| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
10. වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා
10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
37. තත්‌ථ කතමො වෙවචනො හාරොති වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගො. තත්‌ථ යථා වෙවචනනිද්‌දෙසො හොති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘එකං භගවා ධම්‌මං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤෙහි වෙවචනෙහි නිද්‌දිසතී’’ති වුත්‌තං. වෙවචනෙහීති පරියායසද්‌දෙහීති අත්‌ථො. පදත්‌ථො පුබ්‌බෙ වුත්‌තො එව. කස්‌මා පන භගවා එකං ධම්‌මං අනෙකපරියායෙහි නිද්‌දිසතීති? වුච්‌චතෙ – දෙසනාකාලෙ ආයතිඤ්‌ච කස්‌සචි කථඤ්‌චි තදත්‌ථපටිබොධො සියාති පරියායවචනං, තස්‌මිං ඛණෙ වික්‌ඛිත්‌තචිත්‌තානං අඤ්‌ඤවිහිතානං අඤ්‌ඤෙන පරියායෙන තදත්‌ථාවබොධනත්‌ථං පරියායවචනං. තෙනෙව පදෙන පුන වචනෙ තදඤ්‌ඤෙසං තත්‌ථ අධිගතතා සියාති මන්‌දබුද්‌ධීනං පුනප්‌පුනං තදත්‌ථසල්‌ලක්‌ඛණෙ අසම්‌මොසනත්‌ථං පරියායවචනං. අනෙකෙපි අත්‌ථා සමානබ්‍යඤ්‌ජනා හොන්‌තීති යා අත්‌ථන්‌තරපරිකප්‌පනා සියා, තස්‌සා පරිවජ්‌ජනත්‌ථම්‌පි පරියායවචනං අනඤ්‌ඤස්‌ස වචනෙ අනෙකාහි තාහි තාහි සඤ්‌ඤාහි තෙසං තෙසං අත්‌ථානං ඤාපනත්‌ථම්‌පි පරියායවචනං සෙය්‍යථාපි නිඝණ්‌ටුසත්‌ථෙ. ධම්‌මකථිකානං තන්‌තිඅත්‌ථුපනිබන්‌ධනපරාවබොධනානං සුඛසිද්‌ධියාපි පරියායවචනං. අත්‌තනො ධම්‌මනිරුත්‌තිපටිසම්‌භිදාප්‌පත්‌තියා විභාවනත්‌ථං, වෙනෙය්‍යානං තත්‌ථ බීජාවාපනත්‌ථං වා පරියායවචනං භගවා නිද්‌දිසති.
37.Tatthakatamo vevacano hāroti vevacanahāravibhaṅgo. Tattha yathā vevacananiddeso hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī’’ti vuttaṃ. Vevacanehīti pariyāyasaddehīti attho. Padattho pubbe vutto eva. Kasmā pana bhagavā ekaṃ dhammaṃ anekapariyāyehi niddisatīti? Vuccate – desanākāle āyatiñca kassaci kathañci tadatthapaṭibodho siyāti pariyāyavacanaṃ, tasmiṃ khaṇe vikkhittacittānaṃ aññavihitānaṃ aññena pariyāyena tadatthāvabodhanatthaṃ pariyāyavacanaṃ. Teneva padena puna vacane tadaññesaṃ tattha adhigatatā siyāti mandabuddhīnaṃ punappunaṃ tadatthasallakkhaṇe asammosanatthaṃ pariyāyavacanaṃ. Anekepi atthā samānabyañjanā hontīti yā atthantaraparikappanā siyā, tassā parivajjanatthampi pariyāyavacanaṃ anaññassa vacane anekāhi tāhi tāhi saññāhi tesaṃ tesaṃ atthānaṃ ñāpanatthampi pariyāyavacanaṃ seyyathāpi nighaṇṭusatthe. Dhammakathikānaṃ tantiatthupanibandhanaparāvabodhanānaṃ sukhasiddhiyāpi pariyāyavacanaṃ. Attano dhammaniruttipaṭisambhidāppattiyā vibhāvanatthaṃ, veneyyānaṃ tattha bījāvāpanatthaṃ vā pariyāyavacanaṃ bhagavā niddisati.
කිං බහුනා යස්‌සා ධම්‌මධාතුයා සුප්‌පටිවිද්‌ධත්‌තා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා යථා සබ්‌බස්‌මිං අත්‌ථෙ අප්‌පටිහතඤාණාචාරා, තථා සබ්‌බස්‌මිං සද්‌දවොහාරෙති එකම්‌පි අත්‌ථං අනෙකෙහි පරියායෙහි බොධෙති, න තත්‌ථ දන්‌ධායිතත්‌තං විත්‌ථායිතත්‌තං අත්‌ථස්‌ස. නාපි ධම්‌මදෙසනාහානි, ආවෙණිකොවායං බුද්‌ධධම්‌මොති පරියායදෙසනං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘ආසා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ අත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘ආසා නාම වුච්‌චති යා භවිස්‌සස්‌ස අත්‌ථස්‌සා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ භවිස්‌සස්‌ස අත්‌ථස්‌සාති අනාගතස්‌ස ඉච්‌ඡිතබ්‌බස්‌ස අත්‌ථස්‌ස. ‘‘අවස්‌සං ආගමිස්‌සතී’’තිආදිනා තස්‌සා පවත්‌තියාකාරං දස්‌සෙති. අනාගතත්‌ථවිසයා තණ්‌හා ආසා. අනාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නත්‌ථවිසයා තණ්‌හා පිහාති අයමෙතාසං විසෙසො.
Kiṃ bahunā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā sammāsambuddhā yathā sabbasmiṃ atthe appaṭihatañāṇācārā, tathā sabbasmiṃ saddavohāreti ekampi atthaṃ anekehi pariyāyehi bodheti, na tattha dandhāyitattaṃ vitthāyitattaṃ atthassa. Nāpi dhammadesanāhāni, āveṇikovāyaṃ buddhadhammoti pariyāyadesanaṃ dassento ‘‘āsā’’tiādimāha. Tattha atthaṃ dassento ‘‘āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassā’’tiādimāha. Tattha bhavissassa atthassāti anāgatassa icchitabbassa atthassa. ‘‘Avassaṃ āgamissatī’’tiādinā tassā pavattiyākāraṃ dasseti. Anāgatatthavisayā taṇhā āsā. Anāgatapaccuppannatthavisayā taṇhā pihāti ayametāsaṃ viseso.
අත්‌ථනිප්‌ඵත්‌තිපටිපාලනාති යාය ඉච්‌ඡිතස්‌ස අත්‌ථස්‌ස නිප්‌ඵත්‌තිං පටිපාලෙති ආගමෙති, යාය වා නිප්‌ඵන්‌නං අත්‌ථං පටිපාලෙති රක්‌ඛති. අයං අභිනන්‌දනා නාම, යථාලද්‌ධස්‌ස අත්‌ථස්‌ස කෙලායනා නාමාති අත්‌ථො. තං අත්‌ථනිප්‌ඵත්‌තිං සත්‌තසඞ්‌ඛාරවසෙන විභජිත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො ‘‘පියං වා ඤාති’’න්‌තිආදිමාහ . තත්‌ථ ධම්‌මන්‌ති රූපාදිආරම්‌මණධම්‌මං, අතිඉට්‌ඨාරම්‌මණං අභිනන්‌දති, අනිට්‌ඨාරම්‌මණෙහිපි තං දස්‌සෙතුං ‘‘අප්‌පටික්‌කූලතො වා අභිනන්‌දතී’’ති වුත්‌තං. පටික්‌කූලෙපි හි විපල්‌ලාසවසෙන සත්‌තං, සඞ්‌ඛාරං වා අප්‌පටික්‌කූලතො අභිනන්‌දති.
Atthanipphattipaṭipālanāti yāya icchitassa atthassa nipphattiṃ paṭipāleti āgameti, yāya vā nipphannaṃ atthaṃ paṭipāleti rakkhati. Ayaṃ abhinandanā nāma, yathāladdhassa atthassa kelāyanā nāmāti attho. Taṃ atthanipphattiṃ sattasaṅkhāravasena vibhajitvā dassento ‘‘piyaṃ vā ñāti’’ntiādimāha . Tattha dhammanti rūpādiārammaṇadhammaṃ, atiiṭṭhārammaṇaṃ abhinandati, aniṭṭhārammaṇehipi taṃ dassetuṃ ‘‘appaṭikkūlato vā abhinandatī’’ti vuttaṃ. Paṭikkūlepi hi vipallāsavasena sattaṃ, saṅkhāraṃ vā appaṭikkūlato abhinandati.
