Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi |
၁၀. ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂော
10. Vevacanahāravibhaṅgo
၃၇. တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရော? ‘‘ဝေဝစနာနိ ဗဟူနီ’’တိ။ ယထာ ဧကံ ဘဂဝာ ဓမ္မံ အညမညေဟိ ဝေဝစနေဟိ နိဒ္ဒိသတိ။ ယထာဟ ဘဂဝာ –
37. Tattha katamo vevacano hāro? ‘‘Vevacanāni bahūnī’’ti. Yathā ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisati. Yathāha bhagavā –
‘‘အာသာ စ ပိဟာ အဘိနန္ဒနာ စ၊ အနေကဓာတူသု သရာ ပတိဋ္ဌိတာ။
‘‘Āsā ca pihā abhinandanā ca, anekadhātūsu sarā patiṭṭhitā;
အညာဏမူလပ္ပဘဝာ ပဇပ္ပိတာ၊ သဗ္ဗာ မယာ ဗ္ယန္တိကတာ သမူလိကာ’’တိ။
Aññāṇamūlappabhavā pajappitā, sabbā mayā byantikatā samūlikā’’ti.
အာသာ နာမ ဝုစ္စတိ ယာ ဘဝိသ္သသ္သ အတ္ထသ္သ အာသီသနာ 1 အဝသ္သံ အာဂမိသ္သတီတိ အာသာသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပိဟာ နာမ ယာ ဝတ္တမာနသ္သ 2 အတ္ထသ္သ ပတ္ထနာ, သေယ္ယတရံ ဝာ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဧဒိသော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ ပိဟာသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိပဋိပာလနာ အဘိနန္ဒနာ နာမ, ပိယံ ဝာ ဉာတိံ အဘိနန္ဒတိ, ပိယံ ဝာ ဓမ္မံ အဘိနန္ဒတိ, အပ္ပဋိကူလတော ဝာ အဘိနန္ဒတိ။
Āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassa āsīsanā 3 avassaṃ āgamissatīti āsāssa uppajjati. Pihā nāma yā vattamānassa 4 atthassa patthanā, seyyataraṃ vā disvā ‘‘ediso bhaveyya’’nti pihāssa uppajjati. Atthanipphattipaṭipālanā abhinandanā nāma, piyaṃ vā ñātiṃ abhinandati, piyaṃ vā dhammaṃ abhinandati, appaṭikūlato vā abhinandati.
အနေကဓာတူတိ စက္ခုဓာတု ရူပဓာတု စက္ခုဝိညာဏဓာတု, သောတဓာတု သဒ္ဒဓာတု သောတဝိညာဏဓာတု, ဃာနဓာတု ဂန္ဓဓာတု ဃာနဝိညာဏဓာတု, ဇိဝ္ဟာဓာတု ရသဓာတု ဇိဝ္ဟာဝိညာဏဓာတု , ကာယဓာတု ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု ကာယဝိညာဏဓာတု, မနောဓာတု ဓမ္မဓာတု မနောဝိညာဏဓာတု။
Anekadhātūti cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu, sotadhātu saddadhātu sotaviññāṇadhātu, ghānadhātu gandhadhātu ghānaviññāṇadhātu, jivhādhātu rasadhātu jivhāviññāṇadhātu , kāyadhātu phoṭṭhabbadhātu kāyaviññāṇadhātu, manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu.
သရာတိ ကေစိ ရူပာဓိမုတ္တာ ကေစိ သဒ္ဒာဓိမုတ္တာ ကေစိ ဂန္ဓာဓိမုတ္တာ ကေစိ ရသာဓိမုတ္တာ ကေစိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိမုတ္တာ ကေစိ ဓမ္မာဓိမုတ္တာ။ တတ္ထ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ ယာနိ စ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနသ္သာနိ ယာနိ စ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒောမနသ္သာနိ ယာနိ စ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနသ္သာနိ, ဣမာနိ စတုဝီသပဒာနိ တဏ္ဟာပက္ခော, တဏ္ဟာယ ဧတံ ဝေဝစနံ။ ယာ ဆ ဥပေက္ခာ ဂေဟသိတာ, အယံ ဒိဋ္ဌိပက္ခော။
Sarāti keci rūpādhimuttā keci saddādhimuttā keci gandhādhimuttā keci rasādhimuttā keci phoṭṭhabbādhimuttā keci dhammādhimuttā. Tattha yāni cha gehasitāni domanassāni yāni ca cha gehasitāni somanassāni yāni ca cha nekkhammasitāni domanassāni yāni ca cha nekkhammasitāni somanassāni, imāni catuvīsapadāni taṇhāpakkho, taṇhāya etaṃ vevacanaṃ. Yā cha upekkhā gehasitā, ayaṃ diṭṭhipakkho.
၃၈. သာယေဝ ပတ္ထနာကာရေန ဓမ္မနန္ဒီ ဓမ္မပေမံ ဓမ္မဇ္ဈောသာနန္တိ တဏ္ဟာယ ဧတံ ဝေဝစနံ။ စိတ္တံ မနော ဝိညာဏန္တိ စိတ္တသ္သ ဧတံ ဝေဝစနံ။ မနိန္ဒ္ရိယံ မနောဓာတု မနာယတနံ ဝိဇာနနာတိ မနသ္သေတံ ဝေဝစနံ။ ပညိန္ဒ္ရိယံ ပညာဗလံ အဓိပညာ သိက္ခာ ပညာ ပညာက္ခန္ဓော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော ဉာဏံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တီရဏာ ဝိပသ္သနာ ဓမ္မေ ဉာဏံ အတ္ထေ ဉာဏံ အန္ဝယေ ဉာဏံ ခယေ ဉာဏံ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏံ အနညာတညသ္သာမီတိန္ဒ္ရိယံ အညိန္ဒ္ရိယံ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ စက္ခု ဝိဇ္ဇာ ဗုဒ္ဓိ ဘူရိ မေဓာ အာလောကော, ယံ ဝာ ပန ယံ ကိဉ္စိ အညံပိ ဧဝံ ဇာတိယံ, ပညာယ ဧတံ ဝေဝစနံ။ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ လောကုတ္တရာနိ, သဗ္ဗာ ပညာ။ အပိ စ အာဓိပတေယ္ယဋ္ဌေန သဒ္ဓာ, အာရမ္ဘဋ္ဌေန ဝီရိယံ, အပိလာပနဋ္ဌေန သတိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမာဓိ, ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ။
38. Sāyeva patthanākārena dhammanandī dhammapemaṃ dhammajjhosānanti taṇhāya etaṃ vevacanaṃ. Cittaṃ mano viññāṇanti cittassa etaṃ vevacanaṃ. Manindriyaṃ manodhātu manāyatanaṃ vijānanāti manassetaṃ vevacanaṃ. Paññindriyaṃ paññābalaṃ adhipaññā sikkhā paññā paññākkhandho dhammavicayasambojjhaṅgo ñāṇaṃ sammādiṭṭhi tīraṇā vipassanā dhamme ñāṇaṃ atthe ñāṇaṃ anvaye ñāṇaṃ khaye ñāṇaṃ anuppāde ñāṇaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ cakkhu vijjā buddhi bhūri medhā āloko, yaṃ vā pana yaṃ kiñci aññaṃpi evaṃ jātiyaṃ, paññāya etaṃ vevacanaṃ. Pañcindriyāni lokuttarāni, sabbā paññā. Api ca ādhipateyyaṭṭhena saddhā, ārambhaṭṭhena vīriyaṃ, apilāpanaṭṭhena sati, avikkhepaṭṭhena samādhi, pajānanaṭṭhena paññā.
ယထာ စ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိယံ ဝုတ္တံ ဣတိပိ သော ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုသ္သာနံ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ။ ဗလနိပ္ဖတ္တိဂတော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော အဓိဂတပ္ပဋိသမ္ဘိဒော စတုယောဂဝိပ္ပဟီနော အဂတိဂမနဝီတိဝတ္တော ဥဒ္ဓဋသလ္လော နိရူဠ္ဟဝဏော မဒ္ဒိတကဏ္ဍကော နိဗ္ဗာပိတပရိယုဋ္ဌာနော 5 ဗန္ဓနာတီတော ဂန္ထဝိနိဝေဌနော အဇ္ဈာသယဝီတိဝတ္တော ဘိန္နန္ဓကာရော စက္ခုမာ လောကဓမ္မသမတိက္ကန္တော အနုရောဓဝိရောဓဝိပ္ပယုတ္တော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ဓမ္မေသု အသင္ခေပဂတော ဗန္ဓနာတိဝတ္တော ဌပိတသင္ဂာမော အဘိက္ကန္တတရော ဥက္ကာဓရော အာလောကကရော ပဇ္ဇောတကရော တမောနုဒော ရဏဉ္ဇဟော အပရိမာဏဝဏ္ဏော အပ္ပမေယ္ယဝဏ္ဏော အသင္ခေယ္ယဝဏ္ဏော အာဘံကရော ပဘံကရော ဓမ္မောဘာသပဇ္ဇောတကရောတိ စ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တောတိ စ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။
Yathā ca buddhānussatiyaṃ vuttaṃ itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. Balanipphattigato vesārajjappatto adhigatappaṭisambhido catuyogavippahīno agatigamanavītivatto uddhaṭasallo nirūḷhavaṇo madditakaṇḍako nibbāpitapariyuṭṭhāno 6 bandhanātīto ganthaviniveṭhano ajjhāsayavītivatto bhinnandhakāro cakkhumā lokadhammasamatikkanto anurodhavirodhavippayutto iṭṭhāniṭṭhesu dhammesu asaṅkhepagato bandhanātivatto ṭhapitasaṅgāmo abhikkantataro ukkādharo ālokakaro pajjotakaro tamonudo raṇañjaho aparimāṇavaṇṇo appameyyavaṇṇo asaṅkheyyavaṇṇo ābhaṃkaro pabhaṃkaro dhammobhāsapajjotakaroti ca buddhā bhagavantoti ca buddhānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.
ယထာ စ ဓမ္မာနုသ္သတိယံ ဝုတ္တံ သ္ဝာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပသ္သိကော ဩပနေယ္ယိကော 7 ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ။ ယဒိဒံ မဒနိမ္မဒနော ပိပာသဝိနယော အာလယသမုဂ္ဃာဋော ဝဋ္ဋူပစ္ဆေဒော သုညတော အတိဒုလ္လဘော တဏ္ဟက္ခယော ဝိရာဂော နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။
Yathā ca dhammānussatiyaṃ vuttaṃ svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko 8 paccattaṃ veditabbo viññūhi. Yadidaṃ madanimmadano pipāsavinayo ālayasamugghāṭo vaṭṭūpacchedo suññato atidullabho taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.
‘‘အသင္ခတံ အနတံ 9 အနာသဝဉ္စ၊ သစ္စဉ္စ ပာရံ နိပုဏံ သုဒုဒ္ဒသံ။
‘‘Asaṅkhataṃ anataṃ 10 anāsavañca, saccañca pāraṃ nipuṇaṃ sududdasaṃ;
အဇဇ္ဇရံ ဓုဝံ အပလောကိတံ 11၊ အနိဒသ္သနံ နိပ္ပပဉ္စ သန္တံ။
Ajajjaraṃ dhuvaṃ apalokitaṃ 12, anidassanaṃ nippapañca santaṃ.
‘‘အမတံ ပဏီတဉ္စ သိဝဉ္စ ခေမံ၊ တဏ္ဟာက္ခယော အစ္ဆရိယဉ္စ အဗ္ဘုတံ။
‘‘Amataṃ paṇītañca sivañca khemaṃ, taṇhākkhayo acchariyañca abbhutaṃ;
အနီတိကံ အနီတိကဓမ္မံ 13၊ နိဗ္ဗာနမေတံ သုဂတေန ဒေသိတံ။
Anītikaṃ anītikadhammaṃ 14, nibbānametaṃ sugatena desitaṃ.
‘‘အဇာတံ အဘူတံ အနုပဒ္ဒဝဉ္စ၊ အကတံ အသောကဉ္စ အထော ဝိသောကံ။
‘‘Ajātaṃ abhūtaṃ anupaddavañca, akataṃ asokañca atho visokaṃ;
အနူပသဂ္ဂံနုပသဂ္ဂဓမ္မံ၊ နိဗ္ဗာနမေတံ သုဂတေန ဒေသိတံ။
Anūpasaggaṃnupasaggadhammaṃ, nibbānametaṃ sugatena desitaṃ.
‘‘ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ ဒုပ္ပသ္သံ၊ ဥတ္တရဉ္စ အနုတ္တရံ။
‘‘Gambhīrañceva duppassaṃ, uttarañca anuttaraṃ;
အသမံ အပ္ပဋိသမံ၊ ဇေဋ္ဌံ သေဋ္ဌန္တိ ဝုစ္စတိ။
Asamaṃ appaṭisamaṃ, jeṭṭhaṃ seṭṭhanti vuccati.
‘‘လေဏဉ္စ တာဏံ အရဏံ အနင္ဂဏံ၊ အကာစ မေတံ ဝိမလန္တိ ဝုစ္စတိ။
‘‘Leṇañca tāṇaṃ araṇaṃ anaṅgaṇaṃ, akāca metaṃ vimalanti vuccati;
ဒီပော သုခံ အပ္ပမာဏံ ပတိဋ္ဌာ၊ အကိဉ္စနံ အပ္ပပဉ္စန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။
Dīpo sukhaṃ appamāṇaṃ patiṭṭhā, akiñcanaṃ appapañcanti vutta’’nti.
ဓမ္မာနုသ္သတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။
Dhammānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.
ယထာ စ သင္ဃာနုသ္သတိယံ ဝုတ္တံ သုပ္ပဋိပန္နော ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဉာယပ္ပဋိပန္နော သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂာနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင္ဃော အာဟုနေယ္ယော ပာဟုနေယ္ယော ဒက္ခိဏေယ္ယော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကသ္သ, သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော ဝိမုတ္တိသမ္ပန္နော ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနသမ္ပန္နော သတ္တာနံ သာရော သတ္တာနံ မဏ္ဍော သတ္တာနံ ဥဒ္ဓာရော သတ္တာနံ ဧသိကာ 15 သတ္တာနံ သုရဘိပသူနံ ပုဇ္ဇော ဒေဝာနဉ္စ မနုသ္သာနဉ္စာတိ သင္ဃာနုသ္သတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။
Yathā ca saṅghānussatiyaṃ vuttaṃ suppaṭipanno ujuppaṭipanno ñāyappaṭipanno sāmīcippaṭipanno yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa, sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno vimuttisampanno vimuttiñāṇadassanasampanno sattānaṃ sāro sattānaṃ maṇḍo sattānaṃ uddhāro sattānaṃ esikā 16 sattānaṃ surabhipasūnaṃ pujjo devānañca manussānañcāti saṅghānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.
ယထာ စ သီလာနုသ္သတိယံ ဝုတ္တံ ယာနိ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒာနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ အရိယာနိ အရိယကန္တာနိ ဘုဇိသ္သာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ, အလင္ကာရော စ သီလံ ဥတ္တမင္ဂောပသောဘဏတာယ, နိဓာနဉ္စ သီလံ သဗ္ဗဒောဘဂ္ဂသမတိက္ကမနဋ္ဌေန , သိပ္ပဉ္စ သီလံ အက္ခဏဝေဓိတာယ, ဝေလာ စ သီလံ အနတိက္ကမနဋ္ဌေန, ဓညဉ္စ သီလံ ဒလိဒ္ဒောပစ္ဆေဒနဋ္ဌေန 17, အာဒာသော စ သီလံ ဓမ္မဝောလောကနတာယ, ပာသာဒော စ သီလံ ဝောလောကနဋ္ဌေန, သဗ္ဗဘူမာနုပရိဝတ္တိ စ သီလံ အမတပရိယောသာနန္တိ သီလာနုသ္သတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။
Yathā ca sīlānussatiyaṃ vuttaṃ yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni ariyāni ariyakantāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, alaṅkāro ca sīlaṃ uttamaṅgopasobhaṇatāya, nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhena , sippañca sīlaṃ akkhaṇavedhitāya, velā ca sīlaṃ anatikkamanaṭṭhena, dhaññañca sīlaṃ daliddopacchedanaṭṭhena 18, ādāso ca sīlaṃ dhammavolokanatāya, pāsādo ca sīlaṃ volokanaṭṭhena, sabbabhūmānuparivatti ca sīlaṃ amatapariyosānanti sīlānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.
ယထာ စ စာဂာနုသ္သတိယံ ဝုတ္တံ ယသ္မိံ သမယေ အရိယသာဝကော အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ မုတ္တစာဂော ပယတပာဏိ ဝောသ္သဂ္ဂရတော ယာစယောဂော ဒာနသံဝိဘာဂရတောတိ စာဂာနုသ္သတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဝေဝစနာနိ ဗဟူနီ’’တိ။
Yathā ca cāgānussatiyaṃ vuttaṃ yasmiṃ samaye ariyasāvako agāraṃ ajjhāvasati muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgaratoti cāgānussatiyā etaṃ vevacanaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘vevacanāni bahūnī’’ti.
နိယုတ္တော ဝေဝစနော ဟာရော။
Niyutto vevacano hāro.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ၁၀. ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၁၀. ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 10. Vevacanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၁၀. ဝေဝစနဟာရဝိဘင္ဂဝိဘာဝနာ • 10. Vevacanahāravibhaṅgavibhāvanā