| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ནེཏྟིཔྤཀརཎ-ཊཱིཀཱ • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
༨. ཝིབྷཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ
8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
༣༣. དྷམྨེསཱུཏི པུཉྙཱདིདཱནཱདིབྷེདབྷིནྣེསུ སབྷཱཝདྷམྨེསུ། ཏཏྠ ལབྦྷམཱནོཏི ཏེསུ ཡཐཱཝུཏྟེསུ དྷམྨེསུ ལབྦྷམཱནོ། བྷཱུམིཝིབྷཱགོཏི ཀཱམཱཝཙརཱདིདསྶནཱདིབྷཱུམིཔྤབྷེདོ། པདཊྛཱནཝིབྷཱགོཏི ཏེ པུཉྙཱདིདྷམྨཱ ཡེསཾ པདཊྛཱནཾ, ཏེསཾ ཝཱ ཡེ དྷམྨཱ པདཊྛཱནཾ, ཏབྦིབྷཱགོ། ཡེསཾ སུཏྟཱནནྟི མཱུལཔདཊྛཱནབྷཱུཏཱནཾ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱདཱིནཾ ཙཏུནྣཾ སུཏྟཱནཾ ཝསེན། ཨསངྐརཝཝཏྠཱནེན ཧི ཨེཏེསུ སུཏྟེསུ སཱཏིསཡཾ དྷམྨཱ ཝིབྷཏྟཱ ནཱམ ཧོནྟི། ཏེནཱཧ ‘‘ཝིསེསཏོ’’ཏི། ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ཝཱསནཱབྷཱགིཡནིབྦེདྷབྷཱགིཡསུཏྟཱནི ཨེཝེཏྠ གཧིཏཱནཱིཏི? ནཡིདམེཝཾ ནིཀྑམནཔརིཡོསཱནབྷཱཝེན ཨིཏརེསམྤི གཧིཏཏྟཱ། ཡཏོ ཧི ནིསྶཊཱ ཝཱསནཱབྷཱགིཡཱ དྷམྨཱ, ཏེ སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱ། ཡཾཔརིཡོསཱནཱ ནིབྦེདྷབྷཱགིཡཱ དྷམྨཱ, ཏེ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཱཏི དྭཡགྒཧཎེནེཝ ཨིཏརམྤི དྭཡཾ གཧིཏམེཝ ཧོཏི། ཏེནཱཧ ‘‘ཨིམེསཾ ཙཏུནྣཾ སུཏྟཱནཾ དེསནཱཡཱ’’ཏི། ཨིམཱནི ཙཏྟཱརི སུཏྟཱནཱིཏི པཱལི༹ཡཱ, ཝཀྑམཱནཱཡ དེསནཱཡ ཝཱ ཨིཏརདྭཡསངྒཧོ དཊྛབྦོ, ན པཊིཀྑེཔོ།
33.Dhammesūti puññādidānādibhedabhinnesu sabhāvadhammesu. Tattha labbhamānoti tesu yathāvuttesu dhammesu labbhamāno. Bhūmivibhāgoti kāmāvacarādidassanādibhūmippabhedo. Padaṭṭhānavibhāgoti te puññādidhammā yesaṃ padaṭṭhānaṃ, tesaṃ vā ye dhammā padaṭṭhānaṃ, tabbibhāgo. Yesaṃ suttānanti mūlapadaṭṭhānabhūtānaṃ saṃkilesabhāgiyādīnaṃ catunnaṃ suttānaṃ vasena. Asaṅkaravavatthānena hi etesu suttesu sātisayaṃ dhammā vibhattā nāma honti. Tenāha ‘‘visesato’’ti. Yadi evaṃ kasmā vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttāni evettha gahitānīti? Nayidamevaṃ nikkhamanapariyosānabhāvena itaresampi gahitattā. Yato hi nissaṭā vāsanābhāgiyā dhammā, te saṃkilesabhāgiyā. Yaṃpariyosānā nibbedhabhāgiyā dhammā, te asekkhabhāgiyāti dvayaggahaṇeneva itarampi dvayaṃ gahitameva hoti. Tenāha ‘‘imesaṃ catunnaṃ suttānaṃ desanāyā’’ti. Imāni cattāri suttānīti pāḷiyā, vakkhamānāya desanāya vā itaradvayasaṅgaho daṭṭhabbo, na paṭikkhepo.
ཏེནེཝཱཏི ནིཡམསྶ ཨཀཏཏྟཱ, ཏཏོ ཙ ཏེན ཏནྣིསྶིཏེན ཙ བྲཧྨཙཱརཱི བྷཝཏཱིཏི སིདྡྷཾ ཧོཏི། ཨེཝ-སདྡོ ཝཱ སམུཙྩཡཏྠོ དཊྛབྦོ། སིཡཱ ཏསྶ པཊིཀྑེཔོཏི ཏསྶ ཨཊྛསམཱཔཏྟིབྲཧྨཙརིཡསྶ སིཡཱ པཊིཀྑེཔོ། ཨེཝཾ སཏི སཱཝསེསཱ དེསནཱ སིཡཱ།
Tenevāti niyamassa akatattā, tato ca tena tannissitena ca brahmacārī bhavatīti siddhaṃ hoti. Eva-saddo vā samuccayattho daṭṭhabbo. Siyā tassa paṭikkhepoti tassa aṭṭhasamāpattibrahmacariyassa siyā paṭikkhepo. Evaṃ sati sāvasesā desanā siyā.
ཏདངྒཱདིཔྤཧཱནདྭཡཾ པདཊྛཱནབྷཱུཏཾ ཨིདྷ གཎནཱུཔགཾ ན ཧོཏཱིཏི ‘‘སམུཙྪེདཔཊིཔྤསྶདྡྷིཔྤཧཱནཱནཾ ཝསེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཏཐཱ ཧེཏྠ ཀེཙི ‘‘ཏེནེཝཱ’’ཏི པཋནྟི། ‘‘ཏེནེཝ བྲཧྨཙརིཡེནཱཏི པཋནྟཱི’’ཏི ཨིདཾ ‘‘སཾཝརསཱིལེ ཋིཏོ’’ཏི (ནེཏྟི॰ ༣༣) ཨེཏྠ ཝུཏྟཾ པཱལི༹ཝིཀཔྤཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི། ‘‘ཡསྨཱ…པེ॰… ཝཀྑཏཱི’’ཏི ཨིདཾ པཙྪིམཔཱཋསྶེཝ ཡུཏྟཏཱཡ ཀཱརཎཝཙནཾ།
Tadaṅgādippahānadvayaṃ padaṭṭhānabhūtaṃ idha gaṇanūpagaṃ na hotīti ‘‘samucchedapaṭippassaddhippahānānaṃ vasenā’’ti vuttaṃ. Tathā hettha keci ‘‘tenevā’’ti paṭhanti. ‘‘Teneva brahmacariyenāti paṭhantī’’ti idaṃ ‘‘saṃvarasīle ṭhito’’ti (netti. 33) ettha vuttaṃ pāḷivikappaṃ sandhāya vadati. ‘‘Yasmā…pe… vakkhatī’’ti idaṃ pacchimapāṭhasseva yuttatāya kāraṇavacanaṃ.
ཀཐཾ མནྟཱཏི? ཨནིབྦེདྷསབྷཱཝཏྟཱ མཧགྒཏཔུཉྙཱནཾ ན ནིབྦེདྷབྷཱགིཡསུཏྟེན སངྒཧོ, ཝཱསནཱབྷཱགིཡཏྟཱ པན ཝཱསནཱབྷཱགིཡསུཏྟེནེཝ སངྒཧོཏི། ཏདུཔསངྒཱ ཧི པཙྪིམོ ཨེཝ པཱཋོ ཡུཏྟཏརོ། ཨིཏརཐཱ སཱཝསེསཱ དེསནཱ བྷཝེཡྻ། ཏེནཱཧ ‘‘ན ཧི…པེ॰… དེསེཏཱི’’ཏི།
Kathaṃ mantāti? Anibbedhasabhāvattā mahaggatapuññānaṃ na nibbedhabhāgiyasuttena saṅgaho, vāsanābhāgiyattā pana vāsanābhāgiyasutteneva saṅgahoti. Tadupasaṅgā hi pacchimo eva pāṭho yuttataro. Itarathā sāvasesā desanā bhaveyya. Tenāha ‘‘na hi…pe… desetī’’ti.
སཾཀིལེསབྷཱགིཡཨསེཀྑབྷཱགིཡཱནཾ པརཏོ ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཀྑམཱནཱནཾ…པེ॰… ཝསེནཱ’’ཏི། ‘‘སབྦཏོ’’ཏི ཨིདཾ པུབྦཔརཱཔེཀྑཾ། ཏསྶ པརཱཔེཀྑཏཱཡ ‘‘སབྦཏོབྷཱགེན ཨེཀཱདསསུ ཋཱནེསུ པཀྑིཔིཏྭཱ’’ཏི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ཡོཛིཏཾ། ཏཏྠ པདཱདིཀེ ཝིཙཡཧཱརཔདཏྠེ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨེཀཱདསསུ ཋཱནེསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ། པུབྦཔེཀྑཏཱཡ པན ‘‘སབྦཏོབྷཱགེན དེསནཱཡ ཕལེནཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཾ།
Saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyānaṃ parato vakkhamānattā vuttaṃ ‘‘vakkhamānānaṃ…pe… vasenā’’ti. ‘‘Sabbato’’ti idaṃ pubbaparāpekkhaṃ. Tassa parāpekkhatāya ‘‘sabbatobhāgena ekādasasu ṭhānesu pakkhipitvā’’ti aṭṭhakathāyaṃ yojitaṃ. Tattha padādike vicayahārapadatthe sandhāya ‘‘ekādasasu ṭhānesū’’ti vuttaṃ. Pubbapekkhatāya pana ‘‘sabbatobhāgena desanāya phalenā’’tiādinā yojetabbaṃ.
སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱནཾ ཏཎྷཱསཾཀིལེསཱདིནཱ དེསནཱནཡོ ཝེདིཏབྦོ། ཕལཾ ཨཔཱཡདུཀྑེན མནུསྶེསུ དོབྷགྒིཡེན། ཨསེཀྑབྷཱགིཡཱནཾ ཨསེཀྑེཧི སཱིལཀྑནྡྷཱདཱིཧི དེསནཱནཡོ། ཕལཾ ཨགྒཕལེན ཙ ཨནུཔཱདིསེསཱཡ ཙ ནིབྦཱནདྷཱཏུཡཱ ཝེདིཏབྦཾ། ཨིཏརེསཾ པཱལི༹ཡཾ ཝུཏྟམེཝ། ཀཱམརཱགབྱཱཔཱདཨུདྡྷམྦྷཱགིཡསཾཡོཛནགྒཧཎེན སཾཀིལེསབྷཱགིཡཱནཾ, ཝིརཱགགྒཧཎེན ཨསེཀྑགྒཧཎེནེཝ ཙ ཨསེཀྑབྷཱགིཡཱནཾ ཝཀྑམཱནཏྟཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཝཀྑམཱནཱནཾ…པེ॰… ཝསེནཱ’’ཏི། པདཔདཏྠཝིཙཱརཡུཏྟིནིདྡྷཱརཎམུཁེན དྷམྨཝིབྷཏྟིཨཱདིཝིཙཱརོ ཀཱཏབྦོཏི དསྶེཏུཾ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཝིཙཡེན…པེ॰… ཏབྦཱནཱི’’ཏི ཝུཏྟནྟི ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཝིཙཡེན…པེ॰… དསྶེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ།
Saṃkilesabhāgiyānaṃ taṇhāsaṃkilesādinā desanānayo veditabbo. Phalaṃ apāyadukkhena manussesu dobhaggiyena. Asekkhabhāgiyānaṃ asekkhehi sīlakkhandhādīhi desanānayo. Phalaṃ aggaphalena ca anupādisesāya ca nibbānadhātuyā veditabbaṃ. Itaresaṃ pāḷiyaṃ vuttameva. Kāmarāgabyāpādauddhambhāgiyasaṃyojanaggahaṇena saṃkilesabhāgiyānaṃ, virāgaggahaṇena asekkhaggahaṇeneva ca asekkhabhāgiyānaṃ vakkhamānattā vuttaṃ ‘‘vakkhamānānaṃ…pe… vasenā’’ti. Padapadatthavicārayuttiniddhāraṇamukhena dhammavibhattiādivicāro kātabboti dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘vicayena…pe… tabbānī’’ti vuttanti aṭṭhakathāyaṃ ‘‘vicayena…pe… dassetī’’ti vuttaṃ.
༣༤. ཨེཝནྟི ཨིཏི། དྷམྨེཏི ཝུཏྟསབྷཱགདྷམྨེ། སཱདྷཱརཎཱསཱདྷཱརཎབྷཱཝེཧཱིཏི སཱམཉྙཝིསེསེན ཝིསིཊྛེཧི། དྭེ དྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱཏི དྭེ ཨིམེ དྷམྨཱ ཡེཧི སབྷཱགདྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱ ནཱམ ཧོནྟི། ཀཏམེ དྭེ? ནཱམཾ, ཝཏྠུ ཙ། ཏཏྠ ནཱམཾ ནཱམཔཉྙཏྟི, ཏཾམུཁེནེཝ སདྡཏོ ཏདཏྠཱཝགམོ། སདྡེན ཙ སཱམཉྙརཱུཔེནེཝ ཏཐཱརཱུཔསྶ ཨཏྠསྶ གཧཎཾ, ན ཝིསེསརཱུཔེན, ཏསྨཱ སདྡཝཙནཱིཡཱ ཨཏྠཱ སཱདྷཱརཎརཱུཔནཱམཱཡཏྟགཧཎཱིཡཏཱཡ ནཱམསཱདྷཱརཎཱ ཝུཏྟཱ། ཝཏྠཱུཏི པཝཏྟིཊྛཱནཾ། ཡཏྠ ཧི ཡེ དྷམྨཱ པཝཏྟནྟི, ཏེསཾ སབྦེསཾ ཏེ དྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱཏི པཝཏྟིཊྛཱནསངྑཱཏཱནཾ ཝཏྠཱུནཾ སཱདྷཱརཎཱ། ཡསྨཱ པནིདཾ དྭཡཾ ཏེསཾ དྷམྨཱནཾ སཱདྷཱརཎབྷཱཝེ པཀཏིབྷཱུཏཾ སབྷཱཝབྷཱུཏཾ, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘དྭེ དྷམྨཱཏི དུཝེ པཀཏིཡོ’’ཏི། ཨེཀསནྟཏིཔཏིཏཏཱཡཱཏི སམཱནསནྟཏིཔཝཏྟིཡཱ། ཏེནཱཧ ‘‘སམཱནཝཏྠུཀཱ’’ཏི། དསྶནཔཧཱཏབྦཱནཉྷི ཡཐཱ མིཙྪཏྟནིཡཏསཏྟཱ པཝཏྟིཊྛཱནཾ, ཨེཝཾ ཨནིཡཏཱཔཱིཏི ཨུབྷཡེ ཧི ཏེ སམཱནཝཏྠུཀཱ། ཨེས ནཡོ ཨིཏརེསུཔི། སཀྐཱཡདིཊྛིཝིཙིཀིཙྪཱསཱིལབྦཏཔརཱམཱསཱ ཧི བྷིནྣསབྷཱཝཱཔེཏེ དྷམྨཱ དསྶནེན པཧཱཏབྦཏཾ ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི ཏེ ནཱམསཱམཉྙཏཾ པཏྟཱ, རཱུཔརཱགཱདཡོ ཙ བྷཱཝནཱཡ པཧཱཏབྦཏནྟི ཨཱཧ ‘‘པཧཱནེཀཊྛཱ ནཱམསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི། ཡཐཱ པན ‘‘ཝཏྠཱུནཾ སཱདྷཱརཎཱ ཝཏྠུསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཨཡམཏྠོ ལབྦྷཏི, ཨེཝཾ ‘‘ཝཏྠུནཱ སཱདྷཱརཎཱ ཝཏྠུསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཨཡམྤི ཨཏྠོ ལབྦྷཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘སཧཛེཀཊྛཱ ཝཏྠུསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཏེ ཧི ཨཉྙམཉྙཾ ཕུསནཱདིསབྷཱཝཏོ བྷིནྣཱཔི ཡསྨིཾ པཝཏྟནྟི, ཏེན ཝཏྠུནཱ སཱདྷཱརཎཱ ནཱམ ཧོནྟི། ཨེཏྠ ཙ ལབྦྷམཱནམྤི ཀུསལཱདིནཱམསཱདྷཱརཎཾ ཨནཱམསིཏྭཱ ཝཏྠུསཱདྷཱརཎཱ ཏཱཝ ཡོཛིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ། པཊིཔཀྑཱདཱིཧཱིཏི ཨཱདིསདྡེན སམཱནཕལཏཱསཧབྱཏཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི། སེསཔདེསཱུཏི ‘‘པུཐུཛྫནསྶཱ’’ཏིཨཱདིཝཱཀྱེསུ། ཀཐཾ? ཏཏྠ ཧི པུཐུཛྫནསྶ, སོཏཱཔནྣསྶ ཙ སམྦྷཝཏོ ཨནཱགཱམིནོ, ཨརཧཏོ ཙ ཨསམྦྷཝཏོཏིཨཱདིནཱ ཡོཛེཏབྦཾ།
34.Evanti iti. Dhammeti vuttasabhāgadhamme. Sādhāraṇāsādhāraṇabhāvehīti sāmaññavisesena visiṭṭhehi. Dve dhammā sādhāraṇāti dve ime dhammā yehi sabhāgadhammā sādhāraṇā nāma honti. Katame dve? Nāmaṃ, vatthu ca. Tattha nāmaṃ nāmapaññatti, taṃmukheneva saddato tadatthāvagamo. Saddena ca sāmaññarūpeneva tathārūpassa atthassa gahaṇaṃ, na visesarūpena, tasmā saddavacanīyā atthā sādhāraṇarūpanāmāyattagahaṇīyatāya nāmasādhāraṇā vuttā. Vatthūti pavattiṭṭhānaṃ. Yattha hi ye dhammā pavattanti, tesaṃ sabbesaṃ te dhammā sādhāraṇāti pavattiṭṭhānasaṅkhātānaṃ vatthūnaṃ sādhāraṇā. Yasmā panidaṃ dvayaṃ tesaṃ dhammānaṃ sādhāraṇabhāve pakatibhūtaṃ sabhāvabhūtaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘dve dhammāti duve pakatiyo’’ti. Ekasantatipatitatāyāti samānasantatipavattiyā. Tenāha ‘‘samānavatthukā’’ti. Dassanapahātabbānañhi yathā micchattaniyatasattā pavattiṭṭhānaṃ, evaṃ aniyatāpīti ubhaye hi te samānavatthukā. Esa nayo itaresupi. Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā hi bhinnasabhāvāpete dhammā dassanena pahātabbataṃ nātivattantīti te nāmasāmaññataṃ pattā, rūparāgādayo ca bhāvanāya pahātabbatanti āha ‘‘pahānekaṭṭhā nāmasādhāraṇā’’ti. Yathā pana ‘‘vatthūnaṃ sādhāraṇā vatthusādhāraṇā’’ti ayamattho labbhati, evaṃ ‘‘vatthunā sādhāraṇā vatthusādhāraṇā’’ti ayampi attho labbhatīti dassento ‘‘sahajekaṭṭhā vatthusādhāraṇā’’ti āha. Te hi aññamaññaṃ phusanādisabhāvato bhinnāpi yasmiṃ pavattanti, tena vatthunā sādhāraṇā nāma honti. Ettha ca labbhamānampi kusalādināmasādhāraṇaṃ anāmasitvā vatthusādhāraṇā tāva yojitāti veditabbā. Paṭipakkhādīhīti ādisaddena samānaphalatāsahabyatādike saṅgaṇhāti. Sesapadesūti ‘‘puthujjanassā’’tiādivākyesu. Kathaṃ? Tattha hi puthujjanassa, sotāpannassa ca sambhavato anāgāmino, arahato ca asambhavatotiādinā yojetabbaṃ.
ཀཐཾ ཏེ ཨོདྷིསོ གཧིཏཱཏི ཀེནཱཀཱརེན ཏེ ‘‘སཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཝུཏྟདྷམྨཱ བྷཱགསོ གཧིཏཱ། ‘‘ཨམུཀསྶ, ཨམུཀསྶ ཙཱ’’ཏི ཨཡཉྷེཏྠ ཨཏྠོ། སཱམཉྙབྷཱུཏཱ དྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱ ནཱམ, ཨེཝཾ སནྟེ ཀཐཾ ཏེསཾ མིཙྪཏྟནིཡཏཱནིཡཏཱདིཝསེན ཝིབྷཱགེན པཝཏྟིཊྛཱནཏཱ ཝུཙྩཏི, ན ཝཏྟབྦནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ཨཐ ཝིབྷཱགེན ཏཾ ཝཏྟབྦཾ, ནནུ ཏེ སཱདྷཱརཎཱཏི ན ཝཏྟབྦམེཝཱཏི? ཨེཝཾ སཱདྷཱརཎཱཏི མིཙྪཏྟནིཡཏཱནཾ, ཨནིཡཏཱནནྟི ཨིམེསཾ ཨུབྷཡེསཾཡེཝ ཏེ དྷམྨཱ སཱདྷཱརཎཱ། ཏེནཱཧ – ‘‘ན སབྦསཏྟཱནཾ སཱདྷཱརཎཏཱཡ སཱདྷཱརཎཱ’’ཏི། ‘‘ཡསྨཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཏཏྠ ཀཱརཎམཱཧ, ཏེནེཏཾ དསྶེཏི ‘‘ཀེཙི དྷམྨཱ ཀེསཉྩིདེཝ དྷམྨཱནཾ སཱདྷཱརཎཱ ཧོནྟི, ཨཉྙེསཾ ཨསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི། ཏེནཱཧ ‘‘པཊིནིཡཏཉྷི ཏེསཾ པཝཏྟིཊྛཱན’’ནྟི།
Kathaṃ te odhiso gahitāti kenākārena te ‘‘sādhāraṇā’’ti vuttadhammā bhāgaso gahitā. ‘‘Amukassa, amukassa cā’’ti ayañhettha attho. Sāmaññabhūtā dhammā sādhāraṇā nāma, evaṃ sante kathaṃ tesaṃ micchattaniyatāniyatādivasena vibhāgena pavattiṭṭhānatā vuccati, na vattabbanti adhippāyo. Atha vibhāgena taṃ vattabbaṃ, nanu te sādhāraṇāti na vattabbamevāti? Evaṃ sādhāraṇāti micchattaniyatānaṃ, aniyatānanti imesaṃ ubhayesaṃyeva te dhammā sādhāraṇā. Tenāha – ‘‘na sabbasattānaṃ sādhāraṇatāya sādhāraṇā’’ti. ‘‘Yasmā’’tiādinā tattha kāraṇamāha, tenetaṃ dasseti ‘‘keci dhammā kesañcideva dhammānaṃ sādhāraṇā honti, aññesaṃ asādhāraṇā’’ti. Tenāha ‘‘paṭiniyatañhi tesaṃ pavattiṭṭhāna’’nti.
ཨིཏརཐཱཏི ཨནིཡཏཔཝཏྟིཊྛཱནཏཱཡ སབྦེསཾ སཱདྷཱརཎཱ, ཨསཱདྷཱརཎཱ ཝཱ སིཡུཾ, ཏཐཱ སཏི། ཏཐཱ ཝོཧཱརོཏི ‘‘སཱདྷཱརཎཱ, ཨསཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཙ ཨཡཾ ཝོཧཱརོ སཱམཉྙཱ ཨེཝ ན བྷཝེཡྻ། ཨེཏེ ཨེཝ དྷམྨཱཏི ‘‘སཱདྷཱརཎཱ’’ཏི ཝུཏྟདྷམྨཱ ཨེཝ། ཨེཝནྟི ‘‘མིཙྪཏྟནིཡཏཱན’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན། ནིཡཏཝིསཡཱ པརིཙྪིནྣཔྤཝཏྟིཊྛཱནཱ། ‘‘ཡོཔཱི’’ཏིཨཱདི པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ཝུཏྟསྶེཝཏྠསྶ པཱཀཊཀརཎཾ། ‘‘ན ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཨནྭཡཏོ, བྱཏིརེཀཏོ ཙ ཏམེཝཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི། སེསེཔཱིཏི ‘‘བྷཱཝནཱཔཧཱཏབྦཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིམྷིཔི།
Itarathāti aniyatapavattiṭṭhānatāya sabbesaṃ sādhāraṇā, asādhāraṇā vā siyuṃ, tathā sati. Tathā vohāroti ‘‘sādhāraṇā, asādhāraṇā’’ti ca ayaṃ vohāro sāmaññā eva na bhaveyya. Ete eva dhammāti ‘‘sādhāraṇā’’ti vuttadhammā eva. Evanti ‘‘micchattaniyatāna’’ntiādinā vuttappakārena. Niyatavisayā paricchinnappavattiṭṭhānā. ‘‘Yopī’’tiādi puggalādhiṭṭhānena vuttassevatthassa pākaṭakaraṇaṃ. ‘‘Na hī’’tiādinā anvayato, byatirekato ca tamevatthaṃ vibhāveti. Sesepīti ‘‘bhāvanāpahātabbā’’ti evamādimhipi.
པཙྩཏྟནིཡཏོཏི པཱཊིཔུགྒལིཀོ། ཨིཏརསྶཱཏི ཨཔཙྩཏྟནིཡཏསྶ། ཏཐཱཏི ཨསཱདྷཱརཎབྷཱཝེན། ཀོཙི དྷམྨོ ཀཉྩི དྷམྨཾ ཨུཔཱདཱཡ སཱདྷཱརཎོཔི སམཱནོ ཏདཉྙཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨསཱདྷཱརཎོཔི ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སཱདྷཱརཎཱཝིདྷུརཏཱཡཱ’’ཏི། ཏེནཱཧ ‘‘ཏཾ ཏཾ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏིཨཱདི། ཏཐཱ ཧི ‘‘དྷམྨཏཱ’’ཏི ཝུཏྟཔཋམམགྒཊྛཏཱ དཱིཔིཏཱ, ཏཱདིསཱནཾ ཨེཝ ཨནེཀེསཾ ཨརིཡཱནཾ ཝསེན སཱདྷཱརཎཱཏི ། པཋམསྶཱཏི ཨཊྛམཀསྶ། དུཏིཡསྶཱཏི སོཏཱཔནྣསྶ། པུན ཨཊྛམཀསྶཱཏི ‘‘ཨཊྛམཀསྶ, ཨནཱགཱམིསྶ ཙཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟཨཊྛམཀསྶ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨནཱགཱམིམགྒཊྛསྶཱ’’ཏི། ཨགྒཕལཊྛཏོ པཊྛཱཡ པཊིལོམཏོ གཎིཡམཱནོ པཋམམགྒཊྛོ ཨཊྛམཀོ, མགྒཊྛཏཱཡ, པཧཱིཡམཱནཀིལེསཏཱཡ ཙ སབྦེཔི མགྒཊྛཱ ཨཊྛམཀཱ ཝིཡཱཏི ཨཊྛམཀཱ, ‘‘ཨེཀཙིཏྟཀྑཎཏོ ཨུདྡྷཾ ན ཏིཊྛཏཱིཏི ཨཊྛམཀོ’’ཏི ཨཔརེ ནིརུཏྟིནཡེན། ‘‘སེཀྑཱ’’ཏི ནཱམཾ སཱདྷཱརཎནྟི སམྦནྡྷོ། ཨིཏརེསཱུཏི ‘‘བྷབྦཱབྷབྦཱ’’ཏི ཝུཏྟེསུ ཨནརིཡེསུ། ཏེནཱཧ པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཧཱིནུཀྐཊྛམཛ྄ཛྷིམཾ ཨུཔཱདཱཡཱ’’ཏི།
Paccattaniyatoti pāṭipuggaliko. Itarassāti apaccattaniyatassa. Tathāti asādhāraṇabhāvena. Koci dhammo kañci dhammaṃ upādāya sādhāraṇopi samāno tadaññaṃ upādāya asādhāraṇopi hotīti āha ‘‘sādhāraṇāvidhuratāyā’’ti. Tenāha ‘‘taṃ taṃ upādāyā’’tiādi. Tathā hi ‘‘dhammatā’’ti vuttapaṭhamamaggaṭṭhatā dīpitā, tādisānaṃ eva anekesaṃ ariyānaṃ vasena sādhāraṇāti . Paṭhamassāti aṭṭhamakassa. Dutiyassāti sotāpannassa. Puna aṭṭhamakassāti ‘‘aṭṭhamakassa, anāgāmissa cā’’ti ettha vuttaaṭṭhamakassa. Tenāha ‘‘anāgāmimaggaṭṭhassā’’ti. Aggaphalaṭṭhato paṭṭhāya paṭilomato gaṇiyamāno paṭhamamaggaṭṭho aṭṭhamako, maggaṭṭhatāya, pahīyamānakilesatāya ca sabbepi maggaṭṭhā aṭṭhamakā viyāti aṭṭhamakā, ‘‘ekacittakkhaṇato uddhaṃ na tiṭṭhatīti aṭṭhamako’’ti apare niruttinayena. ‘‘Sekkhā’’ti nāmaṃ sādhāraṇanti sambandho. Itaresūti ‘‘bhabbābhabbā’’ti vuttesu anariyesu. Tenāha pāḷiyaṃ ‘‘hīnukkaṭṭhamajjhimaṃ upādāyā’’ti.
ནིཡཱམཱཝཀྐནྟིཡཱཏི ཨཝཀྐནྟནིཡཱམཏཱཡ། ཉཱཎུཏྠརསྶཱཏི ཉཱཎཱདྷིཀསྶ། ཏཐཱཝིདྷཔཙྩཡསམཱཡོགེཏི ཉཱཎཝིསེསཔཙྩཡསམཝཱཡེ། ཡཐཱ ཧི ཉཱཎབལེན དནྡྷཱབྷིཉྙཏཱ ན ཧོཏི, ཨེཝཾ པཊིཔདཱཔཊིཔནྣོཔི སུཁེན ཝིསོསཱིཡཏཱིཏི། སཱ ཧི སུཁཱཔཊིཔདཱ ཁིཔྤཱབྷིཉྙཱ ཏཾསམངྒིནོ ཉཱཎུཏྟརཏྟཱ ཝིཔསྶནཱཡ པདཊྛཱནནྟི ཝུཏྟཱ།
Niyāmāvakkantiyāti avakkantaniyāmatāya. Ñāṇuttharassāti ñāṇādhikassa. Tathāvidhapaccayasamāyogeti ñāṇavisesapaccayasamavāye. Yathā hi ñāṇabalena dandhābhiññatā na hoti, evaṃ paṭipadāpaṭipannopi sukhena visosīyatīti. Sā hi sukhāpaṭipadā khippābhiññā taṃsamaṅgino ñāṇuttarattā vipassanāya padaṭṭhānanti vuttā.
དྷམྨཏོ ཨནཔེཏཱ ཙིནྟཱ དྷམྨཙིནྟཱ, ཡོནིསོམནསིཀཱརེན པཝཏྟིཏཏྟཱ དྷམྨེསུ ཙིནྟཱ, དྷམྨོ ཝཱ ཉཱཎཾ, ཏསྨཱ དྷམྨཱཝཧཱ ཙིནྟཱ དྷམྨཙིནྟཱ, ཙིནྟཱམཡཉཱཎསྶ ཧེཏུབྷཱུཏཱ ཙིནྟཱཏི ཨཏྠོ།
Dhammato anapetā cintā dhammacintā, yonisomanasikārena pavattitattā dhammesu cintā, dhammo vā ñāṇaṃ, tasmā dhammāvahā cintā dhammacintā, cintāmayañāṇassa hetubhūtā cintāti attho.
པཱལི༹ཡཾ སུཏམཡཔཉྙཱགྒཧཎེན ‘‘ཡེ ཏེ དྷམྨཱ ཨཱདིཀལྱཱཎཱ…པེ॰… ཏཐཱརཱུཔཱསྶ དྷམྨཱ བཧུསྶུཏཱ ཧོནྟཱི’’ཏིཨཱདི (ཨ॰ ནི॰ ༨.༢) སུཏྟཔདསངྒཧོ ཨཏྠོ པརིགྒཧིཏོ, ཏཐཱ ཡོནིསོམནསིཀཱརགྒཧཎེན ‘‘སོ ‘ཨནིཙྩ’ནྟི ཡོནིསོ མནསི ཀརོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟོ ཨུཔཱཡམནསིཀཱརོ པརིགྒཧིཏོ། སམྨཱདིཊྛིགྒཧཎེན ‘‘སམྨཱདིཊྛིཾ བྷཱཝེཏི ཝིཝེཀནིསྶིཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཱ སམྨཱདིཊྛི པརིགྒཧིཏཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཐ ཁོ…པེ॰… དསྶེཏུ’’ནྟི། སེསནྟི ‘‘དྷམྨསྭཱཀྑཱཏཏཱ’’ཏི ཨེཝམཱདི།
Pāḷiyaṃ sutamayapaññāggahaṇena ‘‘ye te dhammā ādikalyāṇā…pe… tathārūpāssa dhammā bahussutā hontī’’tiādi (a. ni. 8.2) suttapadasaṅgaho attho pariggahito, tathā yonisomanasikāraggahaṇena ‘‘so ‘anicca’nti yoniso manasi karotī’’tiādinā vutto upāyamanasikāro pariggahito. Sammādiṭṭhiggahaṇena ‘‘sammādiṭṭhiṃ bhāveti vivekanissita’’ntiādinā vuttā sammādiṭṭhi pariggahitāti dassento āha ‘‘atha kho…pe… dassetu’’nti. Sesanti ‘‘dhammasvākkhātatā’’ti evamādi.
ཡསྶ ཙ པུབྦེ ཨཏྠོ ན སཾཝཎྞིཏོ, ཏཏྠ ཀལྱཱཎམིཏྟཏཱཡ ཨཱཡཏནགཏོ པསཱདོ, ཙིཏྟཝཱུཔསམོ ཙ ཕལནྟི དསྶེནྟོ ‘‘སཔྤུརིས…པེ॰… པདཊྛཱན’’ནྟི ཨཱཧ། ཨཏྟསམྨཱཔཎིཧིཏཏྟཱ པཱཔཛེགུཙྪིནིབྦིདཱདིབཧུལོཝ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨཏྠ…པེ॰… པདཊྛཱན’’ནྟི། དྷམྨོ སྭཱཀྑཱཏོ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ པརིཡོསཱནཱ སབྦསམྤཏྟིཔཱརིཔཱུརིཧེཏཱུཏི དསྶེནྟོ ‘‘དྷམྨསྭཱཀྑཱཏཏཱ…པེ॰… པདཊྛཱན’’ནྟི ཨཱཧ། ཀུསལམཱུལརོཔནཱ ཧི སམཱཔཏྟིཔརིཡོསཱནཱཏི ། སངྒྷསུཊྛུཏཱཡ སངྒྷསྶ སུཊྛུབྷཱཝཱཡ སངྒྷསྶ སཔྤཏིསྶཏཱཡ ‘‘སུཊྛུ, བྷནྟེ’’ཏི ཝཙནསམྤཊིཙྪནབྷཱཝཱཡ། ཨིཏརཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ།
Yassa ca pubbe attho na saṃvaṇṇito, tattha kalyāṇamittatāya āyatanagato pasādo, cittavūpasamo ca phalanti dassento ‘‘sappurisa…pe… padaṭṭhāna’’nti āha. Attasammāpaṇihitattā pāpajegucchinibbidādibahulova hotīti dassento āha ‘‘attha…pe… padaṭṭhāna’’nti. Dhammo svākkhāto ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā sabbasampattipāripūrihetūti dassento ‘‘dhammasvākkhātatā…pe… padaṭṭhāna’’nti āha. Kusalamūlaropanā hi samāpattipariyosānāti . Saṅghasuṭṭhutāya saṅghassa suṭṭhubhāvāya saṅghassa sappatissatāya ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti vacanasampaṭicchanabhāvāya. Itaraṃ suviññeyyameva.
ཝིབྷཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ནེཏྟིཔྤཀརཎཔཱལི༹ • Nettippakaraṇapāḷi / ༨. ཝིབྷཏྟིཧཱརཝིབྷངྒོ • 8. Vibhattihāravibhaṅgo
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / སུཏྟཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ཁུདྡཀནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ནེཏྟིཔྤཀརཎ-ཨཊྛཀཐཱ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ༨. ཝིབྷཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝཎྞནཱ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / སུཏྟཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ཁུདྡཀནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ནེཏྟིཝིབྷཱཝིནཱི • Nettivibhāvinī / ༨. ཝིབྷཏྟིཧཱརཝིབྷངྒཝིབྷཱཝནཱ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavibhāvanā
