| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
८. विभत्तिहारविभङ्गवण्णना
8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
३३. तत्थ कतमो विभत्तिहारोति विभत्तिहारविभङ्गो। तत्थ धम्मविभत्तिभूमिविभत्तिपदट्ठानविभत्तीति तिविधा विभत्ति। तासु यस्मा धम्मेसु विभागतो निद्दिट्ठेसु तत्थ लब्भमानो भूमिविभागो पदट्ठानविभागो च निद्दिसियमानो सुविञ्ञेय्यो होति, तस्मा धम्मविभत्तिं ताव निद्दिसन्तो सोळसविधे पट्ठाने येसं सुत्तानं वसेन विसेसतो विभजितब्बा, तानि सुत्तानि दस्सेतुं ‘‘द्वे सुत्तानि वासनाभागियञ्च निब्बेधभागियञ्चा’’ति वुत्तं। तत्थ वासना पुञ्ञभावना, तस्सा भागो कोट्ठासो वासनाभागो, तस्स हितन्ति वासनाभागियं, सुत्तं। निब्बिज्झनं लोभक्खन्धादीनं पदालनं निब्बेधो, तस्स भागोति सेसं पुरिमसदिसमेव। यस्मिं सुत्ते तीणि पुञ्ञकिरियवत्थूनि देसितानि, तं सुत्तं वासनाभागियं। यस्मिं पन सेक्खासेक्खा देसिता, तं निब्बेधभागियं। अयञ्च अत्थो पाळियंयेव आगमिस्सति।
33.Tatthakatamo vibhattihāroti vibhattihāravibhaṅgo. Tattha dhammavibhattibhūmivibhattipadaṭṭhānavibhattīti tividhā vibhatti. Tāsu yasmā dhammesu vibhāgato niddiṭṭhesu tattha labbhamāno bhūmivibhāgo padaṭṭhānavibhāgo ca niddisiyamāno suviññeyyo hoti, tasmā dhammavibhattiṃ tāva niddisanto soḷasavidhe paṭṭhāne yesaṃ suttānaṃ vasena visesato vibhajitabbā, tāni suttāni dassetuṃ ‘‘dve suttāni vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’ti vuttaṃ. Tattha vāsanā puññabhāvanā, tassā bhāgo koṭṭhāso vāsanābhāgo, tassa hitanti vāsanābhāgiyaṃ, suttaṃ. Nibbijjhanaṃ lobhakkhandhādīnaṃ padālanaṃ nibbedho, tassa bhāgoti sesaṃ purimasadisameva. Yasmiṃ sutte tīṇi puññakiriyavatthūni desitāni, taṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ. Yasmiṃ pana sekkhāsekkhā desitā, taṃ nibbedhabhāgiyaṃ. Ayañca attho pāḷiyaṃyeva āgamissati.
पुञ्ञभागियाति पुञ्ञभागे भवा। तथा फलभागिया वेदितब्बा। फलन्ति पन सामञ्ञफलं। संवरसीलन्ति पातिमोक्खसंवरो, सतिसंवरो, ञाणसंवरो, खन्तिसंवरो, वीरियसंवरोति पञ्च संवरा संवरसीलं। पहानसीलन्ति तदङ्गप्पहानं, विक्खम्भनप्पहानं, समुच्छेदप्पहानं, पटिप्पस्सद्धिप्पहानं, निस्सरणप्पहानन्ति पञ्चप्पहानानि। तेसु निस्सरणप्पहानवज्जानं पहानानं वसेन पहानसीलं वेदितब्बं। सोति यो वासनाभागियसुत्तसम्पटिग्गाहको, सो। तेन ब्रह्मचरियेनाति तेन संवरसीलसङ्खातेन सेट्ठचरियेन कारणभूतेन ब्रह्मचारी भवति। एत्थ च अट्ठसमापत्तिब्रह्मचरियस्स न पटिक्खेपो, केचि पन ‘‘तेनेव ब्रह्मचरियेना’’ति पठन्ति, तेसं मतेन सिया तस्स पटिक्खेपो।
Puññabhāgiyāti puññabhāge bhavā. Tathā phalabhāgiyā veditabbā. Phalanti pana sāmaññaphalaṃ. Saṃvarasīlanti pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañca saṃvarā saṃvarasīlaṃ. Pahānasīlanti tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcappahānāni. Tesu nissaraṇappahānavajjānaṃ pahānānaṃ vasena pahānasīlaṃ veditabbaṃ. Soti yo vāsanābhāgiyasuttasampaṭiggāhako, so. Tena brahmacariyenāti tena saṃvarasīlasaṅkhātena seṭṭhacariyena kāraṇabhūtena brahmacārī bhavati. Ettha ca aṭṭhasamāpattibrahmacariyassa na paṭikkhepo, keci pana ‘‘teneva brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ matena siyā tassa paṭikkhepo.
पहानसीले ठितोति समुच्छेदपटिप्पस्सद्धिप्पहानानं वसेन पहानसीले ठितो। तेन ब्रह्मचरियेनाति तेन पहानसीलेन विसेसभूतेन मग्गब्रह्मचरियेन। ये पन ‘‘तेनेव ब्रह्मचरियेना’’ति पठन्ति, तेसं अयं पाठो ‘‘वासनाभागियं नाम सुत्तं दानकथा, सीलकथा, सग्गकथा, पुञ्ञविपाककथा’’ति। ये पन ‘‘तेन ब्रह्मचरियेना’’ति पठन्ति, तेसं अयं पाठो – ‘‘वासनाभागियं नाम सुत्तं दानकथा, सीलकथा, सग्गकथा कामानं आदीनवो नेक्खम्मे आनिसंसो’’ति। तत्थ कतमो पाठो युत्ततरोति? पच्छिमो पाठोति निट्ठं गन्तब्बं। यस्मा ‘‘निब्बेधभागियं नाम सुत्तं या चतुसच्चप्पकासना’’ति वक्खति, न हि महाथेरो सावसेसं कत्वा धम्मं देसेसीति।
Pahānasīle ṭhitoti samucchedapaṭippassaddhippahānānaṃ vasena pahānasīle ṭhito. Tena brahmacariyenāti tena pahānasīlena visesabhūtena maggabrahmacariyena. Ye pana ‘‘teneva brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ ayaṃ pāṭho ‘‘vāsanābhāgiyaṃ nāma suttaṃ dānakathā, sīlakathā, saggakathā, puññavipākakathā’’ti. Ye pana ‘‘tena brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ ayaṃ pāṭho – ‘‘vāsanābhāgiyaṃ nāma suttaṃ dānakathā, sīlakathā, saggakathā kāmānaṃ ādīnavo nekkhamme ānisaṃso’’ti. Tattha katamo pāṭho yuttataroti? Pacchimo pāṭhoti niṭṭhaṃ gantabbaṃ. Yasmā ‘‘nibbedhabhāgiyaṃ nāma suttaṃ yā catusaccappakāsanā’’ti vakkhati, na hi mahāthero sāvasesaṃ katvā dhammaṃ desesīti.
‘‘नत्थि पजानना’’तिआदिना उभिन्नं सुत्तानं सातिसयं असङ्करकारणं दस्सेति। तत्थ पजाननाति अरियमग्गस्स पदट्ठानभूता वुट्ठानगामिनी विपस्सनापञ्ञा। इमानि चत्तारि सुत्तानीति इमेसं सुत्तानं वासनाभागियनिब्बेधभागियानं वक्खमानानञ्च संकिलेसभागियअसेक्खभागियानं वसेन चत्तारि सुत्तानि। देसनायाति देसनानयेन। सब्बतो विचयेन हारेन विचिनित्वाति सब्बतोभागेन एकादससु ठानेसु पक्खिपित्वा विचयेन हारेन विचिनित्वा। ‘‘युत्तिहारेन योजेतब्बानी’’ति एतेन विचयहारयुत्तिहारा विभत्तिहारस्स परिकम्मट्ठानन्ति दस्सेति। ‘‘यावतिका ञाणस्स भूमी’’ति इमिना विभत्तिहारस्स महाविसयतं दस्सेति।
‘‘Natthi pajānanā’’tiādinā ubhinnaṃ suttānaṃ sātisayaṃ asaṅkarakāraṇaṃ dasseti. Tattha pajānanāti ariyamaggassa padaṭṭhānabhūtā vuṭṭhānagāminī vipassanāpaññā. Imāni cattāri suttānīti imesaṃ suttānaṃ vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyānaṃ vakkhamānānañca saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyānaṃ vasena cattāri suttāni. Desanāyāti desanānayena. Sabbato vicayena hārena vicinitvāti sabbatobhāgena ekādasasu ṭhānesu pakkhipitvā vicayena hārena vicinitvā. ‘‘Yuttihārena yojetabbānī’’ti etena vicayahārayuttihārā vibhattihārassa parikammaṭṭhānanti dasseti. ‘‘Yāvatikā ñāṇassa bhūmī’’ti iminā vibhattihārassa mahāvisayataṃ dasseti.
३४. एवं वासनाभागियनिब्बेधभागियभावेहि धम्मे एकदेसेन विभजित्वा इदानि तेसं किलेसभागियअसेक्खभागियभावेहि साधारणासाधारणभावेहि विभजितुं ‘‘तत्थ कतमे धम्मा साधारणा’’तिआदि आरद्धं। तत्थ कतमे धम्माति कतमे सभावधम्मा। साधारणाति अविसिट्ठा, समानाति अत्थो। द्वे धम्माति दुवे पकतियो। पकतिअत्थो हि अयं धम्म-सद्दो ‘‘जातिधम्मानं सत्तान’’न्तिआदीसु (पटि॰ म॰ १.३३) विय। नामसाधारणाति नामेन साधारणा, कुसलाकुसलाति समाननामाति अत्थो। वत्थुसाधारणाति वत्थुना निस्सयेन साधारणा, एकसन्ततिपतितताय समानवत्थुकाति अत्थो। विसेसतो संकिलेसपक्खे पहानेकट्ठा नामसाधारणा, सहजेकट्ठा वत्थुसाधारणा। अञ्ञम्पि एवं जातियन्ति किच्चपच्चयपटिपक्खादीहि समानं सङ्गण्हाति। मिच्छत्तनियतानं अनियतानन्ति इदं पुथुज्जनानं उपलक्खणं। तस्मा सस्सतवादा उच्छेदवादाति आदिको सब्बो पुथुज्जनभेदो आहरित्वा वत्तब्बो। दसनप्पहातब्बा किलेसा साधारणा मिच्छत्तनियतानं अनियतानं एव च सम्भवतो सम्मत्तनियतानं असम्भवतो च। इमिना नयेन सेसपदेसुपि अत्थो वेदितब्बो।
34. Evaṃ vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyabhāvehi dhamme ekadesena vibhajitvā idāni tesaṃ kilesabhāgiyaasekkhabhāgiyabhāvehi sādhāraṇāsādhāraṇabhāvehi vibhajituṃ ‘‘tattha katame dhammā sādhāraṇā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha katame dhammāti katame sabhāvadhammā. Sādhāraṇāti avisiṭṭhā, samānāti attho. Dve dhammāti duve pakatiyo. Pakatiattho hi ayaṃ dhamma-saddo ‘‘jātidhammānaṃ sattāna’’ntiādīsu (paṭi. ma. 1.33) viya. Nāmasādhāraṇāti nāmena sādhāraṇā, kusalākusalāti samānanāmāti attho. Vatthusādhāraṇāti vatthunā nissayena sādhāraṇā, ekasantatipatitatāya samānavatthukāti attho. Visesato saṃkilesapakkhe pahānekaṭṭhā nāmasādhāraṇā, sahajekaṭṭhā vatthusādhāraṇā. Aññampi evaṃ jātiyanti kiccapaccayapaṭipakkhādīhi samānaṃ saṅgaṇhāti. Micchattaniyatānaṃ aniyatānanti idaṃ puthujjanānaṃ upalakkhaṇaṃ. Tasmā sassatavādā ucchedavādāti ādiko sabbo puthujjanabhedo āharitvā vattabbo. Dasanappahātabbā kilesā sādhāraṇā micchattaniyatānaṃ aniyatānaṃ eva ca sambhavato sammattaniyatānaṃ asambhavato ca. Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
अरियसावकोति सेक्खं सन्धाय वदति। सब्बा सा अवीतरागेहि साधारणाति लोकियसमापत्ति रूपावचरा अरूपावचरा दिब्बविहारो ब्रह्मविहारो पठमज्झानसमापत्तीति एवमादीहि परियायेहि साधारणा। कुसलसमापत्ति पन इमिना परियायेन सिया असाधारणा , इमं पन दोसं पस्सन्ता केचि ‘‘यं किञ्चि…पे॰… सब्बा सा अवीतरागेहि साधारणा’’ति पठन्ति। कथं ते ओधिसो गहिता, अथ ओधिसो गहेतब्बा, कथं साधारणाति? अनुयोगं मनसिकत्वा तं विसोधेन्तो आह – ‘‘साधारणा हि धम्मा एवं अञ्ञमञ्ञ’’न्तिआदि। तस्सत्थो – यथा मिच्छत्तनियतानं अनियतानञ्च साधारणाति वुत्तं, एवं साधारणा धम्मा न सब्बसत्तानं साधारणताय साधारणा, कस्मा? यस्मा अञ्ञमञ्ञं परं परं सकं सकं विसयं नातिवत्तन्ति। पटिनियतञ्हि तेसं पवत्तिट्ठानं, इतरथा तथा वोहारो एव न सियाति अधिप्पायो। यस्मा च एते एव धम्मा एवं नियता विसया, तस्मा ‘‘योपि इमेहि धम्मेहि समन्नागतो न सो तं धम्मं उपातिवत्तती’’ति आह। न हि मिच्छत्तनियतानं अनियतानञ्च दस्सनेन पहातब्बा किलेसा न सन्ति, अञ्ञेसं वा सन्तीति एवं सेसेपि वत्तब्बं।
Ariyasāvakoti sekkhaṃ sandhāya vadati. Sabbā sā avītarāgehi sādhāraṇāti lokiyasamāpatti rūpāvacarā arūpāvacarā dibbavihāro brahmavihāro paṭhamajjhānasamāpattīti evamādīhi pariyāyehi sādhāraṇā. Kusalasamāpatti pana iminā pariyāyena siyā asādhāraṇā , imaṃ pana dosaṃ passantā keci ‘‘yaṃ kiñci…pe… sabbā sā avītarāgehi sādhāraṇā’’ti paṭhanti. Kathaṃ te odhiso gahitā, atha odhiso gahetabbā, kathaṃ sādhāraṇāti? Anuyogaṃ manasikatvā taṃ visodhento āha – ‘‘sādhāraṇā hi dhammā evaṃ aññamañña’’ntiādi. Tassattho – yathā micchattaniyatānaṃ aniyatānañca sādhāraṇāti vuttaṃ, evaṃ sādhāraṇā dhammā na sabbasattānaṃ sādhāraṇatāya sādhāraṇā, kasmā? Yasmā aññamaññaṃ paraṃ paraṃ sakaṃ sakaṃ visayaṃ nātivattanti. Paṭiniyatañhi tesaṃ pavattiṭṭhānaṃ, itarathā tathā vohāro eva na siyāti adhippāyo. Yasmā ca ete eva dhammā evaṃ niyatā visayā, tasmā ‘‘yopi imehi dhammehi samannāgato na so taṃ dhammaṃ upātivattatī’’ti āha. Na hi micchattaniyatānaṃ aniyatānañca dassanena pahātabbā kilesā na santi, aññesaṃ vā santīti evaṃ sesepi vattabbaṃ.
असाधारणो नाम धम्मो तस्स तस्स पुग्गलस्स पच्चत्तनियतो अरियेसु सेक्खासेक्खधम्मवसेन अनरियेसु सब्बाभब्बपहातब्बवसेन गवेसितब्बो, इतरस्स तथा निद्दिसितब्बभावाभावतो। सो च खो साधारणाविधुरताय तं तं उपादाय तथावुत्तदेसनानुसारेनाति इममत्थं दस्सेति ‘‘कतमे धम्मा असाधारणा याव देसनं उपादाय गवेसितब्बा सेक्खासेक्खा भब्बाभब्बा’’ति इमिना। अट्ठमकस्साति सोतापत्तिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नस्स। धम्मताति धम्मसभावो पठमस्स मग्गट्ठता दुतियस्स फलट्ठता। पठमस्स वा पहीयमानकिलेसता। दुतियस्स पहीनकिलेसता। पुन अट्ठमकस्साति अनागामिमग्गट्ठस्स। नामन्ति सेक्खाति नामं। धम्मताति तंतंमग्गट्ठता हेट्ठिमफलट्ठता च। पटिपन्नकानन्ति मग्गसमङ्गीनं। नामन्ति पटिपन्नकाति नामं। एवं ‘‘अट्ठमकस्सा’’तिआदिना अरियपुग्गलेसु असाधारणधम्मं दस्सेत्वा इतरेसु नयदस्सनत्थं ‘‘एवं विसेसानुपस्सिना’’तिआदि वुत्तं। लोकियधम्मेसु एव हि हीनादिभावो। तत्थ विसेसानुपस्सिनाति असाधारणधम्मानुपस्सिना। मिच्छत्तनियतानं अनियता धम्मा साधारणा मिच्छत्तनियता धम्मा असाधारणा। मिच्छत्तनियतेसुपि नियतमिच्छादिट्ठिकानं अनियता धम्मा साधारणा। नियतमिच्छादिट्ठि असाधारणाति इमिना नयेन विसेसानुपस्सिना वेदितब्बा।
Asādhāraṇo nāma dhammo tassa tassa puggalassa paccattaniyato ariyesu sekkhāsekkhadhammavasena anariyesu sabbābhabbapahātabbavasena gavesitabbo, itarassa tathā niddisitabbabhāvābhāvato. So ca kho sādhāraṇāvidhuratāya taṃ taṃ upādāya tathāvuttadesanānusārenāti imamatthaṃ dasseti ‘‘katame dhammā asādhāraṇā yāva desanaṃ upādāya gavesitabbā sekkhāsekkhā bhabbābhabbā’’ti iminā. Aṭṭhamakassāti sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa. Dhammatāti dhammasabhāvo paṭhamassa maggaṭṭhatā dutiyassa phalaṭṭhatā. Paṭhamassa vā pahīyamānakilesatā. Dutiyassa pahīnakilesatā. Puna aṭṭhamakassāti anāgāmimaggaṭṭhassa. Nāmanti sekkhāti nāmaṃ. Dhammatāti taṃtaṃmaggaṭṭhatā heṭṭhimaphalaṭṭhatā ca. Paṭipannakānanti maggasamaṅgīnaṃ. Nāmanti paṭipannakāti nāmaṃ. Evaṃ ‘‘aṭṭhamakassā’’tiādinā ariyapuggalesu asādhāraṇadhammaṃ dassetvā itaresu nayadassanatthaṃ ‘‘evaṃ visesānupassinā’’tiādi vuttaṃ. Lokiyadhammesu eva hi hīnādibhāvo. Tattha visesānupassināti asādhāraṇadhammānupassinā. Micchattaniyatānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇā micchattaniyatā dhammā asādhāraṇā. Micchattaniyatesupi niyatamicchādiṭṭhikānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇā. Niyatamicchādiṭṭhi asādhāraṇāti iminā nayena visesānupassinā veditabbā.
एवं नानानयेहि धम्मविभत्तिं दस्सेत्वा इदानि भूमिविभत्तिं पदट्ठानविभत्तिञ्च विभजित्वा दस्सेतुं ‘‘दस्सनभूमी’’तिआदिमाह। तत्थ दस्सनभूमीति पठममग्गो। यस्मा पन पठममग्गक्खणे अरियसावको सम्मत्तनियामं ओक्कमन्तो नाम होति, ततो परं ओक्कन्तो , तस्मा ‘‘दस्सनभूमि नियामावक्कन्तिया पदट्ठान’’न्ति वुत्तं। किञ्चापि हेट्ठिमो हेट्ठिमो मग्गो उपरिउपरिमग्गाधिगमस्स कारणं होति, सक्कायदिट्ठिआदीनि अप्पहाय कामरागब्यापादादिप्पहानस्स असक्कुणेय्यत्ता। तथापि अरियमग्गो अत्तनो फलस्स विसेसकारणं आसन्नकारणञ्चाति दस्सेतुं ‘‘भावनाभूमि उत्तरिकानं फलानं पत्तिया पदट्ठान’’न्ति वुत्तं। सुखा पटिपदा खिप्पाभिञ्ञा ञाणुत्तरस्स तथाविधपच्चयसमायोगे च होतीति सा विपस्सनाय पदट्ठानन्ति वुत्ता। इतरा पन तिस्सोपि पटिपदा समथं आवहन्ति एव। तासु सब्बमुदुताय दस्सिताय सेसापि दस्सिता एवाति आह – ‘‘दुक्खा पटिपदा दन्धाभिञ्ञा समथस्स पदट्ठान’’न्ति।
Evaṃ nānānayehi dhammavibhattiṃ dassetvā idāni bhūmivibhattiṃ padaṭṭhānavibhattiñca vibhajitvā dassetuṃ ‘‘dassanabhūmī’’tiādimāha. Tattha dassanabhūmīti paṭhamamaggo. Yasmā pana paṭhamamaggakkhaṇe ariyasāvako sammattaniyāmaṃ okkamanto nāma hoti, tato paraṃ okkanto , tasmā ‘‘dassanabhūmi niyāmāvakkantiyā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Kiñcāpi heṭṭhimo heṭṭhimo maggo upariuparimaggādhigamassa kāraṇaṃ hoti, sakkāyadiṭṭhiādīni appahāya kāmarāgabyāpādādippahānassa asakkuṇeyyattā. Tathāpi ariyamaggo attano phalassa visesakāraṇaṃ āsannakāraṇañcāti dassetuṃ ‘‘bhāvanābhūmiuttarikānaṃ phalānaṃ pattiyā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Sukhā paṭipadā khippābhiññā ñāṇuttarassa tathāvidhapaccayasamāyoge ca hotīti sā vipassanāya padaṭṭhānanti vuttā. Itarā pana tissopi paṭipadā samathaṃ āvahanti eva. Tāsu sabbamudutāya dassitāya sesāpi dassitā evāti āha – ‘‘dukkhā paṭipadā dandhābhiññā samathassa padaṭṭhāna’’nti.
दानमयं पुञ्ञकिरियवत्थूति दानमेव दानमयं, पुज्जफलनिब्बत्तनट्ठेन पुञ्ञं, तदेव कत्तब्बतो किरिया, पयोगसम्पत्तियादीनं अधिट्ठानभावतो वत्थु चाति दानमयपुञ्ञकिरियवत्थु। परतोघोसस्साति धम्मस्सवनस्स। साधारणन्ति न बीजं विय अङ्कुरस्स, दस्सनभूमिआदयो विय वा नियामावक्कन्तिआदीनं आवेणिकं, अथ खो साधारणं, तदञ्ञकारणेहिपि परतोघोसस्स पवत्तनतोति अधिप्पायो। तत्थ केचि दायकस्स दानानुमोदनं आचिण्णन्ति दानं परतोघोसस्स कारणन्ति वदन्ति। दायको पन दक्खिणाविसुद्धिं आकङ्खन्तो दानसीलादिगुणविसेसानं सवने युत्तप्पयुत्तो होतीति दानं धम्मस्सवनस्स कारणं वुत्तं।
Dānamayaṃ puññakiriyavatthūti dānameva dānamayaṃ, pujjaphalanibbattanaṭṭhena puññaṃ, tadeva kattabbato kiriyā, payogasampattiyādīnaṃ adhiṭṭhānabhāvato vatthu cāti dānamayapuññakiriyavatthu. Paratoghosassāti dhammassavanassa. Sādhāraṇanti na bījaṃ viya aṅkurassa, dassanabhūmiādayo viya vā niyāmāvakkantiādīnaṃ āveṇikaṃ, atha kho sādhāraṇaṃ, tadaññakāraṇehipi paratoghosassa pavattanatoti adhippāyo. Tattha keci dāyakassa dānānumodanaṃ āciṇṇanti dānaṃ paratoghosassa kāraṇanti vadanti. Dāyako pana dakkhiṇāvisuddhiṃ ākaṅkhanto dānasīlādiguṇavisesānaṃ savane yuttappayutto hotīti dānaṃ dhammassavanassa kāraṇaṃ vuttaṃ.
सीलसम्पन्नो विप्पटिसाराभावेन समाहितो धम्मचिन्तासमत्थो होतीति सीलं चिन्तामयञाणस्स कारणन्ति आह ‘‘सीलमय’’न्तिआदि। भावनामयन्ति समथसङ्खातं भावनामयं। भावनामयियाति उपरिझानसङ्खाताय विपस्सनासङ्खाताय च भावनामयिया। पुरिमं पुरिमञ्हि पच्छिमस्स पच्छिमस्स पदट्ठानं। इदानि यस्मा दानं सीलं लोकियभावना च न केवलं यथावुत्तपरतोघोसादीनंयेव, अथ खो यथाक्कमं परियत्तिबाहुसच्चकम्मट्ठानानुयोगमग्गसम्मादिट्ठीनम्पि पच्चया होन्ति, तस्मा तम्पि नयं दस्सेतुं पुन ‘‘दानमय’’न्तिआदिना देसनं वड्ढेसि। तथा पतिरूपदेसवासादयो कायविवेकचित्तविवेकादीनं कारणं होतीति इमं नयं दस्सेतुं ‘‘पतिरूपदेसवासो’’तिआदिमाह। तत्थ कुसलवीमंसायाति पटिसङ्खानुपस्सनाय। अकुसलपरिच्चागोति इमिना पहानपरिञ्ञा वुत्ताति। समाधिन्द्रियस्साति मग्गसमाधिन्द्रियस्स। सेसं सुविञ्ञेय्यमेव।
Sīlasampanno vippaṭisārābhāvena samāhito dhammacintāsamattho hotīti sīlaṃ cintāmayañāṇassa kāraṇanti āha ‘‘sīlamaya’’ntiādi. Bhāvanāmayanti samathasaṅkhātaṃ bhāvanāmayaṃ. Bhāvanāmayiyāti uparijhānasaṅkhātāya vipassanāsaṅkhātāya ca bhāvanāmayiyā. Purimaṃ purimañhi pacchimassa pacchimassa padaṭṭhānaṃ. Idāni yasmā dānaṃ sīlaṃ lokiyabhāvanā ca na kevalaṃ yathāvuttaparatoghosādīnaṃyeva, atha kho yathākkamaṃ pariyattibāhusaccakammaṭṭhānānuyogamaggasammādiṭṭhīnampi paccayā honti, tasmā tampi nayaṃ dassetuṃ puna ‘‘dānamaya’’ntiādinā desanaṃ vaḍḍhesi. Tathā patirūpadesavāsādayo kāyavivekacittavivekādīnaṃ kāraṇaṃ hotīti imaṃ nayaṃ dassetuṃ ‘‘patirūpadesavāso’’tiādimāha. Tattha kusalavīmaṃsāyāti paṭisaṅkhānupassanāya. Akusalapariccāgoti iminā pahānapariññā vuttāti. Samādhindriyassāti maggasamādhindriyassa. Sesaṃ suviññeyyameva.
विभत्तिहारविभङ्गवण्णना निट्ठिता।
Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / ८. विभत्तिहारविभङ्गो • 8. Vibhattihāravibhaṅgo
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ८. विभत्तिहारविभङ्गवण्णना • 8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / ८. विभत्तिहारविभङ्गविभावना • 8. Vibhattihāravibhaṅgavibhāvanā
