| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
10. විභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Vibhaṅgasuttavaṇṇanā
832. දසමෙ කොසජ්‌ජසහගතොති ඉධ භික්‌ඛු ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසිකරොන්‌තො නිසීදති. අථස්‌ස චිත්‌තෙ ලීනාකාරො ඔක්‌කමති, සො ‘‘ලීනාකාරො මෙ ඔක්‌කන්‌තො’’ති ඤත්‌වා අපායභයෙන චිත්‌තං තජ්‌ජෙත්‌වා පුන ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොති. අථස්‌ස පුන ලීනාකාරො ඔක්‌කමති. සො පුන අපායභයෙන චිත්‌තං තජ්‌ජෙත්‌වා ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොතීති එවමස්‌ස කොසජ්‌ජෙන වොකිණ්‌ණත්‌තා ඡන්‌දො කොසජ්‌ජසහගතො නාම හොති. කොසජ්‌ජසම්‌පයුත්‌තොති තස්‌සෙව වෙවචනං.
832. Dasame kosajjasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati. Athassa citte līnākāro okkamati, so ‘‘līnākāro me okkanto’’ti ñatvā apāyabhayena cittaṃ tajjetvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti. Athassa puna līnākāro okkamati. So puna apāyabhayena cittaṃ tajjetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa kosajjena vokiṇṇattā chando kosajjasahagato nāma hoti. Kosajjasampayuttoti tasseva vevacanaṃ.
උද්‌ධච්‌චසහගතොති ඉධ භික්‌ඛු ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසිකරොන්‌තො නිසීදති. අථස්‌ස චිත්‌තං උද්‌ධච්‌චෙ පතති. සො බුද්‌ධධම්‌මසඞ්‌ඝගුණෙ ආවජ්‌ජෙත්‌වා චිත්‌තං හාසෙත්‌වා තොසෙත්‌වා කම්‌මනියං කත්‌වා පුන ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොති. අථස්‌ස පුන චිත්‌තං උද්‌ධච්‌චෙ පතති. සො පුන බුද්‌ධධම්‌මසඞ්‌ඝගුණෙ ආවජ්‌ජෙත්‌වා චිත්‌තං හාසෙත්‌වා තොසෙත්‌වා කම්‌මනියං කත්‌වා ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොතීති එවමස්‌ස උද්‌ධච්‌චෙන වොකිණ්‌ණත්‌තා ඡන්‌දො උද්‌ධච්‌චසහගතො නාම හොති.
Uddhaccasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati. Athassa cittaṃ uddhacce patati. So buddhadhammasaṅghaguṇe āvajjetvā cittaṃ hāsetvā tosetvā kammaniyaṃ katvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti. Athassa puna cittaṃ uddhacce patati. So puna buddhadhammasaṅghaguṇe āvajjetvā cittaṃ hāsetvā tosetvā kammaniyaṃ katvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa uddhaccena vokiṇṇattā chando uddhaccasahagato nāma hoti.
ථිනමිද්‌ධසහගතොති ඉධ භික්‌ඛු ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසිකරොන්‌තො නිසීදති. අථස්‌ස ථිනමිද්‌ධං උප්‌පජ්‌ජති. සො ‘‘උප්‌පන්‌නං මෙ ථිනමිද්‌ධ’’න්‌ති ඤත්‌වා උදකෙන මුඛං පුඤ්‌ඡිත්‌වා, කණ්‌ණෙ ආකඩ්‌ඪිත්‌වා පගුණං ධම්‌මං සජ්‌ඣායිත්‌වා දිවා ගහිතං වා ආලොකසඤ්‌ඤං මනසිකරිත්‌වා ථිනමිද්‌ධං විනොදෙත්‌වා පුන ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොති. අථස්‌ස පුන ථිනමිද්‌ධං උප්‌පජ්‌ජති. සො වුත්‌තනයෙනෙව පුන ථිනමිද්‌ධං විනොදෙත්‌වා ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොතීති එවමස්‌ස ථිනමිද්‌ධෙන වොකිණ්‌ණත්‌තා ඡන්‌දො ථිනමිද්‌ධසහගතො නාම හොති.
Thinamiddhasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati. Athassa thinamiddhaṃ uppajjati. So ‘‘uppannaṃ me thinamiddha’’nti ñatvā udakena mukhaṃ puñchitvā, kaṇṇe ākaḍḍhitvā paguṇaṃ dhammaṃ sajjhāyitvā divā gahitaṃ vā ālokasaññaṃ manasikaritvā thinamiddhaṃ vinodetvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti. Athassa puna thinamiddhaṃ uppajjati. So vuttanayeneva puna thinamiddhaṃ vinodetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa thinamiddhena vokiṇṇattā chando thinamiddhasahagato nāma hoti.
අනුවික්‌ඛිත්‌තොති ඉධ භික්‌ඛු ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසිකරොන්‌තො නිසීදති. අථස්‌ස කාමගුණාරම්‌මණෙ චිත්‌තං වික්‌ඛිපති. සො ‘‘බහිද්‌ධා වික්‌ඛිත්‌තං මෙ චිත්‌ත’’න්‌ති ඤත්‌වා අනමතග්‌ග (සං. නි. 2.124-125) දෙවදූත- (ම. නි. 3.261) චෙලොපම (සං. නි. 5.1104) අනාගතභයසුත්‌තාදීනි (අ. නි. 5.77) ආවජ්‌ජෙන්‌තො සුත්‌තදණ්‌ඩෙන චිත්‌තං තජ්‌ජෙත්‌වා කම්‌මනියං කත්‌වා පුන ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොති. අථස්‌ස පුන චිත්‌තං වික්‌ඛිපති. සො පුන සුත්‌තදණ්‌ඩෙන චිත්‌තං කම්‌මනියං කත්‌වා ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොතීති එවමස්‌ස කාමවිතක්‌කවොකිණ්‌ණත්‌තා ඡන්‌දො බහිද්‌ධා පඤ්‌ච කාමගුණෙ ආරබ්‌භ අනුවික්‌ඛිත්‌තො අනුවිසටො හොති.
Anuvikkhittoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati. Athassa kāmaguṇārammaṇe cittaṃ vikkhipati. So ‘‘bahiddhā vikkhittaṃ me citta’’nti ñatvā anamatagga (saṃ. ni. 2.124-125) devadūta- (ma. ni. 3.261) celopama (saṃ. ni. 5.1104) anāgatabhayasuttādīni (a. ni. 5.77) āvajjento suttadaṇḍena cittaṃ tajjetvā kammaniyaṃ katvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti. Athassa puna cittaṃ vikkhipati. So puna suttadaṇḍena cittaṃ kammaniyaṃ katvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa kāmavitakkavokiṇṇattā chando bahiddhā pañca kāmaguṇe ārabbha anuvikkhitto anuvisaṭo hoti.
යථා පුරෙ තථා පච්‌ඡාති කම්‌මට්‌ඨානවසෙනපි දෙසනාවසෙනපි පුරිමපච්‌ඡිමතා වෙදිතබ්‌බා. කථං? කම්‌මට්‌ඨානෙ තාව කම්‌මට්‌ඨානස්‌ස අභිනිවෙසො පුරෙ නාම, අරහත්‌තං පච්‌ඡා නාම. තත්‌ථ යො භික්‌ඛු මූලකම්‌මට්‌ඨානෙ අභිනිවිසිත්‌වා අතිලීනාදීසු චතූසු ඨානෙසු චිත්‌තස්‌ස ඔක්‌කමනං පටිසෙධෙත්‌වා, දුට්‌ඨගොණෙ යොජෙත්‌වා සාරෙන්‌තො විය චතුරස්‌සඝටිකං ඔතාරෙන්‌තො විය චතුන්‌නං ඨානානං එකට්‌ඨානෙපි අසජ්‌ජන්‌තො සඞ්‌ඛාරෙ සම්‌මසිත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණාති. අයම්‌පි යථා පුරෙ තථා පච්‌ඡා විහරති නාම. අයං කම්‌මට්‌ඨානවසෙන පුරිමපච්‌ඡිමතා. දෙසනාවසෙන පන කෙසා පුරෙ නාම, මත්‌ථලුඞ්‌ගං පච්‌ඡා නාම. තත්‌ථ යො භික්‌ඛු කෙසෙසු අභිනිවිසිත්‌වා වණ්‌ණසණ්‌ඨානාදිවසෙන කෙසාදයො පරිග්‌ගණ්‌හන්‌තො චතූසු ඨානෙසු අසජ්‌ජන්‌තො යාව මත්‌ථලුඞ්‌ගා භාවනං පාපෙති, අයම්‌පි යථා පුරෙ තථා පච්‌ඡා විහරති නාම. එවං දෙසනාවසෙන පුරිමපච්‌ඡිමතා වෙදිතබ්‌බා. යථා පච්‌ඡා තථා පුරෙති ඉදං පුරිමස්‌සෙව වෙවචනං.
Yathā pure tathā pacchāti kammaṭṭhānavasenapi desanāvasenapi purimapacchimatā veditabbā. Kathaṃ? Kammaṭṭhāne tāva kammaṭṭhānassa abhiniveso pure nāma, arahattaṃ pacchā nāma. Tattha yo bhikkhu mūlakammaṭṭhāne abhinivisitvā atilīnādīsu catūsu ṭhānesu cittassa okkamanaṃ paṭisedhetvā, duṭṭhagoṇe yojetvā sārento viya caturassaghaṭikaṃ otārento viya catunnaṃ ṭhānānaṃ ekaṭṭhānepi asajjanto saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti. Ayampi yathā pure tathā pacchā viharati nāma. Ayaṃ kammaṭṭhānavasena purimapacchimatā. Desanāvasena pana kesā pure nāma, matthaluṅgaṃ pacchā nāma. Tattha yo bhikkhu kesesu abhinivisitvā vaṇṇasaṇṭhānādivasena kesādayo pariggaṇhanto catūsu ṭhānesu asajjanto yāva matthaluṅgā bhāvanaṃ pāpeti, ayampi yathā pure tathā pacchā viharati nāma. Evaṃ desanāvasena purimapacchimatā veditabbā. Yathā pacchā tathā pureti idaṃ purimasseva vevacanaṃ.
යථා අධො තථා උද්‌ධන්‌ති ඉදං සරීරවසෙන වෙදිතබ්‌බං. තෙනෙවාහ ‘‘උද්‌ධං පාදතලා අධො කෙසමත්‌ථකා’’ති. තත්‌ථ යො භික්‌ඛු පාදතලතො පට්‌ඨාය යාව කෙසමත්‌ථකා ද්‌වත්‌තිංසාකාරවසෙන වා පාදඞ්‌ගුලිඅග්‌ගපබ්‌බට්‌ඨිතො යාව සීසකටාහං, සීසකටාහතො යාව පාදඞ්‌ගුලීනං අග්‌ගපබ්‌බට්‌ඨීනි , තාව අට්‌ඨිවසෙන වා භාවනං පාපෙති චතූසු ඨානෙසු එකට්‌ඨානෙපි අසජ්‌ජන්‌තො. අයං යථා උද්‌ධං තථා අධො, යථා අධො තථා උද්‌ධං විහරති නාම.
Yathā adho tathā uddhanti idaṃ sarīravasena veditabbaṃ. Tenevāha ‘‘uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā’’ti. Tattha yo bhikkhu pādatalato paṭṭhāya yāva kesamatthakā dvattiṃsākāravasena vā pādaṅguliaggapabbaṭṭhito yāva sīsakaṭāhaṃ, sīsakaṭāhato yāva pādaṅgulīnaṃ aggapabbaṭṭhīni , tāva aṭṭhivasena vā bhāvanaṃ pāpeti catūsu ṭhānesu ekaṭṭhānepi asajjanto. Ayaṃ yathā uddhaṃ tathā adho, yathā adho tathā uddhaṃ viharati nāma.
යෙහි ආකාරෙහීති යෙහි කොට්‌ඨාසෙහි. යෙහි ලිඞ්‌ගෙහීති යෙහි සණ්‌ඨානෙහි. යෙහි නිමිත්‌තෙහීති යෙහි උපට්‌ඨානෙහි. ආලොකසඤ්‌ඤා සුග්‌ගහිතා හොතීති යො භික්‌ඛු අඞ්‌ගණෙ නිසීදිත්‌වා ආලොකසඤ්‌ඤං මනසි කරොති, කාලෙන නිමීලෙති, කාලෙන උම්‌මීලෙති. අථස්‌ස යදා නිමීලෙන්‌තස්‌සාපි උම්‌මීලෙත්‌වා ඔලොකෙන්‌තස්‌ස විය එකසදිසමෙව උපට්‌ඨාති, තදා ආලොකසඤ්‌ඤා ජාතා නාම හොති. ‘‘දිවාසඤ්‌ඤා’’තිපි තස්‌සෙව නාමං. සා ච පන රත්‌තිං උප්‌පජ්‌ජමානා සුග්‌ගහිතා නාම හොති. ස්‌වාධිට්‌ඨිතාතිපි තස්‌සෙව වෙවචනං. සුට්‌ඨු අධිට්‌ඨිතා සුට්‌ඨු ඨපිතා ස්‌වාධිට්‌ඨිතා නාම වුච්‌චති. සා අත්‌ථතො සුග්‌ගහිතායෙව. යො වා ආලොකෙන ථිනමිද්‌ධං විනොදෙත්‌වා ඡන්‌දං උප්‌පාදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොති, තස්‌ස දිවාපි ආලොකසඤ්‌ඤා සුග්‌ගහිතා ස්‌වාධිට්‌ඨිතා නාම. රත්‌ති වා හොතු දිවා වා යෙන ආලොකෙන ථිනමිද්‌ධං විනොදෙත්‌වා කම්‌මට්‌ඨානං මනසි කරොති, තස්‌මිං ථිනමිද්‌ධවිනොදනෙ ආලොකෙ උප්‌පන්‌නා සඤ්‌ඤා සුග්‌ගහිතායෙව නාම. වීරියාදීසුපි එසෙව නයො. ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ ඡන්‌නං අභිඤ්‌ඤානං පාදකිද්‌ධි කථිතා.
Yehi ākārehīti yehi koṭṭhāsehi. Yehi liṅgehīti yehi saṇṭhānehi. Yehi nimittehīti yehi upaṭṭhānehi. Ālokasaññā suggahitā hotīti yo bhikkhu aṅgaṇe nisīditvā ālokasaññaṃ manasi karoti, kālena nimīleti, kālena ummīleti. Athassa yadā nimīlentassāpi ummīletvā olokentassa viya ekasadisameva upaṭṭhāti, tadā ālokasaññā jātā nāma hoti. ‘‘Divāsaññā’’tipi tasseva nāmaṃ. Sā ca pana rattiṃ uppajjamānā suggahitā nāma hoti. Svādhiṭṭhitātipi tasseva vevacanaṃ. Suṭṭhu adhiṭṭhitā suṭṭhu ṭhapitā svādhiṭṭhitā nāma vuccati. Sā atthato suggahitāyeva. Yo vā ālokena thinamiddhaṃ vinodetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti, tassa divāpi ālokasaññā suggahitā svādhiṭṭhitā nāma. Ratti vā hotu divā vā yena ālokena thinamiddhaṃ vinodetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti, tasmiṃ thinamiddhavinodane āloke uppannā saññā suggahitāyeva nāma. Vīriyādīsupi eseva nayo. Imasmiṃ sutte channaṃ abhiññānaṃ pādakiddhi kathitā.
පාසාදකම්‌පනවග්‌ගො දුතියො.
Pāsādakampanavaggo dutiyo.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 10. විභඞ්‌ගසුත්‌තං • 10. Vibhaṅgasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 10. විභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Vibhaṅgasuttavaṇṇanā
