| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī |
10. වෙවචනහාරසම්‌පාතවිභාවනා
10. Vevacanahārasampātavibhāvanā
72. යෙන යෙන පරිවත්‌තනහාරසම්‌පාතෙන සුත්‌තප්‌පදෙසත්‌ථා පරිවත්‌තෙතබ්‌බා, සො පරිවත්‌තනො හාරසම්‌පාතොති පරිපුණ්‌ණො, ‘‘කතමො වෙවචනො හාරසම්‌පාතො’’ති පුච්‌ඡිතබ්‌බත්‌තා ‘‘තත්‌ථ කතමො වෙවචනො හාරසම්‌පාතො’’තිආදි වුත්‌තං.
72. Yena yena parivattanahārasampātena suttappadesatthā parivattetabbā, so parivattano hārasampātoti paripuṇṇo, ‘‘katamo vevacano hārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vevacano hārasampāto’’tiādi vuttaṃ.
‘‘කතමෙසං සුත්‌තප්‌පදෙසත්‌ථානං, සුත්‌තපදානං වා කතමානි වෙවචනානී’’ති පුච්‌ඡිතබ්‌බත්‌තා ‘‘තස්‌මා’’තිආදි වුත්‌තං. යා ‘‘තස්‌මා…පෙ.… ගොචරො’’ති ගාථා වුත්‌තා, තාය ගාථාය ‘‘රක්‌ඛිතචිත්‌තස්‌සා’’ති පදෙන වුත්‌තස්‌ස චිත්‌තස්‌ස, ‘‘රක්‌ඛිතචිත්‌තස්‌සා’’ති එත්‌ථ චිත්‌තස්‌ස පදස්‌ස වා ‘‘චිත්‌තං…පෙ.… විජානිතත්‌ත’’න්‌ති යං වචනං වුත්‌තං, ඉදං වචනං වෙවචනං, ‘‘මානසං හදය’’න්‌තිආදිවචනම්‌පි (ධ. ස. 17, 63) චිත්‌තස්‌ස වෙවචනං. ‘‘සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පගොචරො’’ති එත්‌ථ සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පස්‌ස ‘‘නෙක්‌ඛම්‌මසඞ්‌කප්‌පො අබ්‍යාපාදසඞ්‌කප්‌පො අවිහිංසාසඞ්‌කප්‌පො’’ති යං වචනං වුත්‌තං, ඉදං වචනං වෙවචනං, ‘‘තක්‌කො විතක්‌කො’’තිආදි (ධ. ස. 7) වචනම්‌පි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පස්‌ස වෙවචනං. ‘‘සම්‌මාදිට්‌ඨිපුරෙක්‌ඛාරො’’ති එත්‌ථ සම්‌මාදිට්‌ඨිපදස්‌ස ‘‘සම්‌මාදිට්‌ඨි නාම පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාඛග්‌ගො පඤ්‌ඤාරතනං පඤ්‌ඤාපතොදො පඤ්‌ඤාපාසාදො’’ති යං වචනං වුත්‌තං, ඉදං වචනං වෙවචනං, ‘‘පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො’’තිආදි (ධ. ස. 16) වචනම්‌පි සම්‌මාදිට්‌ඨිපදස්‌ස වෙවචනං. ‘‘ථිනං ථියනා ථියිතත්‌තං චිත්‌තස්‌ස, චිත්‌තස්‌ස අකල්‌ලතා අකම්‌මඤ්‌ඤතා ඔනාහො පරියොනාහො අන්‌තොසඞ්‌කොචො’’ති (ධ. ස. 1162-1163) යං වචනං වුත්‌තං, ඉදං වචනං ථිනස්‌ස වෙවචනං. ‘‘කායස්‌ස අකල්‌ලතා අකම්‌මඤ්‌ඤතා කායාලසියං සොප්‌පං සුපනා සුප්‌පිතත්‌ත’’න්‌ති (ධ. ස. 1163) යං වචනං වුත්‌තං, ඉදං වචනං මිද්‌ධස්‌ස වෙවචනං. ‘‘භික්‌ඛකො භික්‌ඛූ’’තිආදිකං (පාරා. 45; විභ. 510) යං වචනං වුත්‌තං, ඉදං වචනං භික්‌ඛුපදස්‌ස වෙවචනං. ‘‘දුග්‌ගති අපායො විනිපාතො වට්‌ටදුක්‌ඛං සංසාරො’’තිආදිකං යං වචනං වුත්‌තං, ඉදං වචනං දුග්‌ගතිපදස්‌ස වෙවචනං. ඉති වෙවචනානි නීහරිතානි.
‘‘Katamesaṃ suttappadesatthānaṃ, suttapadānaṃ vā katamāni vevacanānī’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ. Yā ‘‘tasmā…pe… gocaro’’ti gāthā vuttā, tāya gāthāya ‘‘rakkhitacittassā’’ti padena vuttassa cittassa, ‘‘rakkhitacittassā’’ti ettha cittassa padassa vā ‘‘cittaṃ…pe… vijānitatta’’nti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘mānasaṃ hadaya’’ntiādivacanampi (dha. sa. 17, 63) cittassa vevacanaṃ. ‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti ettha sammāsaṅkappassa ‘‘nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘takko vitakko’’tiādi (dha. sa. 7) vacanampi sammāsaṅkappassa vevacanaṃ. ‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti ettha sammādiṭṭhipadassa ‘‘sammādiṭṭhi nāma paññāsatthaṃ paññākhaggo paññāratanaṃ paññāpatodo paññāpāsādo’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘paññā pajānanā vicayo’’tiādi (dha. sa. 16) vacanampi sammādiṭṭhipadassa vevacanaṃ. ‘‘Thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa, cittassa akallatā akammaññatā onāho pariyonāho antosaṅkoco’’ti (dha. sa. 1162-1163) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ thinassa vevacanaṃ. ‘‘Kāyassa akallatā akammaññatā kāyālasiyaṃ soppaṃ supanā suppitatta’’nti (dha. sa. 1163) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ middhassa vevacanaṃ. ‘‘Bhikkhako bhikkhū’’tiādikaṃ (pārā. 45; vibha. 510) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ bhikkhupadassa vevacanaṃ. ‘‘Duggati apāyo vinipāto vaṭṭadukkhaṃ saṃsāro’’tiādikaṃ yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ duggatipadassa vevacanaṃ. Iti vevacanāni nīharitāni.
‘‘එත්‌තකොව වෙවචනහාරසම්‌පාතො පරිපුණ්‌ණො’’ති වත්‌තබ්‌බත්‌තා ‘‘නියුත්‌තො වෙවචනො හාරසම්‌පාතො’’ති වුත්‌තං. යෙන යෙන සංවණ්‌ණනාවිසෙසභූතෙන වෙවචනහාරසම්‌පාතෙන වෙවචනානි නීහරිතානි, සො සො සංවණ්‌ණනාවිසෙසභූතො වෙවචනහාරසම්‌පාතො නියුත්‌තො යථාසම්‌භවං නීහරිත්‌වා යුජ්‌ජිතබ්‌බොති අත්‌ථො ගහිතොති.
‘‘Ettakova vevacanahārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vevacano hārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vevacanahārasampātena vevacanāni nīharitāni, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vevacanahārasampāto niyutto yathāsambhavaṃ nīharitvā yujjitabboti attho gahitoti.
ඉති වෙවචනහාරසම්‌පාතෙ සත්‌තිබලානුරූපා රචිතා
Iti vevacanahārasampāte sattibalānurūpā racitā
විභාවනා නිට්‌ඨිතා.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
පණ්‌ඩිතෙහි පන…පෙ.… ගහෙතබ්‌බොති.
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi / 10. වෙවචනහාරසම්‌පාතො • 10. Vevacanahārasampāto
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 10. වෙවචනහාරසම්‌පාතවණ්‌ණනා • 10. Vevacanahārasampātavaṇṇanā