යාසු අනෙකධාතූසු පවත්‌තියා තණ්‌හා ‘‘අනෙකධාතූසු සරා’’ති වුත්‌තා, තා ධාතුයො විභාගෙන දස්‌සෙතුං ‘‘චක්‌ඛුධාතූ’’තිආදි වුත්‌තං. කිඤ්‌චාපි ධාතුවිභඞ්‌ගාදීසු (විභ. 172 ආදයො) කාමධාතුආදයො අඤ්‌ඤාපි අනෙකධාතුයො ආගතා, තාසම්‌පි එත්‌ථෙව සමවරොධොති දස්‌සනත්‌ථං අට්‌ඨාරසෙවෙත්‌ථ දස්‌සිතා. කෙචි රූපාධිමුත්‌තාතිආදි තාසු ධාතූසු තණ්‌හාය පවත්‌තිදස්‌සනං. තත්‌ථ යස්‌මා පඤ්‌ච අජ්‌ඣත්‌තිකා ධාතුයො සත්‌ත ච විඤ්‌ඤාණධාතුයො ධම්‌මධාතු ච ධම්‌මාරම්‌මණෙනෙව සඞ්‌ගහිතා, තස්‌මා අට්‌ඨාරස ධාතුයො උද්‌දිසිත්‌වා ඡළෙව තණ්‌හාය පවත්‌තිට්‌ඨානානි විභත්‌තානීති දට්‌ඨබ්‌බං. තණ්‌හාපක්‌ඛා නෙක්‌ඛම්‌මස්‌සිතාපි දොමනස්‌සුපවිචාරා තස්‌ස අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨාපයතො උප්‌පජ්‌ජති ‘‘පිහපච්‌චයා දොමනස්‌ස’’න්‌ති වචනතො, කො පන වාදො ගෙහස්‌සිතෙසු දොමනස්‌සුපවිචාරෙසූති ඉමානි චතුවීසති පදානි ‘‘තණ්‌හාපක්‌ඛො’’ති වුත්‌තං. ගෙහස්‌සිතා පන උපෙක්‌ඛා අඤ්‌ඤාණුපෙක්‌ඛතාය යථාභිනිවෙසස්‌ස පච්‌චයො හොතීති ‘‘යා ඡ උපෙක්‌ඛා ගෙහස්‌සිතා, අයං දිට්‌ඨිපක්‌ඛො’’ති වුත්‌තං.
Yāsu anekadhātūsu pavattiyā taṇhā ‘‘anekadhātūsu sarā’’ti vuttā, tā dhātuyo vibhāgena dassetuṃ ‘‘cakkhudhātū’’tiādi vuttaṃ. Kiñcāpi dhātuvibhaṅgādīsu (vibha. 172 ādayo) kāmadhātuādayo aññāpi anekadhātuyo āgatā, tāsampi ettheva samavarodhoti dassanatthaṃ aṭṭhārasevettha dassitā. Keci rūpādhimuttātiādi tāsu dhātūsu taṇhāya pavattidassanaṃ. Tattha yasmā pañca ajjhattikā dhātuyo satta ca viññāṇadhātuyo dhammadhātu ca dhammārammaṇeneva saṅgahitā, tasmā aṭṭhārasa dhātuyo uddisitvā chaḷeva taṇhāya pavattiṭṭhānāni vibhattānīti daṭṭhabbaṃ. Taṇhāpakkhā nekkhammassitāpi domanassupavicārā tassa anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati ‘‘pihapaccayā domanassa’’nti vacanato, ko pana vādo gehassitesu domanassupavicāresūti imāni catuvīsati padāni ‘‘taṇhāpakkho’’ti vuttaṃ. Gehassitā pana upekkhā aññāṇupekkhatāya yathābhinivesassa paccayo hotīti ‘‘yā cha upekkhā gehassitā, ayaṃ diṭṭhipakkho’’ti vuttaṃ.
38. ඉදානි තෙසං උපවිචාරානං තණ්‌හාපරියායං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සායෙව පත්‌ථනාකාරෙන ධම්‌මනන්‌දී’’තිආදිමාහ. පුන චිත්‌තං පඤ්‌ඤා භගවා ධම්‌මො සඞ්‌ඝො සීලං චාගොති ඉමෙසං පරියායවචනනිද්‌ධාරණෙන වෙවචනහාරං විභජිත්‌වා දස්‌සෙතුං ‘‘චිත්‌තං මනො විඤ්‌ඤාණ’’න්‌තිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ ‘‘අඤ්‌ඤම්‌පි එවං ජාතිය’’න්‌ති ඉමිනා පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සල්‌ලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහොති (මහානි. 149) එවමාදීනම්‌පි පඤ්‌ඤාය පරියායසද්‌දානං සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො.
38. Idāni tesaṃ upavicārānaṃ taṇhāpariyāyaṃ dassento ‘‘sāyeva patthanākārena dhammanandī’’tiādimāha. Puna cittaṃ paññā bhagavā dhammo saṅgho sīlaṃ cāgoti imesaṃ pariyāyavacananiddhāraṇena vevacanahāraṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘cittaṃ mano viññāṇa’’ntiādi āraddhaṃ. Tattha ‘‘aññampi evaṃ jātiya’’nti iminā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amohoti (mahāni. 149) evamādīnampi paññāya pariyāyasaddānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි ලොකුත්‌තරානීති ඛයෙ ඤාණන්‌තිආදීනි පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි ලොකුත්‌තරානි, ලොකුත්‌තරපඤ්‌ඤාය වෙවචනානීති අත්‌ථො. සබ්‌බා පඤ්‌ඤාති ඉතරෙහි වෙවචනෙහි වුත්‌තා සබ්‌බා පඤ්‌ඤා ලොකියලොකුත්‌තරමිස්‌සිකාති අත්‌ථො. ‘‘අපි චා’’තිආදිනා ඉමිනාපි පරියායෙන වෙවචනං වත්‌තබ්‌බන්‌ති දස්‌සෙති. ආධිපතෙය්‍යට්‌ඨෙනාති අධිමොක්‌ඛලක්‌ඛණෙ ආධිපතෙය්‍යට්‌ඨෙන. යථා ච බුද්‌ධානුස්‌සතියං වුත්‌තන්‌ති යථා බුද්‌ධානුස්‌සතිනිද්‌දෙසෙ (විසුද්‌ධි. 1.123) ‘‘ඉතිපි සො භගවා’’තිආදිනා පාළියා සො භගවා ඉතිපි අරහං…පෙ.… ඉතිපි භගවාති අනෙකෙහි වෙවචනෙහි භගවා අනුස්‌සරිතබ්‌බොති වුත්‌තං. ඉමිනාව නයෙන බලනිප්‌ඵත්‌තිගතො වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තො යාව ධම්‌මොභාසපජ්‌ජොතකරොති, එතෙහි පරියායෙහි බුද්‌ධස්‌ස භගවතො වෙවචනං බුද්‌ධානුස්‌සතියං වත්‌තබ්‌බන්‌ති පදං ආහරිත්‌වා සම්‌බන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො. එතානිපි කතිපයානි එව භගවතො වෙවචනානි. අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යා හි බුද්‌ධගුණා ගුණනෙමිත්‌තකානි ච භගවතො නාමානි. වුත්‌තඤ්‌හෙතං ධම්‌මසෙනාපතිනා –
Pañcindriyānilokuttarānīti khaye ñāṇantiādīni pañcindriyāni lokuttarāni, lokuttarapaññāya vevacanānīti attho. Sabbā paññāti itarehi vevacanehi vuttā sabbā paññā lokiyalokuttaramissikāti attho. ‘‘Api cā’’tiādinā imināpi pariyāyena vevacanaṃ vattabbanti dasseti. Ādhipateyyaṭṭhenāti adhimokkhalakkhaṇe ādhipateyyaṭṭhena. Yathā ca buddhānussatiyaṃvuttanti yathā buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123) ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā pāḷiyā so bhagavā itipi arahaṃ…pe… itipi bhagavāti anekehi vevacanehi bhagavā anussaritabboti vuttaṃ. Imināva nayena balanipphattigato vesārajjappatto yāva dhammobhāsapajjotakaroti, etehi pariyāyehi buddhassa bhagavato vevacanaṃ buddhānussatiyaṃ vattabbanti padaṃ āharitvā sambandho veditabbo. Etānipi katipayāni eva bhagavato vevacanāni. Asaṅkhyeyyā hi buddhaguṇā guṇanemittakāni ca bhagavato nāmāni. Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
‘‘අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යානි නාමානි, සගුණෙන මහෙසිනො;
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ගුණෙන නාමමුද්‌ධෙය්‍යං, අපි නාම සහස්‌සතො’’ති. (උදා. අට්‌ඨ. 53);
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti. (udā. aṭṭha. 53);
ධම්‌මානුස්‌සතියං ‘‘අසඞ්‌ඛත’’න්‌තිආදීසු න කෙනචි පච්‌චයෙන සඞ්‌ඛතන්‌ති අසඞ්‌ඛතං. නත්‌ථි එතස්‌ස අන්‌තො විනාසොති අනන්‌තං. ආසවානං අනාරම්‌මණතො අනාසවං. අවිපරීතසභාවත්‌තා සච්‌චං. සංසාරස්‌ස පරතීරභාවතො පාරං. නිපුණඤාණවිසයත්‌තා සුඛුමසභාවත්‌තා ච නිපුණ. අනුපචිතඤාණසම්‌භාරෙහි දට්‌ඨුං න සක්‌කාති සුදුද්‌දසං. උප්‌පාදජරාහි අනබ්‌භාහතත්‌තා අජජ්‌ජරං. ථිරභාවෙන ධුවං. ජරාමරණෙහි අපලුජ්‌ජනතො අපලොකිතං. මංසචක්‌ඛුනා දිබ්‌බචක්‌ඛුනා ච අපස්‌සිතබ්‌බත්‌තා අනිදස්‌සනං. රාගාදිපපඤ්‌චාභාවෙන නිප්‌පපඤ්‌චං. කිලෙසාභිසඞ්‌ඛාරානං වූපසමහෙතුතාය සන්‌තං.
Dhammānussatiyaṃ ‘‘asaṅkhata’’ntiādīsu na kenaci paccayena saṅkhatanti asaṅkhataṃ. Natthi etassa anto vināsoti anantaṃ. Āsavānaṃ anārammaṇato anāsavaṃ. Aviparītasabhāvattā saccaṃ. Saṃsārassa paratīrabhāvato pāraṃ. Nipuṇañāṇavisayattā sukhumasabhāvattā ca nipuṇa. Anupacitañāṇasambhārehi daṭṭhuṃ na sakkāti sududdasaṃ. Uppādajarāhi anabbhāhatattā ajajjaraṃ. Thirabhāvena dhuvaṃ. Jarāmaraṇehi apalujjanato apalokitaṃ. Maṃsacakkhunā dibbacakkhunā ca apassitabbattā anidassanaṃ. Rāgādipapañcābhāvena nippapañcaṃ. Kilesābhisaṅkhārānaṃ vūpasamahetutāya santaṃ.
අමතහෙතුතාය භඞ්‌ගාභාවතො ච අමතං. උත්‌තමට්‌ඨෙන අතප්‌පකට්‌ඨෙන ච පණීතං. අසිවානං කම්‌මකිලෙසවිපාකවට්‌ටානං අභාවෙන සිවං. චතූහි යොගෙහි අනුපද්‌දවභාවෙන ඛෙමං. තණ්‌හා ඛීයති එත්‌ථාති තණ්‌හක්‌ඛයො. කතපුඤ්‌ඤෙහිපි කදාචිදෙව පස්‌සිතබ්‌බත්‌තා අච්‌ඡරියං. අභූතපුබ්‌බත්‌තා අබ්‌භුතං . අනන්‌තරායත්‌තා අනීතිකං. අනන්‌තරායභාවහෙතුතො අනීතිකධම්‌මං (සං. නි. අට්‌ඨ. 3.5.377-409).
Amatahetutāya bhaṅgābhāvato ca amataṃ. Uttamaṭṭhena atappakaṭṭhena ca paṇītaṃ. Asivānaṃ kammakilesavipākavaṭṭānaṃ abhāvena sivaṃ. Catūhi yogehi anupaddavabhāvena khemaṃ. Taṇhā khīyati etthāti taṇhakkhayo. Katapuññehipi kadācideva passitabbattā acchariyaṃ. Abhūtapubbattā abbhutaṃ. Anantarāyattā anītikaṃ. Anantarāyabhāvahetuto anītikadhammaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.377-409).
අනිබ්‌බත්‌තිසභාවත්‌තා අජාතං. තතො එව අභූතං. උභයෙනාපි උප්‌පාදරහිතන්‌ති වුත්‌තං හොති. කෙනචි අනුපද්‌දුතත්‌තා අනුපද්‌දවං. න කෙනචි පච්‌චයෙන කතන්‌ති අකතං. නත්‌ථි එත්‌ථ සොකොති අසොකං. සොකහෙතුවිගමෙන විසොකං. කෙනචි අනුපසජ්‌ජිතබ්‌බත්‌තා අනුපසග්‌ගං. අනුපසග්‌ගභාවහෙතුතො අනුපසග්‌ගධම්‌මං.
Anibbattisabhāvattā ajātaṃ. Tato eva abhūtaṃ. Ubhayenāpi uppādarahitanti vuttaṃ hoti. Kenaci anupaddutattā anupaddavaṃ. Na kenaci paccayena katanti akataṃ. Natthi ettha sokoti asokaṃ. Sokahetuvigamena visokaṃ. Kenaci anupasajjitabbattā anupasaggaṃ. Anupasaggabhāvahetuto anupasaggadhammaṃ.
ගම්‌භීරඤාණගොචරතො ගම්‌භීරං. සම්‌මාපටිපත්‌තිං විනා පස්‌සිතුං පත්‌තුං අසක්‌කුණෙය්‍යත්‌තා දුප්‌පස්‌සං. සබ්‌බලොකං උත්‌තරිත්‌වා ඨිතන්‌ති උත්‌තරං. නත්‌ථි එතස්‌ස උත්‌තරන්‌ති අනුත්‌තරං. සමස්‌ස සදිසස්‌ස අභාවෙන අසමං. පටිභාගාභාවෙන අප්‌පටිසමං. උත්‌තමට්‌ඨෙන ජෙට්‌ඨං, පාසංසතමත්‌තා වා ජෙට්‌ඨං. සංසාරදුක්‌ඛට්‌ටිතෙහි ලෙතබ්‌බතො ලෙණං. තතො රක්‌ඛණතො තාණං. රණාභාවෙන අරණං. අඞ්‌ගණාභාවෙන අනඞ්‌ගණං. නිද්‌දොසතාය අකාචං. රාගාදිමලාපගමෙන විමලං. චතූහි ඔඝෙහි අනජ්‌ඣොත්‌ථරණීයතො දීපො. සංසාරවූපසමසුඛතාය සුඛං. පමාණකරධම්‌මාභාවතො අප්‌පමාණං, ගණෙතුං එතස්‌ස න සක්‌කාති ච අප්‌පමාණං. සංසාරසමුද්‌දෙ අනොසීදනට්‌ඨානතාය පතිට්‌ඨා. රාගාදිකිඤ්‌චනාභාවෙන පරිග්‌ගහාභාවෙන ච අකිඤ්‌චනන්‌ති එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො.
Gambhīrañāṇagocarato gambhīraṃ. Sammāpaṭipattiṃ vinā passituṃ pattuṃ asakkuṇeyyattā duppassaṃ. Sabbalokaṃ uttaritvā ṭhitanti uttaraṃ. Natthi etassa uttaranti anuttaraṃ. Samassa sadisassa abhāvena asamaṃ. Paṭibhāgābhāvena appaṭisamaṃ. Uttamaṭṭhena jeṭṭhaṃ, pāsaṃsatamattā vā jeṭṭhaṃ. Saṃsāradukkhaṭṭitehi letabbato leṇaṃ. Tato rakkhaṇato tāṇaṃ. Raṇābhāvena araṇaṃ. Aṅgaṇābhāvena anaṅgaṇaṃ. Niddosatāya akācaṃ. Rāgādimalāpagamena vimalaṃ. Catūhi oghehi anajjhottharaṇīyato dīpo. Saṃsāravūpasamasukhatāya sukhaṃ. Pamāṇakaradhammābhāvato appamāṇaṃ, gaṇetuṃ etassa na sakkāti ca appamāṇaṃ. Saṃsārasamudde anosīdanaṭṭhānatāya patiṭṭhā. Rāgādikiñcanābhāvena pariggahābhāvena ca akiñcananti evamattho daṭṭhabbo.
සඞ්‌ඝානුස්‌සතියං සත්‌තානං සාරොති සීලසාරාදිසාරගුණයොගතො සත්‌තෙසු සාරභූතො. සත්‌තානං මණ්‌ඩොති ගොරසෙසු සප්‌පිමණ්‌ඩො විය සත්‌තෙසු මණ්‌ඩභූතො. සාරගුණවසෙනෙව සත්‌තෙසු උද්‌ධරිතබ්‌බතො සත්‌තානං උද්‌ධාරො. නිච්‌චලගුණතාය සත්‌තානං එසිකා. ගුණසොභාසුරභිභාවෙන සත්‌තානං පසූනං සුරභි කුසුමන්‌ති අත්‌ථො.
Saṅghānussatiyaṃ sattānaṃ sāroti sīlasārādisāraguṇayogato sattesu sārabhūto. Sattānaṃ maṇḍoti gorasesu sappimaṇḍo viya sattesu maṇḍabhūto. Sāraguṇavaseneva sattesu uddharitabbato sattānaṃ uddhāro. Niccalaguṇatāya sattānaṃ esikā. Guṇasobhāsurabhibhāvena sattānaṃ pasūnaṃ surabhi kusumanti attho.
ගුණෙසු උත්‌තමඞ්‌ගං පඤ්‌ඤා තස්‌සා උපසොභාහෙතුතාය සීලං උත්‌තමඞ්‌ගොපසොභනං වුත්‌තං. සීලෙසු පරිපූරකාරිනො අනිජ්‌ඣන්‌තා නාම ගුණා නත්‌ථීති ‘‘නිධානඤ්‌ච සීලං සබ්‌බදොභග්‌ගසමතික්‌කමනට්‌ඨෙනා’’ති වුත්‌තං. අයඤ්‌ච අත්‌ථො ආකඞ්‌ඛෙය්‍යසුත්‌තෙන (ම. නි. 1.64 ආදයො) දීපෙතබ්‌බො. අපරම්‌පි වුත්‌තං – ‘‘ඉජ්‌ඣති, භික්‌ඛවෙ, සීලවතො චෙතොපණිධි විසුද්‌ධත්‌තා’’ති (දී. නි. 3.337; සං. නි. 4.352; අ. නි. 8.35). සිප්‌පන්‌ති ධනුසිප්‌පං. ධඤ්‌ඤන්‌ති ධනායිතබ්‌බං. ධම්‌මවොලොකනතායාති සමථවිපස්‌සනාදිධම්‌මස්‌ස වොලොකනභාවෙන . වොලොකනට්‌ඨෙනාති සත්‌තභූමකාදිපාසාදෙ විය සීලෙ ඨත්‌වා අභිඤ්‌ඤාචක්‌ඛුනා ලොකස්‌ස වොලොකෙතුං සක්‌කාති වුත්‌තං. සබ්‌බභූමානුපරිවත්‌ති ච සීලං චතුභූමකකුසලස්‌සාපි තදනුවත්‌තනතො. සෙසං උත්‌තානමෙවාති.
Guṇesu uttamaṅgaṃ paññā tassā upasobhāhetutāya sīlaṃ uttamaṅgopasobhanaṃ vuttaṃ. Sīlesu paripūrakārino anijjhantā nāma guṇā natthīti ‘‘nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ. Ayañca attho ākaṅkheyyasuttena (ma. ni. 1.64 ādayo) dīpetabbo. Aparampi vuttaṃ – ‘‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (dī. ni. 3.337; saṃ. ni. 4.352; a. ni. 8.35). Sippanti dhanusippaṃ. Dhaññanti dhanāyitabbaṃ. Dhammavolokanatāyāti samathavipassanādidhammassa volokanabhāvena . Volokanaṭṭhenāti sattabhūmakādipāsāde viya sīle ṭhatvā abhiññācakkhunā lokassa voloketuṃ sakkāti vuttaṃ. Sabbabhūmānuparivatti ca sīlaṃ catubhūmakakusalassāpi tadanuvattanato. Sesaṃ uttānamevāti.
වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi / 10. වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගො • 10. Vevacanahāravibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā / 10. වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 10. වෙවචනහාරවිභඞ්‌ගවිභාවනා • 10. Vevacanahāravibhaṅgavibhāvanā
