Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
၁၀. ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ
10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
၃၇. တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရောတိ ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂော။ တတ္ထ ယထာ ဝေဝစနနိဒ္ဒေသော ဟောတိ, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဧကံ ဘဂဝာ ဓမ္မံ အညမညေဟိ ဝေဝစနေဟိ နိဒ္ဒိသတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝေဝစနေဟီတိ ပရိယာယသဒ္ဒေဟီတိ အတ္ထော။ ပဒတ္ထော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တော ဧဝ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝာ ဧကံ ဓမ္မံ အနေကပရိယာယေဟိ နိဒ္ဒိသတီတိ? ဝုစ္စတေ – ဒေသနာကာလေ အာယတိဉ္စ ကသ္သစိ ကထဉ္စိ တဒတ္ထပဋိဗောဓော သိယာတိ ပရိယာယဝစနံ, တသ္မိံ ခဏေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာနံ အညဝိဟိတာနံ အညေန ပရိယာယေန တဒတ္ထာဝဗောဓနတ္ထံ ပရိယာယဝစနံ။ တေနေဝ ပဒေန ပုန ဝစနေ တဒညေသံ တတ္ထ အဓိဂတတာ သိယာတိ မန္ဒဗုဒ္ဓီနံ ပုနပ္ပုနံ တဒတ္ထသလ္လက္ခဏေ အသမ္မောသနတ္ထံ ပရိယာယဝစနံ။ အနေကေပိ အတ္ထာ သမာနဗ္ယဉ္ဇနာ ဟောန္တီတိ ယာ အတ္ထန္တရပရိကပ္ပနာ သိယာ, တသ္သာ ပရိဝဇ္ဇနတ္ထမ္ပိ ပရိယာယဝစနံ အနညသ္သ ဝစနေ အနေကာဟိ တာဟိ တာဟိ သညာဟိ တေသံ တေသံ အတ္ထာနံ ဉာပနတ္ထမ္ပိ ပရိယာယဝစနံ သေယ္ယထာပိ နိဃဏ္ဋုသတ္ထေ။ ဓမ္မကထိကာနံ တန္တိအတ္ထုပနိဗန္ဓနပရာဝဗောဓနာနံ သုခသိဒ္ဓိယာပိ ပရိယာယဝစနံ။ အတ္တနော ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒာပ္ပတ္တိယာ ဝိဘာဝနတ္ထံ, ဝေနေယ္ယာနံ တတ္ထ ဗီဇာဝာပနတ္ထံ ဝာ ပရိယာယဝစနံ ဘဂဝာ နိဒ္ဒိသတိ။
37.Tatthakatamo vevacano hāroti vevacanahāravibhaṅgo. Tattha yathā vevacananiddeso hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī’’ti vuttaṃ. Vevacanehīti pariyāyasaddehīti attho. Padattho pubbe vutto eva. Kasmā pana bhagavā ekaṃ dhammaṃ anekapariyāyehi niddisatīti? Vuccate – desanākāle āyatiñca kassaci kathañci tadatthapaṭibodho siyāti pariyāyavacanaṃ, tasmiṃ khaṇe vikkhittacittānaṃ aññavihitānaṃ aññena pariyāyena tadatthāvabodhanatthaṃ pariyāyavacanaṃ. Teneva padena puna vacane tadaññesaṃ tattha adhigatatā siyāti mandabuddhīnaṃ punappunaṃ tadatthasallakkhaṇe asammosanatthaṃ pariyāyavacanaṃ. Anekepi atthā samānabyañjanā hontīti yā atthantaraparikappanā siyā, tassā parivajjanatthampi pariyāyavacanaṃ anaññassa vacane anekāhi tāhi tāhi saññāhi tesaṃ tesaṃ atthānaṃ ñāpanatthampi pariyāyavacanaṃ seyyathāpi nighaṇṭusatthe. Dhammakathikānaṃ tantiatthupanibandhanaparāvabodhanānaṃ sukhasiddhiyāpi pariyāyavacanaṃ. Attano dhammaniruttipaṭisambhidāppattiyā vibhāvanatthaṃ, veneyyānaṃ tattha bījāvāpanatthaṃ vā pariyāyavacanaṃ bhagavā niddisati.
ကိံ ဗဟုနာ ယသ္သာ ဓမ္မဓာတုယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ယထာ သဗ္ဗသ္မိံ အတ္ထေ အပ္ပဋိဟတဉာဏာစာရာ, တထာ သဗ္ဗသ္မိံ သဒ္ဒဝောဟာရေတိ ဧကမ္ပိ အတ္ထံ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ ဗောဓေတိ, န တတ္ထ ဒန္ဓာယိတတ္တံ ဝိတ္ထာယိတတ္တံ အတ္ထသ္သ။ နာပိ ဓမ္မဒေသနာဟာနိ, အာဝေဏိကောဝာယံ ဗုဒ္ဓဓမ္မောတိ ပရိယာယဒေသနံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အာသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အာသာ နာမ ဝုစ္စတိ ယာ ဘဝိသ္သသ္သ အတ္ထသ္သာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘဝိသ္သသ္သ အတ္ထသ္သာတိ အနာဂတသ္သ ဣစ္ဆိတဗ္ဗသ္သ အတ္ထသ္သ။ ‘‘အဝသ္သံ အာဂမိသ္သတီ’’တိအာဒိနာ တသ္သာ ပဝတ္တိယာကာရံ ဒသ္သေတိ။ အနာဂတတ္ထဝိသယာ တဏ္ဟာ အာသာ။ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နတ္ထဝိသယာ တဏ္ဟာ ပိဟာတိ အယမေတာသံ ဝိသေသော။
Kiṃ bahunā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā sammāsambuddhā yathā sabbasmiṃ atthe appaṭihatañāṇācārā, tathā sabbasmiṃ saddavohāreti ekampi atthaṃ anekehi pariyāyehi bodheti, na tattha dandhāyitattaṃ vitthāyitattaṃ atthassa. Nāpi dhammadesanāhāni, āveṇikovāyaṃ buddhadhammoti pariyāyadesanaṃ dassento ‘‘āsā’’tiādimāha. Tattha atthaṃ dassento ‘‘āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassā’’tiādimāha. Tattha bhavissassa atthassāti anāgatassa icchitabbassa atthassa. ‘‘Avassaṃ āgamissatī’’tiādinā tassā pavattiyākāraṃ dasseti. Anāgatatthavisayā taṇhā āsā. Anāgatapaccuppannatthavisayā taṇhā pihāti ayametāsaṃ viseso.
အတ္ထနိပ္ဖတ္တိပဋိပာလနာတိ ယာယ ဣစ္ဆိတသ္သ အတ္ထသ္သ နိပ္ဖတ္တိံ ပဋိပာလေတိ အာဂမေတိ, ယာယ ဝာ နိပ္ဖန္နံ အတ္ထံ ပဋိပာလေတိ ရက္ခတိ။ အယံ အဘိနန္ဒနာ နာမ, ယထာလဒ္ဓသ္သ အတ္ထသ္သ ကေလာယနာ နာမာတိ အတ္ထော။ တံ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိံ သတ္တသင္ခာရဝသေန ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ‘‘ပိယံ ဝာ ဉာတိ’’န္တိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ ဓမ္မန္တိ ရူပာဒိအာရမ္မဏဓမ္မံ, အတိဣဋ္ဌာရမ္မဏံ အဘိနန္ဒတိ, အနိဋ္ဌာရမ္မဏေဟိပိ တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘အပ္ပဋိက္ကူလတော ဝာ အဘိနန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိက္ကူလေပိ ဟိ ဝိပလ္လာသဝသေန သတ္တံ, သင္ခာရံ ဝာ အပ္ပဋိက္ကူလတော အဘိနန္ဒတိ။
Atthanipphattipaṭipālanāti yāya icchitassa atthassa nipphattiṃ paṭipāleti āgameti, yāya vā nipphannaṃ atthaṃ paṭipāleti rakkhati. Ayaṃ abhinandanā nāma, yathāladdhassa atthassa kelāyanā nāmāti attho. Taṃ atthanipphattiṃ sattasaṅkhāravasena vibhajitvā dassento ‘‘piyaṃ vā ñāti’’ntiādimāha . Tattha dhammanti rūpādiārammaṇadhammaṃ, atiiṭṭhārammaṇaṃ abhinandati, aniṭṭhārammaṇehipi taṃ dassetuṃ ‘‘appaṭikkūlato vā abhinandatī’’ti vuttaṃ. Paṭikkūlepi hi vipallāsavasena sattaṃ, saṅkhāraṃ vā appaṭikkūlato abhinandati.
