Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
൧൦. വിഭങ്ഗസുത്തവണ്ണനാ
10. Vibhaṅgasuttavaṇṇanā
൮൩൨. ദസമേ കോസജ്ജസഹഗതോതി ഇധ ഭിക്ഖു ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസികരോന്തോ നിസീദതി. അഥസ്സ ചിത്തേ ലീനാകാരോ ഓക്കമതി, സോ ‘‘ലീനാകാരോ മേ ഓക്കന്തോ’’തി ഞത്വാ അപായഭയേന ചിത്തം തജ്ജേത്വാ പുന ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതി. അഥസ്സ പുന ലീനാകാരോ ഓക്കമതി. സോ പുന അപായഭയേന ചിത്തം തജ്ജേത്വാ ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതീതി ഏവമസ്സ കോസജ്ജേന വോകിണ്ണത്താ ഛന്ദോ കോസജ്ജസഹഗതോ നാമ ഹോതി. കോസജ്ജസമ്പയുത്തോതി തസ്സേവ വേവചനം.
832. Dasame kosajjasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati. Athassa citte līnākāro okkamati, so ‘‘līnākāro me okkanto’’ti ñatvā apāyabhayena cittaṃ tajjetvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti. Athassa puna līnākāro okkamati. So puna apāyabhayena cittaṃ tajjetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa kosajjena vokiṇṇattā chando kosajjasahagato nāma hoti. Kosajjasampayuttoti tasseva vevacanaṃ.
ഉദ്ധച്ചസഹഗതോതി ഇധ ഭിക്ഖു ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസികരോന്തോ നിസീദതി. അഥസ്സ ചിത്തം ഉദ്ധച്ചേ പതതി. സോ ബുദ്ധധമ്മസങ്ഘഗുണേ ആവജ്ജേത്വാ ചിത്തം ഹാസേത്വാ തോസേത്വാ കമ്മനിയം കത്വാ പുന ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതി. അഥസ്സ പുന ചിത്തം ഉദ്ധച്ചേ പതതി. സോ പുന ബുദ്ധധമ്മസങ്ഘഗുണേ ആവജ്ജേത്വാ ചിത്തം ഹാസേത്വാ തോസേത്വാ കമ്മനിയം കത്വാ ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതീതി ഏവമസ്സ ഉദ്ധച്ചേന വോകിണ്ണത്താ ഛന്ദോ ഉദ്ധച്ചസഹഗതോ നാമ ഹോതി.
Uddhaccasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati. Athassa cittaṃ uddhacce patati. So buddhadhammasaṅghaguṇe āvajjetvā cittaṃ hāsetvā tosetvā kammaniyaṃ katvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti. Athassa puna cittaṃ uddhacce patati. So puna buddhadhammasaṅghaguṇe āvajjetvā cittaṃ hāsetvā tosetvā kammaniyaṃ katvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa uddhaccena vokiṇṇattā chando uddhaccasahagato nāma hoti.
ഥിനമിദ്ധസഹഗതോതി ഇധ ഭിക്ഖു ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസികരോന്തോ നിസീദതി. അഥസ്സ ഥിനമിദ്ധം ഉപ്പജ്ജതി. സോ ‘‘ഉപ്പന്നം മേ ഥിനമിദ്ധ’’ന്തി ഞത്വാ ഉദകേന മുഖം പുഞ്ഛിത്വാ, കണ്ണേ ആകഡ്ഢിത്വാ പഗുണം ധമ്മം സജ്ഝായിത്വാ ദിവാ ഗഹിതം വാ ആലോകസഞ്ഞം മനസികരിത്വാ ഥിനമിദ്ധം വിനോദേത്വാ പുന ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതി. അഥസ്സ പുന ഥിനമിദ്ധം ഉപ്പജ്ജതി. സോ വുത്തനയേനേവ പുന ഥിനമിദ്ധം വിനോദേത്വാ ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതീതി ഏവമസ്സ ഥിനമിദ്ധേന വോകിണ്ണത്താ ഛന്ദോ ഥിനമിദ്ധസഹഗതോ നാമ ഹോതി.
Thinamiddhasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati. Athassa thinamiddhaṃ uppajjati. So ‘‘uppannaṃ me thinamiddha’’nti ñatvā udakena mukhaṃ puñchitvā, kaṇṇe ākaḍḍhitvā paguṇaṃ dhammaṃ sajjhāyitvā divā gahitaṃ vā ālokasaññaṃ manasikaritvā thinamiddhaṃ vinodetvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti. Athassa puna thinamiddhaṃ uppajjati. So vuttanayeneva puna thinamiddhaṃ vinodetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa thinamiddhena vokiṇṇattā chando thinamiddhasahagato nāma hoti.
അനുവിക്ഖിത്തോതി ഇധ ഭിക്ഖു ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസികരോന്തോ നിസീദതി. അഥസ്സ കാമഗുണാരമ്മണേ ചിത്തം വിക്ഖിപതി. സോ ‘‘ബഹിദ്ധാ വിക്ഖിത്തം മേ ചിത്ത’’ന്തി ഞത്വാ അനമതഗ്ഗ (സം॰ നി॰ ൨.൧൨൪-൧൨൫) ദേവദൂത- (മ॰ നി॰ ൩.൨൬൧) ചേലോപമ (സം॰ നി॰ ൫.൧൧൦൪) അനാഗതഭയസുത്താദീനി (അ॰ നി॰ ൫.൭൭) ആവജ്ജേന്തോ സുത്തദണ്ഡേന ചിത്തം തജ്ജേത്വാ കമ്മനിയം കത്വാ പുന ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതി. അഥസ്സ പുന ചിത്തം വിക്ഖിപതി. സോ പുന സുത്തദണ്ഡേന ചിത്തം കമ്മനിയം കത്വാ ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതീതി ഏവമസ്സ കാമവിതക്കവോകിണ്ണത്താ ഛന്ദോ ബഹിദ്ധാ പഞ്ച കാമഗുണേ ആരബ്ഭ അനുവിക്ഖിത്തോ അനുവിസടോ ഹോതി.
Anuvikkhittoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati. Athassa kāmaguṇārammaṇe cittaṃ vikkhipati. So ‘‘bahiddhā vikkhittaṃ me citta’’nti ñatvā anamatagga (saṃ. ni. 2.124-125) devadūta- (ma. ni. 3.261) celopama (saṃ. ni. 5.1104) anāgatabhayasuttādīni (a. ni. 5.77) āvajjento suttadaṇḍena cittaṃ tajjetvā kammaniyaṃ katvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti. Athassa puna cittaṃ vikkhipati. So puna suttadaṇḍena cittaṃ kammaniyaṃ katvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa kāmavitakkavokiṇṇattā chando bahiddhā pañca kāmaguṇe ārabbha anuvikkhitto anuvisaṭo hoti.
യഥാ പുരേ തഥാ പച്ഛാതി കമ്മട്ഠാനവസേനപി ദേസനാവസേനപി പുരിമപച്ഛിമതാ വേദിതബ്ബാ. കഥം? കമ്മട്ഠാനേ താവ കമ്മട്ഠാനസ്സ അഭിനിവേസോ പുരേ നാമ, അരഹത്തം പച്ഛാ നാമ. തത്ഥ യോ ഭിക്ഖു മൂലകമ്മട്ഠാനേ അഭിനിവിസിത്വാ അതിലീനാദീസു ചതൂസു ഠാനേസു ചിത്തസ്സ ഓക്കമനം പടിസേധേത്വാ, ദുട്ഠഗോണേ യോജേത്വാ സാരേന്തോ വിയ ചതുരസ്സഘടികം ഓതാരേന്തോ വിയ ചതുന്നം ഠാനാനം ഏകട്ഠാനേപി അസജ്ജന്തോ സങ്ഖാരേ സമ്മസിത്വാ അരഹത്തം പാപുണാതി. അയമ്പി യഥാ പുരേ തഥാ പച്ഛാ വിഹരതി നാമ. അയം കമ്മട്ഠാനവസേന പുരിമപച്ഛിമതാ. ദേസനാവസേന പന കേസാ പുരേ നാമ, മത്ഥലുങ്ഗം പച്ഛാ നാമ. തത്ഥ യോ ഭിക്ഖു കേസേസു അഭിനിവിസിത്വാ വണ്ണസണ്ഠാനാദിവസേന കേസാദയോ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തോ ചതൂസു ഠാനേസു അസജ്ജന്തോ യാവ മത്ഥലുങ്ഗാ ഭാവനം പാപേതി, അയമ്പി യഥാ പുരേ തഥാ പച്ഛാ വിഹരതി നാമ. ഏവം ദേസനാവസേന പുരിമപച്ഛിമതാ വേദിതബ്ബാ. യഥാ പച്ഛാ തഥാ പുരേതി ഇദം പുരിമസ്സേവ വേവചനം.
Yathā pure tathā pacchāti kammaṭṭhānavasenapi desanāvasenapi purimapacchimatā veditabbā. Kathaṃ? Kammaṭṭhāne tāva kammaṭṭhānassa abhiniveso pure nāma, arahattaṃ pacchā nāma. Tattha yo bhikkhu mūlakammaṭṭhāne abhinivisitvā atilīnādīsu catūsu ṭhānesu cittassa okkamanaṃ paṭisedhetvā, duṭṭhagoṇe yojetvā sārento viya caturassaghaṭikaṃ otārento viya catunnaṃ ṭhānānaṃ ekaṭṭhānepi asajjanto saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti. Ayampi yathā pure tathā pacchā viharati nāma. Ayaṃ kammaṭṭhānavasena purimapacchimatā. Desanāvasena pana kesā pure nāma, matthaluṅgaṃ pacchā nāma. Tattha yo bhikkhu kesesu abhinivisitvā vaṇṇasaṇṭhānādivasena kesādayo pariggaṇhanto catūsu ṭhānesu asajjanto yāva matthaluṅgā bhāvanaṃ pāpeti, ayampi yathā pure tathā pacchā viharati nāma. Evaṃ desanāvasena purimapacchimatā veditabbā. Yathā pacchā tathā pureti idaṃ purimasseva vevacanaṃ.
യഥാ അധോ തഥാ ഉദ്ധന്തി ഇദം സരീരവസേന വേദിതബ്ബം. തേനേവാഹ ‘‘ഉദ്ധം പാദതലാ അധോ കേസമത്ഥകാ’’തി. തത്ഥ യോ ഭിക്ഖു പാദതലതോ പട്ഠായ യാവ കേസമത്ഥകാ ദ്വത്തിംസാകാരവസേന വാ പാദങ്ഗുലിഅഗ്ഗപബ്ബട്ഠിതോ യാവ സീസകടാഹം, സീസകടാഹതോ യാവ പാദങ്ഗുലീനം അഗ്ഗപബ്ബട്ഠീനി , താവ അട്ഠിവസേന വാ ഭാവനം പാപേതി ചതൂസു ഠാനേസു ഏകട്ഠാനേപി അസജ്ജന്തോ. അയം യഥാ ഉദ്ധം തഥാ അധോ, യഥാ അധോ തഥാ ഉദ്ധം വിഹരതി നാമ.
Yathā adho tathā uddhanti idaṃ sarīravasena veditabbaṃ. Tenevāha ‘‘uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā’’ti. Tattha yo bhikkhu pādatalato paṭṭhāya yāva kesamatthakā dvattiṃsākāravasena vā pādaṅguliaggapabbaṭṭhito yāva sīsakaṭāhaṃ, sīsakaṭāhato yāva pādaṅgulīnaṃ aggapabbaṭṭhīni , tāva aṭṭhivasena vā bhāvanaṃ pāpeti catūsu ṭhānesu ekaṭṭhānepi asajjanto. Ayaṃ yathā uddhaṃ tathā adho, yathā adho tathā uddhaṃ viharati nāma.
യേഹി ആകാരേഹീതി യേഹി കോട്ഠാസേഹി. യേഹി ലിങ്ഗേഹീതി യേഹി സണ്ഠാനേഹി. യേഹി നിമിത്തേഹീതി യേഹി ഉപട്ഠാനേഹി. ആലോകസഞ്ഞാ സുഗ്ഗഹിതാ ഹോതീതി യോ ഭിക്ഖു അങ്ഗണേ നിസീദിത്വാ ആലോകസഞ്ഞം മനസി കരോതി, കാലേന നിമീലേതി, കാലേന ഉമ്മീലേതി. അഥസ്സ യദാ നിമീലേന്തസ്സാപി ഉമ്മീലേത്വാ ഓലോകേന്തസ്സ വിയ ഏകസദിസമേവ ഉപട്ഠാതി, തദാ ആലോകസഞ്ഞാ ജാതാ നാമ ഹോതി. ‘‘ദിവാസഞ്ഞാ’’തിപി തസ്സേവ നാമം. സാ ച പന രത്തിം ഉപ്പജ്ജമാനാ സുഗ്ഗഹിതാ നാമ ഹോതി. സ്വാധിട്ഠിതാതിപി തസ്സേവ വേവചനം. സുട്ഠു അധിട്ഠിതാ സുട്ഠു ഠപിതാ സ്വാധിട്ഠിതാ നാമ വുച്ചതി. സാ അത്ഥതോ സുഗ്ഗഹിതായേവ. യോ വാ ആലോകേന ഥിനമിദ്ധം വിനോദേത്വാ ഛന്ദം ഉപ്പാദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതി, തസ്സ ദിവാപി ആലോകസഞ്ഞാ സുഗ്ഗഹിതാ സ്വാധിട്ഠിതാ നാമ. രത്തി വാ ഹോതു ദിവാ വാ യേന ആലോകേന ഥിനമിദ്ധം വിനോദേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരോതി, തസ്മിം ഥിനമിദ്ധവിനോദനേ ആലോകേ ഉപ്പന്നാ സഞ്ഞാ സുഗ്ഗഹിതായേവ നാമ. വീരിയാദീസുപി ഏസേവ നയോ. ഇമസ്മിം സുത്തേ ഛന്നം അഭിഞ്ഞാനം പാദകിദ്ധി കഥിതാ.
Yehi ākārehīti yehi koṭṭhāsehi. Yehi liṅgehīti yehi saṇṭhānehi. Yehi nimittehīti yehi upaṭṭhānehi. Ālokasaññā suggahitā hotīti yo bhikkhu aṅgaṇe nisīditvā ālokasaññaṃ manasi karoti, kālena nimīleti, kālena ummīleti. Athassa yadā nimīlentassāpi ummīletvā olokentassa viya ekasadisameva upaṭṭhāti, tadā ālokasaññā jātā nāma hoti. ‘‘Divāsaññā’’tipi tasseva nāmaṃ. Sā ca pana rattiṃ uppajjamānā suggahitā nāma hoti. Svādhiṭṭhitātipi tasseva vevacanaṃ. Suṭṭhu adhiṭṭhitā suṭṭhu ṭhapitā svādhiṭṭhitā nāma vuccati. Sā atthato suggahitāyeva. Yo vā ālokena thinamiddhaṃ vinodetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti, tassa divāpi ālokasaññā suggahitā svādhiṭṭhitā nāma. Ratti vā hotu divā vā yena ālokena thinamiddhaṃ vinodetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti, tasmiṃ thinamiddhavinodane āloke uppannā saññā suggahitāyeva nāma. Vīriyādīsupi eseva nayo. Imasmiṃ sutte channaṃ abhiññānaṃ pādakiddhi kathitā.
പാസാദകമ്പനവഗ്ഗോ ദുതിയോ.
Pāsādakampanavaggo dutiyo.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya / ൧൦. വിഭങ്ഗസുത്തം • 10. Vibhaṅgasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ൧൦. വിഭങ്ഗസുത്തവണ്ണനാ • 10. Vibhaṅgasuttavaṇṇanā