Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī |
੨. વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤવਿਭਾવਨਾ
2. Vicayahārasampātavibhāvanā
੫੩. ਯੇਨ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਯੋ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਾ, ਸੋ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ, ‘‘ਕਤਮੋ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ વਿਚਯੋ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤਾਦੀਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੇਸੁ ਕਤਮੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸੋ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਇਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਯੇਨ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸੇਨ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬੋ, ਸੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸੋ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ ਨਾਮਾਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –
53. Yena desanāhārasampātena assādādayo ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, so desanāhārasampāto paripuṇṇo, ‘‘katamo vicayahārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vicayo hārasampāto’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu desanāhārasampātādīsu soḷasasu hārasampātesu katamo saṃvaṇṇanāviseso vicayahārasampāto nāmāti pucchati. Imesu dhammesu ayaṃ dhammo yena saṃvaṇṇanāvisesena vicayitabbo, so saṃvaṇṇanāviseso vicayahārasampāto nāmāti niyametvā vibhajituṃ ‘‘tattha taṇhā’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana –
‘‘ਏવਂ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰਪਦਤ੍ਥવਿਚਯੋ વਿਚਯਹਾਰੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇ વਿਪਲ੍ਲਾਸਹੇਤੁਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਕੁਸਲਾਦਿવਿਭਾਗਪવਿਚਯਮੁਖੇਨ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾ ਦੁવਿਧਾ’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੩) –
‘‘Evaṃ desanāhārasampātaṃ dassetvā idāni vicayahārasampātaṃ dassento yasmā desanāhārapadatthavicayo vicayahāro, tasmā desanāhāre vipallāsahetubhāvena niddhāritāya taṇhāya kusalādivibhāgapavicayamukhena vicayahārasampātaṃ dassetuṃ ‘tattha taṇhā duvidhā’tiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 53) –
વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਅਰਕ੍ਖਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇ ਦੇਸਨਾਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੇਨ ਸਂવਣ੍ਣਿਤੇ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਾ ਸਬ੍ਬਤਣ੍ਹਾ। ਕੁਸਲਾਪੀਤਿ ਚਤੁਭੂਮਕੇ ਕੁਸਲੇ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾਪਿ। ਅਕੁਸਲਾਪੀਤਿ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾਪੀਤਿ ਦੁવਿਧਾ ਹੋਤੀਤਿ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਟੀਕਾਯਂ – ‘‘ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਾਤਿ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਮਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਤੇਸਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਤਂ, ਇਧ ‘ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਾਨਮ੍ਪਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
Vuttaṃ. Tattha tatthāti tasmiṃ ‘‘arakkhitena cittenā’’tiādisuttatthe desanāhārasampātena saṃvaṇṇite akusaladhamme ‘‘taṇhā’’ti niddhāritā sabbataṇhā. Kusalāpīti catubhūmake kusale uddissa pavattā taṇhāpi. Akusalāpīti akusaladhamme uddissa pavattā taṇhāpīti duvidhā hotīti vicayitabbā. Tena vuttaṃ ṭīkāyaṃ – ‘‘kusaladhammārammaṇāti kusaladhamme uddissa pavattamattaṃ sandhāya vuttaṃ, na tesaṃ ārammaṇapaccayataṃ, idha ‘kusalā dhammā’ti lokuttaradhammānampi adhippetattā’’ti.
‘‘ਕੁਸਲਾ ਤਣ੍ਹਾ ਕਿਂਗਾਮਿਨੀ, ਅਕੁਸਲਾ ਤਣ੍ਹਾ ਕਿਂ ਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਕੁਸਲਾ ਸਂਸਾਰਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਥ વਾ ‘‘ਕਤਮੋ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਤਣ੍ਹਾਨਂ વਿਸੇਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਕੁਸਲਾ ਸਂਸਾਰਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤਣ੍ਹਾ ਨਾਮ ਸਂਸਾਰਗਾਮਿਨੀ ਹੋਤੁ, ਕਥਂ ਅਪਚਯਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਹਾਨਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭੂਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਪਹਾਨਤਣ੍ਹਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਪਹਾਤਬ੍ਬਤਣ੍ਹਂ ਆਗਮ੍ਮ ਯਂ ਪਹਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਂ, ਤੇਨ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੇਨ ਪਹਾਨੇਨ ਅਪਚਯਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
‘‘Kusalā taṇhā kiṃgāminī, akusalā taṇhā kiṃ gāminī’’ti pucchitabbattā ‘‘akusalā saṃsāragāminī’’tiādi vuttaṃ. Atha vā ‘‘katamo kusalākusalataṇhānaṃ viseso’’ti pucchitabbattā ‘‘akusalā saṃsāragāminī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Taṇhā nāma saṃsāragāminī hotu, kathaṃ apacayagāminī’’ti vattabbattā ‘‘pahānataṇhā’’ti vuttaṃ, pahānassa hetubhūtā taṇhā pahānataṇhāti attho, pahātabbataṇhaṃ āgamma yaṃ pahānaṃ pavattetabbaṃ, tena pavattetabbena pahānena apacayaṃ gacchatīti vuttaṃ hoti.
‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤਣ੍ਹਾਯੇવ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਤਿ ਦੁਬ੍ਬਿਧਾ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਤਿ ਦੁਬ੍ਬਿਧੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਾਨੋਪੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਕਤਮੋ ਮਾਨੋ ਕੁਸਲੋ, ਕਤਮੋ ਮਾਨੋ ਅਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ ਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਂ ਪਜਹਤਿ, ਅਯਂ ਮਾਨੋ ਕੁਸਲੋ। ਯੋ ਪਨ ਮਾਨੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਯਤਿ, ਅਯਂ ਮਾਨੋ ਅਕੁਸਲੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਮਾਨਂ…ਪੇ॰… ਕੁਸਲੋਤਿ ਯਂ ਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਹਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ, ਤੇਨ ਪਹਾਨੇਨ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਂ ਮਾਨਂ ਪਜਹਤਿ, ਅਯਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭੂਤੋ ਮਾਨੋ ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ ਕੁਸਲੋ। ਯੋ ਪਨ…ਪੇ॰… ਅਕੁਸਲੋਤਿ ਯੋ ਪਨ ਮਾਨੋ ਪਰਹਿਂਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਯਤਿ, ਅਯਂ ਮਾਨੋ ਅਕੁਸਲੋਤਿ વਿਚਯਿਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
‘‘Kiṃ pana taṇhāyeva kusalākusalāti dubbidhā, udāhu aññopi kusalākusalāti dubbidho’’ti vattabbattā ‘‘mānopī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Katamo māno kusalo, katamo māno akusalo’’ti pucchitabbattā ‘‘yaṃ mānaṃ nissāya mānaṃ pajahati, ayaṃ māno kusalo. Yo pana māno dukkhaṃ nibbattayati, ayaṃ māno akusalo’’ti vuttaṃ. Tattha yaṃ mānaṃ…pe… kusaloti yaṃ mānaṃ nissāya upanissāya pahānaṃ pavattitaṃ, tena pahānena santāne uppajjanārahaṃ mānaṃ pajahati, ayaṃ upanissayapaccayabhūto māno phalūpacārena kusalo. Yo pana…pe… akusaloti yo pana māno parahiṃsanādivasena pavattamāno hutvā attano ca parassa ca dukkhaṃ nibbattayati, ayaṃ māno akusaloti vicayitvā veditabbo.
‘‘ਸਂਸਾਰਾਪਚਯਗਾਮਿਨੀਸੁ ਤਾਸੁ ਤਣ੍ਹਾਸੁ ਕਤਮਾ ਅਪਚਯਗਾਮਿਨੀ ਤਣ੍ਹਾ ਕੁਸਲਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕੁਸਲਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਾਸੁ ਸਂਸਾਰਾਪਚਯਗਾਮਿਨੀਸੁ ਤਣ੍ਹਾਭੂਤਾਸੁ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਸੁ। ਅਯਂ ਤਣ੍ਹਾ ਕੁਸਲਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ‘‘ਅਰਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤਂ ਆਯਤਨਂ ਯਂ ਅਰਿਯਫਲਧਮ੍ਮਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਆਯਤਨਂ ਅਰਿਯਫਲਧਮ੍ਮਂ ਅਹਂ ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ વਿਹਰਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਰਿਯਫਲੇ ਪਿਹਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਿਹਾਪਚ੍ਚਯਾ ਯਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਇਦਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘‘ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਂ ਅਰਿਯਫਲੇ ਪਿਹਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਕੁਸਲਾ ਅਨવਜ੍ਜਾ ਅਨવਜ੍ਜਅਰਿਯਫਲਧਮ੍ਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Saṃsārāpacayagāminīsu tāsu taṇhāsu katamā apacayagāminī taṇhā kusalā’’ti pucchitabbattā ‘‘kusalā’’ti vuttāya taṇhāya sarūpaṃ dassetuṃ ‘‘tattha yaṃ nekkhammasita’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tāsu saṃsārāpacayagāminīsu taṇhābhūtāsu kusalākusalāsu. Ayaṃ taṇhā kusalāti sambandho. ‘‘Ariyā puggalā santaṃ āyatanaṃ yaṃ ariyaphaladhammaṃ sacchikatvā upasampajja viharanti, taṃ āyatanaṃ ariyaphaladhammaṃ ahaṃ kudāssu sacchikatvā viharissa’’nti patthayantassa tassa kulaputtassa tasmiṃ ariyaphale pihā uppajjati, pihāpaccayā yaṃ domanassaṃ uppajjati, idaṃ domanassaṃ ‘‘nekkhammasita’’nti vuccati. Ayaṃ ariyaphale pihāsaṅkhātā taṇhā kusalā anavajjā anavajjaariyaphaladhammaṃ uddissa pavattattāti vicayitabbaṃ.
‘‘ਕਥਂ ਪવਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਰਾਗવਿਰਾਗਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਾ ਰਾਗવਿਰਾਗਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾ ਤਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਪવਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਕੁਸਲਾ ਅਨવਜ੍ਜਾ, ਯਾ ਅવਿਜ੍ਜਾવਿਰਾਗਾ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਾ, ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾ ਤਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਪવਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਕੁਸਲਾ ਅਨવਜ੍ਜਾਤਿ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਸੇਨ ਭਗવਤਾ –
‘‘Kathaṃ pavattā’’ti vattabbattā ‘‘rāgavirāgā’’tiādi vuttaṃ. Yā rāgavirāgā cetovimutti pattabbā. Tadārammaṇā taṃ cetovimuttiṃ āgamma pavattā taṇhā kusalā anavajjā, yā avijjāvirāgā paññāvimutti pattabbā, tadārammaṇā taṃ paññāvimuttiṃ āgamma pavattā taṇhā kusalā anavajjāti vicayitabbā. Tāya paññāvimuttiyā vasena bhagavatā –
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਰਕ੍ਖਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਗੋਚਰੋ।
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro;
ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰੋ, ਞਤ੍વਾਨ ਉਦਯਬ੍ਬਯਂ।
Sammādiṭṭhipurekkhāro, ñatvāna udayabbayaṃ;
ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਭਿਭੂ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਬ੍ਬਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿਯੋ ਜਹੇ’’ਤਿ॥ (ਉਦਾ॰ ੩੨; ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੩੧, ੬੫, ੭੮) –
Thinamiddhābhibhū bhikkhu, sabbā duggatiyo jahe’’ti. (udā. 32; netti. 31, 65, 78) –
ਗਾਥਾਯਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿਯੋ ਜਹੇ’’ਤਿ ਪਦਂ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਤਸ੍ਸਾ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਯੋ ਪવਿਚਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ, ਕਤਮੋ ਸੋ ਪવਿਚਯੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਸ੍ਸਾ ਕੋ ਪવਿਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਾ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਕੋ ਪવਿਚਯੋਤਿ ਚੇ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ‘‘ਅਟ੍ਠ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਿ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવੋ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧੀ’’ਤਿ ਪવਿਚਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਸੋ ਪવਿਚਯੋ ਕਤ੍ਥ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਕਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਪવਿਚਯੋ ਕਤ੍ਥ ਕਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਝਾਨੇ ਪਾਰਮਿਤਾਯ ਉਕ੍ਕਂਸਗਤਾਯ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਭਾવਨਾਯ ਸੋ ਪવਿਚਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Gāthāyaṃ ‘‘sabbā duggatiyo jahe’’ti padaṃ vuttaṃ, ‘‘tassā paññāvimuttiyā yo pavicayo kātabbo, katamo so pavicayo’’ti pucchitabbattā ‘‘tassā ko pavicayo’’tiādi vuttaṃ. Tassā paññāvimuttiyā ko pavicayoti ce puccheyya ‘‘aṭṭha maggaṅgāni – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhī’’ti pavicayo veditabbo. ‘‘So pavicayo kattha daṭṭhabbo’’ti pucchitabbattā ‘‘so katthā’’tiādi vuttaṃ. So paññāvimuttiyā pavicayo kattha kasmiṃ dhamme daṭṭhabboti pucchati. Catutthe jhāne pāramitāya ukkaṃsagatāya catutthajjhānabhāvanāya so pavicayo daṭṭhabbo.
‘‘ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਝਾਨੇ ਪਾਰਮਿਤਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ વਿવਰਿਤੁਂ ‘‘ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਹਿ ਝਾਨੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਸੋ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਝਾਨੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਨਙ੍ਗਣਂ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ ਮੁਦੁ ਕਮ੍ਮਨਿਯਂ ਠਿਤਂ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ, ਇਤਿ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવਯਤਿ, ਸੋ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਤ੍ਥ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਝਾਨੇ ਅਟ੍ਠવਿਧਂ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਤਮਂ ਅਟ੍ਠવਿਧਂ? ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾ, ਦ੍વੇ ਚ વਿਸੇਸੇ વਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ, ਲੋਕਿਯਾਭਿਞ੍ਞਾ ਚੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾ ਚਾਤਿ ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾ। ਮਨੋਮਯਿਦ੍ਧਿ ਚੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਚ વਿਸੇਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘Catutthe jhāne pāramitāyā’’ti vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘catutthe hi jhāne’’tiādi vuttaṃ. Yo so catutthajjhānalābhī puggalo catutthe jhāne parisuddhaṃ pariyodātaṃ anaṅgaṇaṃ vigatūpakkilesaṃ mudu kammaniyaṃ ṭhitaṃ āneñjappattaṃ, iti aṭṭhaṅgasamannāgataṃ cittaṃ bhāvayati, so catutthajjhānalābhī puggalo tattha catutthe jhāne aṭṭhavidhaṃ vijjācaraṇaṃ adhigacchati. Katamaṃ aṭṭhavidhaṃ? Cha abhiññā, dve ca visese vā adhigacchatīti yojanā. Iddhividhādayo pañca, lokiyābhiññā ceva arahattamaggapaññā cāti cha abhiññā. Manomayiddhi ceva vipassanāñāṇañcāti dve ca visesā honti.
‘‘ਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਕੁਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ…ਪੇ॰… ਕੁਤੋ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ, ਤਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਤੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਖਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਘਾਤੇਨ ਯਤੋ વੀਤਰਾਗਾਦਿਅਨਙ੍ਗਣਭਾવਤੋ ਅਨਙ੍ਗਣਂ, ਤਤੋ વੀਤਰਾਗਾਦਿਅਨਙ੍ਗਣਭਾવਤੋ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ। ਯਤੋ ਸੁਭਾવਿਤਭਾવਤੋ ਮੁਦੁ, ਤਤੋ ਸੁਭਾવਿਤਭਾવਤੋ ਕਮ੍ਮਨਿਯਂ। ਯਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਠਿਤਭਾવਤੋ ਠਿਤਂ, ਤਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਠਿਤਭਾવਤੋ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿਪਿ ਯੋਜਨਾ ਯੁਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੩) ਯੁਗਲ਼ਤੋ ਆਗਤਤ੍ਤਾ। ਸਦ੍ਧਾવੀਰਿਯਸਤਿਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਓਭਾਸੇਹਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਭਾવਤੋ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ। ਸਦ੍ਧਾਯ ਹਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੇ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ ਨ ਚਲਤਿ, વੀਰਿਯੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਕੋਸਜ੍ਜੇ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਸਤਿਯਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਪਮਾਦੇ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਸਮਾਧਿਨਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਯ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਓਭਾਸਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਿਲੇਸਨ੍ਧਕਾਰੇ ਨ ਇਞ੍ਜਤਿ। ਇਤਿ ਇਮੇਹਿ ਛਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਛਨ੍ਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣਾਨਞ੍ਚ ਮਨੋਮਯਿਦ੍ਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਾਨਞ੍ਚ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਚਯੋ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋਯੇવਾਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੩) ‘‘ਤਤ੍ਥ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਾ ‘‘ਅਪਰੋ ਨਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਾ વੁਤ੍ਤੋਯੇવਾਤਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ વੁਤ੍ਤੋ।
‘‘Taṃ catutthajjhānacittaṃ kuto parisuddhaṃ…pe… kuto āneñjappatta’’nti pucchitabbattā ‘‘taṃ cittaṃ yato parisuddha’’ntiādi vuttaṃ. Taṃ cittaṃ yato upekkhāsatipārisuddhibhāvato parisuddhaṃ, tato upekkhāsatipārisuddhibhāvato pariyodātaṃ hoti. Sukhādīnaṃ paccayaghātena yato vītarāgādianaṅgaṇabhāvato anaṅgaṇaṃ, tato vītarāgādianaṅgaṇabhāvato vigatūpakkilesaṃ. Yato subhāvitabhāvato mudu, tato subhāvitabhāvato kammaniyaṃ. Yato parisuddhādīsu ṭhitabhāvato ṭhitaṃ, tato parisuddhādīsu ṭhitabhāvato āneñjappattaṃ hotītipi yojanā yuttā aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 53) yugaḷato āgatattā. Saddhāvīriyasatisamādhipaññāobhāsehi pariggahitabhāvato āneñjappattaṃ. Saddhāya hi pariggahitaṃ cittaṃ paṭipakkhe assaddhiye na iñjati na calati, vīriyena pariggahitaṃ cittaṃ paṭipakkhe kosajje na iñjati, satiyā pariggahitaṃ cittaṃ paṭipakkhe pamāde na iñjati, samādhinā pariggahitaṃ cittaṃ paṭipakkhe uddhacce na iñjati, paññāya pariggahitaṃ cittaṃ paṭipakkhāya avijjāya na iñjati, obhāsagataṃ cittaṃ kilesandhakāre na iñjati. Iti imehi chahi dhammehi pariggahitaṃ catutthajjhānacittaṃ āneñjappattaṃ hoti. Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgatattā catutthajjhānacittaṃ channaṃ abhiññāñāṇānañca manomayiddhivipassanāñāṇānañca adhigamūpāyo hoti, tasmā so paññāvimuttiparicayo catutthajjhāne daṭṭhabboyevāti saṅkhepattho. Vitthārato pana aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 53) ‘‘tattha upekkhāsatipārisuddhibhāvenā’’tiādinā vā ‘‘aparo nayo’’tiādinā vā vuttoyevāti amhehi na vutto.
‘‘ਯੇਸਂ ਰਾਗਾਦਿਅਙ੍ਗਣਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਨਙ੍ਗਣਂ, ਯੇਸਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ, ਯਾਯ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ ਅਭਾવੇਨ ਠਿਤਂ, ਇਞ੍ਜਨਾਯ ਅਭਾવੇਨ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ, ਤੇ ਰਾਗਾਦਿਅਙ੍ਗਣਾਦਯੋ ਕਤਮਾਯ ਪਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗਣਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਰਾਗਾਦਿਅਙ੍ਗਣਾਦੀਸੁ ਅਙ੍ਗਣਾ ਚ ਰਾਗਾਦਿਅਙ੍ਗਣਾ ਚ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾ ਚ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਦੁਭਯਂ ਰਾਗਾਦਿਅਙ੍ਗਣਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਦ੍વਯਂ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੋ ਰਾਗਾਦਿਅਙ੍ਗਣਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਭਾવਤ੍ਤਾ, ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾਨਞ੍ਚ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਨੁਲੋਮਤ੍ਤਾ। ਯਾ ਇਞ੍ਜਨਾ ਫਨ੍ਦਨਾ ਯਾ ਚ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਿਤਿ ਅਨવਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਯਂ ਇਞ੍ਜਨਾ ਅਟ੍ਠਿਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪਕ੍ਖੋ ਇਞ੍ਜਨਾਯ ਚ ਅਟ੍ਠਿਤਿਯਾ ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਭਿਨਿવੇਸਹੇਤੁਭਾવਤੋਤਿ ਪવਿਚਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ।
‘‘Yesaṃ rāgādiaṅgaṇānaṃ abhāvena anaṅgaṇaṃ, yesaṃ abhijjhādiupakkilesānaṃ abhāvena vigatūpakkilesaṃ, yāya cittassa ṭhitiyā abhāvena ṭhitaṃ, iñjanāya abhāvena āneñjappattaṃ, te rāgādiaṅgaṇādayo katamāya pakkhā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha aṅgaṇā’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu rāgādiaṅgaṇādīsu aṅgaṇā ca rāgādiaṅgaṇā ca upakkilesā abhijjhādiupakkilesā ca santi, tadubhayaṃ rāgādiaṅgaṇaabhijjhādiupakkilesadvayaṃ taṇhāpakkho rāgādiaṅgaṇānaṃ taṇhāsabhāvattā, abhijjhādiupakkilesānañca taṇhāya anulomattā. Yā iñjanā phandanā yā ca cittassa aṭṭhiti anavaṭṭhānaṃ atthi, ayaṃ iñjanā aṭṭhiti diṭṭhipakkho iñjanāya ca aṭṭhitiyā ca micchābhinivesahetubhāvatoti pavicayo kātabbo.
‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾਯੇવ ਛਨ੍ਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣਾਨਞ੍ਚ ਮਨੋਮਯਿਦ੍ਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਾਨਞ੍ਚ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਲਾਭਿਨੋ, ਦੁਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸੁਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਇਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਲਾਭਿਨੋ ਉਪੇਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅવਸਿਟ੍ਠਂ ਭવਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨਂ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਚ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯਭਾવੋ ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવਸ੍ਸੇવ ਭવੇਯ੍ਯ, ਕਥਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਮਤ੍ਤਲਾਭਿਨੋ ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੋ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇਯੇવ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋਪਿ ਏવਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ ਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸੋ ਉਪਰਿਮਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੩) વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ।
‘‘Kiṃ pana catutthajjhānacittaṃ aṭṭhaṅgasamannāgatattāyeva channaṃ abhiññāñāṇānañca manomayiddhivipassanāñāṇānañca adhigamūpāyo hotī’’ti pucchitabbattā ‘‘cattāri indriyānī’’ti vuttaṃ. ‘‘Tassa catutthajjhānalābhino, dukkhindriyaṃ domanassindriyaṃ sukhindriyaṃ somanassindriyaṃ iti cattārindriyāni catutthajjhāne nirujjhanti, tassa catutthajjhānalābhino upekkhindriyaṃ avasiṭṭhaṃ bhavati, tasmāpi catutthajjhānacittaṃ vuttappakārānaṃ aṭṭhannaṃ ñāṇānaṃ adhigamūpāyo hoti, so ca adhigamūpāyabhāvo ciṇṇavasībhāvasseva bhaveyya, kathaṃ catutthajjhānamattalābhino ciṇṇavasībhāvo siyā’’ti vattabbattā so catutthajjhānalābhī catutthajjhāneyeva aṭṭhatvā arūpasamāpattiyopi evaṃ katvā nibbatteti bhāveti, tasmā ciṇṇavasībhāvo hotīti dassetuṃ ‘‘so uparimaṃ samāpatti’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 53) vitthārato vutto, tasmā yojanamattaṃ karissāma.
ਸੋ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਉਪਰਿਮਂ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਤਤੋ ਸਨ੍ਤਤਰਤੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਉਪਰਿਮਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਤਤੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਲਾਭਿਨੋ ਯੋਗਾવਚਰਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇ ਸਞ੍ਞਾ ਸਞ੍ਞਾਪਧਾਨਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕਾ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਸਣ੍ਠਹਤਿ, ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾ ਚ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਾ ਅਨਭਿਰਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਸਣ੍ਠਹਤਿ, ਸੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ વਿਧਿਨਾ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘‘ਆਕਾਸਂ ਅਨਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਰੂਪਸਞ੍ਞਾ ਰੂਪਾવਚਰਸਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਚવਿਧਅਭਿਞ੍ਞਾਭਿਨੀਹਾਰੋ ਹੋਤਿ। ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ વੋਕਾਰੋ ਅਕੁਸਲੋ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਏવਂ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੇ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਤਾ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਾવਚਰਸ੍ਸ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾ ਚ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਂ ਇਮਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੇਨ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ, ਸਨ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਨਾ ਅਰੂਪਾવਚਰਸਮਾਧਿਨਾ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ ਯੋਗਾવਚਰਸ੍ਸ ਓਭਾਸੋ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨੋਭਾਸੋ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਰੂਪਾਨਂ ਕਸਿਣਰੂਪਾਨਂ ਝਾਨਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।
So rūpāvacaracatutthajjhānalābhī yogāvacaro rūpāvacaracatutthajjhānasamāpattito uparimaṃ ākāsānañcāyatanasamāpattiṃsantato santatarato manasi karoti. Yathāvuttaṃ uparimaṃ samāpattiṃ santato manasi karoto tassa catutthajjhānalābhino yogāvacarassa catutthajjhāne saññā saññāpadhānā samāpatti oḷārikā viya hutvā saṇṭhahati, paṭighasaññā ca ukkaṇṭhā anabhirati hutvā saṇṭhahati, so yathāvuttena vidhinā manasi karonto yogāvacaro sabbaso niravasesato rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘‘ākāsaṃ ananta’’nti manasi katvā pavattamānaṃ ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ sacchikatvā upasampajja viharati. Rūpasaññā rūpāvacarasaññā pañcavidhaabhiññābhinīhāro hoti. Nānattasaññā nānārammaṇesu vokāro akusalo pavattati. Evaṃ rūpāvacarajjhāne ādīnavadassī hutvā tā rūpasaññānānattasaññāyo ārammaṇe samatikkamati, assa yogāvacarassa paṭighasaññā ca abbhatthaṃ gacchati. Evaṃ iminā vuttanayena samatikkamena samāhitassa, santavuttinā arūpāvacarasamādhinā samāhitassa yogāvacarassa obhāso rūpāvacarajjhānobhāso antaradhāyati. Rūpānaṃ kasiṇarūpānaṃ jhānacakkhunā dassanañca antaradhāyatīti yojanā.
‘‘ਯੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ, ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ ਓਭਾਸੋ ਚ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ, ਸੋ ਸਮਾਧਿ ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਕਥਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਸਮਾਧੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਸਮਾਧੀਤਿ ਯੇਨ ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਸਮਾਧਿਨਾ ਸਮਾਹਿਤੋ, ਸੋ ਦੁવਿਧੋਪਿ ਸਮਾਧਿ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦવੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭੇਹਿ ਤੀਹਿ ਉਪਕਾਰਕਙ੍ਗੇਹਿ ਚ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਤੀਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਙ੍ਗੇਹਿ ਚ ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਨ ਏਕੇਨ ਸਭਾવਙ੍ਗੇਨ ਚ ਛਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬੋ । ‘‘ਕਥਂ ਕਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਸਹਗਤਂ ਮੇ ਮਾਨਸਂ ਸਬ੍ਬਲੋਕੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤੇਸੁ ਛਸੁ ਅਙ੍ਗੇਸੁ ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਸਮਥੋ, ਕਿਤ੍ਤਕਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਏਤ੍ਤਕੋ ਸਮਥੋ, ਏਤ੍ਤਕਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਤਿ વਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Yena samādhinā samāhitassa, samāhitassa obhāso ca rūpānaṃ dassanañca antaradhāyati, so samādhi kittakehi aṅgehi samannāgato, kathaṃ paccavekkhitabbo’’ti pucchitabbattā ‘‘so samādhī’’tiādi vuttaṃ. So samādhīti yena rūpārūpāvacarasamādhinā samāhito, so duvidhopi samādhi anabhijjhābyāpādavīriyārambhehi tīhi upakārakaṅgehi ca passaddhisatīhi dvīhi parikkhāraṅgehi ca avikkhittena ekena sabhāvaṅgena ca chahi aṅgehi samannāgatoti paccavekkhitabbo punappunaṃ cintetabbo sallakkhetabbo . ‘‘Kathaṃ kattha paccavekkhitabbo’’ti pucchitabbattā ‘‘anabhijjhāsahagataṃ me mānasaṃ sabbaloke’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tesu chasu aṅgesu kittako samatho, kittakā vipassanā’’ti pucchitabbattā ettako samatho, ettakā vipassanāti vibhajituṃ ‘‘tattha yañcā’’tiādi vuttaṃ.
੫੪. ‘‘ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ ਸਮਾਧਿਮੁਖੇਨ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ‘‘ਤਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਲਭਿਤਬ੍ਬੋ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਸਮਾਧਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਟਿਪਦਾਯ ਲਭਿਤਬ੍ਬੋ, ਸੋ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
54. ‘‘Paññāvimuttī’’ti vuttassa arahattaphalassa samādhissa samathavipassanāsaṅkhātā pubbabhāgapaṭipadā samādhimukhena ācariyena vibhattā, ‘‘tāya paṭipadāya labhitabbo arahattaphalasamādhi kittakena veditabbo’’ti pucchitabbattā ‘‘so samādhi pañcavidhena veditabbo’’ti vuttaṃ. Yo arahattaphalasamādhi samathavipassanāpaṭipadāya labhitabbo, so arahattaphalasamādhi pañcavidhena ñāṇadassanena veditabbo.
‘‘ਕਥਂ ਪਞ੍ਚવਿਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ ਭવਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਯਂ ਸਮਾਧੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਅਪ੍ਪਿਤਪ੍ਪਿਤਕ੍ਖਣੇ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖੋ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਮੇવ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ ਭવਤਿ। ਅਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਆਯਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਆਯਤਿਂ ਸੁਖવਿਪਾਕੋ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਭવਤਿ। ਅਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਕਿਲੇਸਅਰੀਹਿ ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯੋ, ਕਾਮਾਮਿਸવਟ੍ਟਾਮਿਸਲੋਕਾਮਿਸਾਨਂ ਅਭਾવਤੋ ਨਿਰਾਮਿਸੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਭવਤਿ। ਅਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਅਕਾਪੁਰਿਸੇਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਕਾਪੁਰਿਸਸੇવਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਭવਤਿ। ਅਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਅਙ੍ਗਸਨ੍ਤਕਿਲੇਸਦਰਥਸਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਤੋ ਚੇવ ਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤਿਤ੍ਤਿਕਰਣਤੋ ਪਣੀਤੋ ਚ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਕਿਲੇਸੇਨ ਅਰਹਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਲਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਲਦ੍ਧੋ ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਸਮਾਧਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਏਕੋਦਿਭਾવੇਨ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਏਕੋਦਿਭਾવਾਧਿਗਤੋ ਚ ਸਸਙ੍ਖਾਰੇਨ ਸਪਯੋਗੇਨ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ, ਨੀવਰਣਾਦਿਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਅਨਧਿਗਤਤ੍ਤਾ, ਅਞ੍ਞੇ ਕਿਲੇਸੇ વਾਰੇਤ੍વਾ ਅਨਧਿਗਤਤ੍ਤਾ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਫਲਭਾવੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨਸਸਙ੍ਖਾਰਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹવਾਰਿਤਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਮੇવ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ ਭવਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸੋ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ વਿਚਯਿਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ।
‘‘Kathaṃ pañcavidhañāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavatī’’ti vattabbattā ‘‘ayaṃ samādhī’’tiādi vuttaṃ. Ayaṃ arahattaphalasamādhi appitappitakkhaṇe phalasamāpattisukhattā paccuppannasukho hoti, iti paccavekkhantassa assa arahato paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati. Ayaṃ arahattaphalasamādhi āyatiṃ samāpajjitabbassa arahattaphalasamādhissa upanissayapaccayattā āyatiṃ sukhavipāko hoti, iti paccavekkhantassa…pe… bhavati. Ayaṃ arahattaphalasamādhi kilesaarīhi ārakattā ariyo, kāmāmisavaṭṭāmisalokāmisānaṃ abhāvato nirāmiso ca hoti, iti paccavekkhantassa…pe… bhavati. Ayaṃ arahattaphalasamādhi akāpurisehi sammāsambuddhapaccekabuddhasāvakabuddhehi sevitabbattā akāpurisasevito hoti, iti paccavekkhantassa…pe… bhavati. Ayaṃ arahattaphalasamādhi aṅgasantakilesadarathasantattā santo ceva divasampi samāpajjantassa atittikaraṇato paṇīto ca paṭippassaddhakilesena arahatā puggalena laddhattā paṭippassaddhiladdho ca arahattamaggasamādhisaṅkhātena ekodibhāvena adhigatattā ekodibhāvādhigato ca sasaṅkhārena sapayogena adhigatattā, nīvaraṇādipaccanīkadhamme niggayha anadhigatattā, aññe kilese vāretvā anadhigatattā, arahattamaggaphalabhāveneva pavattattā nasasaṅkhāraniggayhavāritagato hoti, iti paccavekkhantassa assa arahato paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavatīti pañcavidhena ñāṇadassanena so arahattaphalasamādhi vicayitvā veditabboti.
‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖਾਦੀਸੁ ਸਮਾਧੀਸੁ ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਸਮਥੋ, ਕਿਤ੍ਤਕਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਸਮਾਧਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮਥੋ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਤਿ ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਨ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਯਂ વੁਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਸਮਾਧਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਯਂ વੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਪਕਾਰੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਕਤਮੇਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪੀਤਿਫਰਣਤਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਠਮਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾ ਪੀਤਿਫਰਣਤਾ ਹੋਤਿ। ਪਠਮਦੁਤਿਯਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾ ਸੁਖਫਰਣਤਾ ਹੋਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇ ਚੇਤੋਪਰਿਯਪਞ੍ਞਾ ਚੇਤੋਫਰਣਤਾ ਹੋਤਿ। ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਞ੍ਞਾ ਆਲੋਕਫਰਣਤਾ ਹੋਤਿ। ਝਾਨਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਪਞ੍ਞਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਪਞ੍ਞਾਪਕਾਰੇਨ વਿਚਯਿਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ। ‘‘ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਸੁ ਪਕਾਰੇਸੁ ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਸਮਥੋ, ਕਿਤ੍ਤਕਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਪੀਤਿਫਰਣੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Paccuppannasukhādīsu samādhīsu kittako samatho, kittakā vipassanā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yo ca samādhi paccuppannasukho’’tiādi vuttaṃ. Samatho, vipassanāti ca arahattaphalasamathavipassanāva adhippetā, na pubbabhāgasamathavipassanāti. Arahattaphalasamādhi pañcavidhena veditabboti ācariyena vutto, ‘‘tassa arahattaphalasamādhissa pubbabhāgapaṭipadāyaṃ vutto samādhi kittakena veditabbo’’ti pucchitabbattā ‘‘so samādhi pañcavidhena veditabbo’’ti vuttaṃ. Yo rūpāvacaracatutthajjhānasamādhi pubbabhāgapaṭipadāyaṃ vutto, so rūpāvacaracatutthajjhānasamādhi pañcavidhena pakārena veditabbo. ‘‘Katamenā’’ti pucchitabbattā ‘‘pītipharaṇatā’’tiādi vuttaṃ. Paṭhamadutiyajjhānesu paññā pītipharaṇatā hoti. Paṭhamadutiyatatiyajjhānesu paññā sukhapharaṇatā hoti. Catutthajjhāne cetopariyapaññā cetopharaṇatā hoti. Dibbacakkhupaññā ālokapharaṇatā hoti. Jhānaṃ paccavekkhitvā pavattamānapaññā paccavekkhaṇānimittaṃ hoti. Iti pañcavidhena paññāpakārena vicayitvā veditabboti. ‘‘Tesu pañcavidhesu pakāresu kittako samatho, kittakā vipassanā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yo ca pītipharaṇo’’tiādi vuttaṃ.
੫੫. ਸਮ੍ਪਯੋਗવਸੇਨ ਸਮਾਧਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦਸ ਕਸਿਣਾਯਤਨਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮੇਹਿ ਦਸਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਕਸਿਣੇਹਿਪਿ ਸਮਾਧਿ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ। ‘‘ਤੇਸੁ ਦਸਸੁ ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਸਮਥੋ, ਕਿਤ੍ਤਕਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਸਿਣਨ੍ਤਿ ਚ ਕਸਿਣਮਣ੍ਡਲਮ੍ਪਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਪਟਿਭਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਭਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਜ੍ਝਾਨਮ੍ਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਇਧ ਪਨ ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਜ੍ਝਾਨਮੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ।
55. Sampayogavasena samādhi ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘kathaṃ ārammaṇavasena vibhatto’’ti pucchitabbattā ‘‘dasa kasiṇāyatanānī’’tiādi vuttaṃ. Imehi dasahi ārammaṇehi kasiṇehipi samādhi vicinitvā veditabboti. ‘‘Tesu dasasu kittako samatho, kittakā vipassanā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yañcā’’tiādi vuttaṃ. Kasiṇanti ca kasiṇamaṇḍalampi parikammampi paṭibhāganimittampi tasmiṃ paṭibhāganimitte uppannajjhānampi vuccati, idha pana sasampayuttajjhānameva adhippetaṃ.
‘‘ਕਿਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਸਮਾਧਿਯੇવ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਭੇਦੇਨ ਅਨੇਕਭੇਦਭਿਨ੍ਨੋ ਨਿਰવਸੇਸੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋਪਿ વਿਚਯਿਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਏવਂ ਸਬ੍ਬੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਏવਨ੍ਤਿ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸਬ੍ਬੋ ਨਿਰવਸੇਸੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਭੇਦੇਨ ਅਨੇਕਭੇਦਭਿਨ੍ਨੋ ਅਰਿਯੋ ਮਗ੍ਗੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਕਥਂ? ਯੇਨ ਯੇਨ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਦਿਆਕਾਰੇਨ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖਤਾਦਿਆਕਾਰੇਨ ਸਮਾਧਿ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤੋ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਦਿਆਕਾਰੇਨ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖਤਾਦਿਆਕਾਰੇਨ ਯੋ ਯੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਸਮਥੇਨ ਯੋਜੇਤੁਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਸੋ ਸੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਸਮਥੇਨ વਿਚਯਿਤ੍વਾ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬੋ। ਯੋ ਯੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਯੋਜੇਤੁਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਸੋ ਸੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਯੋਜਯਿਤ੍વਾ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
‘‘Kiṃ pana vuttappakāro samādhiyeva samathavipassanāya yojetabbo, udāhu aññopi yojetabbo’’ti vattabbattā satipaṭṭhānādipubbabhāgapaṭipadābhedena anekabhedabhinno niravaseso ariyamaggopi vicayitvā yojetabboti dassetuṃ ‘‘evaṃ sabbo’’tiādi vuttaṃ. Tattha evanti mayā vuttanayena vuttanayānusārena sabbo niravaseso satipaṭṭhānādipubbabhāgapaṭipadābhedena anekabhedabhinno ariyo maggo yojetabbo. Kathaṃ? Yena yena anabhijjhādiākārena paccuppannasukhatādiākārena samādhi mayā vutto, tena tena anabhijjhādiākārena paccuppannasukhatādiākārena yo yo ariyamaggo samathena yojetuṃ sambhavati, so so ariyamaggo samathena vicayitvā yojayitabbo. Yo yo ariyamaggo vipassanāya yojetuṃ sambhavati, so so ariyamaggo vipassanāya yojayitvā yojayitabboti attho gahetabbo.
‘‘ਯੇਹਿ ਸਮਥਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਹਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮੇਹਿ ਯੋਜਯਿਤਬ੍ਬੋ, ਤੇ ਸਮਥਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮਾ ਕਤਮੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇ ਤੀਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਅਨਤ੍ਤਤਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇ ਸਮਥਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮਾ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨਤ੍ਤਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯਾ’’ਤਿ ਤੀਹਿ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ ਗਣ੍ਹਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਨਾ ਸਹਚਰਣਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਪਿ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਦੁਕ੍ਖਤਾ ਅਨਤ੍ਤਤਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Yehi samathādhiṭṭhānehi vipassanādhammehi yojayitabbo, te samathādhiṭṭhānā vipassanādhammā katamehi dhammehi saṅgahitā’’ti pucchitabbattā ‘‘te tīhi dhammehi saṅgahitā aniccatāya dukkhatāya anattatāyā’’ti vuttaṃ, te samathādhiṭṭhānā vipassanādhammā ‘‘aniccatāya paññāya dukkhatāya paññāya anattatāya paññāyā’’ti tīhi anupassanādhammehi saṅgahitā gaṇhitāti attho. Aniccatādinā sahacaraṇato anupassanāpaññāpi ‘‘aniccatā dukkhatā anattatā’’ti vuccati.
‘‘ਯੋ ਯੋਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਮਥਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવਯਮਾਨੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਯੋਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਿਂ ਭਾવਯਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવਯਮਾਨੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Yo yogī puggalo samathādhiṭṭhānaṃ vipassanaṃ bhāvayamāno hoti, so yogī puggalo kiṃ bhāvayatī’’ti pucchitabbattā ‘‘so samathavipassanaṃ bhāvayamāno’’tiādi vuttaṃ.
ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਦੀਨਿ ਭਾવਯਮਾਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਰਾਗਚਰਿਤੋ ਦੋਸਚਰਿਤੋ ਮੋਹਚਰਿਤੋਤਿ ਤਿવਿਧੋ, ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਤਮੇਨ ਕਤਮੇਨ વਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖੇਨ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ, ਕਤਮਾਯਂ ਕਤਮਾਯਂ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ ਪਜਹਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ ਅਨੁਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ ਪવਾਹੇਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ ਨਿਦ੍ਧੁਨਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ વਮੇਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ ਉਪ੍ਪਾਟੇਨ੍ਤੋ, ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ વਿਜਟੇਨ੍ਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਰਾਗਚਰਿਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਯੇਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਯਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾਨਂ વਿਸੇਸਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਮੁਖਾਨਿ, ਯੇਸਞ੍ਚ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾਨਿ ਤੀਣਿ વਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖਾਨਿ, ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਰਾਗਚਰਿਤੋ’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋਪਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੫) વੁਤ੍ਤੋਯੇવ।
Samathavipassanādīni bhāvayamāno puggalo rāgacarito dosacarito mohacaritoti tividho, ‘‘tattha katamo puggalo katamena katamena vimokkhamukhena niyyāti, katamāyaṃ katamāyaṃ sikkhanto, katamaṃ katamaṃ pajahanto, katamaṃ katamaṃ anupagacchanto, katamaṃ katamaṃ parijānanto, katamaṃ katamaṃ pavāhento, katamaṃ katamaṃ niddhunanto, katamaṃ katamaṃ vamento, katamaṃ katamaṃ nibbāpento, katamaṃ katamaṃ uppāṭento, katamaṃ katamaṃ vijaṭento niyyātī’’ti pucchitabbattā ‘‘rāgacarito puggalo’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘idāni yesaṃ puggalānaṃ yattha sikkhantānaṃ visesato niyyānamukhāni, yesañca kilesānaṃ paṭipakkhabhūtāni tīṇi vimokkhamukhāni, tehi saddhiṃ tāni dassetuṃ ‘rāgacarito’tiādi vutta’’nti vuttaṃ. Tassatthopi aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 55) vuttoyeva.
‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਤੀਣਿ વਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖਾਨਿ ਭਾવਯਨ੍ਤੋ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧੇ ਭਾવਯਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸੁਞ੍ਞਤવਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ વਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖੇਸੁ। ਸੁਞ੍ਞਤવਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖਂ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਨਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪਧਾਨਤ੍ਤਾ। ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖਂ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਸਮਾਧਿਪਧਾਨਤ੍ਤਾ। ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤવਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖਂ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਦੁਕ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਸੀਲਪਧਾਨਤ੍ਤਾ। ਇਤਿ ਤੀਹਿ વਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖੇਹਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਤੀਣਿ વਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖਾਨਿ ਭਾવਯਨ੍ਤੋ ਸੋ ਯੋਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧੇ ਭਾવਯਤਿਯੇવਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਪਧਾਨਾਦਿਭਾવੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੫) વੁਤ੍ਤੋ। ਤਯੋ ਖਨ੍ਧੇ ਭਾવਯਨ੍ਤੋ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવਯਤਿ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਭਾવਯਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Kasmā tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayanto tayo khandhe bhāvayatī’’ti vattabbattā ‘‘tattha suññatavimokkhamukha’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu tīsu vimokkhamukhesu. Suññatavimokkhamukhaṃ paññākkhandho anattānupassanāya paññāpadhānattā. Animittavimokkhamukhaṃ samādhikkhandho aniccānupassanāya samādhipadhānattā. Appaṇihitavimokkhamukhaṃ sīlakkhandho dukkhānupassanāya sīlapadhānattā. Iti tīhi vimokkhamukhehi tiṇṇaṃ khandhānaṃ saṅgahitattā tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayanto so yogī puggalo tayo khandhe bhāvayatiyevāti paññāpadhānādibhāvo aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 55) vutto. Tayo khandhe bhāvayanto ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvayati. ‘‘Kasmā bhāvayatī’’ti vattabbattā kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘tattha yā’’tiādi vuttaṃ.
ਤਿਣ੍ਣਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਰਿਯਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਮਗ੍ਗਭਾવੋ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਜਾਨਿਤੋ, ‘‘ਕਥਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਯੋ ਯੋਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਯੋਗਿਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਾਨਿ ਕਤਮਂ ਭਾવਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਾਯੋ ਚ ਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਦ੍વੇ ਭવਙ੍ਗਾਨਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਭਾવਨਂ વਡ੍ਢਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸੀਲਞ੍ਚ ਸਮਾਧਿ ਚ ਦ੍વੇ ਪਦਾਨਿ ਦ੍વੇ ਪਾਦਾ ਭવਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਭਾવਨਂ વਡ੍ਢਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
Tiṇṇaṃ khandhānaṃ ariyaaṭṭhaṅgikamaggabhāvo vibhatto, amhehi ca jānito, ‘‘kathaṃ samathavipassanābhāvo jānitabbo’’ti vattabbattā tiṇṇaṃ khandhānaṃ samathavipassanābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘tattha sīlakkhandho cā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Yo yogī puggalo samathavipassanaṃ bhāveti, tassa yogino puggalassa bhavaṅgāni katamaṃ bhāvanaṃ gacchantī’’ti pucchitabbattā ‘‘yo samathavipassanaṃ bhāveti, tassā’’tiādi vuttaṃ. Kāyo ca cittañca dve bhavaṅgāni upapattibhavassa aṅgāni bhāvanaṃ vaḍḍhanaṃ gacchanti. Sīlañca samādhi ca dve padāni dve pādā bhavanirodhagāminī paṭipadā bhāvanaṃ vaḍḍhanaṃ gacchanti.
‘‘ਕਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਹੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਾવਿਤਕਾਯੋਤਿ ਭਾવਿਤੋ ਕਾਯੋ ਕਾਯਆਭਿਸਮਾਚਾਰਿਕੋ, ਕਾਯਸਂવਰੋ વਾ ਯੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾਤਿ ਭਾવਿਤਕਾਯੋ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸ ਨਯੋ। ਕਾਯੇ ਕਾਯਆਭਿਸਮਾਚਾਰਿਕੇ, ਕਾਯਸਂવਰੇ વਾ ਭਾવਿਯਮਾਨੇ ਸਤਿ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ, ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਚ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਭਾવਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਸੀਲਤ੍ਤਾ। ਸੀਲੇ વਾਚਾਸਂવਰਆਜੀવਸਂવਰવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੇ ਸੀਲੇ ਭਾવਿਯਮਾਨੇ ਸਤਿ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ ਚ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਭਾવਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ વਾਚਾਦਿਸਂવਰਸੀਲਤ੍ਤਾ। ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਸਂવਰવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਭਾવਿਯਮਾਨੇ ਸਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ ਚ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ ਚ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਭਾવਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸਂવਰਸੀਲਤ੍ਤਾ। ਪਞ੍ਞਾਯ ਭਾવਿਯਮਾਨਾਯ ਸਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਚ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਚ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਭਾવਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਸਮਾਨਤ੍ਤਾ, ਉਪਕਾਰਕਤ੍ਤਾ ਚ। ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਨ ਹਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾ વਡ੍ਢਤੀਤਿ।
‘‘Kathaṃ gacchantī’’ti vattabbattā ‘‘so hoti bhikkhū’’tiādi vuttaṃ. Bhāvitakāyoti bhāvito kāyo kāyaābhisamācāriko, kāyasaṃvaro vā yena bhikkhunāti bhāvitakāyo. Sesesupi esa nayo. Kāye kāyaābhisamācārike, kāyasaṃvare vā bhāviyamāne sati sammākammanto, sammāvāyāmo ca dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti kāyasamācārasīlattā. Sīle vācāsaṃvaraājīvasaṃvaravasena pavatte sīle bhāviyamāne sati sammāvācā ca sammāājīvo ca dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti vācādisaṃvarasīlattā. Citte cittasaṃvaravasena pavatte citte bhāviyamāne sati sammāsati ca sammāsamādhi ca dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti cittasaṃvarasīlattā. Paññāya bhāviyamānāya sati sammādiṭṭhi ca sammāsaṅkappo ca dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti samānattā, upakārakattā ca. Sammāsaṅkappena hi punappunaṃ saṅkappantassa paññā vaḍḍhatīti.
‘‘ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਚ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਕਾਯવਸੇਨੇવ વਿਭਤ੍ਤਾ વਿਚੇਤਬ੍ਬਾ ਕਿਂ, ਉਦਾਹੁ ਚਿਤ੍ਤવਸੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ વਿਚੇਤਬ੍ਬਾ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਚੇਤਨਾਭੂਤੋ ਯੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ, ਤਂਸਹਿਤੋ ਯੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਸਿਯਾ ਕਾਯਿਕੋ, વਿਰਤਿਭੂਤੋ ਯੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ, ਤਂਸਹਿਤੋ ਯੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਸਿਯਾ ਚੇਤਸਿਕੋ, ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਭੂਤੇਸੁ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੇਸੁ ਯੋ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਕਾਯਸਙ੍ਗਹੋ, ਸੋ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਕਾਯੇ ਕਾਯਆਭਿਸਮਾਚਾਰਿਕੇ, ਕਾਯਸਂવਰੇ વਾ ਭਾવਿਤੇ ਸਤਿ ਭਾવਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਯੋ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹੋ, ਸੋ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਸਂવਰੇ ਭਾવਿਤੇ ਸਤਿ ਭਾવਨਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।
‘‘Sammākammanto ca sammāvāyāmo ca dve dhammā kāyavaseneva vibhattā vicetabbā kiṃ, udāhu cittavasena vibhattā vicetabbā ki’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha yo ca sammākammanto’’tiādi vuttaṃ. Kāyasucaritacetanābhūto yo ca sammākammanto, taṃsahito yo ca sammāvāyāmo siyā kāyiko, viratibhūto yo ca sammākammanto, taṃsahito yo ca sammāvāyāmo siyā cetasiko, tattha tesu kāyikacetasikabhūtesu sammākammantasammāvāyāmesu yo sammākammantasammāvāyāmo kāyasaṅgaho, so sammākammantasammāvāyāmo kāye kāyaābhisamācārike, kāyasaṃvare vā bhāvite sati bhāvanaṃ gacchati. Yo sammākammantasammāvāyāmo cittasaṅgaho, so sammākammantasammāvāyāmo citte cittasaṃvare bhāvite sati bhāvanaṃ gacchatīti yojanā.
‘‘ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવਯਨ੍ਤੋ ਸੋ ਯੋਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਿਤ੍ਤਕਂ ਅਧਿਗਮਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવਯਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਞ੍ਚવਿਧਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਖਿਪ੍ਪਾਧਿਗਮੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੫) વਿਭਤ੍ਤੋ। ‘‘ਕੇਨ ਕਤਮੋ ਅਧਿਗਮੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸਮਥੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Samathavipassanaṃ bhāvayanto so yogī puggalo kittakaṃ adhigamaṃ gacchatī’’ti vicayitabbattā ‘‘so samathavipassanaṃ bhāvayanto’’tiādi vuttaṃ. Pañcavidhaṃ ariyamaggādhigamaṃ dassetuṃ ‘‘khippādhigamo cā’’tiādi vuttaṃ. Tassattho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 55) vibhatto. ‘‘Kena katamo adhigamo hotī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha samathenā’’tiādi vuttaṃ.
੫੬. ‘‘ਅਰਕ੍ਖਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ વੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿਮੁਖੇਨ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਚਯਿਤੋ વਿਭਤ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਦੇਸਕਸ੍ਸ ਦਸਬਲਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਦਸ ਬਲਾਨਿ ਕਥਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਦੇਸਯਤਿ, ਸੋ ਦਸਬਲਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ –
56. ‘‘Arakkhitena cittenā’’tiādisuttattho veneyyānaṃ arahattaphalavimuttimukhena ācariyena vicayito vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘desakassa dasabalasamannāgatassa dasa balāni kathaṃ vicayitabbānī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yo desayati, so dasabalasamannāgato’’tiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana –
‘‘ਇਤਿ ਮਹਾਥੇਰੋ ‘ਤਸ੍ਮਾ ਰਕ੍ਖਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਗਾਥਾਯ વਸੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿਮੁਖੇਨ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤੋ, ਦੇਸਨਾਕੁਸਲਤਾਯ ਅਨੇਕੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਹਿ ਤਸ੍ਸਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਯ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸਾਨਂ ਭਾવਨਾਨਿਸਂਸਾਨਞ੍ਚ વਿਭਜਨવਸੇਨ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ વਿਚਯਹਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ, ਇਦਾਨਿ ਦਸਨ੍ਨਂ ਤਥਾਗਤਬਲਾਨਮ੍ਪਿ વਸੇਨ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਦੇਸਯਤੀ’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ –
‘‘Iti mahāthero ‘tasmā rakkhitacittassā’ti gāthāya vasena arahattaphalavimuttimukhena vicayahārasampātaṃ niddisanto, desanākusalatāya anekehi suttappadesehi tassā pubbabhāgapaṭipadāya bhāvanāvisesānaṃ bhāvanānisaṃsānañca vibhajanavasena nānappakārato vicayahāraṃ dassetvā, idāni dasannaṃ tathāgatabalānampi vasena taṃ dassetuṃ ‘tattha yo desayatī’tiādimāhā’’ti –
વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવਯਨ੍ਤੇਸੁ ਸਾਸਿਤਬ੍ਬਸਾਸਕੇਸੁ। ਦਸਬਲਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯੋ ਦੇਸਕੋ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਰਕ੍ਖਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਓવਾਦੇਨ ਸਾવਕੇ ਨ વਿਸਂવਾਦਯਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਦੇਸਕਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਦਸ ਬਲਾਨਿ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu samathavipassanaṃ bhāvayantesu sāsitabbasāsakesu. Dasabalasamannāgato yo desako satthā ‘‘arakkhitena cittenā’’tiādidhammaṃ deseti, ovādena sāvake na visaṃvādayati, tassa desakassa satthuno dasa balāni vicayitabbānīti yojanā.
‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਤਿવਿਧ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਸੁ ਦਸਸੁ ਤਥਾਗਤਬਲੇਸੁ ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨਞਾਣਂ ਪਠਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਨਾਮ, ‘‘ਤਂ ਬਲਂ ਕਥਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਤਥਾ ਓવਦਿਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੬) વੁਤ੍ਤੋ, ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨਪਿ ਪਾਕਟੋ। ‘‘ਏਤਂ ਠਾਨਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਨਂ ਅਟ੍ਠਾਨਞਾਣਂ ਨਾਮ, ‘‘ਏਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਨਂ ਠਾਨਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਜਾਨਨਞਾਣਂ ਪਠਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। (੧)
‘‘Kinti desetī’’ti pucchitabbattā ‘‘so tividha’’ntiādi vuttaṃ. Tesu dasasu tathāgatabalesu ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ paṭhamaṃ tathāgatabalaṃ nāma, ‘‘taṃ balaṃ kathaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘so tathā ovadito’’tiādi vuttaṃ. Attho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 56) vutto, pāḷivasenapi pākaṭo. ‘‘Etaṃ ṭhānaṃ na vijjatī’’ti jānanaṃ aṭṭhānañāṇaṃ nāma, ‘‘etaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti jānanaṃ ṭhānañāṇaṃ nāmāti ṭhānāṭṭhānānaṃ jānanañāṇaṃ paṭhamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti adhippāyo veditabbo. (1)
੫੭. ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨਞਾਣਂ ਪਠਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਚਯਿਤਂ વਿਭਤ੍ਤਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਞਾਣਂ ਦੁਤਿਯਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਯਂ ਪਟਿਪਦਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭવੇ ਗਾਮਿਨੀ, ਅਯਂ ਪਟਿਪਦਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭવੇ ਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਜਾਨਨਞਾਣਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਞਾਣਂ ਦੁਤਿਯਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। (੨)
57. Ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ paṭhamaṃ tathāgatabalaṃ ācariyena vicayitaṃ vibhattaṃ amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kathaṃ sabbatthagāminipaṭipadāñāṇaṃ dutiyatathāgatabalaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘iti ṭhānāṭṭhānatā’’ti vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ paṭipadā imasmiṃ bhave gāminī, ayaṃ paṭipadā imasmiṃ bhave gāminī’’ti sabbattha gāminiyā paṭipadāya jānanañāṇaṃ sabbatthagāminipaṭipadāñāṇaṃ nāmāti sabbatthagāminipaṭipadāñāṇaṃ dutiyaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti adhippāyo. (2)
੫੯. ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਞਾਣਂ ਦੁਤਿਯਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਚਯਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੁਞਾਣਂ ਤਤਿਯਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਯਂ ਧਾਤੁ ਚ ਅਯਂ ਧਾਤੁ ਚ ਅਨੇਕਧਾਤੁ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਧਾਤੁ ਚ ਅਯਂ ਧਾਤੁ ਚ ਨਾਨਾਧਾਤੁ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੂਨਂ ਜਾਨਨਞਾਣਂ ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੁਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੁਞਾਣਂ ਤਤਿਯਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। (੩)
59. Sabbatthagāminipaṭipadāñāṇaṃ dutiyaṃ tathāgatabalaṃ ācariyena vicayitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kathaṃ anekadhātunānādhātuñāṇaṃ tatiyaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘iti sabbatthagāminī paṭipadā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ayaṃ dhātu ca ayaṃ dhātu ca anekadhātu nāma, ayaṃ dhātu ca ayaṃ dhātu ca nānādhātu nāmā’’ti anekadhātunānādhātūnaṃ jānanañāṇaṃ anekadhātunānādhātuñāṇaṃ nāmāti anekadhātunānādhātuñāṇaṃ tatiyaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti. (3)
੬੦. ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੁਞਾਣਂ ਤਤਿਯਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਚਯਿਤਂ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਨਾਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਤਾਞਾਣਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੁਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਾ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਾਨਂ ਜਾਨਨਞਾਣਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਨਾਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਤਾਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਨਾਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਤਾਞਾਣਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। (੪)
60. Anekadhātunānādhātuñāṇaṃ tatiyaṃ tathāgatabalaṃ ācariyena vicayitaṃ vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kathaṃ sattānaṃ nānādhimuttikatāñāṇaṃ catutthaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘iti anekadhātunānādhātukassa lokassā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ime sattā evaṃ adhimuttā, ime sattā evaṃ adhimuttā’’ti sattānaṃ adhimuccanānaṃ jānanañāṇaṃ sattānaṃ nānādhimuttikatāñāṇaṃ nāmāti sattānaṃ nānādhimuttikatāñāṇaṃ catutthaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti. (4)
ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਨਾਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਤਾਞਾਣਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਥਂ વਿਪਾਕવੇਮਤ੍ਤਤਾਞਾਣਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਤੇ ਯਥਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਏવਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਂ, ਇਮਸ੍ਸ ਕਣ੍ਹਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ। ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ ਸੁਕ੍ਕਂ, ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਕ੍ਕਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ વਿਪਾਕਾਨਂ ਨਾਨਤ੍ਤਜਾਨਨਞਾਣਂ વਿਪਾਕવੇਮਤ੍ਤਤਾਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ વਿਪਾਕવੇਮਤ੍ਤਤਾਞਾਣਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
Sattānaṃ nānādhimuttikatāñāṇaṃ catutthaṃ tathāgatabalaṃ ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kathaṃ vipākavemattatāñāṇaṃ pañcamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘iti te yathādhimuttā cā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Evaṃ adhimuttānaṃ sattānaṃ idaṃ kammaṃ kaṇhaṃ, imassa kaṇhakammassa ayaṃ vipāko. Idaṃ kammaṃ sukkaṃ, imassa sukkakammassa ayaṃ vipāko’’ti evamādīhi vipākānaṃ nānattajānanañāṇaṃ vipākavemattatāñāṇaṃ nāmāti vipākavemattatāñāṇaṃ pañcamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti.
੬੨. વਿਪਾਕવੇਮਤ੍ਤਤਾਞਾਣਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਚਯਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਝਾਨਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨવੁਟ੍ਠਾਨਞਾਣਂ ਛਟ੍ਠਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਤਥਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਏવਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਝਾਨਾਨਂ વਿਮੋਕ੍ਖਾਨਂ ਸਮਾਧੀਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ, ਇਦਂ વੋਦਾਨਂ, ਇਦਂ વੁਟ੍ਠਾਨਂ, ਏવਂ ਸਂਕਿਲਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ વੋਦਾਯਤਿ, ਏવਂ વੁਟ੍ਠਹਤੀ’’ਤਿ ਝਾਨਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨવੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਂ ਝਾਨਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨવੁਟ੍ਠਾਨਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਝਾਨਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨવੁਟ੍ਠਾਨਞਾਣਂ ਛਟ੍ਠਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। (੫)
62. Vipākavemattatāñāṇaṃ pañcamaṃ tathāgatabalaṃ ācariyena vicayitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kathaṃ jhānānaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānañāṇaṃ chaṭṭhaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘iti tathā samādinnāna’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Evaṃ samādinnānaṃ kammānaṃ jhānānaṃ vimokkhānaṃ samādhīnaṃ samāpattīnaṃ ayaṃ saṃkileso, idaṃ vodānaṃ, idaṃ vuṭṭhānaṃ, evaṃ saṃkilissati, evaṃ vodāyati, evaṃ vuṭṭhahatī’’ti jhānānaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānānaṃ anāvaraṇañāṇaṃ jhānānaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānañāṇaṃ nāmāti jhānānaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānañāṇaṃ chaṭṭhaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti. (5)
੬੩. ਝਾਨਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਞਾਣਂ ਛਟ੍ਠਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਚਯਿਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤવੇਮਤ੍ਤਤਾਞਾਣਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਏવਂ ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯਟ੍ਠੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਏવਂ ਅਕਮ੍ਪਿਯਟ੍ਠੇਨ ਬਲਾਨੀ’’ਤਿ ਜਾਨਨੇਨ ਸਹ ‘‘ਅਯਂ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ, ਅਯਂ ਮਜ੍ਝਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ, ਅਯਂ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ’’ਤਿ ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਲਾਨਂ ਅਮੁਦੁਮਜ੍ਝਾਧਿਮਤ੍ਤਤਾਜਾਨਨਞਾਣਂਅਮੁਦੁਮਜ੍ਝਾਧਿਮਤ੍ਤਤਾਜਾਨਨਞਾਣਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤવੇਮਤ੍ਤਤਾਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤવੇਮਤ੍ਤਤਾਞਾਣਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। (੬)
63. Jhānānaṃ saṃkilesañāṇaṃ chaṭṭhaṃ tathāgatabalaṃ ācariyena vicayitaṃ, ‘‘kathaṃ indriyaparopariyattavemattatāñāṇaṃ sattamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘iti tasseva samādhissā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Evaṃ ādhipateyyaṭṭhena indriyāni, evaṃ akampiyaṭṭhena balānī’’ti jānanena saha ‘‘ayaṃ mudindriyo, ayaṃ majjhindriyo, ayaṃ tikkhindriyo’’ti parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyabalānaṃ amudumajjhādhimattatājānanañāṇaṃamudumajjhādhimattatājānanañāṇaṃ indriyaparopariyattavemattatāñāṇaṃ nāmāti indriyaparopariyattavemattatāñāṇaṃ sattamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti. (6)
੬੪. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਚਯਿਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਂ ਅਟ੍ਠਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਥਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਂ ਨવਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਏਕਂ ਜਾਤਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਜਾਤਿવਸੇਨ વਾ ‘‘ਏવਂਨਾਮੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤવਣ੍ਣਾਹਾਰਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪਟਿਸਂવੇਦਨਾਯ ਪਰਿਯਨ੍ਤવਸੇਨ વਾ ਸਾਕਾਰਸ੍ਸ ਸਉਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਸ੍ਸ ਤਂਤਂਭવਸ੍ਸ ਅਸੇਸਤੋ ਜਾਨਨਞਾਣਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਂ ਅਟ੍ਠਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। (੭)
64. Indriyaparopariyattañāṇaṃ sattamaṃ tathāgatabalaṃ ācariyena vicayitaṃ, ‘‘kathaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ aṭṭhamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbaṃ, kathaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ navamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘iti tattha yaṃ anekavihita’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Ekaṃ jāti’’ntiādinā jātivasena vā ‘‘evaṃnāmo’’tiādinā nāmagottavaṇṇāhārasukhadukkhapaṭisaṃvedanāya pariyantavasena vā sākārassa sauddesassa anekavihitapubbenivāsassa taṃtaṃbhavassa asesato jānanañāṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ nāmāti pubbenivāsānussatiñāṇaṃ aṭṭhamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti. (7)
ਚવਮਾਨਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨਹੀਨਪਣੀਤਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਸੁਗਤਦੁਗ੍ਗਤਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਸੇਸਤੋ ਚੁਤੂਪਪਾਤਾਨਂ ਜਾਨਨਞਾਣਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਂ ਨવਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। (੮-੯)
Cavamānaupapajjamānahīnapaṇītasuvaṇṇadubbaṇṇasugataduggatayathākammūpagānaṃ sattānaṃ asesato cutūpapātānaṃ jānanañāṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ nāmāti dibbacakkhuñāṇaṃ navamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti. (8-9)
ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਦਿਅਟ੍ਠਮਨવਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਚਯਿਤਂ વਿਭਤ੍ਤਂ, ‘‘ਕਥਂ ਸਬ੍ਬਾਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਂ ਦਸਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਤਿ ਤਤ੍ਥ ਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਬੋਧਿਮੂਲੇ ਸਂਕਿਲੇਸਮਾਰਨਿਹਨਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਇਦਂ ਕਿਲੇਸਮਾਰਨਿਹਨਂ ਞਾਣਂ ਸਬ੍ਬਾਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਂ ਦਸਮਂ ਤਥਾਗਤਬਲਂ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਪਾਲ਼ਿਤੋ ਚ ਅਟ੍ਠਕਥਾਤੋ ਚ ਯਤਿਪੋਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪਾਕਟੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਮਞ੍ਞਿਤ੍વਾ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।(੧੦)
Pubbenivāsādiaṭṭhamanavamaṃ tathāgatabalaṃ ācariyena vicayitaṃ vibhattaṃ, ‘‘kathaṃ sabbāsavakkhayañāṇaṃ dasamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabba’’nti pucchitabbattā ‘‘iti tattha ya’’ntiādi vuttaṃ. Bodhimūle saṃkilesamāranihanaṃ ñāṇaṃ uppannaṃ, idaṃ kilesamāranihanaṃ ñāṇaṃ sabbāsavakkhayañāṇaṃ nāmāti sabbāsavakkhayañāṇaṃ dasamaṃ tathāgatabalaṃ vicayitabbanti ayaṃ saṅkhepattho. Vitthārato pana pāḷito ca aṭṭhakathāto ca yatipotānampi pākaṭo bhaveyyāti maññitvā na dassito.(10)
‘‘ਏਤ੍ਤਕੋવ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ વਿਚਯੋ ਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੇ ਯੇ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸਤ੍ਥਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਤੇ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸਤ੍ਥਾ ਯੇਨ ਯੇਨ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸਭੂਤੇਨ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੇਨ વਿਚਯਿਤਬ੍ਬਾ, ਸੋ ਸੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸਭੂਤੋ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾਰਹਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਯੁਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ।
‘‘Ettakova vicayahārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vicayo hārasampāto’’ti vuttaṃ. Ye ye suttappadesatthā vuttā, te te suttappadesatthā yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vicayahārasampātena vicayitabbā, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vicayahārasampāto niyutto yathārahaṃ nīharitvā yujjitabboti attho gahetabboti.
ਇਤਿ વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ
Iti vicayahārasampāte sattibalānurūpā racitā
વਿਭਾવਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vibhāvanā niṭṭhitā.
ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਪਨ…ਪੇ॰… ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ।
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi / ੨. વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤੋ • 2. Vicayahārasampāto
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ੨. વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Vicayahārasampātavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ੨. વਿਚਯਹਾਰਸਮ੍ਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Vicayahārasampātavaṇṇanā