| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī |
๑๐. เววจนหารสมฺปาตวิภาวนา
10. Vevacanahārasampātavibhāvanā
๗๒. เยน เยน ปริวตฺตนหารสมฺปาเตน สุตฺตปฺปเทสตฺถา ปริวเตฺตตพฺพา, โส ปริวตฺตโน หารสมฺปาโตติ ปริปุโณฺณ, ‘‘กตโม เววจโน หารสมฺปาโต’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตตฺถ กตโม เววจโน หารสมฺปาโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ
72. Yena yena parivattanahārasampātena suttappadesatthā parivattetabbā, so parivattano hārasampātoti paripuṇṇo, ‘‘katamo vevacano hārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vevacano hārasampāto’’tiādi vuttaṃ.
‘‘กตเมสํ สุตฺตปฺปเทสตฺถานํ, สุตฺตปทานํ วา กตมานิ เววจนานี’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ยา ‘‘ตสฺมา…เป.… โคจโร’’ติ คาถา วุตฺตา, ตาย คาถาย ‘‘รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติ ปเทน วุตฺตสฺส จิตฺตสฺส, ‘‘รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติ เอตฺถ จิตฺตสฺส ปทสฺส วา ‘‘จิตฺตํ…เป.… วิชานิตตฺต’’นฺติ ยํ วจนํ วุตฺตํ, อิทํ วจนํ เววจนํ, ‘‘มานสํ หทย’’นฺติอาทิวจนมฺปิ (ธ. ส. ๑๗, ๖๓) จิตฺตสฺส เววจนํฯ ‘‘สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ เอตฺถ สมฺมาสงฺกปฺปสฺส ‘‘เนกฺขมฺมสงฺกโปฺป อพฺยาปาทสงฺกโปฺป อวิหิํสาสงฺกโปฺป’’ติ ยํ วจนํ วุตฺตํ, อิทํ วจนํ เววจนํ, ‘‘ตโกฺก วิตโกฺก’’ติอาทิ (ธ. ส. ๗) วจนมฺปิ สมฺมาสงฺกปฺปสฺส เววจนํฯ ‘‘สมฺมาทิฎฺฐิปุเรกฺขาโร’’ติ เอตฺถ สมฺมาทิฎฺฐิปทสฺส ‘‘สมฺมาทิฎฺฐิ นาม ปญฺญาสตฺถํ ปญฺญาขโคฺค ปญฺญารตนํ ปญฺญาปโตโท ปญฺญาปาสาโท’’ติ ยํ วจนํ วุตฺตํ, อิทํ วจนํ เววจนํ, ‘‘ปญฺญา ปชานนา วิจโย’’ติอาทิ (ธ. ส. ๑๖) วจนมฺปิ สมฺมาทิฎฺฐิปทสฺส เววจนํฯ ‘‘ถินํ ถิยนา ถิยิตตฺตํ จิตฺตสฺส, จิตฺตสฺส อกลฺลตา อกมฺมญฺญตา โอนาโห ปริโยนาโห อโนฺตสโงฺกโจ’’ติ (ธ. ส. ๑๑๖๒-๑๑๖๓) ยํ วจนํ วุตฺตํ, อิทํ วจนํ ถินสฺส เววจนํฯ ‘‘กายสฺส อกลฺลตา อกมฺมญฺญตา กายาลสิยํ โสปฺปํ สุปนา สุปฺปิตตฺต’’นฺติ (ธ. ส. ๑๑๖๓) ยํ วจนํ วุตฺตํ, อิทํ วจนํ มิทฺธสฺส เววจนํฯ ‘‘ภิกฺขโก ภิกฺขู’’ติอาทิกํ (ปารา. ๔๕; วิภ. ๕๑๐) ยํ วจนํ วุตฺตํ, อิทํ วจนํ ภิกฺขุปทสฺส เววจนํฯ ‘‘ทุคฺคติ อปาโย วินิปาโต วฎฺฎทุกฺขํ สํสาโร’’ติอาทิกํ ยํ วจนํ วุตฺตํ, อิทํ วจนํ ทุคฺคติปทสฺส เววจนํฯ อิติ เววจนานิ นีหริตานิฯ
‘‘Katamesaṃ suttappadesatthānaṃ, suttapadānaṃ vā katamāni vevacanānī’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ. Yā ‘‘tasmā…pe… gocaro’’ti gāthā vuttā, tāya gāthāya ‘‘rakkhitacittassā’’ti padena vuttassa cittassa, ‘‘rakkhitacittassā’’ti ettha cittassa padassa vā ‘‘cittaṃ…pe… vijānitatta’’nti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘mānasaṃ hadaya’’ntiādivacanampi (dha. sa. 17, 63) cittassa vevacanaṃ. ‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti ettha sammāsaṅkappassa ‘‘nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘takko vitakko’’tiādi (dha. sa. 7) vacanampi sammāsaṅkappassa vevacanaṃ. ‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti ettha sammādiṭṭhipadassa ‘‘sammādiṭṭhi nāma paññāsatthaṃ paññākhaggo paññāratanaṃ paññāpatodo paññāpāsādo’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘paññā pajānanā vicayo’’tiādi (dha. sa. 16) vacanampi sammādiṭṭhipadassa vevacanaṃ. ‘‘Thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa, cittassa akallatā akammaññatā onāho pariyonāho antosaṅkoco’’ti (dha. sa. 1162-1163) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ thinassa vevacanaṃ. ‘‘Kāyassa akallatā akammaññatā kāyālasiyaṃ soppaṃ supanā suppitatta’’nti (dha. sa. 1163) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ middhassa vevacanaṃ. ‘‘Bhikkhako bhikkhū’’tiādikaṃ (pārā. 45; vibha. 510) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ bhikkhupadassa vevacanaṃ. ‘‘Duggati apāyo vinipāto vaṭṭadukkhaṃ saṃsāro’’tiādikaṃ yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ duggatipadassa vevacanaṃ. Iti vevacanāni nīharitāni.
‘‘เอตฺตโกว เววจนหารสมฺปาโต ปริปุโณฺณ’’ติ วตฺตพฺพตฺตา ‘‘นิยุโตฺต เววจโน หารสมฺปาโต’’ติ วุตฺตํฯ เยน เยน สํวณฺณนาวิเสสภูเตน เววจนหารสมฺปาเตน เววจนานิ นีหริตานิ, โส โส สํวณฺณนาวิเสสภูโต เววจนหารสมฺปาโต นิยุโตฺต ยถาสมฺภวํ นีหริตฺวา ยุชฺชิตโพฺพติ อโตฺถ คหิโตติฯ
‘‘Ettakova vevacanahārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vevacano hārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vevacanahārasampātena vevacanāni nīharitāni, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vevacanahārasampāto niyutto yathāsambhavaṃ nīharitvā yujjitabboti attho gahitoti.
อิติ เววจนหารสมฺปาเต สตฺติพลานุรูปา รจิตา
Iti vevacanahārasampāte sattibalānurūpā racitā
วิภาวนา นิฎฺฐิตาฯ
Vibhāvanā niṭṭhitā.
ปณฺฑิเตหิ ปน…เป.… คเหตโพฺพติฯ
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เนตฺติปฺปกรณปาฬิ • Nettippakaraṇapāḷi / ๑๐. เววจนหารสมฺปาโต • 10. Vevacanahārasampāto
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ๑๐. เววจนหารสมฺปาตวณฺณนา • 10. Vevacanahārasampātavaṇṇanā
