| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
१०. वेवचनहारविभङ्गवण्णना
10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
३७. तत्थ कतमो वेवचनो हारोति वेवचनहारविभङ्गो। तत्थ यथा वेवचननिद्देसो होति, तं दस्सेतुं ‘‘एकं भगवा धम्मं अञ्ञमञ्ञेहि वेवचनेहि निद्दिसती’’ति वुत्तं। वेवचनेहीति परियायसद्देहीति अत्थो। पदत्थो पुब्बे वुत्तो एव। कस्मा पन भगवा एकं धम्मं अनेकपरियायेहि निद्दिसतीति? वुच्चते – देसनाकाले आयतिञ्च कस्सचि कथञ्चि तदत्थपटिबोधो सियाति परियायवचनं, तस्मिं खणे विक्खित्तचित्तानं अञ्ञविहितानं अञ्ञेन परियायेन तदत्थावबोधनत्थं परियायवचनं। तेनेव पदेन पुन वचने तदञ्ञेसं तत्थ अधिगतता सियाति मन्दबुद्धीनं पुनप्पुनं तदत्थसल्लक्खणे असम्मोसनत्थं परियायवचनं। अनेकेपि अत्था समानब्यञ्जना होन्तीति या अत्थन्तरपरिकप्पना सिया, तस्सा परिवज्जनत्थम्पि परियायवचनं अनञ्ञस्स वचने अनेकाहि ताहि ताहि सञ्ञाहि तेसं तेसं अत्थानं ञापनत्थम्पि परियायवचनं सेय्यथापि निघण्टुसत्थे। धम्मकथिकानं तन्तिअत्थुपनिबन्धनपरावबोधनानं सुखसिद्धियापि परियायवचनं। अत्तनो धम्मनिरुत्तिपटिसम्भिदाप्पत्तिया विभावनत्थं, वेनेय्यानं तत्थ बीजावापनत्थं वा परियायवचनं भगवा निद्दिसति।
37.Tatthakatamo vevacano hāroti vevacanahāravibhaṅgo. Tattha yathā vevacananiddeso hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī’’ti vuttaṃ. Vevacanehīti pariyāyasaddehīti attho. Padattho pubbe vutto eva. Kasmā pana bhagavā ekaṃ dhammaṃ anekapariyāyehi niddisatīti? Vuccate – desanākāle āyatiñca kassaci kathañci tadatthapaṭibodho siyāti pariyāyavacanaṃ, tasmiṃ khaṇe vikkhittacittānaṃ aññavihitānaṃ aññena pariyāyena tadatthāvabodhanatthaṃ pariyāyavacanaṃ. Teneva padena puna vacane tadaññesaṃ tattha adhigatatā siyāti mandabuddhīnaṃ punappunaṃ tadatthasallakkhaṇe asammosanatthaṃ pariyāyavacanaṃ. Anekepi atthā samānabyañjanā hontīti yā atthantaraparikappanā siyā, tassā parivajjanatthampi pariyāyavacanaṃ anaññassa vacane anekāhi tāhi tāhi saññāhi tesaṃ tesaṃ atthānaṃ ñāpanatthampi pariyāyavacanaṃ seyyathāpi nighaṇṭusatthe. Dhammakathikānaṃ tantiatthupanibandhanaparāvabodhanānaṃ sukhasiddhiyāpi pariyāyavacanaṃ. Attano dhammaniruttipaṭisambhidāppattiyā vibhāvanatthaṃ, veneyyānaṃ tattha bījāvāpanatthaṃ vā pariyāyavacanaṃ bhagavā niddisati.
किं बहुना यस्सा धम्मधातुया सुप्पटिविद्धत्ता सम्मासम्बुद्धा यथा सब्बस्मिं अत्थे अप्पटिहतञाणाचारा, तथा सब्बस्मिं सद्दवोहारेति एकम्पि अत्थं अनेकेहि परियायेहि बोधेति, न तत्थ दन्धायितत्तं वित्थायितत्तं अत्थस्स। नापि धम्मदेसनाहानि, आवेणिकोवायं बुद्धधम्मोति परियायदेसनं दस्सेन्तो ‘‘आसा’’तिआदिमाह। तत्थ अत्थं दस्सेन्तो ‘‘आसा नाम वुच्चति या भविस्सस्स अत्थस्सा’’तिआदिमाह। तत्थ भविस्सस्स अत्थस्साति अनागतस्स इच्छितब्बस्स अत्थस्स। ‘‘अवस्सं आगमिस्सती’’तिआदिना तस्सा पवत्तियाकारं दस्सेति। अनागतत्थविसया तण्हा आसा। अनागतपच्चुप्पन्नत्थविसया तण्हा पिहाति अयमेतासं विसेसो।
Kiṃ bahunā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā sammāsambuddhā yathā sabbasmiṃ atthe appaṭihatañāṇācārā, tathā sabbasmiṃ saddavohāreti ekampi atthaṃ anekehi pariyāyehi bodheti, na tattha dandhāyitattaṃ vitthāyitattaṃ atthassa. Nāpi dhammadesanāhāni, āveṇikovāyaṃ buddhadhammoti pariyāyadesanaṃ dassento ‘‘āsā’’tiādimāha. Tattha atthaṃ dassento ‘‘āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassā’’tiādimāha. Tattha bhavissassa atthassāti anāgatassa icchitabbassa atthassa. ‘‘Avassaṃ āgamissatī’’tiādinā tassā pavattiyākāraṃ dasseti. Anāgatatthavisayā taṇhā āsā. Anāgatapaccuppannatthavisayā taṇhā pihāti ayametāsaṃ viseso.
अत्थनिप्फत्तिपटिपालनाति याय इच्छितस्स अत्थस्स निप्फत्तिं पटिपालेति आगमेति, याय वा निप्फन्नं अत्थं पटिपालेति रक्खति। अयं अभिनन्दना नाम, यथालद्धस्स अत्थस्स केलायना नामाति अत्थो। तं अत्थनिप्फत्तिं सत्तसङ्खारवसेन विभजित्वा दस्सेन्तो ‘‘पियं वा ञाति’’न्तिआदिमाह । तत्थ धम्मन्ति रूपादिआरम्मणधम्मं, अतिइट्ठारम्मणं अभिनन्दति, अनिट्ठारम्मणेहिपि तं दस्सेतुं ‘‘अप्पटिक्कूलतो वा अभिनन्दती’’ति वुत्तं। पटिक्कूलेपि हि विपल्लासवसेन सत्तं, सङ्खारं वा अप्पटिक्कूलतो अभिनन्दति।
Atthanipphattipaṭipālanāti yāya icchitassa atthassa nipphattiṃ paṭipāleti āgameti, yāya vā nipphannaṃ atthaṃ paṭipāleti rakkhati. Ayaṃ abhinandanā nāma, yathāladdhassa atthassa kelāyanā nāmāti attho. Taṃ atthanipphattiṃ sattasaṅkhāravasena vibhajitvā dassento ‘‘piyaṃ vā ñāti’’ntiādimāha . Tattha dhammanti rūpādiārammaṇadhammaṃ, atiiṭṭhārammaṇaṃ abhinandati, aniṭṭhārammaṇehipi taṃ dassetuṃ ‘‘appaṭikkūlato vā abhinandatī’’ti vuttaṃ. Paṭikkūlepi hi vipallāsavasena sattaṃ, saṅkhāraṃ vā appaṭikkūlato abhinandati.
यासु अनेकधातूसु पवत्तिया तण्हा ‘‘अनेकधातूसु सरा’’ति वुत्ता, ता धातुयो विभागेन दस्सेतुं ‘‘चक्खुधातू’’तिआदि वुत्तं। किञ्चापि धातुविभङ्गादीसु (विभ॰ १७२ आदयो) कामधातुआदयो अञ्ञापि अनेकधातुयो आगता, तासम्पि एत्थेव समवरोधोति दस्सनत्थं अट्ठारसेवेत्थ दस्सिता। केचि रूपाधिमुत्तातिआदि तासु धातूसु तण्हाय पवत्तिदस्सनं। तत्थ यस्मा पञ्च अज्झत्तिका धातुयो सत्त च विञ्ञाणधातुयो धम्मधातु च धम्मारम्मणेनेव सङ्गहिता, तस्मा अट्ठारस धातुयो उद्दिसित्वा छळेव तण्हाय पवत्तिट्ठानानि विभत्तानीति दट्ठब्बं। तण्हापक्खा नेक्खम्मस्सितापि दोमनस्सुपविचारा तस्स अनुत्तरेसु विमोक्खेसु पिहं उपट्ठापयतो उप्पज्जति ‘‘पिहपच्चया दोमनस्स’’न्ति वचनतो, को पन वादो गेहस्सितेसु दोमनस्सुपविचारेसूति इमानि चतुवीसति पदानि ‘‘तण्हापक्खो’’ति वुत्तं। गेहस्सिता पन उपेक्खा अञ्ञाणुपेक्खताय यथाभिनिवेसस्स पच्चयो होतीति ‘‘या छ उपेक्खा गेहस्सिता, अयं दिट्ठिपक्खो’’ति वुत्तं।
Yāsu anekadhātūsu pavattiyā taṇhā ‘‘anekadhātūsu sarā’’ti vuttā, tā dhātuyo vibhāgena dassetuṃ ‘‘cakkhudhātū’’tiādi vuttaṃ. Kiñcāpi dhātuvibhaṅgādīsu (vibha. 172 ādayo) kāmadhātuādayo aññāpi anekadhātuyo āgatā, tāsampi ettheva samavarodhoti dassanatthaṃ aṭṭhārasevettha dassitā. Keci rūpādhimuttātiādi tāsu dhātūsu taṇhāya pavattidassanaṃ. Tattha yasmā pañca ajjhattikā dhātuyo satta ca viññāṇadhātuyo dhammadhātu ca dhammārammaṇeneva saṅgahitā, tasmā aṭṭhārasa dhātuyo uddisitvā chaḷeva taṇhāya pavattiṭṭhānāni vibhattānīti daṭṭhabbaṃ. Taṇhāpakkhā nekkhammassitāpi domanassupavicārā tassa anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati ‘‘pihapaccayā domanassa’’nti vacanato, ko pana vādo gehassitesu domanassupavicāresūti imāni catuvīsati padāni ‘‘taṇhāpakkho’’ti vuttaṃ. Gehassitā pana upekkhā aññāṇupekkhatāya yathābhinivesassa paccayo hotīti ‘‘yā cha upekkhā gehassitā, ayaṃ diṭṭhipakkho’’ti vuttaṃ.
३८. इदानि तेसं उपविचारानं तण्हापरियायं दस्सेन्तो ‘‘सायेव पत्थनाकारेन धम्मनन्दी’’तिआदिमाह। पुन चित्तं पञ्ञा भगवा धम्मो सङ्घो सीलं चागोति इमेसं परियायवचननिद्धारणेन वेवचनहारं विभजित्वा दस्सेतुं ‘‘चित्तं मनो विञ्ञाण’’न्तिआदि आरद्धं। तत्थ ‘‘अञ्ञम्पि एवं जातिय’’न्ति इमिना पञ्ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्लक्खणा उपलक्खणा पच्चुपलक्खणा पण्डिच्चं कोसल्लं नेपुञ्ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्ञं पतोदो पञ्ञा पञ्ञिन्द्रियं पञ्ञाबलं पञ्ञासत्थं पञ्ञापासादो पञ्ञाआलोको पञ्ञाओभासो पञ्ञापज्जोतो पञ्ञारतनं अमोहोति (महानि॰ १४९) एवमादीनम्पि पञ्ञाय परियायसद्दानं सङ्गहो दट्ठब्बो।
38. Idāni tesaṃ upavicārānaṃ taṇhāpariyāyaṃ dassento ‘‘sāyeva patthanākārena dhammanandī’’tiādimāha. Puna cittaṃ paññā bhagavā dhammo saṅgho sīlaṃ cāgoti imesaṃ pariyāyavacananiddhāraṇena vevacanahāraṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘cittaṃ mano viññāṇa’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha ‘‘aññampi evaṃ jātiya’’nti iminā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amohoti (mahāni. 149) evamādīnampi paññāya pariyāyasaddānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
पञ्चिन्द्रियानि लोकुत्तरानीति खये ञाणन्तिआदीनि पञ्चिन्द्रियानि लोकुत्तरानि, लोकुत्तरपञ्ञाय वेवचनानीति अत्थो। सब्बा पञ्ञाति इतरेहि वेवचनेहि वुत्ता सब्बा पञ्ञा लोकियलोकुत्तरमिस्सिकाति अत्थो। ‘‘अपि चा’’तिआदिना इमिनापि परियायेन वेवचनं वत्तब्बन्ति दस्सेति। आधिपतेय्यट्ठेनाति अधिमोक्खलक्खणे आधिपतेय्यट्ठेन। यथा च बुद्धानुस्सतियं वुत्तन्ति यथा बुद्धानुस्सतिनिद्देसे (विसुद्धि॰ १.१२३) ‘‘इतिपि सो भगवा’’तिआदिना पाळिया सो भगवा इतिपि अरहं…पे॰… इतिपि भगवाति अनेकेहि वेवचनेहि भगवा अनुस्सरितब्बोति वुत्तं। इमिनाव नयेन बलनिप्फत्तिगतो वेसारज्जप्पत्तो याव धम्मोभासपज्जोतकरोति, एतेहि परियायेहि बुद्धस्स भगवतो वेवचनं बुद्धानुस्सतियं वत्तब्बन्ति पदं आहरित्वा सम्बन्धो वेदितब्बो। एतानिपि कतिपयानि एव भगवतो वेवचनानि। असङ्ख्येय्या हि बुद्धगुणा गुणनेमित्तकानि च भगवतो नामानि। वुत्तञ्हेतं धम्मसेनापतिना –
Pañcindriyānilokuttarānīti khaye ñāṇantiādīni pañcindriyāni lokuttarāni, lokuttarapaññāya vevacanānīti attho. Sabbā paññāti itarehi vevacanehi vuttā sabbā paññā lokiyalokuttaramissikāti attho. ‘‘Api cā’’tiādinā imināpi pariyāyena vevacanaṃ vattabbanti dasseti. Ādhipateyyaṭṭhenāti adhimokkhalakkhaṇe ādhipateyyaṭṭhena. Yathā ca buddhānussatiyaṃvuttanti yathā buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123) ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā pāḷiyā so bhagavā itipi arahaṃ…pe… itipi bhagavāti anekehi vevacanehi bhagavā anussaritabboti vuttaṃ. Imināva nayena balanipphattigato vesārajjappatto yāva dhammobhāsapajjotakaroti, etehi pariyāyehi buddhassa bhagavato vevacanaṃ buddhānussatiyaṃ vattabbanti padaṃ āharitvā sambandho veditabbo. Etānipi katipayāni eva bhagavato vevacanāni. Asaṅkhyeyyā hi buddhaguṇā guṇanemittakāni ca bhagavato nāmāni. Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
‘‘असङ्ख्येय्यानि नामानि, सगुणेन महेसिनो।
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
गुणेन नाममुद्धेय्यं, अपि नाम सहस्सतो’’ति॥ (उदा॰ अट्ठ॰ ५३)।
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti. (udā. aṭṭha. 53);
धम्मानुस्सतियं ‘‘असङ्खत’’न्तिआदीसु न केनचि पच्चयेन सङ्खतन्ति असङ्खतं। नत्थि एतस्स अन्तो विनासोति अनन्तं। आसवानं अनारम्मणतो अनासवं। अविपरीतसभावत्ता सच्चं। संसारस्स परतीरभावतो पारं। निपुणञाणविसयत्ता सुखुमसभावत्ता च निपुण। अनुपचितञाणसम्भारेहि दट्ठुं न सक्काति सुदुद्दसं। उप्पादजराहि अनब्भाहतत्ता अजज्जरं। थिरभावेन धुवं। जरामरणेहि अपलुज्जनतो अपलोकितं। मंसचक्खुना दिब्बचक्खुना च अपस्सितब्बत्ता अनिदस्सनं। रागादिपपञ्चाभावेन निप्पपञ्चं। किलेसाभिसङ्खारानं वूपसमहेतुताय सन्तं।
Dhammānussatiyaṃ ‘‘asaṅkhata’’ntiādīsu na kenaci paccayena saṅkhatanti asaṅkhataṃ. Natthi etassa anto vināsoti anantaṃ. Āsavānaṃ anārammaṇato anāsavaṃ. Aviparītasabhāvattā saccaṃ. Saṃsārassa paratīrabhāvato pāraṃ. Nipuṇañāṇavisayattā sukhumasabhāvattā ca nipuṇa. Anupacitañāṇasambhārehi daṭṭhuṃ na sakkāti sududdasaṃ. Uppādajarāhi anabbhāhatattā ajajjaraṃ. Thirabhāvena dhuvaṃ. Jarāmaraṇehi apalujjanato apalokitaṃ. Maṃsacakkhunā dibbacakkhunā ca apassitabbattā anidassanaṃ. Rāgādipapañcābhāvena nippapañcaṃ. Kilesābhisaṅkhārānaṃ vūpasamahetutāya santaṃ.
अमतहेतुताय भङ्गाभावतो च अमतं। उत्तमट्ठेन अतप्पकट्ठेन च पणीतं। असिवानं कम्मकिलेसविपाकवट्टानं अभावेन सिवं। चतूहि योगेहि अनुपद्दवभावेन खेमं। तण्हा खीयति एत्थाति तण्हक्खयो। कतपुञ्ञेहिपि कदाचिदेव पस्सितब्बत्ता अच्छरियं। अभूतपुब्बत्ता अब्भुतं । अनन्तरायत्ता अनीतिकं। अनन्तरायभावहेतुतो अनीतिकधम्मं (सं॰ नि॰ अट्ठ॰ ३.५.३७७-४०९)।
Amatahetutāya bhaṅgābhāvato ca amataṃ. Uttamaṭṭhena atappakaṭṭhena ca paṇītaṃ. Asivānaṃ kammakilesavipākavaṭṭānaṃ abhāvena sivaṃ. Catūhi yogehi anupaddavabhāvena khemaṃ. Taṇhā khīyati etthāti taṇhakkhayo. Katapuññehipi kadācideva passitabbattā acchariyaṃ. Abhūtapubbattā abbhutaṃ. Anantarāyattā anītikaṃ. Anantarāyabhāvahetuto anītikadhammaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.377-409).
अनिब्बत्तिसभावत्ता अजातं। ततो एव अभूतं। उभयेनापि उप्पादरहितन्ति वुत्तं होति। केनचि अनुपद्दुतत्ता अनुपद्दवं। न केनचि पच्चयेन कतन्ति अकतं। नत्थि एत्थ सोकोति असोकं। सोकहेतुविगमेन विसोकं। केनचि अनुपसज्जितब्बत्ता अनुपसग्गं। अनुपसग्गभावहेतुतो अनुपसग्गधम्मं।
Anibbattisabhāvattā ajātaṃ. Tato eva abhūtaṃ. Ubhayenāpi uppādarahitanti vuttaṃ hoti. Kenaci anupaddutattā anupaddavaṃ. Na kenaci paccayena katanti akataṃ. Natthi ettha sokoti asokaṃ. Sokahetuvigamena visokaṃ. Kenaci anupasajjitabbattā anupasaggaṃ. Anupasaggabhāvahetuto anupasaggadhammaṃ.
गम्भीरञाणगोचरतो गम्भीरं। सम्मापटिपत्तिं विना पस्सितुं पत्तुं असक्कुणेय्यत्ता दुप्पस्सं। सब्बलोकं उत्तरित्वा ठितन्ति उत्तरं। नत्थि एतस्स उत्तरन्ति अनुत्तरं। समस्स सदिसस्स अभावेन असमं। पटिभागाभावेन अप्पटिसमं। उत्तमट्ठेन जेट्ठं, पासंसतमत्ता वा जेट्ठं। संसारदुक्खट्टितेहि लेतब्बतो लेणं। ततो रक्खणतो ताणं। रणाभावेन अरणं। अङ्गणाभावेन अनङ्गणं। निद्दोसताय अकाचं। रागादिमलापगमेन विमलं। चतूहि ओघेहि अनज्झोत्थरणीयतो दीपो। संसारवूपसमसुखताय सुखं। पमाणकरधम्माभावतो अप्पमाणं, गणेतुं एतस्स न सक्काति च अप्पमाणं। संसारसमुद्दे अनोसीदनट्ठानताय पतिट्ठा। रागादिकिञ्चनाभावेन परिग्गहाभावेन च अकिञ्चनन्ति एवमत्थो दट्ठब्बो।
Gambhīrañāṇagocarato gambhīraṃ. Sammāpaṭipattiṃ vinā passituṃ pattuṃ asakkuṇeyyattā duppassaṃ. Sabbalokaṃ uttaritvā ṭhitanti uttaraṃ. Natthi etassa uttaranti anuttaraṃ. Samassa sadisassa abhāvena asamaṃ. Paṭibhāgābhāvena appaṭisamaṃ. Uttamaṭṭhena jeṭṭhaṃ, pāsaṃsatamattā vā jeṭṭhaṃ. Saṃsāradukkhaṭṭitehi letabbato leṇaṃ. Tato rakkhaṇato tāṇaṃ. Raṇābhāvena araṇaṃ. Aṅgaṇābhāvena anaṅgaṇaṃ. Niddosatāya akācaṃ. Rāgādimalāpagamena vimalaṃ. Catūhi oghehi anajjhottharaṇīyato dīpo. Saṃsāravūpasamasukhatāya sukhaṃ. Pamāṇakaradhammābhāvato appamāṇaṃ, gaṇetuṃ etassa na sakkāti ca appamāṇaṃ. Saṃsārasamudde anosīdanaṭṭhānatāya patiṭṭhā. Rāgādikiñcanābhāvena pariggahābhāvena ca akiñcananti evamattho daṭṭhabbo.
सङ्घानुस्सतियं सत्तानं सारोति सीलसारादिसारगुणयोगतो सत्तेसु सारभूतो। सत्तानं मण्डोति गोरसेसु सप्पिमण्डो विय सत्तेसु मण्डभूतो। सारगुणवसेनेव सत्तेसु उद्धरितब्बतो सत्तानं उद्धारो। निच्चलगुणताय सत्तानं एसिका। गुणसोभासुरभिभावेन सत्तानं पसूनं सुरभि कुसुमन्ति अत्थो।
Saṅghānussatiyaṃ sattānaṃ sāroti sīlasārādisāraguṇayogato sattesu sārabhūto. Sattānaṃ maṇḍoti gorasesu sappimaṇḍo viya sattesu maṇḍabhūto. Sāraguṇavaseneva sattesu uddharitabbato sattānaṃ uddhāro. Niccalaguṇatāya sattānaṃ esikā. Guṇasobhāsurabhibhāvena sattānaṃ pasūnaṃ surabhi kusumanti attho.
गुणेसु उत्तमङ्गं पञ्ञा तस्सा उपसोभाहेतुताय सीलं उत्तमङ्गोपसोभनं वुत्तं। सीलेसु परिपूरकारिनो अनिज्झन्ता नाम गुणा नत्थीति ‘‘निधानञ्च सीलं सब्बदोभग्गसमतिक्कमनट्ठेना’’ति वुत्तं। अयञ्च अत्थो आकङ्खेय्यसुत्तेन (म॰ नि॰ १.६४ आदयो) दीपेतब्बो। अपरम्पि वुत्तं – ‘‘इज्झति, भिक्खवे, सीलवतो चेतोपणिधि विसुद्धत्ता’’ति (दी॰ नि॰ ३.३३७; सं॰ नि॰ ४.३५२; अ॰ नि॰ ८.३५)। सिप्पन्ति धनुसिप्पं। धञ्ञन्ति धनायितब्बं। धम्मवोलोकनतायाति समथविपस्सनादिधम्मस्स वोलोकनभावेन । वोलोकनट्ठेनाति सत्तभूमकादिपासादे विय सीले ठत्वा अभिञ्ञाचक्खुना लोकस्स वोलोकेतुं सक्काति वुत्तं। सब्बभूमानुपरिवत्ति च सीलं चतुभूमककुसलस्सापि तदनुवत्तनतो। सेसं उत्तानमेवाति।
Guṇesu uttamaṅgaṃ paññā tassā upasobhāhetutāya sīlaṃ uttamaṅgopasobhanaṃ vuttaṃ. Sīlesu paripūrakārino anijjhantā nāma guṇā natthīti ‘‘nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ. Ayañca attho ākaṅkheyyasuttena (ma. ni. 1.64 ādayo) dīpetabbo. Aparampi vuttaṃ – ‘‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (dī. ni. 3.337; saṃ. ni. 4.352; a. ni. 8.35). Sippanti dhanusippaṃ. Dhaññanti dhanāyitabbaṃ. Dhammavolokanatāyāti samathavipassanādidhammassa volokanabhāvena . Volokanaṭṭhenāti sattabhūmakādipāsāde viya sīle ṭhatvā abhiññācakkhunā lokassa voloketuṃ sakkāti vuttaṃ. Sabbabhūmānuparivatti ca sīlaṃ catubhūmakakusalassāpi tadanuvattanato. Sesaṃ uttānamevāti.
वेवचनहारविभङ्गवण्णना निट्ठिता।
Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / १०. वेवचनहारविभङ्गो • 10. Vevacanahāravibhaṅgo
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā / १०. वेवचनहारविभङ्गवण्णना • 10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / १०. वेवचनहारविभङ्गविभावना • 10. Vevacanahāravibhaṅgavibhāvanā