ယာသု အနေကဓာတူသု ပဝတ္တိယာ တဏ္ဟာ ‘‘အနေကဓာတူသု သရာ’’တိ ဝုတ္တာ, တာ ဓာတုယော ဝိဘာဂေန ဒသ္သေတုံ ‘‘စက္ခုဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ဓာတုဝိဘင္ဂာဒီသု (ဝိဘ. ၁၇၂ အာဒယော) ကာမဓာတုအာဒယော အညာပိ အနေကဓာတုယော အာဂတာ, တာသမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သမဝရောဓောတိ ဒသ္သနတ္ထံ အဋ္ဌာရသေဝေတ္ထ ဒသ္သိတာ။ ကေစိ ရူပာဓိမုတ္တာတိအာဒိ တာသု ဓာတူသု တဏ္ဟာယ ပဝတ္တိဒသ္သနံ။ တတ္ထ ယသ္မာ ပဉ္စ အဇ္ဈတ္တိကာ ဓာတုယော သတ္တ စ ဝိညာဏဓာတုယော ဓမ္မဓာတု စ ဓမ္မာရမ္မဏေနေဝ သင္ဂဟိတာ, တသ္မာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာ ဆဠေဝ တဏ္ဟာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနာနိ ဝိဘတ္တာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဏ္ဟာပက္ခာ နေက္ခမ္မသ္သိတာပိ ဒောမနသ္သုပဝိစာရာ တသ္သ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ‘‘ပိဟပစ္စယာ ဒောမနသ္သ’’န္တိ ဝစနတော, ကော ပန ဝာဒော ဂေဟသ္သိတေသု ဒောမနသ္သုပဝိစာရေသူတိ ဣမာနိ စတုဝီသတိ ပဒာနိ ‘‘တဏ္ဟာပက္ခော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂေဟသ္သိတာ ပန ဥပေက္ခာ အညာဏုပေက္ခတာယ ယထာဘိနိဝေသသ္သ ပစ္စယော ဟောတီတိ ‘‘ယာ ဆ ဥပေက္ခာ ဂေဟသ္သိတာ, အယံ ဒိဋ္ဌိပက္ခော’’တိ ဝုတ္တံ။
Yāsu anekadhātūsu pavattiyā taṇhā ‘‘anekadhātūsu sarā’’ti vuttā, tā dhātuyo vibhāgena dassetuṃ ‘‘cakkhudhātū’’tiādi vuttaṃ. Kiñcāpi dhātuvibhaṅgādīsu (vibha. 172 ādayo) kāmadhātuādayo aññāpi anekadhātuyo āgatā, tāsampi ettheva samavarodhoti dassanatthaṃ aṭṭhārasevettha dassitā. Keci rūpādhimuttātiādi tāsu dhātūsu taṇhāya pavattidassanaṃ. Tattha yasmā pañca ajjhattikā dhātuyo satta ca viññāṇadhātuyo dhammadhātu ca dhammārammaṇeneva saṅgahitā, tasmā aṭṭhārasa dhātuyo uddisitvā chaḷeva taṇhāya pavattiṭṭhānāni vibhattānīti daṭṭhabbaṃ. Taṇhāpakkhā nekkhammassitāpi domanassupavicārā tassa anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati ‘‘pihapaccayā domanassa’’nti vacanato, ko pana vādo gehassitesu domanassupavicāresūti imāni catuvīsati padāni ‘‘taṇhāpakkho’’ti vuttaṃ. Gehassitā pana upekkhā aññāṇupekkhatāya yathābhinivesassa paccayo hotīti ‘‘yā cha upekkhā gehassitā, ayaṃ diṭṭhipakkho’’ti vuttaṃ.
၃၈. ဣဒာနိ တေသံ ဥပဝိစာရာနံ တဏ္ဟာပရိယာယံ ဒသ္သေန္တော ‘‘သာယေဝ ပတ္ထနာကာရေန ဓမ္မနန္ဒီ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုန စိတ္တံ ပညာ ဘဂဝာ ဓမ္မော သင္ဃော သီလံ စာဂောတိ ဣမေသံ ပရိယာယဝစနနိဒ္ဓာရဏေန ဝေဝစနဟာရံ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ‘‘စိတ္တံ မနော ဝိညာဏ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ‘‘အညမ္ပိ ဧဝံ ဇာတိယ’’န္တိ ဣမိနာ ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော ပဝိစယော ဓမ္မဝိစယော သလ္လက္ခဏာ ဥပလက္ခဏာ ပစ္စုပလက္ခဏာ ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လံ နေပုညံ ဝေဘဗ္ယာ စိန္တာ ဥပပရိက္ခာ ဘူရီ မေဓာ ပရိဏာယိကာ ဝိပသ္သနာ သမ္ပဇညံ ပတောဒော ပညာ ပညိန္ဒ္ရိယံ ပညာဗလံ ပညာသတ္ထံ ပညာပာသာဒော ပညာအာလောကော ပညာဩဘာသော ပညာပဇ္ဇောတော ပညာရတနံ အမောဟောတိ (မဟာနိ. ၁၄၉) ဧဝမာဒီနမ္ပိ ပညာယ ပရိယာယသဒ္ဒာနံ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
38. Idāni tesaṃ upavicārānaṃ taṇhāpariyāyaṃ dassento ‘‘sāyeva patthanākārena dhammanandī’’tiādimāha. Puna cittaṃ paññā bhagavā dhammo saṅgho sīlaṃ cāgoti imesaṃ pariyāyavacananiddhāraṇena vevacanahāraṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘cittaṃ mano viññāṇa’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha ‘‘aññampi evaṃ jātiya’’nti iminā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amohoti (mahāni. 149) evamādīnampi paññāya pariyāyasaddānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ လောကုတ္တရာနီတိ ခယေ ဉာဏန္တိအာဒီနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ လောကုတ္တရာနိ, လောကုတ္တရပညာယ ဝေဝစနာနီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗာ ပညာတိ ဣတရေဟိ ဝေဝစနေဟိ ဝုတ္တာ သဗ္ဗာ ပညာ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သိကာတိ အတ္ထော။ ‘‘အပိ စာ’’တိအာဒိနာ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန ဝေဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတိ။ အာဓိပတေယ္ယဋ္ဌေနာတိ အဓိမောက္ခလက္ခဏေ အာဓိပတေယ္ယဋ္ဌေန။ ယထာ စ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိယံ ဝုတ္တန္တိ ယထာ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၁၂၃) ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝာ’’တိအာဒိနာ ပာဠိယာ သော ဘဂဝာ ဣတိပိ အရဟံ။ပေ.။ ဣတိပိ ဘဂဝာတိ အနေကေဟိ ဝေဝစနေဟိ ဘဂဝာ အနုသ္သရိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာဝ နယေန ဗလနိပ္ဖတ္တိဂတော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ယာဝ ဓမ္မောဘာသပဇ္ဇောတကရောတိ, ဧတေဟိ ပရိယာယေဟိ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော ဝေဝစနံ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိယံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ပဒံ အာဟရိတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတာနိပိ ကတိပယာနိ ဧဝ ဘဂဝတော ဝေဝစနာနိ။ အသင္ခ္ယေယ္ယာ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဂုဏနေမိတ္တကာနိ စ ဘဂဝတော နာမာနိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ –
Pañcindriyānilokuttarānīti khaye ñāṇantiādīni pañcindriyāni lokuttarāni, lokuttarapaññāya vevacanānīti attho. Sabbā paññāti itarehi vevacanehi vuttā sabbā paññā lokiyalokuttaramissikāti attho. ‘‘Api cā’’tiādinā imināpi pariyāyena vevacanaṃ vattabbanti dasseti. Ādhipateyyaṭṭhenāti adhimokkhalakkhaṇe ādhipateyyaṭṭhena. Yathā ca buddhānussatiyaṃvuttanti yathā buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123) ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā pāḷiyā so bhagavā itipi arahaṃ…pe… itipi bhagavāti anekehi vevacanehi bhagavā anussaritabboti vuttaṃ. Imināva nayena balanipphattigato vesārajjappatto yāva dhammobhāsapajjotakaroti, etehi pariyāyehi buddhassa bhagavato vevacanaṃ buddhānussatiyaṃ vattabbanti padaṃ āharitvā sambandho veditabbo. Etānipi katipayāni eva bhagavato vevacanāni. Asaṅkhyeyyā hi buddhaguṇā guṇanemittakāni ca bhagavato nāmāni. Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
‘‘အသင္ခ္ယေယ္ယာနိ နာမာနိ၊ သဂုဏေန မဟေသိနော။
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ဂုဏေန နာမမုဒ္ဓေယ္ယံ၊ အပိ နာမ သဟသ္သတော’’တိ။ (ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၅၃)။
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti. (udā. aṭṭha. 53);
ဓမ္မာနုသ္သတိယံ ‘‘အသင္ခတ’’န္တိအာဒီသု န ကေနစိ ပစ္စယေန သင္ခတန္တိ အသင္ခတံ။ နတ္ထိ ဧတသ္သ အန္တော ဝိနာသောတိ အနန္တံ။ အာသဝာနံ အနာရမ္မဏတော အနာသဝံ။ အဝိပရီတသဘာဝတ္တာ သစ္စံ။ သံသာရသ္သ ပရတီရဘာဝတော ပာရံ။ နိပုဏဉာဏဝိသယတ္တာ သုခုမသဘာဝတ္တာ စ နိပုဏ။ အနုပစိတဉာဏသမ္ဘာရေဟိ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာတိ သုဒုဒ္ဒသံ။ ဥပ္ပာဒဇရာဟိ အနဗ္ဘာဟတတ္တာ အဇဇ္ဇရံ။ ထိရဘာဝေန ဓုဝံ။ ဇရာမရဏေဟိ အပလုဇ္ဇနတော အပလောကိတံ။ မံသစက္ခုနာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ စ အပသ္သိတဗ္ဗတ္တာ အနိဒသ္သနံ။ ရာဂာဒိပပဉ္စာဘာဝေန နိပ္ပပဉ္စံ။ ကိလေသာဘိသင္ခာရာနံ ဝူပသမဟေတုတာယ သန္တံ။
Dhammānussatiyaṃ ‘‘asaṅkhata’’ntiādīsu na kenaci paccayena saṅkhatanti asaṅkhataṃ. Natthi etassa anto vināsoti anantaṃ. Āsavānaṃ anārammaṇato anāsavaṃ. Aviparītasabhāvattā saccaṃ. Saṃsārassa paratīrabhāvato pāraṃ. Nipuṇañāṇavisayattā sukhumasabhāvattā ca nipuṇa. Anupacitañāṇasambhārehi daṭṭhuṃ na sakkāti sududdasaṃ. Uppādajarāhi anabbhāhatattā ajajjaraṃ. Thirabhāvena dhuvaṃ. Jarāmaraṇehi apalujjanato apalokitaṃ. Maṃsacakkhunā dibbacakkhunā ca apassitabbattā anidassanaṃ. Rāgādipapañcābhāvena nippapañcaṃ. Kilesābhisaṅkhārānaṃ vūpasamahetutāya santaṃ.
အမတဟေတုတာယ ဘင္ဂာဘာဝတော စ အမတံ။ ဥတ္တမဋ္ဌေန အတပ္ပကဋ္ဌေန စ ပဏီတံ။ အသိဝာနံ ကမ္မကိလေသဝိပာကဝဋ္ဋာနံ အဘာဝေန သိဝံ။ စတူဟိ ယောဂေဟိ အနုပဒ္ဒဝဘာဝေန ခေမံ။ တဏ္ဟာ ခီယတိ ဧတ္ထာတိ တဏ္ဟက္ခယော။ ကတပုညေဟိပိ ကဒာစိဒေဝ ပသ္သိတဗ္ဗတ္တာ အစ္ဆရိယံ။ အဘူတပုဗ္ဗတ္တာ အဗ္ဘုတံ ။ အနန္တရာယတ္တာ အနီတိကံ။ အနန္တရာယဘာဝဟေတုတော အနီတိကဓမ္မံ (သံ. နိ. အဋ္ဌ. ၃.၅.၃၇၇-၄၀၉)။
Amatahetutāya bhaṅgābhāvato ca amataṃ. Uttamaṭṭhena atappakaṭṭhena ca paṇītaṃ. Asivānaṃ kammakilesavipākavaṭṭānaṃ abhāvena sivaṃ. Catūhi yogehi anupaddavabhāvena khemaṃ. Taṇhā khīyati etthāti taṇhakkhayo. Katapuññehipi kadācideva passitabbattā acchariyaṃ. Abhūtapubbattā abbhutaṃ. Anantarāyattā anītikaṃ. Anantarāyabhāvahetuto anītikadhammaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.377-409).
အနိဗ္ဗတ္တိသဘာဝတ္တာ အဇာတံ။ တတော ဧဝ အဘူတံ။ ဥဘယေနာပိ ဥပ္ပာဒရဟိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကေနစိ အနုပဒ္ဒုတတ္တာ အနုပဒ္ဒဝံ။ န ကေနစိ ပစ္စယေန ကတန္တိ အကတံ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ သောကောတိ အသောကံ။ သောကဟေတုဝိဂမေန ဝိသောကံ။ ကေနစိ အနုပသဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ အနုပသဂ္ဂံ။ အနုပသဂ္ဂဘာဝဟေတုတော အနုပသဂ္ဂဓမ္မံ။
Anibbattisabhāvattā ajātaṃ. Tato eva abhūtaṃ. Ubhayenāpi uppādarahitanti vuttaṃ hoti. Kenaci anupaddutattā anupaddavaṃ. Na kenaci paccayena katanti akataṃ. Natthi ettha sokoti asokaṃ. Sokahetuvigamena visokaṃ. Kenaci anupasajjitabbattā anupasaggaṃ. Anupasaggabhāvahetuto anupasaggadhammaṃ.
ဂမ္ဘီရဉာဏဂောစရတော ဂမ္ဘီရံ။ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဝိနာ ပသ္သိတုံ ပတ္တုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ ဒုပ္ပသ္သံ။ သဗ္ဗလောကံ ဥတ္တရိတ္ဝာ ဌိတန္တိ ဥတ္တရံ။ နတ္ထိ ဧတသ္သ ဥတ္တရန္တိ အနုတ္တရံ။ သမသ္သ သဒိသသ္သ အဘာဝေန အသမံ။ ပဋိဘာဂာဘာဝေန အပ္ပဋိသမံ။ ဥတ္တမဋ္ဌေန ဇေဋ္ဌံ, ပာသံသတမတ္တာ ဝာ ဇေဋ္ဌံ။ သံသာရဒုက္ခဋ္ဋိတေဟိ လေတဗ္ဗတော လေဏံ။ တတော ရက္ခဏတော တာဏံ။ ရဏာဘာဝေန အရဏံ။ အင္ဂဏာဘာဝေန အနင္ဂဏံ။ နိဒ္ဒောသတာယ အကာစံ။ ရာဂာဒိမလာပဂမေန ဝိမလံ။ စတူဟိ ဩဃေဟိ အနဇ္ဈောတ္ထရဏီယတော ဒီပော။ သံသာရဝူပသမသုခတာယ သုခံ။ ပမာဏကရဓမ္မာဘာဝတော အပ္ပမာဏံ, ဂဏေတုံ ဧတသ္သ န သက္ကာတိ စ အပ္ပမာဏံ။ သံသာရသမုဒ္ဒေ အနောသီဒနဋ္ဌာနတာယ ပတိဋ္ဌာ။ ရာဂာဒိကိဉ္စနာဘာဝေန ပရိဂ္ဂဟာဘာဝေန စ အကိဉ္စနန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
Gambhīrañāṇagocarato gambhīraṃ. Sammāpaṭipattiṃ vinā passituṃ pattuṃ asakkuṇeyyattā duppassaṃ. Sabbalokaṃ uttaritvā ṭhitanti uttaraṃ. Natthi etassa uttaranti anuttaraṃ. Samassa sadisassa abhāvena asamaṃ. Paṭibhāgābhāvena appaṭisamaṃ. Uttamaṭṭhena jeṭṭhaṃ, pāsaṃsatamattā vā jeṭṭhaṃ. Saṃsāradukkhaṭṭitehi letabbato leṇaṃ. Tato rakkhaṇato tāṇaṃ. Raṇābhāvena araṇaṃ. Aṅgaṇābhāvena anaṅgaṇaṃ. Niddosatāya akācaṃ. Rāgādimalāpagamena vimalaṃ. Catūhi oghehi anajjhottharaṇīyato dīpo. Saṃsāravūpasamasukhatāya sukhaṃ. Pamāṇakaradhammābhāvato appamāṇaṃ, gaṇetuṃ etassa na sakkāti ca appamāṇaṃ. Saṃsārasamudde anosīdanaṭṭhānatāya patiṭṭhā. Rāgādikiñcanābhāvena pariggahābhāvena ca akiñcananti evamattho daṭṭhabbo.
သင္ဃာနုသ္သတိယံ သတ္တာနံ သာရောတိ သီလသာရာဒိသာရဂုဏယောဂတော သတ္တေသု သာရဘူတော။ သတ္တာနံ မဏ္ဍောတိ ဂောရသေသု သပ္ပိမဏ္ဍော ဝိယ သတ္တေသု မဏ္ဍဘူတော။ သာရဂုဏဝသေနေဝ သတ္တေသု ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗတော သတ္တာနံ ဥဒ္ဓာရော။ နိစ္စလဂုဏတာယ သတ္တာနံ ဧသိကာ။ ဂုဏသောဘာသုရဘိဘာဝေန သတ္တာနံ ပသူနံ သုရဘိ ကုသုမန္တိ အတ္ထော။
Saṅghānussatiyaṃ sattānaṃ sāroti sīlasārādisāraguṇayogato sattesu sārabhūto. Sattānaṃ maṇḍoti gorasesu sappimaṇḍo viya sattesu maṇḍabhūto. Sāraguṇavaseneva sattesu uddharitabbato sattānaṃ uddhāro. Niccalaguṇatāya sattānaṃ esikā. Guṇasobhāsurabhibhāvena sattānaṃ pasūnaṃ surabhi kusumanti attho.
ဂုဏေသု ဥတ္တမင္ဂံ ပညာ တသ္သာ ဥပသောဘာဟေတုတာယ သီလံ ဥတ္တမင္ဂောပသောဘနံ ဝုတ္တံ။ သီလေသု ပရိပူရကာရိနော အနိဇ္ဈန္တာ နာမ ဂုဏာ နတ္ထီတိ ‘‘နိဓာနဉ္စ သီလံ သဗ္ဗဒောဘဂ္ဂသမတိက္ကမနဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အယဉ္စ အတ္ထော အာကင္ခေယ္ယသုတ္တေန (မ. နိ. ၁.၆၄ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော။ အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဣဇ္ဈတိ, ဘိက္ခဝေ, သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၃၇; သံ. နိ. ၄.၃၅၂; အ. နိ. ၈.၃၅)။ သိပ္ပန္တိ ဓနုသိပ္ပံ။ ဓညန္တိ ဓနာယိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မဝောလောကနတာယာတိ သမထဝိပသ္သနာဒိဓမ္မသ္သ ဝောလောကနဘာဝေန ။ ဝောလောကနဋ္ဌေနာတိ သတ္တဘူမကာဒိပာသာဒေ ဝိယ သီလေ ဌတ္ဝာ အဘိညာစက္ခုနာ လောကသ္သ ဝောလောကေတုံ သက္ကာတိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဘူမာနုပရိဝတ္တိ စ သီလံ စတုဘူမကကုသလသ္သာပိ တဒနုဝတ္တနတော။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝာတိ။
Guṇesu uttamaṅgaṃ paññā tassā upasobhāhetutāya sīlaṃ uttamaṅgopasobhanaṃ vuttaṃ. Sīlesu paripūrakārino anijjhantā nāma guṇā natthīti ‘‘nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ. Ayañca attho ākaṅkheyyasuttena (ma. ni. 1.64 ādayo) dīpetabbo. Aparampi vuttaṃ – ‘‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (dī. ni. 3.337; saṃ. ni. 4.352; a. ni. 8.35). Sippanti dhanusippaṃ. Dhaññanti dhanāyitabbaṃ. Dhammavolokanatāyāti samathavipassanādidhammassa volokanabhāvena . Volokanaṭṭhenāti sattabhūmakādipāsāde viya sīle ṭhatvā abhiññācakkhunā lokassa voloketuṃ sakkāti vuttaṃ. Sabbabhūmānuparivatti ca sīlaṃ catubhūmakakusalassāpi tadanuvattanato. Sesaṃ uttānamevāti.
ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi / ၁၀. ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂော • 10. Vevacanahāravibhaṅgo
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၁၀. ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၁၀. ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂဝိဘာဝနာ • 10. Vevacanahāravibhaṅgavibhāvanā