๑๐.
1910.
‘‘ตตฺถ พินฺทุสฺสรา วคฺคู, นานาวณฺณา พหู ทิชา;
‘‘Tattha bindussarā vaggū, nānāvaṇṇā bahū dijā;
กูชนฺตมุปกูชนฺติ, อุตุสํปุปฺผิเต ทุเมฯ
Kūjantamupakūjanti, utusaṃpupphite dume.
๑๙๑๑.
1911.
‘‘คนฺตฺวา คิริวิทุคฺคานํ, นทีนํ ปภวานิ จ;
‘‘Gantvā girividuggānaṃ, nadīnaṃ pabhavāni ca;
๑๙๑๒.
1912.
‘‘ปุถุโลมมจฺฉากิณฺณํ, สุปติตฺถํ มโหทกํ;
‘‘Puthulomamacchākiṇṇaṃ, supatitthaṃ mahodakaṃ;
สมญฺจ จตุรํสญฺจ, สาทุํ อปฺปฎิคนฺธิยํฯ
Samañca caturaṃsañca, sāduṃ appaṭigandhiyaṃ.
๑๙๑๓.
1913.
‘‘ตสฺสา อุตฺตรปุเพฺพน, ปณฺณสาลํ อมาปย;
‘‘Tassā uttarapubbena, paṇṇasālaṃ amāpaya;
ปณฺณสาลํ อมาเปตฺวา, อุญฺฉาจริยาย อีหถ’’ฯ
Paṇṇasālaṃ amāpetvā, uñchācariyāya īhatha’’.
วนปเวสนํ นามฯ
Vanapavesanaṃ nāma.
ชูชกปพฺพํ
Jūjakapabbaṃ
๑๙๑๔.
1914.
‘‘อหุ วาสี กลิเงฺคสุ, ชูชโก นาม พฺราหฺมโณ;
‘‘Ahu vāsī kaliṅgesu, jūjako nāma brāhmaṇo;
ตสฺสาสิ ทหรา ภริยา, นาเมนามิตฺตตาปนาฯ
Tassāsi daharā bhariyā, nāmenāmittatāpanā.
๑๙๑๕.
1915.
‘‘ตา นํ ตตฺถ คตาโวจุํ, นทิํ อุทกหาริยา;
‘‘Tā naṃ tattha gatāvocuṃ, nadiṃ udakahāriyā;
ถิโย นํ ปริภาสิํสุ, สมาคนฺตฺวา กุตูหลาฯ
Thiyo naṃ paribhāsiṃsu, samāgantvā kutūhalā.
๑๙๑๖.
1916.
‘‘อมิตฺตา นูน เต มาตา, อมิโตฺต นูน เต ปิตา;
‘‘Amittā nūna te mātā, amitto nūna te pitā;
เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ, เอวํ ทหริยํ สติํฯ
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
๑๙๑๗.
1917.
‘‘อหิตํ วต เต ญาตี, มนฺตยิํสุ รโหคตา;
‘‘Ahitaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ, เอวํ ทหริยํ สติํฯ
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
๑๙๑๘.
1918.
‘‘อมิตฺตา วต เต ญาตี, มนฺตยิํสุ รโหคตา;
‘‘Amittā vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ, เอวํ ทหริยํ สติํฯ
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
๑๙๑๙.
1919.
‘‘ทุกฺกฎํ วต เต ญาตี, มนฺตยิํสุ รโหคตา;
‘‘Dukkaṭaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ, เอวํ ทหริยํ สติํฯ
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
๑๙๒๐.
1920.
‘‘ปาปกํ วต เต ญาตี, มนฺตยิํสุ รโหคตา;
‘‘Pāpakaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ, เอวํ ทหริยํ สติํฯ
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
๑๙๒๑.
1921.
‘‘อมนาปํ วต เต ญาตี, มนฺตยิํสุ รโหคตา;
‘‘Amanāpaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;
เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ, เอวํ ทหริยํ สติํฯ
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
๑๙๒๒.
1922.
ยา ตฺวํ วสสิ ชิณฺณสฺส, มตํ เต ชีวิตา วรํฯ
Yā tvaṃ vasasi jiṇṇassa, mataṃ te jīvitā varaṃ.
๑๙๒๓.
1923.
‘‘น หิ นูน ตุยฺหํ กลฺยาณิ, ปิตา มาตา จ โสภเน;
‘‘Na hi nūna tuyhaṃ kalyāṇi, pitā mātā ca sobhane;
อญฺญํ ภตฺตารํ วินฺทิํสุ, เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ;
Aññaṃ bhattāraṃ vindiṃsu, ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu;
เอวํ ทหริยํ สติํฯ
Evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
๑๙๒๔.
1924.
‘‘ทุยิฎฺฐํ เต นวมิยํ, อกตํ อคฺคิหุตฺตกํ;
‘‘Duyiṭṭhaṃ te navamiyaṃ, akataṃ aggihuttakaṃ;
เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ, เอวํ ทหริยํ สติํฯ
Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.
๑๙๒๕.
1925.
‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ นูน, พฺราหฺมณจริยปรายเณ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe nūna, brāhmaṇacariyaparāyaṇe;
สา ตฺวํ โลเก อภิสปิ, สีลวเนฺต พหุสฺสุเต;
Sā tvaṃ loke abhisapi, sīlavante bahussute;
ยา ตฺวํ วสสิ ชิณฺณสฺส, เอวํ ทหริยา สตีฯ
Yā tvaṃ vasasi jiṇṇassa, evaṃ dahariyā satī.
๑๙๒๖.
1926.
‘‘น ทุกฺขํ อหินา ทฎฺฐํ, น ทุกฺขํ สตฺติยา หตํ;
‘‘Na dukkhaṃ ahinā daṭṭhaṃ, na dukkhaṃ sattiyā hataṃ;
ตญฺจ ทุกฺขญฺจ ติพฺพญฺจ, ยํ ปเสฺส ชิณฺณกํ ปติํฯ
Tañca dukkhañca tibbañca, yaṃ passe jiṇṇakaṃ patiṃ.
๑๙๒๗.
1927.
‘‘นตฺถิ ขิฑฺฑา นตฺถิ รติ, ชิเณฺณน ปตินา สห;
‘‘Natthi khiḍḍā natthi rati, jiṇṇena patinā saha;
๑๙๒๘.
1928.
สเพฺพสํ โสกา นสฺสนฺติ, เย เกจิ หทยสฺสิตาฯ
Sabbesaṃ sokā nassanti, ye keci hadayassitā.
๑๙๒๙.
1929.
‘‘ทหรา ตฺวํ รูปวตี, ปุริสานํภิปตฺถิตา;
‘‘Daharā tvaṃ rūpavatī, purisānaṃbhipatthitā;
คจฺฉ ญาติกุเล อจฺฉ, กิํ ชิโณฺณ รมยิสฺสติ’’ฯ
Gaccha ñātikule accha, kiṃ jiṇṇo ramayissati’’.
๑๙๓๐.
1930.
‘‘น เต พฺราหฺมณ คจฺฉามิ, นทิํ อุทกหาริยา;
‘‘Na te brāhmaṇa gacchāmi, nadiṃ udakahāriyā;
ถิโย มํ ปริภาสนฺติ, ตยา ชิเณฺณน พฺราหฺมณ’’ฯ
Thiyo maṃ paribhāsanti, tayā jiṇṇena brāhmaṇa’’.
๑๙๓๑.
1931.
‘‘มา เม ตฺวํ อกรา กมฺมํ, มา เม อุทกมาหริ;
‘‘Mā me tvaṃ akarā kammaṃ, mā me udakamāhari;
อหํ อุทกมาหิสฺสํ, มา โภติ กุปิตา อหุ’’ฯ
Ahaṃ udakamāhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
๑๙๓๒.
1932.
‘‘นาหํ ตมฺหิ กุเล ชาตา, ยํ ตฺวํ อุทกมาหเร;
‘‘Nāhaṃ tamhi kule jātā, yaṃ tvaṃ udakamāhare;
เอวํ พฺราหฺมณ ชานาหิ, น เต วจฺฉามหํ ฆเรฯ
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmahaṃ ghare.
๑๙๓๓.
1933.
‘‘สเจ เม ทาสํ ทาสิํ วา, นานยิสฺสสิ พฺราหฺมณ;
‘‘Sace me dāsaṃ dāsiṃ vā, nānayissasi brāhmaṇa;
เอวํ พฺราหฺมณ ชานาหิ, น เต วจฺฉามิ สนฺติเก’’ฯ
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmi santike’’.
๑๙๓๔.
1934.
‘‘นตฺถิ เม สิปฺปฐานํ วา, ธนํ ธญฺญญฺจ พฺราหฺมณิ;
‘‘Natthi me sippaṭhānaṃ vā, dhanaṃ dhaññañca brāhmaṇi;
กุโตหํ ทาสํ ทาสิํ วา, อานยิสฺสามิ โภติยา;
Kutohaṃ dāsaṃ dāsiṃ vā, ānayissāmi bhotiyā;
อหํ โภติํ อุปฎฺฐิสฺสํ, มา โภติ กุปิตา อหุ’’ฯ
Ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
๑๙๓๕.
1935.
‘‘เอหิ เต อหมกฺขิสฺสํ, ยถา เม วจนํ สุตํ;
‘‘Ehi te ahamakkhissaṃ, yathā me vacanaṃ sutaṃ;
เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, วเงฺก วสติ ปพฺพเตฯ
Esa vessantaro rājā, vaṅke vasati pabbate.
๑๙๓๖.
1936.
‘‘ตํ ตฺวํ คนฺตฺวาน ยาจสฺสุ, ทาสํ ทาสิญฺจ พฺราหฺมณ;
‘‘Taṃ tvaṃ gantvāna yācassu, dāsaṃ dāsiñca brāhmaṇa;
โส เต ทสฺสติ ยาจิโต, ทาสํ ทาสิญฺจ ขตฺติโย’’ฯ
So te dassati yācito, dāsaṃ dāsiñca khattiyo’’.
๑๙๓๗.
1937.
อหํ โภติํ อุปฎฺฐิสฺสํ, มา โภติ กุปิตา อหุ’’ฯ
Ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ, mā bhoti kupitā ahu’’.
๑๙๓๘.
1938.
‘‘ยถา อคนฺตฺวา สงฺคามํ, อยุโทฺธว ปราชิโต;
‘‘Yathā agantvā saṅgāmaṃ, ayuddhova parājito;
เอวเมว ตุวํ พฺรเหฺม, อคนฺตฺวาว ปราชิโตฯ
Evameva tuvaṃ brahme, agantvāva parājito.
๑๙๓๙.
1939.
‘‘สเจ เม ทาสํ ทาสิํ วา, นานยิสฺสสิ พฺราหฺมณ;
‘‘Sace me dāsaṃ dāsiṃ vā, nānayissasi brāhmaṇa;
เอวํ พฺราหฺมณ ชานาหิ, น เต วจฺฉามหํ ฆเร;
Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmahaṃ ghare;
อมนาปํ เต กริสฺสามิ, ตํ เต ทุกฺขํ ภวิสฺสติฯ
Amanāpaṃ te karissāmi, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
๑๙๔๐.
1940.
‘‘นกฺขเตฺต อุตุปุเพฺพสุ, ยทา มํ ทกฺขิสิลงฺกตํ;
‘‘Nakkhatte utupubbesu, yadā maṃ dakkhisilaṅkataṃ;
อเญฺญหิ สทฺธิํ รมมานํ, ตํ เต ทุกฺขํ ภวิสฺสติฯ
Aññehi saddhiṃ ramamānaṃ, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
๑๙๔๑.
1941.
‘‘อทสฺสเนน มยฺหํ เต, ชิณฺณสฺส ปริเทวโต;
‘‘Adassanena mayhaṃ te, jiṇṇassa paridevato;
ภิโยฺย วงฺกา จ ปลิตา, พหู เหสฺสนฺติ พฺราหฺมณ’’ฯ
Bhiyyo vaṅkā ca palitā, bahū hessanti brāhmaṇa’’.
๑๙๔๒.
1942.
‘‘ตโต โส พฺราหฺมโณ ภีโต, พฺราหฺมณิยา วสานุโค;
‘‘Tato so brāhmaṇo bhīto, brāhmaṇiyā vasānugo;
อฎฺฎิโต กามราเคน, พฺราหฺมณิํ เอตทพฺรวิ’’ฯ
Aṭṭito kāmarāgena, brāhmaṇiṃ etadabravi’’.
๑๙๔๓.
1943.
‘‘ปาเถยฺยํ เม กโรหิ ตฺวํ, สํกุลฺยา สคุฬานิ จ 83;
‘‘Pātheyyaṃ me karohi tvaṃ, saṃkulyā saguḷāni ca 84;
มธุปิณฺฑิกา จ สุกตาโย, สตฺตุภตฺตญฺจ พฺราหฺมณิฯ
Madhupiṇḍikā ca sukatāyo, sattubhattañca brāhmaṇi.
๑๙๔๔.
1944.
‘‘อานยิสฺสํ เมถุนเก, อุโภ ทาสกุมารเก;
‘‘Ānayissaṃ methunake, ubho dāsakumārake;
เต ตํ ปริจริสฺสนฺติ, รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา’’ฯ
Te taṃ paricarissanti, rattindivamatanditā’’.
๑๙๔๕.
1945.
‘‘อิทํ วตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ, ปฎิมุญฺจิ อุปาหนา;
‘‘Idaṃ vatvā brahmabandhu, paṭimuñci upāhanā;
ตโต โส มนฺตยิตฺวาน, ภริยํ กตฺวา ปทกฺขิณํฯ
Tato so mantayitvāna, bhariyaṃ katvā padakkhiṇaṃ.
๑๙๔๖.
1946.
‘‘ปกฺกามิ โส รุณฺณมุโข, พฺราหฺมโณ สหิตพฺพโต;
‘‘Pakkāmi so ruṇṇamukho, brāhmaṇo sahitabbato;
สิวีนํ นครํ ผีตํ, ทาสปริเยสนํ จรํ’’ฯ
Sivīnaṃ nagaraṃ phītaṃ, dāsapariyesanaṃ caraṃ’’.
๑๙๔๗.
1947.
กุหิํ เวสฺสนฺตโร ราชา, กตฺถ ปเสฺสมุ ขตฺติยํ’’ฯ
Kuhiṃ vessantaro rājā, kattha passemu khattiyaṃ’’.
๑๙๔๘.
1948.
‘‘เต ชนา ตํ อวจิํสุ, เย ตตฺถาสุํ สมาคตา;
‘‘Te janā taṃ avaciṃsu, ye tatthāsuṃ samāgatā;
ตุเมฺหหิ พฺรเหฺม ปกโต, อติทาเนน ขตฺติโย;
Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
ปพฺพาชิโต สกา รฎฺฐา, วเงฺก วสติ ปพฺพเตฯ
Pabbājito sakā raṭṭhā, vaṅke vasati pabbate.
๑๙๔๙.
1949.
‘‘ตุเมฺหหิ พฺรเหฺม ปกโต, อติทาเนน ขตฺติโย;
‘‘Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
อาทาย ปุตฺตทารญฺจ, วเงฺก วสติ ปพฺพเต’’ฯ
Ādāya puttadārañca, vaṅke vasati pabbate’’.
๑๙๕๐.
1950.
‘‘โส โจทิโต พฺราหฺมณิยา, พฺราหฺมโณ กามคิทฺธิมา;
‘‘So codito brāhmaṇiyā, brāhmaṇo kāmagiddhimā;
อฆํ ตํ ปฎิเสวิตฺถ, วเน วาฬมิคากิเณฺณ;
Aghaṃ taṃ paṭisevittha, vane vāḷamigākiṇṇe;
ขคฺคทีปินิเสวิเตฯ
Khaggadīpinisevite.
๑๙๕๑.
1951.
‘‘อาทาย เพฬุวํ ทณฺฑํ, อคฺคิหุตฺตํ กมณฺฑลุํ;
‘‘Ādāya beḷuvaṃ daṇḍaṃ, aggihuttaṃ kamaṇḍaluṃ;
โส ปาวิสิ พฺรหารญฺญํ, ยตฺถ อโสฺสสิ กามทํฯ
So pāvisi brahāraññaṃ, yattha assosi kāmadaṃ.
๑๙๕๒.
1952.
‘‘ตํ ปวิฎฺฐํ พฺรหารญฺญํ, โกกา นํ ปริวารยุํ;
‘‘Taṃ paviṭṭhaṃ brahāraññaṃ, kokā naṃ parivārayuṃ;
วิกฺกนฺทิ โส วิปฺปนโฎฺฐ, ทูเร ปนฺถา อปกฺกมิฯ
Vikkandi so vippanaṭṭho, dūre panthā apakkami.
๑๙๕๓.
1953.
‘‘ตโต โส พฺราหฺมโณ คนฺตฺวา, โภคลุโทฺธ อสญฺญโต;
‘‘Tato so brāhmaṇo gantvā, bhogaluddho asaññato;
วงฺกโสฺสโรหเณ นเฎฺฐ, อิมา คาถา อภาสถ’’ฯ
Vaṅkassorohaṇe naṭṭhe, imā gāthā abhāsatha’’.
๑๙๕๔.
1954.
‘‘โก ราชปุตฺตํ นิสภํ, ชยนฺตมปราชิตํ;
‘‘Ko rājaputtaṃ nisabhaṃ, jayantamaparājitaṃ;
ภเย เขมสฺส ทาตารํ, โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทูฯ
Bhaye khemassa dātāraṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
๑๙๕๕.
1955.
‘‘โย ยาจตํ ปติฎฺฐาสิ, ภูตานํ ธรณีริว;
‘‘Yo yācataṃ patiṭṭhāsi, bhūtānaṃ dharaṇīriva;
ธรณูปมํ มหาราชํ, โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทูฯ
Dharaṇūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
๑๙๕๖.
1956.
‘‘โย ยาจตํ คตี อาสิ, สวนฺตีนํว สาคโร;
‘‘Yo yācataṃ gatī āsi, savantīnaṃva sāgaro;
๑๙๕๗.
1957.
‘‘กลฺยาณติตฺถํ สุจิมํ, สีตูทกํ มโนรมํ;
‘‘Kalyāṇatitthaṃ sucimaṃ, sītūdakaṃ manoramaṃ;
ปุณฺฑรีเกหิ สญฺฉนฺนํ, ยุตฺตํ กิญฺชกฺขเรณุนา;
Puṇḍarīkehi sañchannaṃ, yuttaṃ kiñjakkhareṇunā;
๑๙๕๘.
1958.
‘‘อสฺสตฺถํว ปเถ ชาตํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํ;
‘‘Assatthaṃva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
สนฺตานํ วิสเมตารํ, กิลนฺตานํ ปฎิคฺคหํ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
ตถูปมํ มหาราชํ, โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทูฯ
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
๑๙๕๙.
1959.
‘‘นิโคฺรธํว ปเถ ชาตํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํ;
‘‘Nigrodhaṃva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
สนฺตานํ วิสเมตารํ, กิลนฺตานํ ปฎิคฺคหํ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
ตถูปมํ มหาราชํ, โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทูฯ
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
๑๙๖๐.
1960.
‘‘อมฺพํ อิว ปเถ ชาตํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํ;
‘‘Ambaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
สนฺตานํ วิสเมตารํ, กิลนฺตานํ ปฎิคฺคหํ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
ตถูปมํ มหาราชํ, โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทูฯ
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
๑๙๖๑.
1961.
‘‘สาลํ อิว ปเถ ชาตํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํ;
‘‘Sālaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
สนฺตานํ วิสเมตารํ, กิลนฺตานํ ปฎิคฺคหํ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
ตถูปมํ มหาราชํ, โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทูฯ
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
๑๙๖๒.
1962.
‘‘ทุมํ อิว ปเถ ชาตํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํ;
‘‘Dumaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;
สนฺตานํ วิสเมตารํ, กิลนฺตานํ ปฎิคฺคหํ;
Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;
ตถูปมํ มหาราชํ, โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทูฯ
Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.
๑๙๖๓.
1963.
‘‘เอวญฺจ เม วิลปโต, ปวิฎฺฐสฺส พฺรหาวเน;
‘‘Evañca me vilapato, paviṭṭhassa brahāvane;
อหํ ชานนฺติ โย วชฺชา, นนฺทิํ โส ชนเย มมฯ
Ahaṃ jānanti yo vajjā, nandiṃ so janaye mama.
๑๙๖๔.
1964.
‘‘เอวญฺจ เม วิลปโต, ปวิฎฺฐสฺส พฺรหาวเน;
‘‘Evañca me vilapato, paviṭṭhassa brahāvane;
อหํ ชานนฺติ โย วชฺชา, ตาย โส เอกวาจาย;
Ahaṃ jānanti yo vajjā, tāya so ekavācāya;
ปสเว ปุญฺญํ อนปฺปกํ’’ฯ
Pasave puññaṃ anappakaṃ’’.
๑๙๖๕.
1965.
‘‘ตสฺส เจโต ปฎิโสฺสสิ, อรเญฺญ ลุทฺทโก จรํ;
‘‘Tassa ceto paṭissosi, araññe luddako caraṃ;
ตุเมฺหหิ พฺรเหฺม ปกโต, อติทาเนน ขตฺติโย;
Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
ปพฺพาชิโต สกา รฎฺฐา, วเงฺก วสติ ปพฺพเตฯ
Pabbājito sakā raṭṭhā, vaṅke vasati pabbate.
๑๙๖๖.
1966.
‘‘ตุเมฺหหิ พฺรเหฺม ปกโต, อติทาเนน ขตฺติโย;
‘‘Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;
อาทาย ปุตฺตทารญฺจ, วเงฺก วสติ ปพฺพเตฯ
Ādāya puttadārañca, vaṅke vasati pabbate.
๑๙๖๗.
1967.
‘‘อกิจฺจการี ทุเมฺมโธ, รฎฺฐา ปวนมาคโต;
‘‘Akiccakārī dummedho, raṭṭhā pavanamāgato;
ราชปุตฺตํ คเวสโนฺต, พโก มจฺฉมิโวทเกฯ
Rājaputtaṃ gavesanto, bako macchamivodake.
๑๙๖๘.
1968.
‘‘ตสฺส ตฺยาหํ น ทสฺสามิ, ชีวิตํ อิธ พฺราหฺมณ;
‘‘Tassa tyāhaṃ na dassāmi, jīvitaṃ idha brāhmaṇa;
๑๙๖๙.
1969.
‘‘สิโร เต วชฺฌยิตฺวาน, หทยํ เฉตฺวา สพนฺธนํ;
‘‘Siro te vajjhayitvāna, hadayaṃ chetvā sabandhanaṃ;
๑๙๗๐.
1970.
‘‘ตุยฺหํ มํเสน เมเทน, มตฺถเกน จ พฺราหฺมณ;
‘‘Tuyhaṃ maṃsena medena, matthakena ca brāhmaṇa;
อาหุติํ ปคฺคเหสฺสามิ, เฉตฺวาน หทยํ ตวฯ
Āhutiṃ paggahessāmi, chetvāna hadayaṃ tava.
๑๙๗๑.
1971.
‘‘ตํ เม สุยิฎฺฐํ สุหุตํ, ตุยฺหํ มํเสน พฺราหฺมณ;
‘‘Taṃ me suyiṭṭhaṃ suhutaṃ, tuyhaṃ maṃsena brāhmaṇa;
น จ ตฺวํ ราชปุตฺตสฺส, ภริยํ ปุเตฺต จ เนสฺสสิ’’ฯ
Na ca tvaṃ rājaputtassa, bhariyaṃ putte ca nessasi’’.
๑๙๗๒.
1972.
‘‘อวโชฺฌ พฺราหฺมโณ ทูโต, เจตปุตฺต สุโณหิ เม;
‘‘Avajjho brāhmaṇo dūto, cetaputta suṇohi me;
ตสฺมา หิ ทูตํ น หนฺติ, เอส ธโมฺม สนนฺตโนฯ
Tasmā hi dūtaṃ na hanti, esa dhammo sanantano.
๑๙๗๓.
1973.
‘‘นิชฺฌตฺตา สิวโย สเพฺพ, ปิตา นํ ทฎฺฐุมิจฺฉติ;
‘‘Nijjhattā sivayo sabbe, pitā naṃ daṭṭhumicchati;
มาตา จ ทุพฺพลา ตสฺส, อจิรา จกฺขูนิ ชียเรฯ
Mātā ca dubbalā tassa, acirā cakkhūni jīyare.
๑๙๗๔.
1974.
‘‘เตสาหํ ปหิโต ทูโต, เจตปุตฺต สุโณหิ เม;
‘‘Tesāhaṃ pahito dūto, cetaputta suṇohi me;
ราชปุตฺตํ นยิสฺสามิ, ยทิ ชานาสิ สํส เมฯ
Rājaputtaṃ nayissāmi, yadi jānāsi saṃsa me.
‘‘ปิยสฺส เม ปิโย ทูโต, ปุณฺณปตฺตํ ททามิ เต’’;
‘‘Piyassa me piyo dūto, puṇṇapattaṃ dadāmi te’’;
๑๙๗๕.
1975.
‘‘อิมญฺจ มธุโน ตุมฺพํ, มิคสตฺถิญฺจ พฺราหฺมณ;
‘‘Imañca madhuno tumbaṃ, migasatthiñca brāhmaṇa;
ตญฺจ เต เทสมกฺขิสฺสํ, ยตฺถ สมฺมติ กามโท’’ฯ
Tañca te desamakkhissaṃ, yattha sammati kāmado’’.
ชูชกปพฺพํ นามฯ
Jūjakapabbaṃ nāma.
จูฬวนวณฺณนา
Cūḷavanavaṇṇanā
๑๙๗๖.
1976.
‘‘เอส เสโล มหาพฺรเหฺม, ปพฺพโต คนฺธมาทโน;
‘‘Esa selo mahābrahme, pabbato gandhamādano;
ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุเตฺตหิ สมฺมติฯ
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
๑๙๗๗.
1977.
จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติฯ
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
๑๙๗๘.
1978.
‘‘เอเต นีลา ปทิสฺสนฺติ, นานาผลธรา ทุมา;
‘‘Ete nīlā padissanti, nānāphaladharā dumā;
อุคฺคตา อพฺภกูฎาว, นีลา อญฺชนปพฺพตาฯ
Uggatā abbhakūṭāva, nīlā añjanapabbatā.
๑๙๗๙.
1979.
‘‘ธวสฺสกณฺณา ขทิรา, สาลา ผนฺทนมาลุวา;
‘‘Dhavassakaṇṇā khadirā, sālā phandanamāluvā;
สมฺปเวธนฺติ วาเตน, สกิํ ปีตาว มาณวาฯ
Sampavedhanti vātena, sakiṃ pītāva māṇavā.
๑๙๘๐.
1980.
‘‘อุปริ ทุมปริยาเยสุ, สงฺคีติโยว สุยฺยเร;
‘‘Upari dumapariyāyesu, saṅgītiyova suyyare;
๑๙๘๑.
1981.
‘‘อวฺหยเนฺตว คจฺฉนฺตํ, สาขาปตฺตสมีริตา;
‘‘Avhayanteva gacchantaṃ, sākhāpattasamīritā;
รมยเนฺตว อาคนฺตํ, โมทยนฺติ นิวาสินํ;
Ramayanteva āgantaṃ, modayanti nivāsinaṃ;
ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุเตฺตหิ สมฺมติฯ
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
๑๙๘๒.
1982.
‘‘ธาเรโนฺต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฎํ;
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติฯ
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
๑๙๘๓.
1983.
‘‘อมฺพา กปิตฺถา ปนสา, สาลา ชมฺพู วิภีตกา;
‘‘Ambā kapitthā panasā, sālā jambū vibhītakā;
หรีตกี อามลกา, อสฺสตฺถา พทรานิ จฯ
Harītakī āmalakā, assatthā badarāni ca.
๑๙๘๔.
1984.
‘‘จารุติมฺพรุกฺขา เจตฺถ, นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา;
‘‘Cārutimbarukkhā cettha, nigrodhā ca kapitthanā;
มธุมธุกา เถวนฺติ, นีเจ ปกฺกา จุทุมฺพราฯ
Madhumadhukā thevanti, nīce pakkā cudumbarā.
๑๙๘๕.
1985.
‘‘ปาเรวตา ภเวยฺยา จ, มุทฺทิกา จ มธุตฺถิกา;
‘‘Pārevatā bhaveyyā ca, muddikā ca madhutthikā;
มธุํ อเนลกํ ตตฺถ, สกมาทาย ภุญฺชเรฯ
Madhuṃ anelakaṃ tattha, sakamādāya bhuñjare.
๑๙๘๖.
1986.
‘‘อเญฺญตฺถ ปุปฺผิตา อมฺพา, อเญฺญ ติฎฺฐนฺติ โทวิลา;
‘‘Aññettha pupphitā ambā, aññe tiṭṭhanti dovilā;
อเญฺญ อามา จ ปกฺกา จ, เภกวณฺณา ตทูภยํฯ
Aññe āmā ca pakkā ca, bhekavaṇṇā tadūbhayaṃ.
๑๙๘๗.
1987.
‘‘อเถตฺถ เหฎฺฐา ปุริโส, อมฺพปกฺกานิ คณฺหติ;
‘‘Athettha heṭṭhā puriso, ambapakkāni gaṇhati;
อามานิ เจว ปกฺกานิ, วณฺณคนฺธรสุตฺตเมฯ
Āmāni ceva pakkāni, vaṇṇagandharasuttame.
๑๙๘๘.
1988.
‘‘อเตว เม อจฺฉริยํ, หิงฺกาโร ปฎิภาติ มํ;
‘‘Ateva me acchariyaṃ, hiṅkāro paṭibhāti maṃ;
เทวานมิว อาวาโส, โสภติ นนฺทนูปโมฯ
Devānamiva āvāso, sobhati nandanūpamo.
๑๙๘๙.
1989.
‘‘วิเภทิกา นาฬิเกรา, ขชฺชุรีนํ พฺรหาวเน;
‘‘Vibhedikā nāḷikerā, khajjurīnaṃ brahāvane;
มาลาว คนฺถิตา ฐนฺติ, ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร;
Mālāva ganthitā ṭhanti, dhajaggāneva dissare;
นานาวเณฺณหิ ปุเปฺผติ, นภํ ตาราจิตามิวฯ
Nānāvaṇṇehi puppheti, nabhaṃ tārācitāmiva.
๑๙๙๐.
1990.
‘‘กุฎชี กุฎฺฐตครา, ปาฎลิโย จ ปุปฺผิตา;
‘‘Kuṭajī kuṭṭhatagarā, pāṭaliyo ca pupphitā;
ปุนฺนาคา คิริปุนฺนาคา, โกวิฬารา จ ปุปฺผิตาฯ
Punnāgā giripunnāgā, koviḷārā ca pupphitā.
๑๙๙๑.
1991.
๑๙๙๒.
1992.
สาลา จ ปุปฺผิตา ตตฺถ, ปลาลขลสนฺนิภาฯ
Sālā ca pupphitā tattha, palālakhalasannibhā.
๑๙๙๓.
1993.
‘‘ตสฺสาวิทูเร โปกฺขรณี, ภูมิภาเค มโนรเม;
‘‘Tassāvidūre pokkharaṇī, bhūmibhāge manorame;
ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา, เทวานมิว นนฺทเนฯ
Padumuppalasañchannā, devānamiva nandane.
๑๙๙๔.
1994.
‘‘อเถตฺถ ปุปฺผรสมตฺตา, โกกิลา มญฺชุภาณิกา;
‘‘Athettha puppharasamattā, kokilā mañjubhāṇikā;
อภินาเทนฺติ ปวนํ, อุตุสมฺปุปฺผิเต ทุเมฯ
Abhinādenti pavanaṃ, utusampupphite dume.
๑๙๙๕.
1995.
‘‘ภสฺสนฺติ มกรเนฺทหิ, โปกฺขเร โปกฺขเร มธู;
‘‘Bhassanti makarandehi, pokkhare pokkhare madhū;
อเถตฺถ วาตา วายนฺติ, ทกฺขิณา อถ ปจฺฉิมา;
Athettha vātā vāyanti, dakkhiṇā atha pacchimā;
ปทุมกิญฺชกฺขเรณูหิ, โอกิโณฺณ โหติ อสฺสโมฯ
Padumakiñjakkhareṇūhi, okiṇṇo hoti assamo.
๑๙๙๖.
1996.
มจฺฉกจฺฉปพฺยาวิทฺธา, พหู เจตฺถ มุปยานกา;
Macchakacchapabyāviddhā, bahū cettha mupayānakā;
มธุํ ภิเสหิ สวติ, ขิรสปฺปิมุฬาลิภิฯ
Madhuṃ bhisehi savati, khirasappimuḷālibhi.
๑๙๙๗.
1997.
ภมรา ปุปฺผคเนฺธน, สมนฺตา มภินาทิตาฯ
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
๑๙๙๘.
1998.
‘‘อเถตฺถ สกุณา สนฺติ, นานาวณฺณา พหู ทิชา;
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
โมทนฺติ สห ภริยาหิ, อญฺญมญฺญํ ปกูชิโนฯ
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
๑๙๙๙.
1999.
‘‘นนฺทิกา ชีวปุตฺตา จ, ชีวปุตฺตา ปิยา จ โน;
‘‘Nandikā jīvaputtā ca, jīvaputtā piyā ca no;
ปิยา ปุตฺตา ปิยา นนฺทา, ทิชา โปกฺขรณีฆราฯ
Piyā puttā piyā nandā, dijā pokkharaṇīgharā.
๒๐๐๐.
2000.
‘‘มาลาว คนฺถิตา ฐนฺติ, ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร;
‘‘Mālāva ganthitā ṭhanti, dhajaggāneva dissare;
ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุเตฺตหิ สมฺมติฯ
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
๒๐๐๑.
2001.
‘‘ธาเรโนฺต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฎํ;
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติ’’ฯ
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati’’.
๒๐๐๒.
2002.
‘‘อิทญฺจ เม สตฺตุภตฺตํ, มธุนา ปฎิสํยุตํ;
‘‘Idañca me sattubhattaṃ, madhunā paṭisaṃyutaṃ;
มธุปิณฺฑิกา จ สุกตาโย, สตฺตุภตฺตํ ททามิ เต’’ฯ
Madhupiṇḍikā ca sukatāyo, sattubhattaṃ dadāmi te’’.
๒๐๐๓.
2003.
‘‘ตุเยฺหว สมฺพลํ โหตุ, นาหํ อิจฺฉามิ สมฺพลํ;
‘‘Tuyheva sambalaṃ hotu, nāhaṃ icchāmi sambalaṃ;
อิโตปิ พฺรเหฺม คณฺหาหิ, คจฺฉ พฺรเหฺม ยถาสุขํฯ
Itopi brahme gaṇhāhi, gaccha brahme yathāsukhaṃ.
๒๐๐๔.
2004.
‘‘อยํ เอกปที เอติ, อุชุํ คจฺฉติ อสฺสมํ;
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
อิสีปิ อจฺจุโต ตตฺถ, ปงฺกทโนฺต รชสฺสิโร;
Isīpi accuto tattha, paṅkadanto rajassiro;
ธาเรโนฺต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฎํฯ
Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ.
๒๐๐๕.
2005.
‘‘จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติ;
‘‘Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati;
ตํ ตฺวํ คนฺตฺวาน ปุจฺฉสฺสุ, โส เต มคฺคํ ปวกฺขติ’’ฯ
Taṃ tvaṃ gantvāna pucchassu, so te maggaṃ pavakkhati’’.
๒๐๐๖.
2006.
อิทํ สุตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ, เจตํ กตฺวา ปทกฺขิณํ;
Idaṃ sutvā brahmabandhu, cetaṃ katvā padakkhiṇaṃ;
อุทคฺคจิโตฺต ปกฺกามิ, เยนาสิ อจฺจุโต อิสิฯ
Udaggacitto pakkāmi, yenāsi accuto isi.
จูฬวนวณฺณนาฯ
Cūḷavanavaṇṇanā.
มหาวนวณฺณนา
Mahāvanavaṇṇanā
๒๐๐๗.
2007.
คจฺฉโนฺต โส ภารทฺวาโช, อทฺทสฺส อจฺจุตํ อิสิํ;
Gacchanto so bhāradvājo, addassa accutaṃ isiṃ;
ทิสฺวาน ตํ ภารทฺวาโช, สโมฺมทิ อิสินา สหฯ
Disvāna taṃ bhāradvājo, sammodi isinā saha.
๒๐๐๘.
2008.
‘‘กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ, กจฺจิ โภโต อนามยํ;
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
กจฺจิ อุเญฺฉน ยาเปสิ, กจฺจิ มูลผลา พหูฯ
Kacci uñchena yāpesi, kacci mūlaphalā bahū.
๒๐๐๙.
2009.
‘‘กจฺจิ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, กจฺจิ หิํสา น วิชฺชติ’’ฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
๒๐๑๐.
2010.
‘‘กุสลเญฺจว เม พฺรเหฺม, อโถ พฺรเหฺม อนามยํ;
‘‘Kusalañceva me brahme, atho brahme anāmayaṃ;
อโถ อุเญฺฉน ยาเปมิ, อโถ มูลผลา พหูฯ
Atho uñchena yāpemi, atho mūlaphalā bahū.
๒๐๑๑.
2011.
‘‘อโถ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, หิํสา มยฺหํ น วิชฺชติฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ na vijjati.
๒๐๑๒.
2012.
‘‘พหูนิ วสฺสปูคานิ, อสฺสเม วสโต มม;
‘‘Bahūni vassapūgāni, assame vasato mama;
นาภิชานามิ อุปฺปนฺนํ, อาพาธํ อมโนรมํฯ
Nābhijānāmi uppannaṃ, ābādhaṃ amanoramaṃ.
๒๐๑๓.
2013.
‘‘สฺวาคตํ เต มหาพฺรเหฺม, อโถ เต อทุราคตํ;
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;
อโนฺต ปวิส ภทฺทเนฺต, ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เตฯ
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
๒๐๑๔.
2014.
‘‘ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ, มธุเก กาสุมาริโย;
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ, ภุญฺช พฺรเหฺม วรํ วรํฯ
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
๒๐๑๕.
2015.
‘‘อิทมฺปิ ปานียํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
ตโต ปิว มหาพฺรเหฺม, สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ’’ฯ
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi’’.
๒๐๑๖.
2016.
‘‘ปฎิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ, สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ;
‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;
สญฺชยสฺส สกํ ปุตฺตํ, สิวีหิ วิปฺปวาสิตํ;
Sañjayassa sakaṃ puttaṃ, sivīhi vippavāsitaṃ;
ตมหํ ทสฺสนมาคโต, ยทิ ชานาสิ สํส เม’’ฯ
Tamahaṃ dassanamāgato, yadi jānāsi saṃsa me’’.
๒๐๑๗.
2017.
‘‘น ภวํ เอติ ปุญฺญตฺถํ, สิวิราชสฺส ทสฺสนํ;
‘‘Na bhavaṃ eti puññatthaṃ, sivirājassa dassanaṃ;
มเญฺญ ภวํ ปตฺถยติ, รโญฺญ ภริยํ ปติพฺพตํ;
Maññe bhavaṃ patthayati, rañño bhariyaṃ patibbataṃ;
มเญฺญ กณฺหาชินํ ทาสิํ, ชาลิํ ทาสญฺจ อิจฺฉสิฯ
Maññe kaṇhājinaṃ dāsiṃ, jāliṃ dāsañca icchasi.
๒๐๑๘.
2018.
‘‘อถ วา ตโย มาตาปุเตฺต, อรญฺญา เนตุมาคโต;
‘‘Atha vā tayo mātāputte, araññā netumāgato;
น ตสฺส โภคา วิชฺชนฺติ, ธนํ ธญฺญญฺจ พฺราหฺมณ’’ฯ
Na tassa bhogā vijjanti, dhanaṃ dhaññañca brāhmaṇa’’.
๒๐๑๙.
2019.
สาธุ ทสฺสนมริยานํ, สนฺนิวาโส สทา สุโขฯ
Sādhu dassanamariyānaṃ, sannivāso sadā sukho.
๒๐๒๐.
2020.
‘‘อทิฎฺฐปุโพฺพ สิวิราชา, สิวีหิ วิปฺปวาสิโต;
‘‘Adiṭṭhapubbo sivirājā, sivīhi vippavāsito;
ตมหํ ทสฺสนมาคโต, ยทิ ชานาสิ สํส เม’’ฯ
Tamahaṃ dassanamāgato, yadi jānāsi saṃsa me’’.
๒๐๒๑.
2021.
‘‘เอส เสโล มหาพฺรเหฺม, ปพฺพโต คนฺธมาทโน;
‘‘Esa selo mahābrahme, pabbato gandhamādano;
ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุเตฺตหิ สมฺมติฯ
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
๒๐๒๒.
2022.
‘‘ธาเรโนฺต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฎํ;
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติฯ
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
๒๐๒๓.
2023.
‘‘เอเต นีลา ปทิสฺสนฺติ, นานาผลธรา ทุมา;
‘‘Ete nīlā padissanti, nānāphaladharā dumā;
อุคฺคตา อพฺภกูฎาว นีลา อญฺชนปพฺพตาฯ
Uggatā abbhakūṭāva nīlā añjanapabbatā.
๒๐๒๔.
2024.
‘‘ธวสฺสกณฺณา ขทิรา, สาลา ผนฺทนมาลุวา;
‘‘Dhavassakaṇṇā khadirā, sālā phandanamāluvā;
สมฺปเวธนฺติ วาเตน, สกิํ ปีตาว มาณวาฯ
Sampavedhanti vātena, sakiṃ pītāva māṇavā.
๒๐๒๕.
2025.
‘‘อุปริ ทุมปริยาเยสุ, สงฺคีติโยว สุยฺยเร;
‘‘Upari dumapariyāyesu, saṅgītiyova suyyare;
นชฺชุหา โกกิลสงฺฆา, สมฺปตนฺติ ทุมา ทุมํฯ
Najjuhā kokilasaṅghā, sampatanti dumā dumaṃ.
๒๐๒๖.
2026.
‘‘อวฺหยเนฺตว คจฺฉนฺตํ, สาขาปตฺตสมีริตา;
‘‘Avhayanteva gacchantaṃ, sākhāpattasamīritā;
รมยเนฺตว อาคนฺตํ, โมทยนฺติ นิวาสินํ;
Ramayanteva āgantaṃ, modayanti nivāsinaṃ;
ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุเตฺตหิ สมฺมติฯ
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
๒๐๒๗.
2027.
‘‘ธาเรโนฺต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฎํ;
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติฯ
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
๒๐๒๘.
2028.
‘‘กเรริมาลา วิตตา, ภูมิภาเค มโนรเม;
‘‘Karerimālā vitatā, bhūmibhāge manorame;
สทฺทลาหริตา ภูมิ, น ตตฺถุทฺธํสเต รโชฯ
Saddalāharitā bhūmi, na tatthuddhaṃsate rajo.
๒๐๒๙.
2029.
‘‘มยูรคีวสงฺกาสา, ตูลผสฺสสมูปมา;
‘‘Mayūragīvasaṅkāsā, tūlaphassasamūpamā;
ติณานิ นาติวตฺตนฺติ, สมนฺตา จตุรงฺคุลาฯ
Tiṇāni nātivattanti, samantā caturaṅgulā.
๒๐๓๐.
2030.
‘‘อมฺพา ชมฺพู กปิตฺถา จ, นีเจ ปกฺกา จุทุมฺพรา;
‘‘Ambā jambū kapitthā ca, nīce pakkā cudumbarā;
ปริโภเคหิ รุเกฺขหิ, วนํ ตํ รติวฑฺฒนํฯ
Paribhogehi rukkhehi, vanaṃ taṃ rativaḍḍhanaṃ.
๒๐๓๑.
2031.
‘‘เวฬุริยวณฺณสนฺนิภํ , มจฺฉคุมฺพนิเสวิตํ;
‘‘Veḷuriyavaṇṇasannibhaṃ , macchagumbanisevitaṃ;
สุจิํ สุคนฺธํ สลิลํ, อาโป ตตฺถปิ สนฺทติฯ
Suciṃ sugandhaṃ salilaṃ, āpo tatthapi sandati.
๒๐๓๒.
2032.
‘‘ตสฺสาวิทูเร โปกฺขรณี, ภูมิภาเค มโนรเม;
‘‘Tassāvidūre pokkharaṇī, bhūmibhāge manorame;
ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา, เทวานมิว นนฺทเนฯ
Padumuppalasañchannā, devānamiva nandane.
๒๐๓๓.
2033.
‘‘ตีณิ อุปฺปลชาตานิ, ตสฺมิํ สรสิ พฺราหฺมณ;
‘‘Tīṇi uppalajātāni, tasmiṃ sarasi brāhmaṇa;
วิจิตฺตํ นีลาเนกานิ, เสตา โลหิตกานิ จฯ
Vicittaṃ nīlānekāni, setā lohitakāni ca.
๒๐๓๔.
2034.
‘‘โขมาว ตตฺถ ปทุมา, เสตโสคนฺธิเกหิ จ;
‘‘Khomāva tattha padumā, setasogandhikehi ca;
กลมฺพเกหิ สญฺฉโนฺน, มุจลิโนฺท นาม โส สโรฯ
Kalambakehi sañchanno, mucalindo nāma so saro.
๒๐๓๕.
2035.
‘‘อเถตฺถ ปทุมา ผุลฺลา, อปริยนฺตาว ทิสฺสเร;
‘‘Athettha padumā phullā, apariyantāva dissare;
คิมฺหา เหมนฺติกา ผุลฺลา, ชณฺณุตคฺฆา อุปตฺถราฯ
Gimhā hemantikā phullā, jaṇṇutagghā upattharā.
๒๐๓๖.
2036.
‘‘สุรภี สมฺปวายนฺติ, วิจิตฺตปุปฺผสนฺถตา;
‘‘Surabhī sampavāyanti, vicittapupphasanthatā;
ภมรา ปุปฺผคเนฺธน, สมนฺตา มภินาทิตาฯ
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
๒๐๓๗.
2037.
‘‘อเถตฺถ อุทกนฺตสฺมิํ, รุกฺขา ติฎฺฐนฺติ พฺราหฺมณ;
‘‘Athettha udakantasmiṃ, rukkhā tiṭṭhanti brāhmaṇa;
กทมฺพา ปาฎลี ผุลฺลา, โกวิฬารา จ ปุปฺผิตาฯ
Kadambā pāṭalī phullā, koviḷārā ca pupphitā.
๒๐๓๘.
2038.
‘‘อโงฺกลา กจฺฉิการา จ, ปาริชญฺญา จ ปุปฺผิตา;
‘‘Aṅkolā kacchikārā ca, pārijaññā ca pupphitā;
๒๐๓๙.
2039.
นิคฺคุณฺฑี สิรีนิคฺคุณฺฑี 121, อสนา เจตฺถ ปุปฺผิตาฯ
Nigguṇḍī sirīnigguṇḍī 122, asanā cettha pupphitā.
๒๐๔๐.
2040.
เกตกา กณิการา จ, กนเวรา จ ปุปฺผิตาฯ
Ketakā kaṇikārā ca, kanaverā ca pupphitā.
๒๐๔๑.
2041.
‘‘อชฺชุนา อชฺชุกณฺณา จ, มหานามา จ ปุปฺผิตา;
‘‘Ajjunā ajjukaṇṇā ca, mahānāmā ca pupphitā;
สุปุปฺผิตคฺคา ติฎฺฐนฺติ, ปชฺชลเนฺตว กิํสุกาฯ
Supupphitaggā tiṭṭhanti, pajjalanteva kiṃsukā.
๒๐๔๒.
2042.
‘‘เสตปณฺณี สตฺตปณฺณา, กทลิโย กุสุมฺภรา;
‘‘Setapaṇṇī sattapaṇṇā, kadaliyo kusumbharā;
ธนุตกฺการี ปุเปฺผหิ, สีสปาวรณานิ จฯ
Dhanutakkārī pupphehi, sīsapāvaraṇāni ca.
๒๐๔๓.
2043.
‘‘อจฺฉิวา สลฺลวา 125 รุกฺขา, สลฺลกิโย จ ปุปฺผิตา;
‘‘Acchivā sallavā 126 rukkhā, sallakiyo ca pupphitā;
เสตเครุ จ ตครา, มํสิกุฎฺฐา กุลาวราฯ
Setageru ca tagarā, maṃsikuṭṭhā kulāvarā.
๒๐๔๔.
2044.
‘‘ทหรา รุกฺขา จ วุทฺธา จ, อกุฎิลา เจตฺถ ปุปฺผิตา;
‘‘Daharā rukkhā ca vuddhā ca, akuṭilā cettha pupphitā;
อสฺสมํ อุภโต ฐนฺติ, อคฺยาคารํ สมนฺตโตฯ
Assamaṃ ubhato ṭhanti, agyāgāraṃ samantato.
๒๐๔๕.
2045.
‘‘อเถตฺถ อุทกนฺตสฺมิํ, พหุชาโต ผณิชฺชโก;
‘‘Athettha udakantasmiṃ, bahujāto phaṇijjako;
มุคฺคติโย กรติโย, เสวาลสีสกา พหูฯ
Muggatiyo karatiyo, sevālasīsakā bahū.
๒๐๔๖.
2046.
‘‘อุทฺทาปวตฺตํ 127 อุลฺลุฬิตํ, มกฺขิกา หิงฺคุชาลิกา;
‘‘Uddāpavattaṃ 128 ulluḷitaṃ, makkhikā hiṅgujālikā;
๒๐๔๗.
2047.
‘‘เอลมฺผุรกสญฺฉนฺนา 131, รุกฺขา ติฎฺฐนฺติ พฺราหฺมณ;
‘‘Elamphurakasañchannā 132, rukkhā tiṭṭhanti brāhmaṇa;
สตฺตาหํ ธาริยมานานํ, คโนฺธ เตสํ น ฉิชฺชติฯ
Sattāhaṃ dhāriyamānānaṃ, gandho tesaṃ na chijjati.
๒๐๔๘.
2048.
‘‘อุภโต สรํ มุจลินฺทํ, ปุปฺผา ติฎฺฐนฺติ โสภนา;
‘‘Ubhato saraṃ mucalindaṃ, pupphā tiṭṭhanti sobhanā;
อินฺทีวเรหิ สญฺฉนฺนํ, วนํ ตํ อุปโสภติฯ
Indīvarehi sañchannaṃ, vanaṃ taṃ upasobhati.
๒๐๔๙.
2049.
‘‘อฑฺฒมาสํ ธาริยมานานํ, คโนฺธ เตสํ น ฉิชฺชติ;
‘‘Aḍḍhamāsaṃ dhāriyamānānaṃ, gandho tesaṃ na chijjati;
นีลปุปฺผี เสตวารี, ปุปฺผิตา คิริกณฺณิกา;
Nīlapupphī setavārī, pupphitā girikaṇṇikā;
๒๐๕๐.
2050.
‘‘สมฺมทฺทเตว คเนฺธน, ปุปฺผสาขาหิ ตํ วนํ;
‘‘Sammaddateva gandhena, pupphasākhāhi taṃ vanaṃ;
ภมรา ปุปฺผคเนฺธน, สมนฺตา มภินาทิตาฯ
Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.
๒๐๕๑.
2051.
‘‘ตีณิ กกฺการุชาตานิ, ตสฺมิํ สรสิ พฺราหฺมณ;
‘‘Tīṇi kakkārujātāni, tasmiṃ sarasi brāhmaṇa;
กุมฺภมตฺตานิ เจกานิ, มุรชมตฺตานิ ตา อุโภฯ
Kumbhamattāni cekāni, murajamattāni tā ubho.
๒๐๕๒.
2052.
อสี ตาลาว ติฎฺฐนฺติ, เฉชฺชา อินฺทีวรา พหูฯ
Asī tālāva tiṭṭhanti, chejjā indīvarā bahū.
๒๐๕๓.
2053.
อโสกา มุทยนฺตี จ, วลฺลิโภ ขุทฺทปุปฺผิโยฯ
Asokā mudayantī ca, vallibho khuddapupphiyo.
๒๐๕๔.
2054.
รุกฺขมารุยฺห ติฎฺฐนฺติ, ผุลฺลา กิํสุกวลฺลิโยฯ
Rukkhamāruyha tiṭṭhanti, phullā kiṃsukavalliyo.
๒๐๕๕.
2055.
‘‘กเฎรุหา จ วาสนฺตี, ยูถิกา มธุคนฺธิยา;
‘‘Kaṭeruhā ca vāsantī, yūthikā madhugandhiyā;
นิลิยา สุมนา ภณฺฑี, โสภติ ปทุมุตฺตโรฯ
Niliyā sumanā bhaṇḍī, sobhati padumuttaro.
๒๐๕๖.
2056.
‘‘ปาฎลี สมุทฺทกปฺปาสี, กณิการา จ ปุปฺผิตา;
‘‘Pāṭalī samuddakappāsī, kaṇikārā ca pupphitā;
เหมชาลาว ทิสฺสนฺติ, รุจิรคฺคิ สิขูปมาฯ
Hemajālāva dissanti, ruciraggi sikhūpamā.
๒๐๕๗.
2057.
‘‘ยานิ ตานิ จ ปุปฺผานิ, ถลชานุทกานิ จ;
‘‘Yāni tāni ca pupphāni, thalajānudakāni ca;
สพฺพานิ ตตฺถ ทิสฺสนฺติ, เอวํ รโมฺม มโหทธิฯ
Sabbāni tattha dissanti, evaṃ rammo mahodadhi.
๒๐๕๘.
2058.
‘‘อถสฺสา โปกฺขรณิยา, พหุกา วาริโคจรา;
‘‘Athassā pokkharaṇiyā, bahukā vārigocarā;
๒๐๕๙.
2059.
‘‘มธุ จ มธุลฎฺฐิ จ, ตาลิสา จ ปิยงฺคุกา;
‘‘Madhu ca madhulaṭṭhi ca, tālisā ca piyaṅgukā;
๒๐๖๐.
2060.
ปทฺมกา นรทา กุฎฺฐา, ฌามกา จ หเรณุกาฯ
Padmakā naradā kuṭṭhā, jhāmakā ca hareṇukā.
๒๐๖๑.
2061.
‘‘หลิทฺทกา คนฺธสิลา, หิริเวรา จ คุคฺคุลา;
‘‘Haliddakā gandhasilā, hiriverā ca guggulā;
วิเภทิกา โจรกา กุฎฺฐา, กปฺปุรา จ กลิงฺคุกาฯ
Vibhedikā corakā kuṭṭhā, kappurā ca kaliṅgukā.
๒๐๖๒.
2062.
‘‘อเถตฺถ สีหพฺยคฺฆา จ, ปุริสาลู จ หตฺถิโย;
‘‘Athettha sīhabyagghā ca, purisālū ca hatthiyo;
เอเณยฺยา ปสทา เจว, โรหิจฺจา สรภา มิคาฯ
Eṇeyyā pasadā ceva, rohiccā sarabhā migā.
๒๐๖๓.
2063.
‘‘โกฎฺฐสุณา สุโณปิ จ, ตุลิยา นฬสนฺนิภา;
‘‘Koṭṭhasuṇā suṇopi ca, tuliyā naḷasannibhā;
จามรี จลนี ลงฺฆี, ฌาปิตา มกฺกฎา ปิจุฯ
Cāmarī calanī laṅghī, jhāpitā makkaṭā picu.
๒๐๖๔.
2064.
‘‘กกฺกฎา กฎมายา จ, อิกฺกา โคณสิรา พหู;
‘‘Kakkaṭā kaṭamāyā ca, ikkā goṇasirā bahū;
ขคฺคา วราหา นกุลา, กาฬเกตฺถ พหูตโสฯ
Khaggā varāhā nakulā, kāḷakettha bahūtaso.
๒๐๖๕.
2065.
‘‘มหิํสา โสณสิงฺคาลา, ปมฺปกา จ สมนฺตโต;
‘‘Mahiṃsā soṇasiṅgālā, pampakā ca samantato;
อากุจฺฉา ปจลากา จ, จิตฺรกา จาปิ ทีปิโยฯ
Ākucchā pacalākā ca, citrakā cāpi dīpiyo.
๒๐๖๖.
2066.
‘‘เปลกา จ วิฆาสาทา, สีหา โคคณิสาทกา;
‘‘Pelakā ca vighāsādā, sīhā gogaṇisādakā;
อฎฺฐปาทา จ โมรา จ, ภสฺสรา จ กุกุตฺถกาฯ
Aṭṭhapādā ca morā ca, bhassarā ca kukutthakā.
๒๐๖๗.
2067.
‘‘จโงฺกรา กุกฺกุฎา นาคา, อญฺญมญฺญํ ปกูชิโน;
‘‘Caṅkorā kukkuṭā nāgā, aññamaññaṃ pakūjino;
๒๐๖๘.
2068.
กปิญฺชรา ติตฺติราโย, กุลา จ ปฎิกุตฺถกาฯ
Kapiñjarā tittirāyo, kulā ca paṭikutthakā.
๒๐๖๙.
2069.
‘‘มนฺทาลกา เจลเกฎุ, ภณฺฑุติตฺติรนามกา;
‘‘Mandālakā celakeṭu, bhaṇḍutittiranāmakā;
๒๐๗๐.
2070.
‘‘กรวิยา จ สคฺคา จ, อุหุงฺการา จ กุกฺกุหา;
‘‘Karaviyā ca saggā ca, uhuṅkārā ca kukkuhā;
นานาทิชคณากิณฺณํ, นานาสรนิกูชิตํฯ
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, nānāsaranikūjitaṃ.
๒๐๗๑.
2071.
โมทนฺติ สห ภริยาหิ, อญฺญมญฺญํ ปกูชิโนฯ
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
๒๐๗๒.
2072.
‘‘อเถตฺถ สกุณา สนฺติ, ทิชา มญฺชุสฺสรา สิตา;
‘‘Athettha sakuṇā santi, dijā mañjussarā sitā;
เสตจฺฉิกุฎา ภทฺรกฺขา, อณฺฑชา จิตฺรเปขุณาฯ
Setacchikuṭā bhadrakkhā, aṇḍajā citrapekhuṇā.
๒๐๗๓.
2073.
‘‘อเถตฺถ สกุณา สนฺติ, ทิชา มญฺชุสฺสรา สิตา;
‘‘Athettha sakuṇā santi, dijā mañjussarā sitā;
สิขณฺฑี นีลคีวาหิ, อญฺญมญฺญํ ปกูชิโนฯ
Sikhaṇḍī nīlagīvāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
๒๐๗๔.
2074.
‘‘กุกุตฺถกา กุฬีรกา, โกฎฺฐา โปกฺขรสาตกา;
‘‘Kukutthakā kuḷīrakā, koṭṭhā pokkharasātakā;
กาลาเมยฺยา พลิยกฺขา, กทมฺพา สุวสาฬิกาฯ
Kālāmeyyā baliyakkhā, kadambā suvasāḷikā.
๒๐๗๕.
2075.
‘‘หลิทฺทา โลหิตา เสตา, อเถตฺถ นลกา พหู;
‘‘Haliddā lohitā setā, athettha nalakā bahū;
วารณา ภิงฺคราชา จ, กทมฺพา สุวโกกิลาฯ
Vāraṇā bhiṅgarājā ca, kadambā suvakokilā.
๒๐๗๖.
2076.
‘‘อุกฺกุสา กุรรา หํสา, อาฎา ปริวเทนฺติกา;
‘‘Ukkusā kurarā haṃsā, āṭā parivadentikā;
ปากหํสา อติพลา, นชฺชุหา ชีวชีวกาฯ
Pākahaṃsā atibalā, najjuhā jīvajīvakā.
๒๐๗๗.
2077.
‘‘ปาเรวตา รวิหํสา, จกฺกวากา นทีจรา;
‘‘Pārevatā ravihaṃsā, cakkavākā nadīcarā;
วารณาภิรุทา รมฺมา, อุโภ กาลูปกูชิโนฯ
Vāraṇābhirudā rammā, ubho kālūpakūjino.
๒๐๗๘.
2078.
‘‘อเถตฺถ สกุณา สนฺติ, นานาวณฺณา พหู ทิชา;
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
โมทนฺติ สห ภริยาหิ, อญฺญมญฺญํ ปกูชิโนฯ
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
๒๐๗๙.
2079.
‘‘อเถตฺถ สกุณา สนฺติ, นานาวณฺณา พหู ทิชา;
‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;
สเพฺพ มญฺชู นิกูชนฺติ, มุจลินฺทมุภโตสรํฯ
Sabbe mañjū nikūjanti, mucalindamubhatosaraṃ.
๒๐๘๐.
2080.
โมทนฺติ สห ภริยาหิ, อญฺญมญฺญํ ปกูชิโนฯ
Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.
๒๐๘๑.
2081.
‘‘อเถตฺถ สกุณา สนฺติ, กรวิยา นาม เต ทิชา;
‘‘Athettha sakuṇā santi, karaviyā nāma te dijā;
สเพฺพ มญฺชู นิกูชนฺติ, มุจลินฺทมุภโตสรํฯ
Sabbe mañjū nikūjanti, mucalindamubhatosaraṃ.
๒๐๘๒.
2082.
‘‘เอเณยฺยปสทากิณฺณํ, นาคสํเสวิตํ วนํ;
‘‘Eṇeyyapasadākiṇṇaṃ, nāgasaṃsevitaṃ vanaṃ;
นานาลตาหิ สญฺฉนฺนํ, กทลีมิคเสวิตํฯ
Nānālatāhi sañchannaṃ, kadalīmigasevitaṃ.
๒๐๘๓.
2083.
สาลิ อกฎฺฐปาโก จ, อุจฺฉุ ตตฺถ อนปฺปโกฯ
Sāli akaṭṭhapāko ca, ucchu tattha anappako.
๒๐๘๔.
2084.
‘‘อยํ เอกปที เอติ, อุชุํ คจฺฉติ อสฺสมํ;
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา, สห ปุเตฺตหิ สมฺมติฯ
Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.
๒๐๘๕.
2085.
‘‘ธาเรโนฺต พฺราหฺมณวณฺณํ, อาสทญฺจ มสํ ชฎํ;
‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;
จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติ’’ฯ
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati’’.
๒๐๘๖.
2086.
อิทํ สุตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ, อิสิํ กตฺวา ปทกฺขิณํ;
Idaṃ sutvā brahmabandhu, isiṃ katvā padakkhiṇaṃ;
อุทคฺคจิโตฺต ปกฺกามิ, ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหุ’’ฯ
Udaggacitto pakkāmi, yattha vessantaro ahu’’.
มหาวนวณฺณนาฯ
Mahāvanavaṇṇanā.
ทารกปพฺพํ
Dārakapabbaṃ
๒๐๘๗.
2087.
‘‘อุเฎฺฐหิ ชาลิ ปติฎฺฐ, โปราณํ วิย ทิสฺสติ;
‘‘Uṭṭhehi jāli patiṭṭha, porāṇaṃ viya dissati;
พฺราหฺมณํ วิย ปสฺสามิ, นนฺทิโย มาภิกีรเร’’ฯ
Brāhmaṇaṃ viya passāmi, nandiyo mābhikīrare’’.
๒๐๘๘.
2088.
‘‘อหมฺปิ ตาต ปสฺสามิ, โย โส พฺรหฺมาว ทิสฺสติ;
‘‘Ahampi tāta passāmi, yo so brahmāva dissati;
๒๐๘๙.
2089.
‘‘กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ, กจฺจิ โภโต อนามยํ;
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
กจฺจิ อุเญฺฉน ยาเปถ, กจฺจิ มูลผลา พหูฯ
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
๒๐๙๐.
2090.
‘‘กจฺจิ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, กจฺจิ หิํสา น วิชฺชติ’’ฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
๒๐๙๑.
2091.
‘‘กุสลเญฺจว โน พฺรเหฺม, อโถ พฺรเหฺม อนามยํ;
‘‘Kusalañceva no brahme, atho brahme anāmayaṃ;
อโถ อุเญฺฉน ยาเปม, อโถ มูลผลา พหูฯ
Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.
๒๐๙๒.
2092.
‘‘อโถ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
๒๐๙๓.
2093.
อิทมฺปิ ปฐมํ ปสฺสาม, พฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ;
Idampi paṭhamaṃ passāma, brāhmaṇaṃ devavaṇṇinaṃ;
อาทาย เวฬุวํ ทณฺฑํ, อคฺคิหุตฺตํ กมณฺฑลุํฯ
Ādāya veḷuvaṃ daṇḍaṃ, aggihuttaṃ kamaṇḍaluṃ.
๒๐๙๔.
2094.
‘‘สฺวาคตํ เต มหาพฺรเหฺม, อโถ เต อทุราคตํ;
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;
อโนฺต ปวิส ภทฺทเนฺต, ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เตฯ
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
๒๐๙๕.
2095.
‘‘ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ, มธุเก กาสุมาริโย;
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ, ภุญฺช พฺรเหฺม วรํ วรํฯ
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
๒๐๙๖.
2096.
‘‘อิทมฺปิ ปานียํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
ตโต ปิว มหาพฺรเหฺม, สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิฯ
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
๒๐๙๗.
2097.
‘‘อถ ตฺวํ เกน วเณฺณน, เกน วา ปน เหตุนา;
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
อนุปฺปโตฺต พฺรหารญฺญํ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ
Anuppatto brahāraññaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
๒๐๙๘.
2098.
‘‘ยถา วาริวโห ปูโร, สพฺพกาลํ น ขียติ;
‘‘Yathā vārivaho pūro, sabbakālaṃ na khīyati;
เอวํ ตํ ยาจิตาคจฺฉิํ, ปุเตฺต เม เทหิ ยาจิโต’’ฯ
Evaṃ taṃ yācitāgacchiṃ, putte me dehi yācito’’.
๒๐๙๙.
2099.
‘‘ททามิ น วิกมฺปามิ, อิสฺสโร นย พฺราหฺมณ;
‘‘Dadāmi na vikampāmi, issaro naya brāhmaṇa;
ปาโต คตา ราชปุตฺตี, สายํ อุญฺฉาโต เอหิติฯ
Pāto gatā rājaputtī, sāyaṃ uñchāto ehiti.
๒๑๐๐.
2100.
‘‘เอกรตฺติํ วสิตฺวาน, ปาโต คจฺฉสิ พฺราหฺมณ;
‘‘Ekarattiṃ vasitvāna, pāto gacchasi brāhmaṇa;
ตสฺสา นฺหาเต อุปฆาเต, อถ เน มาลธาริเนฯ
Tassā nhāte upaghāte, atha ne māladhārine.
๒๑๐๑.
2101.
‘‘เอกรตฺติํ วสิตฺวาน, ปาโต คจฺฉสิ พฺราหฺมณ;
‘‘Ekarattiṃ vasitvāna, pāto gacchasi brāhmaṇa;
นานาปุเปฺผหิ สญฺฉเนฺน, นานาคเนฺธหิ ภูสิเต;
Nānāpupphehi sañchanne, nānāgandhehi bhūsite;
นานามูลผลากิเณฺณ, คจฺฉ สฺวาทาย พฺราหฺมณ’’ฯ
Nānāmūlaphalākiṇṇe, gaccha svādāya brāhmaṇa’’.
๒๑๐๒.
2102.
‘‘น วาสมภิโรจามิ, คมนํ มยฺห รุจฺจติ;
‘‘Na vāsamabhirocāmi, gamanaṃ mayha ruccati;
อนฺตราโยปิ เม อสฺส, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Antarāyopi me assa, gacchaññeva rathesabha.
๒๑๐๓.
2103.
‘‘น เหตา ยาจโยคี นํ, อนฺตรายสฺส การิยา;
‘‘Na hetā yācayogī naṃ, antarāyassa kāriyā;
อิตฺถิโย มนฺตํ 167 ชานนฺติ, สพฺพํ คณฺหนฺติ วามโตฯ
Itthiyo mantaṃ 168 jānanti, sabbaṃ gaṇhanti vāmato.
๒๑๐๔.
2104.
‘‘สทฺธาย ทานํ ททโต, มาสํ อทกฺขิ มาตรํ;
‘‘Saddhāya dānaṃ dadato, māsaṃ adakkhi mātaraṃ;
อนฺตรายมฺปิ สา กยิรา, คจฺฉเญฺญว รเถสภฯ
Antarāyampi sā kayirā, gacchaññeva rathesabha.
๒๑๐๕.
2105.
‘‘อามนฺตยสฺสุ เต ปุเตฺต, มา เต มาตรมทฺทสุํ;
‘‘Āmantayassu te putte, mā te mātaramaddasuṃ;
สทฺธาย ทานํ ททโต, เอวํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒติฯ
Saddhāya dānaṃ dadato, evaṃ puññaṃ pavaḍḍhati.
๒๑๐๖.
2106.
‘‘อามนฺตยสฺสุ เต ปุเตฺต, มา เต มาตรมทฺทสุํ;
‘‘Āmantayassu te putte, mā te mātaramaddasuṃ;
มาทิสสฺส ธนํ ทตฺวา, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ’’ฯ
Mādisassa dhanaṃ datvā, rāja saggaṃ gamissasi’’.
๒๑๐๗.
2107.
‘‘สเจ ตฺวํ นิจฺฉเส ทฎฺฐุํ, มม ภริยํ ปติพฺพตํ;
‘‘Sace tvaṃ nicchase daṭṭhuṃ, mama bhariyaṃ patibbataṃ;
อยฺยกสฺสปิ ทเสฺสหิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Ayyakassapi dassehi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๑๐๘.
2108.
‘‘อิเม กุมาเร ทิสฺวาน, มญฺชุเก ปิยภาณิเน;
‘‘Ime kumāre disvāna, mañjuke piyabhāṇine;
ปตีโต สุมโน วิโตฺต, พหุํ ทสฺสติ เต ธนํ’’ฯ
Patīto sumano vitto, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.
๒๑๐๙.
2109.
‘‘อเจฺฉทนสฺส ภายามิ, ราชปุตฺต สุโณหิ เม;
‘‘Acchedanassa bhāyāmi, rājaputta suṇohi me;
ราชทณฺฑาย มํ ทชฺชา, วิกฺกิเณยฺย หเนยฺย วา;
Rājadaṇḍāya maṃ dajjā, vikkiṇeyya haneyya vā;
ชิโน ธนญฺจ ทาเส จ, คารยฺหสฺส พฺรหฺมพนฺธุยา’’ฯ
Jino dhanañca dāse ca, gārayhassa brahmabandhuyā’’.
๒๑๑๐.
2110.
‘‘อิเม กุมาเร ทิสฺวาน, มญฺชุเก ปิยภาณิเน;
‘‘Ime kumāre disvāna, mañjuke piyabhāṇine;
ธเมฺม ฐิโต มหาราชา, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒโน;
Dhamme ṭhito mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
ลทฺธา ปีติโสมนสฺสํ, พหุํ ทสฺสติ เต ธนํ’’ฯ
Laddhā pītisomanassaṃ, bahuṃ dassati te dhanaṃ’’.
๒๑๑๑.
2111.
‘‘นาหํ ตมฺปิ กริสฺสามิ, ยํ มํ ตฺวํ อนุสาสสิ;
‘‘Nāhaṃ tampi karissāmi, yaṃ maṃ tvaṃ anusāsasi;
ทารเกว อหํ เนสฺสํ, พฺราหฺมณฺยา ปริจารเก’’ฯ
Dārakeva ahaṃ nessaṃ, brāhmaṇyā paricārake’’.
๒๑๑๒.
2112.
‘‘ตโต กุมารา พฺยถิตา 169, สุตฺวา ลุทฺทสฺส ภาสิตํ;
‘‘Tato kumārā byathitā 170, sutvā luddassa bhāsitaṃ;
เตน เตน ปธาวิํสุ, ชาลี กณฺหาชินา จุโภ’’ฯ
Tena tena padhāviṃsu, jālī kaṇhājinā cubho’’.
๒๑๑๓.
2113.
‘‘เอหิ ตาต ปิยปุตฺต, ปูเรถ มม ปารมิํ;
‘‘Ehi tāta piyaputta, pūretha mama pāramiṃ;
หทยํ เมภิสิเญฺจถ, กโรถ วจนํ มมฯ
Hadayaṃ mebhisiñcetha, karotha vacanaṃ mama.
๒๑๑๔.
2114.
‘‘ยานา นาวา จ เม โหถ, อจลา ภวสาคเร;
‘‘Yānā nāvā ca me hotha, acalā bhavasāgare;
ชาติปารํ ตริสฺสามิ, สนฺตาเรสฺสํ สเทวกํ’’ฯ
Jātipāraṃ tarissāmi, santāressaṃ sadevakaṃ’’.
๒๑๑๕.
2115.
หทยํ เมภิสิเญฺจถ, กโรถ วจนํ มมฯ
Hadayaṃ mebhisiñcetha, karotha vacanaṃ mama.
๒๑๑๖.
2116.
‘‘ยานา นาวา จ เม โหถ, อจลา ภวสาคเร;
‘‘Yānā nāvā ca me hotha, acalā bhavasāgare;
ชาติปารํ ตริสฺสามิ, อุทฺธริสฺสํ สเทวกํ’’ฯ
Jātipāraṃ tarissāmi, uddharissaṃ sadevakaṃ’’.
๒๑๑๗.
2117.
‘‘ตโต กุมาเร อาทาย, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภ;
‘‘Tato kumāre ādāya, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho;
พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒโนฯ
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.
๒๑๑๘.
2118.
‘‘ตโต กุมาเร อาทาย, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภ;
‘‘Tato kumāre ādāya, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho;
พฺราหฺมณสฺส อทา วิโตฺต, ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํฯ
Brāhmaṇassa adā vitto, puttake dānamuttamaṃ.
๒๑๑๙.
2119.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
ยํ กุมาเร ปทินฺนมฺหิ, เมทนี สมฺปกมฺปถฯ
Yaṃ kumāre padinnamhi, medanī sampakampatha.
๒๑๒๐.
2120.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
ยํ ปญฺชลิกโต ราชา, กุมาเร สุขวจฺฉิเต;
Yaṃ pañjalikato rājā, kumāre sukhavacchite;
พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒโน’’ฯ
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
๒๑๒๑.
2121.
‘‘ตโต โส พฺราหฺมโณ ลุโทฺท, ลตํ ทเนฺตหิ ฉินฺทิย;
‘‘Tato so brāhmaṇo luddo, lataṃ dantehi chindiya;
๒๑๒๒.
2122.
‘‘ตโต โส รชฺชุมาทาย, ทณฺฑญฺจาทาย พฺราหฺมโณ;
‘‘Tato so rajjumādāya, daṇḍañcādāya brāhmaṇo;
อาโกฎยโนฺต เต เนติ, สิวิราชสฺส เปกฺขโต’’ฯ
Ākoṭayanto te neti, sivirājassa pekkhato’’.
๒๑๒๓.
2123.
‘‘ตโต กุมารา ปกฺกามุํ, พฺราหฺมณสฺส ปมุญฺจิย;
‘‘Tato kumārā pakkāmuṃ, brāhmaṇassa pamuñciya;
อสฺสุปุเณฺณหิ เนเตฺตหิ, ปิตรํ โส อุทิกฺขติฯ
Assupuṇṇehi nettehi, pitaraṃ so udikkhati.
๒๑๒๔.
2124.
‘‘เวธมสฺสตฺถปตฺตํว, ปิตุ ปาทานิ วนฺทติ;
‘‘Vedhamassatthapattaṃva, pitu pādāni vandati;
ปิตุ ปาทานิ วนฺทิตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
Pitu pādāni vanditvā, idaṃ vacanamabravi.
๒๑๒๕.
2125.
‘‘อมฺมา จ ตาต นิกฺขนฺตา, ตฺวญฺจ โน ตาต ทสฺสสิ;
‘‘Ammā ca tāta nikkhantā, tvañca no tāta dassasi;
ยาว อมฺมมฺปิ ปเสฺสมุ, อถ โน ตาต ทสฺสสิฯ
Yāva ammampi passemu, atha no tāta dassasi.
๒๑๒๖.
2126.
‘‘อมฺมา จ ตาต นิกฺขนฺตา, ตฺวญฺจ โน ตาต ทสฺสสิ;
‘‘Ammā ca tāta nikkhantā, tvañca no tāta dassasi;
มา โน ตฺวํ ตาต อททา, ยาว อมฺมาปิ เอตุ โน;
Mā no tvaṃ tāta adadā, yāva ammāpi etu no;
ตทายํ พฺราหฺมโณ กามํ, วิกฺกิณาตุ หนาตุ วาฯ
Tadāyaṃ brāhmaṇo kāmaṃ, vikkiṇātu hanātu vā.
๒๑๒๗.
2127.
ทีฆุตฺตโรโฎฺฐ จปโล, กฬาโร ภคฺคนาสโกฯ
Dīghuttaroṭṭho capalo, kaḷāro bhagganāsako.
๒๑๒๘.
2128.
‘‘กุโมฺภทโร ภคฺคปิฎฺฐิ, อโถ วิสมจกฺขุโก;
‘‘Kumbhodaro bhaggapiṭṭhi, atho visamacakkhuko;
โลหมสฺสุ หริตเกโส, วลีนํ ติลกาหโตฯ
Lohamassu haritakeso, valīnaṃ tilakāhato.
๒๑๒๙.
2129.
‘‘ปิงฺคโล จ วินโต จ, วิกโฎ จ พฺรหา ขโร;
‘‘Piṅgalo ca vinato ca, vikaṭo ca brahā kharo;
อชินานิ จ สนฺนโทฺธ, อมนุโสฺส ภยานโกฯ
Ajināni ca sannaddho, amanusso bhayānako.
๒๑๓๐.
2130.
‘‘มนุโสฺส อุทาหุ ยโกฺข, มํสโลหิตโภชโน;
‘‘Manusso udāhu yakkho, maṃsalohitabhojano;
คามา อรญฺญมาคมฺม, ธนํ ตํ ตาต ยาจติฯ
Gāmā araññamāgamma, dhanaṃ taṃ tāta yācati.
๒๑๓๑.
2131.
‘‘นียมาเน ปิสาเจน, กิํ นุ ตาต อุทิกฺขสิ;
‘‘Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasi;
อสฺมา นูน เต หทยํ, อายสํ ทฬฺหพนฺธนํฯ
Asmā nūna te hadayaṃ, āyasaṃ daḷhabandhanaṃ.
๒๑๓๒.
2132.
‘‘โย โน พเทฺธ น ชานาสิ, พฺราหฺมเณน ธเนสินา;
‘‘Yo no baddhe na jānāsi, brāhmaṇena dhanesinā;
อจฺจายิเกน ลุเทฺทน, โย โน คาโวว สุมฺภติฯ
Accāyikena luddena, yo no gāvova sumbhati.
๒๑๓๓.
2133.
‘‘อิเธว อจฺฉตํ กณฺหา, น สา ชานาติ กิสฺมิญฺจิ;
‘‘Idheva acchataṃ kaṇhā, na sā jānāti kismiñci;
มิคีว ขีรสมฺมตฺตา, ยูถา หีนา ปกนฺทติฯ
Migīva khīrasammattā, yūthā hīnā pakandati.
๒๑๓๔.
2134.
‘‘น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ, ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ;
‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;
ยญฺจ อมฺมํ น ปสฺสามิ, ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโตฯ
Yañca ammaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.
๒๑๓๕.
2135.
‘‘น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ, ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ;
‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;
ยญฺจ ตาตํ น ปสฺสามิ, ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโตฯ
Yañca tātaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.
๒๑๓๖.
2136.
กณฺหาชินํ อปสฺสนฺตี, กุมาริํ จารุทสฺสนิํฯ
Kaṇhājinaṃ apassantī, kumāriṃ cārudassaniṃ.
๒๑๓๗.
2137.
‘‘โส นูน กปโณ ตาโต, จิรรตฺตาย รุจฺฉติ;
‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati;
กณฺหาชินํ อปสฺสโนฺต, กุมาริํ จารุทสฺสนิํฯ
Kaṇhājinaṃ apassanto, kumāriṃ cārudassaniṃ.
๒๑๓๘.
2138.
‘‘สา นูน กปณา อมฺมา, จิรํ รุจฺฉติ อสฺสเม;
‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, ciraṃ rucchati assame;
กณฺหาชินํ อปสฺสนฺตี, กุมาริํ จารุทสฺสนิํฯ
Kaṇhājinaṃ apassantī, kumāriṃ cārudassaniṃ.
๒๑๓๙.
2139.
‘‘โส นูน กปโณ ตาโต, จิรํ รุจฺฉติ อสฺสเม;
‘‘So nūna kapaṇo tāto, ciraṃ rucchati assame;
กณฺหาชินํ อปสฺสโนฺต, กุมาริํ จารุทสฺสนิํฯ
Kaṇhājinaṃ apassanto, kumāriṃ cārudassaniṃ.
๒๑๔๐.
2140.
‘‘สา นูน กปณา อมฺมา, จิรรตฺตาย รุจฺฉติ;
‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, cirarattāya rucchati;
อฑฺฒรเตฺต ว รเตฺต วา, นทีว อวสุจฺฉติฯ
Aḍḍharatte va ratte vā, nadīva avasucchati.
๒๑๔๑.
2141.
‘‘โส นูน กปโณ ตาโต, จิรรตฺตาย รุจฺฉติ;
‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati;
อฑฺฒรเตฺต ว รเตฺต วา, นทีว อวสุจฺฉติฯ
Aḍḍharatte va ratte vā, nadīva avasucchati.
๒๑๔๒.
2142.
วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ, ตานิ อชฺช ชหามเสฯ
Vividhāni rukkhajātāni, tāni ajja jahāmase.
๒๑๔๓.
2143.
‘‘อสฺสตฺถา ปนสา เจเม, นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา;
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
วิวิธานิ ผลชาตานิ, ตานิ อชฺช ชหามเสฯ
Vividhāni phalajātāni, tāni ajja jahāmase.
๒๑๔๔.
2144.
ยตฺถสฺสุ ปุเพฺพ กีฬาม, ตานิ อชฺช ชหามเสฯ
Yatthassu pubbe kīḷāma, tāni ajja jahāmase.
๒๑๔๕.
2145.
‘‘วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ, อสฺมิํ อุปริปพฺพเต;
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
ยานสฺสุ ปุเพฺพ ธาเรม, ตานิ อชฺช ชหามเสฯ
Yānassu pubbe dhārema, tāni ajja jahāmase.
๒๑๔๖.
2146.
‘‘วิวิธานิ ผลชาตานิ, อสฺมิํ อุปริปพฺพเต;
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
ยานสฺสุ ปุเพฺพ ภุญฺชาม, ตานิ อชฺช ชหามเสฯ
Yānassu pubbe bhuñjāma, tāni ajja jahāmase.
๒๑๔๗.
2147.
‘‘อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา, พลิพทฺทา จ โน อิเม;
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
เยหิสฺสุ ปุเพฺพ กีฬาม, ตานิ อชฺช ชหามเส’’ฯ
Yehissu pubbe kīḷāma, tāni ajja jahāmase’’.
๒๑๔๘.
2148.
‘‘นียมานา กุมารา เต, ปิตรํ เอตทพฺรวุํ;
‘‘Nīyamānā kumārā te, pitaraṃ etadabravuṃ;
อมฺมํ อาโรคฺยํ วชฺชาสิ, ตฺวญฺจ ตาต สุขี ภวฯ
Ammaṃ ārogyaṃ vajjāsi, tvañca tāta sukhī bhava.
๒๑๔๙.
2149.
‘‘อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา, พลิพทฺทา จ โน อิเม;
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
ตานิ อมฺมาย ทเชฺชสิ, โสกํ เตหิ วิเนสฺสติฯ
Tāni ammāya dajjesi, sokaṃ tehi vinessati.
๒๑๕๐.
2150.
‘‘อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา, พลิพทฺทา จ โน อิเม;
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
ตานิ อมฺมา อุทิกฺขนฺตี, โสกํ ปฎิวิเนสฺสติฯ
Tāni ammā udikkhantī, sokaṃ paṭivinessati.
๒๑๕๑.
2151.
‘‘ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย;
‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา, กลุนํ ปริเทวยิ’’ฯ
Paṇṇasālaṃ pavisitvā, kalunaṃ paridevayi’’.
๒๑๕๒.
2152.
‘‘กํ นฺวชฺช ฉาตา ตสิตา, อุปรุจฺฉนฺติ ทารกา;
‘‘Kaṃ nvajja chātā tasitā, uparucchanti dārakā;
สายํ สํเวสนากาเล, โก เน ทสฺสติ โภชนํฯ
Sāyaṃ saṃvesanākāle, ko ne dassati bhojanaṃ.
๒๑๕๓.
2153.
‘‘กํ นฺวชฺช ฉาตา ตสิตา, อุปรุจฺฉนฺติ ทารกา;
‘‘Kaṃ nvajja chātā tasitā, uparucchanti dārakā;
สายํ สํเวสนากาเล, อมฺมา ฉาตมฺห เทถ โนฯ
Sāyaṃ saṃvesanākāle, ammā chātamha detha no.
๒๑๕๔.
2154.
‘‘กถํ นุ ปถํ คจฺฉนฺติ, ปตฺติกา อนุปาหนา;
‘‘Kathaṃ nu pathaṃ gacchanti, pattikā anupāhanā;
สนฺตา สูเนหิ ปาเทหิ, โก เน หเตฺถ คเหสฺสติฯ
Santā sūnehi pādehi, ko ne hatthe gahessati.
๒๑๕๕.
2155.
‘‘กถํ นุ โส น ลเชฺชยฺย, สมฺมุขา ปหรํ มม;
‘‘Kathaṃ nu so na lajjeyya, sammukhā paharaṃ mama;
อทูสกานํ ปุตฺตานํ, อลชฺชี วต พฺราหฺมโณฯ
Adūsakānaṃ puttānaṃ, alajjī vata brāhmaṇo.
๒๑๕๖.
2156.
‘‘โยปิ เม ทาสิทาสสฺส, อโญฺญ วา ปน เปสิโย;
‘‘Yopi me dāsidāsassa, añño vā pana pesiyo;
ตสฺสาปิ สุวิหีนสฺส, โก ลชฺชี ปหริสฺสติฯ
Tassāpi suvihīnassa, ko lajjī paharissati.
๒๑๕๗.
2157.
‘‘วาริชเสฺสว เม สโต, พทฺธสฺส กุมินามุเข;
‘‘Vārijasseva me sato, baddhassa kumināmukhe;
อโกฺกสติ ปหรติ, ปิเย ปุเตฺต อปสฺสโตฯ
Akkosati paharati, piye putte apassato.
๒๑๕๘.
2158.
‘‘อทุ จาปํ คเหตฺวาน, ขคฺคํ พนฺธิย วามโต;
‘‘Adu cāpaṃ gahetvāna, khaggaṃ bandhiya vāmato;
อาเนสฺสามิ สเก ปุเตฺต, ปุตฺตานญฺหิ วโธ ทุโขฯ
Ānessāmi sake putte, puttānañhi vadho dukho.
๒๑๕๙.
2159.
‘‘อฎฺฐานเมตํ 187 ทุกฺขรูปํ, ยํ กุมารา วิหญฺญเร;
‘‘Aṭṭhānametaṃ 188 dukkharūpaṃ, yaṃ kumārā vihaññare;
สตญฺจ ธมฺมมญฺญาย, โก ทตฺวา อนุตปฺปติ’’ฯ
Satañca dhammamaññāya, ko datvā anutappati’’.
๒๑๖๐.
2160.
‘‘สจฺจํ กิเรวมาหํสุ, นรา เอกจฺจิยา อิธ;
‘‘Saccaṃ kirevamāhaṃsu, narā ekacciyā idha;
๒๑๖๑.
2161.
‘‘เอหิ กเณฺห มริสฺสาม, นตฺถโตฺถ ชีวิเตน โน;
‘‘Ehi kaṇhe marissāma, natthattho jīvitena no;
อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส, โย โน คาโวว สุมฺภติฯ
Accāyikassa luddassa, yo no gāvova sumbhati.
๒๑๖๒.
2162.
‘‘อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา, เวทิสา สินฺทุวารกา;
‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;
วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ, ตานิ กเณฺห ชหามเสฯ
Vividhāni rukkhajātāni, tāni kaṇhe jahāmase.
๒๑๖๓.
2163.
‘‘อสฺสตฺถา ปนสา เจเม, นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา;
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
วิวิธานิ ผลชาตานิ, ตานิ กเณฺห ชหามเสฯ
Vividhāni phalajātāni, tāni kaṇhe jahāmase.
๒๑๖๔.
2164.
‘‘อิเม ติฎฺฐนฺติ อารามา, อยํ สีตูทกา นที;
‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;
ยตฺถสฺสุ ปุเพฺพ กีฬาม, ตานิ กเณฺห ชหามเสฯ
Yatthassu pubbe kīḷāma, tāni kaṇhe jahāmase.
๒๑๖๕.
2165.
‘‘วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ, อสฺมิํ อุปริปพฺพเต;
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
ยานสฺสุ ปุเพฺพ ธาเรม, ตานิ กเณฺห ชหามเสฯ
Yānassu pubbe dhārema, tāni kaṇhe jahāmase.
๒๑๖๖.
2166.
‘‘วิวิธานิ ผลชาตานิ, อสฺมิํ อุปริปพฺพเต;
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
ยานสฺสุ ปุเพฺพ ภุญฺชาม, ตานิ กเณฺห ชหามเสฯ
Yānassu pubbe bhuñjāma, tāni kaṇhe jahāmase.
๒๑๖๗.
2167.
‘‘อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา, พลิพทฺทา จ โน อิเม;
‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;
เยหิสฺสุ ปุเพฺพ กีฬาม, ตานิ กเณฺห ชหามเส’’ฯ
Yehissu pubbe kīḷāma, tāni kaṇhe jahāmase’’.
๒๑๖๘.
2168.
‘‘นียมานา กุมารา เต, พฺราหฺมณสฺส ปมุญฺจิย;
‘‘Nīyamānā kumārā te, brāhmaṇassa pamuñciya;
เตน เตน ปธาวิํสุ, ชาลี กณฺหาชินา จุโภ’’ฯ
Tena tena padhāviṃsu, jālī kaṇhājinā cubho’’.
๒๑๖๙.
2169.
‘‘ตโต โส รชฺชุมาทาย, ทณฺฑญฺจาทาย พฺราหฺมโณ;
‘‘Tato so rajjumādāya, daṇḍañcādāya brāhmaṇo;
อาโกฎยโนฺต เต เนติ, สิวิราชสฺส เปกฺขโต’’ฯ
Ākoṭayanto te neti, sivirājassa pekkhato’’.
๒๑๗๐.
2170.
‘‘ตํ ตํ กณฺหาชินาโวจ, อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ;
‘‘Taṃ taṃ kaṇhājināvoca, ayaṃ maṃ tāta brāhmaṇo;
ลฎฺฐิยา ปฎิโกเฎติ, ฆเร ชาตํว ทาสิยํฯ
Laṭṭhiyā paṭikoṭeti, ghare jātaṃva dāsiyaṃ.
๒๑๗๑.
2171.
‘‘น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต, ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา;
‘‘Na cāyaṃ brāhmaṇo tāta, dhammikā honti brāhmaṇā;
ยโกฺข พฺราหฺมณวเณฺณน, ขาทิตุํ ตาต เนติ โน;
Yakkho brāhmaṇavaṇṇena, khādituṃ tāta neti no;
นียมาเน ปิสาเจน, กิํ นุ ตาต อุทิกฺขสิ’’ฯ
Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasi’’.
๒๑๗๒.
2172.
‘‘อิเม โน ปาทกา ทุกฺขา, ทีโฆ จทฺธา สุทุคฺคโม;
‘‘Ime no pādakā dukkhā, dīgho caddhā suduggamo;
๒๑๗๓.
2173.
๒๑๗๔.
2174.
‘‘ติณลตานิ โอสโธฺย, ปพฺพตานิ วนานิ จ;
‘‘Tiṇalatāni osadhyo, pabbatāni vanāni ca;
อมฺมํ อาโรคฺยํ วชฺชาถ, อยํ โน เนติ พฺราหฺมโณฯ
Ammaṃ ārogyaṃ vajjātha, ayaṃ no neti brāhmaṇo.
๒๑๗๕.
2175.
‘‘วชฺชนฺตุ โภโนฺต อมฺมญฺจ, มทฺทิํ อสฺมาก มาตรํ;
‘‘Vajjantu bhonto ammañca, maddiṃ asmāka mātaraṃ;
สเจ อนุปติตุกามาสิ, ขิปฺปํ อนุปติยาสิ โนฯ
Sace anupatitukāmāsi, khippaṃ anupatiyāsi no.
๒๑๗๖.
2176.
‘‘อยํ เอกปที เอติ, อุชุํ คจฺฉติ อสฺสมํ;
‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;
ตเมวานุปเตยฺยาสิ, อปิ ปเสฺสสิ เน ลหุํฯ
Tamevānupateyyāsi, api passesi ne lahuṃ.
๒๑๗๗.
2177.
สุญฺญํ ทิสฺวาน อสฺสมํ, ตํ เต ทุกฺขํ ภวิสฺสติฯ
Suññaṃ disvāna assamaṃ, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.
๒๑๗๘.
2178.
ยา โน พเทฺธ น ชานาสิ, พฺราหฺมเณน ธเนสินาฯ
Yā no baddhe na jānāsi, brāhmaṇena dhanesinā.
๒๑๗๙.
2179.
‘‘อจฺจายิเกน ลุเทฺทน, โย โน คาโวว สุมฺภติ;
‘‘Accāyikena luddena, yo no gāvova sumbhati;
อปชฺช อมฺมํ ปเสฺสมุ, สายํ อุญฺฉาโต อาคตํฯ
Apajja ammaṃ passemu, sāyaṃ uñchāto āgataṃ.
๒๑๘๐.
2180.
‘‘ทชฺชา อมฺมา พฺราหฺมณสฺส, ผลํ ขุเทฺทน มิสฺสิตํ;
‘‘Dajjā ammā brāhmaṇassa, phalaṃ khuddena missitaṃ;
๒๑๘๑.
2181.
‘‘สูนา จ วต โน ปาทา, พาฬฺหํ ธาเรติ พฺราหฺมโณ;
‘‘Sūnā ca vata no pādā, bāḷhaṃ dhāreti brāhmaṇo;
อิติ ตตฺถ วิลปิํสุ, กุมารา มาตุคิทฺธิโน’’ฯ
Iti tattha vilapiṃsu, kumārā mātugiddhino’’.
ทารกปพฺพํ นามฯ
Dārakapabbaṃ nāma.
มทฺทีปพฺพํ
Maddīpabbaṃ
๒๑๘๒.
2182.
‘‘เตสํ ลาลปฺปิตํ สุตฺวา, ตโย วาฬา วเน มิคา;
‘‘Tesaṃ lālappitaṃ sutvā, tayo vāḷā vane migā;
สีโห พฺยโคฺฆ จ ทีปิ จ, อิทํ วจนมพฺรวุํฯ
Sīho byaggho ca dīpi ca, idaṃ vacanamabravuṃ.
๒๑๘๓.
2183.
‘‘มา เหว โน ราชปุตฺตี, สายํ อุญฺฉาโต อาคมา;
‘‘Mā heva no rājaputtī, sāyaṃ uñchāto āgamā;
มา เหวมฺหาก นิโพฺภเค, เหฐยิตฺถ วเน มิคาฯ
Mā hevamhāka nibbhoge, heṭhayittha vane migā.
๒๑๘๔.
2184.
‘‘สีโห จ นํ วิเหเฐยฺย, พฺยโคฺฆ ทีปิ จ ลกฺขณํ;
‘‘Sīho ca naṃ viheṭheyya, byaggho dīpi ca lakkhaṇaṃ;
เนว ชาลีกุมารสฺส, กุโต กณฺหาชินา สิยา;
Neva jālīkumārassa, kuto kaṇhājinā siyā;
อุภเยเนว ชีเยถ, ปติํ ปุเตฺต จ ลกฺขณา’’ฯ
Ubhayeneva jīyetha, patiṃ putte ca lakkhaṇā’’.
๒๑๘๕.
2185.
‘‘ขณิตฺติกํ เม ปติตํ, ทกฺขิณกฺขิ จ ผนฺทติ;
‘‘Khaṇittikaṃ me patitaṃ, dakkhiṇakkhi ca phandati;
อผลา ผลิโน รุกฺขา, สพฺพา มุยฺหนฺติ เม ทิสาฯ
Aphalā phalino rukkhā, sabbā muyhanti me disā.
๒๑๘๖.
2186.
‘‘ตสฺสา สายนฺหกาลสฺมิํ, อสฺสมาคมนํ ปติ;
‘‘Tassā sāyanhakālasmiṃ, assamāgamanaṃ pati;
อตฺถงฺคตมฺหิ สูริเย, วาฬา ปเนฺถ อุปฎฺฐหุํฯ
Atthaṅgatamhi sūriye, vāḷā panthe upaṭṭhahuṃ.
๒๑๘๗.
2187.
‘‘นีเจ โจลมฺพเต สูริโย, ทูเร จ วต อสฺสโม;
‘‘Nīce colambate sūriyo, dūre ca vata assamo;
ยญฺจ เนสํ อิโต หสฺสํ 205, ตํ เต ภุเญฺชยฺยุ โภชนํฯ
Yañca nesaṃ ito hassaṃ 206, taṃ te bhuñjeyyu bhojanaṃ.
๒๑๘๘.
2188.
‘‘โส นูน ขตฺติโย เอโก, ปณฺณสาลาย อจฺฉติ;
‘‘So nūna khattiyo eko, paṇṇasālāya acchati;
โตเสโนฺต ทารเก ฉาเต, มมํ ทิสฺวา อนายติํฯ
Tosento dārake chāte, mamaṃ disvā anāyatiṃ.
๒๑๘๙.
2189.
‘‘เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ, กปณาย วรากิยา;
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
สายํ สํเวสนากาเล, ขีรปีตาว อจฺฉเรฯ
Sāyaṃ saṃvesanākāle, khīrapītāva acchare.
๒๑๙๐.
2190.
‘‘เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ, กปณาย วรากิยา;
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
สายํ สํเวสนากาเล, วาริปีตาว อจฺฉเรฯ
Sāyaṃ saṃvesanākāle, vāripītāva acchare.
๒๑๙๑.
2191.
‘‘เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ, กปณาย วรากิยา;
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
ปจฺจุคฺคตา มํ ติฎฺฐนฺติ, วจฺฉา พาลาว มาตรํฯ
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, vacchā bālāva mātaraṃ.
๒๑๙๒.
2192.
‘‘เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ, กปณาย วรากิยา;
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
ปจฺจุคฺคตา มํ ติฎฺฐนฺติ, หํสาวุปริปลฺลเลฯ
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, haṃsāvuparipallale.
๒๑๙๓.
2193.
‘‘เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ, กปณาย วรากิยา;
‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;
ปจฺจุคฺคตา มํ ติฎฺฐนฺติ, อสฺสมสฺสาวิทูรโตฯ
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, assamassāvidūrato.
๒๑๙๔.
2194.
‘‘เอกายโน เอกปโถ, สรา โสพฺภา จ ปสฺสโต;
‘‘Ekāyano ekapatho, sarā sobbhā ca passato;
อญฺญํ มคฺคํ น ปสฺสามิ, เยน คเจฺฉยฺย อสฺสมํฯ
Aññaṃ maggaṃ na passāmi, yena gaccheyya assamaṃ.
๒๑๙๕.
2195.
‘‘มิคา นมตฺถุ ราชาโน, กานนสฺมิํ มหพฺพลา;
‘‘Migā namatthu rājāno, kānanasmiṃ mahabbalā;
ธเมฺมน ภาตโร โหถ, มคฺคํ เม เทถ ยาจิตาฯ
Dhammena bhātaro hotha, maggaṃ me detha yācitā.
๒๑๙๖.
2196.
‘‘อวรุทฺธสฺสาหํ ภริยา, ราชปุตฺตสฺส สิรีมโต;
‘‘Avaruddhassāhaṃ bhariyā, rājaputtassa sirīmato;
ตํ จาหํ นาติมญฺญามิ, รามํ สีตาวนุพฺพตาฯ
Taṃ cāhaṃ nātimaññāmi, rāmaṃ sītāvanubbatā.
๒๑๙๗.
2197.
‘‘ตุเมฺห จ ปุเตฺต ปสฺสถ, สายํ สํเวสนํ ปติ;
‘‘Tumhe ca putte passatha, sāyaṃ saṃvesanaṃ pati;
อหญฺจ ปุเตฺต ปเสฺสยฺยํ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Ahañca putte passeyyaṃ, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๑๙๘.
2198.
‘‘พหุํ จิทํ มูลผลํ, ภโกฺข จายํ อนปฺปโก;
‘‘Bahuṃ cidaṃ mūlaphalaṃ, bhakkho cāyaṃ anappako;
ตโต อุปฑฺฒํ ทสฺสามิ, มคฺคํ เม เทถ ยาจิตาฯ
Tato upaḍḍhaṃ dassāmi, maggaṃ me detha yācitā.
๒๑๙๙.
2199.
‘‘ราชปุตฺตี จ โน มาตา, ราชปุโตฺต จ โน ปิตา;
‘‘Rājaputtī ca no mātā, rājaputto ca no pitā;
ธเมฺมน ภาตโร โหถ, มคฺคํ เม เทถ ยาจิตา’’ฯ
Dhammena bhātaro hotha, maggaṃ me detha yācitā’’.
๒๒๐๐.
2200.
‘‘ตสฺสา ลาลปฺปมานาย, พหุํ การุญฺญสญฺหิตํ;
‘‘Tassā lālappamānāya, bahuṃ kāruññasañhitaṃ;
สุตฺวา เนลปติํ วาจํ, วาฬา ปนฺถา อปกฺกมุํ’’ฯ
Sutvā nelapatiṃ vācaṃ, vāḷā panthā apakkamuṃ’’.
๒๒๐๑.
2201.
‘‘อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ, ปุตฺตกา ปํสุกุณฺฐิตา;
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
ปจฺจุคฺคตา มํ ติฎฺฐนฺติ, วจฺฉา พาลาว มาตรํฯ
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, vacchā bālāva mātaraṃ.
๒๒๐๒.
2202.
‘‘อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ, ปุตฺตกา ปํสุกุณฺฐิตา;
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
ปจฺจุคฺคตา มํ ติฎฺฐนฺติ, หํสาวุปริปลฺลเลฯ
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, haṃsāvuparipallale.
๒๒๐๓.
2203.
‘‘อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ, ปุตฺตกา ปํสุกุณฺฐิตา;
‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
ปจฺจุคฺคตา มํ ติฎฺฐนฺติ, อสฺสมสฺสาวิทูรโตฯ
Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, assamassāvidūrato.
๒๒๐๔.
2204.
อานนฺทิโน ปมุทิตา, วคฺคมานาว กมฺปเร;
Ānandino pamuditā, vaggamānāva kampare;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๐๕.
2205.
‘‘ฉกลีว มิคี ฉาปํ, ปกฺขี มุตฺตาว ปญฺชรา;
‘‘Chakalīva migī chāpaṃ, pakkhī muttāva pañjarā;
โอหาย ปุเตฺต นิกฺขมิํ, สีหีวามิสคิทฺธินี;
Ohāya putte nikkhamiṃ, sīhīvāmisagiddhinī;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๐๖.
2206.
‘‘อิทํ เนสํ ปทกฺกนฺตํ, นาคานมิว ปพฺพเต;
‘‘Idaṃ nesaṃ padakkantaṃ, nāgānamiva pabbate;
จิตกา ปริกิณฺณาโย, อสฺสมสฺสาวิทูรโต;
Citakā parikiṇṇāyo, assamassāvidūrato;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๐๗.
2207.
‘‘วาลิกายปิ โอกิณฺณา, ปุตฺตกา ปํสุกุณฺฐิตา;
‘‘Vālikāyapi okiṇṇā, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
สมนฺตา มภิธาวนฺติ, เต น ปสฺสามิ ทารเกฯ
Samantā mabhidhāvanti, te na passāmi dārake.
๒๒๐๘.
2208.
‘‘เย มํ ปุเร ปจฺจุเฎฺฐนฺติ 211, อรญฺญา ทูรมายติํ;
‘‘Ye maṃ pure paccuṭṭhenti 212, araññā dūramāyatiṃ;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๐๙.
2209.
‘‘ฉกลิํว มิคิํ ฉาปา, ปจฺจุคฺคนฺตุน มาตรํ;
‘‘Chakaliṃva migiṃ chāpā, paccuggantuna mātaraṃ;
๒๒๑๐.
2210.
‘‘อิทํ เนสํ กีฬานกํ, ปติตํ ปณฺฑุเพฬุวํ;
‘‘Idaṃ nesaṃ kīḷānakaṃ, patitaṃ paṇḍubeḷuvaṃ;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๑๑.
2211.
‘‘ถนา จ มยฺหิเม ปูรา, อุโร จ สมฺปทาลติ;
‘‘Thanā ca mayhime pūrā, uro ca sampadālati;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๑๒.
2212.
‘‘อุจฺฉเงฺคโก วิจินาติ, ถนเมกาวลมฺพติ;
‘‘Ucchaṅgeko vicināti, thanamekāvalambati;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๑๓.
2213.
‘‘ยสฺสุ สายนฺหสมยํ, ปุตฺตกา ปํสุกุณฺฐิตา;
‘‘Yassu sāyanhasamayaṃ, puttakā paṃsukuṇṭhitā;
อุจฺฉเงฺค เม วิวตฺตนฺติ, เต น ปสฺสามิ ทารเกฯ
Ucchaṅge me vivattanti, te na passāmi dārake.
๒๒๑๔.
2214.
‘‘อยํ โส อสฺสโม ปุเพฺพ, สมโชฺช ปฎิภาติ มํ;
‘‘Ayaṃ so assamo pubbe, samajjo paṭibhāti maṃ;
ตฺยชฺช ปุเตฺต อปสฺสนฺตฺยา, ภมเต วิย อสฺสโมฯ
Tyajja putte apassantyā, bhamate viya assamo.
๒๒๑๕.
2215.
‘‘กิมิทํ อปฺปสโทฺทว, อสฺสโม ปฎิภาติ มํ;
‘‘Kimidaṃ appasaddova, assamo paṭibhāti maṃ;
กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ, มตา เม นูน ทารกาฯ
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
๒๒๑๖.
2216.
‘‘กิมิทํ อปฺปสโทฺทว, อสฺสโม ปฎิภาติ มํ;
‘‘Kimidaṃ appasaddova, assamo paṭibhāti maṃ;
สกุณาปิ น วสฺสนฺติ, มตา เม นูน ทารกาฯ
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
๒๒๑๗.
2217.
‘‘กิมิทํ ตุณฺหิภูโตสิ, อปิ รเตฺตว เม มโน;
‘‘Kimidaṃ tuṇhibhūtosi, api ratteva me mano;
กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ, มตา เม นูน ทารกาฯ
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
๒๒๑๘.
2218.
‘‘กิมิทํ ตุณฺหิภูโตสิ, อปิ รเตฺตว เม มโน;
‘‘Kimidaṃ tuṇhibhūtosi, api ratteva me mano;
สกุณาปิ น วสฺสนฺติ, มตา เม นูน ทารกาฯ
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
๒๒๑๙.
2219.
‘‘กจฺจิ นุ เม อยฺยปุตฺต, มิคา ขาทิํสุ ทารเก;
‘‘Kacci nu me ayyaputta, migā khādiṃsu dārake;
อรเญฺญ อิริเณ วิวเน, เกน นีตา เม ทารกาฯ
Araññe iriṇe vivane, kena nītā me dārakā.
๒๒๒๐.
2220.
‘‘อทุ เต ปหิตา ทูตา, อทุ สุตฺตา ปิยํวทา;
‘‘Adu te pahitā dūtā, adu suttā piyaṃvadā;
อทุ พหิ โน นิกฺขนฺตา, ขิฑฺฑาสุ ปสุตา นุ เตฯ
Adu bahi no nikkhantā, khiḍḍāsu pasutā nu te.
๒๒๒๑.
2221.
‘‘เนวาสํ เกสา ทิสฺสนฺติ, หตฺถปาทา จ ชาลิโน;
‘‘Nevāsaṃ kesā dissanti, hatthapādā ca jālino;
สกุณานญฺจ โอปาโต, เกน นีตา เม ทารกาฯ
Sakuṇānañca opāto, kena nītā me dārakā.
๒๒๒๒.
2222.
‘‘อิทํ ตโต ทุกฺขตรํ, สลฺลวิโทฺธ ยถา วโณ;
‘‘Idaṃ tato dukkhataraṃ, sallaviddho yathā vaṇo;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๒๓.
2223.
‘‘อิทมฺปิ ทุติยํ สลฺลํ, กเมฺปติ หทยํ มม;
‘‘Idampi dutiyaṃ sallaṃ, kampeti hadayaṃ mama;
ยญฺจ ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ตฺวญฺจ มํ นาภิภาสสิฯ
Yañca putte na passāmi, tvañca maṃ nābhibhāsasi.
๒๒๒๔.
2224.
มเญฺญ โอกฺกนฺตสนฺตํ 217 มํ, ปาโต ทกฺขิสิ โน มตํ’’ฯ
Maññe okkantasantaṃ 218 maṃ, pāto dakkhisi no mataṃ’’.
๒๒๒๕.
2225.
‘‘นูน มทฺที วราโรหา, ราชปุตฺตี ยสสฺสินี;
‘‘Nūna maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
ปาโต คตาสิ อุญฺฉาย, กิมิทํ สายมาคตา’’ฯ
Pāto gatāsi uñchāya, kimidaṃ sāyamāgatā’’.
๒๒๒๖.
2226.
‘‘นนุ ตฺวํ สทฺทมโสฺสสิ, เย สรํ ปาตุมาคตา;
‘‘Nanu tvaṃ saddamassosi, ye saraṃ pātumāgatā;
สีหสฺสปิ นทนฺตสฺส, พฺยคฺฆสฺส จ นิกุชฺชิตํฯ
Sīhassapi nadantassa, byagghassa ca nikujjitaṃ.
๒๒๒๗.
2227.
‘‘อหุ ปุพฺพนิมิตฺตํ เม, วิจรนฺตฺยา พฺรหาวเน;
‘‘Ahu pubbanimittaṃ me, vicarantyā brahāvane;
๒๒๒๘.
2228.
‘‘ตทาหํ พฺยถิตา ภีตา, ปุถุ กตฺวาน ปญฺชลิํ;
‘‘Tadāhaṃ byathitā bhītā, puthu katvāna pañjaliṃ;
สพฺพทิสา นมสฺสิสฺสํ, อปิ โสตฺถิ อิโต สิยาฯ
Sabbadisā namassissaṃ, api sotthi ito siyā.
๒๒๒๙.
2229.
‘‘มา เหว โน ราชปุโตฺต, หโต สีเหน ทีปินา;
‘‘Mā heva no rājaputto, hato sīhena dīpinā;
ทารกา วา ปรามฎฺฐา, อจฺฉโกกตรจฺฉิหิฯ
Dārakā vā parāmaṭṭhā, acchakokataracchihi.
๒๒๓๐.
2230.
‘‘สีโห พฺยโคฺฆ จ ทีปิ จ, ตโย วาฬา วเน มิคา;
‘‘Sīho byaggho ca dīpi ca, tayo vāḷā vane migā;
เต มํ ปริยาวรุํ มคฺคํ, เตน สายมฺหิ อาคตาฯ
Te maṃ pariyāvaruṃ maggaṃ, tena sāyamhi āgatā.
๒๒๓๑.
2231.
‘‘อหํ ปติญฺจ ปุเตฺต จ, อาเจรมิว มาณโว;
‘‘Ahaṃ patiñca putte ca, āceramiva māṇavo;
อนุฎฺฐิตา ทิวารตฺติํ, ชฎินี พฺรหฺมจารินีฯ
Anuṭṭhitā divārattiṃ, jaṭinī brahmacārinī.
๒๒๓๒.
2232.
‘‘อชินานิ ปริทหิตฺวา, วนมูลผลหาริยา;
‘‘Ajināni paridahitvā, vanamūlaphalahāriyā;
วิจรามิ ทิวารตฺติํ, ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกาฯ
Vicarāmi divārattiṃ, tumhaṃ kāmā hi puttakā.
๒๒๓๓.
2233.
‘‘อหํ สุวณฺณหลิทฺทิํ, อาภตํ ปณฺฑุเพฬุวํ;
‘‘Ahaṃ suvaṇṇahaliddiṃ, ābhataṃ paṇḍubeḷuvaṃ;
รุกฺขปกฺกานิ จาหาสิํ, อิเม โว ปุตฺต กีฬนาฯ
Rukkhapakkāni cāhāsiṃ, ime vo putta kīḷanā.
๒๒๓๔.
2234.
‘‘อิมํ มูลาฬิวตฺตกํ, สาลุกํ จิญฺจเภทกํ;
‘‘Imaṃ mūlāḷivattakaṃ, sālukaṃ ciñcabhedakaṃ;
ภุญฺช ขุเทฺทหิ สํยุตฺตํ, สห ปุเตฺตหิ ขตฺติยฯ
Bhuñja khuddehi saṃyuttaṃ, saha puttehi khattiya.
๒๒๓๕.
2235.
‘‘ปทุมํ ชาลิโน เทหิ, กุมุทญฺจ กุมาริยา;
‘‘Padumaṃ jālino dehi, kumudañca kumāriyā;
มาลิเน ปสฺส นจฺจเนฺต, สิวิ ปุตฺตานิ อวฺหยฯ
Māline passa naccante, sivi puttāni avhaya.
๒๒๓๖.
2236.
‘‘ตโต กณฺหาชินายปิ, นิสาเมหิ รเถสภ;
‘‘Tato kaṇhājināyapi, nisāmehi rathesabha;
๒๒๓๗.
2237.
‘‘สมานสุขทุกฺขมฺหา, รฎฺฐา ปพฺพาชิตา อุโภ;
‘‘Samānasukhadukkhamhā, raṭṭhā pabbājitā ubho;
อปิ สิวิ ปุเตฺต ปเสฺสสิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภฯ
Api sivi putte passesi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.
๒๒๓๘.
2238.
‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ นูน, พฺรหฺมจริยปรายเณ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe nūna, brahmacariyaparāyaṇe;
อหํ โลเก อภิสฺสปิํ, สีลวเนฺต พหุสฺสุเต;
Ahaṃ loke abhissapiṃ, sīlavante bahussute;
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภ’’ฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho’’.
๒๒๓๙.
2239.
‘‘อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา, เวทิสา สินฺทุวารกา;
‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;
วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ, เต กุมารา น ทิสฺสเรฯ
Vividhāni rukkhajātāni, te kumārā na dissare.
๒๒๔๐.
2240.
‘‘อสฺสตฺถา ปนสา เจเม, นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา;
‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;
วิวิธานิ ผลชาตานิ, เต กุมารา น ทิสฺสเรฯ
Vividhāni phalajātāni, te kumārā na dissare.
๒๒๔๑.
2241.
‘‘อิเม ติฎฺฐนฺติ อารามา, อยํ สีตูทกา นที;
‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;
ยตฺถสฺสุ ปุเพฺพ กีฬิํสุ, เต กุมารา น ทิสฺสเรฯ
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
๒๒๔๒.
2242.
‘‘วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ, อสฺมิํ อุปริปพฺพเต;
‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;
ยานสฺสุ ปุเพฺพ ธาริํสุ, เต กุมารา น ทิสฺสเรฯ
Yānassu pubbe dhāriṃsu, te kumārā na dissare.
๒๒๔๓.
2243.
‘‘วิวิธานิ ผลชาตานิ, อสฺมิํ อุปริปพฺพเต;
‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;
ยานสฺสุ ปุเพฺพ ภุญฺชิํสุ, เต กุมารา น ทิสฺสเรฯ
Yānassu pubbe bhuñjiṃsu, te kumārā na dissare.
๒๒๔๔.
2244.
‘‘อิเม เต หตฺถิกา อสฺสา, พลิพทฺทา จ เต อิเม;
‘‘Ime te hatthikā assā, balibaddā ca te ime;
เยหิสฺสุ ปุเพฺพ กีฬิํสุ, เต กุมารา น ทิสฺสเร’’ฯ
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’.
๒๒๔๕.
2245.
‘‘อิเม สามา สโสลูกา, พหุกา กทลีมิคา;
‘‘Ime sāmā sasolūkā, bahukā kadalīmigā;
เยหิสฺสุ ปุเพฺพ กีฬิํสุ, เต กุมารา น ทิสฺสเรฯ
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
๒๒๔๖.
2246.
‘‘อิเม หํสา จ โกญฺจา จ, มยูรา จิตฺรเปขุณา;
‘‘Ime haṃsā ca koñcā ca, mayūrā citrapekhuṇā;
เยหิสฺสุ ปุเพฺพ กีฬิํสุ, เต กุมารา น ทิสฺสเร’’ฯ
Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’.
๒๒๔๗.
2247.
‘‘อิมา ตา วนคุมฺพาโย, ปุปฺผิตา สพฺพกาลิกา;
‘‘Imā tā vanagumbāyo, pupphitā sabbakālikā;
ยตฺถสฺสุ ปุเพฺพ กีฬิํสุ, เต กุมารา น ทิสฺสเรฯ
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
๒๒๔๘.
2248.
‘‘อิมา ตา โปกฺขรณี รมฺมา, จกฺกวากูปกูชิตา;
‘‘Imā tā pokkharaṇī rammā, cakkavākūpakūjitā;
มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา, ปทุมุปฺปลเกหิ จ;
Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca;
ยตฺถสฺสุ ปุเพฺพ กีฬิํสุ, เต กุมารา น ทิสฺสเรฯ
Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.
๒๒๔๙.
2249.
‘‘น เต กฎฺฐานิ ภินฺนานิ, น เต อุทกมาหตํ;
‘‘Na te kaṭṭhāni bhinnāni, na te udakamāhataṃ;
อคฺคิปิ เต น หาปิโต, กิํ นุ มโนฺทว ฌายสิฯ
Aggipi te na hāpito, kiṃ nu mandova jhāyasi.
๒๒๕๐.
2250.
ตฺยชฺช ปุเตฺต น ปสฺสามิ, ชาลิํ กณฺหาชินํ จุโภ’’ฯ
Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho’’.
๒๒๕๑.
2251.
‘‘น โข โน เทว ปสฺสามิ, เยน เต นีหตา มตา;
‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ, มตา เม นูน ทารกาฯ
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
๒๒๕๒.
2252.
‘‘น โข โน เทว ปสฺสามิ, เยน เต นีหตา มตา;
‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
สกุณาปิ น วสฺสนฺติ, มตา เม นูน ทารกา’’ฯ
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā’’.
๒๒๕๓.
2253.
‘‘สา ตตฺถ ปริเทวิตฺวา, ปพฺพตานิ วนานิ จ;
‘‘Sā tattha paridevitvā, pabbatāni vanāni ca;
๒๒๕๔.
2254.
‘‘‘น โข โน เทว ปสฺสามิ, เยน เต นีหตา มตา;
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ, มตา เม นูน ทารกาฯ
Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
๒๒๕๕.
2255.
‘‘‘น โข โน เทว ปสฺสามิ, เยน เต นีหตา มตา;
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
สกุณาปิ น วสฺสนฺติ, มตา เม นูน ทารกาฯ
Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.
๒๒๕๖.
2256.
‘‘‘น โข โน เทว ปสฺสามิ, เยน เต นีหตา มตา;
‘‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;
วิจรนฺติ รุกฺขมูเลสุ, ปพฺพเตสุ คุหาสุ จ’ฯ
Vicaranti rukkhamūlesu, pabbatesu guhāsu ca’.
๒๒๕๗.
2257.
‘‘อิติ มทฺที วราโรหา, ราชปุตฺตี ยสสฺสินี;
‘‘Iti maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
พาหา ปคฺคยฺห กนฺทิตฺวา, ตเตฺถว ปติตา ฉมา’’ฯ
Bāhā paggayha kanditvā, tattheva patitā chamā’’.
๒๒๕๘.
2258.
‘‘ตมชฺฌปตฺตํ ราชปุตฺติํ, อุทเกนาภิสิญฺจถ;
‘‘Tamajjhapattaṃ rājaputtiṃ, udakenābhisiñcatha;
อสฺสตฺถํ นํ วิทิตฺวาน, อถ นํ เอตทพฺรวิ’’ฯ
Assatthaṃ naṃ viditvāna, atha naṃ etadabravi’’.
๒๒๕๙.
2259.
‘‘อาทิเยเนว เต มทฺทิ, ทุกฺขํ นกฺขาตุมิจฺฉิสํ;
‘‘Ādiyeneva te maddi, dukkhaṃ nakkhātumicchisaṃ;
ทลิโทฺท ยาจโก วุโฑฺฒ, พฺราหฺมโณ ฆรมาคโตฯ
Daliddo yācako vuḍḍho, brāhmaṇo gharamāgato.
๒๒๖๐.
2260.
‘‘ตสฺส ทินฺนา มยา ปุตฺตา, มทฺทิ มา ภายิ อสฺสส;
‘‘Tassa dinnā mayā puttā, maddi mā bhāyi assasa;
มํ ปสฺส มทฺทิ มา ปุเตฺต, มา พาฬฺหํ ปริเทวสิ;
Maṃ passa maddi mā putte, mā bāḷhaṃ paridevasi;
ลจฺฉาม ปุเตฺต ชีวนฺตา, อโรคา จ ภวามเสฯ
Lacchāma putte jīvantā, arogā ca bhavāmase.
๒๒๖๑.
2261.
‘‘ปุเตฺต ปสุญฺจ ธญฺญญฺจ, ยญฺจ อญฺญํ ฆเร ธนํ;
‘‘Putte pasuñca dhaññañca, yañca aññaṃ ghare dhanaṃ;
ทชฺชา สปฺปุริโส ทานํ, ทิสฺวา ยาจกมาคตํ;
Dajjā sappuriso dānaṃ, disvā yācakamāgataṃ;
อนุโมทาหิ เม มทฺทิ, ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ’’ฯ
Anumodāhi me maddi, puttake dānamuttamaṃ’’.
๒๒๖๒.
2262.
‘‘อนุโมทามิ เต เทว, ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ;
‘‘Anumodāmi te deva, puttake dānamuttamaṃ;
ทตฺวา จิตฺตํ ปสาเทหิ, ภิโยฺย ทานํ ทโท ภวฯ
Datvā cittaṃ pasādehi, bhiyyo dānaṃ dado bhava.
๒๒๖๓.
2263.
‘‘โย ตฺวํ มเจฺฉรภูเตสุ, มนุเสฺสสุ ชนาธิป;
‘‘Yo tvaṃ maccherabhūtesu, manussesu janādhipa;
พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒโน’’ฯ
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’.
๒๒๖๔.
2264.
‘‘นินฺนาทิตา เต ปถวี, สโทฺท เต ติทิวงฺคโต;
‘‘Ninnāditā te pathavī, saddo te tidivaṅgato;
สมนฺตา วิชฺชุตา อาคุํ, คิรีนํว ปติสฺสุตาฯ
Samantā vijjutā āguṃ, girīnaṃva patissutā.
๒๒๖๕.
2265.
‘‘ตสฺส เต อนุโมทนฺติ, อุโภ นารทปพฺพตา;
‘‘Tassa te anumodanti, ubho nāradapabbatā;
อิโนฺท จ พฺรหฺมา ปชาปติ, โสโม ยโม เวสฺสวโณ;
Indo ca brahmā pajāpati, somo yamo vessavaṇo;
สเพฺพ เทวานุโมทนฺติ, ตาวติํสา สอินฺทกาฯ
Sabbe devānumodanti, tāvatiṃsā saindakā.
๒๒๖๖.
2266.
‘‘อิติ มทฺที วราโรหา, ราชปุตฺตี ยสสฺสินี;
‘‘Iti maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;
เวสฺสนฺตรสฺส อนุโมทิ, ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ’’ฯ
Vessantarassa anumodi, puttake dānamuttamaṃ’’.
มทฺทีปพฺพํ นามฯ
Maddīpabbaṃ nāma.
สกฺกปพฺพํ
Sakkapabbaṃ
๒๒๖๗.
2267.
ตโต รตฺยา วิวสาเน, สูริยสฺสุคฺคมนํ ปติ;
Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
สโกฺก พฺราหฺมณวเณฺณน, ปาโต เตสํ อทิสฺสถฯ
Sakko brāhmaṇavaṇṇena, pāto tesaṃ adissatha.
๒๒๖๘.
2268.
‘‘กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ, กจฺจิ โภโต อนามยํ;
‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;
กจฺจิ อุเญฺฉน ยาเปถ, กจฺจิ มูลผลา พหูฯ
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
๒๒๖๙.
2269.
‘‘กจฺจิ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, กจฺจิ หิํสา น วิชฺชติ’’ฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
๒๒๗๐.
2270.
‘‘กุสลเญฺจว โน พฺรเหฺม, อโถ พฺรเหฺม อนามยํ;
‘‘Kusalañceva no brahme, atho brahme anāmayaṃ;
อโถ อุเญฺฉน ยาเปม, อโถ มูลผลา พหูฯ
Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.
๒๒๗๑.
2271.
‘‘อโถ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, หิํสา มยฺหํ น วิชฺชติฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ na vijjati.
๒๒๗๒.
2272.
‘‘สตฺต โน มาเส วสตํ, อรเญฺญ ชีวโสกินํ;
‘‘Satta no māse vasataṃ, araññe jīvasokinaṃ;
อิทํ ทุติยํ ปสฺสาม, พฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ;
Idaṃ dutiyaṃ passāma, brāhmaṇaṃ devavaṇṇinaṃ;
อาทาย เวฬุวํ ทณฺฑํ, ธาเรนฺตํ อชินกฺขิปํฯ
Ādāya veḷuvaṃ daṇḍaṃ, dhārentaṃ ajinakkhipaṃ.
๒๒๗๓.
2273.
‘‘สฺวาคตํ เต มหาพฺรเหฺม, อโถ เม อทุราคตํ;
‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho me adurāgataṃ;
อโนฺต ปวิส ภทฺทเนฺต, ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เตฯ
Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.
๒๒๗๔.
2274.
‘‘ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ, มธุเก กาสุมาริโย;
‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;
ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ, ภุญฺช พฺรเหฺม วรํ วรํฯ
Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.
๒๒๗๕.
2275.
‘‘อิทมฺปิ ปานียํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;
‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;
ตโต ปิว มหาพฺรเหฺม, สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิฯ
Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
๒๒๗๖.
2276.
‘‘อถ ตฺวํ เกน วเณฺณน, เกน วา ปน เหตุนา;
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
อนุปฺปโตฺต พฺรหารญฺญํ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ
Anuppatto brahāraññaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
๒๒๗๗.
2277.
‘‘ยถา วาริวโห ปูโร, สพฺพกาลํ น ขียติ;
‘‘Yathā vārivaho pūro, sabbakālaṃ na khīyati;
เอวํ ตํ ยาจิตาคจฺฉิํ, ภริยํ เม เทหิ ยาจิโต’’ฯ
Evaṃ taṃ yācitāgacchiṃ, bhariyaṃ me dehi yācito’’.
๒๒๗๘.
2278.
‘‘ททามิ น วิกมฺปามิ, ยํ มํ ยาจสิ พฺราหฺมณ;
‘‘Dadāmi na vikampāmi, yaṃ maṃ yācasi brāhmaṇa;
สนฺตํ นปฺปฎิคุยฺหามิ, ทาเน เม รมตี มโน’’ฯ
Santaṃ nappaṭiguyhāmi, dāne me ramatī mano’’.
๒๒๗๙.
2279.
‘‘มทฺทิํ หเตฺถ คเหตฺวาน, อุทกสฺส กมณฺฑลุํ;
‘‘Maddiṃ hatthe gahetvāna, udakassa kamaṇḍaluṃ;
พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒโนฯ
Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.
๒๒๘๐.
2280.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
มทฺทิํ ปริจชนฺตสฺส, เมทนี สมฺปกมฺปถฯ
Maddiṃ paricajantassa, medanī sampakampatha.
๒๒๘๑.
2281.
‘‘เนว สา มทฺที ภากุฎิ, น สนฺธียติ น โรทติ;
‘‘Neva sā maddī bhākuṭi, na sandhīyati na rodati;
เปกฺขเตวสฺส ตุณฺหี สา, เอโส ชานาติ ยํ วรํ’’ฯ
Pekkhatevassa tuṇhī sā, eso jānāti yaṃ varaṃ’’.
๒๒๘๒.
2282.
‘‘โกมารี ยสฺสาหํ ภริยา, สามิโก มม อิสฺสโร;
‘‘Komārī yassāhaṃ bhariyā, sāmiko mama issaro;
ยสฺสิเจฺฉ ตสฺส มํ ทชฺชา, วิกฺกิเณยฺย หเนยฺย วา’’ฯ
Yassicche tassa maṃ dajjā, vikkiṇeyya haneyya vā’’.
๒๒๘๓.
2283.
‘‘เตสํ สงฺกปฺปมญฺญาย, เทวิโนฺท เอตทพฺรวิ;
‘‘Tesaṃ saṅkappamaññāya, devindo etadabravi;
สเพฺพ ชิตา เต ปจฺจูหา, เย ทิพฺพา เย จ มานุสาฯ
Sabbe jitā te paccūhā, ye dibbā ye ca mānusā.
๒๒๘๔.
2284.
‘‘นินฺนาทิตา เต ปถวี, สโทฺท เต ติทิวงฺคโต;
‘‘Ninnāditā te pathavī, saddo te tidivaṅgato;
สมนฺตา วิชฺชุตา อาคุํ, คิรีนํว ปติสฺสุตาฯ
Samantā vijjutā āguṃ, girīnaṃva patissutā.
๒๒๘๕.
2285.
‘‘ตสฺส เต อนุโมทนฺติ, อุโภ นารทปพฺพตา;
‘‘Tassa te anumodanti, ubho nāradapabbatā;
อิโนฺท จ พฺรหฺมา ปชาปติ, โสโม ยโม เวสฺสวโณ;
Indo ca brahmā pajāpati, somo yamo vessavaṇo;
สเพฺพ เทวานุโมทนฺติ, ทุกฺกรญฺหิ กโรติ โสฯ
Sabbe devānumodanti, dukkarañhi karoti so.
๒๒๘๖.
2286.
‘‘ทุทฺททํ ททมานานํ, ทุกฺกรํ กมฺม กุพฺพตํ;
‘‘Duddadaṃ dadamānānaṃ, dukkaraṃ kamma kubbataṃ;
อสโนฺต นานุกุพฺพนฺติ, สตํ ธโมฺม ทุรนฺนโยฯ
Asanto nānukubbanti, sataṃ dhammo durannayo.
๒๒๘๗.
2287.
‘‘ตสฺมา สตญฺจ อสตํ, นานา โหติ อิโต คติ;
‘‘Tasmā satañca asataṃ, nānā hoti ito gati;
อสโนฺต นิรยํ ยนฺติ, สโนฺต สคฺคปรายณาฯ
Asanto nirayaṃ yanti, santo saggaparāyaṇā.
๒๒๘๘.
2288.
‘‘ยเมตํ กุมาเร อทา, ภริยํ อทา วเน วสํ;
‘‘Yametaṃ kumāre adā, bhariyaṃ adā vane vasaṃ;
พฺรหฺมยานมโนกฺกมฺม, สเคฺค เต ตํ วิปจฺจตุ’’ฯ
Brahmayānamanokkamma, sagge te taṃ vipaccatu’’.
๒๒๘๙.
2289.
‘‘ททามิ โภโต ภริยํ, มทฺทิํ สพฺพงฺคโสภนํ;
‘‘Dadāmi bhoto bhariyaṃ, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;
ตฺวเญฺจว มทฺทิยา ฉโนฺน, มทฺที จ ปตินา สหฯ
Tvañceva maddiyā channo, maddī ca patinā saha.
๒๒๙๐.
2290.
‘‘ยถา ปโย จ สโงฺข จ, อุโภ สมานวณฺณิโน;
‘‘Yathā payo ca saṅkho ca, ubho samānavaṇṇino;
เอวํ ตุวญฺจ มทฺที จ, สมานมนเจตสาฯ
Evaṃ tuvañca maddī ca, samānamanacetasā.
๒๒๙๑.
2291.
‘‘อวรุเทฺธตฺถ อรญฺญสฺมิํ, อุโภ สมฺมถ อสฺสเม;
‘‘Avaruddhettha araññasmiṃ, ubho sammatha assame;
ขตฺติยา โคตฺตสมฺปนฺนา, สุชาตา มาตุเปตฺติโต;
Khattiyā gottasampannā, sujātā mātupettito;
ยถา ปุญฺญานิ กยิราถ, ททนฺตา อปราปรํ’’ฯ
Yathā puññāni kayirātha, dadantā aparāparaṃ’’.
๒๒๙๒.
2292.
‘‘สโกฺกหมสฺมิ เทวิโนฺท, อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก;
‘‘Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;
วรํ วรสฺสุ ราชิสิ, วเร อฎฺฐ ททามิ เต’’ฯ
Varaṃ varassu rājisi, vare aṭṭha dadāmi te’’.
๒๒๙๓.
2293.
‘‘วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;
‘‘Varaṃ ce me ado sakka, sabbabhūtānamissara;
ปิตา มํ อนุโมเทยฺย, อิโต ปตฺตํ สกํ ฆรํ;
Pitā maṃ anumodeyya, ito pattaṃ sakaṃ gharaṃ;
อาสเนน นิมเนฺตยฺย, ปฐเมตํ วรํ วเรฯ
Āsanena nimanteyya, paṭhametaṃ varaṃ vare.
๒๒๙๔.
2294.
‘‘ปุริสสฺส วธํ น โรเจยฺยํ, อปิ กิพฺพิสการกํ;
‘‘Purisassa vadhaṃ na roceyyaṃ, api kibbisakārakaṃ;
วชฺฌํ วธมฺหา โมเจยฺยํ, ทุติเยตํ วรํ วเรฯ
Vajjhaṃ vadhamhā moceyyaṃ, dutiyetaṃ varaṃ vare.
๒๒๙๕.
2295.
‘‘เย วุฑฺฒา เย จ ทหรา, เย จ มชฺฌิมโปริสา;
‘‘Ye vuḍḍhā ye ca daharā, ye ca majjhimaporisā;
มเมว อุปชีเวยฺยุํ, ตติเยตํ วรํ วเรฯ
Mameva upajīveyyuṃ, tatiyetaṃ varaṃ vare.
๒๒๙๖.
2296.
‘‘ปรทารํ น คเจฺฉยฺยํ, สทารปสุโต สิยํ;
‘‘Paradāraṃ na gaccheyyaṃ, sadārapasuto siyaṃ;
ถีนํ วสํ น คเจฺฉยฺยํ, จตุเตฺถตํ วรํ วเรฯ
Thīnaṃ vasaṃ na gaccheyyaṃ, catutthetaṃ varaṃ vare.
๒๒๙๗.
2297.
‘‘ปุโตฺต เม สกฺก ชาเยถ, โส จ ทีฆายุโก สิยา;
‘‘Putto me sakka jāyetha, so ca dīghāyuko siyā;
ธเมฺมน ชิเน ปถวิํ, ปญฺจเมตํ วรํ วเรฯ
Dhammena jine pathaviṃ, pañcametaṃ varaṃ vare.
๒๒๙๘.
2298.
‘‘ตโต รตฺยา วิวสาเน, สูริยสฺสุคฺคมนํ ปติ;
‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;
ทิพฺพา ภกฺขา ปาตุภเวยฺยุํ, ฉฎฺฐเมตํ วรํ วเรฯ
Dibbā bhakkhā pātubhaveyyuṃ, chaṭṭhametaṃ varaṃ vare.
๒๒๙๙.
2299.
‘‘ททโต เม น ขีเยถ, ทตฺวา นานุตเปยฺยหํ;
‘‘Dadato me na khīyetha, datvā nānutapeyyahaṃ;
ททํ จิตฺตํ ปสาเทยฺยํ, สตฺตเมตํ วรํ วเรฯ
Dadaṃ cittaṃ pasādeyyaṃ, sattametaṃ varaṃ vare.
๒๓๐๐.
2300.
‘‘อิโต วิมุจฺจมานาหํ, สคฺคคามี วิเสสคู;
‘‘Ito vimuccamānāhaṃ, saggagāmī visesagū;
อนิวตฺติ ตโต อสฺสํ, อฎฺฐเมตํ วรํ วเร’’ฯ
Anivatti tato assaṃ, aṭṭhametaṃ varaṃ vare’’.
๒๓๐๑.
2301.
‘‘ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, เทวิโนฺท เอตทพฺรวิ;
‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, devindo etadabravi;
อจิรํ วต เต ตโต, ปิตา ตํ ทฎฺฐุเมสฺสติ’’ฯ
Aciraṃ vata te tato, pitā taṃ daṭṭhumessati’’.
๒๓๐๒.
2302.
‘‘อิทํ วตฺวาน มฆวา, เทวราชา สุชมฺปติ;
‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;
เวสฺสนฺตเร วรํ ทตฺวา, สคฺคกายํ อปกฺกมิ’’ฯ
Vessantare varaṃ datvā, saggakāyaṃ apakkami’’.
สกฺกปพฺพํ นามฯ
Sakkapabbaṃ nāma.
มหาราชปพฺพํ
Mahārājapabbaṃ
๒๓๐๓.
2303.
‘‘กเสฺสตํ มุขมาภาติ, เหมํ วุตฺตตฺตมคฺคินา;
‘‘Kassetaṃ mukhamābhāti, hemaṃ vuttattamagginā;
นิกฺขํว ชาตรูปสฺส, อุกฺกามุขปหํสิตํฯ
Nikkhaṃva jātarūpassa, ukkāmukhapahaṃsitaṃ.
๒๓๐๔.
2304.
‘‘อุโภ สทิสปจฺจงฺคา, อุโภ สทิสลกฺขณา;
‘‘Ubho sadisapaccaṅgā, ubho sadisalakkhaṇā;
ชาลิสฺส สทิโส เอโก, เอกา กณฺหาชินา ยถาฯ
Jālissa sadiso eko, ekā kaṇhājinā yathā.
๒๓๐๕.
2305.
‘‘สีหา พิลาว นิกฺขนฺตา, อุโภ สมฺปติรูปกา;
‘‘Sīhā bilāva nikkhantā, ubho sampatirūpakā;
ชาตรูปมยาเยว, อิเม ทิสฺสนฺติ ทารกา’’ฯ
Jātarūpamayāyeva, ime dissanti dārakā’’.
๒๓๐๖.
2306.
‘‘กุโต นุ ภวํ ภารทฺวาช, อิเม อาเนสิ ทารเก;
‘‘Kuto nu bhavaṃ bhāradvāja, ime ānesi dārake;
อชฺช รฎฺฐํ อนุปฺปโตฺต, กุหิํ คจฺฉสิ พฺราหฺมณ’’ 227ฯ
Ajja raṭṭhaṃ anuppatto, kuhiṃ gacchasi brāhmaṇa’’ 228.
๒๓๐๗.
2307.
‘‘มยฺหํ เต ทารกา เทว, ทินฺนา วิเตฺตน สญฺชย;
‘‘Mayhaṃ te dārakā deva, dinnā vittena sañjaya;
๒๓๐๘.
2308.
‘‘เกน วา วาจเปเยฺยน, สมฺมาญาเยน สทฺทเห;
‘‘Kena vā vācapeyyena, sammāñāyena saddahe;
โก เตตํ ทานมททา, ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ’’ฯ
Ko tetaṃ dānamadadā, puttake dānamuttamaṃ’’.
๒๓๐๙.
2309.
‘‘โย ยาจตํ ปติฎฺฐาสิ, ภูตานํ ธรณีริว;
‘‘Yo yācataṃ patiṭṭhāsi, bhūtānaṃ dharaṇīriva;
โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา, ปุเตฺตทาสิ วเน วสํฯ
So me vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ.
๒๓๑๐.
2310.
‘‘โย ยาจตํ คตี อาสิ, สวนฺตีนํว สาคโร;
‘‘Yo yācataṃ gatī āsi, savantīnaṃva sāgaro;
โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา, ปุเตฺตทาสิ วเน วสํ’’ฯ
So me vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ’’.
๒๓๑๑.
2311.
‘‘ทุกฺกฎํ วต โภ รญฺญา, สเทฺธน ฆรเมสินา;
‘‘Dukkaṭaṃ vata bho raññā, saddhena gharamesinā;
กถํ นุ ปุตฺตเก ทชฺชา, อรเญฺญ อวรุทฺธโกฯ
Kathaṃ nu puttake dajjā, araññe avaruddhako.
๒๓๑๒.
2312.
‘‘อิมํ โภโนฺต นิสาเมถ, ยาวเนฺตตฺถ สมาคตา;
‘‘Imaṃ bhonto nisāmetha, yāvantettha samāgatā;
กถํ เวสฺสนฺตโร ราชา, ปุเตฺตทาสิ วเน วสํฯ
Kathaṃ vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ.
๒๓๑๓.
2313.
‘‘ทาสิํ ทาสํ จ 231 โส ทชฺชา, อสฺสํ จสฺสตรีรถํ;
‘‘Dāsiṃ dāsaṃ ca 232 so dajjā, assaṃ cassatarīrathaṃ;
หตฺถิญฺจ กุญฺชรํ ทชฺช, กถํ โส ทชฺช ทารเก’’ฯ
Hatthiñca kuñjaraṃ dajja, kathaṃ so dajja dārake’’.
๒๓๑๔.
2314.
หตฺถี จ กุญฺชโร นาโค, กิํ โส ทชฺชา ปิตามห’’ฯ
Hatthī ca kuñjaro nāgo, kiṃ so dajjā pitāmaha’’.
๒๓๑๕.
2315.
‘‘ทานมสฺส ปสํสาม, น จ นินฺทาม ปุตฺตกา;
‘‘Dānamassa pasaṃsāma, na ca nindāma puttakā;
กถํ นุ หทยํ อาสิ, ตุเมฺห ทตฺวา วนิพฺพเก’’ฯ
Kathaṃ nu hadayaṃ āsi, tumhe datvā vanibbake’’.
๒๓๑๖.
2316.
‘‘ทุกฺขสฺส หทยํ อาสิ, อโถ อุณฺหมฺปิ ปสฺสสิ;
‘‘Dukkhassa hadayaṃ āsi, atho uṇhampi passasi;
โรหินีเหว ตมฺพกฺขี, ปิตา อสฺสูนิ วตฺตยิ’’ฯ
Rohinīheva tambakkhī, pitā assūni vattayi’’.
๒๓๑๗.
2317.
‘‘ยํ ตํ กณฺหาชินาโวจ, อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ;
‘‘Yaṃ taṃ kaṇhājināvoca, ayaṃ maṃ tāta brāhmaṇo;
ลฎฺฐิยา ปฎิโกเฎติ, ฆเร ชาตํว ทาสิยํฯ
Laṭṭhiyā paṭikoṭeti, ghare jātaṃva dāsiyaṃ.
๒๓๑๘.
2318.
‘‘น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต, ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา;
‘‘Na cāyaṃ brāhmaṇo tāta, dhammikā honti brāhmaṇā;
ยโกฺข พฺราหฺมณวเณฺณน, ขาทิตุํ ตาต เนติ โน;
Yakkho brāhmaṇavaṇṇena, khādituṃ tāta neti no;
นียมาเน ปิสาเจน, กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสิ’’ฯ
Nīyamāne pisācena, kinnu tāta udikkhasi’’.
๒๓๑๙.
2319.
‘‘ราชปุตฺตี จ โว มาตา, ราชปุโตฺต จ โว ปิตา;
‘‘Rājaputtī ca vo mātā, rājaputto ca vo pitā;
ปุเพฺพ เม องฺคมารุยฺห, กิํ นุ ติฎฺฐถ อารกา’’ฯ
Pubbe me aṅgamāruyha, kiṃ nu tiṭṭhatha ārakā’’.
๒๓๒๐.
2320.
‘‘ราชปุตฺตี จ โน มาตา, ราชปุโตฺต จ โน ปิตา;
‘‘Rājaputtī ca no mātā, rājaputto ca no pitā;
ทาสา มยํ พฺราหฺมณสฺส, ตสฺมา ติฎฺฐาม อารกา’’ฯ
Dāsā mayaṃ brāhmaṇassa, tasmā tiṭṭhāma ārakā’’.
๒๓๒๑.
2321.
‘‘มา สเมฺมวํ อวจุตฺถ, ฑยฺหเต หทยํ มม;
‘‘Mā sammevaṃ avacuttha, ḍayhate hadayaṃ mama;
จิตกายํว เม กาโย, อาสเน น สุขํ ลเภฯ
Citakāyaṃva me kāyo, āsane na sukhaṃ labhe.
๒๓๒๒.
2322.
‘‘มา สเมฺมวํ อวจุตฺถ, ภิโยฺย โสกํ ชเนถ มํ;
‘‘Mā sammevaṃ avacuttha, bhiyyo sokaṃ janetha maṃ;
นิกฺกิณิสฺสามิ ทเพฺพน, น โว ทาสา ภวิสฺสถฯ
Nikkiṇissāmi dabbena, na vo dāsā bhavissatha.
๒๓๒๓.
2323.
‘‘กิมคฺฆิยญฺหิ โว ตาต, พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา;
‘‘Kimagghiyañhi vo tāta, brāhmaṇassa pitā adā;
ยถาภูตํ เม อกฺขาถ, ปฎิปาเทนฺตุ พฺราหฺมณํ’’ฯ
Yathābhūtaṃ me akkhātha, paṭipādentu brāhmaṇaṃ’’.
๒๓๒๔.
2324.
‘‘สหสฺสคฺฆญฺหิ มํ ตาต, พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา;
‘‘Sahassagghañhi maṃ tāta, brāhmaṇassa pitā adā;
๒๓๒๕.
2325.
‘‘อุเฎฺฐหิ กเตฺต ตรมาโน, พฺราหฺมณสฺส อวากร;
‘‘Uṭṭhehi katte taramāno, brāhmaṇassa avākara;
ทาสิสตํ ทาสสตํ, ควํ หตฺถุสภํ สตํ;
Dāsisataṃ dāsasataṃ, gavaṃ hatthusabhaṃ sataṃ;
ชาตรูปสหสฺสญฺจ , ปุตฺตานํ เทหิ นิกฺกยํฯ
Jātarūpasahassañca , puttānaṃ dehi nikkayaṃ.
๒๓๒๖.
2326.
‘‘ตโต กตฺตา ตรมาโน, พฺราหฺมณสฺส อวากริ;
‘‘Tato kattā taramāno, brāhmaṇassa avākari;
ทาสิสตํ ทาสสตํ, ควํ หตฺถุสภํ สตํ;
Dāsisataṃ dāsasataṃ, gavaṃ hatthusabhaṃ sataṃ;
ชาตรูปสหสฺสญฺจ, ปุตฺตานํทาสิ นิกฺกยํ’’ฯ
Jātarūpasahassañca, puttānaṃdāsi nikkayaṃ’’.
๒๓๒๗.
2327.
‘‘นิกฺกิณิตฺวา นหาเปตฺวา, โภชยิตฺวาน ทารเก;
‘‘Nikkiṇitvā nahāpetvā, bhojayitvāna dārake;
สมลงฺกริตฺวา ภเณฺฑน, อุจฺฉเงฺค อุปเวสยุํฯ
Samalaṅkaritvā bhaṇḍena, ucchaṅge upavesayuṃ.
๒๓๒๘.
2328.
‘‘สีสํ นฺหาเต สุจิวเตฺถ, สพฺพาภรณภูสิเต;
‘‘Sīsaṃ nhāte sucivatthe, sabbābharaṇabhūsite;
ราชา อเงฺก กริตฺวาน, อยฺยโก ปริปุจฺฉถฯ
Rājā aṅke karitvāna, ayyako paripucchatha.
๒๓๒๙.
2329.
‘‘กุณฺฑเล ฆุสิเต มาเล, สพฺพาภรณภูสิเต;
‘‘Kuṇḍale ghusite māle, sabbābharaṇabhūsite;
ราชา อเงฺก กริตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
Rājā aṅke karitvāna, idaṃ vacanamabravi.
๒๓๓๐.
2330.
‘‘กจฺจิ อุโภ อโรคา เต, ชาลิ มาตาปิตา ตว;
‘‘Kacci ubho arogā te, jāli mātāpitā tava;
กจฺจิ อุเญฺฉน ยาเปถ, กจฺจิ มูลผลา พหูฯ
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
๒๓๓๑.
2331.
‘‘กจฺจิ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, กจฺจิ หิํสา น วิชฺชติ’’ฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
๒๓๓๒.
2332.
‘‘อโถ อุโภ อโรคา เม, เทว มาตาปิตา มม;
‘‘Atho ubho arogā me, deva mātāpitā mama;
อโถ อุเญฺฉน ยาเปนฺติ, อโถ มูลผลา พหูฯ
Atho uñchena yāpenti, atho mūlaphalā bahū.
๒๓๓๓.
2333.
‘‘อโถ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, หิํสา เนสํ น วิชฺชติฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā nesaṃ na vijjati.
๒๓๓๔.
2334.
‘‘ขณนฺตาลุกลมฺพานิ, พิลานิ ตกฺกลานิ จ;
‘‘Khaṇantālukalambāni, bilāni takkalāni ca;
โกลํ ภลฺลาตกํ เพลฺลํ, สา โน อาหตฺว โปสติฯ
Kolaṃ bhallātakaṃ bellaṃ, sā no āhatva posati.
๒๓๓๕.
2335.
‘‘ยเญฺจว สา อาหรติ, วนมูลผลหาริยา;
‘‘Yañceva sā āharati, vanamūlaphalahāriyā;
ตํ โน สเพฺพ สมาคนฺตฺวา, รตฺติํ ภุญฺชาม โน ทิวาฯ
Taṃ no sabbe samāgantvā, rattiṃ bhuñjāma no divā.
๒๓๓๖.
2336.
‘‘อมฺมาว โน กิสา ปณฺฑุ, อาหรนฺตี ทุมปฺผลํ;
‘‘Ammāva no kisā paṇḍu, āharantī dumapphalaṃ;
วาตาตเปน สุขุมาลี, ปทุมํ หตฺถคตามิวฯ
Vātātapena sukhumālī, padumaṃ hatthagatāmiva.
๒๓๓๗.
2337.
‘‘อมฺมาย ปตนูเกสา, วิจรนฺตฺยา พฺรหาวเน;
‘‘Ammāya patanūkesā, vicarantyā brahāvane;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, ขคฺคทีปินิเสวิเตฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, khaggadīpinisevite.
๒๓๓๘.
2338.
‘‘เกเสสุ ชฎํ พนฺธิตฺวา, กเจฺฉ ชลฺลมธารยิ;
‘‘Kesesu jaṭaṃ bandhitvā, kacche jallamadhārayi;
จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติฯ
Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.
๒๓๓๙.
2339.
‘‘ปุตฺตา ปิยา มนุสฺสานํ, โลกสฺมิํ อุทปชฺชิสุํ;
‘‘Puttā piyā manussānaṃ, lokasmiṃ udapajjisuṃ;
น หิ นูนมฺหากํ อยฺยสฺส, ปุเตฺต เสฺนโห อชายถ’’ฯ
Na hi nūnamhākaṃ ayyassa, putte sneho ajāyatha’’.
๒๓๔๐.
2340.
‘‘ทุกฺกฎญฺจ หิ โน ปุตฺต, ภูนหจฺจํ กตํ มยา;
‘‘Dukkaṭañca hi no putta, bhūnahaccaṃ kataṃ mayā;
โยหํ สิวีนํ วจนา, ปพฺพาเชสิมทูสกํฯ
Yohaṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesimadūsakaṃ.
๒๓๔๑.
2341.
‘‘ยํ เม กิญฺจิ อิธ อตฺถิ, ธนํ ธญฺญญฺจ วิชฺชติ;
‘‘Yaṃ me kiñci idha atthi, dhanaṃ dhaññañca vijjati;
เอตุ เวสฺสนฺตโร ราชา, สิวิรเฎฺฐ ปสาสตุ’’ฯ
Etu vessantaro rājā, siviraṭṭhe pasāsatu’’.
๒๓๔๒.
2342.
‘‘น เทว มยฺหํ วจนา, เอหิติ สิวิสุตฺตโม;
‘‘Na deva mayhaṃ vacanā, ehiti sivisuttamo;
สยเมว เทโว คนฺตฺวา, สิญฺจ โภเคหิ อตฺรชํ’’ฯ
Sayameva devo gantvā, siñca bhogehi atrajaṃ’’.
๒๓๔๓.
2343.
‘‘ตโต เสนาปติํ ราชา, สชฺชโย อชฺฌภาสถ;
‘‘Tato senāpatiṃ rājā, sajjayo ajjhabhāsatha;
หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา สนฺนาหยนฺตุ นํ;
Hatthī assā rathā pattī, senā sannāhayantu naṃ;
เนคมา จ มํ อเนฺวนฺตุ, พฺราหฺมณา จ ปุโรหิตาฯ
Negamā ca maṃ anventu, brāhmaṇā ca purohitā.
๒๓๔๔.
2344.
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, นานาวเณฺณหิลงฺกตาฯ
Khippamāyantu sannaddhā, nānāvaṇṇehilaṅkatā.
๒๓๔๕.
2345.
อเญฺญ โลหิตอุณฺหีสา, สุทฺธาเนเก นิวาสิตา;
Aññe lohitauṇhīsā, suddhāneke nivāsitā;
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, นานาวเณฺณหิลงฺกตาฯ
Khippamāyantu sannaddhā, nānāvaṇṇehilaṅkatā.
๒๓๔๖.
2346.
‘‘หิมวา ยถา คนฺธธโร, ปพฺพโต คนฺธมาทโน;
‘‘Himavā yathā gandhadharo, pabbato gandhamādano;
นานารุเกฺขหิ สญฺฉโนฺน, มหาภูตคณาลโยฯ
Nānārukkhehi sañchanno, mahābhūtagaṇālayo.
๒๓๔๗.
2347.
‘‘โอสเธหิ จ ทิเพฺพหิ, ทิสา ภาติ ปวาติ จ;
‘‘Osadhehi ca dibbehi, disā bhāti pavāti ca;
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, ทิสา ภนฺตุ ปวนฺตุ จฯ
Khippamāyantu sannaddhā, disā bhantu pavantu ca.
๒๓๔๘.
2348.
‘‘ตโต นาคสหสฺสานิ, โยชยนฺตุ จตุทฺทส;
‘‘Tato nāgasahassāni, yojayantu catuddasa;
สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา, เหมกปฺปนวาสสาฯ
Suvaṇṇakacchā mātaṅgā, hemakappanavāsasā.
๒๓๔๙.
2349.
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, หตฺถิกฺขเนฺธหิ ทสฺสิตาฯ
Khippamāyantu sannaddhā, hatthikkhandhehi dassitā.
๒๓๕๐.
2350.
‘‘ตโต อสฺสสหสฺสานิ, โยชยนฺตุ จตุทฺทส;
‘‘Tato assasahassāni, yojayantu catuddasa;
อาชานียาว ชาติยา, สินฺธวา สีฆวาหนาฯ
Ājānīyāva jātiyā, sindhavā sīghavāhanā.
๒๓๕๑.
2351.
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, อิลฺลิยาจาปธาริภิ;
‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, อสฺสปิเฎฺฐ อลงฺกตาฯ
Khippamāyantu sannaddhā, assapiṭṭhe alaṅkatā.
๒๓๕๒.
2352.
‘‘ตโต รถสหสฺสานิ, โยชยนฺตุ จตุทฺทส;
‘‘Tato rathasahassāni, yojayantu catuddasa;
อโยสุกตเนมิโย, สุวณฺณจิตปกฺขเรฯ
Ayosukatanemiyo, suvaṇṇacitapakkhare.
๒๓๕๓.
2353.
‘‘อาโรเปนฺตุ ธเช ตตฺถ, จมฺมานิ กวจานิ จ;
‘‘Āropentu dhaje tattha, cammāni kavacāni ca;
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, รเถสุ รถชีวิโน’’ฯ
Khippamāyantu sannaddhā, rathesu rathajīvino’’.
๒๓๕๔.
2354.
อคฺฆิยานิ จ ติฎฺฐนฺตุ, เยน มเคฺคน เอหิติฯ
Agghiyāni ca tiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
๒๓๕๕.
2355.
‘‘คาเม คาเม สตํ กุมฺภา, เมรยสฺส สุราย จ;
‘‘Gāme gāme sataṃ kumbhā, merayassa surāya ca;
๒๓๕๖.
2356.
‘‘มํสา ปูวา สงฺกุลิโย, กุมฺมาสา มจฺฉสํยุตา;
‘‘Maṃsā pūvā saṅkuliyo, kummāsā macchasaṃyutā;
มคฺคมฺหิ ปติติฎฺฐนฺตุ, เยน มเคฺคน เอหิติฯ
Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
๒๓๕๗.
2357.
มคฺคมฺหิ ปติติฎฺฐนฺตุ, เยน มเคฺคน เอหิติฯ
Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.
๒๓๕๘.
2358.
‘‘อาฬาริกา จ สูทา จ, นฎนฎฺฎกคายิโน;
‘‘Āḷārikā ca sūdā ca, naṭanaṭṭakagāyino;
๒๓๕๙.
2359.
‘‘อาหญฺญนฺตุ สพฺพวีณา, เภริโย ทินฺทิมานิ จ;
‘‘Āhaññantu sabbavīṇā, bheriyo dindimāni ca;
๒๓๖๐.
2360.
‘‘มุทิงฺคา ปณวา สงฺขา, โคธา ปริวเทนฺติกา;
‘‘Mudiṅgā paṇavā saṅkhā, godhā parivadentikā;
ทินฺทิมานิ จ หญฺญนฺตุ, กุตุมฺป 255 ทินฺทิมานิ จ’’ฯ
Dindimāni ca haññantu, kutumpa 256 dindimāni ca’’.
๒๓๖๑.
2361.
‘‘สา เสนา มหตี อาสิ, อุยฺยุตฺตา สิวิวาหินี;
‘‘Sā senā mahatī āsi, uyyuttā sivivāhinī;
ชาลินา มคฺคนาเยน, วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํฯ
Jālinā magganāyena, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
๒๓๖๒.
2362.
‘‘โกญฺจํ นทติ มาตโงฺค, กุญฺชโร สฎฺฐิหายโน;
‘‘Koñcaṃ nadati mātaṅgo, kuñjaro saṭṭhihāyano;
กจฺฉาย พทฺธมานาย, โกญฺจํ นทติ วารโณฯ
Kacchāya baddhamānāya, koñcaṃ nadati vāraṇo.
๒๓๖๓.
2363.
อพฺภํ รโช อจฺฉาเทสิ, อุยฺยุตฺตา สิวิวาหินีฯ
Abbhaṃ rajo acchādesi, uyyuttā sivivāhinī.
๒๓๖๔.
2364.
‘‘สา เสนา มหตี อาสิ, อุยฺยุตฺตา หารหารินี;
‘‘Sā senā mahatī āsi, uyyuttā hārahārinī;
ชาลินา มคฺคนาเยน, วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํฯ
Jālinā magganāyena, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.
๒๓๖๕.
2365.
ปุปฺผรุเกฺขหิ สญฺฉนฺนํ, ผลรุเกฺขหิ จูภยํฯ
Puppharukkhehi sañchannaṃ, phalarukkhehi cūbhayaṃ.
๒๓๖๖.
2366.
‘‘ตตฺถ พินฺทุสฺสรา วคฺคู, นานาวณฺณา พหู ทิชา;
‘‘Tattha bindussarā vaggū, nānāvaṇṇā bahū dijā;
กูชนฺตมุปกูชนฺติ, อุตุสมฺปุปฺผิเต ทุเมฯ
Kūjantamupakūjanti, utusampupphite dume.
๒๓๖๗.
2367.
‘‘เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ, อโหรตฺตานมจฺจเย;
‘‘Te gantvā dīghamaddhānaṃ, ahorattānamaccaye;
ปเทสํ ตํ อุปาคจฺฉุํ, ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหุ’’ฯ
Padesaṃ taṃ upāgacchuṃ, yattha vessantaro ahu’’.
มหาราชปพฺพํ นามฯ
Mahārājapabbaṃ nāma.
ฉขตฺติยกมฺมํ
Chakhattiyakammaṃ
๒๓๖๘.
2368.
‘‘เตสํ สุตฺวาน นิโคฺฆสํ, ภีโต เวสฺสนฺตโร อหุ;
‘‘Tesaṃ sutvāna nigghosaṃ, bhīto vessantaro ahu;
ปพฺพตํ อภิรุหิตฺวา, ภีโต เสนํ อุทิกฺขติฯ
Pabbataṃ abhiruhitvā, bhīto senaṃ udikkhati.
๒๓๖๙.
2369.
‘‘อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ, นิโคฺฆโส ยาทิโส วเน;
‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, nigghoso yādiso vane;
อาชานียา หสิยนฺติ, ธชคฺคานิ จ ทิสฺสเรฯ
Ājānīyā hasiyanti, dhajaggāni ca dissare.
๒๓๗๐.
2370.
‘‘อิเม นูน อรญฺญสฺมิํ, มิคสงฺฆานิ ลุทฺทกา;
‘‘Ime nūna araññasmiṃ, migasaṅghāni luddakā;
วาคุราหิ ปริกฺขิปฺป, โสพฺภํ ปาเตตฺวา ตาวเท;
Vāgurāhi parikkhippa, sobbhaṃ pātetvā tāvade;
วิโกฺกสมานา ติพฺพาหิ, หนฺติ เนสํ วรํ วรํฯ
Vikkosamānā tibbāhi, hanti nesaṃ varaṃ varaṃ.
๒๓๗๑.
2371.
‘‘ยถา มยํ อทูสกา, อรเญฺญ อวรุทฺธกา;
‘‘Yathā mayaṃ adūsakā, araññe avaruddhakā;
อมิตฺตหตฺถตฺตํ คตา, ปสฺส ทุพฺพลฆาตกํ’’ฯ
Amittahatthattaṃ gatā, passa dubbalaghātakaṃ’’.
๒๓๗๒.
2372.
‘‘อมิตฺตา นปฺปสาเหยฺยุํ, อคฺคีว อุทกณฺณเว;
‘‘Amittā nappasāheyyuṃ, aggīva udakaṇṇave;
ตเทว ตฺวํ วิจิเนฺตหิ, อปิ โสตฺถิ อิโต สิยา’’ฯ
Tadeva tvaṃ vicintehi, api sotthi ito siyā’’.
๒๓๗๓.
2373.
‘‘ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, โอโรหิตฺวาน ปพฺพตา;
‘‘Tato vessantaro rājā, orohitvāna pabbatā;
นิสีทิ ปณฺณสาลายํ, ทฬฺหํ กตฺวาน มานสํ’’ฯ
Nisīdi paṇṇasālāyaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasaṃ’’.
๒๓๗๔.
2374.
‘‘นิวตฺตยิตฺวาน รถํ, วุฎฺฐเปตฺวาน เสนิโย;
‘‘Nivattayitvāna rathaṃ, vuṭṭhapetvāna seniyo;
เอกํ อรเญฺญ วิหรนฺตํ, ปิตา ปุตฺตํ อุปาคมิฯ
Ekaṃ araññe viharantaṃ, pitā puttaṃ upāgami.
๒๓๗๕.
2375.
‘‘หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห, เอกํโส ปญฺชลีกโต;
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, ekaṃso pañjalīkato;
๒๓๗๖.
2376.
‘‘ตตฺถทฺทส กุมารํ โส, รมฺมรูปํ สมาหิตํ;
‘‘Tatthaddasa kumāraṃ so, rammarūpaṃ samāhitaṃ;
นิสินฺนํ ปณฺณสาลายํ, ฌายนฺตํ อกุโตภยํฯ
Nisinnaṃ paṇṇasālāyaṃ, jhāyantaṃ akutobhayaṃ.
๒๓๗๗.
2377.
‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ, ปิตรํ ปุตฺตคิทฺธินํ;
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, pitaraṃ puttagiddhinaṃ;
เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ, ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อวนฺทิสุํฯ
Vessantaro ca maddī ca, paccuggantvā avandisuṃ.
๒๓๗๘.
2378.
‘‘มทฺที จ สิรสา ปาเท, สสุรสฺสาภิวาทยิ;
‘‘Maddī ca sirasā pāde, sasurassābhivādayi;
‘มทฺที อหญฺหิ เต เทว, ปาเท วนฺทามิ เต สุณฺหา’ 263;
‘Maddī ahañhi te deva, pāde vandāmi te suṇhā’ 264;
เตสุ ตตฺถ ปลิสชฺช, ปาณินา ปริมชฺชถ’’ฯ
Tesu tattha palisajja, pāṇinā parimajjatha’’.
๒๓๗๙.
2379.
‘‘กจฺจิ โว กุสลํ ปุตฺต, กจฺจิ ปุตฺต อนามยํ;
‘‘Kacci vo kusalaṃ putta, kacci putta anāmayaṃ;
กจฺจิ อุเญฺฉน ยาเปถ, กจฺจิ มูลผลา พหูฯ
Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.
๒๓๘๐.
2380.
‘‘กจฺจิ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;
‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;
วเน วาฬมิคากิเณฺณ, กจฺจิ หิํสา น วิชฺชติ’’ฯ
Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjati’’.
๒๓๘๑.
2381.
‘‘อตฺถิ โน ชีวิกา เทว, สา จ ยาทิสกีทิสา;
‘‘Atthi no jīvikā deva, sā ca yādisakīdisā;
๒๓๘๒.
2382.
‘‘อนิทฺธินํ มหาราช, ทเมตสฺสํว สารถิ;
‘‘Aniddhinaṃ mahārāja, dametassaṃva sārathi;
ตฺยมฺหา อนิทฺธิกา ทนฺตา, อสมิทฺธิ ทเมติ โนฯ
Tyamhā aniddhikā dantā, asamiddhi dameti no.
๒๓๘๓.
2383.
‘‘อปิ โน กิสานิ มํสานิ, ปิตุ มาตุ อทสฺสนา;
‘‘Api no kisāni maṃsāni, pitu mātu adassanā;
อวรุทฺธานํ มหาราช, อรเญฺญ ชีวโสกินํ’’ฯ
Avaruddhānaṃ mahārāja, araññe jīvasokinaṃ’’.
๒๓๘๔.
2384.
‘‘เยปิ เต สิวิเสฎฺฐสฺส, ทายาทาปตฺตมานสา;
‘‘Yepi te siviseṭṭhassa, dāyādāpattamānasā;
ชาลี กณฺหาชินา จุโภ, พฺราหฺมณสฺส วสานุคา;
Jālī kaṇhājinā cubho, brāhmaṇassa vasānugā;
อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส, โย เน คาโวว สุมฺภติฯ
Accāyikassa luddassa, yo ne gāvova sumbhati.
๒๓๘๕.
2385.
‘‘เต ราชปุตฺติยา ปุเตฺต, ยทิ ชานาถ สํสถ;
‘‘Te rājaputtiyā putte, yadi jānātha saṃsatha;
ปริยาปุณาถ โน ขิปฺปํ, สปฺปทฎฺฐํว มาณวํ’’ฯ
Pariyāpuṇātha no khippaṃ, sappadaṭṭhaṃva māṇavaṃ’’.
๒๓๘๖.
2386.
‘‘อุโภ กุมารา นิกฺกีตา, ชาลี กณฺหาชินา จุโภ;
‘‘Ubho kumārā nikkītā, jālī kaṇhājinā cubho;
พฺราหฺมณสฺส ธนํ ทตฺวา, ปุตฺต มา ภายิ อสฺสส’’ฯ
Brāhmaṇassa dhanaṃ datvā, putta mā bhāyi assasa’’.
๒๓๘๗.
2387.
‘‘กจฺจิ นุ ตาต กุสลํ, กจฺจิ ตาต อนามยํ;
‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;
กจฺจิ นุ ตาต เม มาตุ, จกฺขุ น ปริหายติ’’ฯ
Kacci nu tāta me mātu, cakkhu na parihāyati’’.
๒๓๘๘.
2388.
‘‘กุสลเญฺจว เม ปุตฺต, อโถ ปุตฺต อนามยํ;
‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;
อโถ จ ปุตฺต เต มาตุ, จกฺขุ น ปริหายติ’’ฯ
Atho ca putta te mātu, cakkhu na parihāyati’’.
๒๓๘๙.
2389.
‘‘กจฺจิ อโรคํ โยคฺคํ เต, กจฺจิ วหติ วาหนํ;
‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
กจฺจิ ผีโต ชนปโท, กจฺจิ วุฎฺฐิ น ฉิชฺชติ’’ฯ
Kacci phīto janapado, kacci vuṭṭhi na chijjati’’.
๒๓๙๐.
2390.
‘‘อโถ อโรคํ โยคฺคํ เม, อโถ วหติ วาหนํ;
‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;
อโถ ผีโต ชนปโท, อโถ วุฎฺฐิ น ฉิชฺชติ’’ฯ
Atho phīto janapado, atho vuṭṭhi na chijjati’’.
๒๓๙๑.
2391.
‘‘อิเจฺจวํ มนฺตยนฺตานํ, มาตา เนสํ อทิสฺสถ;
‘‘Iccevaṃ mantayantānaṃ, mātā nesaṃ adissatha;
ราชปุตฺตี คิริทฺวาเร, ปตฺติกา อนุปาหนาฯ
Rājaputtī giridvāre, pattikā anupāhanā.
๒๓๙๒.
2392.
‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ, มาตรํ ปุตฺตคิทฺธินิํ;
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, mātaraṃ puttagiddhiniṃ;
เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ, ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อวนฺทิสุํฯ
Vessantaro ca maddī ca, paccuggantvā avandisuṃ.
๒๓๙๓.
2393.
‘‘มทฺที จ สิรสา ปาเท, สสฺสุยา อภิวาทยิ;
‘‘Maddī ca sirasā pāde, sassuyā abhivādayi;
มทฺที อหญฺหิ เต อเยฺย, ปาเท วนฺทามิ เต สุณฺหา’’ฯ
Maddī ahañhi te ayye, pāde vandāmi te suṇhā’’.
๒๓๙๔.
2394.
‘‘มทฺทิญฺจ ปุตฺตกา ทิสฺวา, ทูรโต โสตฺถิมาคตา;
‘‘Maddiñca puttakā disvā, dūrato sotthimāgatā;
กนฺทนฺตา มภิธาวิํสุ, วจฺฉพาลาว มาตรํฯ
Kandantā mabhidhāviṃsu, vacchabālāva mātaraṃ.
๒๓๙๕.
2395.
‘‘มทฺที จ ปุตฺตเก ทิสฺวา, ทูรโต โสตฺถิมาคเต;
‘‘Maddī ca puttake disvā, dūrato sotthimāgate;
วารุณีว ปเวเธนฺตี, ถนธาราภิสิญฺจถ’’ฯ
Vāruṇīva pavedhentī, thanadhārābhisiñcatha’’.
๒๓๙๖.
2396.
‘‘สมาคตานํ ญาตีนํ, มหาโฆโส อชายถ;
‘‘Samāgatānaṃ ñātīnaṃ, mahāghoso ajāyatha;
ปพฺพตา สมนาทิํสุ, มหี ปกมฺปิตา อหุฯ
Pabbatā samanādiṃsu, mahī pakampitā ahu.
๒๓๙๗.
2397.
‘‘วุฎฺฐิธารํ ปวเตฺตโนฺต, เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท;
‘‘Vuṭṭhidhāraṃ pavattento, devo pāvassi tāvade;
อถ เวสฺสนฺตโร ราชา, ญาตีหิ สมคจฺฉถฯ
Atha vessantaro rājā, ñātīhi samagacchatha.
๒๓๙๘.
2398.
‘‘นตฺตาโร สุณิสา ปุโตฺต, ราชา เทวี จ เอกโต;
‘‘Nattāro suṇisā putto, rājā devī ca ekato;
ยทา สมาคตา อาสุํ, ตทาสิ โลมหํสนํฯ
Yadā samāgatā āsuṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ.
๒๓๙๙.
2399.
‘‘ปญฺชลิกา ตสฺส ยาจนฺติ, โรทนฺตา เภรเว วเน;
‘‘Pañjalikā tassa yācanti, rodantā bherave vane;
เวสฺสนฺตรญฺจ มทฺทิญฺจ, สเพฺพ รฎฺฐา สมาคตา;
Vessantarañca maddiñca, sabbe raṭṭhā samāgatā;
ตฺวํ โนสิ อิสฺสโร ราชา, รชฺชํ กาเรถ โน อุโภ’’ฯ
Tvaṃ nosi issaro rājā, rajjaṃ kāretha no ubho’’.
ฉขตฺติยกมฺมํ นามฯ
Chakhattiyakammaṃ nāma.
๒๔๐๐.
2400.
‘‘ธเมฺมน รชฺชํ กาเรนฺตํ, รฎฺฐา ปพฺพาชยิตฺถ มํ;
‘‘Dhammena rajjaṃ kārentaṃ, raṭṭhā pabbājayittha maṃ;
ตฺวญฺจ ชานปทา เจว, เนคมา จ สมาคตา’’ฯ
Tvañca jānapadā ceva, negamā ca samāgatā’’.
๒๔๐๑.
2401.
‘‘ทุกฺกฎญฺจ หิ โน ปุตฺต, ภูนหจฺจํ กตํ มยา;
‘‘Dukkaṭañca hi no putta, bhūnahaccaṃ kataṃ mayā;
โยหํ สิวีนํ วจนา, ปพฺพาเชสิมทูสกํ’’ฯ
Yohaṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesimadūsakaṃ’’.
๒๔๐๒.
2402.
‘‘เยน เกนจิ วเณฺณน, ปิตุ ทุกฺขํ อุทพฺพเห;
‘‘Yena kenaci vaṇṇena, pitu dukkhaṃ udabbahe;
มาตุ ภคินิยา จาปิ, อปิ ปาเณหิ อตฺตโน’’ฯ
Mātu bhaginiyā cāpi, api pāṇehi attano’’.
๒๔๐๓.
2403.
‘‘ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, รโชชลฺลํ ปวาหยิ;
‘‘Tato vessantaro rājā, rajojallaṃ pavāhayi;
๒๔๐๔.
2404.
‘‘สีสํ นฺหาโต สุจิวโตฺถ, สพฺพาภรณภูสิโต;
‘‘Sīsaṃ nhāto sucivattho, sabbābharaṇabhūsito;
ปจฺจยํ นาคมารุยฺห, ขคฺคํ พนฺธิ ปรนฺตปํฯ
Paccayaṃ nāgamāruyha, khaggaṃ bandhi parantapaṃ.
๒๔๐๕.
2405.
‘‘ตโต สฎฺฐิสหสฺสานิ, โยธิโน จารุทสฺสนา;
‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;
สหชาตา ปกิริํสุ, นนฺทยนฺตา รเถสภํฯ
Sahajātā pakiriṃsu, nandayantā rathesabhaṃ.
๒๔๐๖.
2406.
‘‘ตโต มทฺทิมฺปิ นฺหาเปสุํ, สิวิกญฺญา สมาคตา;
‘‘Tato maddimpi nhāpesuṃ, sivikaññā samāgatā;
เวสฺสนฺตโร ตํ ปาเลตุ, ชาลี กณฺหาชินา จุโภ;
Vessantaro taṃ pāletu, jālī kaṇhājinā cubho;
อโถปิ ตํ มหาราชา, สญฺชโย อภิรกฺขตุ’’ฯ
Athopi taṃ mahārājā, sañjayo abhirakkhatu’’.
๒๔๐๗.
2407.
‘‘อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา, ปุเพฺพ สํเกฺลสมตฺตโน;
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
อานนฺทิยํ อาจริํสุ, รมณีเย คิริพฺพเชฯ
Ānandiyaṃ ācariṃsu, ramaṇīye giribbaje.
๒๔๐๘.
2408.
‘‘อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา, ปุเพฺพ สํเกฺลสมตฺตโน;
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
อานนฺทิ วิตฺตา สุมนา, ปุเตฺต สงฺคมฺม ลกฺขณาฯ
Ānandi vittā sumanā, putte saṅgamma lakkhaṇā.
๒๔๐๙.
2409.
‘‘อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา, ปุเพฺพ สํเกฺลสมตฺตโน;
‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;
อานนฺทิ วิตฺตา ปตีตา, สห ปุเตฺตหิ ลกฺขณา’’ฯ
Ānandi vittā patītā, saha puttehi lakkhaṇā’’.
๒๔๑๐.
2410.
‘‘เอกภตฺตา ปุเร อาสิํ, นิจฺจํ ถณฺฑิลสายินี;
‘‘Ekabhattā pure āsiṃ, niccaṃ thaṇḍilasāyinī;
อิติ เมตํ วตํ อาสิ, ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกาฯ
Iti metaṃ vataṃ āsi, tumhaṃ kāmā hi puttakā.
๒๔๑๑.
2411.
‘‘ตํ เม วตํ สมิทฺธชฺช, ตุเมฺห สงฺคมฺม ปุตฺตกา;
‘‘Taṃ me vataṃ samiddhajja, tumhe saṅgamma puttakā;
มาตุชมฺปิ ตํ ปาเลตุ, ปิตุชมฺปิ จ ปุตฺตก;
Mātujampi taṃ pāletu, pitujampi ca puttaka;
อโถปิ ตํ มหาราชา, สญฺชโย อภิรกฺขตุฯ
Athopi taṃ mahārājā, sañjayo abhirakkhatu.
๒๔๑๒.
2412.
‘‘ยํ กิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺญํ, มยฺหเญฺจว ปิตุจฺจ เต;
‘‘Yaṃ kiñcitthi kataṃ puññaṃ, mayhañceva pitucca te;
สเพฺพน เตน กุสเลน, อชโร อมโร ภว’’ฯ
Sabbena tena kusalena, ajaro amaro bhava’’.
๒๔๑๓.
2413.
‘‘กปฺปาสิกญฺจ โกเสยฺยํ, โขมโกฎุมฺพรานิ จ;
‘‘Kappāsikañca koseyyaṃ, khomakoṭumbarāni ca;
สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ, เยหิ มทฺที อโสภถฯ
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
๒๔๑๔.
2414.
‘‘ตโต เหมญฺจ กายูรํ, คีเวยฺยํ รตนามยํ;
‘‘Tato hemañca kāyūraṃ, gīveyyaṃ ratanāmayaṃ;
สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ, เยหิ มทฺที อโสภถฯ
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
๒๔๑๕.
2415.
‘‘ตโต เหมญฺจ กายูรํ, องฺคทํ มณิเมขลํ;
‘‘Tato hemañca kāyūraṃ, aṅgadaṃ maṇimekhalaṃ;
สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ, เยหิ มทฺที อโสภถฯ
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
๒๔๑๖.
2416.
สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ, เยหิ มทฺที อโสภถฯ
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
๒๔๑๗.
2417.
สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ, เยหิ มทฺที อโสภถฯ
Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.
๒๔๑๘.
2418.
‘‘สุตฺตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจ, อุปนิชฺฌาย เสยฺยสิ;
‘‘Suttañca suttavajjañca, upanijjhāya seyyasi;
อโสภถ ราชปุตฺตี, เทวกญฺญาว นนฺทเนฯ
Asobhatha rājaputtī, devakaññāva nandane.
๒๔๑๙.
2419.
‘‘สีสํ นฺหาตา สุจิวตฺถา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
‘‘Sīsaṃ nhātā sucivatthā, sabbālaṅkārabhūsitā;
อโสภถ ราชปุตฺตี, ตาวติํเสว อจฺฉราฯ
Asobhatha rājaputtī, tāvatiṃseva accharā.
๒๔๒๐.
2420.
‘‘กทลีว วาตจฺฉุปิตา, ชาตา จิตฺตลตาวเน;
‘‘Kadalīva vātacchupitā, jātā cittalatāvane;
ทนฺตาวรณสมฺปนฺนา, ราชปุตฺตี อโสภถฯ
Dantāvaraṇasampannā, rājaputtī asobhatha.
๒๔๒๑.
2421.
‘‘สกุณี มานุสินีว, ชาตา จิตฺตปตฺตา ปตี;
‘‘Sakuṇī mānusinīva, jātā cittapattā patī;
นิโคฺรธปกฺกพิโมฺพฎฺฐี, ราชปุตฺตี อโสภถฯ
Nigrodhapakkabimboṭṭhī, rājaputtī asobhatha.
๒๔๒๒.
2422.
‘‘ตสฺสา จ นาคมาเนสุํ, นาติพทฺธํว กุญฺชรํ;
‘‘Tassā ca nāgamānesuṃ, nātibaddhaṃva kuñjaraṃ;
สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ, อีสาทนฺตํ อุรูฬฺหวํฯ
Sattikkhamaṃ sarakkhamaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ.
๒๔๒๓.
2423.
‘‘สา มทฺที นาคมารุหิ, นาติพทฺธํว กุญฺชรํ;
‘‘Sā maddī nāgamāruhi, nātibaddhaṃva kuñjaraṃ;
สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ, อีสาทนฺตํ อุรูฬฺหวํ’’ฯ
Sattikkhamaṃ sarakkhamaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ’’.
๒๔๒๔.
2424.
‘‘สพฺพมฺหิ ตํอรญฺญมฺหิ, ยาวเนฺตตฺถ มิคา อหุํ;
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน, นญฺญมญฺญํ วิเหฐยุํฯ
Vessantarassa tejena, naññamaññaṃ viheṭhayuṃ.
๒๔๒๕.
2425.
‘‘สพฺพมฺหิ ตํอรญฺญมฺหิ, ยาวเนฺตตฺถ ทิชา อหุํ;
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน, นญฺญมญฺญํ วิเหฐยุํฯ
Vessantarassa tejena, naññamaññaṃ viheṭhayuṃ.
๒๔๒๖.
2426.
‘‘สพฺพมฺหิ ตํอรญฺญมฺหิ, ยาวเนฺตตฺถ มิคา อหุํ;
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
เอกชฺฌํ สนฺนิปาติํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Ekajjhaṃ sannipātiṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๒๗.
2427.
‘‘สพฺพมฺหิ ตํอรญฺญมฺหิ, ยาวเนฺตตฺถ ทิชา อหุํ;
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
เอกชฺฌํ สนฺนิปาติํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Ekajjhaṃ sannipātiṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๒๘.
2428.
‘‘สพฺพมฺหิ ตํอรญฺญมฺหิ, ยาวเนฺตตฺถ มิคา อหุํ;
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;
นาสฺสุ มญฺชู นิกูชิํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Nāssu mañjū nikūjiṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๒๙.
2429.
‘‘สพฺพมฺหิ ตํอรญฺญมฺหิ, ยาวเนฺตตฺถ ทิชา อหุํ;
‘‘Sabbamhi taṃaraññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;
นาสฺสุ มญฺชู นิกูชิํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Nāssu mañjū nikūjiṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๓๐.
2430.
‘‘ปฎิยโตฺต ราชมโคฺค, วิจิโตฺต ปุปฺผสนฺถโต;
‘‘Paṭiyatto rājamaggo, vicitto pupphasanthato;
วสิ เวสฺสนฺตโร ยตฺถ, ยาวตาว เชตุตฺตราฯ
Vasi vessantaro yattha, yāvatāva jetuttarā.
๒๔๓๑.
2431.
‘‘ตโต สฎฺฐิสหสฺสานิ, โยธิโน จารุทสฺสนา;
‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;
สมนฺตา ปริกิริํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๓๒.
2432.
‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
สมนฺตา ปริกิริํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๓๓.
2433.
‘‘หตฺถาโรหา อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
สมนฺตา ปริกิริํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๓๔.
2434.
‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
สมนฺตา ปริกิริํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๓๕.
2435.
ปุรโต ปฎิปชฺชิํสุ, เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ;
Purato paṭipajjiṃsu, vessantare payātamhi;
สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๓๖.
2436.
‘‘เต ปาวิสุํ ปุรํ รมฺมํ, มหาปาการโตรณํ;
‘‘Te pāvisuṃ puraṃ rammaṃ, mahāpākāratoraṇaṃ;
อุเปตํ อนฺนปาเนหิ, นจฺจคีเตหิ จูภยํฯ
Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ.
๒๔๓๗.
2437.
‘‘วิตฺตา ชานปทา อาสุํ, เนคมา จ สมาคตา;
‘‘Vittā jānapadā āsuṃ, negamā ca samāgatā;
อนุปฺปเตฺต กุมารมฺหิ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Anuppatte kumāramhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๓๘.
2438.
‘‘เจลุเกฺขโป อวตฺติตฺถ, อาคเต ธนทายเก;
‘‘Celukkhepo avattittha, āgate dhanadāyake;
๒๔๓๙.
2439.
‘‘ชาตรูปมยํ วสฺสํ, เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท;
‘‘Jātarūpamayaṃ vassaṃ, devo pāvassi tāvade;
เวสฺสนฺตเร ปวิฎฺฐมฺหิ, สิวีนํ รฎฺฐวฑฺฒเนฯ
Vessantare paviṭṭhamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.
๒๔๔๐.
2440.
‘‘ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย;
‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;
กายสฺส เภทา สปฺปโญฺญ, สคฺคํ โส อุปปชฺชถา’’ติฯ
Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjathā’’ti.
เวสฺสนฺตรชาตกํ ทสมํฯ
Vessantarajātakaṃ dasamaṃ.
มหานิปาต นิฎฺฐิตาฯ
Mahānipāta niṭṭhitā.
ชาตกปาฬิ นิฎฺฐิตาฯ
Jātakapāḷi niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā / [๕๔๗] ๑๐. เวสฺสนฺตรชาตกวณฺณนา • [547] 10. Vessantarajātakavaṇṇanā
