Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī |
੮. વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਿਭਾવਨਾ
8. Vibhattihāravibhaṅgavibhāvanā
੩੩. ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਆવਟ੍ਟਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੇਨ ਆવਟ੍ਟੇਤਬ੍ਬਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਦਯੋ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸਭੂਤੋ ਆવਟ੍ਟਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਾਦੀਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਭੂਮਿਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਦ੍વੇ ਸੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਕੋ વਿਤ੍ਥਾਰਭੂਤੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
33. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena āvaṭṭahāravibhaṅgena āvaṭṭetabbā padaṭṭhānādayo vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto āvaṭṭahāravibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘tattha katamo vibhattihāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vibhattihāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso vibhattihāro vibhattihāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Dhammañca padaṭṭhānaṃ bhūmiñcā’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘dve suttānī’’tiādiko vitthārabhūto saṃvaṇṇanāviseso vibhattihāro vibhattihāravibhaṅgo nāmāti attho gahetabbo.
‘‘ਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਮਿਯੋ ਇਮਿਨਾ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਠਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦ੍વੇ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨ੍ਤਿ ਪੁਞ੍ਞਭਾવਨਾ વਾਸਨਾ ਨਾਮ, વਾਸਨਾਯ ਭਾਗੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ વਾਸਨਾਭਾਗੋ, વਾਸਨਾਭਾਗੇ વਾਚਕਭਾવੇਨ ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ, ਕਤਮਂ ਤਂ? ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣਿ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੂਨਿ ਭਗવਤਾ ਦੇਸਿਤਾਨਿ, ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ। ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਨ੍ਤਿ ਲੋਭਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝਨਂ ਪਦਾਲਨਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਸ੍ਸ ਭਾਗੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗੋ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗੇ વਾਚਕਭਾવੇਨ ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ, ਕਤਮਂ ਤਂ? ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਧਮ੍ਮਾ ਭਗવਤਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ।
‘‘Yesu suttesu vuttā dhammapadaṭṭhānabhūmiyo iminā vibhattihārena vibhattā, tāni suttāni kittakānī’’ti pucchitabbattā tāni suttāni paṭhamaṃ dassetuṃ ‘‘dve suttāni vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’ti vuttaṃ. Tattha vāsanābhāgiyanti puññabhāvanā vāsanā nāma, vāsanāya bhāgo koṭṭhāso vāsanābhāgo, vāsanābhāge vācakabhāvena niyuttaṃ suttanti vāsanābhāgiyaṃ, katamaṃ taṃ? Yasmiṃ sutte tīṇi puññakiriyavatthūni bhagavatā desitāni, taṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ. Nibbedhabhāgiyanti lobhakkhandhādīnaṃ nibbijjhanaṃ padālanaṃ nibbedho, nibbedhassa bhāgo koṭṭhāso nibbedhabhāgo, nibbedhabhāge vācakabhāvena niyuttaṃ suttanti nibbedhabhāgiyaṃ, katamaṃ taṃ? Yasmiṃ sutte sekkhāsekkhadhammā bhagavatā desitā, taṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ.
‘‘ਤੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਯਾਹਿ ਪਟਿਪਦਾਹਿ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਪਟਿਪਦਾ ਕਿਤ੍ਤਿਕਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍વੇ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਾਨਸੀਲਭਾવਨਾਮਯਪੁਞ੍ਞਭਾਗੇ ਭવਾ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾ। ਫਲਭਾਗੇ ਭવਾ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਫਲਭਾਗਿਯਾ। ‘‘ਯੇਸੁ ਸੀਲੇਸੁ ਠਿਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਸੀਲਾਨਿ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍વੇ ਸੀਲਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਂવਰਤਿ ਏਤੇਨ ਸਂવਰੇਨਾਤਿ ਸਂવਰੋ, ਸੋ ਸਂવਰੋ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੋ, ਸਤਿਸਂવਰੋ, ਞਾਣਸਂવਰੋ, ਖਨ੍ਤਿਸਂવਰੋ, વੀਰਿਯਸਂવਰੋਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ। ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਪਾਪਸਂવਰਣਤੋ ਸਂવਰੋ, ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਸੀਲਂ ਨਾਮ। ਪਜਹਤਿ ਏਤੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇਤਿ ਪਹਾਨਂ, ਪਜਹਨਂ વਾ ਪਹਾਨਂ, ਤਞ੍ਚ ਪਹਾਨਂ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ, વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਪਹਾਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸੀਲਂ ਨਾਮ।
‘‘Tesaṃ suttānaṃ paṭiggāhakā puggalā yāhi paṭipadāhi sampajjanti, tā paṭipadā kittikā’’ti pucchitabbattā ‘‘dve paṭipadā’’tiādi vuttaṃ. Dānasīlabhāvanāmayapuññabhāge bhavā paṭipadāti puññabhāgiyā. Phalabhāge bhavā paṭipadāti phalabhāgiyā. ‘‘Yesu sīlesu ṭhitā paṭiggāhakā paṭipajjanti, tāni sīlāni kittakānī’’ti pucchitabbattā ‘‘dve sīlānī’’tiādi vuttaṃ. Saṃvarati etena saṃvarenāti saṃvaro, so saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañcavidho. Sabbopi pāpasaṃvaraṇato saṃvaro, lokiyalokuttarasampattiṭṭhānattā sīlaṃ nāma. Pajahati etena pahātabbeti pahānaṃ, pajahanaṃ vā pahānaṃ, tañca pahānaṃ tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭipassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ. Tattha nissaraṇappahānaṃ vajjetvā catubbidhaṃ pahānaṃ vuttanayena sīlaṃ nāma.
‘‘ਤੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਭਗવਾ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਤਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਦੇਸਯਤਿ, ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਸੀਲੇ ਠਿਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਤਮੇਨ ਸੀਲੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਭવਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਤਾਸੁ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾਦਿਪਟਿਪਦਾਸੁ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਭਗવਾ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਦੇਸਯਤਿ, ਸੋ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਤ੍ਥ ਸਂવਰਸੀਲਾਦੀਸੁ ਸਂવਰਸੀਲੇ ਠਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਂવਰਸੀਲਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਸੇਟ੍ਠਚਰਿਯੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਸੇਟ੍ਠਾਚਾਰਪੂਰਕੋ ਭવਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਤਾਸੁ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾਦਿਪਟਿਪਦਾਸੁ ਫਲਭਾਗਿਯਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਦੇਸਯਤਿ, ਸੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਤ੍ਥ ਸਂવਰਸੀਲਾਦੀਸੁ ਪਹਾਨਸੀਲੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਠਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤੇਨ ਪਹਾਨਸੀਲਸਙ੍ਖਾਤੇਨ વਿਸੇਸਭੂਤੇਨ ਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਭવਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।
‘‘Tesu suttādīsu bhagavā katamaṃ suttaṃ katamāya paṭipadāya desayati, katarasmiṃ sīle ṭhito puggalo katamena sīlena brahmacārī bhavatī’’ti pucchitabbattā tathā vibhajitvā dassetuṃ ‘‘tattha bhagavā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu vāsanābhāgiyādīsu suttesu vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ tattha tāsu puññabhāgiyādipaṭipadāsu puññabhāgiyāya paṭipadāya bhagavā yassa puggalassa desayati, so vāsanābhāgiyasuttapaṭiggāhako puggalo tattha saṃvarasīlādīsu saṃvarasīle ṭhito hutvā tena saṃvarasīlasaṅkhātena brahmacariyena seṭṭhacariyena brahmacārī seṭṭhācārapūrako bhavati. Tattha tesu vāsanābhāgiyādīsu suttesu nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ tattha tāsu puññabhāgiyādipaṭipadāsu phalabhāgiyāya paṭipadāya yassa puggalassa bhagavā desayati, so nibbedhabhāgiyasuttapaṭiggāhako puggalo tattha saṃvarasīlādīsu pahānasīle samucchedappassaddhippahānavasena ṭhito hutvā tena pahānasīlasaṅkhātena visesabhūtena maggasaṅkhātena brahmacariyena brahmacārī bhavatīti yojanā kātabbā.
‘‘વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਤਮਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ। ਦਾਨਕਥਾਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਦਾਨਦਾਨਫਲਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਦਾਨਦਾਨਫਲਕਥਾ। ਸੀਲਕਥਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੀਲਾਦਿਸੀਲਫਲਕਥਾ। ਸਗ੍ਗਕਥਾਤਿ ਸਗ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸੁਖਕਥਾ ਚੇવ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਕਪੁਞ੍ਞਕਥਾ ਚ। ਆਦੀਨવੋਤਿ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਕੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੋ। ਆਨਿਸਂਸੋਤਿ ਆਨਿਸਂਸਦਸ੍ਸਕੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੋ। વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
‘‘Vāsanābhāgiyasuttādīsu katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katama’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu vāsanābhāgiyasuttādīsu. Dānakathāti sappurisadānadānaphalaasappurisadānadānaphalakathā. Sīlakathāti pañcasīlādisīlaphalakathā. Saggakathāti saggasampattisukhakathā ceva sagge nibbattāpakapuññakathā ca. Ādīnavoti ādīnavadassako suttanto. Ānisaṃsoti ānisaṃsadassako suttanto. Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti yojanā.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਅਨੁਸਨ੍ਧ੍ਯਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤਨਯੋવ। ਯਾ ਦੇਸਨਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਾ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏવਞ੍ਚ ਸਤਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਤੋਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਨਾ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਗ੍ਗੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਫਲਂ ਅਰਿਯਫਲਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਪਜਾਨਨਾਦਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਨਤ੍ਥਿ। ‘‘ਪਜਾਨਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਦਾਨਕਥਾਦਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾ, ਇਤਰਂਯੇવ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਮਿਯੋ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਦ੍વੇਯੇવ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਦ੍વੇਯੇવ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਚੇ વਦੇਯ੍ਯੁਂ? ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਮੀਨਂ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾਨਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ। ‘‘ਯਦਿ ਏવਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ ਅਸਙ੍ਕਰਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਚੇ વਦੇਯ੍ਯੁਂ? ਨੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮਤੋ ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਨਂਯੇવ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇ ਚ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤੇ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤਾ।
‘‘Tattha katama’’ntiādīsu anusandhyattho vuttanayova. Yā desanā catusaccappakāsanā, sā desanā nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti yojanā. Evañca sati vāsanābhāgiyasuttassapi nibbedhabhāgiyasuttabhāvo āpajjeyya catusaccappakāsanatoti codanaṃ manasi katvā ‘‘vāsanābhāgiye sutte’’tiādi vuttaṃ. Vāsanābhāgiye sutte pajānanā vuṭṭhānagāminivipassanā ariyamaggapadaṭṭhānabhūtā paññā natthi, maggo ariyamaggo natthi, phalaṃ ariyaphalaṃ natthi. Nibbedhabhāgiye sutte pana pajānanādayo atthi, vāsanābhāgiye sutte natthi. ‘‘Pajānanā’’tiādinā catusaccappakāsanā dānakathādikā nibbedhabhāgiye sutte antogadhā, itaraṃyeva vāsanābhāgiyasuttanti nāmāti dasseti. Yesu suttesu vuttā dhammapadaṭṭhānabhūmiyo vibhattā, tāni suttāni dveyeva na honti, kasmā ‘‘dveyeva suttāni niddhāritānī’’ti ce vadeyyuṃ? Asaṅkarato sutte vuttānaṃ dhammapadaṭṭhānabhūmīnaṃ vibhajitabbānaṃ suviññeyyattā. ‘‘Yadi evaṃ saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyasuttānipi niddhāritāni asaṅkarattā’’ti ce vadeyyuṃ? No niddhāritāni, vāsanābhāgiyasutte niddhārite saṃkilesabhāgiyasuttampi niddhāritaṃ, saṃkilesadhammato nissaṭṭhadhammānaṃyeva vāsanābhāgiyadhammattā nibbedhabhāgiyasutte ca niddhārite asekkhabhāgiyasuttampi niddhāritaṃ anaññattā.
‘‘ਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਮਿਯੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਤਮੇਨ ਫਲੇਨ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਯਥਾਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚੇવ ਤਂਨਿਦ੍ਧਾਰਣੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਨਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਇਮੇਸਂਯੇવ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦੇਸਨਾਯ ਨਯੇਨ ਨੀਤੇਨ ਫਲੇਨ ਸਬ੍ਬਤੋ ਸਬ੍ਬਭਾਗੇਨ ਸਂવਰਸੀਲਪ੍ਪਹਾਨਸੀਲੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯੋਜੇਨ੍ਤੇਨ ਚ ਸਬ੍ਬਤੋ ਸਬ੍ਬਭਾਗੇਨ ਚ ਪਦਾਦਿવਿਚਯੇਨ ਹਾਰੇਨ ਸਂવਰਸੀਲਾਦਿਕਂ ਫਲਂ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ਫਲਂ ਗવੇਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਂ ਫਲਂ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਫਲਂ, ਇਦਂ ਫਲਂ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਫਲ’’ਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਫਲੇਨ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
‘‘Yesu suttesu vuttā dhammapadaṭṭhānabhūmiyo vibhattihārena vibhattā, tāni suttāni katamena phalena yojayitabbānī’’ti pucchitabbattā ‘‘imāni cattāri suttānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha imāni cattāri suttānīti yathāniddhāritāni vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttāni ceva taṃniddhāraṇena niddhāritāni saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyasuttāni cāti cattāri suttāni imesaṃyeva catunnaṃ suttānaṃ desanāya nayena nītena phalena sabbato sabbabhāgena saṃvarasīlappahānasīlena brahmacariyena yojayitabbāni. Yojentena ca sabbato sabbabhāgena ca padādivicayena hārena saṃvarasīlādikaṃ phalaṃ vicinitvā yuttihārena yuttaṃ phalaṃ gavesitvā ‘‘idaṃ phalaṃ imassa puggalassa phalaṃ, idaṃ phalaṃ imassa suttassa phala’’nti suttāni visuṃ visuṃ phalena yojayitabbānīti attho gahetabbo.
‘‘ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਫਲੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਾવਤਿਕਾ ਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਗવਤਾ ਦੇਸਿਤੇਨ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਿਦ੍ਧਾ ਯਾવਤਿਕਾ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਦਯੋ વਿਭਜਨਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਭવਿਤੁਮਰਹਨ੍ਤਿ, ਤਾવਤਿਕਾਹਿ ਭੂਮੀਹਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਂ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਿਦ੍ਧਾ ਯਾવਤਿਕਾ ਫਲਭਾਗਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਦਯੋ વਿਭਜਨਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਭવਿਤੁਮਰਹਨ੍ਤਿ, ਤਾવਤਿਕਾਹਿ ਭੂਮੀਹਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਇਤਰਦ੍વਯਮ੍ਪਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਯਥਾਸਮ੍ਭવਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਤੇਨ ਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮੀਨਂ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨਂ ਬਹੁવਿਧਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
‘‘Kittakena phalena brahmacariyena yojetabbānī’’ti pucchitabbattā ‘‘yāvatikā ñāṇassa bhūmī’’ti vuttaṃ. Bhagavatā desitena vāsanābhāgiyasuttena siddhā yāvatikā puññabhāgiyā paṭipadādayo vibhajanañāṇassa bhūmi ārammaṇā bhavitumarahanti, tāvatikāhi bhūmīhi vāsanābhāgiyasuttaṃ yojayitabbaṃ. Nibbedhabhāgiyasuttena siddhā yāvatikā phalabhāgiyā paṭipadādayo vibhajanañāṇassa bhūmi ārammaṇā bhavitumarahanti, tāvatikāhi bhūmīhi nibbedhabhāgiyasuttaṃ yojetabbaṃ. Itaradvayampi suttaṃ yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ. Etena ñāṇassa bhūmīnaṃ suttatthānaṃ bahuvidhattaṃ dasseti.
੩੪. વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਾ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਭਾવੇਹਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਾਭਾਗਿਯਭਾવੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਭਾવੇਹਿ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਪਨ –
34. Vāsanābhāgiyasuttādīsu vuttā dhammā vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyabhāvehi ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘kathaṃ saṃkilesabhāgiyaasekkhābhāgiyabhāvehi asādhāraṇāsādhāraṇabhāvehi vibhajitabbā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katame dhammā sādhāraṇā’’tiādi āraddhaṃ. Aṭṭhakathāya pana –
‘‘ਏવਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਭਾવੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇ ਏਕਦੇਸੇਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਂ ਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਭਾવੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਭਾવੇਹਿ વਿਭਜਿਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੪) –
‘‘Evaṃ vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyabhāvehi dhamme ekadesena vibhajitvā idāni tesaṃ kilesabhāgiyaasekkhabhāgiyabhāvehi sādhāraṇāsādhāraṇabhāvehi vibhajituṃ ‘tattha katame dhammā sādhāraṇā’tiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 34) –
વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਾ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ। ਤੇ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ, વਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਚਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਨਾਮੇਨ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾ, ‘‘ਕੁਸਲਾ’’ਤਿ ਨਾਮੇਨ ਏਕવੀਸਤਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਸਮਾਨਾ, ‘‘ਅਕੁਸਲਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਨਾਮੇਨ ਦ੍વਾਦਸ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ ਸਮਾਨਾ, ਕੁਸਲਾਦਿਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਚਨੇਨ વਚਨੀਯਾ ਅਤ੍ਥਾ ਕੁਸਲਾਦਿਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨ ਟੀਕਾਯਂ –
Vuttaṃ. Tattha tatthāti ye dhammā sutte vuttā vibhattihārena vibhajitabbā, tesu dhammesu katame dhammā sādhāraṇāti pucchati, dve dhammā sādhāraṇāti vissajjeti. Te dve dhamme sarūpato dassetuṃ ‘‘nāmasādhāraṇā, vatthusādhāraṇā cā’’ti vuttaṃ. Tattha nāmasādhāraṇāti nāmena nāmapaññattiyā sādhāraṇā samānā, ‘‘kusalā’’ti nāmena ekavīsati cittuppādā samānā, ‘‘akusalā’’tyādināmena dvādasa cittuppādā samānā, kusalādināmapaññattivacanena vacanīyā atthā kusalādināmasādhāraṇāti vuttā. Tena ṭīkāyaṃ –
‘‘ਨਾਮਂ ਨਾਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਤਂਮੁਖੇਨੇવ ਸਦ੍ਦਤੋ ਤਦਤ੍ਥਾવਗਮੋ। ਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ਸਾਮਞ੍ਞਰੂਪੇਨੇવ ਤਥਾਰੂਪਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਗਹਣਂ, ਨ વਿਸੇਸਰੂਪੇਨ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਦવਚਨੀਯਾ ਅਤ੍ਥਾ ਸਾਧਾਰਣਰੂਪਨਾਮਾਯਤ੍ਤਗਹਣੀਯਤਾਯ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ –
‘‘Nāmaṃ nāmapaññatti, taṃmukheneva saddato tadatthāvagamo. Saddena ca sāmaññarūpeneva tathārūpassa atthassa gahaṇaṃ, na visesarūpena. Tasmā saddavacanīyā atthā sādhāraṇarūpanāmāyattagahaṇīyatāya nāmasādhāraṇā vuttā’’ti –
વੁਤ੍ਤਂ। વਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇਨ વਤ੍ਥੁਨਾ ਸਾਧਾਰਣਾ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇ ਸਨ੍ਤਾਨੇ વਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਮ੍ਹਿ વਾ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਤੇਨ ਸਨ੍ਤਾਨੇਨ વਾ વਤ੍ਥੁਨਾ ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਨਾ વਾ ਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪਤਿਤਤ੍ਤਾ ਫੁਸਨਾਦਿਸਭਾવਤੋ ਭਿਨ੍ਨਾਪਿ વਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨવਤ੍ਥੁਕਾਯੇવ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Vuttaṃ. Vatthusādhāraṇāti patiṭṭhānabhūtena vatthunā sādhāraṇā. Yasmiṃ patiṭṭhānabhūte santāne vā cittuppādādimhi vā ye dhammā pavattanti, te dhammā tena santānena vā vatthunā tena cittuppādādinā vā sādhāraṇā samānāti attho. Ekasantāne patitattā phusanādisabhāvato bhinnāpi vatthusādhāraṇā samānavatthukāyeva bhavantīti vibhattihārena vibhajitvāti vuttaṃ hoti.
‘‘ਕਿਂ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣવਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾਯੇવ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਞ੍ਞਂ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ વਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਾਮਸਾਧਾਰਣવਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣੇਹਿ ਅਞ੍ਞਂ ਯਂ વਾ ਪਨ ਕਿਚ੍ਚਸਾਧਾਰਣਪਚ੍ਚਯਸਾਧਾਰਣਪਟਿਪਕ੍ਖਾਦਿਸਾਧਾਰਣਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਏવਂਜਾਤਿਯਂ ਸਾਧਾਰਣਜਾਤਿਯਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਚਯਹਾਰੇਨ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ ਗવੇਸਿਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਂ ਸਾਧਾਰਣਂ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਤੇਸੁ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾਦੀਸੁ ਕਤਮੇ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ, ਕਤਮੇ વਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਾਤੁਘਾਤਕਾਦੀਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਕਮ੍ਮਕਰਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਦੁਗ੍ਗਤਿਅਹੇਤੁਕਸੁਗਤਿਅਹੇਤੁਕਦੁਹੇਤੁਕਤਿਹੇਤੁਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਅਨਿਯਤਕਮ੍ਮਕਰਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਕਿਲੇਸਾ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਸਨવਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਾਨਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਨਾਮਨਾਤਿવਤ੍ਤਨਤੋ। વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਨਿਯਤਾਨਿਯਤਸਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨવਤ੍ਥੁਭਾવਤੋ વਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਚ ਸਮਾਨવਤ੍ਥੁਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਦੁਗ੍ਗਤਿਅਹੇਤੁਕਾਦਿਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਕਿਲੇਸਾ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬવਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਾਨਮ੍ਪਿ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਨਾਮਨਾਤਿવਤ੍ਤਨਤੋ। વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨવਤ੍ਥੁਭਾવਤੋ વਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨવਤ੍ਥੁਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਚ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ, ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਚ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਉਦ੍ਧਂਭਾਗਿਯਾ ਸਂਯੋਜਨਾ ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਰੂਪਰਾਗਾਦਿવਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨਸਭਾવਾਨਮ੍ਪਿ ਉਦ੍ਧਂਭਾਗਿਯਨਾਮਨਾਤਿવਤ੍ਤਨਤੋ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ, ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਚ ਉਦ੍ਧਂਭਾਗਿਯਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨવਤ੍ਥੁਭਾવਤੋ વਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾ ਸਮਾਨવਤ੍ਥੁਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਚ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਟੀਕਾਯਂ – ‘‘ਦਸ੍ਸਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਞ੍ਹਿ ਯਥਾ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਸਤ੍ਤਾ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਏવਂ ਅਨਿਯਤਾਪੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਨ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖੇ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਾ ਕਿਲੇਸਾ ਨਾਮਸਾਧਾਰਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਹਜੇਕਟ੍ਠਾ ਕਿਲੇਸਾ વਤ੍ਥੁਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
‘‘Kiṃ nāmasādhāraṇavatthusādhāraṇāyeva vibhajitabbā, aññaṃ vibhajitabbaṃ natthī’’ti pucchitabbattā ‘‘yaṃ vā panā’’tiādi vuttaṃ. Nāmasādhāraṇavatthusādhāraṇehi aññaṃ yaṃ vā pana kiccasādhāraṇapaccayasādhāraṇapaṭipakkhādisādhāraṇampi dhammajātaṃ evaṃjātiyaṃ sādhāraṇajātiyaṃ, tampi sabbaṃ vicayahārena vicinitvā yuttihārena gavesitvā yuttaṃ sādhāraṇaṃ vibhattihārena vibhajitabbanti adhippāyo. ‘‘Tesu nāmasādhāraṇādīsu katame nāmasādhāraṇā, katame vatthusādhāraṇā’’ti pucchitabbattā ‘‘micchattaniyatānaṃ sattāna’’ntiādi vuttaṃ. Mātughātakādīnaṃ channaṃ micchattaniyatakammakarānaṃ sattānañca duggatiahetukasugatiahetukaduhetukatihetukānaṃ catunnaṃ puthujjanānaṃ aniyatakammakarānaṃ sattānañca santāne pavattā dassanapahātabbā kilesā dassanapahātabbanāmasādhāraṇā samānā bhavanti sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmasanavasena bhinnasabhāvānampi dassanapahātabbanāmanātivattanato. Vuttappakārānaṃ niyatāniyatasattānaṃ dassanapahātabbānaṃ kilesānaṃ patiṭṭhānavatthubhāvato vatthusādhāraṇā ca samānavatthukāti attho. Puthujjanassa duggatiahetukādicatubbidhasattassa, sotāpannassa ca santāne pavattā kāmarāgabyāpādā kilesā kāmarāgabyāpādanāmasādhāraṇā samānā bhavanti sakadāgāmimaggappahātabbaanāgāmimaggappahātabbavasena bhinnasabhāvānampi kāmarāgabyāpādanāmanātivattanato. Vuttappakārassa puthujjanassa, sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādānaṃ patiṭṭhānavatthubhāvato vatthusādhāraṇā samānavatthukāti attho ca gahetabbo. Puthujjanassa, anāgāmissa ca santāne pavattā uddhaṃbhāgiyā saṃyojanā uddhambhāgiyanāmasādhāraṇā samānā bhavanti rūparāgādivasena bhinnasabhāvānampi uddhaṃbhāgiyanāmanātivattanato. Puthujjanassa, anāgāmissa ca uddhaṃbhāgiyānaṃ patiṭṭhānavatthubhāvato vatthusādhāraṇā samānavatthukāti attho ca gahetabbo. Tena vuttaṃ ṭīkāyaṃ – ‘‘dassanapahātabbānañhi yathā micchattaniyatasattā pavattiṭṭhānaṃ, evaṃ aniyatāpī’’ti vuttaṃ. Saṅkhepato pana saṃkilesapakkhe pahānekaṭṭhā kilesā nāmasādhāraṇā honti, sahajekaṭṭhā kilesā vatthusādhāraṇāti daṭṭhabbā.
ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖੇ ਸਾਧਾਰਣਾ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ વੋਦਾਨਪਕ੍ਖੇ ਸਾਧਾਰਣਾ વਿਭਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚੀਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਲੋਕਿਯਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੇવ ਗਹਿਤਾ। ਅਰਿਯਸਾવਕੋਤਿ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਝਾਨਲਾਭੀ ਚ ਫਲਟ੍ਠੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਨ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ। ਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ ਹਿ ਲੋਕਿਯਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਬ੍ਬਾ ਸਾ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਾ ਅਰੂਪਾવਚਰਾ ਦਿਬ੍ਬવਿਹਾਰੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰੋ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ ਪਰਿਯਾਯੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾ ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਹਿ વੀਤਰਾਗਾવੀਤਰਾਗੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨਾਮਨਾਤਿવਤ੍ਤਨਤੋ ਚ વੀਤਰਾਗਾવੀਤਰਾਗੇਹਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਚ। ‘‘ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਚ ਲੋਕਿਯਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਓਧਿਸੋ ਓਧਿਸੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਸਤਿ ਕਥਂ વੀਤਰਾਗੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਾਧਾਰਣਾ ਹਿ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ – ‘‘ਕਥਂ ਤੇ ਓਧਿਸੋ ਗਹਿਤਾ, ਅਥ ਓਧਿਸੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ, ਕਥਂ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਅਨੁਯੋਗਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ਤਂ વਿਸੋਧੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘ਸਾਧਾਰਣਾ ਹਿ ਧਮ੍ਮਾ ਏવਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿਆਦੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Saṃkilesapakkhe sādhāraṇā ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘kathaṃ vodānapakkhe sādhāraṇā vibhattā’’ti pucchitabbattā ‘‘yaṃ kiñci ariyasāvako’’tiādi vuttaṃ. Tattha yaṃ kiñcīti sāmaññavasena vuttā paṭhamajjhānasamāpattiādikā lokiyā samāpattiyeva gahitā. Ariyasāvakoti ariyassa bhagavato sāvako ariyasāvakoti vattabbo, jhānalābhī ca phalaṭṭho ca puggalo, na maggaṭṭho. Maggaṭṭho hi lokiyaṃ yaṃ kiñci samāpattiṃ na samāpajjati. Sabbā sā lokiyasamāpatti rūpāvacarā arūpāvacarā dibbavihāro brahmavihāro paṭhamajjhānasamāpattīti evamādīhi pariyāyehi sādhāraṇā taṃsamaṅgīhi vītarāgāvītarāgehi sādhāraṇā lokiyasamāpattināmanātivattanato ca vītarāgāvītarāgehi samāpajjitabbato ca. ‘‘Ariyasāvako ca lokiyaṃ samāpattiṃ samāpajjanto odhiso odhiso samāpajjati, evaṃ sati kathaṃ vītarāgehi sādhāraṇāti saddahitabbā’’ti vattabbattā ‘‘sādhāraṇā hi dhammā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘kathaṃ te odhiso gahitā, atha odhiso gahetabbā, kathaṃ sādhāraṇāti anuyogaṃ manasi katvā taṃ visodhento āha – ‘sādhāraṇā hi dhammā evaṃ aññamañña’ntiādī’’ti vuttaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਏવਂ વੀਤਰਾਗਾવੀਤਰਾਗੇਹਿ ਓਧਿਸੋ ਓਧਿਸੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਂ ਪਰਂ ਪਚ੍ਛਾ ਪਚ੍ਛਾ ਪવਤ੍ਤਿਯਮਾਨਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਸਕਂ ਸਕਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਜਾਤਂ ‘‘ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਨਿਯਤવਿਸਯਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਪਰਂ ਪਰਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਕਥਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਨਂ ਪਾਕਟਂ ਕਾਤੁਂ ‘‘ਯੋਪੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ વਾ ਅવੀਤਰਾਗੋ વਾ। ਇਮੇਹਿ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਸੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ વਾ ਅવੀਤਰਾਗੋ વਾ ਪਰਂ ਪਰਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋਪਿ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਲੋਕਿਯਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਾਤਿਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੇਹਿ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਇਮੇ ਲੋਕਿਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
Tattha evaṃ vītarāgāvītarāgehi odhiso odhiso samāpajjitabbā dhammā paraṃ paraṃ pacchā pacchā pavattiyamānaṃ dhammajātaṃ sakaṃ sakaṃ pubbe pubbe jātaṃ ‘‘lokiyasamāpattī’’ti nāmaṃ niyatavisayaṃ aññamaññaṃ hutvā hi yasmā nātivattanti, tasmā sādhāraṇāti saddahitabbā gahetabbāti attho. ‘‘Paraṃ paraṃ samāpajjanto kathaṃ nātivattatī’’ti vattabbattā nātivattanaṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘yopī’’tiādi vuttaṃ. Yo ariyasāvako vā avītarāgo vā. Imehi lokiyasamāpattidhammehi samannāgato, so ariyasāvako vā avītarāgo vā paraṃ paraṃ samāpajjantopi taṃ dhammaṃ lokiyaṃ samāpattidhammaṃ nātivattati, aññaṃ upagantvā nātikkamatīti attho. Yehi lokiyasamāpattidhammehi samannāgato, ime lokiyasamāpatti dhammā sādhāraṇāvāti daṭṭhabbā.
‘‘વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾਦਿਸੁਤ੍ਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤਾ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਇਮਿਨਾ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਦੇਸਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਧਮ੍ਮਾ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ, ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ વਾ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ, ‘‘ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਾ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਥ વਾ ਯਾવ ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾ ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਾવ ਦੇਸਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਕਥਂ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ? ਅਰਿਯੇਸੁ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਧਮ੍ਮવਸੇਨ ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਂ, ‘‘ਅਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਸੇਕ੍ਖੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਨ੍ਤਿ વਾ, ਅਨਰਿਯੇਸੁ ‘‘ਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਭਬ੍ਬੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਂ, ‘‘ਅਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਭਬ੍ਬੇਨ ਅਸਾਧਾਰਣਨ੍ਤਿ વਾ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾ ਸਂਯੋਜਨਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਨੁਸਯਭਾવੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਸਾਧਾਰਣਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਤਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾવੋ ਅਸਾਧਾਰਣੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ વਾ ਪਹੀਯਮਾਨਕਿਲੇਸਤਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਤਾ ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ।
‘‘Vāsanābhāgiyādisuttesu vuttā ye dhammā iminā vibhattihārena vibhattā, yesu dhammesu katame dhammā asādhāraṇā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katame dhammā asādhāraṇā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu vibhajitabbesu dhammesu katame dhammā asādhāraṇāti pucchati, pucchitvā yāva desanaṃ upādāya asādhāraṇā dhammā gavesitabbā, ‘‘sekkhāsekkhā’’ti vā gavesitabbā, ‘‘bhabbābhabbā’’ti vā gavesitabbā. Atha vā yāva ‘‘sekkhāsekkhā bhabbābhabbā’’ti desanā vuttā, tāva desanaṃ upādāya asādhāraṇā gavesitabbā. Kathaṃ gavesitabbā? Ariyesu sekkhāsekkhadhammavasena ‘‘sekkhā’’ti nāmaṃ asekkhena asādhāraṇaṃ, ‘‘asekkhā’’ti nāmaṃ sekkhena asādhāraṇanti vā, anariyesu ‘‘bhabbā’’ti nāmaṃ abhabbena asādhāraṇaṃ, ‘‘abhabbā’’ti nāmaṃ bhabbena asādhāraṇanti vā gavesitabbā. Kāmarāgabyāpādā saṃyojanā appahīnattā anusayabhāvena uppajjanārahattā aṭṭhamakassa sotāpattimaggaṭṭhassa ca sotāpannassa phalaṭṭhassa ca sādhāraṇā bhavanti, dhammatā dhammasabhāvo asādhāraṇo. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘aṭṭhamakassa sotāpattimaggaṭṭhatā sotāpannassa asādhāraṇā, sotāpannassa sotāpannaphalaṭṭhatā ca aṭṭhamakassa sotāpattimaggaṭṭhassa asādhāraṇā. Aṭṭhamakassa vā pahīyamānakilesatā sotāpannassa asādhāraṇā, sotāpannassa pahīnakilesatā ca aṭṭhamakassa asādhāraṇā’’ti.
ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾ ਸਂਯੋਜਨਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਨੁਸਯਭਾવੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਭਾવੇਨ ਅਟ੍ਠਮਕਸਦਿਸਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਧਮ੍ਮਤਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾવੋ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ વਾ ਪਹੀਯਮਾਨਕਿਲੇਸਤਾ ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਫਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਤਾ ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ। ‘‘ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਫਲਟ੍ਠਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿਪਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਨਾਮਂ ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਸਾਧਾਰਣਂ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਂ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਂ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਫਲਤ੍ਤਯਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਹੇਟ੍ਠਿਮਫਲਤ੍ਤਯਟ੍ਠਾਨਂ ਤਂਤਂਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਫਲਟ੍ਠਾਨਂ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਤਂਤਂਫਲਟ੍ਠਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ, ਤਂਤਂਫਲਟ੍ਠਤਾ ਚ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾਯ ਅਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾਨਨ੍ਤਿ ਫਲਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾ, ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਨਾਮਂ ‘‘ਪਟਿਪਨ੍ਨਕਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਸਾਧਾਰਣਂ, ਧਮ੍ਮਤਾ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਸੀਲਂ ਸਾਧਾਰਣਂ, ਧਮ੍ਮਤਾ ਤਂਤਂਮਗ੍ਗਟ੍ਠਫਲਟ੍ਠਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ। વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤਾ ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਹਾਤਬ੍ਬਾਦਯੋ ਚੇવ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤਾ ਸੇਕ੍ਖਾਦਯੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਭੇਦੇਨ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Uddhambhāgiyā saṃyojanā appahīnattā anusayabhāvena uppajjanārahattā aṭṭhamakassa maggaṭṭhabhāvena aṭṭhamakasadisassa anāgāmimaggaṭṭhassa ca anāgāmissa phalaṭṭhassa ca sādhāraṇā, dhammatā dhammasabhāvo asādhāraṇā. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘aṭṭhamakassa anāgāmimaggaṭṭhatā anāgāmissa phalaṭṭhassa asādhāraṇā, anāgāmissa anāgāmiphalaṭṭhatā ca aṭṭhamakassa asādhāraṇā. Aṭṭhamakassa vā pahīyamānakilesatā anāgāmissa asādhāraṇā, anāgāmissa phalaṭṭhassa pahīnakilesatā ca aṭṭhamakassa asādhāraṇā’’ti. ‘‘Maggaṭṭhatā phalaṭṭhatāya asādhāraṇā, phalaṭṭhatā ca maggaṭṭhatāya asādhāraṇā’’tipi vattuṃ vaṭṭati. Sabbesaṃ sattannaṃ sekkhānaṃ puggalānaṃ nāmaṃ‘‘sekkhā’’ti nāmaṃ sādhāraṇaṃ. Dhammatā asādhāraṇāti catunnaṃ maggaṭṭhānaṃ taṃtaṃmaggaṭṭhatā aññamaññaṃ maggaṭṭhānaṃ asādhāraṇā. Heṭṭhimaphalattayaṭṭhānañca asādhāraṇā, heṭṭhimaphalattayaṭṭhānaṃ taṃtaṃphalaṭṭhatā ca aññamaññaṃ phalaṭṭhānaṃ asādhāraṇā, catunnaṃ maggaṭṭhānañca asādhāraṇāti attho. ‘‘Sekkhānaṃ taṃtaṃmaggaṭṭhatā taṃtaṃphalaṭṭhatāya asādhāraṇā, taṃtaṃphalaṭṭhatā ca taṃtaṃmaggaṭṭhatāya asādhāraṇā’’ti vattumpi vaṭṭati. Sabbesaṃ paṭipannakānanti phalatthāya paṭipajjantīti paṭipannakā, tesaṃ maggasamaṅgīnaṃ catunnaṃ puggalānaṃ nāmaṃ ‘‘paṭipannakā’’ti nāmaṃ sādhāraṇaṃ, dhammatā taṃtaṃmaggaṭṭhatā asādhāraṇā. Sabbesaṃ sekkhānaṃ sattannaṃ puggalānaṃ sekkhānaṃ sīlaṃ sādhāraṇaṃ, dhammatā taṃtaṃmaggaṭṭhaphalaṭṭhatā asādhāraṇāti. Vāsanābhāgiyasaṃkilesabhāgiyasuttesu vuttā dassanenapahātabbādayo ceva nibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasuttesu vuttā sekkhādayo ca dhammā sādhāraṇāsādhāraṇabhedena vibhattihārena vibhajitabbāti adhippāyo veditabbo.
‘‘ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਰਿਯੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਅਨਰਿਯੇਸੁ ਅਸਾਧਾਰਣਾ વਿਭਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯੇਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਨਰਿਯੇਸੁਪਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏવਂ વਿਸੇਸਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ । ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ – ‘‘ਏવਂ ‘ਅਟ੍ਠਮਕਸ੍ਸਾ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਅਸਾਧਾਰਣਧਮ੍ਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਤਰੇਸੁ ਨਯਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘ਏવਂ વਿਸੇਸਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਅਰਿਯੇਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬੇਸੁ ਅਨਰਿਯੇਸੁ વਿਸੇਸਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ ਅਸਾਧਾਰਣਤੋ વਿਸੇਸਂ ਅਸਾਧਾਰਣਂ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ ਗવੇਸਕੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮਂ ਉਪਾਦਾਯ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਥਂ? ਮਾਤੁਘਾਤਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਘਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸਤ੍ਤਮਜવਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਨਂ ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਨਂ વਾ ਤਥਾਪવਤ੍ਤਾ ਪਠਮਜવਨਚਿਤ੍ਤੁਪਾਦਾਦਯੋ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਟਿਘਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਦਿਭਾવੇਨ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਤ੍ਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸਂਸਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਪਿ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤੇਸੁਪਿ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸਤ੍ਤਮਜવਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸਮਙ੍ਗੀਨਂ ਅਨਿਯਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਠਮਜવਨਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਦਿਭਾવੇਨ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਏਕਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸਮਙ੍ਗੀਭਾવਤੋ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ –
‘‘Aṭṭhamakassā’’tiādinā ariyesu puggalesu asādhāraṇā ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘kathaṃ anariyesu asādhāraṇā vibhattā’’ti pucchitabbattā ariyesu vuttanayānusārena anariyesupi vibhajitvā gavesitabbāti dassetuṃ ‘‘evaṃ visesānupassinā’’tiādi vuttaṃ . Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ ‘aṭṭhamakassā’tiādinā ariyapuggalesu asādhāraṇadhammaṃ dassetvā itaresu nayadassanatthaṃ ‘evaṃ visesānupassinā’tiādi vutta’’nti vuttaṃ. Evaṃ ariyesu vuttanayānusārena bhabbābhabbesu anariyesu visesānupassinā asādhāraṇato visesaṃ asādhāraṇaṃ anupassinā gavesakena paṇḍitena bhabbābhabbesupi hīnukkaṭṭhamajjhimaṃ upādāya gavesitabbaṃ. Kathaṃ? Mātughātādivasena pavattānaṃ paṭighasampayuttadiṭṭhisampayuttasattamajavanacittuppādānaṃ micchattaniyatānaṃ taṃsamaṅgīnaṃ vā tathāpavattā paṭhamajavanacittupādādayo aniyatā dhammā paṭighasampayuttādibhāvena sādhāraṇā, micchattaniyatā dhammā ekacittuppādattā asādhāraṇā. Yathā hi cittaṃ ‘‘cittasaṃsaṭṭha’’nti na vattabbaṃ, evaṃ micchattaniyatāpi ‘‘micchattaniyatasādhāraṇā’’ti na vattabbā. Micchattaniyatesupi niyatamicchādiṭṭhikānaṃ diṭṭhisampayuttasattamajavanacittuppādasamaṅgīnaṃ aniyatā diṭṭhisampayuttapaṭhamajavanacittuppādādayo dhammā diṭṭhisampayuttādibhāvena sādhāraṇā, niyatamicchādiṭṭhi ekacittuppādasamaṅgībhāvato asādhāraṇā. Tenāha aṭṭhakathācariyo –
‘‘ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਨਂ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣ, ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤੇਸੁਪਿ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾਨਂ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿਸੇਸਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੪)।
‘‘Micchattaniyatānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇa, micchattaniyatā dhammā asādhāraṇā. Micchattaniyatesupi niyatamicchādiṭṭhikānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇā, niyatamicchādiṭṭhi asādhāraṇāti iminā nayena visesānupassinā veditabbā’’ti (netti. aṭṭha. 34).
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਭਬ੍ਬਾ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਅਭਬ੍ਬਾ ਅਨਿਯਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿ ਗਹਿਤਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਹੀਨਸ੍ਸ ਹੀਨੋ ਹੀਨਭਾવੇਨ ਸਾਧਾਰਣੋ, ਮਜ੍ਝਿਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਮਜ੍ਝਿਮਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝਿਮੋ ਸਾਧਾਰਣੋ, ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾ। ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਸ੍ਸ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠੋ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਭਾવੇਨ ਸਾਧਾਰਣੋ, ਹੀਨਮਜ੍ਝਿਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣਾਤਿਪਿ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮਂ ਉਪਾਦਾਯ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
Tattha ‘‘iminā nayenā’’ti iminā micchattaniyatānaṃ uppajjituṃ bhabbā aniyatā dhammā sādhāraṇā, uppajjituṃ abhabbā aniyatā dhammā asādhāraṇāti gahitā. Tena vuttaṃ ‘‘bhabbābhabbā’’ti. Tathā hīnassa hīno hīnabhāvena sādhāraṇo, majjhimukkaṭṭhā asādhāraṇā. Majjhimassa majjhimo sādhāraṇo, hīnukkaṭṭhā asādhāraṇā. Ukkaṭṭhassa ukkaṭṭho ukkaṭṭhabhāvena sādhāraṇo, hīnamajjhimā asādhāraṇātipi gavesitabbā. Tenāha – ‘‘hīnukkaṭṭhamajjhimaṃ upādāya gavesitabba’’nti.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਾਨਾવਿਧੇਨ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਨਯੇਨ ਧਮ੍ਮਾ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ‘‘ਕਥਂ ਭੂਮਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰਨਯੇਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ਧਮ੍ਮવਿਭਜਨਾਨਨ੍ਤਰਂ ਭੂਮਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਸ੍ਸਨਭੂਮੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਨਭੂਮੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਂ ਭવਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਤਿ ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ । ਨਿਯਾਮਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਯਾਤਿ ਨਿਯਮਨਂ ਨਿਯਾਮੋ, ਕੋ ਸੋ? ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਨਿਯਾਮੋ, ਅવਕ੍ਕਨਂ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ, ਨਿਯਾਮਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਨਿਯਾਮਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ, ਤਾਯ। ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿਨਾਮਕੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ ਨਿਯਾਮਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਨਾਮਕਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਪਠਮਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਿ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਨਾਮ, ਫਲਸਮਙ੍ਗੀ ਪਨ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਯਾਮਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਸਦ੍ਦੇਨ ਪਠਮਫਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਗਹਿਤਾ। ਭਾવਨਾਭੂਮੀਤਿ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯਂ। ਉਤ੍ਤਰਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਰਿਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਤਂਤਂਫਲਾਨਂ ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Tattha katame dhammā sādhāraṇā’’tiādinā nānāvidhena vibhattihāranayena dhammā vibhajitvā dassitā, amhehi ca ñātā, ‘‘kathaṃ bhūmipadaṭṭhānāni vibhattihāranayena vibhajitvā dassitānī’’ti pucchitabbabhāvato dhammavibhajanānantaraṃ bhūmipadaṭṭhānāni vibhajitvā dassento ‘‘dassanabhūmī’’tiādimāha. Tattha dassanabhūmīti dassanaṃ bhavati ettha paṭhamamaggeti dassanabhūmi, sotāpattimaggo . Niyāmāvakkantiyāti niyamanaṃ niyāmo, ko so? Sampattaniyāmo, avakkanaṃ avakkanti, sotāpattiphalaṃ, niyāmassa avakkanti niyāmāvakkanti, tāya. Dassanabhūmināmako sotāpattimaggo niyāmāvakkantināmakassa sotāpattiphalassa pattiyā padaṭṭhānaṃ. Paṭhamamaggasamaṅgī puggalo hi niyāmaṃ okkamanto nāma, phalasamaṅgī pana niyāmaṃ okkanto nāma hoti, tasmā niyāmāvakkantisaddena paṭhamaphaluppatti gahitā. Bhāvanābhūmīti uparimaggattayaṃ. Uttarikānanti tassa tassa maggassa uparipavattānaṃ taṃtaṃphalānaṃ pattiyā padaṭṭhānanti paccekaṃ yojetabbaṃ.
ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਟਿਪਦਾ ਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਸਮਥਂ ਆવਹਨ੍ਤੀ ਹੁਤ੍વਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਸੁਖਾਪਟਿਪਦਾ ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾ ਞਾਣਾਧਿਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਹਨ੍ਤੀ ਹੁਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਅવਸੇਸਾ ਦ੍વੇ ਪਟਿਪਦਾਪਿ ਨਾਤਿਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਸਮਥਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਇਤਰਾ ਪਨ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਪਟਿਪਦਾ ਸਮਥਂ ਆવਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੪)। ਦਾਨਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ ਸਯਮੇવ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਹੋਤਿ, વਨ੍ਦਨਯਾਚਨਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਨਾਦਯੋਪਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਤੋਘੋਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਪਰਤੋਘੋਸੋ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਪਞ੍ਹਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੋ। ਦਾਤਬ੍ਬવਤ੍ਥੁਪਰਿਚ੍ਚਜਨવਨ੍ਦਨਯਾਚਨਕਾਲੇਸੁ ਹਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਨਾਦਿਕਾਲੇਸੁ ਚ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਸਾਕਚ੍ਛਾਦੀਨਿ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਸੀਲਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ ਪਾਮੋਜ੍ਜਪੀਤਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸੁਖਸਮਾਧੀਹਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੇਨ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਸੀਲવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਮੋਜ੍ਜਾਦਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਮਾਹਿਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਚਿਨ੍ਤਨੇ ਸਮਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ।
Dukkhā paṭipadā dandhābhiññā mandapaññassa uppajjanato samathaṃ āvahantī hutvā samathassa padaṭṭhānaṃ hoti, sukhāpaṭipadā khippābhiññā ñāṇādhikassa uppajjanato vipassanāvahantī hutvā vipassanāya padaṭṭhānaṃ, avasesā dve paṭipadāpi nātipaññassa uppajjanato samathassa padaṭṭhānanti gahetabbā. Tena aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ – ‘‘itarā pana tissopi paṭipadā samathaṃ āvahantī’’tiādi (netti. aṭṭha. 34). Dānamayaṃ puññakiriyavatthu sayameva ekantena dhammassavanassa padaṭṭhānaṃ na hoti, vandanayācanapañhāpucchanādayopi padaṭṭhānaṃ honti, tasmā tehi kāraṇehi sādhāraṇaṃ hutvā paratoghosassa padaṭṭhānaṃ hoti, paratoghoso ca dhammassavanapañhāvissajjanādivasena pavatto. Dātabbavatthupariccajanavandanayācanakālesu hi yebhuyyena dhammaṃ desenti, pañhāpucchanādikālesu ca vissajjenti, paṭipucchasākacchādīni vā karonti. Sīlamayaṃ puññakiriyavatthu pāmojjapītipassaddhisukhasamādhīhi padaṭṭhānabhāvena sādhāraṇaṃ hutvā cintāmayiyā paññāya padaṭṭhānaṃ hoti. Sīlavantassa hi sīlaṃ paccavekkhantassa pāmojjādayo honti, samāhito ca dhammacintane samattho hoti.
ਭਾવਨਾਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੂਤਿ ਪੁਰਿਮਾ ਪੁਰਿਮਾ ਸਮਥਭਾવਨਾ ਚੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾ ਚ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁਦਾਨਸੀਲਾਦੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਭਾવਨਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਸਮਥਭਾવਨਾਯ ਚੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਯ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ – ‘‘ਸਾਧਾਰਣਨ੍ਤਿ ਨ ਬੀਜਂ વਿਯ ਅਙ੍ਕੁਰਸ੍ਸ, ਦਸ੍ਸਨਭੂਮਿਆਦਯੋ વਿਯ ਨਿਯਾਮਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ਆવੇਣਿਕਂ , ਅਥ ਖੋ ਸਾਧਾਰਣਂ ਤਦਞ੍ਞਕਾਰਣੇਹਿਪੀ’’ਤਿ। ‘‘ਦਾਨਮਯਸੀਲਮਯਭਾવਨਾਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੂਨਂ ਪਰਤੋਘੋਸਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਭਾવਨਾਮਯਿਪਞ੍ਞਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਏવਂ ਸਤਿ ਤੇਸਂ ਦਾਨਮਯਾਦੀਨਂ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬਾਹੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ ਨ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾਪવਤ੍ਤਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦਾਨਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ ਪਰਤੋ ਚ ਘੋਸਸ੍ਸ ਸੁਤਮਯਿਯਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –
Bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthūti purimā purimā samathabhāvanā ceva vipassanābhāvanā ca puññakiriyavatthudānasīlādīhi kāraṇehi sādhāraṇaṃ hutvā bhāvanāmayiyā paññāya pacchimāya pacchimāya samathabhāvanāya ceva vipassanābhāvanāya ca padaṭṭhānaṃ. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘sādhāraṇanti na bījaṃ viya aṅkurassa, dassanabhūmiādayo viya niyāmāvakkantiādīnaṃ āveṇikaṃ , atha kho sādhāraṇaṃ tadaññakāraṇehipī’’ti. ‘‘Dānamayasīlamayabhāvanāmayapuññakiriyavatthūnaṃ paratoghosacintāmayibhāvanāmayipaññānaṃ padaṭṭhānabhāvo ācariyena vibhatto, evaṃ sati tesaṃ dānamayādīnaṃ yathākkamaṃ pariyattibāhusaccakammaṭṭhānānuyogamaggasammādiṭṭhīnaṃ padaṭṭhānabhāvo na bhaveyyā’’ti vattabbattā tathāpavattaṃ padaṭṭhānabhāvampi dassetuṃ ‘‘dānamayaṃ puññakiriyavatthu parato ca ghosassa sutamayiyā ca paññāyā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana –
‘‘ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਦਾਨਂ, ਸੀਲਂ, ਲੋਕਿਯਭਾવਨਾ ਚ ਨ ਕੇવਲਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪਰਤੋਘੋਸਾਦੀਨਂਯੇવ, ਅਥ ਖੋ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬਾਹੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀਨਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮ੍ਪਿ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਨ ‘ਦਾਨਮਯ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਦੇਸਨਂ વਡ੍ਢੇਸੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੪) –
‘‘Idāni yasmā dānaṃ, sīlaṃ, lokiyabhāvanā ca na kevalaṃ yathāvuttaparatoghosādīnaṃyeva, atha kho yathākkamaṃ pariyattibāhusaccakammaṭṭhānānuyogamaggasammādiṭṭhīnampi paccayā honti, tasmā tampi nayaṃ dassetuṃ puna ‘dānamaya’ntiādinā desanaṃ vaḍḍhesī’’ti (netti. aṭṭha. 34) –
વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਦਾਨਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁਨੋ ਪਰਤੋਘੋਸਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਞਾਤਬ੍ਬੋ। ਦਾਨਂ ਪਨ ਦਤ੍વਾ ਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਤਾਨੁਸਾਰੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਸੁਤਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વਨ੍ਦਨਯਾਚਨਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਸੀਲਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁਨੋਪਿ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਾਧਾਰਣਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਂ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ‘‘ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਗ੍ਗਫਲਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਪਾਮੋਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਭਾવਨਾਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁਨੋ ਭਾવਨਾਮਯਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਾਧਾਰਣਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੋਪਿ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਸਮਥਭਾવਨਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਨ ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਾ ਪਰਿਪਾਕਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਂਯੇવ વਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ।
Vuttaṃ. Tattha dānamayapuññakiriyavatthuno paratoghosassa sādhāraṇapadaṭṭhānabhāvo heṭṭhā vuttanayena ñātabbo. Dānaṃ pana datvā desanaṃ sutvā sutānusārena vitthāretvā cintentassa pavattamānāya sutamayiyā paññāya vandanayācanādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ hoti. Sīlamayapuññakiriyavatthunopi cintāmayiyā paññāya sādhāraṇapadaṭṭhānabhāvo vuttoyeva. Parisuddhasīlaṃ pana nissāya ‘‘jhānaṃ nibbattessāmi, maggaphalaṃ nibbattessāmī’’tiādinā paccavekkhantassa pavattamānassa yonisomanasikārassa pāmojjādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ hoti. Bhāvanāmayapuññakiriyavatthuno bhāvanāmayiyā paññāya sādhāraṇapadaṭṭhānabhāvopi vuttoyeva. Samathabhāvanāsaṅkhātaṃ pana jhānaṃ pādakaṃ katvā vā paripākaṃ vipassanābhāvaṃyeva vā nissāya pavattamānāya sammādiṭṭhiyā parisuddhasīlādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ hoti.
ਦਾਨਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁਆਦੀਨਂ ਪਰਤੋਘੋਸਾਦੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸਾਦਯੋਪਿ ਇਮੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨੀਤਿ ਯਥਾ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਾ, ਤਥਾ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਥਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤੇਪਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਤਥਾ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸਾਦਯੋ ਕਾਯવਿવੇਕਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕਾਦੀਨਂ ਕਾਰਣਂ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਂ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸੋ’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੪) વੁਤ੍ਤਂ। ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯવਿવੇਕਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕવਡ੍ਢਨਤੋ, ਸਮਾਧਿવਡ੍ਢਨਤੋ ਚ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸੋ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕਸ੍ਸ ਚ ਉਪਚਾਰਸਮਾਧਿਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਚ ਸੀਲਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪવਤ੍ਤੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤੋ ਆਲਮ੍ਬਿਤਬ੍ਬੋ ਪਸਾਦੋ, ਤਤੋ વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪવਤ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਪਸਾਦੋ ਯਥਾવਿਧੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ ਤਿਣ੍ਣਂ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦਾਨਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਸਮਥਸ੍ਸ ਲਭਨਨਿਮਿਤ੍ਤਦਾਯਕਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਦਿਨ੍ਨਨਯੇ ਠਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸਮਥਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਸੀਲਪਾਮੋਜ੍ਜਪੀਤਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਹਿਤਸ੍ਸ ਪਾਪਜਿਗੁਚ੍ਛਾਦੀਨਂ ਸਮ੍ਭવਤੋ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧਾਨਂ ਜਾਤਿવਯਾਦਿਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹਿਰਿਯਾ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਹਿਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਦੀਨਂ ਸਮ੍ਭવਤੋ ਸੀਲਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ।
Dānamayapuññakiriyavatthuādīnaṃ paratoghosādīnaṃ padaṭṭhānabhāvo punappunaṃ ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘patirūpadesavāsādayopi imesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānānīti yathā vibhajitabbā, amhehi ca viññātabbā, tathā vibhajitvā dassethā’’ti vattabbattā tepi vibhajitvā dassetuṃ ‘‘patirūpadesavāso’’tiādimāha. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘tathā patirūpadesavāsādayo kāyavivekacittavivekādīnaṃ kāraṇaṃ hontīti imaṃ nayaṃ dassetuṃ ‘patirūpadesavāso’tiādimāhā’’ti (netti. aṭṭha. 34) vuttaṃ. Patirūpadesaṃ nissāya vasantassa kāyavivekacittavivekavaḍḍhanato, samādhivaḍḍhanato ca patirūpadesavāso kāyacittavivekassa ca upacārasamādhiappanāsamādhissa ca sīlādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ. Sappurisūpanissayoti sappurisasantāne pavatto payirupāsato ālambitabbo pasādo, tato vā upanissayaṃ labhitvā payirupāsantānaṃ santāne pavatto pubbapasādo yathāvidho sappurisūpanissayo payirupāsantassa saddhāsampannassa ratanattaye tiṇṇaṃ aveccappasādānaṃ ratanattayaguṇādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ, samathassa labhananimittadāyakaṃ sappurisaṃ payirupāsitvā tena dinnanaye ṭhatvā pavattetabbassa samathassa sappurisūpanissayo sīlapāmojjapītādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ. Attasammāpaṇihitassa pāpajigucchādīnaṃ sambhavato attasammāpaṇidhānaṃ jātivayādipaccavekkhaṇena sādhāraṇaṃ hutvā hiriyā ca padaṭṭhānaṃ, attasammāpaṇihitassa nibbidādīnaṃ sambhavato sīlādīhi sādhāraṇaṃ hutvā vipassanāya ca padaṭṭhānaṃ.
ਤਦਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਅਕੁਸਲਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਾਦੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਕੁਸਲવੀਮਂਸਾਯ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਧਮ੍ਮਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਤਾ ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਕੁਸਲਮੂਲਕਾ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਰੋਪਨਾ ਨਾਮ, ਤਾਯ ਚ ਤਥਾવਿਧਕੁਸਲਮੂਲਕਾਯ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਤਾ ਸਙ੍ਘਸੁਟ੍ਠੁਤਾਯ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ ਸੁਟ੍ਠੁਭਾવਾਯ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸવਾਯ વਚਨਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਭਾવਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਤ੍ਥੁਸਮ੍ਪਦਾ ਸਤ੍ਥਰਿ ਚੇવ ਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਚ ਗੁਣਅਜਾਨਨਤਾਯ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਨਞ੍ਚ ਪਸਾਦਾਯ ਪਸਨ੍ਨਾਨਞ੍ਚ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਪਸਾਦਾਨਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ વਡ੍ਢਨਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਤਾ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ વਾ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ વਾ ਦੁਮ੍ਮਙ੍ਕੂਨਂ ਦੁਮ੍ਮੁਖਾਨਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਨਿਗ੍ਗਹਾਯ, ਪੇਸਲਾਨਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਾਦਿਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਹੋਨ੍ਤੋ ਪਨ ਯਥਾਨੁਰੂਪੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tadaṅgādivasena akusalapariccāgo nibbidāñāṇādīhi sādhāraṇaṃ hutvā kusalavīmaṃsāya paṭisaṅkhānupassanāya paññāya ca ariyamaggasamādhindriyassa ca padaṭṭhānaṃ. Dhammasvākkhātatā svākkhātadhammassavanānusārena pavattakusalamūlakā lokiyalokuttarasampatti kusalamūlaropanā nāma, tāya ca tathāvidhakusalamūlakāya phalasamāpattiyā ca padaṭṭhānaṃ. Saṅghasuppaṭipannatā saṅghasuṭṭhutāya saṅghassa upaṭṭhākānaṃ suṭṭhubhāvāya sappatissavāya vacanasampaṭicchanabhāvāya padaṭṭhānaṃ. Satthusampadā satthari ceva dhammādīsu ca guṇaajānanatāya appasannānañca pasādāya pasannānañca appamattakapasādānañca bhiyyobhāvāya vaḍḍhanāya padaṭṭhānaṃ. Appaṭihatapātimokkhatā saṅghamajjhe vā parisamajjhe vā dummaṅkūnaṃ dummukhānaṃ dussīlānaṃ puggalānaṃ niggahāya, pesalānaṃ pātimokkhasaṃvarādisīlasampannānaṃ puggalānaṃ phāsuvihārāya ca padaṭṭhānaṃ hoti. Honto pana yathānurūpehi aññehi kāraṇehi sādhāraṇaṃ hutvā hotīti veditabbo.
‘‘વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਭੂਮਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਂ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੇਨ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਭਾવੋ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਕੇਨ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ ਸਦ੍ਦਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
‘‘Vāsanābhāgiyasuttādīsu vuttadhammabhūmipadaṭṭhānānaṃ vibhattihārena vibhajitabbabhāvo amhehi kena jānitabbo saddahitabbo’’ti pucchitabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayānusārena veditabbo.
‘‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯੇ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾਦਯੋ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਯੋ ਯੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਯੋਜਿਤੋ, ਸੋ ਸੋ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰੋ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤੋ ਯੋਜਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
‘‘Ettāvatā ca vibhattihāro paripuṇṇo, añño niyutto natthī’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vibhattihāro’’ti vuttaṃ. Yattha yattha sutte ye ye dhammādayo vuttā, tattha tattha sutte vuttesu tesu tesu dhammādīsu yathālābhavasena yo yo vibhattihāro yojito, so so vibhattihāro niddhāretvā yutto yojitoti attho daṭṭhabbo.
ਇਤਿ વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ
Iti vibhattihāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
વਿਭਾવਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vibhāvanā niṭṭhitā.
ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਟੀਕਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ ਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਥੋ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ।
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusāreneva gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi / ੮. વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ • 8. Vibhattihāravibhaṅgo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ੮. વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ੮. વਿਭਤ੍ਤਿਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā