Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī |
൮. വിഭത്തിഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ
8. Vibhattihāravibhaṅgavibhāvanā
൩൩. യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗേന ആവട്ടേതബ്ബാ പദട്ഠാനാദയോ വിഭത്താ, സോ സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതോ ആവട്ടഹാരവിഭങ്ഗോ പരിപുണ്ണോ, ‘‘തത്ഥ കതമോ വിഭത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമോ വിഭത്തിഹാരോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു നിദ്ദിട്ഠേസു സോളസസു ദേസനാഹാരാദീസു കതമോ സംവണ്ണനാവിസേസോ വിഭത്തിഹാരോ വിഭത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി പുച്ഛതി. ‘‘ധമ്മഞ്ച പദട്ഠാനം ഭൂമിഞ്ചാ’’തിആദിനിദ്ദേസസ്സ ഇദാനി മയാ വുച്ചമാനോ ‘‘ദ്വേ സുത്താനീ’’തിആദികോ വിത്ഥാരഭൂതോ സംവണ്ണനാവിസേസോ വിഭത്തിഹാരോ വിഭത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ നാമാതി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ.
33. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena āvaṭṭahāravibhaṅgena āvaṭṭetabbā padaṭṭhānādayo vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto āvaṭṭahāravibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘tattha katamo vibhattihāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vibhattihāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso vibhattihāro vibhattihāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Dhammañca padaṭṭhānaṃ bhūmiñcā’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘dve suttānī’’tiādiko vitthārabhūto saṃvaṇṇanāviseso vibhattihāro vibhattihāravibhaṅgo nāmāti attho gahetabbo.
‘‘യേസു സുത്തേസു വുത്താ ധമ്മപദട്ഠാനഭൂമിയോ ഇമിനാ വിഭത്തിഹാരേന വിഭത്താ, താനി സുത്താനി കിത്തകാനീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ താനി സുത്താനി പഠമം ദസ്സേതും ‘‘ദ്വേ സുത്താനി വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ചാ’’തി വുത്തം. തത്ഥ വാസനാഭാഗിയന്തി പുഞ്ഞഭാവനാ വാസനാ നാമ, വാസനായ ഭാഗോ കോട്ഠാസോ വാസനാഭാഗോ, വാസനാഭാഗേ വാചകഭാവേന നിയുത്തം സുത്തന്തി വാസനാഭാഗിയം, കതമം തം? യസ്മിം സുത്തേ തീണി പുഞ്ഞകിരിയവത്ഥൂനി ഭഗവതാ ദേസിതാനി, തം സുത്തം വാസനാഭാഗിയം. നിബ്ബേധഭാഗിയന്തി ലോഭക്ഖന്ധാദീനം നിബ്ബിജ്ഝനം പദാലനം നിബ്ബേധോ, നിബ്ബേധസ്സ ഭാഗോ കോട്ഠാസോ നിബ്ബേധഭാഗോ, നിബ്ബേധഭാഗേ വാചകഭാവേന നിയുത്തം സുത്തന്തി നിബ്ബേധഭാഗിയം, കതമം തം? യസ്മിം സുത്തേ സേക്ഖാസേക്ഖധമ്മാ ഭഗവതാ ദേസിതാ, തം സുത്തം നിബ്ബേധഭാഗിയം.
‘‘Yesu suttesu vuttā dhammapadaṭṭhānabhūmiyo iminā vibhattihārena vibhattā, tāni suttāni kittakānī’’ti pucchitabbattā tāni suttāni paṭhamaṃ dassetuṃ ‘‘dve suttāni vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’ti vuttaṃ. Tattha vāsanābhāgiyanti puññabhāvanā vāsanā nāma, vāsanāya bhāgo koṭṭhāso vāsanābhāgo, vāsanābhāge vācakabhāvena niyuttaṃ suttanti vāsanābhāgiyaṃ, katamaṃ taṃ? Yasmiṃ sutte tīṇi puññakiriyavatthūni bhagavatā desitāni, taṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ. Nibbedhabhāgiyanti lobhakkhandhādīnaṃ nibbijjhanaṃ padālanaṃ nibbedho, nibbedhassa bhāgo koṭṭhāso nibbedhabhāgo, nibbedhabhāge vācakabhāvena niyuttaṃ suttanti nibbedhabhāgiyaṃ, katamaṃ taṃ? Yasmiṃ sutte sekkhāsekkhadhammā bhagavatā desitā, taṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ.
‘‘തേസം സുത്താനം പടിഗ്ഗാഹകാ പുഗ്ഗലാ യാഹി പടിപദാഹി സമ്പജ്ജന്തി, താ പടിപദാ കിത്തികാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ദ്വേ പടിപദാ’’തിആദി വുത്തം. ദാനസീലഭാവനാമയപുഞ്ഞഭാഗേ ഭവാ പടിപദാതി പുഞ്ഞഭാഗിയാ. ഫലഭാഗേ ഭവാ പടിപദാതി ഫലഭാഗിയാ. ‘‘യേസു സീലേസു ഠിതാ പടിഗ്ഗാഹകാ പടിപജ്ജന്തി, താനി സീലാനി കിത്തകാനീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ദ്വേ സീലാനീ’’തിആദി വുത്തം. സംവരതി ഏതേന സംവരേനാതി സംവരോ, സോ സംവരോ പാതിമോക്ഖസംവരോ, സതിസംവരോ, ഞാണസംവരോ, ഖന്തിസംവരോ, വീരിയസംവരോതി പഞ്ചവിധോ. സബ്ബോപി പാപസംവരണതോ സംവരോ, ലോകിയലോകുത്തരസമ്പത്തിട്ഠാനത്താ സീലം നാമ. പജഹതി ഏതേന പഹാതബ്ബേതി പഹാനം, പജഹനം വാ പഹാനം, തഞ്ച പഹാനം തദങ്ഗപ്പഹാനം, വിക്ഖമ്ഭനപ്പഹാനം, സമുച്ഛേദപ്പഹാനം, പടിപസ്സദ്ധിപ്പഹാനം, നിസ്സരണപ്പഹാനന്തി പഞ്ചവിധം. തത്ഥ നിസ്സരണപ്പഹാനം വജ്ജേത്വാ ചതുബ്ബിധം പഹാനം വുത്തനയേന സീലം നാമ.
‘‘Tesaṃ suttānaṃ paṭiggāhakā puggalā yāhi paṭipadāhi sampajjanti, tā paṭipadā kittikā’’ti pucchitabbattā ‘‘dve paṭipadā’’tiādi vuttaṃ. Dānasīlabhāvanāmayapuññabhāge bhavā paṭipadāti puññabhāgiyā. Phalabhāge bhavā paṭipadāti phalabhāgiyā. ‘‘Yesu sīlesu ṭhitā paṭiggāhakā paṭipajjanti, tāni sīlāni kittakānī’’ti pucchitabbattā ‘‘dve sīlānī’’tiādi vuttaṃ. Saṃvarati etena saṃvarenāti saṃvaro, so saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañcavidho. Sabbopi pāpasaṃvaraṇato saṃvaro, lokiyalokuttarasampattiṭṭhānattā sīlaṃ nāma. Pajahati etena pahātabbeti pahānaṃ, pajahanaṃ vā pahānaṃ, tañca pahānaṃ tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭipassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ. Tattha nissaraṇappahānaṃ vajjetvā catubbidhaṃ pahānaṃ vuttanayena sīlaṃ nāma.
‘‘തേസു സുത്താദീസു ഭഗവാ കതമം സുത്തം കതമായ പടിപദായ ദേസയതി, കതരസ്മിം സീലേ ഠിതോ പുഗ്ഗലോ കതമേന സീലേന ബ്രഹ്മചാരീ ഭവതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തഥാ വിഭജിത്വാ ദസ്സേതും ‘‘തത്ഥ ഭഗവാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തേസു വാസനാഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു വാസനാഭാഗിയം സുത്തം തത്ഥ താസു പുഞ്ഞഭാഗിയാദിപടിപദാസു പുഞ്ഞഭാഗിയായ പടിപദായ ഭഗവാ യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ദേസയതി, സോ വാസനാഭാഗിയസുത്തപടിഗ്ഗാഹകോ പുഗ്ഗലോ തത്ഥ സംവരസീലാദീസു സംവരസീലേ ഠിതോ ഹുത്വാ തേന സംവരസീലസങ്ഖാതേന ബ്രഹ്മചരിയേന സേട്ഠചരിയേന ബ്രഹ്മചാരീ സേട്ഠാചാരപൂരകോ ഭവതി. തത്ഥ തേസു വാസനാഭാഗിയാദീസു സുത്തേസു നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം തത്ഥ താസു പുഞ്ഞഭാഗിയാദിപടിപദാസു ഫലഭാഗിയായ പടിപദായ യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഭഗവാ ദേസയതി, സോ നിബ്ബേധഭാഗിയസുത്തപടിഗ്ഗാഹകോ പുഗ്ഗലോ തത്ഥ സംവരസീലാദീസു പഹാനസീലേ സമുച്ഛേദപ്പസ്സദ്ധിപ്പഹാനവസേന ഠിതോ ഹുത്വാ തേന പഹാനസീലസങ്ഖാതേന വിസേസഭൂതേന മഗ്ഗസങ്ഖാതേന ബ്രഹ്മചരിയേന ബ്രഹ്മചാരീ ഭവതീതി യോജനാ കാതബ്ബാ.
‘‘Tesu suttādīsu bhagavā katamaṃ suttaṃ katamāya paṭipadāya desayati, katarasmiṃ sīle ṭhito puggalo katamena sīlena brahmacārī bhavatī’’ti pucchitabbattā tathā vibhajitvā dassetuṃ ‘‘tattha bhagavā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu vāsanābhāgiyādīsu suttesu vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ tattha tāsu puññabhāgiyādipaṭipadāsu puññabhāgiyāya paṭipadāya bhagavā yassa puggalassa desayati, so vāsanābhāgiyasuttapaṭiggāhako puggalo tattha saṃvarasīlādīsu saṃvarasīle ṭhito hutvā tena saṃvarasīlasaṅkhātena brahmacariyena seṭṭhacariyena brahmacārī seṭṭhācārapūrako bhavati. Tattha tesu vāsanābhāgiyādīsu suttesu nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ tattha tāsu puññabhāgiyādipaṭipadāsu phalabhāgiyāya paṭipadāya yassa puggalassa bhagavā desayati, so nibbedhabhāgiyasuttapaṭiggāhako puggalo tattha saṃvarasīlādīsu pahānasīle samucchedappassaddhippahānavasena ṭhito hutvā tena pahānasīlasaṅkhātena visesabhūtena maggasaṅkhātena brahmacariyena brahmacārī bhavatīti yojanā kātabbā.
