Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā)

    2. විභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා

    2. Vibhaṅgasuttavaṇṇanā

    2. දුතියෙපි වුත්‌තනයෙනෙව සුත්‌තනික්‌ඛෙපො වෙදිතබ්‌බො. අයං පන විසෙසො – පඨමං උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූපුග්‌ගලානං වසෙන සඞ්‌ඛෙපතො දස්‌සිතං, ඉදං විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූනං වසෙන විත්‌ථාරතොති. ඉමස්‌මිඤ්‌ච පන සුත්‌තෙ චතස්‌සො වල්‌ලිහාරකපුරිසූපමා වත්‌තබ්‌බා, තා විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ වුත්‌තා එව. යථා හි වල්‌ලිහාරකො පුරිසො වල්‌ලියා අග්‌ගං දිස්‌වා තදනුසාරෙන මූලං පරියෙසන්‌තො තං දිස්‌වා වල්‌ලිං මූලෙ ඡෙත්‌වා ආදාය කම්‌මෙ උපනෙය්‍ය, එවං භගවා විත්‌ථාරදෙසනං දෙසෙන්‌තො පටිච්‌චසමුප්‌පාදස්‌ස අග්‌ගභූතා ජරාමරණා පට්‌ඨාය යාව මූලභූතං අවිජ්‌ජාපදං, තාව දෙසනං ආහරිත්‌වා පුන වට්‌ටවිවට්‌ටං දෙසෙන්‌තො නිට්‌ඨපෙසි.

    2. Dutiyepi vuttanayeneva suttanikkhepo veditabbo. Ayaṃ pana viseso – paṭhamaṃ ugghaṭitaññūpuggalānaṃ vasena saṅkhepato dassitaṃ, idaṃ vipañcitaññūnaṃ vasena vitthāratoti. Imasmiñca pana sutte catasso vallihārakapurisūpamā vattabbā, tā visuddhimagge vuttā eva. Yathā hi vallihārako puriso valliyā aggaṃ disvā tadanusārena mūlaṃ pariyesanto taṃ disvā valliṃ mūle chetvā ādāya kamme upaneyya, evaṃ bhagavā vitthāradesanaṃ desento paṭiccasamuppādassa aggabhūtā jarāmaraṇā paṭṭhāya yāva mūlabhūtaṃ avijjāpadaṃ, tāva desanaṃ āharitvā puna vaṭṭavivaṭṭaṃ desento niṭṭhapesi.

    තත්‍රායං ජරාමරණාදීනං විත්‌ථාරදෙසනාය අත්‌ථනිච්‌ඡයො – ජරාමරණනිද්‌දෙසෙ තාව තෙසං තෙසන්‌ති අයං සඞ්‌ඛෙපතො අනෙකෙසං සත්‌තානං සාධාරණනිද්‌දෙසොති විඤ්‌ඤාතබ්‌බො. යා දෙවදත්‌තස්‌ස ජරා, යා සොමදත්‌තස්‌සාති එවඤ්‌හි දිවසම්‌පි කථෙන්‌තස්‌ස නෙව සත්‌තා පරියාදානං ගච්‌ඡන්‌ති. ඉමෙහි පන ද්‌වීහි පදෙහි න කොචි සත්‌තො අපරියාදින්‌නො හොති. තස්‌මා වුත්‌තං, ‘‘අයං සඞ්‌ඛෙපතො අනෙකෙසං සත්‌තානං සාධාරණනිද්‌දෙසො’’ති. තම්‌හි තම්‌හීති අයං ගතිජාතිවසෙන අනෙකෙසං සත්‌තනිකායානං සාධාරණනිද්‌දෙසො. සත්‌තනිකායෙති සාධාරණනිද්‌දෙසෙන නිද්‌දිට්‌ඨස්‌ස සරූපනිදස්‌සනං. ජරා ජීරණතාතිආදීසු පන ජරාති සභාවනිද්‌දෙසො. ජීරණතාති ආකාරනිද්‌දෙසො. ඛණ්‌ඩිච්‌චන්‌තිආදයො තයො කාලාතික්‌කමෙ කිච්‌චනිද්‌දෙසා, පච්‌ඡිමා ද්‌වෙ පකතිනිද්‌දෙසා. අයඤ්‌හි ජරාති ඉමිනා පදෙන සභාවතො දීපිතා, තෙනස්‌සායං සභාවනිද්‌දෙසො . ජීරණතාති ඉමිනා ආකාරතො, තෙනස්‌සායං ආකාරනිද්‌දෙසො. ඛණ්‌ඩිච්‌චන්‌ති ඉමිනා කාලාතික්‌කමෙ දන්‌තනඛානං ඛණ්‌ඩිතභාවකරණකිච්‌චතො. පාලිච්‌චන්‌ති ඉමිනා කෙසලොමානං පලිතභාවකරණකිච්‌චතො. වලිත්‌තචතාති ඉමිනා මංසං මිලාපෙත්‌වා තචවලිභාවකරණකිච්‌චතො දීපිතා. තෙනස්‌සා ඉමෙ ඛණ්‌ඩිච්‌චන්‌තිආදයො තයො කාලාතික්‌කමෙ කිච්‌චනිද්‌දෙසා. තෙහි ඉමෙසං විකාරානං දස්‌සනවසෙන පාකටීභූතා පාකටජරා දස්‌සිතා. යථෙව හි උදකස්‌ස වා වාතස්‌ස වා අග්‌ගිනො වා තිණරුක්‌ඛාදීනං සංභග්‌ගපලිභග්‌ගතාය වා ඣාමතාය වා ගතමග්‌ගො පාකටො හොති, න ච සො ගතමග්‌ගො තානෙව උදකාදීනි, එවමෙව ජරාය දන්‌තාදීසු ඛණ්‌ඩිච්‌චාදිවසෙන ගතමග්‌ගො පාකටො, චක්‌ඛුං උම්‌මීලෙත්‌වාපි ගය්‌හති න ච ඛණ්‌ඩිච්‌චාදීනෙව ජරා. න හි ජරා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යා හොති.

    Tatrāyaṃ jarāmaraṇādīnaṃ vitthāradesanāya atthanicchayo – jarāmaraṇaniddese tāva tesaṃ tesanti ayaṃ saṅkhepato anekesaṃ sattānaṃ sādhāraṇaniddesoti viññātabbo. Yā devadattassa jarā, yā somadattassāti evañhi divasampi kathentassa neva sattā pariyādānaṃ gacchanti. Imehi pana dvīhi padehi na koci satto apariyādinno hoti. Tasmā vuttaṃ, ‘‘ayaṃ saṅkhepato anekesaṃ sattānaṃ sādhāraṇaniddeso’’ti. Tamhi tamhīti ayaṃ gatijātivasena anekesaṃ sattanikāyānaṃ sādhāraṇaniddeso. Sattanikāyeti sādhāraṇaniddesena niddiṭṭhassa sarūpanidassanaṃ. Jarā jīraṇatātiādīsu pana jarāti sabhāvaniddeso. Jīraṇatāti ākāraniddeso. Khaṇḍiccantiādayo tayo kālātikkame kiccaniddesā, pacchimā dve pakatiniddesā. Ayañhi jarāti iminā padena sabhāvato dīpitā, tenassāyaṃ sabhāvaniddeso . Jīraṇatāti iminā ākārato, tenassāyaṃ ākāraniddeso. Khaṇḍiccanti iminā kālātikkame dantanakhānaṃ khaṇḍitabhāvakaraṇakiccato. Pāliccanti iminā kesalomānaṃ palitabhāvakaraṇakiccato. Valittacatāti iminā maṃsaṃ milāpetvā tacavalibhāvakaraṇakiccato dīpitā. Tenassā ime khaṇḍiccantiādayo tayo kālātikkame kiccaniddesā. Tehi imesaṃ vikārānaṃ dassanavasena pākaṭībhūtā pākaṭajarā dassitā. Yatheva hi udakassa vā vātassa vā aggino vā tiṇarukkhādīnaṃ saṃbhaggapalibhaggatāya vā jhāmatāya vā gatamaggo pākaṭo hoti, na ca so gatamaggo tāneva udakādīni, evameva jarāya dantādīsu khaṇḍiccādivasena gatamaggo pākaṭo, cakkhuṃ ummīletvāpi gayhati na ca khaṇḍiccādīneva jarā. Na hi jarā cakkhuviññeyyā hoti.

    ආයුනො සංහානි ඉන්‌ද්‍රියානං පරිපාකොති ඉමෙහි පන පදෙහි කාලාතික්‌කමෙයෙව අභිබ්‍යත්‌තාය ආයුක්‌ඛය-චක්‌ඛාදිඉන්‌ද්‍රිය-පරිපාකසඤ්‌ඤිතාය පකතියා දීපිතා. තෙනස්‌සිමෙ පච්‌ඡිමා ද්‌වෙ පකතිනිද්‌දෙසාති වෙදිතබ්‌බා. තත්‌ථ යස්‌මා ජරං පත්‌තස්‌ස ආයු හායති, තස්‌මා ජරා ‘‘ආයුනො සංහානී’’ති ඵලූපචාරෙන වුත්‌තා. යස්‌මා ච දහරකාලෙ සුප්‌පසන්‌නානි සුඛුමම්‌පි අත්‌තනො විසයං සුඛෙනෙව ගණ්‌හනසමත්‌ථානි චක්‌ඛාදීනි ඉන්‌ද්‍රියානි ජරං පත්‌තස්‌ස පරිපක්‌කානි ආලුළිතානි අවිසදානි, ඔළාරිකම්‌පි අත්‌තනො විසයං ගහෙතුං අසමත්‌ථානි හොන්‌ති, තස්‌මා ‘‘ඉන්‌ද්‍රියානං පරිපාකො’’ති ඵලූපචාරෙනෙව වුත්‌තා.

    Āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripākoti imehi pana padehi kālātikkameyeva abhibyattāya āyukkhaya-cakkhādiindriya-paripākasaññitāya pakatiyā dīpitā. Tenassime pacchimā dve pakatiniddesāti veditabbā. Tattha yasmā jaraṃ pattassa āyu hāyati, tasmā jarā ‘‘āyuno saṃhānī’’ti phalūpacārena vuttā. Yasmā ca daharakāle suppasannāni sukhumampi attano visayaṃ sukheneva gaṇhanasamatthāni cakkhādīni indriyāni jaraṃ pattassa paripakkāni āluḷitāni avisadāni, oḷārikampi attano visayaṃ gahetuṃ asamatthāni honti, tasmā ‘‘indriyānaṃ paripāko’’ti phalūpacāreneva vuttā.

    සා පනායං එවං නිද්‌දිට්‌ඨා සබ්‌බාපි ජරා පාකටා පටිච්‌ඡන්‌නාති දුවිධා හොති. තත්‌ථ දන්‌තාදීසු ඛණ්‌ඩාදිභාවදස්‌සනතො රූපධම්‌මෙසු ජරා පාකටජරා නාම, අරූපධම්‌මෙසු පන ජරා තාදිසස්‌ස විකාරස්‌ස අදස්‌සනතො පටිච්‌ඡන්‌නජරා නාම. තත්‌ථ ය්‌වායං ඛණ්‌ඩාදිභාවො දිස්‌සති, සො තාදිසානං දන්‌තාදීනං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යත්‌තා වණ්‌ණොයෙව, තං චක්‌ඛුනා දිස්‌වා මනොද්‌වාරෙන චින්‌තෙත්‌වා ‘‘ඉමෙ දන්‌තා ජරාය පහටා’’ති ජරං ජානාති උදකට්‌ඨානෙ බද්‌ධානි ගොසීසාදීනි ඔලොකෙත්‌වා හෙට්‌ඨා උදකස්‌ස අත්‌ථිභාවං ජානනං විය. පුන අවීචි සවීචීති එවම්‌පි දුවිධා හොති. තත්‌ථ මණි-කනක-රජත-පවාළචන්‌දසූරියාදීනං විය මන්‌දදසකාදීසු පාණීනං විය ච පුප්‌ඵඵලපල්‌ලවාදීසු ච අපාණීනං විය අන්‌තරන්‌තරා වණ්‌ණවිසෙසාදීනං දුවිඤ්‌ඤෙය්‍යත්‌තා ජරා අවීචිජරා නාම, නිරන්‌තරජරාති අත්‌ථො. තතො අඤ්‌ඤෙසු පන යථාවුත්‌තෙසු අන්‌තරන්‌තරා වණ්‌ණවිසෙසාදීනං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යත්‌තා ජරා සවීචිජරා නාමාති වෙදිතබ්‌බා.

    Sā panāyaṃ evaṃ niddiṭṭhā sabbāpi jarā pākaṭā paṭicchannāti duvidhā hoti. Tattha dantādīsu khaṇḍādibhāvadassanato rūpadhammesu jarā pākaṭajarā nāma, arūpadhammesu pana jarā tādisassa vikārassa adassanato paṭicchannajarā nāma. Tattha yvāyaṃ khaṇḍādibhāvo dissati, so tādisānaṃ dantādīnaṃ suviññeyyattā vaṇṇoyeva, taṃ cakkhunā disvā manodvārena cintetvā ‘‘ime dantā jarāya pahaṭā’’ti jaraṃ jānāti udakaṭṭhāne baddhāni gosīsādīni oloketvā heṭṭhā udakassa atthibhāvaṃ jānanaṃ viya. Puna avīci savīcīti evampi duvidhā hoti. Tattha maṇi-kanaka-rajata-pavāḷacandasūriyādīnaṃ viya mandadasakādīsu pāṇīnaṃ viya ca pupphaphalapallavādīsu ca apāṇīnaṃ viya antarantarā vaṇṇavisesādīnaṃ duviññeyyattā jarā avīcijarā nāma, nirantarajarāti attho. Tato aññesu pana yathāvuttesu antarantarā vaṇṇavisesādīnaṃ suviññeyyattā jarā savīcijarā nāmāti veditabbā.

    ඉතො පරං තෙසං තෙසන්‌තිආදි වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. චුති චවනතාතිආදීසු පන චුතීති චවනකවසෙන වුච්‌චති, එකචතුපඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධසාමඤ්‌ඤවචනමෙතං. චවනතාති භාවවචනෙන ලක්‌ඛණනිදස්‌සනං . භෙදොති චුතික්‌ඛන්‌ධානං භඞ්‌ගුප්‌පත්‌තිපරිදීපනං. අන්‌තරධානන්‌ති ඝටස්‌සෙව භින්‌නස්‌ස භින්‌නානං චුතික්‌ඛන්‌ධානං යෙන කෙනචි පරියායෙන ඨානාභාවපරිදීපනං. මච්‌චු මරණන්‌ති මච්‌චුසඞ්‌ඛාතං මරණං, තෙන සමුච්‌ඡෙදමරණාදීනි නිසෙධෙති. කාලො නාම අන්‌තකො, තස්‌ස කිරියා කාලකිරියා. එවං තෙන ලොකසම්‌මුතියා මරණං දීපෙති.

    Ito paraṃ tesaṃ tesantiādi vuttanayeneva veditabbaṃ. Cuti cavanatātiādīsu pana cutīti cavanakavasena vuccati, ekacatupañcakkhandhasāmaññavacanametaṃ. Cavanatāti bhāvavacanena lakkhaṇanidassanaṃ . Bhedoti cutikkhandhānaṃ bhaṅguppattiparidīpanaṃ. Antaradhānanti ghaṭasseva bhinnassa bhinnānaṃ cutikkhandhānaṃ yena kenaci pariyāyena ṭhānābhāvaparidīpanaṃ. Maccu maraṇanti maccusaṅkhātaṃ maraṇaṃ, tena samucchedamaraṇādīni nisedheti. Kālo nāma antako, tassa kiriyā kālakiriyā. Evaṃ tena lokasammutiyā maraṇaṃ dīpeti.

    ඉදානි පරමත්‌ථෙන දීපෙතුං ඛන්‌ධානං භෙදොතිආදිමාහ. පරමත්‌ථෙන හි ඛන්‌ධායෙව භිජ්‌ජන්‌ති, න සත්‌තො නාම කොචි මරති. ඛන්‌ධෙසු පන භිජ්‌ජමානෙසු සත්‌තො මරති, භින්‌නෙසු මතොති වොහාරො හොති. එත්‌ථ ච චතුපඤ්‌චවොකාරවසෙන ඛන්‌ධානං භෙදො, එකවොකාරවසෙන කළෙවරස්‌ස නික්‌ඛෙපො. චතුවොකාරවසෙන ච ඛන්‌ධානං භෙදො, සෙසද්‌වයවසෙන කළෙවරස්‌ස නික්‌ඛෙපො වෙදිතබ්‌බො. කස්‌මා? භවද්‌වයෙපි රූපකායසඞ්‌ඛාතස්‌ස කළෙවරස්‌ස සබ්‌භාවතො. අථ වා යස්‌මා චාතුමහාරාජිකාදීසු ඛන්‌ධා භිජ්‌ජන්‌තෙව, න කිඤ්‌චි නික්‌ඛිපති, තස්‌මා තෙසං වසෙන ඛන්‌ධානං භෙදො, මනුස්‌සාදීසු කළෙවරස්‌ස නික්‌ඛෙපො. එත්‌ථ ච කළෙවරස්‌ස නික්‌ඛෙපකාරණතො මරණං ‘‘කළෙවරස්‌ස නික්‌ඛෙපො’’ති වුත්‌තන්‌ති එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. ඉති අයඤ්‌ච ජරා ඉදඤ්‌ච මරණං, ඉදං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙති ඉදං උභයම්‌පි එකතො කත්‌වා ජරාමරණන්‌ති කථීයති.

    Idāni paramatthena dīpetuṃ khandhānaṃ bhedotiādimāha. Paramatthena hi khandhāyeva bhijjanti, na satto nāma koci marati. Khandhesu pana bhijjamānesu satto marati, bhinnesu matoti vohāro hoti. Ettha ca catupañcavokāravasena khandhānaṃ bhedo, ekavokāravasena kaḷevarassa nikkhepo. Catuvokāravasena ca khandhānaṃ bhedo, sesadvayavasena kaḷevarassa nikkhepo veditabbo. Kasmā? Bhavadvayepi rūpakāyasaṅkhātassa kaḷevarassa sabbhāvato. Atha vā yasmā cātumahārājikādīsu khandhā bhijjanteva, na kiñci nikkhipati, tasmā tesaṃ vasena khandhānaṃ bhedo, manussādīsu kaḷevarassa nikkhepo. Ettha ca kaḷevarassa nikkhepakāraṇato maraṇaṃ ‘‘kaḷevarassa nikkhepo’’ti vuttanti evamattho daṭṭhabbo. Iti ayañca jarā idañca maraṇaṃ, idaṃ vuccati, bhikkhaveti idaṃ ubhayampi ekato katvā jarāmaraṇanti kathīyati.

    ජාතිනිද්‌දෙසෙ ජාති සඤ්‌ජාතීතිආදීසු ජායනට්‌ඨෙන ජාති, සා අපරිපුණ්‌ණායතනවසෙන යුත්‌තා. සඤ්‌ජායනට්‌ඨෙන සඤ්‌ජාති, සා පරිපුණ්‌ණායතනවසෙන යුත්‌තා. ඔක්‌කමනට්‌ඨෙන ඔක්‌කන්‌ති, සා අණ්‌ඩජජලාබුජවසෙන යුත්‌තා. තෙ හි අණ්‌ඩකොසඤ්‌ච වත්‌ථිකොසඤ්‌ච ඔක්‌කමන්‌තා පවිසන්‌තා විය පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හන්‌ති. අභිනිබ්‌බත්‌තනට්‌ඨෙන අභිනිබ්‌බත්‌ති, සා සංසෙදජඔපපාතිකවසෙන යුත්‌තා. තෙ හි පාකටායෙව හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌තන්‌ති. අයං තාව වොහාරදෙසනා.

    Jātiniddese jāti sañjātītiādīsu jāyanaṭṭhena jāti, sā aparipuṇṇāyatanavasena yuttā. Sañjāyanaṭṭhena sañjāti, sā paripuṇṇāyatanavasena yuttā. Okkamanaṭṭhena okkanti, sā aṇḍajajalābujavasena yuttā. Te hi aṇḍakosañca vatthikosañca okkamantā pavisantā viya paṭisandhiṃ gaṇhanti. Abhinibbattanaṭṭhena abhinibbatti, sā saṃsedajaopapātikavasena yuttā. Te hi pākaṭāyeva hutvā nibbattanti. Ayaṃ tāva vohāradesanā.

    ඉදානි පරමත්‌ථදෙසනා හොති. ඛන්‌ධායෙව හි පරමත්‌ථතො පාතුභවන්‌ති, න සත්‌තො. තත්‌ථ ච ඛන්‌ධානන්‌ති එකවොකාරභවෙ එකස්‌ස, චතුවොකාරභවෙ චතුන්‌නං, පඤ්‌චවොකාරභවෙ පඤ්‌චන්‌නම්‌පි ගහණං වෙදිතබ්‌බං. පාතුභාවොති උප්‌පත්‌ති. ආයතනානන්‌ති එත්‌ථ තත්‍ර තත්‍ර උප්‌පජ්‌ජමානායතනවසෙන සඞ්‌ගහො වෙදිතබ්‌බො. පටිලාභොති සන්‌තතියං පාතුභාවොයෙව. පාතුභවන්‌තානෙව හි තානි පටිලද්‌ධානි නාම හොන්‌ති. අයං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, ජාතීති ඉමිනා පදෙන වොහාරතො පරමත්‌ථතො ච දෙසිතාය ජාතියා නිගමනං කරොතීති.

    Idāni paramatthadesanā hoti. Khandhāyeva hi paramatthato pātubhavanti, na satto. Tattha ca khandhānanti ekavokārabhave ekassa, catuvokārabhave catunnaṃ, pañcavokārabhave pañcannampi gahaṇaṃ veditabbaṃ. Pātubhāvoti uppatti. Āyatanānanti ettha tatra tatra uppajjamānāyatanavasena saṅgaho veditabbo. Paṭilābhoti santatiyaṃ pātubhāvoyeva. Pātubhavantāneva hi tāni paṭiladdhāni nāma honti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, jātīti iminā padena vohārato paramatthato ca desitāya jātiyā nigamanaṃ karotīti.

    භවනිද්‌දෙසෙ කාමභවොති කම්‌මභවො ච උපපත්‌තිභවො ච. තත්‌ථ කම්‌මභවො නාම කාමභවූපගකම්‌මමෙව. තඤ්‌හි තත්‌ථ උපපත්‌තිභවස්‌ස කාරණත්‌තා ‘‘සුඛො බුද්‌ධානං උප්‌පාදො (ධ. ප. 194) දුක්‌ඛො පාපස්‌ස උච්‌චයො’’තිආදීනි (ධ. ප. 117) විය ඵලවොහාරෙන භවොති වුත්‌තං. උපපත්‌තිභවො නාම තෙන කම්‌මෙන නිබ්‌බත්‌තං උපාදිණ්‌ණක්‌ඛන්‌ධපඤ්‌චකං. තඤ්‌හි තත්‌ථ භවතීති කත්‌වා භවොති වුත්‌තං. සබ්‌බථාපි ඉදං කම්‌මඤ්‌ච උපපත්‌තිඤ්‌ච උභයම්‌පෙතමිධ ‘‘කාමභවො’’ති වුත්‌තං. එස නයො රූපාරූපභවෙසූති.

    Bhavaniddese kāmabhavoti kammabhavo ca upapattibhavo ca. Tattha kammabhavo nāma kāmabhavūpagakammameva. Tañhi tattha upapattibhavassa kāraṇattā ‘‘sukho buddhānaṃ uppādo (dha. pa. 194) dukkho pāpassa uccayo’’tiādīni (dha. pa. 117) viya phalavohārena bhavoti vuttaṃ. Upapattibhavo nāma tena kammena nibbattaṃ upādiṇṇakkhandhapañcakaṃ. Tañhi tattha bhavatīti katvā bhavoti vuttaṃ. Sabbathāpi idaṃ kammañca upapattiñca ubhayampetamidha ‘‘kāmabhavo’’ti vuttaṃ. Esa nayo rūpārūpabhavesūti.

    උපාදානනිද්‌දෙසෙ කාමුපාදානන්‌තිආදීසු වත්‌ථුකාමං උපාදියන්‌ති එතෙන, සයං වා තං උපාදියතීති කාමුපාදානං, කාමො ච සො උපාදානඤ්‌චාති කාමුපාදානං. උපාදානන්‌ති දළ්‌හග්‌ගහණං වුච්‌චති. දළ්‌හත්‌ථො හි එත්‌ථ උපසද්‌දො උපායාසඋපකට්‌ඨාදීසු විය. පඤ්‌චකාමගුණිකරාගස්‌සෙතං අධිවචනං. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො. විත්‌ථාරතො පනෙතං, ‘‘තත්‌ථ කතමං කාමුපාදානං? යො කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දො’’ති (ධ. ස. 1220; විභ. 938) වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.

    Upādānaniddese kāmupādānantiādīsu vatthukāmaṃ upādiyanti etena, sayaṃ vā taṃ upādiyatīti kāmupādānaṃ, kāmo ca so upādānañcāti kāmupādānaṃ. Upādānanti daḷhaggahaṇaṃ vuccati. Daḷhattho hi ettha upasaddo upāyāsaupakaṭṭhādīsu viya. Pañcakāmaguṇikarāgassetaṃ adhivacanaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato panetaṃ, ‘‘tattha katamaṃ kāmupādānaṃ? Yo kāmesu kāmacchando’’ti (dha. sa. 1220; vibha. 938) vuttanayeneva veditabbaṃ.

    තථා දිට්‌ඨි ච සා උපාදානඤ්‌චාති දිට්‌ඨුපාදානං. අථ වා දිට්‌ඨිං උපාදියති, උපාදියන්‌ති වා එතෙන දිට්‌ඨින්‌ති දිට්‌ඨුපාදානං. උපාදියති හි පුරිමදිට්‌ඨිං උත්‌තරදිට්‌ඨි, උපාදියන්‌ති ච තාය දිට්‌ඨිං. යථාහ – ‘‘සස්‌සතො අත්‌තා ච ලොකො ච ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤ’’න්‌තිආදි (ම. නි. 3.27). සීලබ්‌බතුපාදානඅත්‌තවාදුපාදානවජ්‌ජස්‌ස සබ්‌බදිට්‌ඨිගතස්‌සෙතං අධිවචනං. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරතො පනෙතං, ‘‘තත්‌ථ කතමං දිට්‌ඨුපාදානං? නත්‌ථි දින්‌න’’න්‌ති (ධ. ස. 1221) වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.

    Tathā diṭṭhi ca sā upādānañcāti diṭṭhupādānaṃ. Atha vā diṭṭhiṃ upādiyati, upādiyanti vā etena diṭṭhinti diṭṭhupādānaṃ. Upādiyati hi purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi, upādiyanti ca tāya diṭṭhiṃ. Yathāha – ‘‘sassato attā ca loko ca idameva saccaṃ moghamañña’’ntiādi (ma. ni. 3.27). Sīlabbatupādānaattavādupādānavajjassa sabbadiṭṭhigatassetaṃ adhivacanaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ, ‘‘tattha katamaṃ diṭṭhupādānaṃ? Natthi dinna’’nti (dha. sa. 1221) vuttanayeneva veditabbaṃ.

    තථා සීලබ්‌බතමුපාදියන්‌ති එතෙන, සයං වා තං උපාදියති, සීලබ්‌බතඤ්‌ච තං උපාදානඤ්‌චාති වා සීලබ්‌බතුපාදානං. ගොසීලගොවතාදීනි හි ‘‘එවං සුද්‌ධී’’ති (ධ. ස. 1222; විභ. 938) අභිනිවෙසතො සයමෙව උපාදානානීති. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරතො පනෙතං, ‘‘තත්‌ථ කතමං සීලබ්‌බතුපාදානං? ඉතො බහිද්‌ධා සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සීලෙන සුද්‌ධී’’ති වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.

    Tathā sīlabbatamupādiyanti etena, sayaṃ vā taṃ upādiyati, sīlabbatañca taṃ upādānañcāti vā sīlabbatupādānaṃ. Gosīlagovatādīni hi ‘‘evaṃ suddhī’’ti (dha. sa. 1222; vibha. 938) abhinivesato sayameva upādānānīti. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ, ‘‘tattha katamaṃ sīlabbatupādānaṃ? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhī’’ti vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ඉදානි වදන්‌ති එතෙනාති වාදො, උපාදියන්‌ති එතෙනාති උපාදානං, කිං වදන්‌ති උපාදියන්‌ති වා? අත්‌තානං. අත්‌තනො වාදුපාදානං අත්‌තවාදුපාදානං. අත්‌තවාදමත්‌තමෙව වා අත්‌තාති උපාදියන්‌ති එතෙනාති අත්‌තවාදුපාදානං. වීසතිවත්‌ථුකාය සක්‌කායදිට්‌ඨියා එතං අධිවචනං. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරතො පනෙතං, ‘‘තත්‌ථ කතමං අත්‌තවාදුපාදානං? ඉධ අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී’’ති වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.

    Idāni vadanti etenāti vādo, upādiyanti etenāti upādānaṃ, kiṃ vadanti upādiyanti vā? Attānaṃ. Attano vādupādānaṃ attavādupādānaṃ. Attavādamattameva vā attāti upādiyanti etenāti attavādupādānaṃ. Vīsativatthukāya sakkāyadiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ, ‘‘tattha katamaṃ attavādupādānaṃ? Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī’’ti vuttanayeneva veditabbaṃ.

    තණ්‌හානිද්‌දෙසෙ රූපතණ්‌හා…පෙ.… ධම්‌මතණ්‌හාති එතං චක්‌ඛුද්‌වාරාදීසු ජවනවීථියා පවත්‌තාය තණ්‌හාය ‘‘සෙට්‌ඨිපුත්‌තො බ්‍රාහ්‌මණපුත්‌තො’’ති එවමාදීසු පිතිතො නාමං විය පිතිසදිසාරම්‌මණතො නාමං. එත්‌ථ ච රූපාරම්‌මණා තණ්‌හා, රූපෙ තණ්‌හාති රූපතණ්‌හා. සා කාමරාගභාවෙන රූපං අස්‌සාදෙන්‌තී පවත්‌තමානා කාමතණ්‌හා, සස්‌සතදිට්‌ඨිසහගතරාගභාවෙන ‘‘රූපං නිච්‌චං ධුවං සස්‌සත’’න්‌ති එවං අස්‌සාදෙන්‌තී පවත්‌තමානා භවතණ්‌හා, උච්‌ඡෙදදිට්‌ඨිසහගතරාගභාවෙන ‘‘රූපං උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සති පෙච්‌ච න භවතී’’ති එවං අස්‌සාදෙන්‌තී පවත්‌තමානා විභවතණ්‌හාති රූපතණ්‌හා එවං තිවිධා හොති. යථා ච රූපතණ්‌හා, තථා සද්‌දතණ්‌හාදයොපීති එවං තානි අට්‌ඨාරස තණ්‌හාවිචරිතානි හොන්‌ති. තානි අජ්‌ඣත්‌තරූපාදීසු අට්‌ඨාරස, බහිද්‌ධාරූපාදීසු අට්‌ඨාරසාති ඡත්‌තිංස. ඉති අතීතානි ඡත්‌තිංස, අනාගතානි ඡත්‌තිංස, පච්‌චුප්‌පන්‌නානි ඡත්‌තිංසාති එවං අට්‌ඨසතං තණ්‌හාවිචරිතානි හොන්‌ති. ‘‘අජ්‌ඣත්‌තිකස්‌ස උපාදාය අස්‌මීති හොති, ඉත්‌ථස්‌මීති හොතී’’ති (විභ. 973) වා එවමාදීනි අජ්‌ඣත්‌තිකරූපාදිනිස්‌සිතානි අට්‌ඨාරස, ‘‘බාහිරස්‌ස උපාදාය ඉමිනා අස්‌මීති හොති, ඉමිනා ඉත්‌ථස්‌මීති හොතී’’ති (විභ. 975) වා එවමාදීනි බාහිරරූපාදිනිස්‌සිතානි අට්‌ඨාරසාති ඡත්‌තිංස, ඉති අතීතානි ඡත්‌තිංස, අනාගතානි ඡත්‌තිංස, පච්‌චුප්‌පන්‌නානි ඡත්‌තිංසාති එවම්‌පි අට්‌ඨසතං තණ්‌හාවිචරිතානි හොන්‌ති. පුන සඞ්‌ගහෙ කරියමානෙ රූපාදීසු ආරම්‌මණෙසු ඡළෙව තණ්‌හාකායා තිස්‌සොයෙව කාමතණ්‌හාදයො හොන්‌තීති. එවං –

    Taṇhāniddese rūpataṇhā…pe… dhammataṇhāti etaṃ cakkhudvārādīsu javanavīthiyā pavattāya taṇhāya ‘‘seṭṭhiputto brāhmaṇaputto’’ti evamādīsu pitito nāmaṃ viya pitisadisārammaṇato nāmaṃ. Ettha ca rūpārammaṇā taṇhā, rūpe taṇhāti rūpataṇhā. Sā kāmarāgabhāvena rūpaṃ assādentī pavattamānā kāmataṇhā, sassatadiṭṭhisahagatarāgabhāvena ‘‘rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassata’’nti evaṃ assādentī pavattamānā bhavataṇhā, ucchedadiṭṭhisahagatarāgabhāvena ‘‘rūpaṃ ucchijjati vinassati pecca na bhavatī’’ti evaṃ assādentī pavattamānā vibhavataṇhāti rūpataṇhā evaṃ tividhā hoti. Yathā ca rūpataṇhā, tathā saddataṇhādayopīti evaṃ tāni aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni honti. Tāni ajjhattarūpādīsu aṭṭhārasa, bahiddhārūpādīsu aṭṭhārasāti chattiṃsa. Iti atītāni chattiṃsa, anāgatāni chattiṃsa, paccuppannāni chattiṃsāti evaṃ aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritāni honti. ‘‘Ajjhattikassa upādāya asmīti hoti, itthasmīti hotī’’ti (vibha. 973) vā evamādīni ajjhattikarūpādinissitāni aṭṭhārasa, ‘‘bāhirassa upādāya iminā asmīti hoti, iminā itthasmīti hotī’’ti (vibha. 975) vā evamādīni bāhirarūpādinissitāni aṭṭhārasāti chattiṃsa, iti atītāni chattiṃsa, anāgatāni chattiṃsa, paccuppannāni chattiṃsāti evampi aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritāni honti. Puna saṅgahe kariyamāne rūpādīsu ārammaṇesu chaḷeva taṇhākāyā tissoyeva kāmataṇhādayo hontīti. Evaṃ –

    ‘‘නිද්‌දෙසත්‌ථෙන නිද්‌දෙස, විත්‌ථාරා විත්‌ථාරස්‌ස ච;

    ‘‘Niddesatthena niddesa, vitthārā vitthārassa ca;

    පුන සඞ්‌ගහතො තණ්‌හා, විඤ්‌ඤාතබ්‌බා විභාවිනා’’ති.

    Puna saṅgahato taṇhā, viññātabbā vibhāvinā’’ti.

    වෙදනානිද්‌දෙසෙ වෙදනාකායාති වෙදනාසමූහා. චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා…පෙ.… මනොසම්‌ඵස්‌සජාවෙදනාති එතං ‘‘චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සජාවෙදනා අත්‌ථි කුසලා, අත්‌ථි අකුසලා, අත්‌ථි අබ්‍යාකතා’’ති එවං විභඞ්‌ගෙ (විභ. 34) ආගතත්‌තා චක්‌ඛුද්‌වාරාදීසු පවත්‌තානං කුසලාකුසලාබ්‍යාකතවෙදනානං ‘‘සාරිපුත්‌තො මන්‌තාණිපුත්‌තො’’ති එවමාදීසු මාතිතො නාමං විය මාතිසදිසතො වත්‌ථුතො නාමං. වචනත්‌ථො පනෙත්‌ථ – චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සහෙතු ජාතා වෙදනා චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනාති. එසෙව නයො සබ්‌බත්‌ථ. අයං තාවෙත්‌ථ සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකා කථා. විපාකවසෙන පන චක්‌ඛුද්‌වාරෙ ද්‌වෙ චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණානි, ද්‌වෙ මනොධාතුයො, තිස්‌සො මනොවිඤ්‌ඤාණධාතුයොති එතාහි සම්‌පයුත්‌තවසෙන වෙදනා වෙදිතබ්‌බා. එසෙව නයො සොතද්‌වාරාදීසු. මනොද්‌වාරෙ මනොවිඤ්‌ඤාණධාතුසම්‌පයුත්‌තාව.

    Vedanāniddese vedanākāyāti vedanāsamūhā. Cakkhusamphassajā vedanā…pe… manosamphassajāvedanāti etaṃ ‘‘cakkhusamphassajāvedanā atthi kusalā, atthi akusalā, atthi abyākatā’’ti evaṃ vibhaṅge (vibha. 34) āgatattā cakkhudvārādīsu pavattānaṃ kusalākusalābyākatavedanānaṃ ‘‘sāriputto mantāṇiputto’’ti evamādīsu mātito nāmaṃ viya mātisadisato vatthuto nāmaṃ. Vacanattho panettha – cakkhusamphassahetu jātā vedanā cakkhusamphassajā vedanāti. Eseva nayo sabbattha. Ayaṃ tāvettha sabbasaṅgāhikā kathā. Vipākavasena pana cakkhudvāre dve cakkhuviññāṇāni, dve manodhātuyo, tisso manoviññāṇadhātuyoti etāhi sampayuttavasena vedanā veditabbā. Eseva nayo sotadvārādīsu. Manodvāre manoviññāṇadhātusampayuttāva.

    ඵස්‌සනිද්‌දෙසෙ චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සොති චක්‌ඛුම්‌හි සම්‌ඵස්‌සො. එස නයො සබ්‌බත්‌ථ. චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සො…පෙ.… කායසම්‌ඵස්‌සොති එත්‌තාවතා ච කුසලාකුසලවිපාකා පඤ්‌චවත්‌ථුකා දස ඵස්‌සා වුත්‌තා හොන්‌ති. මනොසම්‌ඵස්‌සොති ඉමිනා සෙසබාවීසතිලොකියවිපාකමනසම්‌පයුත්‌තා ඵස්‌සා.

    Phassaniddese cakkhusamphassoti cakkhumhi samphasso. Esa nayo sabbattha. Cakkhusamphasso…pe… kāyasamphassoti ettāvatā ca kusalākusalavipākā pañcavatthukā dasa phassā vuttā honti. Manosamphassoti iminā sesabāvīsatilokiyavipākamanasampayuttā phassā.

    සළායතනනිද්‌දෙසෙ චක්‌ඛායතනන්‌තිආදීසු යං වත්‌තබ්‌බං, තං විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ ඛන්‌ධනිද්‌දෙසෙ චෙව ආයතනනිද්‌දෙසෙ ච වුත්‌තමෙව.

    Saḷāyatananiddese cakkhāyatanantiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimagge khandhaniddese ceva āyatananiddese ca vuttameva.

    නාමරූපනිද්‌දෙසෙ නමනලක්‌ඛණං නාමං. රුප්‌පනලක්‌ඛණං රූපං. විභජනෙ පනස්‌ස වෙදනාති වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාති සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, චෙතනා ඵස්‌සො මනසිකාරොති සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො. කාමඤ්‌ච අඤ්‌ඤෙපි සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධසඞ්‌ගහිතා ධම්‌මා සන්‌ති, ඉමෙ පන තයො සබ්‌බදුබ්‌බලෙසුපි චිත්‌තෙසු සන්‌ති, තස්‌මා එතෙසංයෙව වසෙනෙත්‌ථ සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො දස්‌සිතො. චත්‌තාරො ච මහාභූතාති එත්‌ථ චත්‌තාරොති ගණනපරිච්‌ඡෙදො. මහාභූතාති පථවීආපතෙජවායානමෙතං අධිවචනං. යෙන පන කාරණෙන තානි මහාභූතානීති වුච්‌චන්‌ති, යො චෙත්‌ථ අඤ්‌ඤො විනිච්‌ඡයනයො, සො සබ්‌බො විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ රූපක්‌ඛන්‌ධනිද්‌දෙසෙ වුත්‌තො. චතුන්‌නඤ්‌ච මහාභූතානං උපාදායාති එත්‌ථ පන චතුන්‌නන්‌ති උපයොගත්‌ථෙ සාමිවචනං, චත්‌තාරි මහාභූතානීති වුත්‌තං හොති. උපාදායාති උපාදියිත්‌වා, ගහෙත්‌වාති අත්‌ථො. නිස්‌සායාතිපි එකෙ. ‘‘වත්‌තමාන’’න්‌ති අයඤ්‌චෙත්‌ථ පාඨසෙසො. සමූහත්‌ථෙ වා එතං සාමිවචනං, චතුන්‌නං මහාභූතානං සමූහං උපාදාය වත්‌තමානං රූපන්‌ති එත්‌ථ අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. එවං සබ්‌බථාපි යානි ච චත්‌තාරි පථවීආදීනි මහාභූතානි, යඤ්‌ච චතුන්‌නං මහාභූතානං උපාදාය වත්‌තමානං චක්‌ඛායතනාදිභෙදෙන අභිධම්‌මපාළියමෙව වුත්‌තං තෙවීසතිවිධං රූපං, තං සබ්‌බම්‌පි රූපන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.

    Nāmarūpaniddese namanalakkhaṇaṃ nāmaṃ. Ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ. Vibhajane panassa vedanāti vedanākkhandho, saññāti saññākkhandho, cetanā phasso manasikāroti saṅkhārakkhandho veditabbo. Kāmañca aññepi saṅkhārakkhandhasaṅgahitā dhammā santi, ime pana tayo sabbadubbalesupi cittesu santi, tasmā etesaṃyeva vasenettha saṅkhārakkhandho dassito. Cattāro ca mahābhūtāti ettha cattāroti gaṇanaparicchedo. Mahābhūtāti pathavīāpatejavāyānametaṃ adhivacanaṃ. Yena pana kāraṇena tāni mahābhūtānīti vuccanti, yo cettha añño vinicchayanayo, so sabbo visuddhimagge rūpakkhandhaniddese vutto. Catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyāti ettha pana catunnanti upayogatthe sāmivacanaṃ, cattāri mahābhūtānīti vuttaṃ hoti. Upādāyāti upādiyitvā, gahetvāti attho. Nissāyātipi eke. ‘‘Vattamāna’’nti ayañcettha pāṭhaseso. Samūhatthe vā etaṃ sāmivacanaṃ, catunnaṃ mahābhūtānaṃ samūhaṃ upādāya vattamānaṃ rūpanti ettha attho veditabbo. Evaṃ sabbathāpi yāni ca cattāri pathavīādīni mahābhūtāni, yañca catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vattamānaṃ cakkhāyatanādibhedena abhidhammapāḷiyameva vuttaṃ tevīsatividhaṃ rūpaṃ, taṃ sabbampi rūpanti veditabbaṃ.

    විඤ්‌ඤාණනිද්‌දෙසෙ චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණන්‌ති චක්‌ඛුම්‌හි විඤ්‌ඤාණං, චක්‌ඛුතො වා ජාතං විඤ්‌ඤාණන්‌ති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං. එවං සොතඝානජිව්‌හාකායවිඤ්‌ඤාණානි. ඉතරං පන මනොයෙව විඤ්‌ඤාණන්‌ති මනොවිඤ්‌ඤාණං. ද්‌විපඤ්‌චවිඤ්‌ඤාණවජ්‌ජිතතෙභූමකවිපාකචිත්‌තස්‌සෙතං අධිවචනං.

    Viññāṇaniddese cakkhuviññāṇanti cakkhumhi viññāṇaṃ, cakkhuto vā jātaṃ viññāṇanti cakkhuviññāṇaṃ. Evaṃ sotaghānajivhākāyaviññāṇāni. Itaraṃ pana manoyeva viññāṇanti manoviññāṇaṃ. Dvipañcaviññāṇavajjitatebhūmakavipākacittassetaṃ adhivacanaṃ.

    සඞ්‌ඛාරනිද්‌දෙසෙ අභිසඞ්‌ඛරණලක්‌ඛණො සඞ්‌ඛාරො. විභජනෙ පනස්‌ස කායසඞ්‌ඛාරොති කායතො පවත්‌තසඞ්‌ඛාරො. කායද්‌වාරෙ චොපනවසෙන පවත්‌තානං කාමාවචරකුසලතො අට්‌ඨන්‌නං, අකුසලතො ද්‌වාදසන්‌නන්‌ති වීසතියා කායසඤ්‌චෙතනානමෙතං අධිවචනං. වචීසඞ්‌ඛාරොති වචනතො පවත්‌තසඞ්‌ඛාරො, වචීද්‌වාරෙ වචනභෙදවසෙන පවත්‌තානං වීසතියා එව වචීසඤ්‌චෙතනානමෙතං අධිවචනං. චිත්‌තසඞ්‌ඛාරොති චිත්‌තතො පවත්‌තසඞ්‌ඛාරො, කායවචීද්‌වාරෙ චොපනං අකත්‌වා රහො නිසීදිත්‌වා චින්‌තෙන්‌තස්‌ස පවත්‌තානං ලොකියකුසලාකුසලවසෙන එකූනතිංසමනොසඤ්‌චෙතනානමෙතං අධිවචනං.

    Saṅkhāraniddese abhisaṅkharaṇalakkhaṇo saṅkhāro. Vibhajane panassa kāyasaṅkhāroti kāyato pavattasaṅkhāro. Kāyadvāre copanavasena pavattānaṃ kāmāvacarakusalato aṭṭhannaṃ, akusalato dvādasannanti vīsatiyā kāyasañcetanānametaṃ adhivacanaṃ. Vacīsaṅkhāroti vacanato pavattasaṅkhāro, vacīdvāre vacanabhedavasena pavattānaṃ vīsatiyā eva vacīsañcetanānametaṃ adhivacanaṃ. Cittasaṅkhāroti cittato pavattasaṅkhāro, kāyavacīdvāre copanaṃ akatvā raho nisīditvā cintentassa pavattānaṃ lokiyakusalākusalavasena ekūnatiṃsamanosañcetanānametaṃ adhivacanaṃ.

    අවිජ්‌ජානිද්‌දෙසෙ දුක්‌ඛෙ අඤ්‌ඤාණන්‌ති දුක්‌ඛසච්‌චෙ අඤ්‌ඤාණං, මොහස්‌සෙතං අධිවචනං. එස නයො දුක්‌ඛසමුදයෙ අඤ්‌ඤාණන්‌තිආදීසු. තත්‌ථ චතූහි කාරණෙහි දුක්‌ඛෙ අඤ්‌ඤාණං වෙදිතබ්‌බං අන්‌තොගධතො වත්‌ථුතො ආරම්‌මණතො පටිච්‌ඡාදනතො ච. තථා හි තං දුක්‌ඛසච්‌චපරියාපන්‌නත්‌තා දුක්‌ඛෙ අන්‌තොගධං, දුක්‌ඛසච්‌චඤ්‌චස්‌ස නිස්‌සයපච්‌චයභාවෙන වත්‌ථු, ආරම්‌මණපච්‌චයභාවෙන ආරම්‌මණං, දුක්‌ඛසච්‌චං එතං පටිච්‌ඡාදෙති තස්‌ස යාථාවලක්‌ඛණපටිවෙධනිවාරණෙන ඤාණප්‌පවත්‌තියා චෙත්‌ථ අප්‌පදානෙන.

    Avijjāniddese dukkhe aññāṇanti dukkhasacce aññāṇaṃ, mohassetaṃ adhivacanaṃ. Esa nayo dukkhasamudaye aññāṇantiādīsu. Tattha catūhi kāraṇehi dukkhe aññāṇaṃ veditabbaṃ antogadhato vatthuto ārammaṇato paṭicchādanato ca. Tathā hi taṃ dukkhasaccapariyāpannattā dukkhe antogadhaṃ, dukkhasaccañcassa nissayapaccayabhāvena vatthu, ārammaṇapaccayabhāvena ārammaṇaṃ, dukkhasaccaṃ etaṃ paṭicchādeti tassa yāthāvalakkhaṇapaṭivedhanivāraṇena ñāṇappavattiyā cettha appadānena.

    දුක්‌ඛසමුදයෙ අඤ්‌ඤාණං තීහි කාරණෙහි වෙදිතබ්‌බං වත්‌ථුතො ආරම්‌මණතො පටිච්‌ඡාදනතො ච. නිරොධෙ පටිපදාය ච අඤ්‌ඤාණං එකෙනෙව කාරණෙන වෙදිතබ්‌බං පටිච්‌ඡාදනතො. නිරොධපටිපදානඤ්‌හි පටිච්‌ඡාදකමෙව අඤ්‌ඤාණං තෙසං යාථාවලක්‌ඛණපටිවෙධනිවාරණෙන තෙසු ච ඤාණප්‌පවත්‌තියා අප්‌පදානෙන. න පන තං තත්‌ථ අන්‌තොගධං තස්‌මිං සච්‌චද්‌වයෙ අපරියාපන්‌නත්‌තා, න තස්‌ස තං සච්‌චද්‌වයං වත්‌ථු අසහජාතත්‌තා, නාරම්‌මණං, තදාරබ්‌භ අප්‌පවත්‌තනතො. පච්‌ඡිමඤ්‌හි සච්‌චද්‌වයං ගම්‌භීරත්‌තා දුද්‌දසං, න තත්‌ථ අන්‌ධභූතං අඤ්‌ඤාණං පවත්‌තති. පුරිමං පන වචනීයත්‌තෙන සභාවලක්‌ඛණස්‌ස දුද්‌දසත්‌තා ගම්‌භීරං, තත්‌ථ විපල්‌ලාසගාහවසෙන පවත්‌තති.

    Dukkhasamudaye aññāṇaṃ tīhi kāraṇehi veditabbaṃ vatthuto ārammaṇato paṭicchādanato ca. Nirodhe paṭipadāya ca aññāṇaṃ ekeneva kāraṇena veditabbaṃ paṭicchādanato. Nirodhapaṭipadānañhi paṭicchādakameva aññāṇaṃ tesaṃ yāthāvalakkhaṇapaṭivedhanivāraṇena tesu ca ñāṇappavattiyā appadānena. Na pana taṃ tattha antogadhaṃ tasmiṃ saccadvaye apariyāpannattā, na tassa taṃ saccadvayaṃ vatthu asahajātattā, nārammaṇaṃ, tadārabbha appavattanato. Pacchimañhi saccadvayaṃ gambhīrattā duddasaṃ, na tattha andhabhūtaṃ aññāṇaṃ pavattati. Purimaṃ pana vacanīyattena sabhāvalakkhaṇassa duddasattā gambhīraṃ, tattha vipallāsagāhavasena pavattati.

    අපිච ‘‘දුක්‌ඛෙ’’ති එත්‌තාවතා සඞ්‌ගහතො වත්‌ථුතො ආරම්‌මණතො කිච්‌චතො ච අවිජ්‌ජා දීපිතා. ‘‘දුක්‌ඛසමුදයෙ’’ති එත්‌තාවතා වත්‌ථුතො ආරම්‌මණතො කිච්‌චතො ච. ‘‘දුක්‌ඛනිරොධෙ දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදායා’’ති එත්‌තාවතා කිච්‌චතො. අවිසෙසතො පන ‘‘අඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති එතෙන සභාවතො නිද්‌දිට්‌ඨාති ඤාතබ්‌බා.

    Apica ‘‘dukkhe’’ti ettāvatā saṅgahato vatthuto ārammaṇato kiccato ca avijjā dīpitā. ‘‘Dukkhasamudaye’’ti ettāvatā vatthuto ārammaṇato kiccato ca. ‘‘Dukkhanirodhe dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāyā’’ti ettāvatā kiccato. Avisesato pana ‘‘aññāṇa’’nti etena sabhāvato niddiṭṭhāti ñātabbā.

    ඉති ඛො, භික්‌ඛවෙති එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ. නිරොධො හොතීති අනුප්‌පාදො හොති. අපිචෙත්‌ථ සබ්‌බෙහෙව තෙහි නිරොධපදෙහි නිබ්‌බානං දෙසිතං. නිබ්‌බානඤ්‌හි ආගම්‌ම තෙ තෙ ධම්‌මා නිරුජ්‌ඣන්‌ති, තස්‌මා තං තෙසං තෙසං නිරොධොති වුච්‌චති. ඉති භගවා ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ ද්‌වාදසහි පදෙහි වට්‌ටවිවට්‌ටං දෙසෙන්‌තො අරහත්‌තනිකූටෙනෙව දෙසනං නිට්‌ඨපෙසි. දෙසනාපරියොසානෙ වුත්‌තනයෙනෙව පඤ්‌චසතා භික්‌ඛූ අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨහිංසූති.

    Iti kho, bhikkhaveti evaṃ kho, bhikkhave. Nirodho hotīti anuppādo hoti. Apicettha sabbeheva tehi nirodhapadehi nibbānaṃ desitaṃ. Nibbānañhi āgamma te te dhammā nirujjhanti, tasmā taṃ tesaṃ tesaṃ nirodhoti vuccati. Iti bhagavā imasmiṃ sutte dvādasahi padehi vaṭṭavivaṭṭaṃ desento arahattanikūṭeneva desanaṃ niṭṭhapesi. Desanāpariyosāne vuttanayeneva pañcasatā bhikkhū arahatte patiṭṭhahiṃsūti.

    විභඞ්‌ගසුත්‌තං දුතියං.

    Vibhaṅgasuttaṃ dutiyaṃ.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 2. විභඞ්‌ගසුත්‌තං • 2. Vibhaṅgasuttaṃ

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2. විභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Vibhaṅgasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact