Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / నేత్తివిభావినీ • Nettivibhāvinī |
౮. విభత్తిహారసమ్పాతవిభావనా
8. Vibhattihārasampātavibhāvanā
౭౦. యేన యేన ఆవట్టహారసమ్పాతేన సుత్తత్థా ఆవట్టేతబ్బా, సో ఆవట్టహారసమ్పాతో పరిపుణ్ణో, ‘‘కతమో విభత్తిహారసమ్పాతో’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమో విభత్తిహారసమ్పాతో’’తిఆది వుత్తం. తత్థ కతమో సంవణ్ణనావిసేసో విభత్తిహారసమ్పాతో నామాతి పుచ్ఛతి.
70. Yena yena āvaṭṭahārasampātena suttatthā āvaṭṭetabbā, so āvaṭṭahārasampāto paripuṇṇo, ‘‘katamo vibhattihārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vibhattihārasampāto’’tiādi vuttaṃ. Tattha katamo saṃvaṇṇanāviseso vibhattihārasampāto nāmāti pucchati.
‘‘కతమే సుత్తత్థా కత్థ విభత్తా’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తస్మా రక్ఖితచిత్తస్సా’’తిఆది వుత్తం. యా ‘‘తస్మా…పే॰… గోచరో’’తి గాథా వుత్తా, తిస్సం గాథాయం వుత్తో కుసలపక్ఖో ధమ్మో కుసలపక్ఖేన ధమ్మేన సతిసంవరో ధమ్మో నిద్దిసితబ్బో విభజితబ్బో, అకుసలపక్ఖేన ధమ్మేన నిద్దిసితబ్బో విభజితబ్బో.
‘‘Katame suttatthā kattha vibhattā’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’tiādi vuttaṃ. Yā ‘‘tasmā…pe… gocaro’’ti gāthā vuttā, tissaṃ gāthāyaṃ vutto kusalapakkho dhammo kusalapakkhena dhammena satisaṃvaro dhammo niddisitabbo vibhajitabbo, akusalapakkhena dhammena niddisitabbo vibhajitabbo.
కథం? ‘‘రక్ఖితచిత్తస్సా’’తి పదేన వుత్తో కుసలపక్ఖో సతిసంవరో ధమ్మో ‘‘చక్ఖుద్వారసంవరో…పే॰… మనోద్వారసంవరో’’తి ఛబ్బిధేన కుసలపక్ఖేన ధమ్మేన నిద్దిసితబ్బో విభజితబ్బో. ‘‘సమ్మాసఙ్కప్పో’’తి పదేన వుత్తో కుసలపక్ఖో సమ్మాసఙ్కప్పో ధమ్మో ‘‘నేక్ఖమ్మసఙ్కప్పో అబ్యాపాద-సఙ్కప్పో అవిహింసాసఙ్కప్పో’’తి తివిధేన కుసలపక్ఖేన ధమ్మేన విభజితబ్బో. ‘‘సమ్మాదిట్ఠిపురేక్ఖారో’’తి పదేన వుత్తా కుసలపక్ఖా ధమ్మజాతి ‘‘దుక్ఖే ఞాణం, దుక్ఖసముదయే ఞాణం, దుక్ఖనిరోధే ఞాణం, దుక్ఖనిరోధగామినిపటిపదాయ ఞాణం, పుబ్బన్తే ఞాణం, అపరన్తే ఞాణం, పుబ్బన్తాపరన్తే ఞాణం, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు ఞాణ’’న్తి (ధ॰ స॰ ౧౦౬౩) అట్ఠవిధేన కుసలపక్ఖేన ధమ్మేన విభజితబ్బా. ‘‘ఞత్వాన ఉదయబ్బయ’’న్తి పదేన వుత్తం కుసలపక్ఖఉదయబ్బయఞాణం ధమ్మజాతం పఞ్ఞాసవిధేన ఉదయబ్బయఞాణేన కుసలపక్ఖేన విభజితబ్బం. ‘‘థినమిద్ధాభిభూ’’తి పదేన వుత్తం థినమిద్ధాభిభవనం కుసలపక్ఖం ధమ్మజాతం ‘‘సోతాపత్తిమగ్గాభిభవనం సకదాగామిమగ్గాభిభవనం అనాగామిమగ్గాభిభవనం అరహత్తమగ్గాభిభవన’’న్తి చతుబ్బిధేన కుసలపక్ఖేన విభజితబ్బం.
Kathaṃ? ‘‘Rakkhitacittassā’’ti padena vutto kusalapakkho satisaṃvaro dhammo ‘‘cakkhudvārasaṃvaro…pe… manodvārasaṃvaro’’ti chabbidhena kusalapakkhena dhammena niddisitabbo vibhajitabbo. ‘‘Sammāsaṅkappo’’ti padena vutto kusalapakkho sammāsaṅkappo dhammo ‘‘nekkhammasaṅkappo abyāpāda-saṅkappo avihiṃsāsaṅkappo’’ti tividhena kusalapakkhena dhammena vibhajitabbo. ‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti padena vuttā kusalapakkhā dhammajāti ‘‘dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminipaṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇa’’nti (dha. sa. 1063) aṭṭhavidhena kusalapakkhena dhammena vibhajitabbā. ‘‘Ñatvāna udayabbaya’’nti padena vuttaṃ kusalapakkhaudayabbayañāṇaṃ dhammajātaṃ paññāsavidhena udayabbayañāṇena kusalapakkhena vibhajitabbaṃ. ‘‘Thinamiddhābhibhū’’ti padena vuttaṃ thinamiddhābhibhavanaṃ kusalapakkhaṃ dhammajātaṃ ‘‘sotāpattimaggābhibhavanaṃ sakadāgāmimaggābhibhavanaṃ anāgāmimaggābhibhavanaṃ arahattamaggābhibhavana’’nti catubbidhena kusalapakkhena vibhajitabbaṃ.
సతిసంవరో కుసలపక్ఖో ‘‘లోకియో సతిసంవరో, లోకుత్తరో సతిసంవరో’’తి దుబ్బిధేన విభజితబ్బోతి. లోకియో సతిసంవరో కామావచరోవాతి ఏకవిధేన విభజితబ్బో. లోకుత్తరా సతిసంవరో ‘‘దస్సనభూమి, భావనాభూమీ’’తి దుబ్బిధేన విభజితబ్బో. కామావచరో సతిసంవరో ‘‘కాయానుపస్సనాసతిసంవరో వేదనానుపస్సనాసతిసంవరో చిత్తానుపస్సనాసతిసంవరో ధమ్మానుపస్సనాసతిసంవరో’’తి చతుబ్బిధేన విభజితబ్బో. లోకుత్తరో సతిసంవరోపి తథా చతుబ్బిధేన విభజితబ్బో. సమ్మాసఙ్కప్పసమ్మాదిట్ఠియోపి లోకియలోకుత్తరవసేన దుబ్బిధాదిభేదేన విభజితబ్బా. పదట్ఠానేనపి పదట్ఠానహారసమ్పాతే వుత్తనయేన విభజితబ్బా.
Satisaṃvaro kusalapakkho ‘‘lokiyo satisaṃvaro, lokuttaro satisaṃvaro’’ti dubbidhena vibhajitabboti. Lokiyo satisaṃvaro kāmāvacarovāti ekavidhena vibhajitabbo. Lokuttarā satisaṃvaro ‘‘dassanabhūmi, bhāvanābhūmī’’ti dubbidhena vibhajitabbo. Kāmāvacaro satisaṃvaro ‘‘kāyānupassanāsatisaṃvaro vedanānupassanāsatisaṃvaro cittānupassanāsatisaṃvaro dhammānupassanāsatisaṃvaro’’ti catubbidhena vibhajitabbo. Lokuttaro satisaṃvaropi tathā catubbidhena vibhajitabbo. Sammāsaṅkappasammādiṭṭhiyopi lokiyalokuttaravasena dubbidhādibhedena vibhajitabbā. Padaṭṭhānenapi padaṭṭhānahārasampāte vuttanayena vibhajitabbā.
అకుసలపక్ఖేన ‘‘అరక్ఖితేన చిత్తేనా’’తి పదేన వుత్తో అసంవరో ‘‘చక్ఖుఅసంవరో …పే॰… కాయఅసంవరో, చోపనకాయఅసంవరో, వాచాఅసంవరో, మనోఅసంవరో’’తి అట్ఠవిధేన విభజితబ్బో. ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠిహతేనా’’తి పదేన గహితో మిచ్ఛాసఙ్కప్పో ‘‘కామవితక్కో బ్యాపాదవితక్కో విహింసావితక్కో’’తి తివిధేన విభజితబ్బో. ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠీ’’తి పదేన వుత్తా మిచ్ఛాదిట్ఠి ‘‘దుక్ఖే అఞ్ఞాణం…పే॰…ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు అఞ్ఞాణ’’న్తి అట్ఠవిధేన విభజితబ్బా, ద్వాసట్ఠిదిట్ఠివిధేనపి విభజితబ్బా. థినమిద్ధం పఞ్చవిధేన ససఙ్ఖారికవిధేన విభజితబ్బం.
Akusalapakkhena ‘‘arakkhitena cittenā’’ti padena vutto asaṃvaro ‘‘cakkhuasaṃvaro …pe… kāyaasaṃvaro, copanakāyaasaṃvaro, vācāasaṃvaro, manoasaṃvaro’’ti aṭṭhavidhena vibhajitabbo. ‘‘Micchādiṭṭhihatenā’’ti padena gahito micchāsaṅkappo ‘‘kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko’’ti tividhena vibhajitabbo. ‘‘Micchādiṭṭhī’’ti padena vuttā micchādiṭṭhi ‘‘dukkhe aññāṇaṃ…pe…idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇa’’nti aṭṭhavidhena vibhajitabbā, dvāsaṭṭhidiṭṭhividhenapi vibhajitabbā. Thinamiddhaṃ pañcavidhena sasaṅkhārikavidhena vibhajitabbaṃ.
‘‘ఏత్తకోవ విభత్తిహారసమ్పాతో పరిపుణ్ణో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘నియుత్తో విభత్తిహారసమ్పాతో’’తి వుత్తం. యేన యేన సంవణ్ణనావిసేసభూతేన విభత్తిహారసమ్పాతేన సుత్తప్పదేసత్థా విభత్తా, సో సో సంవణ్ణనావిసేసభూతో విభత్తిహారసమ్పాతో నియుత్తోతి యథారహ నిద్ధారేత్వా యుజ్జితబ్బోతి అత్థో గహేతబ్బోతి.
‘‘Ettakova vibhattihārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vibhattihārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vibhattihārasampātena suttappadesatthā vibhattā, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhattihārasampāto niyuttoti yathāraha niddhāretvā yujjitabboti attho gahetabboti.
ఇతి విభత్తిహారసమ్పాతే సత్తిబలానురూపా రచితా
Iti vibhattihārasampāte sattibalānurūpā racitā
విభావనా నిట్ఠితా.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
పణ్డితేహి పన…పే॰… గహేతబ్బోతి.
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / నేత్తిప్పకరణపాళి • Nettippakaraṇapāḷi / ౮. విభత్తిహారసమ్పాతో • 8. Vibhattihārasampāto
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / నేత్తిప్పకరణ-అట్ఠకథా • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ౮. విభత్తిహారసమ్పాతవణ్ణనా • 8. Vibhattihārasampātavaṇṇanā