Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī |
൧൦. വേവചനഹാരസമ്പാതവിഭാവനാ
10. Vevacanahārasampātavibhāvanā
൭൨. യേന യേന പരിവത്തനഹാരസമ്പാതേന സുത്തപ്പദേസത്ഥാ പരിവത്തേതബ്ബാ, സോ പരിവത്തനോ ഹാരസമ്പാതോതി പരിപുണ്ണോ, ‘‘കതമോ വേവചനോ ഹാരസമ്പാതോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമോ വേവചനോ ഹാരസമ്പാതോ’’തിആദി വുത്തം.
72. Yena yena parivattanahārasampātena suttappadesatthā parivattetabbā, so parivattano hārasampātoti paripuṇṇo, ‘‘katamo vevacano hārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vevacano hārasampāto’’tiādi vuttaṃ.
‘‘കതമേസം സുത്തപ്പദേസത്ഥാനം, സുത്തപദാനം വാ കതമാനി വേവചനാനീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തസ്മാ’’തിആദി വുത്തം. യാ ‘‘തസ്മാ…പേ॰… ഗോചരോ’’തി ഗാഥാ വുത്താ, തായ ഗാഥായ ‘‘രക്ഖിതചിത്തസ്സാ’’തി പദേന വുത്തസ്സ ചിത്തസ്സ, ‘‘രക്ഖിതചിത്തസ്സാ’’തി ഏത്ഥ ചിത്തസ്സ പദസ്സ വാ ‘‘ചിത്തം…പേ॰… വിജാനിതത്ത’’ന്തി യം വചനം വുത്തം, ഇദം വചനം വേവചനം, ‘‘മാനസം ഹദയ’’ന്തിആദിവചനമ്പി (ധ॰ സ॰ ൧൭, ൬൩) ചിത്തസ്സ വേവചനം. ‘‘സമ്മാസങ്കപ്പഗോചരോ’’തി ഏത്ഥ സമ്മാസങ്കപ്പസ്സ ‘‘നേക്ഖമ്മസങ്കപ്പോ അബ്യാപാദസങ്കപ്പോ അവിഹിംസാസങ്കപ്പോ’’തി യം വചനം വുത്തം, ഇദം വചനം വേവചനം, ‘‘തക്കോ വിതക്കോ’’തിആദി (ധ॰ സ॰ ൭) വചനമ്പി സമ്മാസങ്കപ്പസ്സ വേവചനം. ‘‘സമ്മാദിട്ഠിപുരേക്ഖാരോ’’തി ഏത്ഥ സമ്മാദിട്ഠിപദസ്സ ‘‘സമ്മാദിട്ഠി നാമ പഞ്ഞാസത്ഥം പഞ്ഞാഖഗ്ഗോ പഞ്ഞാരതനം പഞ്ഞാപതോദോ പഞ്ഞാപാസാദോ’’തി യം വചനം വുത്തം, ഇദം വചനം വേവചനം, ‘‘പഞ്ഞാ പജാനനാ വിചയോ’’തിആദി (ധ॰ സ॰ ൧൬) വചനമ്പി സമ്മാദിട്ഠിപദസ്സ വേവചനം. ‘‘ഥിനം ഥിയനാ ഥിയിതത്തം ചിത്തസ്സ, ചിത്തസ്സ അകല്ലതാ അകമ്മഞ്ഞതാ ഓനാഹോ പരിയോനാഹോ അന്തോസങ്കോചോ’’തി (ധ॰ സ॰ ൧൧൬൨-൧൧൬൩) യം വചനം വുത്തം, ഇദം വചനം ഥിനസ്സ വേവചനം. ‘‘കായസ്സ അകല്ലതാ അകമ്മഞ്ഞതാ കായാലസിയം സോപ്പം സുപനാ സുപ്പിതത്ത’’ന്തി (ധ॰ സ॰ ൧൧൬൩) യം വചനം വുത്തം, ഇദം വചനം മിദ്ധസ്സ വേവചനം. ‘‘ഭിക്ഖകോ ഭിക്ഖൂ’’തിആദികം (പാരാ॰ ൪൫; വിഭ॰ ൫൧൦) യം വചനം വുത്തം, ഇദം വചനം ഭിക്ഖുപദസ്സ വേവചനം. ‘‘ദുഗ്ഗതി അപായോ വിനിപാതോ വട്ടദുക്ഖം സംസാരോ’’തിആദികം യം വചനം വുത്തം, ഇദം വചനം ദുഗ്ഗതിപദസ്സ വേവചനം. ഇതി വേവചനാനി നീഹരിതാനി.
‘‘Katamesaṃ suttappadesatthānaṃ, suttapadānaṃ vā katamāni vevacanānī’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ. Yā ‘‘tasmā…pe… gocaro’’ti gāthā vuttā, tāya gāthāya ‘‘rakkhitacittassā’’ti padena vuttassa cittassa, ‘‘rakkhitacittassā’’ti ettha cittassa padassa vā ‘‘cittaṃ…pe… vijānitatta’’nti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘mānasaṃ hadaya’’ntiādivacanampi (dha. sa. 17, 63) cittassa vevacanaṃ. ‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti ettha sammāsaṅkappassa ‘‘nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘takko vitakko’’tiādi (dha. sa. 7) vacanampi sammāsaṅkappassa vevacanaṃ. ‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti ettha sammādiṭṭhipadassa ‘‘sammādiṭṭhi nāma paññāsatthaṃ paññākhaggo paññāratanaṃ paññāpatodo paññāpāsādo’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘paññā pajānanā vicayo’’tiādi (dha. sa. 16) vacanampi sammādiṭṭhipadassa vevacanaṃ. ‘‘Thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa, cittassa akallatā akammaññatā onāho pariyonāho antosaṅkoco’’ti (dha. sa. 1162-1163) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ thinassa vevacanaṃ. ‘‘Kāyassa akallatā akammaññatā kāyālasiyaṃ soppaṃ supanā suppitatta’’nti (dha. sa. 1163) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ middhassa vevacanaṃ. ‘‘Bhikkhako bhikkhū’’tiādikaṃ (pārā. 45; vibha. 510) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ bhikkhupadassa vevacanaṃ. ‘‘Duggati apāyo vinipāto vaṭṭadukkhaṃ saṃsāro’’tiādikaṃ yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ duggatipadassa vevacanaṃ. Iti vevacanāni nīharitāni.
‘‘ഏത്തകോവ വേവചനഹാരസമ്പാതോ പരിപുണ്ണോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘നിയുത്തോ വേവചനോ ഹാരസമ്പാതോ’’തി വുത്തം. യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന വേവചനഹാരസമ്പാതേന വേവചനാനി നീഹരിതാനി, സോ സോ സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതോ വേവചനഹാരസമ്പാതോ നിയുത്തോ യഥാസമ്ഭവം നീഹരിത്വാ യുജ്ജിതബ്ബോതി അത്ഥോ ഗഹിതോതി.
‘‘Ettakova vevacanahārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vevacano hārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vevacanahārasampātena vevacanāni nīharitāni, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vevacanahārasampāto niyutto yathāsambhavaṃ nīharitvā yujjitabboti attho gahitoti.
ഇതി വേവചനഹാരസമ്പാതേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ
Iti vevacanahārasampāte sattibalānurūpā racitā
വിഭാവനാ നിട്ഠിതാ.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
പണ്ഡിതേഹി പന…പേ॰… ഗഹേതബ്ബോതി.
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൧൦. വേവചനഹാരസമ്പാതോ • 10. Vevacanahārasampāto
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൧൦. വേവചനഹാരസമ്പാതവണ്ണനാ • 10. Vevacanahārasampātavaṇṇanā