‘‘വാസനാഭാഗിയസുത്താദീസു കതമം വാസനാഭാഗിയം സുത്ത’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി തേസു വാസനാഭാഗിയസുത്താദീസു. ദാനകഥാതി സപ്പുരിസദാനദാനഫലഅസപ്പുരിസദാനദാനഫലകഥാ. സീലകഥാതി പഞ്ചസീലാദിസീലഫലകഥാ. സഗ്ഗകഥാതി സഗ്ഗസമ്പത്തിസുഖകഥാ ചേവ സഗ്ഗേ നിബ്ബത്താപകപുഞ്ഞകഥാ ച. ആദീനവോതി ആദീനവദസ്സകോ സുത്തന്തോ. ആനിസംസോതി ആനിസംസദസ്സകോ സുത്തന്തോ. വാസനാഭാഗിയം സുത്തം നാമാതി യോജനാ.
‘‘Vāsanābhāgiyasuttādīsu katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katama’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu vāsanābhāgiyasuttādīsu. Dānakathāti sappurisadānadānaphalaasappurisadānadānaphalakathā. Sīlakathāti pañcasīlādisīlaphalakathā. Saggakathāti saggasampattisukhakathā ceva sagge nibbattāpakapuññakathā ca. Ādīnavoti ādīnavadassako suttanto. Ānisaṃsoti ānisaṃsadassako suttanto. Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti yojanā.
‘‘തത്ഥ കതമ’’ന്തിആദീസു അനുസന്ധ്യത്ഥോ വുത്തനയോവ. യാ ദേസനാ ചതുസച്ചപ്പകാസനാ, സാ ദേസനാ നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം നാമാതി യോജനാ. ഏവഞ്ച സതി വാസനാഭാഗിയസുത്തസ്സപി നിബ്ബേധഭാഗിയസുത്തഭാവോ ആപജ്ജേയ്യ ചതുസച്ചപ്പകാസനതോതി ചോദനം മനസി കത്വാ ‘‘വാസനാഭാഗിയേ സുത്തേ’’തിആദി വുത്തം. വാസനാഭാഗിയേ സുത്തേ പജാനനാ വുട്ഠാനഗാമിനിവിപസ്സനാ അരിയമഗ്ഗപദട്ഠാനഭൂതാ പഞ്ഞാ നത്ഥി, മഗ്ഗോ അരിയമഗ്ഗോ നത്ഥി, ഫലം അരിയഫലം നത്ഥി. നിബ്ബേധഭാഗിയേ സുത്തേ പന പജാനനാദയോ അത്ഥി, വാസനാഭാഗിയേ സുത്തേ നത്ഥി. ‘‘പജാനനാ’’തിആദിനാ ചതുസച്ചപ്പകാസനാ ദാനകഥാദികാ നിബ്ബേധഭാഗിയേ സുത്തേ അന്തോഗധാ, ഇതരംയേവ വാസനാഭാഗിയസുത്തന്തി നാമാതി ദസ്സേതി. യേസു സുത്തേസു വുത്താ ധമ്മപദട്ഠാനഭൂമിയോ വിഭത്താ, താനി സുത്താനി ദ്വേയേവ ന ഹോന്തി, കസ്മാ ‘‘ദ്വേയേവ സുത്താനി നിദ്ധാരിതാനീ’’തി ചേ വദേയ്യും? അസങ്കരതോ സുത്തേ വുത്താനം ധമ്മപദട്ഠാനഭൂമീനം വിഭജിതബ്ബാനം സുവിഞ്ഞേയ്യത്താ. ‘‘യദി ഏവം സംകിലേസഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്താനിപി നിദ്ധാരിതാനി അസങ്കരത്താ’’തി ചേ വദേയ്യും? നോ നിദ്ധാരിതാനി, വാസനാഭാഗിയസുത്തേ നിദ്ധാരിതേ സംകിലേസഭാഗിയസുത്തമ്പി നിദ്ധാരിതം, സംകിലേസധമ്മതോ നിസ്സട്ഠധമ്മാനംയേവ വാസനാഭാഗിയധമ്മത്താ നിബ്ബേധഭാഗിയസുത്തേ ച നിദ്ധാരിതേ അസേക്ഖഭാഗിയസുത്തമ്പി നിദ്ധാരിതം അനഞ്ഞത്താ.
‘‘Tattha katama’’ntiādīsu anusandhyattho vuttanayova. Yā desanā catusaccappakāsanā, sā desanā nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti yojanā. Evañca sati vāsanābhāgiyasuttassapi nibbedhabhāgiyasuttabhāvo āpajjeyya catusaccappakāsanatoti codanaṃ manasi katvā ‘‘vāsanābhāgiye sutte’’tiādi vuttaṃ. Vāsanābhāgiye sutte pajānanā vuṭṭhānagāminivipassanā ariyamaggapadaṭṭhānabhūtā paññā natthi, maggo ariyamaggo natthi, phalaṃ ariyaphalaṃ natthi. Nibbedhabhāgiye sutte pana pajānanādayo atthi, vāsanābhāgiye sutte natthi. ‘‘Pajānanā’’tiādinā catusaccappakāsanā dānakathādikā nibbedhabhāgiye sutte antogadhā, itaraṃyeva vāsanābhāgiyasuttanti nāmāti dasseti. Yesu suttesu vuttā dhammapadaṭṭhānabhūmiyo vibhattā, tāni suttāni dveyeva na honti, kasmā ‘‘dveyeva suttāni niddhāritānī’’ti ce vadeyyuṃ? Asaṅkarato sutte vuttānaṃ dhammapadaṭṭhānabhūmīnaṃ vibhajitabbānaṃ suviññeyyattā. ‘‘Yadi evaṃ saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyasuttānipi niddhāritāni asaṅkarattā’’ti ce vadeyyuṃ? No niddhāritāni, vāsanābhāgiyasutte niddhārite saṃkilesabhāgiyasuttampi niddhāritaṃ, saṃkilesadhammato nissaṭṭhadhammānaṃyeva vāsanābhāgiyadhammattā nibbedhabhāgiyasutte ca niddhārite asekkhabhāgiyasuttampi niddhāritaṃ anaññattā.
‘‘യേസു സുത്തേസു വുത്താ ധമ്മപദട്ഠാനഭൂമിയോ വിഭത്തിഹാരേന വിഭത്താ, താനി സുത്താനി കതമേന ഫലേന യോജയിതബ്ബാനീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ഇമാനി ചത്താരി സുത്താനീ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ഇമാനി ചത്താരി സുത്താനീതി യഥാനിദ്ധാരിതാനി വാസനാഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയസുത്താനി ചേവ തംനിദ്ധാരണേന നിദ്ധാരിതാനി സംകിലേസഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്താനി ചാതി ചത്താരി സുത്താനി ഇമേസംയേവ ചതുന്നം സുത്താനം ദേസനായ നയേന നീതേന ഫലേന സബ്ബതോ സബ്ബഭാഗേന സംവരസീലപ്പഹാനസീലേന ബ്രഹ്മചരിയേന യോജയിതബ്ബാനി. യോജേന്തേന ച സബ്ബതോ സബ്ബഭാഗേന ച പദാദിവിചയേന ഹാരേന സംവരസീലാദികം ഫലം വിചിനിത്വാ യുത്തിഹാരേന യുത്തം ഫലം ഗവേസിത്വാ ‘‘ഇദം ഫലം ഇമസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ഫലം, ഇദം ഫലം ഇമസ്സ സുത്തസ്സ ഫല’’ന്തി സുത്താനി വിസും വിസും ഫലേന യോജയിതബ്ബാനീതി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ.
‘‘Yesu suttesu vuttā dhammapadaṭṭhānabhūmiyo vibhattihārena vibhattā, tāni suttāni katamena phalena yojayitabbānī’’ti pucchitabbattā ‘‘imāni cattāri suttānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha imāni cattāri suttānīti yathāniddhāritāni vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttāni ceva taṃniddhāraṇena niddhāritāni saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyasuttāni cāti cattāri suttāni imesaṃyeva catunnaṃ suttānaṃ desanāya nayena nītena phalena sabbato sabbabhāgena saṃvarasīlappahānasīlena brahmacariyena yojayitabbāni. Yojentena ca sabbato sabbabhāgena ca padādivicayena hārena saṃvarasīlādikaṃ phalaṃ vicinitvā yuttihārena yuttaṃ phalaṃ gavesitvā ‘‘idaṃ phalaṃ imassa puggalassa phalaṃ, idaṃ phalaṃ imassa suttassa phala’’nti suttāni visuṃ visuṃ phalena yojayitabbānīti attho gahetabbo.
‘‘കിത്തകേന ഫലേന ബ്രഹ്മചരിയേന യോജേതബ്ബാനീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യാവതികാ ഞാണസ്സ ഭൂമീ’’തി വുത്തം. ഭഗവതാ ദേസിതേന വാസനാഭാഗിയസുത്തേന സിദ്ധാ യാവതികാ പുഞ്ഞഭാഗിയാ പടിപദാദയോ വിഭജനഞാണസ്സ ഭൂമി ആരമ്മണാ ഭവിതുമരഹന്തി, താവതികാഹി ഭൂമീഹി വാസനാഭാഗിയസുത്തം യോജയിതബ്ബം. നിബ്ബേധഭാഗിയസുത്തേന സിദ്ധാ യാവതികാ ഫലഭാഗിയാ പടിപദാദയോ വിഭജനഞാണസ്സ ഭൂമി ആരമ്മണാ ഭവിതുമരഹന്തി, താവതികാഹി ഭൂമീഹി നിബ്ബേധഭാഗിയസുത്തം യോജേതബ്ബം. ഇതരദ്വയമ്പി സുത്തം യഥാസമ്ഭവം യോജേതബ്ബം. ഏതേന ഞാണസ്സ ഭൂമീനം സുത്തത്ഥാനം ബഹുവിധത്തം ദസ്സേതി.
‘‘Kittakena phalena brahmacariyena yojetabbānī’’ti pucchitabbattā ‘‘yāvatikā ñāṇassa bhūmī’’ti vuttaṃ. Bhagavatā desitena vāsanābhāgiyasuttena siddhā yāvatikā puññabhāgiyā paṭipadādayo vibhajanañāṇassa bhūmi ārammaṇā bhavitumarahanti, tāvatikāhi bhūmīhi vāsanābhāgiyasuttaṃ yojayitabbaṃ. Nibbedhabhāgiyasuttena siddhā yāvatikā phalabhāgiyā paṭipadādayo vibhajanañāṇassa bhūmi ārammaṇā bhavitumarahanti, tāvatikāhi bhūmīhi nibbedhabhāgiyasuttaṃ yojetabbaṃ. Itaradvayampi suttaṃ yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ. Etena ñāṇassa bhūmīnaṃ suttatthānaṃ bahuvidhattaṃ dasseti.
൩൪. വാസനാഭാഗിയസുത്താദീസു വുത്താ ധമ്മാ വാസനാഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയഭാവേഹി ആചരിയേന വിഭത്താ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതാ, ‘‘കഥം സംകിലേസഭാഗിയഅസേക്ഖാഭാഗിയഭാവേഹി അസാധാരണാസാധാരണഭാവേഹി വിഭജിതബ്ബാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമേ ധമ്മാ സാധാരണാ’’തിആദി ആരദ്ധം. അട്ഠകഥായ പന –
34. Vāsanābhāgiyasuttādīsu vuttā dhammā vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyabhāvehi ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘kathaṃ saṃkilesabhāgiyaasekkhābhāgiyabhāvehi asādhāraṇāsādhāraṇabhāvehi vibhajitabbā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katame dhammā sādhāraṇā’’tiādi āraddhaṃ. Aṭṭhakathāya pana –
‘‘ഏവം വാസനാഭാഗിയനിബ്ബേധഭാഗിയഭാവേഹി ധമ്മേ ഏകദേസേന വിഭജിത്വാ ഇദാനി തേസം കിലേസഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയഭാവേഹി സാധാരണാസാധാരണഭാവേഹി വിഭജിതും ‘തത്ഥ കതമേ ധമ്മാ സാധാരണാ’തിആദി ആരദ്ധ’’ന്തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൪) –
‘‘Evaṃ vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyabhāvehi dhamme ekadesena vibhajitvā idāni tesaṃ kilesabhāgiyaasekkhabhāgiyabhāvehi sādhāraṇāsādhāraṇabhāvehi vibhajituṃ ‘tattha katame dhammā sādhāraṇā’tiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 34) –
വുത്തം. തത്ഥ തത്ഥാതി യേ ധമ്മാ സുത്തേ വുത്താ വിഭത്തിഹാരേന വിഭജിതബ്ബാ, തേസു ധമ്മേസു കതമേ ധമ്മാ സാധാരണാതി പുച്ഛതി, ദ്വേ ധമ്മാ സാധാരണാതി വിസ്സജ്ജേതി. തേ ദ്വേ ധമ്മേ സരൂപതോ ദസ്സേതും ‘‘നാമസാധാരണാ, വത്ഥുസാധാരണാ ചാ’’തി വുത്തം. തത്ഥ നാമസാധാരണാതി നാമേന നാമപഞ്ഞത്തിയാ സാധാരണാ സമാനാ, ‘‘കുസലാ’’തി നാമേന ഏകവീസതി ചിത്തുപ്പാദാ സമാനാ, ‘‘അകുസലാ’’ത്യാദിനാമേന ദ്വാദസ ചിത്തുപ്പാദാ സമാനാ, കുസലാദിനാമപഞ്ഞത്തിവചനേന വചനീയാ അത്ഥാ കുസലാദിനാമസാധാരണാതി വുത്താ. തേന ടീകായം –
Vuttaṃ. Tattha tatthāti ye dhammā sutte vuttā vibhattihārena vibhajitabbā, tesu dhammesu katame dhammā sādhāraṇāti pucchati, dve dhammā sādhāraṇāti vissajjeti. Te dve dhamme sarūpato dassetuṃ ‘‘nāmasādhāraṇā, vatthusādhāraṇā cā’’ti vuttaṃ. Tattha nāmasādhāraṇāti nāmena nāmapaññattiyā sādhāraṇā samānā, ‘‘kusalā’’ti nāmena ekavīsati cittuppādā samānā, ‘‘akusalā’’tyādināmena dvādasa cittuppādā samānā, kusalādināmapaññattivacanena vacanīyā atthā kusalādināmasādhāraṇāti vuttā. Tena ṭīkāyaṃ –
‘‘നാമം നാമപഞ്ഞത്തി, തംമുഖേനേവ സദ്ദതോ തദത്ഥാവഗമോ. സദ്ദേന ച സാമഞ്ഞരൂപേനേവ തഥാരൂപസ്സ അത്ഥസ്സ ഗഹണം, ന വിസേസരൂപേന. തസ്മാ സദ്ദവചനീയാ അത്ഥാ സാധാരണരൂപനാമായത്തഗഹണീയതായ നാമസാധാരണാ വുത്താ’’തി –
‘‘Nāmaṃ nāmapaññatti, taṃmukheneva saddato tadatthāvagamo. Saddena ca sāmaññarūpeneva tathārūpassa atthassa gahaṇaṃ, na visesarūpena. Tasmā saddavacanīyā atthā sādhāraṇarūpanāmāyattagahaṇīyatāya nāmasādhāraṇā vuttā’’ti –
വുത്തം. വത്ഥുസാധാരണാതി പതിട്ഠാനഭൂതേന വത്ഥുനാ സാധാരണാ. യസ്മിം പതിട്ഠാനഭൂതേ സന്താനേ വാ ചിത്തുപ്പാദാദിമ്ഹി വാ യേ ധമ്മാ പവത്തന്തി, തേ ധമ്മാ തേന സന്താനേന വാ വത്ഥുനാ തേന ചിത്തുപ്പാദാദിനാ വാ സാധാരണാ സമാനാതി അത്ഥോ. ഏകസന്താനേ പതിതത്താ ഫുസനാദിസഭാവതോ ഭിന്നാപി വത്ഥുസാധാരണാ സമാനവത്ഥുകായേവ ഭവന്തീതി വിഭത്തിഹാരേന വിഭജിത്വാതി വുത്തം ഹോതി.
Vuttaṃ. Vatthusādhāraṇāti patiṭṭhānabhūtena vatthunā sādhāraṇā. Yasmiṃ patiṭṭhānabhūte santāne vā cittuppādādimhi vā ye dhammā pavattanti, te dhammā tena santānena vā vatthunā tena cittuppādādinā vā sādhāraṇā samānāti attho. Ekasantāne patitattā phusanādisabhāvato bhinnāpi vatthusādhāraṇā samānavatthukāyeva bhavantīti vibhattihārena vibhajitvāti vuttaṃ hoti.
‘‘കിം നാമസാധാരണവത്ഥുസാധാരണായേവ വിഭജിതബ്ബാ, അഞ്ഞം വിഭജിതബ്ബം നത്ഥീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യം വാ പനാ’’തിആദി വുത്തം. നാമസാധാരണവത്ഥുസാധാരണേഹി അഞ്ഞം യം വാ പന കിച്ചസാധാരണപച്ചയസാധാരണപടിപക്ഖാദിസാധാരണമ്പി ധമ്മജാതം ഏവംജാതിയം സാധാരണജാതിയം, തമ്പി സബ്ബം വിചയഹാരേന വിചിനിത്വാ യുത്തിഹാരേന ഗവേസിത്വാ യുത്തം സാധാരണം വിഭത്തിഹാരേന വിഭജിതബ്ബന്തി അധിപ്പായോ. ‘‘തേസു നാമസാധാരണാദീസു കതമേ നാമസാധാരണാ, കതമേ വത്ഥുസാധാരണാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘മിച്ഛത്തനിയതാനം സത്താന’’ന്തിആദി വുത്തം. മാതുഘാതകാദീനം ഛന്നം മിച്ഛത്തനിയതകമ്മകരാനം സത്താനഞ്ച ദുഗ്ഗതിഅഹേതുകസുഗതിഅഹേതുകദുഹേതുകതിഹേതുകാനം ചതുന്നം പുഥുജ്ജനാനം അനിയതകമ്മകരാനം സത്താനഞ്ച സന്താനേ പവത്താ ദസ്സനപഹാതബ്ബാ കിലേസാ ദസ്സനപഹാതബ്ബനാമസാധാരണാ സമാനാ ഭവന്തി സക്കായദിട്ഠിവിചികിച്ഛാസീലബ്ബതപരാമസനവസേന ഭിന്നസഭാവാനമ്പി ദസ്സനപഹാതബ്ബനാമനാതിവത്തനതോ. വുത്തപ്പകാരാനം നിയതാനിയതസത്താനം ദസ്സനപഹാതബ്ബാനം കിലേസാനം പതിട്ഠാനവത്ഥുഭാവതോ വത്ഥുസാധാരണാ ച സമാനവത്ഥുകാതി അത്ഥോ. പുഥുജ്ജനസ്സ ദുഗ്ഗതിഅഹേതുകാദിചതുബ്ബിധസത്തസ്സ, സോതാപന്നസ്സ ച സന്താനേ പവത്താ കാമരാഗബ്യാപാദാ കിലേസാ കാമരാഗബ്യാപാദനാമസാധാരണാ സമാനാ ഭവന്തി സകദാഗാമിമഗ്ഗപ്പഹാതബ്ബഅനാഗാമിമഗ്ഗപ്പഹാതബ്ബവസേന ഭിന്നസഭാവാനമ്പി കാമരാഗബ്യാപാദനാമനാതിവത്തനതോ. വുത്തപ്പകാരസ്സ പുഥുജ്ജനസ്സ, സോതാപന്നസ്സ ച കാമരാഗബ്യാപാദാനം പതിട്ഠാനവത്ഥുഭാവതോ വത്ഥുസാധാരണാ സമാനവത്ഥുകാതി അത്ഥോ ച ഗഹേതബ്ബോ. പുഥുജ്ജനസ്സ, അനാഗാമിസ്സ ച സന്താനേ പവത്താ ഉദ്ധംഭാഗിയാ സംയോജനാ ഉദ്ധമ്ഭാഗിയനാമസാധാരണാ സമാനാ ഭവന്തി രൂപരാഗാദിവസേന ഭിന്നസഭാവാനമ്പി ഉദ്ധംഭാഗിയനാമനാതിവത്തനതോ. പുഥുജ്ജനസ്സ, അനാഗാമിസ്സ ച ഉദ്ധംഭാഗിയാനം പതിട്ഠാനവത്ഥുഭാവതോ വത്ഥുസാധാരണാ സമാനവത്ഥുകാതി അത്ഥോ ച ഗഹേതബ്ബോ. തേന വുത്തം ടീകായം – ‘‘ദസ്സനപഹാതബ്ബാനഞ്ഹി യഥാ മിച്ഛത്തനിയതസത്താ പവത്തിട്ഠാനം, ഏവം അനിയതാപീ’’തി വുത്തം. സങ്ഖേപതോ പന സംകിലേസപക്ഖേ പഹാനേകട്ഠാ കിലേസാ നാമസാധാരണാ ഹോന്തി, സഹജേകട്ഠാ കിലേസാ വത്ഥുസാധാരണാതി ദട്ഠബ്ബാ.
‘‘Kiṃ nāmasādhāraṇavatthusādhāraṇāyeva vibhajitabbā, aññaṃ vibhajitabbaṃ natthī’’ti pucchitabbattā ‘‘yaṃ vā panā’’tiādi vuttaṃ. Nāmasādhāraṇavatthusādhāraṇehi aññaṃ yaṃ vā pana kiccasādhāraṇapaccayasādhāraṇapaṭipakkhādisādhāraṇampi dhammajātaṃ evaṃjātiyaṃ sādhāraṇajātiyaṃ, tampi sabbaṃ vicayahārena vicinitvā yuttihārena gavesitvā yuttaṃ sādhāraṇaṃ vibhattihārena vibhajitabbanti adhippāyo. ‘‘Tesu nāmasādhāraṇādīsu katame nāmasādhāraṇā, katame vatthusādhāraṇā’’ti pucchitabbattā ‘‘micchattaniyatānaṃ sattāna’’ntiādi vuttaṃ. Mātughātakādīnaṃ channaṃ micchattaniyatakammakarānaṃ sattānañca duggatiahetukasugatiahetukaduhetukatihetukānaṃ catunnaṃ puthujjanānaṃ aniyatakammakarānaṃ sattānañca santāne pavattā dassanapahātabbā kilesā dassanapahātabbanāmasādhāraṇā samānā bhavanti sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmasanavasena bhinnasabhāvānampi dassanapahātabbanāmanātivattanato. Vuttappakārānaṃ niyatāniyatasattānaṃ dassanapahātabbānaṃ kilesānaṃ patiṭṭhānavatthubhāvato vatthusādhāraṇā ca samānavatthukāti attho. Puthujjanassa duggatiahetukādicatubbidhasattassa, sotāpannassa ca santāne pavattā kāmarāgabyāpādā kilesā kāmarāgabyāpādanāmasādhāraṇā samānā bhavanti sakadāgāmimaggappahātabbaanāgāmimaggappahātabbavasena bhinnasabhāvānampi kāmarāgabyāpādanāmanātivattanato. Vuttappakārassa puthujjanassa, sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādānaṃ patiṭṭhānavatthubhāvato vatthusādhāraṇā samānavatthukāti attho ca gahetabbo. Puthujjanassa, anāgāmissa ca santāne pavattā uddhaṃbhāgiyā saṃyojanā uddhambhāgiyanāmasādhāraṇā samānā bhavanti rūparāgādivasena bhinnasabhāvānampi uddhaṃbhāgiyanāmanātivattanato. Puthujjanassa, anāgāmissa ca uddhaṃbhāgiyānaṃ patiṭṭhānavatthubhāvato vatthusādhāraṇā samānavatthukāti attho ca gahetabbo. Tena vuttaṃ ṭīkāyaṃ – ‘‘dassanapahātabbānañhi yathā micchattaniyatasattā pavattiṭṭhānaṃ, evaṃ aniyatāpī’’ti vuttaṃ. Saṅkhepato pana saṃkilesapakkhe pahānekaṭṭhā kilesā nāmasādhāraṇā honti, sahajekaṭṭhā kilesā vatthusādhāraṇāti daṭṭhabbā.
സംകിലേസപക്ഖേ സാധാരണാ ആചരിയേന വിഭത്താ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതാ, ‘‘കഥം വോദാനപക്ഖേ സാധാരണാ വിഭത്താ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘യം കിഞ്ചി അരിയസാവകോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ യം കിഞ്ചീതി സാമഞ്ഞവസേന വുത്താ പഠമജ്ഝാനസമാപത്തിആദികാ ലോകിയാ സമാപത്തിയേവ ഗഹിതാ. അരിയസാവകോതി അരിയസ്സ ഭഗവതോ സാവകോ അരിയസാവകോതി വത്തബ്ബോ, ഝാനലാഭീ ച ഫലട്ഠോ ച പുഗ്ഗലോ, ന മഗ്ഗട്ഠോ. മഗ്ഗട്ഠോ ഹി ലോകിയം യം കിഞ്ചി സമാപത്തിം ന സമാപജ്ജതി. സബ്ബാ സാ ലോകിയസമാപത്തി രൂപാവചരാ അരൂപാവചരാ ദിബ്ബവിഹാരോ ബ്രഹ്മവിഹാരോ പഠമജ്ഝാനസമാപത്തീതി ഏവമാദീഹി പരിയായേഹി സാധാരണാ തംസമങ്ഗീഹി വീതരാഗാവീതരാഗേഹി സാധാരണാ ലോകിയസമാപത്തിനാമനാതിവത്തനതോ ച വീതരാഗാവീതരാഗേഹി സമാപജ്ജിതബ്ബതോ ച. ‘‘അരിയസാവകോ ച ലോകിയം സമാപത്തിം സമാപജ്ജന്തോ ഓധിസോ ഓധിസോ സമാപജ്ജതി, ഏവം സതി കഥം വീതരാഗേഹി സാധാരണാതി സദ്ദഹിതബ്ബാ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സാധാരണാ ഹി ധമ്മാ’’തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന – ‘‘കഥം തേ ഓധിസോ ഗഹിതാ, അഥ ഓധിസോ ഗഹേതബ്ബാ, കഥം സാധാരണാതി അനുയോഗം മനസി കത്വാ തം വിസോധേന്തോ ആഹ – ‘സാധാരണാ ഹി ധമ്മാ ഏവം അഞ്ഞമഞ്ഞ’ന്തിആദീ’’തി വുത്തം.
Saṃkilesapakkhe sādhāraṇā ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘kathaṃ vodānapakkhe sādhāraṇā vibhattā’’ti pucchitabbattā ‘‘yaṃ kiñci ariyasāvako’’tiādi vuttaṃ. Tattha yaṃ kiñcīti sāmaññavasena vuttā paṭhamajjhānasamāpattiādikā lokiyā samāpattiyeva gahitā. Ariyasāvakoti ariyassa bhagavato sāvako ariyasāvakoti vattabbo, jhānalābhī ca phalaṭṭho ca puggalo, na maggaṭṭho. Maggaṭṭho hi lokiyaṃ yaṃ kiñci samāpattiṃ na samāpajjati. Sabbā sā lokiyasamāpatti rūpāvacarā arūpāvacarā dibbavihāro brahmavihāro paṭhamajjhānasamāpattīti evamādīhi pariyāyehi sādhāraṇā taṃsamaṅgīhi vītarāgāvītarāgehi sādhāraṇā lokiyasamāpattināmanātivattanato ca vītarāgāvītarāgehi samāpajjitabbato ca. ‘‘Ariyasāvako ca lokiyaṃ samāpattiṃ samāpajjanto odhiso odhiso samāpajjati, evaṃ sati kathaṃ vītarāgehi sādhāraṇāti saddahitabbā’’ti vattabbattā ‘‘sādhāraṇā hi dhammā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘kathaṃ te odhiso gahitā, atha odhiso gahetabbā, kathaṃ sādhāraṇāti anuyogaṃ manasi katvā taṃ visodhento āha – ‘sādhāraṇā hi dhammā evaṃ aññamañña’ntiādī’’ti vuttaṃ.
തത്ഥ ഏവം വീതരാഗാവീതരാഗേഹി ഓധിസോ ഓധിസോ സമാപജ്ജിതബ്ബാ ധമ്മാ പരം പരം പച്ഛാ പച്ഛാ പവത്തിയമാനം ധമ്മജാതം സകം സകം പുബ്ബേ പുബ്ബേ ജാതം ‘‘ലോകിയസമാപത്തീ’’തി നാമം നിയതവിസയം അഞ്ഞമഞ്ഞം ഹുത്വാ ഹി യസ്മാ നാതിവത്തന്തി, തസ്മാ സാധാരണാതി സദ്ദഹിതബ്ബാ ഗഹേതബ്ബാതി അത്ഥോ. ‘‘പരം പരം സമാപജ്ജന്തോ കഥം നാതിവത്തതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ നാതിവത്തനം പാകടം കാതും ‘‘യോപീ’’തിആദി വുത്തം. യോ അരിയസാവകോ വാ അവീതരാഗോ വാ. ഇമേഹി ലോകിയസമാപത്തിധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ, സോ അരിയസാവകോ വാ അവീതരാഗോ വാ പരം പരം സമാപജ്ജന്തോപി തം ധമ്മം ലോകിയം സമാപത്തിധമ്മം നാതിവത്തതി, അഞ്ഞം ഉപഗന്ത്വാ നാതിക്കമതീതി അത്ഥോ. യേഹി ലോകിയസമാപത്തിധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ, ഇമേ ലോകിയസമാപത്തി ധമ്മാ സാധാരണാവാതി ദട്ഠബ്ബാ.
Tattha evaṃ vītarāgāvītarāgehi odhiso odhiso samāpajjitabbā dhammā paraṃ paraṃ pacchā pacchā pavattiyamānaṃ dhammajātaṃ sakaṃ sakaṃ pubbe pubbe jātaṃ ‘‘lokiyasamāpattī’’ti nāmaṃ niyatavisayaṃ aññamaññaṃ hutvā hi yasmā nātivattanti, tasmā sādhāraṇāti saddahitabbā gahetabbāti attho. ‘‘Paraṃ paraṃ samāpajjanto kathaṃ nātivattatī’’ti vattabbattā nātivattanaṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘yopī’’tiādi vuttaṃ. Yo ariyasāvako vā avītarāgo vā. Imehi lokiyasamāpattidhammehi samannāgato, so ariyasāvako vā avītarāgo vā paraṃ paraṃ samāpajjantopi taṃ dhammaṃ lokiyaṃ samāpattidhammaṃ nātivattati, aññaṃ upagantvā nātikkamatīti attho. Yehi lokiyasamāpattidhammehi samannāgato, ime lokiyasamāpatti dhammā sādhāraṇāvāti daṭṭhabbā.
‘‘വാസനാഭാഗിയാദിസുത്തേസു വുത്താ യേ ധമ്മാ ഇമിനാ വിഭത്തിഹാരേന വിഭത്താ, യേസു ധമ്മേസു കതമേ ധമ്മാ അസാധാരണാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമേ ധമ്മാ അസാധാരണാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തേസു വിഭജിതബ്ബേസു ധമ്മേസു കതമേ ധമ്മാ അസാധാരണാതി പുച്ഛതി, പുച്ഛിത്വാ യാവ ദേസനം ഉപാദായ അസാധാരണാ ധമ്മാ ഗവേസിതബ്ബാ, ‘‘സേക്ഖാസേക്ഖാ’’തി വാ ഗവേസിതബ്ബാ, ‘‘ഭബ്ബാഭബ്ബാ’’തി വാ ഗവേസിതബ്ബാ. അഥ വാ യാവ ‘‘സേക്ഖാസേക്ഖാ ഭബ്ബാഭബ്ബാ’’തി ദേസനാ വുത്താ, താവ ദേസനം ഉപാദായ അസാധാരണാ ഗവേസിതബ്ബാ. കഥം ഗവേസിതബ്ബാ? അരിയേസു സേക്ഖാസേക്ഖധമ്മവസേന ‘‘സേക്ഖാ’’തി നാമം അസേക്ഖേന അസാധാരണം, ‘‘അസേക്ഖാ’’തി നാമം സേക്ഖേന അസാധാരണന്തി വാ, അനരിയേസു ‘‘ഭബ്ബാ’’തി നാമം അഭബ്ബേന അസാധാരണം, ‘‘അഭബ്ബാ’’തി നാമം ഭബ്ബേന അസാധാരണന്തി വാ ഗവേസിതബ്ബാ. കാമരാഗബ്യാപാദാ സംയോജനാ അപ്പഹീനത്താ അനുസയഭാവേന ഉപ്പജ്ജനാരഹത്താ അട്ഠമകസ്സ സോതാപത്തിമഗ്ഗട്ഠസ്സ ച സോതാപന്നസ്സ ഫലട്ഠസ്സ ച സാധാരണാ ഭവന്തി, ധമ്മതാ ധമ്മസഭാവോ അസാധാരണോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ‘‘അട്ഠമകസ്സ സോതാപത്തിമഗ്ഗട്ഠതാ സോതാപന്നസ്സ അസാധാരണാ, സോതാപന്നസ്സ സോതാപന്നഫലട്ഠതാ ച അട്ഠമകസ്സ സോതാപത്തിമഗ്ഗട്ഠസ്സ അസാധാരണാ. അട്ഠമകസ്സ വാ പഹീയമാനകിലേസതാ സോതാപന്നസ്സ അസാധാരണാ, സോതാപന്നസ്സ പഹീനകിലേസതാ ച അട്ഠമകസ്സ അസാധാരണാ’’തി.
‘‘Vāsanābhāgiyādisuttesu vuttā ye dhammā iminā vibhattihārena vibhattā, yesu dhammesu katame dhammā asādhāraṇā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katame dhammā asādhāraṇā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu vibhajitabbesu dhammesu katame dhammā asādhāraṇāti pucchati, pucchitvā yāva desanaṃ upādāya asādhāraṇā dhammā gavesitabbā, ‘‘sekkhāsekkhā’’ti vā gavesitabbā, ‘‘bhabbābhabbā’’ti vā gavesitabbā. Atha vā yāva ‘‘sekkhāsekkhā bhabbābhabbā’’ti desanā vuttā, tāva desanaṃ upādāya asādhāraṇā gavesitabbā. Kathaṃ gavesitabbā? Ariyesu sekkhāsekkhadhammavasena ‘‘sekkhā’’ti nāmaṃ asekkhena asādhāraṇaṃ, ‘‘asekkhā’’ti nāmaṃ sekkhena asādhāraṇanti vā, anariyesu ‘‘bhabbā’’ti nāmaṃ abhabbena asādhāraṇaṃ, ‘‘abhabbā’’ti nāmaṃ bhabbena asādhāraṇanti vā gavesitabbā. Kāmarāgabyāpādā saṃyojanā appahīnattā anusayabhāvena uppajjanārahattā aṭṭhamakassa sotāpattimaggaṭṭhassa ca sotāpannassa phalaṭṭhassa ca sādhāraṇā bhavanti, dhammatā dhammasabhāvo asādhāraṇo. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘aṭṭhamakassa sotāpattimaggaṭṭhatā sotāpannassa asādhāraṇā, sotāpannassa sotāpannaphalaṭṭhatā ca aṭṭhamakassa sotāpattimaggaṭṭhassa asādhāraṇā. Aṭṭhamakassa vā pahīyamānakilesatā sotāpannassa asādhāraṇā, sotāpannassa pahīnakilesatā ca aṭṭhamakassa asādhāraṇā’’ti.
ഉദ്ധമ്ഭാഗിയാ സംയോജനാ അപ്പഹീനത്താ അനുസയഭാവേന ഉപ്പജ്ജനാരഹത്താ അട്ഠമകസ്സ മഗ്ഗട്ഠഭാവേന അട്ഠമകസദിസസ്സ അനാഗാമിമഗ്ഗട്ഠസ്സ ച അനാഗാമിസ്സ ഫലട്ഠസ്സ ച സാധാരണാ, ധമ്മതാ ധമ്മസഭാവോ അസാധാരണാ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ‘‘അട്ഠമകസ്സ അനാഗാമിമഗ്ഗട്ഠതാ അനാഗാമിസ്സ ഫലട്ഠസ്സ അസാധാരണാ, അനാഗാമിസ്സ അനാഗാമിഫലട്ഠതാ ച അട്ഠമകസ്സ അസാധാരണാ. അട്ഠമകസ്സ വാ പഹീയമാനകിലേസതാ അനാഗാമിസ്സ അസാധാരണാ, അനാഗാമിസ്സ ഫലട്ഠസ്സ പഹീനകിലേസതാ ച അട്ഠമകസ്സ അസാധാരണാ’’തി. ‘‘മഗ്ഗട്ഠതാ ഫലട്ഠതായ അസാധാരണാ, ഫലട്ഠതാ ച മഗ്ഗട്ഠതായ അസാധാരണാ’’തിപി വത്തും വട്ടതി. സബ്ബേസം സത്തന്നം സേക്ഖാനം പുഗ്ഗലാനം നാമം ‘‘സേക്ഖാ’’തി നാമം സാധാരണം. ധമ്മതാ അസാധാരണാതി ചതുന്നം മഗ്ഗട്ഠാനം തംതംമഗ്ഗട്ഠതാ അഞ്ഞമഞ്ഞം മഗ്ഗട്ഠാനം അസാധാരണാ. ഹേട്ഠിമഫലത്തയട്ഠാനഞ്ച അസാധാരണാ, ഹേട്ഠിമഫലത്തയട്ഠാനം തംതംഫലട്ഠതാ ച അഞ്ഞമഞ്ഞം ഫലട്ഠാനം അസാധാരണാ, ചതുന്നം മഗ്ഗട്ഠാനഞ്ച അസാധാരണാതി അത്ഥോ. ‘‘സേക്ഖാനം തംതംമഗ്ഗട്ഠതാ തംതംഫലട്ഠതായ അസാധാരണാ, തംതംഫലട്ഠതാ ച തംതംമഗ്ഗട്ഠതായ അസാധാരണാ’’തി വത്തുമ്പി വട്ടതി. സബ്ബേസം പടിപന്നകാനന്തി ഫലത്ഥായ പടിപജ്ജന്തീതി പടിപന്നകാ, തേസം മഗ്ഗസമങ്ഗീനം ചതുന്നം പുഗ്ഗലാനം നാമം ‘‘പടിപന്നകാ’’തി നാമം സാധാരണം, ധമ്മതാ തംതംമഗ്ഗട്ഠതാ അസാധാരണാ. സബ്ബേസം സേക്ഖാനം സത്തന്നം പുഗ്ഗലാനം സേക്ഖാനം സീലം സാധാരണം, ധമ്മതാ തംതംമഗ്ഗട്ഠഫലട്ഠതാ അസാധാരണാതി. വാസനാഭാഗിയസംകിലേസഭാഗിയസുത്തേസു വുത്താ ദസ്സനേനപഹാതബ്ബാദയോ ചേവ നിബ്ബേധഭാഗിയഅസേക്ഖഭാഗിയസുത്തേസു വുത്താ സേക്ഖാദയോ ച ധമ്മാ സാധാരണാസാധാരണഭേദേന വിഭത്തിഹാരേന വിഭജിതബ്ബാതി അധിപ്പായോ വേദിതബ്ബോ.
Uddhambhāgiyā saṃyojanā appahīnattā anusayabhāvena uppajjanārahattā aṭṭhamakassa maggaṭṭhabhāvena aṭṭhamakasadisassa anāgāmimaggaṭṭhassa ca anāgāmissa phalaṭṭhassa ca sādhāraṇā, dhammatā dhammasabhāvo asādhāraṇā. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘aṭṭhamakassa anāgāmimaggaṭṭhatā anāgāmissa phalaṭṭhassa asādhāraṇā, anāgāmissa anāgāmiphalaṭṭhatā ca aṭṭhamakassa asādhāraṇā. Aṭṭhamakassa vā pahīyamānakilesatā anāgāmissa asādhāraṇā, anāgāmissa phalaṭṭhassa pahīnakilesatā ca aṭṭhamakassa asādhāraṇā’’ti. ‘‘Maggaṭṭhatā phalaṭṭhatāya asādhāraṇā, phalaṭṭhatā ca maggaṭṭhatāya asādhāraṇā’’tipi vattuṃ vaṭṭati. Sabbesaṃ sattannaṃ sekkhānaṃ puggalānaṃ nāmaṃ‘‘sekkhā’’ti nāmaṃ sādhāraṇaṃ. Dhammatā asādhāraṇāti catunnaṃ maggaṭṭhānaṃ taṃtaṃmaggaṭṭhatā aññamaññaṃ maggaṭṭhānaṃ asādhāraṇā. Heṭṭhimaphalattayaṭṭhānañca asādhāraṇā, heṭṭhimaphalattayaṭṭhānaṃ taṃtaṃphalaṭṭhatā ca aññamaññaṃ phalaṭṭhānaṃ asādhāraṇā, catunnaṃ maggaṭṭhānañca asādhāraṇāti attho. ‘‘Sekkhānaṃ taṃtaṃmaggaṭṭhatā taṃtaṃphalaṭṭhatāya asādhāraṇā, taṃtaṃphalaṭṭhatā ca taṃtaṃmaggaṭṭhatāya asādhāraṇā’’ti vattumpi vaṭṭati. Sabbesaṃ paṭipannakānanti phalatthāya paṭipajjantīti paṭipannakā, tesaṃ maggasamaṅgīnaṃ catunnaṃ puggalānaṃ nāmaṃ ‘‘paṭipannakā’’ti nāmaṃ sādhāraṇaṃ, dhammatā taṃtaṃmaggaṭṭhatā asādhāraṇā. Sabbesaṃ sekkhānaṃ sattannaṃ puggalānaṃ sekkhānaṃ sīlaṃ sādhāraṇaṃ, dhammatā taṃtaṃmaggaṭṭhaphalaṭṭhatā asādhāraṇāti. Vāsanābhāgiyasaṃkilesabhāgiyasuttesu vuttā dassanenapahātabbādayo ceva nibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasuttesu vuttā sekkhādayo ca dhammā sādhāraṇāsādhāraṇabhedena vibhattihārena vibhajitabbāti adhippāyo veditabbo.
‘‘അട്ഠമകസ്സാ’’തിആദിനാ അരിയേസു പുഗ്ഗലേസു അസാധാരണാ ആചരിയേന വിഭത്താ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതാ, ‘‘കഥം അനരിയേസു അസാധാരണാ വിഭത്താ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ അരിയേസു വുത്തനയാനുസാരേന അനരിയേസുപി വിഭജിത്വാ ഗവേസിതബ്ബാതി ദസ്സേതും ‘‘ഏവം വിസേസാനുപസ്സിനാ’’തിആദി വുത്തം . അട്ഠകഥായം പന – ‘‘ഏവം ‘അട്ഠമകസ്സാ’തിആദിനാ അരിയപുഗ്ഗലേസു അസാധാരണധമ്മം ദസ്സേത്വാ ഇതരേസു നയദസ്സനത്ഥം ‘ഏവം വിസേസാനുപസ്സിനാ’തിആദി വുത്ത’’ന്തി വുത്തം. ഏവം അരിയേസു വുത്തനയാനുസാരേന ഭബ്ബാഭബ്ബേസു അനരിയേസു വിസേസാനുപസ്സിനാ അസാധാരണതോ വിസേസം അസാധാരണം അനുപസ്സിനാ ഗവേസകേന പണ്ഡിതേന ഭബ്ബാഭബ്ബേസുപി ഹീനുക്കട്ഠമജ്ഝിമം ഉപാദായ ഗവേസിതബ്ബം. കഥം? മാതുഘാതാദിവസേന പവത്താനം പടിഘസമ്പയുത്തദിട്ഠിസമ്പയുത്തസത്തമജവനചിത്തുപ്പാദാനം മിച്ഛത്തനിയതാനം തംസമങ്ഗീനം വാ തഥാപവത്താ പഠമജവനചിത്തുപാദാദയോ അനിയതാ ധമ്മാ പടിഘസമ്പയുത്താദിഭാവേന സാധാരണാ, മിച്ഛത്തനിയതാ ധമ്മാ ഏകചിത്തുപ്പാദത്താ അസാധാരണാ. യഥാ ഹി ചിത്തം ‘‘ചിത്തസംസട്ഠ’’ന്തി ന വത്തബ്ബം, ഏവം മിച്ഛത്തനിയതാപി ‘‘മിച്ഛത്തനിയതസാധാരണാ’’തി ന വത്തബ്ബാ. മിച്ഛത്തനിയതേസുപി നിയതമിച്ഛാദിട്ഠികാനം ദിട്ഠിസമ്പയുത്തസത്തമജവനചിത്തുപ്പാദസമങ്ഗീനം അനിയതാ ദിട്ഠിസമ്പയുത്തപഠമജവനചിത്തുപ്പാദാദയോ ധമ്മാ ദിട്ഠിസമ്പയുത്താദിഭാവേന സാധാരണാ, നിയതമിച്ഛാദിട്ഠി ഏകചിത്തുപ്പാദസമങ്ഗീഭാവതോ അസാധാരണാ. തേനാഹ അട്ഠകഥാചരിയോ –
‘‘Aṭṭhamakassā’’tiādinā ariyesu puggalesu asādhāraṇā ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘kathaṃ anariyesu asādhāraṇā vibhattā’’ti pucchitabbattā ariyesu vuttanayānusārena anariyesupi vibhajitvā gavesitabbāti dassetuṃ ‘‘evaṃ visesānupassinā’’tiādi vuttaṃ . Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ ‘aṭṭhamakassā’tiādinā ariyapuggalesu asādhāraṇadhammaṃ dassetvā itaresu nayadassanatthaṃ ‘evaṃ visesānupassinā’tiādi vutta’’nti vuttaṃ. Evaṃ ariyesu vuttanayānusārena bhabbābhabbesu anariyesu visesānupassinā asādhāraṇato visesaṃ asādhāraṇaṃ anupassinā gavesakena paṇḍitena bhabbābhabbesupi hīnukkaṭṭhamajjhimaṃ upādāya gavesitabbaṃ. Kathaṃ? Mātughātādivasena pavattānaṃ paṭighasampayuttadiṭṭhisampayuttasattamajavanacittuppādānaṃ micchattaniyatānaṃ taṃsamaṅgīnaṃ vā tathāpavattā paṭhamajavanacittupādādayo aniyatā dhammā paṭighasampayuttādibhāvena sādhāraṇā, micchattaniyatā dhammā ekacittuppādattā asādhāraṇā. Yathā hi cittaṃ ‘‘cittasaṃsaṭṭha’’nti na vattabbaṃ, evaṃ micchattaniyatāpi ‘‘micchattaniyatasādhāraṇā’’ti na vattabbā. Micchattaniyatesupi niyatamicchādiṭṭhikānaṃ diṭṭhisampayuttasattamajavanacittuppādasamaṅgīnaṃ aniyatā diṭṭhisampayuttapaṭhamajavanacittuppādādayo dhammā diṭṭhisampayuttādibhāvena sādhāraṇā, niyatamicchādiṭṭhi ekacittuppādasamaṅgībhāvato asādhāraṇā. Tenāha aṭṭhakathācariyo –
‘‘മിച്ഛത്തനിയതാനം അനിയതാ ധമ്മാ സാധാരണ, മിച്ഛത്തനിയതാ ധമ്മാ അസാധാരണാ. മിച്ഛത്തനിയതേസുപി നിയതമിച്ഛാദിട്ഠികാനം അനിയതാ ധമ്മാ സാധാരണാ, നിയതമിച്ഛാദിട്ഠി അസാധാരണാതി ഇമിനാ നയേന വിസേസാനുപസ്സിനാ വേദിതബ്ബാ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൪).
‘‘Micchattaniyatānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇa, micchattaniyatā dhammā asādhāraṇā. Micchattaniyatesupi niyatamicchādiṭṭhikānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇā, niyatamicchādiṭṭhi asādhāraṇāti iminā nayena visesānupassinā veditabbā’’ti (netti. aṭṭha. 34).
തത്ഥ ‘‘ഇമിനാ നയേനാ’’തി ഇമിനാ മിച്ഛത്തനിയതാനം ഉപ്പജ്ജിതും ഭബ്ബാ അനിയതാ ധമ്മാ സാധാരണാ, ഉപ്പജ്ജിതും അഭബ്ബാ അനിയതാ ധമ്മാ അസാധാരണാതി ഗഹിതാ. തേന വുത്തം ‘‘ഭബ്ബാഭബ്ബാ’’തി. തഥാ ഹീനസ്സ ഹീനോ ഹീനഭാവേന സാധാരണോ, മജ്ഝിമുക്കട്ഠാ അസാധാരണാ. മജ്ഝിമസ്സ മജ്ഝിമോ സാധാരണോ, ഹീനുക്കട്ഠാ അസാധാരണാ. ഉക്കട്ഠസ്സ ഉക്കട്ഠോ ഉക്കട്ഠഭാവേന സാധാരണോ, ഹീനമജ്ഝിമാ അസാധാരണാതിപി ഗവേസിതബ്ബാ. തേനാഹ – ‘‘ഹീനുക്കട്ഠമജ്ഝിമം ഉപാദായ ഗവേസിതബ്ബ’’ന്തി.
Tattha ‘‘iminā nayenā’’ti iminā micchattaniyatānaṃ uppajjituṃ bhabbā aniyatā dhammā sādhāraṇā, uppajjituṃ abhabbā aniyatā dhammā asādhāraṇāti gahitā. Tena vuttaṃ ‘‘bhabbābhabbā’’ti. Tathā hīnassa hīno hīnabhāvena sādhāraṇo, majjhimukkaṭṭhā asādhāraṇā. Majjhimassa majjhimo sādhāraṇo, hīnukkaṭṭhā asādhāraṇā. Ukkaṭṭhassa ukkaṭṭho ukkaṭṭhabhāvena sādhāraṇo, hīnamajjhimā asādhāraṇātipi gavesitabbā. Tenāha – ‘‘hīnukkaṭṭhamajjhimaṃ upādāya gavesitabba’’nti.
‘‘തത്ഥ കതമേ ധമ്മാ സാധാരണാ’’തിആദിനാ നാനാവിധേന വിഭത്തിഹാരനയേന ധമ്മാ വിഭജിത്വാ ദസ്സിതാ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതാ, ‘‘കഥം ഭൂമിപദട്ഠാനാനി വിഭത്തിഹാരനയേന വിഭജിത്വാ ദസ്സിതാനീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബഭാവതോ ധമ്മവിഭജനാനന്തരം ഭൂമിപദട്ഠാനാനി വിഭജിത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘ദസ്സനഭൂമീ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ദസ്സനഭൂമീതി ദസ്സനം ഭവതി ഏത്ഥ പഠമമഗ്ഗേതി ദസ്സനഭൂമി, സോതാപത്തിമഗ്ഗോ . നിയാമാവക്കന്തിയാതി നിയമനം നിയാമോ, കോ സോ? സമ്പത്തനിയാമോ, അവക്കനം അവക്കന്തി, സോതാപത്തിഫലം, നിയാമസ്സ അവക്കന്തി നിയാമാവക്കന്തി, തായ. ദസ്സനഭൂമിനാമകോ സോതാപത്തിമഗ്ഗോ നിയാമാവക്കന്തിനാമകസ്സ സോതാപത്തിഫലസ്സ പത്തിയാ പദട്ഠാനം. പഠമമഗ്ഗസമങ്ഗീ പുഗ്ഗലോ ഹി നിയാമം ഓക്കമന്തോ നാമ, ഫലസമങ്ഗീ പന നിയാമം ഓക്കന്തോ നാമ ഹോതി, തസ്മാ നിയാമാവക്കന്തിസദ്ദേന പഠമഫലുപ്പത്തി ഗഹിതാ. ഭാവനാഭൂമീതി ഉപരിമഗ്ഗത്തയം. ഉത്തരികാനന്തി തസ്സ തസ്സ മഗ്ഗസ്സ ഉപരിപവത്താനം തംതംഫലാനം പത്തിയാ പദട്ഠാനന്തി പച്ചേകം യോജേതബ്ബം.
‘‘Tattha katame dhammā sādhāraṇā’’tiādinā nānāvidhena vibhattihāranayena dhammā vibhajitvā dassitā, amhehi ca ñātā, ‘‘kathaṃ bhūmipadaṭṭhānāni vibhattihāranayena vibhajitvā dassitānī’’ti pucchitabbabhāvato dhammavibhajanānantaraṃ bhūmipadaṭṭhānāni vibhajitvā dassento ‘‘dassanabhūmī’’tiādimāha. Tattha dassanabhūmīti dassanaṃ bhavati ettha paṭhamamaggeti dassanabhūmi, sotāpattimaggo . Niyāmāvakkantiyāti niyamanaṃ niyāmo, ko so? Sampattaniyāmo, avakkanaṃ avakkanti, sotāpattiphalaṃ, niyāmassa avakkanti niyāmāvakkanti, tāya. Dassanabhūmināmako sotāpattimaggo niyāmāvakkantināmakassa sotāpattiphalassa pattiyā padaṭṭhānaṃ. Paṭhamamaggasamaṅgī puggalo hi niyāmaṃ okkamanto nāma, phalasamaṅgī pana niyāmaṃ okkanto nāma hoti, tasmā niyāmāvakkantisaddena paṭhamaphaluppatti gahitā. Bhāvanābhūmīti uparimaggattayaṃ. Uttarikānanti tassa tassa maggassa uparipavattānaṃ taṃtaṃphalānaṃ pattiyā padaṭṭhānanti paccekaṃ yojetabbaṃ.
ദുക്ഖാ പടിപദാ ദന്ധാഭിഞ്ഞാ മന്ദപഞ്ഞസ്സ ഉപ്പജ്ജനതോ സമഥം ആവഹന്തീ ഹുത്വാ സമഥസ്സ പദട്ഠാനം ഹോതി, സുഖാപടിപദാ ഖിപ്പാഭിഞ്ഞാ ഞാണാധികസ്സ ഉപ്പജ്ജനതോ വിപസ്സനാവഹന്തീ ഹുത്വാ വിപസ്സനായ പദട്ഠാനം, അവസേസാ ദ്വേ പടിപദാപി നാതിപഞ്ഞസ്സ ഉപ്പജ്ജനതോ സമഥസ്സ പദട്ഠാനന്തി ഗഹേതബ്ബാ. തേന അട്ഠകഥായം വുത്തം – ‘‘ഇതരാ പന തിസ്സോപി പടിപദാ സമഥം ആവഹന്തീ’’തിആദി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൪). ദാനമയം പുഞ്ഞകിരിയവത്ഥു സയമേവ ഏകന്തേന ധമ്മസ്സവനസ്സ പദട്ഠാനം ന ഹോതി, വന്ദനയാചനപഞ്ഹാപുച്ഛനാദയോപി പദട്ഠാനം ഹോന്തി, തസ്മാ തേഹി കാരണേഹി സാധാരണം ഹുത്വാ പരതോഘോസസ്സ പദട്ഠാനം ഹോതി, പരതോഘോസോ ച ധമ്മസ്സവനപഞ്ഹാവിസ്സജ്ജനാദിവസേന പവത്തോ. ദാതബ്ബവത്ഥുപരിച്ചജനവന്ദനയാചനകാലേസു ഹി യേഭുയ്യേന ധമ്മം ദേസേന്തി, പഞ്ഹാപുച്ഛനാദികാലേസു ച വിസ്സജ്ജേന്തി, പടിപുച്ഛസാകച്ഛാദീനി വാ കരോന്തി. സീലമയം പുഞ്ഞകിരിയവത്ഥു പാമോജ്ജപീതിപസ്സദ്ധിസുഖസമാധീഹി പദട്ഠാനഭാവേന സാധാരണം ഹുത്വാ ചിന്താമയിയാ പഞ്ഞായ പദട്ഠാനം ഹോതി. സീലവന്തസ്സ ഹി സീലം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ പാമോജ്ജാദയോ ഹോന്തി, സമാഹിതോ ച ധമ്മചിന്തനേ സമത്ഥോ ഹോതി.
Dukkhā paṭipadā dandhābhiññā mandapaññassa uppajjanato samathaṃ āvahantī hutvā samathassa padaṭṭhānaṃ hoti, sukhāpaṭipadā khippābhiññā ñāṇādhikassa uppajjanato vipassanāvahantī hutvā vipassanāya padaṭṭhānaṃ, avasesā dve paṭipadāpi nātipaññassa uppajjanato samathassa padaṭṭhānanti gahetabbā. Tena aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ – ‘‘itarā pana tissopi paṭipadā samathaṃ āvahantī’’tiādi (netti. aṭṭha. 34). Dānamayaṃ puññakiriyavatthu sayameva ekantena dhammassavanassa padaṭṭhānaṃ na hoti, vandanayācanapañhāpucchanādayopi padaṭṭhānaṃ honti, tasmā tehi kāraṇehi sādhāraṇaṃ hutvā paratoghosassa padaṭṭhānaṃ hoti, paratoghoso ca dhammassavanapañhāvissajjanādivasena pavatto. Dātabbavatthupariccajanavandanayācanakālesu hi yebhuyyena dhammaṃ desenti, pañhāpucchanādikālesu ca vissajjenti, paṭipucchasākacchādīni vā karonti. Sīlamayaṃ puññakiriyavatthu pāmojjapītipassaddhisukhasamādhīhi padaṭṭhānabhāvena sādhāraṇaṃ hutvā cintāmayiyā paññāya padaṭṭhānaṃ hoti. Sīlavantassa hi sīlaṃ paccavekkhantassa pāmojjādayo honti, samāhito ca dhammacintane samattho hoti.
ഭാവനാമയം പുഞ്ഞകിരിയവത്ഥൂതി പുരിമാ പുരിമാ സമഥഭാവനാ ചേവ വിപസ്സനാഭാവനാ ച പുഞ്ഞകിരിയവത്ഥുദാനസീലാദീഹി കാരണേഹി സാധാരണം ഹുത്വാ ഭാവനാമയിയാ പഞ്ഞായ പച്ഛിമായ പച്ഛിമായ സമഥഭാവനായ ചേവ വിപസ്സനാഭാവനായ ച പദട്ഠാനം. തേന വുത്തം അട്ഠകഥായം – ‘‘സാധാരണന്തി ന ബീജം വിയ അങ്കുരസ്സ, ദസ്സനഭൂമിആദയോ വിയ നിയാമാവക്കന്തിആദീനം ആവേണികം , അഥ ഖോ സാധാരണം തദഞ്ഞകാരണേഹിപീ’’തി. ‘‘ദാനമയസീലമയഭാവനാമയപുഞ്ഞകിരിയവത്ഥൂനം പരതോഘോസചിന്താമയിഭാവനാമയിപഞ്ഞാനം പദട്ഠാനഭാവോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, ഏവം സതി തേസം ദാനമയാദീനം യഥാക്കമം പരിയത്തിബാഹുസച്ചകമ്മട്ഠാനാനുയോഗമഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠീനം പദട്ഠാനഭാവോ ന ഭവേയ്യാ’’തി വത്തബ്ബത്താ തഥാപവത്തം പദട്ഠാനഭാവമ്പി ദസ്സേതും ‘‘ദാനമയം പുഞ്ഞകിരിയവത്ഥു പരതോ ച ഘോസസ്സ സുതമയിയാ ച പഞ്ഞായാ’’തിആദി വുത്തം. അട്ഠകഥായം പന –
Bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthūti purimā purimā samathabhāvanā ceva vipassanābhāvanā ca puññakiriyavatthudānasīlādīhi kāraṇehi sādhāraṇaṃ hutvā bhāvanāmayiyā paññāya pacchimāya pacchimāya samathabhāvanāya ceva vipassanābhāvanāya ca padaṭṭhānaṃ. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘sādhāraṇanti na bījaṃ viya aṅkurassa, dassanabhūmiādayo viya niyāmāvakkantiādīnaṃ āveṇikaṃ , atha kho sādhāraṇaṃ tadaññakāraṇehipī’’ti. ‘‘Dānamayasīlamayabhāvanāmayapuññakiriyavatthūnaṃ paratoghosacintāmayibhāvanāmayipaññānaṃ padaṭṭhānabhāvo ācariyena vibhatto, evaṃ sati tesaṃ dānamayādīnaṃ yathākkamaṃ pariyattibāhusaccakammaṭṭhānānuyogamaggasammādiṭṭhīnaṃ padaṭṭhānabhāvo na bhaveyyā’’ti vattabbattā tathāpavattaṃ padaṭṭhānabhāvampi dassetuṃ ‘‘dānamayaṃ puññakiriyavatthu parato ca ghosassa sutamayiyā ca paññāyā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana –
‘‘ഇദാനി യസ്മാ ദാനം, സീലം, ലോകിയഭാവനാ ച ന കേവലം യഥാവുത്തപരതോഘോസാദീനംയേവ, അഥ ഖോ യഥാക്കമം പരിയത്തിബാഹുസച്ചകമ്മട്ഠാനാനുയോഗമഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠീനമ്പി പച്ചയാ ഹോന്തി, തസ്മാ തമ്പി നയം ദസ്സേതും പുന ‘ദാനമയ’ന്തിആദിനാ ദേസനം വഡ്ഢേസീ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൪) –
‘‘Idāni yasmā dānaṃ, sīlaṃ, lokiyabhāvanā ca na kevalaṃ yathāvuttaparatoghosādīnaṃyeva, atha kho yathākkamaṃ pariyattibāhusaccakammaṭṭhānānuyogamaggasammādiṭṭhīnampi paccayā honti, tasmā tampi nayaṃ dassetuṃ puna ‘dānamaya’ntiādinā desanaṃ vaḍḍhesī’’ti (netti. aṭṭha. 34) –
വുത്തം. തത്ഥ ദാനമയപുഞ്ഞകിരിയവത്ഥുനോ പരതോഘോസസ്സ സാധാരണപദട്ഠാനഭാവോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന ഞാതബ്ബോ. ദാനം പന ദത്വാ ദേസനം സുത്വാ സുതാനുസാരേന വിത്ഥാരേത്വാ ചിന്തേന്തസ്സ പവത്തമാനായ സുതമയിയാ പഞ്ഞായ വന്ദനയാചനാദീഹി സാധാരണം ഹുത്വാ പദട്ഠാനം ഹോതി. സീലമയപുഞ്ഞകിരിയവത്ഥുനോപി ചിന്താമയിയാ പഞ്ഞായ സാധാരണപദട്ഠാനഭാവോ വുത്തോയേവ. പരിസുദ്ധസീലം പന നിസ്സായ ‘‘ഝാനം നിബ്ബത്തേസ്സാമി, മഗ്ഗഫലം നിബ്ബത്തേസ്സാമീ’’തിആദിനാ പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ പവത്തമാനസ്സ യോനിസോമനസികാരസ്സ പാമോജ്ജാദീഹി സാധാരണം ഹുത്വാ പദട്ഠാനം ഹോതി. ഭാവനാമയപുഞ്ഞകിരിയവത്ഥുനോ ഭാവനാമയിയാ പഞ്ഞായ സാധാരണപദട്ഠാനഭാവോപി വുത്തോയേവ. സമഥഭാവനാസങ്ഖാതം പന ഝാനം പാദകം കത്വാ വാ പരിപാകം വിപസ്സനാഭാവംയേവ വാ നിസ്സായ പവത്തമാനായ സമ്മാദിട്ഠിയാ പരിസുദ്ധസീലാദീഹി സാധാരണം ഹുത്വാ പദട്ഠാനം ഹോതി.
Vuttaṃ. Tattha dānamayapuññakiriyavatthuno paratoghosassa sādhāraṇapadaṭṭhānabhāvo heṭṭhā vuttanayena ñātabbo. Dānaṃ pana datvā desanaṃ sutvā sutānusārena vitthāretvā cintentassa pavattamānāya sutamayiyā paññāya vandanayācanādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ hoti. Sīlamayapuññakiriyavatthunopi cintāmayiyā paññāya sādhāraṇapadaṭṭhānabhāvo vuttoyeva. Parisuddhasīlaṃ pana nissāya ‘‘jhānaṃ nibbattessāmi, maggaphalaṃ nibbattessāmī’’tiādinā paccavekkhantassa pavattamānassa yonisomanasikārassa pāmojjādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ hoti. Bhāvanāmayapuññakiriyavatthuno bhāvanāmayiyā paññāya sādhāraṇapadaṭṭhānabhāvopi vuttoyeva. Samathabhāvanāsaṅkhātaṃ pana jhānaṃ pādakaṃ katvā vā paripākaṃ vipassanābhāvaṃyeva vā nissāya pavattamānāya sammādiṭṭhiyā parisuddhasīlādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ hoti.
ദാനമയപുഞ്ഞകിരിയവത്ഥുആദീനം പരതോഘോസാദീനം പദട്ഠാനഭാവോ പുനപ്പുനം ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘പതിരൂപദേസവാസാദയോപി ഇമേസം ധമ്മാനം പദട്ഠാനാനീതി യഥാ വിഭജിതബ്ബാ, അമ്ഹേഹി ച വിഞ്ഞാതബ്ബാ, തഥാ വിഭജിത്വാ ദസ്സേഥാ’’തി വത്തബ്ബത്താ തേപി വിഭജിത്വാ ദസ്സേതും ‘‘പതിരൂപദേസവാസോ’’തിആദിമാഹ. അട്ഠകഥായം പന ‘‘തഥാ പതിരൂപദേസവാസാദയോ കായവിവേകചിത്തവിവേകാദീനം കാരണം ഹോന്തീതി ഇമം നയം ദസ്സേതും ‘പതിരൂപദേസവാസോ’തിആദിമാഹാ’’തി (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൩൪) വുത്തം. പതിരൂപദേസം നിസ്സായ വസന്തസ്സ കായവിവേകചിത്തവിവേകവഡ്ഢനതോ, സമാധിവഡ്ഢനതോ ച പതിരൂപദേസവാസോ കായചിത്തവിവേകസ്സ ച ഉപചാരസമാധിഅപ്പനാസമാധിസ്സ ച സീലാദീഹി സാധാരണം ഹുത്വാ പദട്ഠാനം. സപ്പുരിസൂപനിസ്സയോതി സപ്പുരിസസന്താനേ പവത്തോ പയിരുപാസതോ ആലമ്ബിതബ്ബോ പസാദോ, തതോ വാ ഉപനിസ്സയം ലഭിത്വാ പയിരുപാസന്താനം സന്താനേ പവത്തോ പുബ്ബപസാദോ യഥാവിധോ സപ്പുരിസൂപനിസ്സയോ പയിരുപാസന്തസ്സ സദ്ധാസമ്പന്നസ്സ രതനത്തയേ തിണ്ണം അവേച്ചപ്പസാദാനം രതനത്തയഗുണാദീഹി സാധാരണം ഹുത്വാ പദട്ഠാനം, സമഥസ്സ ലഭനനിമിത്തദായകം സപ്പുരിസം പയിരുപാസിത്വാ തേന ദിന്നനയേ ഠത്വാ പവത്തേതബ്ബസ്സ സമഥസ്സ സപ്പുരിസൂപനിസ്സയോ സീലപാമോജ്ജപീതാദീഹി സാധാരണം ഹുത്വാ പദട്ഠാനം. അത്തസമ്മാപണിഹിതസ്സ പാപജിഗുച്ഛാദീനം സമ്ഭവതോ അത്തസമ്മാപണിധാനം ജാതിവയാദിപച്ചവേക്ഖണേന സാധാരണം ഹുത്വാ ഹിരിയാ ച പദട്ഠാനം, അത്തസമ്മാപണിഹിതസ്സ നിബ്ബിദാദീനം സമ്ഭവതോ സീലാദീഹി സാധാരണം ഹുത്വാ വിപസ്സനായ ച പദട്ഠാനം.
Dānamayapuññakiriyavatthuādīnaṃ paratoghosādīnaṃ padaṭṭhānabhāvo punappunaṃ ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘patirūpadesavāsādayopi imesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānānīti yathā vibhajitabbā, amhehi ca viññātabbā, tathā vibhajitvā dassethā’’ti vattabbattā tepi vibhajitvā dassetuṃ ‘‘patirūpadesavāso’’tiādimāha. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘tathā patirūpadesavāsādayo kāyavivekacittavivekādīnaṃ kāraṇaṃ hontīti imaṃ nayaṃ dassetuṃ ‘patirūpadesavāso’tiādimāhā’’ti (netti. aṭṭha. 34) vuttaṃ. Patirūpadesaṃ nissāya vasantassa kāyavivekacittavivekavaḍḍhanato, samādhivaḍḍhanato ca patirūpadesavāso kāyacittavivekassa ca upacārasamādhiappanāsamādhissa ca sīlādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ. Sappurisūpanissayoti sappurisasantāne pavatto payirupāsato ālambitabbo pasādo, tato vā upanissayaṃ labhitvā payirupāsantānaṃ santāne pavatto pubbapasādo yathāvidho sappurisūpanissayo payirupāsantassa saddhāsampannassa ratanattaye tiṇṇaṃ aveccappasādānaṃ ratanattayaguṇādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ, samathassa labhananimittadāyakaṃ sappurisaṃ payirupāsitvā tena dinnanaye ṭhatvā pavattetabbassa samathassa sappurisūpanissayo sīlapāmojjapītādīhi sādhāraṇaṃ hutvā padaṭṭhānaṃ. Attasammāpaṇihitassa pāpajigucchādīnaṃ sambhavato attasammāpaṇidhānaṃ jātivayādipaccavekkhaṇena sādhāraṇaṃ hutvā hiriyā ca padaṭṭhānaṃ, attasammāpaṇihitassa nibbidādīnaṃ sambhavato sīlādīhi sādhāraṇaṃ hutvā vipassanāya ca padaṭṭhānaṃ.
തദങ്ഗാദിവസേന അകുസലപരിച്ചാഗോ നിബ്ബിദാഞാണാദീഹി സാധാരണം ഹുത്വാ കുസലവീമംസായ പടിസങ്ഖാനുപസ്സനായ പഞ്ഞായ ച അരിയമഗ്ഗസമാധിന്ദ്രിയസ്സ ച പദട്ഠാനം. ധമ്മസ്വാക്ഖാതതാ സ്വാക്ഖാതധമ്മസ്സവനാനുസാരേന പവത്തകുസലമൂലകാ ലോകിയലോകുത്തരസമ്പത്തി കുസലമൂലരോപനാ നാമ, തായ ച തഥാവിധകുസലമൂലകായ ഫലസമാപത്തിയാ ച പദട്ഠാനം. സങ്ഘസുപ്പടിപന്നതാ സങ്ഘസുട്ഠുതായ സങ്ഘസ്സ ഉപട്ഠാകാനം സുട്ഠുഭാവായ സപ്പതിസ്സവായ വചനസമ്പടിച്ഛനഭാവായ പദട്ഠാനം. സത്ഥുസമ്പദാ സത്ഥരി ചേവ ധമ്മാദീസു ച ഗുണഅജാനനതായ അപ്പസന്നാനഞ്ച പസാദായ പസന്നാനഞ്ച അപ്പമത്തകപസാദാനഞ്ച ഭിയ്യോഭാവായ വഡ്ഢനായ പദട്ഠാനം. അപ്പടിഹതപാതിമോക്ഖതാ സങ്ഘമജ്ഝേ വാ പരിസമജ്ഝേ വാ ദുമ്മങ്കൂനം ദുമ്മുഖാനം ദുസ്സീലാനം പുഗ്ഗലാനം നിഗ്ഗഹായ, പേസലാനം പാതിമോക്ഖസംവരാദിസീലസമ്പന്നാനം പുഗ്ഗലാനം ഫാസുവിഹാരായ ച പദട്ഠാനം ഹോതി. ഹോന്തോ പന യഥാനുരൂപേഹി അഞ്ഞേഹി കാരണേഹി സാധാരണം ഹുത്വാ ഹോതീതി വേദിതബ്ബോ.
Tadaṅgādivasena akusalapariccāgo nibbidāñāṇādīhi sādhāraṇaṃ hutvā kusalavīmaṃsāya paṭisaṅkhānupassanāya paññāya ca ariyamaggasamādhindriyassa ca padaṭṭhānaṃ. Dhammasvākkhātatā svākkhātadhammassavanānusārena pavattakusalamūlakā lokiyalokuttarasampatti kusalamūlaropanā nāma, tāya ca tathāvidhakusalamūlakāya phalasamāpattiyā ca padaṭṭhānaṃ. Saṅghasuppaṭipannatā saṅghasuṭṭhutāya saṅghassa upaṭṭhākānaṃ suṭṭhubhāvāya sappatissavāya vacanasampaṭicchanabhāvāya padaṭṭhānaṃ. Satthusampadā satthari ceva dhammādīsu ca guṇaajānanatāya appasannānañca pasādāya pasannānañca appamattakapasādānañca bhiyyobhāvāya vaḍḍhanāya padaṭṭhānaṃ. Appaṭihatapātimokkhatā saṅghamajjhe vā parisamajjhe vā dummaṅkūnaṃ dummukhānaṃ dussīlānaṃ puggalānaṃ niggahāya, pesalānaṃ pātimokkhasaṃvarādisīlasampannānaṃ puggalānaṃ phāsuvihārāya ca padaṭṭhānaṃ hoti. Honto pana yathānurūpehi aññehi kāraṇehi sādhāraṇaṃ hutvā hotīti veditabbo.
‘‘വാസനാഭാഗിയസുത്താദീസു വുത്തധമ്മഭൂമിപദട്ഠാനാനം വിഭത്തിഹാരേന വിഭജിതബ്ബഭാവോ അമ്ഹേഹി കേന ജാനിതബ്ബോ സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. തസ്സത്ഥോ വുത്തനയാനുസാരേന വേദിതബ്ബോ.
‘‘Vāsanābhāgiyasuttādīsu vuttadhammabhūmipadaṭṭhānānaṃ vibhattihārena vibhajitabbabhāvo amhehi kena jānitabbo saddahitabbo’’ti pucchitabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayānusārena veditabbo.
‘‘ഏത്താവതാ ച വിഭത്തിഹാരോ പരിപുണ്ണോ, അഞ്ഞോ നിയുത്തോ നത്ഥീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘നിയുത്തോ വിഭത്തിഹാരോ’’തി വുത്തം. യത്ഥ യത്ഥ സുത്തേ യേ യേ ധമ്മാദയോ വുത്താ, തത്ഥ തത്ഥ സുത്തേ വുത്തേസു തേസു തേസു ധമ്മാദീസു യഥാലാഭവസേന യോ യോ വിഭത്തിഹാരോ യോജിതോ, സോ സോ വിഭത്തിഹാരോ നിദ്ധാരേത്വാ യുത്തോ യോജിതോതി അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ.
‘‘Ettāvatā ca vibhattihāro paripuṇṇo, añño niyutto natthī’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vibhattihāro’’ti vuttaṃ. Yattha yattha sutte ye ye dhammādayo vuttā, tattha tattha sutte vuttesu tesu tesu dhammādīsu yathālābhavasena yo yo vibhattihāro yojito, so so vibhattihāro niddhāretvā yutto yojitoti attho daṭṭhabbo.
ഇതി വിഭത്തിഹാരവിഭങ്ഗേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ
Iti vibhattihāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
വിഭാവനാ നിട്ഠിതാ.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
പണ്ഡിതേഹി പന അട്ഠകഥാടീകാനുസാരേനേവ ഗമ്ഭീരത്ഥോ വിത്ഥാരതോ വിഭജിത്വാ ഗഹേതബ്ബോതി.
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusāreneva gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൮. വിഭത്തിഹാരവിഭങ്ഗോ • 8. Vibhattihāravibhaṅgo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൮. വിഭത്തിഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൮. വിഭത്തിഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā