| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
१०. वेवचनहारविभङ्गवण्णना
10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
३७. अञ्ञमञ्ञेहीति अञ्ञेहि अञ्ञेहि। आयतिन्ति पच्चवेक्खणकाले। कथञ्चीति येन केनचि पकारेन, पठमं वुत्तेन परियायेन अप्पटिविज्झन्तो अपरेन परियायेन पटिविज्झेय्याति अधिप्पायो। परियायवचनं निद्दिसतीति सम्बन्धो। एवं सब्बत्थ। तस्मिं खणेति परियायवचनस्स वुत्तक्खणे। विक्खित्तचित्तानन्ति आरम्मणन्तरेहि विविधखित्तचित्तानं । अञ्ञविहितानन्ति अञ्ञं चिन्तेन्तानं। कस्मा पन अञ्ञेन परियायेन तदत्थावबोधनं, ननु तेन वुत्ते दळ्हीकरणं होतीति चोदनं सन्धायाह ‘‘तेनेवा’’तिआदि। तत्थ तदञ्ञेसन्ति तेहि विक्खित्तचित्तादीहि अञ्ञेसं, येहि पठमं वचनं सम्मदेव गहितं। तत्थाति वुत्तवचनेनेव पुनप्पुनं वचने। अधिगतअन्वत्थताय पुनरुत्ति परिवज्जनत्थं विसेसनभावेन ताहि ताहि सञ्ञाहिपि अयम्पि सद्दो इमस्सत्थस्स वाचको, अयम्पि सद्दो इमस्सत्थस्स वाचकोति पञ्ञापनेहि। देसेतब्बस्स तस्स तस्स अत्थस्स अत्तनो चित्ते उपनिबन्धनं ठपनं। तत्थाति धम्मनिरुत्तिपटिसम्भिदायं। बीजावापनं हेतुसम्पादनं।
37.Aññamaññehīti aññehi aññehi. Āyatinti paccavekkhaṇakāle. Kathañcīti yena kenaci pakārena, paṭhamaṃ vuttena pariyāyena appaṭivijjhanto aparena pariyāyena paṭivijjheyyāti adhippāyo. Pariyāyavacanaṃ niddisatīti sambandho. Evaṃ sabbattha. Tasmiṃ khaṇeti pariyāyavacanassa vuttakkhaṇe. Vikkhittacittānanti ārammaṇantarehi vividhakhittacittānaṃ . Aññavihitānanti aññaṃ cintentānaṃ. Kasmā pana aññena pariyāyena tadatthāvabodhanaṃ, nanu tena vutte daḷhīkaraṇaṃ hotīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tenevā’’tiādi. Tattha tadaññesanti tehi vikkhittacittādīhi aññesaṃ, yehi paṭhamaṃ vacanaṃ sammadeva gahitaṃ. Tatthāti vuttavacaneneva punappunaṃ vacane. Adhigataanvatthatāya punarutti parivajjanatthaṃ visesanabhāvena tāhi tāhi saññāhipi ayampi saddo imassatthassa vācako, ayampi saddo imassatthassa vācakoti paññāpanehi. Desetabbassa tassa tassa atthassa attano citte upanibandhanaṃ ṭhapanaṃ. Tatthāti dhammaniruttipaṭisambhidāyaṃ. Bījāvāpanaṃ hetusampādanaṃ.
एवं भगवतो परियायदेसनायं अनेकानि पयोजनानि वत्वा इदानि अत्तनो सम्मासम्बुद्धताय एवं तथागता बुद्धलीलाय अनेकेहि परियायेहि धम्मं देसेन्तीति दस्सेन्तो ‘‘किं बहुना’’तिआदिमाह।
Evaṃ bhagavato pariyāyadesanāyaṃ anekāni payojanāni vatvā idāni attano sammāsambuddhatāya evaṃ tathāgatā buddhalīlāya anekehi pariyāyehi dhammaṃ desentīti dassento ‘‘kiṃ bahunā’’tiādimāha.
पाळियं ‘‘पिहा नाम या वत्तमानस्स अत्थस्स पत्थना’’ति पच्चुप्पन्नविसयतं दस्सेत्वा पुन अनागतविसयतं दस्सेतुं ‘‘सेय्यतरं वा’’तिआदि वुत्तन्ति ‘‘अनागतपच्चुप्पन्नत्थविसया तण्हा पिहा’’ति आह।
Pāḷiyaṃ ‘‘pihā nāma yā vattamānassa atthassa patthanā’’ti paccuppannavisayataṃ dassetvā puna anāgatavisayataṃ dassetuṃ ‘‘seyyataraṃ vā’’tiādi vuttanti ‘‘anāgatapaccuppannatthavisayā taṇhā pihā’’ti āha.
अत्थनिप्फत्तिपटिपालनाति इमस्मिं वा पदे पिहाय एवत्थवसेन अनागतपच्चुप्पन्नत्थविसयभावदीपनतो।
Atthanipphattipaṭipālanāti imasmiṃ vā pade pihāya evatthavasena anāgatapaccuppannatthavisayabhāvadīpanato.
धम्मारम्मणेनेव सङ्गहिता ‘‘धम्मारम्मण’’न्त्वेव गहणं गता। चतुवीसति पदानीति एत्थ गेहसितदोमनस्सूपविचारादीनं चतुन्नं छक्कानं वसेन चतुवीस कोट्ठासा।
Dhammārammaṇeneva saṅgahitā ‘‘dhammārammaṇa’’ntveva gahaṇaṃ gatā. Catuvīsati padānīti ettha gehasitadomanassūpavicārādīnaṃ catunnaṃ chakkānaṃ vasena catuvīsa koṭṭhāsā.
३८. सायेव पत्थनाकारेन धम्मनन्दीतिआदिमाहाति एत्थ अयमत्थो – सा एव पत्थनाकारेन पवत्तिया आसादिपरियायेन वुत्ता तण्हा रूपादिधम्मेसु नन्दनट्ठेन धम्मनन्दी। तेसं एव पियायनट्ठेन धम्मपेमं। गिलित्वा परिनिट्ठपेत्वा ठानतो धम्मज्झोसानन्ति।
38.Sāyeva patthanākārena dhammanandītiādimāhāti ettha ayamattho – sā eva patthanākārena pavattiyā āsādipariyāyena vuttā taṇhā rūpādidhammesu nandanaṭṭhena dhammanandī. Tesaṃ eva piyāyanaṭṭhena dhammapemaṃ. Gilitvā pariniṭṭhapetvā ṭhānato dhammajjhosānanti.
इमिनापीति न केवलं ‘‘पञ्ञा पजानना’’तिआदिआवेणिकपरियायेनेव वेवचनं वत्तब्बं, अथ खो इमिना आधिपतेय्यादिसाधारणपरियायेनपि वेवचनं वत्तब्बन्ति अत्थो। इमिनाव नयेनाति एतेन परियायवचनेन । न हि देसनत्थसाधनं ‘‘इतिपि सो भगवा’’तिआदिपाळिनयदस्सनन्ति दस्सेति। बलनिप्फत्तिगतोतिआदीसु दससु तथागतबलेसु निप्फत्तिं पारिपूरिं गतो। सम्बोधिपहानन्तरायदेसना विसेसचोदनासु विसारदभावसङ्खातानि चत्तारि ञाणानि पत्तो अधिगतोति वेसारज्जप्पत्तो।
Imināpīti na kevalaṃ ‘‘paññā pajānanā’’tiādiāveṇikapariyāyeneva vevacanaṃ vattabbaṃ, atha kho iminā ādhipateyyādisādhāraṇapariyāyenapi vevacanaṃ vattabbanti attho. Imināva nayenāti etena pariyāyavacanena . Na hi desanatthasādhanaṃ ‘‘itipi so bhagavā’’tiādipāḷinayadassananti dasseti. Balanipphattigatotiādīsu dasasu tathāgatabalesu nipphattiṃ pāripūriṃ gato. Sambodhipahānantarāyadesanā visesacodanāsu visāradabhāvasaṅkhātāni cattāri ñāṇāni patto adhigatoti vesārajjappatto.
लोभज्झासयादिअज्झासयं विसेसेन अतिवत्तोति अज्झासयवीतिवत्तो। अतीतहेतुसङ्खेपादिसङ्खेपविरहितताय असङ्खेपसङ्खातं निब्बानं, अकुप्पधम्मताय गुणेहि वा असङ्खेपं असङ्ख्येय्यं गतो उपगतोति असङ्खेपगतो। सेसं सुविञ्ञेय्यमेव। उद्धेय्यन्ति उद्धरितब्बं।
Lobhajjhāsayādiajjhāsayaṃ visesena ativattoti ajjhāsayavītivatto. Atītahetusaṅkhepādisaṅkhepavirahitatāya asaṅkhepasaṅkhātaṃ nibbānaṃ, akuppadhammatāya guṇehi vā asaṅkhepaṃ asaṅkhyeyyaṃ gato upagatoti asaṅkhepagato. Sesaṃ suviññeyyameva. Uddheyyanti uddharitabbaṃ.
धम्मानुस्सतियं एवं अत्थो दट्ठब्बोति सम्बन्धो। संसारदुक्खतो पाति, सन्तेन सुखेन रमेति चाति वा पारं।
Dhammānussatiyaṃ evaṃ attho daṭṭhabboti sambandho. Saṃsāradukkhato pāti, santena sukhena rameti cāti vā pāraṃ.
अभूतपुब्बत्ताति अनुप्पन्नपुब्बत्ता, तेनस्स निच्चतंव विभावेति केनचि देवतोपसग्गादिना अनुपसज्जनीयत्ता अनुपसट्ठत्ता।
Abhūtapubbattāti anuppannapubbattā, tenassa niccataṃva vibhāveti kenaci devatopasaggādinā anupasajjanīyattā anupasaṭṭhattā.
‘‘दुप्पस्स’’न्तिपि पाळि, दुरधिगमन्ति अत्थो। गुणसोभासुरभिभावेनाति गुणेहि सोभाय, सुगन्धिभावेन च।
‘‘Duppassa’’ntipi pāḷi, duradhigamanti attho. Guṇasobhāsurabhibhāvenāti guṇehi sobhāya, sugandhibhāvena ca.
यथा अक्खणवेधी पुग्गलो सिप्पनिप्फत्तिया रत्तन्धकारतिमिसाय अचिरक्खणालोकेन अतिसुखुमम्पि दूरगतं लक्खं विज्झति, एवं अरियसावको सीलसम्पत्तिया अतिसुखुमं निब्बानं चतुसच्चधम्मं एकपटिवेधेनेव पटिविज्झतीति आह ‘‘सिप्पञ्च सीलं अक्खणवेधिताया’’ति। लोकिकन्ति निदस्सनमत्तं दट्ठब्बं लोकुत्तरधम्मओलोकनस्सापि अधिट्ठानभावतो।
Yathā akkhaṇavedhī puggalo sippanipphattiyā rattandhakāratimisāya acirakkhaṇālokena atisukhumampi dūragataṃ lakkhaṃ vijjhati, evaṃ ariyasāvako sīlasampattiyā atisukhumaṃ nibbānaṃ catusaccadhammaṃ ekapaṭivedheneva paṭivijjhatīti āha ‘‘sippañca sīlaṃ akkhaṇavedhitāyā’’ti. Lokikanti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ lokuttaradhammaolokanassāpi adhiṭṭhānabhāvato.
वेवचनहारविभङ्गवण्णना निट्ठिता।
Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / १०. वेवचनहारविभङ्गो • 10. Vevacanahāravibhaṅgo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / १०. वेवचनहारविभङ्गवण्णना • 10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / १०. वेवचनहारविभङ्गविभावना • 10. Vevacanahāravibhaṅgavibhāvanā
