Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī |
೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತವಿಭಾವನಾ
8. Vibhattihārasampātavibhāvanā
೭೦. ಯೇನ ಯೇನ ಆವಟ್ಟಹಾರಸಮ್ಪಾತೇನ ಸುತ್ತತ್ಥಾ ಆವಟ್ಟೇತಬ್ಬಾ, ಸೋ ಆವಟ್ಟಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ, ‘‘ಕತಮೋ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ ನಾಮಾತಿ ಪುಚ್ಛತಿ।
70. Yena yena āvaṭṭahārasampātena suttatthā āvaṭṭetabbā, so āvaṭṭahārasampāto paripuṇṇo, ‘‘katamo vibhattihārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vibhattihārasampāto’’tiādi vuttaṃ. Tattha katamo saṃvaṇṇanāviseso vibhattihārasampāto nāmāti pucchati.
‘‘ಕತಮೇ ಸುತ್ತತ್ಥಾ ಕತ್ಥ ವಿಭತ್ತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ತಸ್ಮಾ ರಕ್ಖಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯಾ ‘‘ತಸ್ಮಾ…ಪೇ॰… ಗೋಚರೋ’’ತಿ ಗಾಥಾ ವುತ್ತಾ, ತಿಸ್ಸಂ ಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ಧಮ್ಮೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಸತಿಸಂವರೋ ಧಮ್ಮೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ, ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇನ ಧಮ್ಮೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ।
‘‘Katame suttatthā kattha vibhattā’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’tiādi vuttaṃ. Yā ‘‘tasmā…pe… gocaro’’ti gāthā vuttā, tissaṃ gāthāyaṃ vutto kusalapakkho dhammo kusalapakkhena dhammena satisaṃvaro dhammo niddisitabbo vibhajitabbo, akusalapakkhena dhammena niddisitabbo vibhajitabbo.
ಕಥಂ? ‘‘ರಕ್ಖಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ಸತಿಸಂವರೋ ಧಮ್ಮೋ ‘‘ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಸಂವರೋ…ಪೇ॰… ಮನೋದ್ವಾರಸಂವರೋ’’ತಿ ಛಬ್ಬಿಧೇನ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇನ ಧಮ್ಮೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಧಮ್ಮೋ ‘‘ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಅಬ್ಯಾಪಾದ-ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಅವಿಹಿಂಸಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ತಿವಿಧೇನ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇನ ಧಮ್ಮೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಪುರೇಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತಾ ಕುಸಲಪಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಜಾತಿ ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧೇ ಞಾಣಂ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಪಟಿಪದಾಯ ಞಾಣಂ, ಪುಬ್ಬನ್ತೇ ಞಾಣಂ, ಅಪರನ್ತೇ ಞಾಣಂ, ಪುಬ್ಬನ್ತಾಪರನ್ತೇ ಞಾಣಂ, ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೦೬೩) ಅಟ್ಠವಿಧೇನ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇನ ಧಮ್ಮೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಞತ್ವಾನ ಉದಯಬ್ಬಯ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತಂ ಕುಸಲಪಕ್ಖಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಂ ಧಮ್ಮಜಾತಂ ಪಞ್ಞಾಸವಿಧೇನ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣೇನ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭೂ’’ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭವನಂ ಕುಸಲಪಕ್ಖಂ ಧಮ್ಮಜಾತಂ ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾಭಿಭವನಂ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಾಭಿಭವನಂ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಾಭಿಭವನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾಭಿಭವನ’’ನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಂ।
Kathaṃ? ‘‘Rakkhitacittassā’’ti padena vutto kusalapakkho satisaṃvaro dhammo ‘‘cakkhudvārasaṃvaro…pe… manodvārasaṃvaro’’ti chabbidhena kusalapakkhena dhammena niddisitabbo vibhajitabbo. ‘‘Sammāsaṅkappo’’ti padena vutto kusalapakkho sammāsaṅkappo dhammo ‘‘nekkhammasaṅkappo abyāpāda-saṅkappo avihiṃsāsaṅkappo’’ti tividhena kusalapakkhena dhammena vibhajitabbo. ‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti padena vuttā kusalapakkhā dhammajāti ‘‘dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminipaṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇa’’nti (dha. sa. 1063) aṭṭhavidhena kusalapakkhena dhammena vibhajitabbā. ‘‘Ñatvāna udayabbaya’’nti padena vuttaṃ kusalapakkhaudayabbayañāṇaṃ dhammajātaṃ paññāsavidhena udayabbayañāṇena kusalapakkhena vibhajitabbaṃ. ‘‘Thinamiddhābhibhū’’ti padena vuttaṃ thinamiddhābhibhavanaṃ kusalapakkhaṃ dhammajātaṃ ‘‘sotāpattimaggābhibhavanaṃ sakadāgāmimaggābhibhavanaṃ anāgāmimaggābhibhavanaṃ arahattamaggābhibhavana’’nti catubbidhena kusalapakkhena vibhajitabbaṃ.
ಸತಿಸಂವರೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ‘‘ಲೋಕಿಯೋ ಸತಿಸಂವರೋ, ಲೋಕುತ್ತರೋ ಸತಿಸಂವರೋ’’ತಿ ದುಬ್ಬಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋತಿ। ಲೋಕಿಯೋ ಸತಿಸಂವರೋ ಕಾಮಾವಚರೋವಾತಿ ಏಕವಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ। ಲೋಕುತ್ತರಾ ಸತಿಸಂವರೋ ‘‘ದಸ್ಸನಭೂಮಿ, ಭಾವನಾಭೂಮೀ’’ತಿ ದುಬ್ಬಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ। ಕಾಮಾವಚರೋ ಸತಿಸಂವರೋ ‘‘ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಸಂವರೋ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಸಂವರೋ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಸಂವರೋ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಸಂವರೋ’’ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ। ಲೋಕುತ್ತರೋ ಸತಿಸಂವರೋಪಿ ತಥಾ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ। ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೋಪಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರವಸೇನ ದುಬ್ಬಿಧಾದಿಭೇದೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಾ। ಪದಟ್ಠಾನೇನಪಿ ಪದಟ್ಠಾನಹಾರಸಮ್ಪಾತೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಾ।
Satisaṃvaro kusalapakkho ‘‘lokiyo satisaṃvaro, lokuttaro satisaṃvaro’’ti dubbidhena vibhajitabboti. Lokiyo satisaṃvaro kāmāvacarovāti ekavidhena vibhajitabbo. Lokuttarā satisaṃvaro ‘‘dassanabhūmi, bhāvanābhūmī’’ti dubbidhena vibhajitabbo. Kāmāvacaro satisaṃvaro ‘‘kāyānupassanāsatisaṃvaro vedanānupassanāsatisaṃvaro cittānupassanāsatisaṃvaro dhammānupassanāsatisaṃvaro’’ti catubbidhena vibhajitabbo. Lokuttaro satisaṃvaropi tathā catubbidhena vibhajitabbo. Sammāsaṅkappasammādiṭṭhiyopi lokiyalokuttaravasena dubbidhādibhedena vibhajitabbā. Padaṭṭhānenapi padaṭṭhānahārasampāte vuttanayena vibhajitabbā.
ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇನ ‘‘ಅರಕ್ಖಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತೋ ಅಸಂವರೋ ‘‘ಚಕ್ಖುಅಸಂವರೋ …ಪೇ॰… ಕಾಯಅಸಂವರೋ, ಚೋಪನಕಾಯಅಸಂವರೋ, ವಾಚಾಅಸಂವರೋ, ಮನೋಅಸಂವರೋ’’ತಿ ಅಟ್ಠವಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಹತೇನಾ’’ತಿ ಪದೇನ ಗಹಿತೋ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ‘‘ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ’’ತಿ ತಿವಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಅಞ್ಞಾಣಂ…ಪೇ॰…ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠವಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಾ, ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿವಿಧೇನಪಿ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಾ। ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಸಸಙ್ಖಾರಿಕವಿಧೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಂ।
Akusalapakkhena ‘‘arakkhitena cittenā’’ti padena vutto asaṃvaro ‘‘cakkhuasaṃvaro …pe… kāyaasaṃvaro, copanakāyaasaṃvaro, vācāasaṃvaro, manoasaṃvaro’’ti aṭṭhavidhena vibhajitabbo. ‘‘Micchādiṭṭhihatenā’’ti padena gahito micchāsaṅkappo ‘‘kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko’’ti tividhena vibhajitabbo. ‘‘Micchādiṭṭhī’’ti padena vuttā micchādiṭṭhi ‘‘dukkhe aññāṇaṃ…pe…idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇa’’nti aṭṭhavidhena vibhajitabbā, dvāsaṭṭhidiṭṭhividhenapi vibhajitabbā. Thinamiddhaṃ pañcavidhena sasaṅkhārikavidhena vibhajitabbaṃ.
‘‘ಏತ್ತಕೋವ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ನಿಯುತ್ತೋ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯೇನ ಯೇನ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸಭೂತೇನ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೇನ ಸುತ್ತಪ್ಪದೇಸತ್ಥಾ ವಿಭತ್ತಾ, ಸೋ ಸೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸಭೂತೋ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ ನಿಯುತ್ತೋತಿ ಯಥಾರಹ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಯುಜ್ಜಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ।
‘‘Ettakova vibhattihārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vibhattihārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vibhattihārasampātena suttappadesatthā vibhattā, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhattihārasampāto niyuttoti yathāraha niddhāretvā yujjitabboti attho gahetabboti.
ಇತಿ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೇ ಸತ್ತಿಬಲಾನುರೂಪಾ ರಚಿತಾ
Iti vibhattihārasampāte sattibalānurūpā racitā
ವಿಭಾವನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vibhāvanā niṭṭhitā.
ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಪನ…ಪೇ॰… ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ।
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ • 8. Vibhattihārasampāto
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತವಣ್ಣನಾ • 8. Vibhattihārasampātavaṇṇanā