| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ
8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
೩೩. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಭತ್ತಿಹಾರೋತಿ ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮವಿಭತ್ತಿಭೂಮಿವಿಭತ್ತಿಪದಟ್ಠಾನವಿಭತ್ತೀತಿ ತಿವಿಧಾ ವಿಭತ್ತಿ। ತಾಸು ಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮೇಸು ವಿಭಾಗತೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇಸು ತತ್ಥ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಭೂಮಿವಿಭಾಗೋ ಪದಟ್ಠಾನವಿಭಾಗೋ ಚ ನಿದ್ದಿಸಿಯಮಾನೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮವಿಭತ್ತಿಂ ತಾವ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ಸೋಳಸವಿಧೇ ಪಟ್ಠಾನೇ ಯೇಸಂ ಸುತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ವಿಸೇಸತೋ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಾ, ತಾನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದ್ವೇ ಸುತ್ತಾನಿ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಞ್ಚ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಞ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ವಾಸನಾ ಪುಞ್ಞಭಾವನಾ, ತಸ್ಸಾ ಭಾಗೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ವಾಸನಾಭಾಗೋ, ತಸ್ಸ ಹಿತನ್ತಿ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಂ, ಸುತ್ತಂ। ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝನಂ ಲೋಭಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಪದಾಲನಂ ನಿಬ್ಬೇಧೋ, ತಸ್ಸ ಭಾಗೋತಿ ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ಯಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ತೀಣಿ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂನಿ ದೇಸಿತಾನಿ, ತಂ ಸುತ್ತಂ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸೇಕ್ಖಾಸೇಕ್ಖಾ ದೇಸಿತಾ, ತಂ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ। ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ಪಾಳಿಯಂಯೇವ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ।
33.Tatthakatamo vibhattihāroti vibhattihāravibhaṅgo. Tattha dhammavibhattibhūmivibhattipadaṭṭhānavibhattīti tividhā vibhatti. Tāsu yasmā dhammesu vibhāgato niddiṭṭhesu tattha labbhamāno bhūmivibhāgo padaṭṭhānavibhāgo ca niddisiyamāno suviññeyyo hoti, tasmā dhammavibhattiṃ tāva niddisanto soḷasavidhe paṭṭhāne yesaṃ suttānaṃ vasena visesato vibhajitabbā, tāni suttāni dassetuṃ ‘‘dve suttāni vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’ti vuttaṃ. Tattha vāsanā puññabhāvanā, tassā bhāgo koṭṭhāso vāsanābhāgo, tassa hitanti vāsanābhāgiyaṃ, suttaṃ. Nibbijjhanaṃ lobhakkhandhādīnaṃ padālanaṃ nibbedho, tassa bhāgoti sesaṃ purimasadisameva. Yasmiṃ sutte tīṇi puññakiriyavatthūni desitāni, taṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ. Yasmiṃ pana sekkhāsekkhā desitā, taṃ nibbedhabhāgiyaṃ. Ayañca attho pāḷiyaṃyeva āgamissati.
ಪುಞ್ಞಭಾಗಿಯಾತಿ ಪುಞ್ಞಭಾಗೇ ಭವಾ। ತಥಾ ಫಲಭಾಗಿಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಫಲನ್ತಿ ಪನ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಂ। ಸಂವರಸೀಲನ್ತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ, ಸತಿಸಂವರೋ, ಞಾಣಸಂವರೋ, ಖನ್ತಿಸಂವರೋ, ವೀರಿಯಸಂವರೋತಿ ಪಞ್ಚ ಸಂವರಾ ಸಂವರಸೀಲಂ। ಪಹಾನಸೀಲನ್ತಿ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನಂ, ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನಂ, ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನಂ, ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಪ್ಪಹಾನಂ, ನಿಸ್ಸರಣಪ್ಪಹಾನನ್ತಿ ಪಞ್ಚಪ್ಪಹಾನಾನಿ। ತೇಸು ನಿಸ್ಸರಣಪ್ಪಹಾನವಜ್ಜಾನಂ ಪಹಾನಾನಂ ವಸೇನ ಪಹಾನಸೀಲಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸೋತಿ ಯೋ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಸುತ್ತಸಮ್ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ, ಸೋ। ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನಾತಿ ತೇನ ಸಂವರಸೀಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯೇನ ಕಾರಣಭೂತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಭವತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ನ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ, ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ತೇನೇವ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಮತೇನ ಸಿಯಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ।
Puññabhāgiyāti puññabhāge bhavā. Tathā phalabhāgiyā veditabbā. Phalanti pana sāmaññaphalaṃ. Saṃvarasīlanti pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañca saṃvarā saṃvarasīlaṃ. Pahānasīlanti tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcappahānāni. Tesu nissaraṇappahānavajjānaṃ pahānānaṃ vasena pahānasīlaṃ veditabbaṃ. Soti yo vāsanābhāgiyasuttasampaṭiggāhako, so. Tena brahmacariyenāti tena saṃvarasīlasaṅkhātena seṭṭhacariyena kāraṇabhūtena brahmacārī bhavati. Ettha ca aṭṭhasamāpattibrahmacariyassa na paṭikkhepo, keci pana ‘‘teneva brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ matena siyā tassa paṭikkhepo.
ಪಹಾನಸೀಲೇ ಠಿತೋತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಪ್ಪಹಾನಾನಂ ವಸೇನ ಪಹಾನಸೀಲೇ ಠಿತೋ। ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನಾತಿ ತೇನ ಪಹಾನಸೀಲೇನ ವಿಸೇಸಭೂತೇನ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ। ಯೇ ಪನ ‘‘ತೇನೇವ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಯಂ ಪಾಠೋ ‘‘ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಂ ನಾಮ ಸುತ್ತಂ ದಾನಕಥಾ, ಸೀಲಕಥಾ, ಸಗ್ಗಕಥಾ, ಪುಞ್ಞವಿಪಾಕಕಥಾ’’ತಿ। ಯೇ ಪನ ‘‘ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಯಂ ಪಾಠೋ – ‘‘ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಂ ನಾಮ ಸುತ್ತಂ ದಾನಕಥಾ, ಸೀಲಕಥಾ, ಸಗ್ಗಕಥಾ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪಾಠೋ ಯುತ್ತತರೋತಿ? ಪಚ್ಛಿಮೋ ಪಾಠೋತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಮಾ ‘‘ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ ನಾಮ ಸುತ್ತಂ ಯಾ ಚತುಸಚ್ಚಪ್ಪಕಾಸನಾ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ, ನ ಹಿ ಮಹಾಥೇರೋ ಸಾವಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸೀತಿ।
Pahānasīle ṭhitoti samucchedapaṭippassaddhippahānānaṃ vasena pahānasīle ṭhito. Tena brahmacariyenāti tena pahānasīlena visesabhūtena maggabrahmacariyena. Ye pana ‘‘teneva brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ ayaṃ pāṭho ‘‘vāsanābhāgiyaṃ nāma suttaṃ dānakathā, sīlakathā, saggakathā, puññavipākakathā’’ti. Ye pana ‘‘tena brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ ayaṃ pāṭho – ‘‘vāsanābhāgiyaṃ nāma suttaṃ dānakathā, sīlakathā, saggakathā kāmānaṃ ādīnavo nekkhamme ānisaṃso’’ti. Tattha katamo pāṭho yuttataroti? Pacchimo pāṭhoti niṭṭhaṃ gantabbaṃ. Yasmā ‘‘nibbedhabhāgiyaṃ nāma suttaṃ yā catusaccappakāsanā’’ti vakkhati, na hi mahāthero sāvasesaṃ katvā dhammaṃ desesīti.
‘‘ನತ್ಥಿ ಪಜಾನನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ಸಾತಿಸಯಂ ಅಸಙ್ಕರಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ಪಜಾನನಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತಾ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ। ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸುತ್ತಾನೀತಿ ಇಮೇಸಂ ಸುತ್ತಾನಂ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಾನಂ ವಕ್ಖಮಾನಾನಞ್ಚ ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯಅಸೇಕ್ಖಭಾಗಿಯಾನಂ ವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಸುತ್ತಾನಿ। ದೇಸನಾಯಾತಿ ದೇಸನಾನಯೇನ। ಸಬ್ಬತೋ ವಿಚಯೇನ ಹಾರೇನ ವಿಚಿನಿತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಏಕಾದಸಸು ಠಾನೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಚಯೇನ ಹಾರೇನ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ। ‘‘ಯುತ್ತಿಹಾರೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಏತೇನ ವಿಚಯಹಾರಯುತ್ತಿಹಾರಾ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಯಾವತಿಕಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಭೂಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸ್ಸ ಮಹಾವಿಸಯತಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
‘‘Natthi pajānanā’’tiādinā ubhinnaṃ suttānaṃ sātisayaṃ asaṅkarakāraṇaṃ dasseti. Tattha pajānanāti ariyamaggassa padaṭṭhānabhūtā vuṭṭhānagāminī vipassanāpaññā. Imāni cattāri suttānīti imesaṃ suttānaṃ vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyānaṃ vakkhamānānañca saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyānaṃ vasena cattāri suttāni. Desanāyāti desanānayena. Sabbato vicayena hārena vicinitvāti sabbatobhāgena ekādasasu ṭhānesu pakkhipitvā vicayena hārena vicinitvā. ‘‘Yuttihārena yojetabbānī’’ti etena vicayahārayuttihārā vibhattihārassa parikammaṭṭhānanti dasseti. ‘‘Yāvatikā ñāṇassa bhūmī’’ti iminā vibhattihārassa mahāvisayataṃ dasseti.
೩೪. ಏವಂ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಭಾವೇಹಿ ಧಮ್ಮೇ ಏಕದೇಸೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯಅಸೇಕ್ಖಭಾಗಿಯಭಾವೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಾಸಾಧಾರಣಭಾವೇಹಿ ವಿಭಜಿತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾತಿ ಕತಮೇ ಸಭಾವಧಮ್ಮಾ। ಸಾಧಾರಣಾತಿ ಅವಿಸಿಟ್ಠಾ, ಸಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾತಿ ದುವೇ ಪಕತಿಯೋ। ಪಕತಿಅತ್ಥೋ ಹಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಜಾತಿಧಮ್ಮಾನಂ ಸತ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೩೩) ವಿಯ। ನಾಮಸಾಧಾರಣಾತಿ ನಾಮೇನ ಸಾಧಾರಣಾ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾತಿ ಸಮಾನನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವತ್ಥುಸಾಧಾರಣಾತಿ ವತ್ಥುನಾ ನಿಸ್ಸಯೇನ ಸಾಧಾರಣಾ, ಏಕಸನ್ತತಿಪತಿತತಾಯ ಸಮಾನವತ್ಥುಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸೇಸತೋ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಾ ನಾಮಸಾಧಾರಣಾ, ಸಹಜೇಕಟ್ಠಾ ವತ್ಥುಸಾಧಾರಣಾ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಏವಂ ಜಾತಿಯನ್ತಿ ಕಿಚ್ಚಪಚ್ಚಯಪಟಿಪಕ್ಖಾದೀಹಿ ಸಮಾನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾನಂ ಅನಿಯತಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ। ತಸ್ಮಾ ಸಸ್ಸತವಾದಾ ಉಚ್ಛೇದವಾದಾತಿ ಆದಿಕೋ ಸಬ್ಬೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭೇದೋ ಆಹರಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ದಸನಪ್ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಕಿಲೇಸಾ ಸಾಧಾರಣಾ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾನಂ ಅನಿಯತಾನಂ ಏವ ಚ ಸಮ್ಭವತೋ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತಾನಂ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಚ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
34. Evaṃ vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyabhāvehi dhamme ekadesena vibhajitvā idāni tesaṃ kilesabhāgiyaasekkhabhāgiyabhāvehi sādhāraṇāsādhāraṇabhāvehi vibhajituṃ ‘‘tattha katame dhammā sādhāraṇā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha katame dhammāti katame sabhāvadhammā. Sādhāraṇāti avisiṭṭhā, samānāti attho. Dve dhammāti duve pakatiyo. Pakatiattho hi ayaṃ dhamma-saddo ‘‘jātidhammānaṃ sattāna’’ntiādīsu (paṭi. ma. 1.33) viya. Nāmasādhāraṇāti nāmena sādhāraṇā, kusalākusalāti samānanāmāti attho. Vatthusādhāraṇāti vatthunā nissayena sādhāraṇā, ekasantatipatitatāya samānavatthukāti attho. Visesato saṃkilesapakkhe pahānekaṭṭhā nāmasādhāraṇā, sahajekaṭṭhā vatthusādhāraṇā. Aññampi evaṃ jātiyanti kiccapaccayapaṭipakkhādīhi samānaṃ saṅgaṇhāti. Micchattaniyatānaṃ aniyatānanti idaṃ puthujjanānaṃ upalakkhaṇaṃ. Tasmā sassatavādā ucchedavādāti ādiko sabbo puthujjanabhedo āharitvā vattabbo. Dasanappahātabbā kilesā sādhāraṇā micchattaniyatānaṃ aniyatānaṃ eva ca sambhavato sammattaniyatānaṃ asambhavato ca. Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
ಅರಿಯಸಾವಕೋತಿ ಸೇಕ್ಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಸಬ್ಬಾ ಸಾ ಅವೀತರಾಗೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಾತಿ ಲೋಕಿಯಸಮಾಪತ್ತಿ ರೂಪಾವಚರಾ ಅರೂಪಾವಚರಾ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಏವಮಾದೀಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಾ। ಕುಸಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಪನ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಸಿಯಾ ಅಸಾಧಾರಣಾ , ಇಮಂ ಪನ ದೋಸಂ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಕೇಚಿ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ…ಪೇ॰… ಸಬ್ಬಾ ಸಾ ಅವೀತರಾಗೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ। ಕಥಂ ತೇ ಓಧಿಸೋ ಗಹಿತಾ, ಅಥ ಓಧಿಸೋ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಕಥಂ ಸಾಧಾರಣಾತಿ? ಅನುಯೋಗಂ ಮನಸಿಕತ್ವಾ ತಂ ವಿಸೋಧೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾಧಾರಣಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಾ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಥಾ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾನಂ ಅನಿಯತಾನಞ್ಚ ಸಾಧಾರಣಾತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಸಾಧಾರಣಾ ಧಮ್ಮಾ ನ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಸಾಧಾರಣತಾಯ ಸಾಧಾರಣಾ, ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪರಂ ಪರಂ ಸಕಂ ಸಕಂ ವಿಸಯಂ ನಾತಿವತ್ತನ್ತಿ। ಪಟಿನಿಯತಞ್ಹಿ ತೇಸಂ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ, ಇತರಥಾ ತಥಾ ವೋಹಾರೋ ಏವ ನ ಸಿಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಏತೇ ಏವ ಧಮ್ಮಾ ಏವಂ ನಿಯತಾ ವಿಸಯಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯೋಪಿ ಇಮೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನ ಸೋ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಉಪಾತಿವತ್ತತೀ’’ತಿ ಆಹ। ನ ಹಿ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾನಂ ಅನಿಯತಾನಞ್ಚ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಕಿಲೇಸಾ ನ ಸನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಸನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಸೇಸೇಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
Ariyasāvakoti sekkhaṃ sandhāya vadati. Sabbā sā avītarāgehi sādhāraṇāti lokiyasamāpatti rūpāvacarā arūpāvacarā dibbavihāro brahmavihāro paṭhamajjhānasamāpattīti evamādīhi pariyāyehi sādhāraṇā. Kusalasamāpatti pana iminā pariyāyena siyā asādhāraṇā , imaṃ pana dosaṃ passantā keci ‘‘yaṃ kiñci…pe… sabbā sā avītarāgehi sādhāraṇā’’ti paṭhanti. Kathaṃ te odhiso gahitā, atha odhiso gahetabbā, kathaṃ sādhāraṇāti? Anuyogaṃ manasikatvā taṃ visodhento āha – ‘‘sādhāraṇā hi dhammā evaṃ aññamañña’’ntiādi. Tassattho – yathā micchattaniyatānaṃ aniyatānañca sādhāraṇāti vuttaṃ, evaṃ sādhāraṇā dhammā na sabbasattānaṃ sādhāraṇatāya sādhāraṇā, kasmā? Yasmā aññamaññaṃ paraṃ paraṃ sakaṃ sakaṃ visayaṃ nātivattanti. Paṭiniyatañhi tesaṃ pavattiṭṭhānaṃ, itarathā tathā vohāro eva na siyāti adhippāyo. Yasmā ca ete eva dhammā evaṃ niyatā visayā, tasmā ‘‘yopi imehi dhammehi samannāgato na so taṃ dhammaṃ upātivattatī’’ti āha. Na hi micchattaniyatānaṃ aniyatānañca dassanena pahātabbā kilesā na santi, aññesaṃ vā santīti evaṃ sesepi vattabbaṃ.
ಅಸಾಧಾರಣೋ ನಾಮ ಧಮ್ಮೋ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚತ್ತನಿಯತೋ ಅರಿಯೇಸು ಸೇಕ್ಖಾಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮವಸೇನ ಅನರಿಯೇಸು ಸಬ್ಬಾಭಬ್ಬಪಹಾತಬ್ಬವಸೇನ ಗವೇಸಿತಬ್ಬೋ, ಇತರಸ್ಸ ತಥಾ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಭಾವಾಭಾವತೋ। ಸೋ ಚ ಖೋ ಸಾಧಾರಣಾವಿಧುರತಾಯ ತಂ ತಂ ಉಪಾದಾಯ ತಥಾವುತ್ತದೇಸನಾನುಸಾರೇನಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಸಾಧಾರಣಾ ಯಾವ ದೇಸನಂ ಉಪಾದಾಯ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಾ ಸೇಕ್ಖಾಸೇಕ್ಖಾ ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ। ಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸಾತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ। ಧಮ್ಮತಾತಿ ಧಮ್ಮಸಭಾವೋ ಪಠಮಸ್ಸ ಮಗ್ಗಟ್ಠತಾ ದುತಿಯಸ್ಸ ಫಲಟ್ಠತಾ। ಪಠಮಸ್ಸ ವಾ ಪಹೀಯಮಾನಕಿಲೇಸತಾ। ದುತಿಯಸ್ಸ ಪಹೀನಕಿಲೇಸತಾ। ಪುನ ಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸಾತಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಟ್ಠಸ್ಸ। ನಾಮನ್ತಿ ಸೇಕ್ಖಾತಿ ನಾಮಂ। ಧಮ್ಮತಾತಿ ತಂತಂಮಗ್ಗಟ್ಠತಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಫಲಟ್ಠತಾ ಚ। ಪಟಿಪನ್ನಕಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗೀನಂ। ನಾಮನ್ತಿ ಪಟಿಪನ್ನಕಾತಿ ನಾಮಂ। ಏವಂ ‘‘ಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇಸು ಅಸಾಧಾರಣಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇತರೇಸು ನಯದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಏವಂ ವಿಸೇಸಾನುಪಸ್ಸಿನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮೇಸು ಏವ ಹಿ ಹೀನಾದಿಭಾವೋ। ತತ್ಥ ವಿಸೇಸಾನುಪಸ್ಸಿನಾತಿ ಅಸಾಧಾರಣಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸಿನಾ। ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾನಂ ಅನಿಯತಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಾ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಸಾಧಾರಣಾ। ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತೇಸುಪಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾನಂ ಅನಿಯತಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಾ। ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಅಸಾಧಾರಣಾತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ವಿಸೇಸಾನುಪಸ್ಸಿನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Asādhāraṇo nāma dhammo tassa tassa puggalassa paccattaniyato ariyesu sekkhāsekkhadhammavasena anariyesu sabbābhabbapahātabbavasena gavesitabbo, itarassa tathā niddisitabbabhāvābhāvato. So ca kho sādhāraṇāvidhuratāya taṃ taṃ upādāya tathāvuttadesanānusārenāti imamatthaṃ dasseti ‘‘katame dhammā asādhāraṇā yāva desanaṃ upādāya gavesitabbā sekkhāsekkhā bhabbābhabbā’’ti iminā. Aṭṭhamakassāti sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa. Dhammatāti dhammasabhāvo paṭhamassa maggaṭṭhatā dutiyassa phalaṭṭhatā. Paṭhamassa vā pahīyamānakilesatā. Dutiyassa pahīnakilesatā. Puna aṭṭhamakassāti anāgāmimaggaṭṭhassa. Nāmanti sekkhāti nāmaṃ. Dhammatāti taṃtaṃmaggaṭṭhatā heṭṭhimaphalaṭṭhatā ca. Paṭipannakānanti maggasamaṅgīnaṃ. Nāmanti paṭipannakāti nāmaṃ. Evaṃ ‘‘aṭṭhamakassā’’tiādinā ariyapuggalesu asādhāraṇadhammaṃ dassetvā itaresu nayadassanatthaṃ ‘‘evaṃ visesānupassinā’’tiādi vuttaṃ. Lokiyadhammesu eva hi hīnādibhāvo. Tattha visesānupassināti asādhāraṇadhammānupassinā. Micchattaniyatānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇā micchattaniyatā dhammā asādhāraṇā. Micchattaniyatesupi niyatamicchādiṭṭhikānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇā. Niyatamicchādiṭṭhi asādhāraṇāti iminā nayena visesānupassinā veditabbā.
ಏವಂ ನಾನಾನಯೇಹಿ ಧಮ್ಮವಿಭತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಭೂಮಿವಿಭತ್ತಿಂ ಪದಟ್ಠಾನವಿಭತ್ತಿಞ್ಚ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಸ್ಸನಭೂಮೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ದಸ್ಸನಭೂಮೀತಿ ಪಠಮಮಗ್ಗೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಪಠಮಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಓಕ್ಕನ್ತೋ , ತಸ್ಮಾ ‘‘ದಸ್ಸನಭೂಮಿ ನಿಯಾಮಾವಕ್ಕನ್ತಿಯಾ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹೇಟ್ಠಿಮೋ ಹೇಟ್ಠಿಮೋ ಮಗ್ಗೋ ಉಪರಿಉಪರಿಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಅಪ್ಪಹಾಯ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಾದಿಪ್ಪಹಾನಸ್ಸ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ। ತಥಾಪಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಅತ್ತನೋ ಫಲಸ್ಸ ವಿಸೇಸಕಾರಣಂ ಆಸನ್ನಕಾರಣಞ್ಚಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಾವನಾಭೂಮಿ ಉತ್ತರಿಕಾನಂ ಫಲಾನಂ ಪತ್ತಿಯಾ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಞಾಣುತ್ತರಸ್ಸ ತಥಾವಿಧಪಚ್ಚಯಸಮಾಯೋಗೇ ಚ ಹೋತೀತಿ ಸಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಇತರಾ ಪನ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಪಟಿಪದಾ ಸಮಥಂ ಆವಹನ್ತಿ ಏವ। ತಾಸು ಸಬ್ಬಮುದುತಾಯ ದಸ್ಸಿತಾಯ ಸೇಸಾಪಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಏವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ಸಮಥಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ।
Evaṃ nānānayehi dhammavibhattiṃ dassetvā idāni bhūmivibhattiṃ padaṭṭhānavibhattiñca vibhajitvā dassetuṃ ‘‘dassanabhūmī’’tiādimāha. Tattha dassanabhūmīti paṭhamamaggo. Yasmā pana paṭhamamaggakkhaṇe ariyasāvako sammattaniyāmaṃ okkamanto nāma hoti, tato paraṃ okkanto , tasmā ‘‘dassanabhūmi niyāmāvakkantiyā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Kiñcāpi heṭṭhimo heṭṭhimo maggo upariuparimaggādhigamassa kāraṇaṃ hoti, sakkāyadiṭṭhiādīni appahāya kāmarāgabyāpādādippahānassa asakkuṇeyyattā. Tathāpi ariyamaggo attano phalassa visesakāraṇaṃ āsannakāraṇañcāti dassetuṃ ‘‘bhāvanābhūmiuttarikānaṃ phalānaṃ pattiyā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Sukhā paṭipadā khippābhiññā ñāṇuttarassa tathāvidhapaccayasamāyoge ca hotīti sā vipassanāya padaṭṭhānanti vuttā. Itarā pana tissopi paṭipadā samathaṃ āvahanti eva. Tāsu sabbamudutāya dassitāya sesāpi dassitā evāti āha – ‘‘dukkhā paṭipadā dandhābhiññā samathassa padaṭṭhāna’’nti.
ದಾನಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂತಿ ದಾನಮೇವ ದಾನಮಯಂ, ಪುಜ್ಜಫಲನಿಬ್ಬತ್ತನಟ್ಠೇನ ಪುಞ್ಞಂ, ತದೇವ ಕತ್ತಬ್ಬತೋ ಕಿರಿಯಾ, ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ ವತ್ಥು ಚಾತಿ ದಾನಮಯಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು। ಪರತೋಘೋಸಸ್ಸಾತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸ್ಸ। ಸಾಧಾರಣನ್ತಿ ನ ಬೀಜಂ ವಿಯ ಅಙ್ಕುರಸ್ಸ, ದಸ್ಸನಭೂಮಿಆದಯೋ ವಿಯ ವಾ ನಿಯಾಮಾವಕ್ಕನ್ತಿಆದೀನಂ ಆವೇಣಿಕಂ, ಅಥ ಖೋ ಸಾಧಾರಣಂ, ತದಞ್ಞಕಾರಣೇಹಿಪಿ ಪರತೋಘೋಸಸ್ಸ ಪವತ್ತನತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ದಾಯಕಸ್ಸ ದಾನಾನುಮೋದನಂ ಆಚಿಣ್ಣನ್ತಿ ದಾನಂ ಪರತೋಘೋಸಸ್ಸ ಕಾರಣನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ದಾಯಕೋ ಪನ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿಂ ಆಕಙ್ಖನ್ತೋ ದಾನಸೀಲಾದಿಗುಣವಿಸೇಸಾನಂ ಸವನೇ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ದಾನಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ।
Dānamayaṃ puññakiriyavatthūti dānameva dānamayaṃ, pujjaphalanibbattanaṭṭhena puññaṃ, tadeva kattabbato kiriyā, payogasampattiyādīnaṃ adhiṭṭhānabhāvato vatthu cāti dānamayapuññakiriyavatthu. Paratoghosassāti dhammassavanassa. Sādhāraṇanti na bījaṃ viya aṅkurassa, dassanabhūmiādayo viya vā niyāmāvakkantiādīnaṃ āveṇikaṃ, atha kho sādhāraṇaṃ, tadaññakāraṇehipi paratoghosassa pavattanatoti adhippāyo. Tattha keci dāyakassa dānānumodanaṃ āciṇṇanti dānaṃ paratoghosassa kāraṇanti vadanti. Dāyako pana dakkhiṇāvisuddhiṃ ākaṅkhanto dānasīlādiguṇavisesānaṃ savane yuttappayutto hotīti dānaṃ dhammassavanassa kāraṇaṃ vuttaṃ.
ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾಭಾವೇನ ಸಮಾಹಿತೋ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತಾಸಮತ್ಥೋ ಹೋತೀತಿ ಸೀಲಂ ಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣಸ್ಸ ಕಾರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸೀಲಮಯ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಭಾವನಾಮಯನ್ತಿ ಸಮಥಸಙ್ಖಾತಂ ಭಾವನಾಮಯಂ। ಭಾವನಾಮಯಿಯಾತಿ ಉಪರಿಝಾನಸಙ್ಖಾತಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಚ ಭಾವನಾಮಯಿಯಾ। ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಞ್ಹಿ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ದಾನಂ ಸೀಲಂ ಲೋಕಿಯಭಾವನಾ ಚ ನ ಕೇವಲಂ ಯಥಾವುತ್ತಪರತೋಘೋಸಾದೀನಂಯೇವ, ಅಥ ಖೋ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪರಿಯತ್ತಿಬಾಹುಸಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀನಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮ್ಪಿ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ‘‘ದಾನಮಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ದೇಸನಂ ವಡ್ಢೇಸಿ। ತಥಾ ಪತಿರೂಪದೇಸವಾಸಾದಯೋ ಕಾಯವಿವೇಕಚಿತ್ತವಿವೇಕಾದೀನಂ ಕಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಇಮಂ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪತಿರೂಪದೇಸವಾಸೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕುಸಲವೀಮಂಸಾಯಾತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ। ಅಕುಸಲಪರಿಚ್ಚಾಗೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾತಿ। ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸಾತಿ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Sīlasampanno vippaṭisārābhāvena samāhito dhammacintāsamattho hotīti sīlaṃ cintāmayañāṇassa kāraṇanti āha ‘‘sīlamaya’’ntiādi. Bhāvanāmayanti samathasaṅkhātaṃ bhāvanāmayaṃ. Bhāvanāmayiyāti uparijhānasaṅkhātāya vipassanāsaṅkhātāya ca bhāvanāmayiyā. Purimaṃ purimañhi pacchimassa pacchimassa padaṭṭhānaṃ. Idāni yasmā dānaṃ sīlaṃ lokiyabhāvanā ca na kevalaṃ yathāvuttaparatoghosādīnaṃyeva, atha kho yathākkamaṃ pariyattibāhusaccakammaṭṭhānānuyogamaggasammādiṭṭhīnampi paccayā honti, tasmā tampi nayaṃ dassetuṃ puna ‘‘dānamaya’’ntiādinā desanaṃ vaḍḍhesi. Tathā patirūpadesavāsādayo kāyavivekacittavivekādīnaṃ kāraṇaṃ hotīti imaṃ nayaṃ dassetuṃ ‘‘patirūpadesavāso’’tiādimāha. Tattha kusalavīmaṃsāyāti paṭisaṅkhānupassanāya. Akusalapariccāgoti iminā pahānapariññā vuttāti. Samādhindriyassāti maggasamādhindriyassa. Sesaṃ suviññeyyameva.
ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ • 8. Vibhattihāravibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavibhāvanā
