| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
೨. ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ
2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā
೧೧. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಚಯೋ ಹಾರೋತಿಆದಿ ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ। ತತ್ಥಾಯಂ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ – ಕಿಂ ವಿಚಿನತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ವಿಚಿನತೀ’’ತಿ ಏತೇನ ವಿಚಯಸದ್ದಸ್ಸ ಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಿನ್ತಿ ಪನತ್ಥಸ್ಸ ಹಾರಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ಪುಚ್ಛಿತೋತಿ ತಂ ತಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪದಂ ವಿಚಿನತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪದಂ ವಿಚಿನತೀತಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ನಿಗಮನಾ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಪದಂ ವಿಚಿನತಿ। ಅಯಞ್ಚ ವಿಚಯೋ ದುವಿಧೋ ಸದ್ದತೋ ಅತ್ಥತೋ ಚ। ತೇಸು ‘‘ಇದಂ ನಾಮಪದಂ, ಇದಂ ಆಖ್ಯಾತಪದಂ, ಇದಂ ಉಪಸಗ್ಗಪದಂ, ಇದಂ ನಿಪಾತಪದಂ, ಇದಂ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ, ಇದಂ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ, ಇದಂ ನಪುಂಸಕಲಿಙ್ಗಂ, ಇದಂ ಅತೀತಕಾಲಂ, ಇದಂ ಅನಾಗತಕಾಲಂ, ಇದಂ ವತ್ತಮಾನಕಾಲಂ, ಇದಂ ಕತ್ತುಸಾಧನಂ, ಇದಂ ಕರಣಸಾಧನಂ, ಇದಂ ಕಮ್ಮಸಾಧನಂ, ಇದಂ ಅಧಿಕರಣಸಾಧನಂ, ಇದಂ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ಇದಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಯಾವ ಇದಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ, ಇದಂ ಏಕವಚನಂ, ಇದಂ ಅನೇಕವಚನ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದಿವಿಭಾಗವಚನಂ, ಅಯಂ ಸದ್ದತೋ ಪದವಿಚಯೋ। ಸೋ ಪನಾಯಂ ಪದವಿಚಯೋ ಅವಿಪರೀತಸಭಾವನಿರುತ್ತಿಸಲ್ಲಕ್ಖಣೇನೇವ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ವಿಚಯೋ ತೇನ ತೇನ ಪದೇನ ವತ್ತಬ್ಬಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾ। ಸಚೇ ಪನ ಪದಂ ಪುಚ್ಛಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ತದತ್ಥಸ್ಸ ಚ ಪುಚ್ಛಾದಿಭಾವೋ ವಿಚೇತಬ್ಬೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಞ್ಹಂ ವಿಚಿನತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
11.Tattha katamo vicayo hārotiādi vicayahāravibhaṅgo. Tatthāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – kiṃ vicinatīti ettha ‘‘vicinatī’’ti etena vicayasaddassa kattuniddesataṃ dasseti. Kinti panatthassa hārassa visayo pucchitoti taṃ tassa visayaṃ dassetuṃ ‘‘padaṃ vicinatī’’tiādi vuttaṃ. Tattha padaṃ vicinatīti ādito paṭṭhāya yāva nigamanā suttassa sabbaṃ padaṃ vicinati. Ayañca vicayo duvidho saddato atthato ca. Tesu ‘‘idaṃ nāmapadaṃ, idaṃ ākhyātapadaṃ, idaṃ upasaggapadaṃ, idaṃ nipātapadaṃ, idaṃ itthiliṅgaṃ, idaṃ purisaliṅgaṃ, idaṃ napuṃsakaliṅgaṃ, idaṃ atītakālaṃ, idaṃ anāgatakālaṃ, idaṃ vattamānakālaṃ, idaṃ kattusādhanaṃ, idaṃ karaṇasādhanaṃ, idaṃ kammasādhanaṃ, idaṃ adhikaraṇasādhanaṃ, idaṃ paccattavacanaṃ, idaṃ upayogavacanaṃ, yāva idaṃ bhummavacanaṃ, idaṃ ekavacanaṃ, idaṃ anekavacana’’nti evamādivibhāgavacanaṃ, ayaṃ saddato padavicayo. So panāyaṃ padavicayo aviparītasabhāvaniruttisallakkhaṇeneva sampajjatīti daṭṭhabbaṃ. Atthato pana vicayo tena tena padena vattabbaatthasaṃvaṇṇanā. Sace pana padaṃ pucchādivasena pavattaṃ, tassa tadatthassa ca pucchādibhāvo vicetabboti imamatthaṃ dassento ‘‘pañhaṃ vicinatī’’tiādimāha.
ಯಸ್ಮಾ ಚ ಸಬ್ಬೋ ದೇಸನಾಹಾರೋ ವಿಚಯಹಾರಸ್ಸ ವಿಸಯೋ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಿಚಯೋತಿ ಕತ್ವಾ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಸ್ಸಾದಂ ವಿಚಿನತೀ’’ತಿಆದಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅನುಗೀತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನುರೂಪಾ ಗೀತಿ ಅನುಗೀತೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ಇಚ್ಛಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ವಿಚಿಯಮಾನಸ್ಸ ಸುತ್ತಪದಸ್ಸ ಅನುರೂಪತೋ ಸುತ್ತನ್ತರಪದಾನಿಪಿ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರವಸೇನ ವಾ ಪದುದ್ಧಾರವಸೇನ ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ವಿಚೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ನವ ಸುತ್ತನ್ತೇ ವಿಚಿನತೀ’’ತಿ ಆಹ। ನವ ಸುತ್ತನ್ತೇತಿ ಸುತ್ತಗೇಯ್ಯಾದಿಕೇ ನವ ಸುತ್ತೇ, ಯಥಾಸಮ್ಭವತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಯಂ ವಿಚಯಹಾರಸ್ಸ ಪದತ್ಥನಿದ್ದೇಸೋ।
Yasmā ca sabbo desanāhāro vicayahārassa visayo suttassa vicayoti katvā, tasmā vuttaṃ – ‘‘assādaṃ vicinatī’’tiādi. Yasmā pana anugītīti ettha anurūpā gīti anugītīti ayampi attho icchito, tasmā viciyamānassa suttapadassa anurūpato suttantarapadānipi atthuddhāravasena vā paduddhāravasena vā ānetvā vicetabbānīti dassento ‘‘sabbe nava suttante vicinatī’’ti āha. Nava suttanteti suttageyyādike nava sutte, yathāsambhavatoti adhippāyo. Ayaṃ vicayahārassa padatthaniddeso.
ಏವಂ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ವಿಚಯಹಾರೋ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ತಂ ವಿಭಾಗೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಪಟಿನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ವಿಭಜನ್ತೋ ಯಸ್ಮಾ ಪದವಿಚಯೋ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಪದಂ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬತಾಯ ಅತಿಭಾರಿಕೋ ನ ಸುಕರೋ ಚಾತಿ ತಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯೇ ತಾವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಥಾ ಕಿಂ ಭವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಕಿಂ ಭವೇತಿ ಯೇನ ಪಕಾರೇನ ಸೋ ವಿಚಯೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ, ತಂ ಪಕಾರಜಾತಂ ಕಿಂ ಭವೇ, ಕೀದಿಸಂ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಯಥಾ ಕಿಂ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಪುನ ಯಥಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಆಯಸ್ಮಾತಿ ಪಿಯವಚನಂ ಅಜಿತೋತಿ ಬಾವರೀಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪರಿಚಾರಕಭೂತಾನಂ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೋ। ಪಾರಾಯನೇತಿ ಪಾರಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯದೇಸನತ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ‘‘ಪಾರಾಯನ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಅರಹತಿ, ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರೇಹಿ ಪನ ವತ್ಥುಗಾಥಾನುಗೀತಿಗಾಥಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಜಿತಸುತ್ತಾದೀನಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೩೮ ಆದಯೋ; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾ ೫೭ ಆದಯೋ, ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೧ ಆದಯೋ) ಸೋಳಸನ್ನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ಇದಂ ನಾಮಂ ಕತನ್ತಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಪಾರಾಯನಸಮಞ್ಞಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾರಾಯನೇ’’ತಿ। ಕೇಚಿ ‘‘ಪಾರಾಯನಿಕೋ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ। ತೇ ಕಿರ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗಮನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪಾರಾಯನಂ ಅಧೀಯನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು। ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಪಾರಾಯನಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ಪಾರಾಯನಿಕೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಪುಚ್ಛತೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ಪುಚ್ಛಾನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಅತೀತಾತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಪುಚ್ಛನಾಕಾರಂ ಪನ ಬುದ್ಧಿಯಂ ವಿಪರಿವತ್ತಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹ।
Evaṃ niddesavāre vicayahāro saṅkhepato niddiṭṭhoti taṃ vibhāgena niddisitvā paṭiniddesavasena vibhajanto yasmā padavicayo suttassa anupadaṃ pavattetabbatāya atibhāriko na sukaro cāti taṃ anāmasitvā pañhavissajjanavicaye tāva dassento ‘‘yathā kiṃ bhave’’tiādimāha. Tattha yathā kiṃ bhaveti yena pakārena so vicayo pavattetabbo, taṃ pakārajātaṃ kiṃ bhave, kīdisaṃ bhaveyyāti attho. ‘‘Yathā kiṃ bhaveyyā’’tipi pāṭho. Puna yathāti nipātamattaṃ. Āyasmāti piyavacanaṃ ajitoti bāvarībrāhmaṇassa paricārakabhūtānaṃ soḷasannaṃ aññataro. Pārāyaneti pāraṃ vuccati nibbānaṃ, tassa adhigamūpāyadesanattā kiñcāpi sabbaṃ bhagavato vacanaṃ ‘‘pārāyana’’nti vattabbataṃ arahati, saṅgītikārehi pana vatthugāthānugītigāthādīhi saddhiṃ ajitasuttādīnaṃ (su. ni. 1038 ādayo; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 57 ādayo, ajitamāṇavapucchāniddesa 1 ādayo) soḷasannaṃ suttānaṃ idaṃ nāmaṃ katanti tesaññeva pārāyanasamaññāti āha ‘‘pārāyane’’ti. Keci ‘‘pārāyaniko’’ti paṭhanti. Te kira tāpasapabbajjūpagamanato pubbe pārāyanaṃ adhīyantā vicariṃsu. Tasmā ayampi pārāyanaṃ vattetīti pārāyanikoti vutto. Pucchatīti kasmā vuttaṃ, nanu pucchānibbattattā atītāti? Saccametaṃ, pucchanākāraṃ pana buddhiyaṃ viparivattamānaṃ katvā evamāha.
ಪುಚ್ಛಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ ಅದಿಟ್ಠಜೋತನಾಪುಚ್ಛಾ ದಿಟ್ಠಸಂಸನ್ದನಾ ವಿಮತಿಚ್ಛೇದನಾ ಅನುಮತಿಪುಚ್ಛಾ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾ ಏಕಂಸಬ್ಯಾಕರಣೀಯಾ ವಿಭಜ್ಜಬ್ಯಾಕರಣೀಯಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಾಬ್ಯಾಕರಣೀಯಾ ಠಪನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಸತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಾತಿ ಅನೇಕವಿಧಾ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಿಮಯಂ ಪುಚ್ಛಾ ಅದಿಟ್ಠಜೋತನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪುಚ್ಛಾ ವಿಚೇತಬ್ಬಾ। ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಪುಚ್ಛಾವಿಭಾಗೋ, ಏವಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಭಾಗೋಪಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯೇ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಪುಚ್ಛಾಸಭಾಗೇನ ಹಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ। ಇಧ ಪನ ವಿಮತಿಚ್ಛೇದನಂ ಸತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಂ ಉದಾಹರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಿಚಯನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕೇನಸ್ಸು ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Pucchā ca nāmesā adiṭṭhajotanāpucchā diṭṭhasaṃsandanā vimaticchedanā anumatipucchā kathetukamyatāpucchā ekaṃsabyākaraṇīyā vibhajjabyākaraṇīyā paṭipucchābyākaraṇīyā ṭhapanīyā dhammādhiṭṭhānā sattādhiṭṭhānāti anekavidhā. Tasmā ‘‘kimayaṃ pucchā adiṭṭhajotanā’’tiādinā yathāsambhavaṃ pucchā vicetabbā. Yathā cettha pucchāvibhāgo, evaṃ vissajjanavibhāgopi vissajjanavicaye yathāsambhavaṃ vattabbo. Pucchāsabhāgena hi vissajjananti. Idha pana vimaticchedanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ pucchaṃ udāharitvā tattha vicayanākāraṃ dassetuṃ ‘‘kenassu nivuto loko’’tiādimāha.
ತತ್ಥ ಕೇನಾತಿ ಕತ್ತರಿ ಕರಣವಚನಂ। ಸೂತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಸೂತಿ ವಾ ಸಂಸಯೇ ನಿಪಾತೋ, ತೇನಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವಿಮತಿಚ್ಛೇದನಪುಚ್ಛಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಿವುತೋತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೋ। ಲೋಕೋತಿ ಸತ್ತಲೋಕೋ। ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಅಜಿತೋತಿ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರಕವಚನಂ। ನಪ್ಪಕಾಸತೀತಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಕಿಸ್ಸಾಭಿಲೇಪನಂ ಬ್ರೂಸೀತಿ ಕಿಂ ಅಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಭಿಲೇಪನಂ ವದಸಿ। ‘‘ಕಿಂ ಸ್ವಾಭಿಲೇಪನ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ಕಿಂ ಸು ಅಭಿಲೇಪನನ್ತಿ ಪದವಿಭಾಗೋ।
Tattha kenāti kattari karaṇavacanaṃ. Sūti nipātamattaṃ, sūti vā saṃsaye nipāto, tenassa pañhassa vimaticchedanapucchābhāvaṃ dasseti. Nivutoti paṭicchādito. Lokoti sattaloko. Iccāyasmā ajitoti saṅgītikārakavacanaṃ. Nappakāsatīti na paññāyati. Kissābhilepanaṃ brūsīti kiṃ assa lokassa abhilepanaṃ vadasi. ‘‘Kiṃ svābhilepana’’ntipi pāṭho, tassa kiṃ su abhilepananti padavibhāgo.
ಪದಾನೀತಿ ಪಜ್ಜತಿ ಏತೇಹಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಪದಾನಿ, ವಾಕ್ಯಾನಿ। ಪುಚ್ಛಿತಾನೀತಿ ಪುಚ್ಛಾಭಾವೇನ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ಯದಿಪಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಪುಚ್ಛನವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಞಾತುಂ ಇಚ್ಛಿತೋ ಪನ ಅತ್ಥೋ ಏಕೋ ಏವಾತಿ ‘‘ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಏಕವತ್ಥುಪರಿಗ್ಗಹಾ’’ತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಿವಾರಣಅಪ್ಪಕಾಸನಅಭಿಲೇಪನಮಹಾಭಯಸಙ್ಖಾತಾ ಪುಚ್ಛಾಯ ಗಹಿತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಏತೇ ಅತ್ಥಾ, ತೇ ಪನೇಕಂ ಲೋಕಂ ಪತಿಗುಣಭೂತಾ, ಲೋಕೋ ಪಧಾನಭಾವೇನ ಗಹಿತೋತಿ ತಬ್ಬಸೇನ ಏಕೋವಾಯಂ ಪಞ್ಹೋತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಲೋಕಾಧಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಕೋ ಪನ ಸೋ ಲೋಕೋತಿ? ಆಹ ‘‘ಲೋಕೋ ತಿವಿಧೋ’’ತಿಆದಿ।
Padānīti pajjati etehi atthoti padāni, vākyāni. Pucchitānīti pucchābhāvena vuttānīti attho. Eko pañhoti yadipi cattāri padāni pucchanavasena vuttāni, ñātuṃ icchito pana attho eko evāti ‘‘eko pañho’’ti vuttaṃ. Tattha kāraṇamāha ‘‘ekavatthupariggahā’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – kiñcāpi nivāraṇaappakāsanaabhilepanamahābhayasaṅkhātā pucchāya gahitā cattāro ete atthā, te panekaṃ lokaṃ patiguṇabhūtā, loko padhānabhāvena gahitoti tabbasena ekovāyaṃ pañhoti. Tenevāha ‘‘lokādhiṭṭhāna’’ntiādi. Ko pana so lokoti? Āha ‘‘loko tividho’’tiādi.
ತತ್ಥ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಬಹುಲತಾಯ ಕಾಮಾವಚರಸತ್ತಾ ಕಿಲೇಸಲೋಕೋ। ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಪರಿಬುದ್ಧಿಯಾ ರೂಪಾವಚರಸತ್ತಾ ಭವಲೋಕೋ। ಆನೇಞ್ಜಸಮಾಧಿಬಹುಲತಾಯ ವಿಸದಿನ್ದ್ರಿಯತ್ತಾ ಅರೂಪಾವಚರಸತ್ತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಲೋಕೋ। ಅಥ ವಾ ಕಿಲಿಸ್ಸನಂ ಕಿಲೇಸೋ, ವಿಪಾಕದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾ ದುಕ್ಖಬಹುಲತಾಯ ಅಪಾಯೇಸು ಸತ್ತಾ ಕಿಲೇಸಲೋಕೋ। ತದಞ್ಞೇ ಸತ್ತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಭಾವತೋ ಭವಲೋಕೋ। ತತ್ಥ ಯೇ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚಕೇಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸತ್ತಾ, ಸೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಲೋಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪರಿಯಾಪನ್ನಧಮ್ಮವಸೇನ ಲೋಕಸಮಞ್ಞಾತಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾ ಇಧ ನ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ।
Tattha rāgādikilesabahulatāya kāmāvacarasattā kilesaloko. Jhānābhiññāparibuddhiyā rūpāvacarasattā bhavaloko. Āneñjasamādhibahulatāya visadindriyattā arūpāvacarasattā indriyaloko. Atha vā kilissanaṃ kileso, vipākadukkhanti attho. Tasmā dukkhabahulatāya apāyesu sattā kilesaloko. Tadaññe sattā sampattibhavabhāvato bhavaloko. Tattha ye vimuttiparipācakehi indriyehi samannāgatā sattā, so indriyalokoti veditabbaṃ. Pariyāpannadhammavasena lokasamaññāti ariyapuggalā idha na saṅgayhanti.
ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿವುತೋ ಲೋಕೋತಿ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಅನ್ಧಕಾರೇನ ವಿಯ ರಥಘಟಾದಿಧಮ್ಮಸಭಾವಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಲಕ್ಖಣಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿವುತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತೋ ಲೋಕೋ। ವಿವಿಚ್ಛಾತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಹೇತು। ‘‘ವಿವಿಚ್ಛಾ ಮಚ್ಛರಿಯ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ। ಪಮಾದಾತಿ ಪಮಾದಹೇತು। ಜಪ್ಪಾಭಿಲೇಪನನ್ತಿ ಜಪ್ಪಾ ತಣ್ಹಾ ಅಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಮಕ್ಕಟಾಲೇಪೋ ವಿಯ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ಅಭಿಲೇಪನಂ ಸಿಲೇಸೋತಿ ಬ್ರೂಮಿ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಜಾತಿಆದಿಕಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅಯಂ ಪದತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಪಾಳಿಯಾ ಏವ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಪುಚ್ಛಾಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತಾನಿ ‘‘ಇಮೇಹೀ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತೇಹಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾನಿ। ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಠಮ’’ನ್ತಿಆದಿಂ। ತೇನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Avijjāya nivuto lokoti caturaṅgasamannāgatena andhakārena viya rathaghaṭādidhammasabhāvappaṭicchādanalakkhaṇāya avijjāya nivuto paṭicchādito loko. Vivicchāti vicikicchāhetu. ‘‘Vivicchā macchariya’’nti saṅgahe vuttaṃ. Pamādāti pamādahetu. Jappābhilepananti jappā taṇhā assa lokassa makkaṭālepo viya makkaṭassa abhilepanaṃ silesoti brūmi. Dukkhanti jātiādikaṃ vaṭṭadukkhanti ayaṃ padattho. Sesaṃ pāḷiyā eva viññāyati. Imāni cattāri padāni pucchāgāthāyaṃ vuttāni ‘‘imehī’’ti vissajjanagāthāyaṃ vuttehi imehi catūhi padehi vissajjitāni. Kathanti āha ‘‘paṭhama’’ntiādiṃ. Tena yathākkamaṃ pucchāvissajjanāni veditabbānīti dasseti.
ಇದಾನಿ ತಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪುಚ್ಛಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಞ್ಚ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಗಾಥಾಯ ಚ ಅತ್ಥಂ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ಕೇನಸ್ಸೂ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ‘‘ನೀವರಣೇಹೀ’’ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣಾ ಹಿ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಯಥಾಹಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸುತ್ತನ್ತರದಸ್ಸನೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯೇ ಅನುಗೀತಿವಿಚಯಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಪರಿಯಾಯತೋತಿ ಕಾರಣತೋ। ನೀವರಣಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದೀನಮ್ಪಿ ಕಾರಣಭಾವತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಭಾವತೋ ಚ ಏಕಂಯೇವ ನೀವರಣಂ ವದಾಮಿ, ನ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ನೀವರಣಸಭಾವಾನಂ ಅಭಾವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸತಿ ನೀವರಣಾನಂ ಭಾವೋ, ಏವಂ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಸತಿ ನ ಸನ್ತಿ ನೀವರಣಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಬ್ಬಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Idāni taṃ yathākkamaṃ pucchaṃ vissajjanañca sarūpato dassetuṃ gāthāya ca atthaṃ vivarituṃ ‘‘kenassū’’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘nīvaraṇehī’’ti padena vuttamevatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ ‘‘avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca ‘‘yathāhā’’tiādinā suttantaradassanena imasmiṃ pañhavissajjanavicaye anugītivicayaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ. Tattha pariyāyatoti kāraṇato. Nīvaraṇasaṅkhātānaṃ kāmacchandādīnampi kāraṇabhāvato paṭicchādanabhāvato ca ekaṃyeva nīvaraṇaṃ vadāmi, na pana aññesaṃ nīvaraṇasabhāvānaṃ abhāvāti attho. Yathā ca avijjāya sati nīvaraṇānaṃ bhāvo, evaṃ avijjāya asati na santi nīvaraṇānīti dassetuṃ ‘‘sabbaso’’tiādi vuttaṃ.
ತೇನಾತಿ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ಪದೇನ। ಪಠಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಕೇನಸ್ಸು ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ। ಯುತ್ತಾತಿ ಯೋಜಿತಾ, ಅನುರೂಪಾತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನ ಪುಚ್ಛಾನುರೂಪತಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿಚಯೋ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನೀವರಣೇಹಿ ನಿವುತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿವಿಚ್ಛಾಪಮಾದಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಿವುತೋ ಏವ ಹಿ ನಪ್ಪಕಾಸತಿ। ವಿವಿಚ್ಛಾತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ವಿವಿಚ್ಛಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ’’ತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಪದಸಿದ್ಧಿ – ಯಥಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೋ ‘‘ನಿಚ್ಚಂ ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಏಕಂಸಗ್ಗಾಹಭಾವೇನ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ನ ಏವಮಯಂ। ಅಯಂ ಪನ ಅನೇಕಂಸಗ್ಗಾಹಭಾವತೋ ‘‘ನಿಚ್ಚಂ ನು ಖೋ ಅನಿಚ್ಚಂ ನು ಖೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿವಿಧಂ ವಿರುದ್ಧಂ ವಾ ಇಚ್ಛತಿ ಏಸತೀತಿ ವಿವಿಚ್ಛಾತಿ । ‘‘ಸೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛನ್ತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಪ್ಪಕಾಸನಸ್ಸ ವಿವಿಚ್ಛಾಪಮಾದಾನಂ ಕಾರಣಭಾವಂ ವಿವರತಿ। ಸುಕ್ಕೇ ಧಮ್ಮೇ ನ ಉಪ್ಪಾದಿಯತೀತಿ ನ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತತಿ। ನಪ್ಪಕಾಸನ್ತೀತಿ ತೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಅನುಪ್ಪಾದಿಯಮಾನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪಕಾಸಂ ಲೋಕೇ ಅಭಿಞ್ಞಾತಂ ನ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಲಿಮ್ಪತೀತಿ ಮಕ್ಕಟಾಲೇಪೋ ವಿಯ ಮಕ್ಕಟಂ ದಾರುಸಿಲಾದೀಸು ಪುರಿಸಂ ರೂಪಾದಿವಿಸಯೇ ಅಲ್ಲೀಯಾಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಸತ್ತಿಬಹುಲಸ್ಸಾತಿ ಆಸಙ್ಗಬಹುಲಸ್ಸ। ಏವಂ ಅಭಿಜಪ್ಪಾತಿ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಏವಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಟ್ಠಾಯಿನೀತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ। ತತ್ಥಾತಿ ತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ। ಲೋಕೋ ಅಭಿಲಿತ್ತೋ ಸಿಲೇಸೇನ ಮಕ್ಖಿತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tenāti ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti padena. Paṭhamassa padassāti ‘‘kenassu nivuto loko’’ti padassa. Yuttāti yojitā, anurūpāti vā attho. Etena pucchānurūpatā vissajjanassa dassitāti pubbāparavicayo vuttoti veditabbaṃ. ‘‘Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto’’tiādinā vivicchāpamādānaṃ avijjāya paccayabhāvaṃ dasseti. Nivuto eva hi nappakāsati. Vivicchāti vicikicchā. Tenevāha – ‘‘vivicchā nāma vuccati vicikicchā’’ti. Tatrāyaṃ padasiddhi – yathā micchādiṭṭhisammādiṭṭhiyo ‘‘niccaṃ anicca’’ntiādinā ekaṃsaggāhabhāvena pavattanti, na evamayaṃ. Ayaṃ pana anekaṃsaggāhabhāvato ‘‘niccaṃ nu kho aniccaṃ nu kho’’tiādinā vividhaṃ viruddhaṃ vā icchati esatīti vivicchāti . ‘‘So vicikicchanto’’tiādinā appakāsanassa vivicchāpamādānaṃ kāraṇabhāvaṃ vivarati. Sukke dhamme na uppādiyatīti na samādāya vattati. Nappakāsantīti te attano santāne anuppādiyamānā kusalā dhammā taṃ puggalaṃ pakāsaṃ loke abhiññātaṃ na karontīti attho. Abhilimpatīti makkaṭālepo viya makkaṭaṃ dārusilādīsu purisaṃ rūpādivisaye allīyāpetīti attho. Āsattibahulassāti āsaṅgabahulassa. Evaṃ abhijappāti karitvāti evaṃ pariyuṭṭhānaṭṭhāyinīti iminā kāraṇena. Tatthāti tāya taṇhāya. Loko abhilitto silesena makkhito viya hotīti attho.
ಭಾಯತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಭಯಂ। ಮಹನ್ತಂ ಭಯಂ ಮಹಬ್ಭಯಂ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ದುಕ್ಖಮಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯ’’ನ್ತಿ। ದುಕ್ಖಂ ದೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ದುಕ್ಖಮೇವ ವಿಭತ್ತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ದುಕ್ಖಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ದುಕ್ಖತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಓಧಸೋತಿ ಕದಾಚಿ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮಮೂಲಾಯ ಕದಾಚಿ ಪರೂಪಕ್ಕಮಮೂಲಾಯಾತಿಆದಿನಾ ವಿಭಾಗೇನ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾಯ ಮುಚ್ಚನಕಾ ವಿಸೇಸೇನ ರೂಪಾವಚರಾ। ತಥಾತಿ ಓಧಸೋ ಕದಾಚಿ ಕರಹಚೀತಿ ಏವಂ ಆಕಡ್ಢತಿ। ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾಯ ಮುಚ್ಚನಕಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮಾಪತ್ತಿಬಹುಲಾ ವಿಸೇಸೇನ ಅರೂಪಾವಚರಸತ್ತಾ। ಅಪ್ಪಾಬಾಧಾತಿ ಪದಂ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾಯ ಮುಚ್ಚನಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಂ। ದೀಘಾಯುಕಾತಿ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾಯ। ಅರೂಪದೇವಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ವಿಸೇಸತೋ ದೀಘಾಯುಕಾತಿ। ಇದಞ್ಚ ಮುಚ್ಚನಮಚ್ಚನ್ತಿಕಂ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾಪಿ ಸಙ್ಖತತ್ತಾ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖಸಭಾವಾ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ಯತೋ ಮುಚ್ಚನಮಚ್ಚನ್ತಿಕಂ, ತಂ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನವಸೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾಯ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Bhāyati etasmāti bhayaṃ. Mahantaṃ bhayaṃ mahabbhayaṃ. Tenevāha – ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti. Dukkhaṃ domanassanti dukkhameva vibhattanti sabbaṃ dukkhaṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘tisso dukkhatā’’tiādi vuttaṃ. Odhasoti kadāci attūpakkamamūlāya kadāci parūpakkamamūlāyātiādinā vibhāgena dukkhadukkhatāya muccanakā visesena rūpāvacarā. Tathāti odhaso kadāci karahacīti evaṃ ākaḍḍhati. Vipariṇāmadukkhatāya muccanakā upekkhāsamāpattibahulā visesena arūpāvacarasattā. Appābādhāti padaṃ dukkhadukkhatāya muccanassa kāraṇavacanaṃ. Dīghāyukāti vipariṇāmadukkhatāya. Arūpadevā hi loke visesato dīghāyukāti. Idañca muccanamaccantikaṃ. Yasmā ca dukkhā vedanāpi saṅkhatattā aniccatādisaṅkhāradukkhasabhāvā eva, tasmā yato muccanamaccantikaṃ, taṃ anavasesapariyādānavasena saṅgaṇhitvā dassetuṃ ‘‘saṅkhāradukkhatāya panā’’tiādimāha.
ತತ್ಥ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಉಪಾದಿ, ವಿಪಾಕಕ್ಖನ್ಧಾ ಕಟತ್ತಾ ಚ ರೂಪಂ। ಉಪಾದಿಸ್ಸ ಸೇಸಂ ಉಪಾದಿಸೇಸಂ, ತಂ ನತ್ಥಿ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ, ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು, ತಾಯ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ, ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಲಕ್ಖಣೇ ಚಾಯಂ ಕರಣನಿದ್ದೇಸೋ। ನಿಬ್ಬಾನಧಾತೂತಿ ಚ ನಿಬ್ಬಾಯನಮತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಕಲಲೋಕಬ್ಯಾಪಿನೀ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿನೀ ಚ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾ, ತಸ್ಮಾ। ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ತೇನ ‘‘ದುಕ್ಖಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ಲೋಕಸ್ಸ ನೀವರಣಾದೀನಿ ಅಜಾನನ್ತೇನ, ಸಮಯನ್ತರಪರಿಚಯೇನ ವಾ ತತ್ಥ ಸಂಸಯಪಕ್ಖನ್ದೇನ ಏಕಂಸೇನೇವ ಬ್ಯಾಕಾತಬ್ಬತ್ತಾ ಸತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಪುಚ್ಛಾ ಕತಾ, ಸಾ ಚ ಅಜಾನನಸ್ಸ, ಸಂಸಯಸ್ಸ ವಾ ನೀವರಣಾದಿವಿಸಯತಾಯ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ನೀವರಣಾದೀನಂ ಲೋಕೋ ಆಧಾರಭಾವೇನ ಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತೋತಿ ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಪುಚ್ಛಾವಿಚಯೋ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯೋಪಿ ಅದಿಟ್ಠಜೋತಿನೀ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾ ವಿಮತಿಚ್ಛೇದಿನೀ ಚಾತಿಆದಿನಾ ಪುಚ್ಛಾವಿಚಯೇ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tattha upādiyatīti upādi, vipākakkhandhā kaṭattā ca rūpaṃ. Upādissa sesaṃ upādisesaṃ, taṃ natthi etissāti anupādisesā, nibbānadhātu, tāya anupādisesāya nibbānadhātuyā, itthambhūtalakkhaṇe cāyaṃ karaṇaniddeso. Nibbānadhātūti ca nibbāyanamattaṃ. Tasmāti yasmā sakalalokabyāpinī sabbasaṅgāhinī ca saṅkhāradukkhatā, tasmā. Lokassāti sambandhe sāmivacanaṃ. Tena ‘‘dukkhamassā’’ti padassa atthaṃ dasseti. Evamettha lokassa nīvaraṇādīni ajānantena, samayantaraparicayena vā tattha saṃsayapakkhandena ekaṃseneva byākātabbattā sattādhiṭṭhānā pucchā katā, sā ca ajānanassa, saṃsayassa vā nīvaraṇādivisayatāya catubbidhā. Pāḷiyaṃ pana nīvaraṇādīnaṃ loko ādhārabhāvena gāthāyaṃ vuttoti eko pañhoti dassitanti. Ayamettha pucchāvicayo. Vissajjanavicayopi adiṭṭhajotinī vissajjanā vimaticchedinī cātiādinā pucchāvicaye vuttanayānusārena veditabbo.
ಏವಂ ಏಕಾಧಾರಂ ಪುಚ್ಛಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನೇಕಾಧಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸವನ್ತಿ ಸಬ್ಬಧೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸವನ್ತೀತಿ ಸನ್ದನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಧೀತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ಆಯತನೇಸು। ಸೋತಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಸೋತಾ। ಕಿಂ ನಿವಾರಣನ್ತಿ ತೇಸಂ ಕಿಂ ಆವರಣಂ ಕಾ ರಕ್ಖಾ। ಸಂವರಂ ಬ್ರೂಹೀತಿ ತಂ ನೇಸಂ ನೀವರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಂವರಂ ಕಥೇಹಿ। ಕೇನ ಸೋತಾ ಪಿಧೀಯರೇತಿ ಕೇನ ಧಮ್ಮೇನ ತಣ್ಹಾದಿಸೋತಾ ಪಿಧಿಯ್ಯನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಪದತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಪಾಳಿವಸೇನೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
Evaṃ ekādhāraṃ pucchaṃ dassetvā idāni anekādhāraṃ dassetuṃ ‘‘savanti sabbadhī’’tiādi vuttaṃ. Tattha savantīti sandanti. Sabbadhīti sabbesu rūpādīsu āyatanesu. Sotāti taṇhādisotā. Kiṃ nivāraṇanti tesaṃ kiṃ āvaraṇaṃ kā rakkhā. Saṃvaraṃ brūhīti taṃ nesaṃ nīvaraṇasaṅkhātaṃ saṃvaraṃ kathehi. Kena sotā pidhīyareti kena dhammena taṇhādisotā pidhiyyanti pacchijjantīti ayamettha padattho. Sesaṃ pāḷivaseneva āvi bhavissati.
ತೇ ದ್ವೇ ಪಞ್ಹಾತಿ ಯದಿಪಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಪವತ್ತಾಯ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಾಕ್ಯಾನಿ। ಞಾತುಂ ಇಚ್ಛಿತಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದುವಿಧತ್ತಾ ತೇ ದ್ವೇ ಪಞ್ಹಾ। ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ‘‘ಇಮೇಹಿ ಬಹ್ವಾಧಿವಚನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಇಮೇ ಏತಾಯ ಗಾಥಾಯ ಗಹಿತಾ ಅತ್ಥಾ ಯಸ್ಮಾ ಬಹೂನಿ ಅಧಿಕಿಚ್ಚ ಪವತ್ತವಚನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ದ್ವೇ ಪಞ್ಹಾತಿ। ಏಕತೋ ಉಪರಿ ಬಹೂತಿ ಹಿ ಸಾಸನವೋಹಾರೋ, ತಮೇವ ಪುಚ್ಛಾಯ ದುವಿಧತ್ಥವಿಸಯತಂ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಾಹಿ ಞಾತಿಬ್ಯಸನಾದಿಸಙ್ಖಾತಾಹಿ ಪಾಣವಧಾದೀಹಿ ಏವ ವಾ ದುಗ್ಗತಿಹೇತುಭೂತಾಹಿ ಆಪದಾಹಿ ಸಮಂ ಸಹ, ಸಬ್ಬಥಾ ವಾ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಆಪನ್ನೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ। ತಂನಿಮಿತ್ತೇಹಿ ದಸಹಿ ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂಹಿ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಚ, ತಸ್ಸ ತಂ ಆಪನ್ನಾಕಾರಂ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾಕಾರಞ್ಚ ಬುದ್ಧಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಏವಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಏವಂ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿ। ವೋದಾಯತಿ ಸುಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ವೋದಾನಂ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ। ವುಟ್ಠಾತಿ ಏತೇನ ನಿಮಿತ್ತತೋ ಪವತ್ತತೋ ಚಾತಿ ವುಟ್ಠಾನಂ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ।
Te dve pañhāti yadipi imissā gāthāya pucchāvasena pavattāya cattāri padāni cattāri vākyāni. Ñātuṃ icchitassa pana atthassa duvidhattā te dve pañhā. Kasmāti ce? ‘‘Imehi bahvādhivacanena pucchitā’’ti āha. Tatthāyaṃ saṅkhepattho – ime etāya gāthāya gahitā atthā yasmā bahūni adhikicca pavattavacanena pucchitā, tasmā te dve pañhāti. Ekato upari bahūti hi sāsanavohāro, tameva pucchāya duvidhatthavisayataṃ vivarituṃ ‘‘eva’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho – yāhi ñātibyasanādisaṅkhātāhi pāṇavadhādīhi eva vā duggatihetubhūtāhi āpadāhi samaṃ saha, sabbathā vā ayaṃ loko āpanno ajjhotthaṭo. Taṃnimittehi dasahi kilesavatthūhi saṃkiliṭṭho ca, tassa taṃ āpannākāraṃ saṃkiliṭṭhākārañca buddhiyaṃ katvā āha – ‘‘evaṃ samāpannassa evaṃ saṃkiliṭṭhassā’’ti. Vodāyati sujjhati etenāti vodānaṃ, samathavipassanā. Vuṭṭhāti etena nimittato pavattato cāti vuṭṭhānaṃ, ariyamaggo.
ಅಸಮಾಹಿತಸ್ಸಾತಿ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ। ಸವನ್ತೀತಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ಅಭಿಜ್ಝಾತಿಆದಿ ಅಸಮಾಧಾನಹೇತುದಸ್ಸನಂ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಏವಂ ಅಸಮಾಹಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಥಾಹ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಇಧಾಪಿ ಅನುಗೀತಿವಿಚಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋತಾನಂ ಸವನಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅನುರೋಧವಸೇನೇವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಸವತಿ ಮನಾಪಿಕೇಸು ರೂಪೇಸೂ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಸೋತಾನಂ ದ್ವಾರಭಾವೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಉಪಚಾರವಸೇನ ಸಯಂ ಸವನ್ತಾ ವಿಯ ವುತ್ತಾ। ಇತೀತಿ ಏವಂ। ಸಬ್ಬಾತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಾ। ಸಬ್ಬಥಾತಿ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ। ಇದಂ ವೋದಾನನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ಪರಿಯುಟ್ಠಾನವಿಘಾತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪ್ಪಹಾನಂ ವೋದಾನಂ।
Asamāhitassāti nānārammaṇesu vikkhittacittassa. Savantīti pavattanti. Abhijjhātiādi asamādhānahetudassanaṃ. Tenevāha – ‘‘evaṃ asamāhitassā’’ti. ‘‘Yathāha bhagavā’’tiādinā idhāpi anugītivicayaṃ dasseti. Sotānaṃ savanaṃ yebhuyyena anurodhavasenevāti āha – ‘‘savati manāpikesu rūpesū’’ti. Ettha ca cakkhādayo sotānaṃ dvārabhāvena pavattamānā upacāravasena sayaṃ savantā viya vuttā. Itīti evaṃ. Sabbāti sabbasmā. Sabbathāti sabbappakārena. Idaṃ vodānanti idaṃ ‘‘pariyuṭṭhānavighāta’’nti vuttaṃ pariyuṭṭhānappahānaṃ vodānaṃ.
ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾಯ ಸತಿ ತೇಸಂ ನಿವಾರಣನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಗತಿಯೋ ಸಮನ್ವೇಸಮಾನಾ ತೇಸಂ ಸೋತಾನಂ ನಿವಾರಣನ್ತಿ। ಸೋತಾನಂ ಸಂವರಂ ಬ್ರೂಮೀತಿ ತಮೇವ ಸತಿಂ ಸೋತಾನಂ ಸಂವರಂ ಬ್ರೂಮಿ। ಪಞ್ಞಾಯೇತೇ ಪಿಧೀಯರೇತಿ ರೂಪಾದೀಸು ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಪಟಿವೇಧಸಾಧಿಕಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಏತೇ ಸೋತಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಿಧಿಯ್ಯನ್ತಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನವಸೇನ ಸಮುಚ್ಛಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Vissajjanagāthāya sati tesaṃ nivāraṇanti vipassanāsampayuttā sati kusalākusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesamānā tesaṃ sotānaṃ nivāraṇanti. Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmīti tameva satiṃ sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi. Paññāyete pidhīyareti rūpādīsu aniccatādipaṭivedhasādhikāya maggapaññāya ete sotā sabbaso pidhiyyanti, uppajjituṃ appadānavasena samucchijjantīti attho.
ನಾವಿಞ್ಛತೀತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾದಿಪ್ಪವತ್ತಿದ್ವಾರಭಾವೇನ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ, ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ ನಾಕಡ್ಢತಿ। ಅನುಸಯಪ್ಪಹಾನಂ ಇಧ ಪಿಧಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಪಞ್ಞಾಯ ಅನುಸಯಾ ಪಹೀಯನ್ತೀ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಅನುಸಯನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ಅನುಸಯಾಭಾವೇ ನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಸಯೇಸೂ’’ತಿಆದಿ। ಇದಾನಿ ತಮೇವತ್ಥಂ ಉಪಮಾಯ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ತಂ ಯಥಾ ಖನ್ಧವನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಸೋತಾನಂ ನಿವಾರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸಂವರಂ ಪಿಧಾನಞ್ಚ ಅಜಾನನ್ತೇನ ತತ್ಥ ವಾ ಸಂಸಯಿತೇನ ಏಕಂಸಿಕತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಪುಚ್ಛಾ ಕತಾತಿ ಇಧ ಪುಚ್ಛಾವಿಚಯೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Nāviñchatīti abhijjhādippavattidvārabhāvena cittasantānaṃ, puggalaṃ vā nākaḍḍhati. Anusayappahānaṃ idha pidhānaṃ adhippetanti āha – ‘‘paññāya anusayā pahīyantī’’ti. Yasmā anusayanimittaṃ pariyuṭṭhānaṃ anusayābhāve na hotīti āha ‘‘anusayesū’’tiādi. Idāni tamevatthaṃ upamāya vibhāvento ‘‘taṃ yathā khandhavantassā’’tiādimāha. Etthāpi sotānaṃ nivāraṇasaṅkhātaṃ saṃvaraṃ pidhānañca ajānantena tattha vā saṃsayitena ekaṃsikattā dhammādhiṭṭhānā pucchā katāti idha pucchāvicayo vuttanayeneva vissajjanavicayo ca veditabbo.
ಏತ್ಥ ಚ ಯೇನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಕೇನಸ್ಸು ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೩೮; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾ ೫೭, ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೧; ನೇತ್ತಿ॰ ೪೫) ಸತಿಪಿ ನಿವಾರಣಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಭಾವೇ ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ತಾವ ಸೋತಾನಂಯೇವ ಸಂವರೋ ಪಿಧಾನಞ್ಚ ಪುಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಸೋತೇ ಏಕತ್ಥವಸೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಾಯ ಏಕಾಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ಸೋತಾನಂ ವಾ ಬಹುಭಾವತೋ ಬಹೂತಿ ಯತ್ತಕಾ ಸೋತಾ, ತತ್ತಕಾ ಪಞ್ಹಾತಿ। ಯೇನ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಸವನ್ತಿ ಸಬ್ಬಧಿ ಸೋತಾ’’ತಿ ಗಾಥಾಯಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೪೦; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾ ೫೯, ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೩; ನೇತ್ತಿ॰ ೪೫) ಸೋತೇ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಸಂವರಪಿಧಾನಾನಂ ವಸೇನ ‘‘ದ್ವೇ ಪಞ್ಹಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಪಠಮಗಾಥಾಯಂ ಸತಿಪಿ ನಿವಾರಣಾದೀನಂ ಲೋಕಾಧಾರಭಾವೇ ಲೋಕಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ನಿವಾರಣಾದೀನಂ ವಿಭಾಗೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹಾತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ನಯೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Ettha ca yena adhippāyena ‘‘kenassu nivuto loko’’ti gāthāya (su. ni. 1038; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 57, ajitamāṇavapucchāniddesa 1; netti. 45) satipi nivāraṇādīnaṃ catunnaṃ pucchitabbabhāve eko pañhoti vuttaṃ. Tena tāva sotānaṃyeva saṃvaro pidhānañca pucchitanti sote ekatthavasena gahetvā pucchāya ekādhiṭṭhānabhāvato eko pañhoti vattabbaṃ siyā. Sotānaṃ vā bahubhāvato bahūti yattakā sotā, tattakā pañhāti. Yena pana adhippāyena ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti gāthāyaṃ (su. ni. 1040; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 59, ajitamāṇavapucchāniddesa 3; netti. 45) sote anāmasitvā saṃvarapidhānānaṃ vasena ‘‘dve pañhā’’ti vuttaṃ. Tena paṭhamagāthāyaṃ satipi nivāraṇādīnaṃ lokādhārabhāve lokaṃ anāmasitvā nivāraṇādīnaṃ vibhāgena cattāro pañhātipi vattabbanti ayaṃ nayo dassitoti daṭṭhabbaṃ.
ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ನ ಕೇವಲಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನಾ ರಚಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ಪುಚ್ಛತಿ, ಅಥ ಖೋ ದೇಸನಾಕಾಲೇ ವುತ್ತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಪುಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಪುಚ್ಛಾಯ ವಿಚೇತಬ್ಬಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಾನಿ ಸೋತಾನೀ’’ತಿ ಗಾಥಾಯ ಅನನ್ತರಂ ‘‘ಪಞ್ಞಾ ಚೇವ ಸತಿ ಚಾ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ। ತಸ್ಸಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯಾಯಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಯಾ ಚ ಸತಿ ಯಞ್ಚ ತದವಸೇಸಂ ನಾಮರೂಪಂ, ಏತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಕತ್ಥ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಏತಂ ಮೇ ಪುಟ್ಠೋ ಪಬ್ರೂಹೀತಿ।
Idāni yasmā pucchanto na kevalaṃ pubbe attanā racitaniyāmeneva pucchati, atha kho desanākāle vuttadhammassa anusandhiṃ gahetvāpi pucchati, tasmā tassa anusandhiṃ pucchāya vicetabbākāraṃ dassento ‘‘yāni sotānī’’ti gāthāya anantaraṃ ‘‘paññā ceva sati cā’’ti gāthamāha. Tassāyaṃ saṅkhepattho – yāyaṃ bhagavatā vuttā paññā, yā ca sati yañca tadavasesaṃ nāmarūpaṃ, etaṃ sabbampi kattha nirujjhati, etaṃ me puṭṭho pabrūhīti.
ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾಯಂ ಪನಸ್ಸ ಯಸ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾಸತಿಯೋ ನಾಮೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾ ವಿಸುಂ ನ ವುತ್ತಾ। ಅಯಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಯಂ ಮಂ ತ್ವಂ, ಅಜಿತ, ಏತಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕತ್ಥೇತಂ ಉಪರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಅನನ್ತರಗಾಥಾಯಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೪೨; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾ ೬೧, ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೫; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೧, ೪೫), ಯತ್ಥ ತಂ ಅಸೇಸಂ ಉಪರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ತೇ ವದಾಮಿ। ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧೇನ ಸಹೇವ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಏತ್ಥೇತಂ ಉಪರುಜ್ಝತಿ, ಏತ್ಥೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧೇನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಏತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧಂ ತಸ್ಸ ನಿರೋಧೋ ನಾತಿವತ್ತತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ। ಅಯಂ ಪಞ್ಹೇ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಪುಚ್ಛತೀತಿ ಅನನ್ತರಗಾಥಾಯಂ ಸೋತಾನಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಾನುಸಯಪ್ಪಹಾನಕಿಚ್ಚೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸತಿ ಪಞ್ಞಾ ಚ ವುತ್ತಾ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಪ್ಪಹಾನೇ ಪಞ್ಞಾಸತೀಸು ತಿಟ್ಠನ್ತೀಸು ತಾಸಂ ಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನ ನಾಮರೂಪೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ತಥಾ ಚ ಸತಿ ವಟ್ಟತಿ ಏವ। ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಇಮಾಸಂ ಸನಿಸ್ಸಯಾನಂ ಪಞ್ಞಾಸತೀನಂ ಅಸೇಸನಿರೋಧೋತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಯಂ ಪುಚ್ಛಾ ಕತಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ ಪಞ್ಹೇ…ಪೇ॰… ಧಾತು’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅನುಸನ್ಧೀಯತಿ ದೇಸನಾ ಏತಾಯಾತಿ ಅನುಸನ್ಧಿ।
Vissajjanagāthāyaṃ panassa yasmā paññāsatiyo nāmeneva saṅgahaṃ gacchanti, tasmā tā visuṃ na vuttā. Ayañcettha saṅkhepattho – yaṃ maṃ tvaṃ, ajita, etaṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘katthetaṃ uparujjhatī’’ti anantaragāthāyaṃ (su. ni. 1042; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 61, ajitamāṇavapucchāniddesa 5; netti. 11, 45), yattha taṃ asesaṃ uparujjhati, taṃ te vadāmi. Tassa tassa hi viññāṇassa nirodhena saheva apubbaṃ acarimaṃ etthetaṃ uparujjhati, ettheva viññāṇassa nirodhena nirujjhati, etaṃ viññāṇanirodhaṃ tassa nirodho nātivattatīti vuttaṃ hotīti. Ayaṃ pañhe anusandhiṃ pucchatīti anantaragāthāyaṃ sotānaṃ pariyuṭṭhānānusayappahānakiccena saddhiṃ sati paññā ca vuttā, taṃ sutvā tappahāne paññāsatīsu tiṭṭhantīsu tāsaṃ sannissayena nāmarūpena bhavitabbaṃ, tathā ca sati vaṭṭati eva. Kattha nu kho imāsaṃ sanissayānaṃ paññāsatīnaṃ asesanirodhoti iminā adhippāyena ayaṃ pucchā katāti āha – ‘‘ayaṃ pañhe…pe… dhātu’’nti. Tattha anusandhīyati desanā etāyāti anusandhi.
ಯಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಂ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ಚತುಸಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾಸಙ್ಖಾತಂ ಪಟಿಪದಂ ಸಹ ವಿಸಯೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೀಣಿ ಚ ಸಚ್ಚಾನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಖತಾನೀತಿ ಸಮೇಚ್ಚ ಸಮ್ಭೂಯ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಕತಾನೀತಿ ಸಙ್ಖತಾನಿ। ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾನೀತಿ ನಿರುಜ್ಝನಸಭಾವಾನಿ। ದುಕ್ಖಂ ಸಮುದಯೋ ಮಗ್ಗೋತಿ ತೇಸಂ ಸರೂಪದಸ್ಸನಂ। ನಿರೋಧೋ ಪನ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಿರೋಧೋ ಅಸಙ್ಖತೋ’’ತಿ। ಸೋ ಹಿ ಕೇನಚಿ ಪಚ್ಚಯೇನ ನ ಸಙ್ಖತೋತಿ ಅಸಙ್ಖತೋ। ಸಹ ವಿಸಯೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಪಹಾಯಕಸಭಾವೇಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಪಹಾಯಕವಿಭಾಗಮುಖೇನ ಪಹಾತಬ್ಬವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಸಮುದಯೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Yāya paṭipadāya anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ adhigacchanti, taṃ catusaccakammaṭṭhānabhāvanāsaṅkhātaṃ paṭipadaṃ saha visayena dassetuṃ ‘‘tīṇi ca saccānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha saṅkhatānīti samecca sambhūya paccayehi katānīti saṅkhatāni. Nirodhadhammānīti nirujjhanasabhāvāni. Dukkhaṃ samudayo maggoti tesaṃ sarūpadassanaṃ. Nirodho pana kathanti āha ‘‘nirodho asaṅkhato’’ti. So hi kenaci paccayena na saṅkhatoti asaṅkhato. Saha visayena pahātabbapahāyakasabhāvesu ariyasaccesu pahāyakavibhāgamukhena pahātabbavibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha samudayo’’tiādi vuttaṃ.
ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾವಸೇಸಾತಿ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನಾವಸೇಸಾ ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಚ ಸೇಸ-ಸದ್ದೋ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಮಾನೋ ಉದ್ಧಚ್ಚನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಏವಂ ಏತೇಪಿ ಧಮ್ಮಾ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಸಭಾವಾ ಪಠಮಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ ಏವಾತಿ। ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನಿರವಸೇಸಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಏತ್ಥಾಪಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಿಪದೇಸುಪಿ ನಿರವಸೇಸ-ಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ । ಸಾವಸೇಸಞ್ಹಿ ಪುರಿಮಮಗ್ಗದ್ವಯೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಯೋ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಇತರೇಹಿ ಪನ ನಿರವಸೇಸನ್ತಿ। ತೇಧಾತುಕೇ ಇಮಾನಿ ದಸ ಸಂಯೋಜನಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ತೇಧಾತುಕೇತಿ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ವಿಸಯದಸ್ಸನಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ತಾನಿ ಸಂಯೋಜನವಸೇನ ಪವತ್ತನ್ತಿ।
Tattha avijjāvasesāti dassanamaggena pahīnāvasesā avijjāti attho. Ayañca sesa-saddo kāmacchando byāpādo māno uddhaccanti etthāpi yojetabbo. Yathā hi avijjā, evaṃ etepi dhammā apāyagamanīyasabhāvā paṭhamamaggena pahīyanti evāti. ‘‘Avijjāniravasesā’’tipi pāṭho, etthāpi yathāvuttesu kāmacchandādipadesupi niravasesa-saddo yojetabbo . Sāvasesañhi purimamaggadvayena kāmacchandādayo pahīyanti, itarehi pana niravasesanti. Tedhātuke imāni dasa saṃyojanānīti ettha tedhātuketi saṃyojanānaṃ visayadassanaṃ. Tattha hi tāni saṃyojanavasena pavattanti.
೧೨. ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ತಂ ಪಹಾಯಕಂ ಪತ್ವಾ। ಯಂ ಪನಾತಿ ಏತ್ಥ ಯನ್ತಿ ಹೇತುಅತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಇದಂ ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಯೇನ ಞಾಣೇನ ಹೇತುಭೂತೇನ ‘‘ಖೀಣಾ ಮೇ ಜಾತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಯಾ ಖೀಣಭಾವಂ ಜಾನಾತಿ, ಇದಂ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ಅರಹತ್ತಫಲಞಾಣಂ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ನಾಮ। ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಯನ್ತಿ ಆನೇತಬ್ಬಂ ‘‘ಯಂ ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾತಿ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ಇದಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಇಧಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅರಹತ್ತಫಲಞಾಣವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಕ್ಕಣ್ಡ ೧೩೫-೧೪೨) ಪನ ‘‘ಖಯೇ ಞಾಣಂ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಕರೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಞಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅನುಪ್ಪಾದಭೂತೇ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅರಿಯಫಲೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಧ ಪನ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅರಹತ್ತಫಲಞಾಣವಸೇನೇವ ವಿಭತ್ತಂ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಞಾಣಾನಿ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ, ‘‘ಆರಮ್ಮಣಸಙ್ಕೇತೇನ ದ್ವೇ ನಾಮಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತೀ’’ತಿ ಚ।
12.Anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāyāti taṃ pahāyakaṃ patvā. Yaṃ panāti ettha yanti hetuatthe nipāto. Idaṃ khaye ñāṇanti yena ñāṇena hetubhūtena ‘‘khīṇā me jātī’’ti attano jātiyā khīṇabhāvaṃ jānāti, idaṃ evaṃ paccavekkhaṇassa nimittabhūtaṃ arahattaphalañāṇaṃ khaye ñāṇaṃ nāma. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti etthāpi yanti ānetabbaṃ ‘‘yaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti. Idaṃ anuppāde ñāṇanti idhāpi pubbe vuttanayeneva arahattaphalañāṇavasena attho yojetabbo. Aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. cittuppādakkaṇḍa 135-142) pana ‘‘khaye ñāṇaṃ kilesakkhayakare ariyamagge ñāṇanti vuttaṃ. Anuppāde ñāṇaṃ paṭisandhivasena anuppādabhūte taṃtaṃmaggavajjhakilesānaṃ anuppādapariyosāne uppanne ariyaphale ñāṇa’’nti vuttaṃ. Idha pana ubhayampi arahattaphalañāṇavaseneva vibhattaṃ. Tenevāha – ‘‘imāni dve ñāṇāni aññātāvindriya’’nti, ‘‘ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhantī’’ti ca.
ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಹೇಟ್ಠಿಮೇಸು ತೀಸು ಫಲೇಸು, ಉಪರಿಮೇಸು ಚ ತೀಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವಿಯ ಪಠಮಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಗ್ಗಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇನ ನಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಯಞ್ಚ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಏತೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಧಮ್ಮಾ ವಿಯ ದಸ್ಸನಭಾವನಾಹಿ ಅಗ್ಗಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ತದವಸೇಸಫಲಧಮ್ಮಾಪಿ ಅನುಪ್ಪಾದನಿರೋಧೇನ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ಏಕಾ ಪಞ್ಞಾ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯತ್ತಾ। ಯದಿ ಏಕಾ, ಕಥಂ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪಿ ಚಾ’’ತಿಆದಿ। ಆರಮ್ಮಣಸಙ್ಕೇತೇನಾತಿ ಖಯೇ ಅನುಪ್ಪಾದೇತಿ ಇಮಾಯ ಆರಮ್ಮಣಸಮಞ್ಞಾಯ। ಸಾ ಪಜಾನನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾತಿ ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಸೋತಾನಂ ಪಿಧಾನಕಿಚ್ಚಾ ವುತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ, ಸಾ ಪಜಾನನಸಭಾವೇನ ಪಞ್ಞಾ। ಇತರಾ ಪನ ಯಥಾದಿಟ್ಠಂ ಯಥಾಗಹಿತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಪಿಲಾಪನಟ್ಠೇನ ಓಗಾಹನಟ್ಠೇನ ಸತೀತಿ।
Aññindriyaṃ heṭṭhimesu tīsu phalesu, uparimesu ca tīsu maggesu uppattiyā punappunaṃ uppajjamānampi anaññātaññassāmītindriyaṃ viya paṭhamaphaluppattiyā aggaphaluppattiyā anuppādanirodhena nirujjhatīti āha – ‘‘yañca anaññātaññassāmītindriya’’ntiādi. Etena pahātabbadhammā viya dassanabhāvanāhi aggaphaluppattiyā tadavasesaphaladhammāpi anuppādanirodhena nirujjhanti. Ko pana vādo tebhūmakadhammānanti dasseti, ekā paññā aññātāvindriyattā. Yadi ekā, kathaṃ dvidhā vuttāti āha ‘‘api cā’’tiādi. Ārammaṇasaṅketenāti khaye anuppādeti imāya ārammaṇasamaññāya. Sā pajānanaṭṭhena paññāti yā pubbe sotānaṃ pidhānakiccā vuttā paññā, sā pajānanasabhāvena paññā. Itarā pana yathādiṭṭhaṃ yathāgahitaṃ ārammaṇaṃ apilāpanaṭṭhena ogāhanaṭṭhena satīti.
೧೩. ಏವಂ ‘‘ಪಞ್ಞಾ ಚೇವ ಸತಿ ಚಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ಯೇ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ, ಇದಂ ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ವಿಭಾಗೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸುಖಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಪಾಕಟನಾಮರೂಪಮೇವ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಯೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಹಿ ಸಹಚರಣಾದಿನಾ ತದಞ್ಞೇ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ರೂಪಧಮ್ಮಾ ಚ ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ। ನಾಮಗ್ಗಹಣೇನ ಚೇತ್ಥ ಖನ್ಧತ್ತಯಮೇವ ಗಹಿತನ್ತಿ ‘‘ನಾಮರೂಪಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಪನ ರೂಪಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ? ನಯಿದಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಪಚುರಜನಸ್ಸ ಪನ ಅವಿಭಾಗೇನ ಗಹಣೀಯಸಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
13. Evaṃ ‘‘paññā ceva sati cā’’ti padassa atthaṃ vivaritvā idāni ‘‘nāmarūpa’’nti padassa atthaṃ vivaranto ‘‘tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpa’’nti āha. Nāmarūpañca vibhāgena dassento sukhaggahaṇatthaṃ pākaṭanāmarūpameva vibhāvetuṃ ‘‘tattha ye’’tiādimāha. Taggahaṇeneva hi sahacaraṇādinā tadaññe cittacetasikā rūpadhammā ca gahitā hontīti. Nāmaggahaṇena cettha khandhattayameva gahitanti ‘‘nāmarūpaṃ viññāṇasampayutta’’nti vuttaṃ. Taṃ pana rūpaṃ sampayuttanti? Nayidaṃ sampayuttapaccayavasena vuttaṃ. Pacurajanassa pana avibhāgena gahaṇīyasabhāvaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
ಗಾಥಾಯ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು ಪುಚ್ಛಿತಾತಿ ತಂ ಚತುರಿದ್ಧಿಪಾದಮುಖೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೇನ ಪತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಭಾವನಾಮೂಲಭೂತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸತಿಪಞ್ಞಾಹಿ ನಿದ್ಧಾರೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಸತಿ ಚ ಪಞ್ಞಾ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನೀ’’ತಿ ಆಹ। ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಗತಿಯೋ ಸಮನ್ವೇಸಮಾನಾ ಸತಿ ಸಿಜ್ಝನ್ತೀ ಏಕನ್ತೇನ ಸಮಾಧಿಂ ನಿಪ್ಫಾದೇತಿ। ಸತಿಗ್ಗಹಣೇನ ಚೇತ್ಥ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪ್ಪಹಾನಂ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಸತಿ ದ್ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚಾ’’ತಿ। ತಥಾ ಅನುಸಯಸಮುಗ್ಘಾತವಿಧಾಯಿನೀ ಪಞ್ಞಾ ಸಿಜ್ಝಮಾನಾ ನ ವಿನಾ ಚತುಬ್ಬಿಧಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯಂ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಞ್ಞಾ ದ್ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚಾ’’ತಿ।
Gāthāya anupādisesā nibbānadhātu pucchitāti taṃ caturiddhipādamukhena ariyamaggādhigamena pattabbanti dassento iddhipādabhāvanāmūlabhūtāni indriyāni satipaññāhi niddhāretuṃ ‘‘tattha sati ca paññā ca cattāri indriyānī’’ti āha. Kusalākusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesamānā sati sijjhantī ekantena samādhiṃ nipphādeti. Satiggahaṇena cettha pariyuṭṭhānappahānaṃ idhādhippetanti āha – ‘‘sati dve indriyāni, satindriyañca samādhindriyañcā’’ti. Tathā anusayasamugghātavidhāyinī paññā sijjhamānā na vinā catubbidhasammappadhānavīriyaṃ sijjhatīti vuttaṃ – ‘‘paññā dve indriyāni paññindriyañca vīriyindriyañcā’’ti.
ಯಾ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸೂತಿ ಇಮೇಸು ಸತಿಆದೀಸು ಚತೂಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯತಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭೂತೇಸು ತಂಸಹಜಾತಾ ಏವ ಯಾ ಸದ್ದಹನಾ। ‘‘ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ತಸ್ಸಾ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ವಚನಸೇಸೋ, ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಭಿಪ್ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಾ ಸದ್ಧಾ ಕತ್ತುಕಾಮತಾಸಭಾವಸ್ಸ ಛನ್ದಸ್ಸ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಯಾ ಸದ್ಧಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ, ಅಯಂ ಛನ್ದಸಮಾಧೀ’’ತಿ। ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ। ಇದಂ ಪಹಾನನ್ತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನಸಾಧಕೋ ಸಮಾಧಿ ಪಹಾನನ್ತಿ ವುತ್ತೋ ಪಜಹತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕತ್ವಾ। ‘‘ಪಧಾನ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಗ್ಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಸಮಾಧಿ ಏಕೋದೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Yā imesu catūsu indriyesūti imesu satiādīsu catūsu indriyesu nissayapaccayatāya adhiṭṭhānabhūtesu taṃsahajātā eva yā saddahanā. ‘‘Imehi catūhi indriyehī’’tipi pāḷi, tassā imehi catūhi indriyehi sampayuttāti vacanaseso, ārammaṇe abhippasādalakkhaṇā saddhā kattukāmatāsabhāvassa chandassa visesapaccayo hotīti āha – ‘‘yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhī’’ti. Samāhite citteti vipassanāsamādhinā samāhite citte. Idaṃ pahānanti vikkhambhanappahānasādhako samādhi pahānanti vutto pajahati etenāti katvā. ‘‘Padhāna’’ntipi pāṭho, aggoti attho. Tathā hi ‘‘samādhi ekodī’’ti vuccati.
‘‘ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಾಯವಚೀಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಸೀಸೇನ ತಂಸಮುಟ್ಠಾಪಕಾ ವೀರಿಯಸಙ್ಖಾರಾವ ಗಹಿತಾ। ತೇ ಹಿ ಯಾವ ಭಾವನಾನಿಪ್ಫತ್ತಿ ತಾವ ಏಕರಸೇನ ಸರಣತೋ ಸಙ್ಕಪ್ಪೇತಬ್ಬತೋ ಚ ಸರಸಙ್ಕಪ್ಪಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಭಾವನಾ ಹೋತೂ’’ತಿ ಯಥಾ ಇಚ್ಛಿತಾ, ತಥಾ ಪವತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭಾವತೋ। ತದುಭಯನ್ತಿ ಛನ್ದಸಮಾಧಿಸಙ್ಖಾತಞ್ಚ ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತಞ್ಚ ವೀರಿಯನ್ತಿ ತಂ ಉಭಯಂ। ಉಭಯಮೇವ ಹಿ ಉಪಚಾರವಸೇನ ಅಞ್ಞಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ‘‘ಛನ್ದಸಮಾಧಿಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಹಿ ಉಪಚಾರವಸೇನ ಭಿನ್ನಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ವೋಹರನ್ತಿ, ಯಥಾ ‘‘ಸಿಲಾಪುತ್ತಕಸ್ಸ ಸರೀರ’’ನ್ತಿ।
‘‘Assāsapassāsā’’tiādinā kāyavacīcittasaṅkhārasīsena taṃsamuṭṭhāpakā vīriyasaṅkhārāva gahitā. Te hi yāva bhāvanānipphatti tāva ekarasena saraṇato saṅkappetabbato ca sarasaṅkappā’’ti vuttā ‘‘evaṃ me bhāvanā hotū’’ti yathā icchitā, tathā pavattiyā hetubhāvato. Tadubhayanti chandasamādhisaṅkhātañca padhānasaṅkhārasaṅkhātañca vīriyanti taṃ ubhayaṃ. Ubhayameva hi upacāravasena aññaṃ viya katvā ‘‘chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipāda’’nti vuttaṃ. Abhinnampi hi upacāravasena bhinnaṃ viya katvā voharanti, yathā ‘‘silāputtakassa sarīra’’nti.
ತತ್ಥ ಇಜ್ಝತೀತಿ ಇದ್ಧಿ, ಸಮಿಜ್ಝತಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಜ್ಝನ್ತಿ ವಾ ತಾಯ ಸತ್ತಾ ಇದ್ಧಾ ವುದ್ಧಾ ಉಕ್ಕಂಸಗತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇದ್ಧಿ, ಪಜ್ಜತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಾದೋ, ಪಠಮೇನ ಅತ್ಥೇನ ಇದ್ಧಿ ಏವ ಪಾದೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೋ, ಇದ್ಧಿಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುತಿಯೇನ ಅತ್ಥೇನ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾದೋ ಪತಿಟ್ಠಾ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯೋತಿ ಇದ್ಧಿಪಾದೋ। ತೇನ ಹಿ ಉಪರೂಪರಿವಿಸೇಸಸಙ್ಖಾತಂ ಇದ್ಧಿಂ ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ತದಙ್ಗವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ ನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಞ್ಚ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ಹಿ ಅಯಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಭಾವನಾನುಯುತ್ತೋ ಯೋಗೀ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಕಿಚ್ಚತೋ ತದಙ್ಗವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ ಅಜ್ಝಾಸಯತೋ ನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ। ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪನ ಕಿಚ್ಚತೋ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ ನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತೀತಿ। ಏಸ ನಯೋ ವಿರಾಗನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿಆದೀಸು।
Tattha ijjhatīti iddhi, samijjhati nipphajjatīti attho. Ijjhanti vā tāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iddhi, pajjati etenāti pādo, paṭhamena atthena iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho. Dutiyena atthena iddhiyā pādo patiṭṭhā adhigamūpāyoti iddhipādo. Tena hi uparūparivisesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti. Vivekanissitanti tadaṅgavivekanissitaṃ samucchedavivekanissitaṃ nissaraṇavivekanissitañca iddhipādaṃ bhāvetīti attho. Tathā hi ayaṃ iddhipādabhāvanānuyutto yogī vipassanākkhaṇe kiccato tadaṅgavivekanissitaṃ ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitaṃ. Maggakkhaṇe pana kiccato samucchedavivekanissitaṃ ārammaṇato nissaraṇavivekanissitaṃ iddhipādaṃ bhāvetīti. Esa nayo virāganissitantiādīsu.
ವಿವೇಕತ್ತಾ ಏವ ಹಿ ವಿರಾಗಾದಯೋ, ಕೇವಲಞ್ಚೇತ್ಥ ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ದುವಿಧೋ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚಾತಿ। ತತ್ಥ ಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ತದಙ್ಗವಸೇನ, ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ। ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ತನ್ನಿನ್ನಭಾವೇನ, ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ನಿಬ್ಬಾನಪಕ್ಖನ್ದನಂ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕೇ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾನಯೇ ಯುಜ್ಜತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಅಯಂ ಪಠಮಿದ್ಧಿಪಾದೋ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಪಕಾರೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ। ವೋಸ್ಸಗ್ಗಪರಿಣಾಮಿನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ವಚನೇನ ವೋಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥಂ ಪರಿಣಮನ್ತಂ ಪರಿಣತಞ್ಚ ಪರಿಪಚ್ಚನ್ತಂ ಪರಿಪಕ್ಕಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಇದ್ಧಿಪಾದಭಾವನಾನುಯುತ್ತೋ ಯೋಗೀ ಯಥಾ ಪಠಮೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೋ ಕಿಲೇಸಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥಂ ನಿಬ್ಬಾನಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗತ್ಥಞ್ಚ ಪರಿಪಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ ಚ ಪರಿಪಕ್ಕೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ನಂ ಭಾವೇತೀತಿ। ಸೇಸಿದ್ಧಿಪಾದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಯಥಾ ಛನ್ದಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತೋ ಸಮಾಧಿ ಛನ್ದಸಮಾಧಿ। ಏವಂ ವೀರಿಯಂ ಚಿತ್ತಂ ವೀಮಂಸಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತೋ ಸಮಾಧಿ ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧೀತಿ।
Vivekattā eva hi virāgādayo, kevalañcettha vossaggo duvidho pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo cāti. Tattha pariccāgavossaggo vipassanākkhaṇe tadaṅgavasena, maggakkhaṇe samucchedavasena kilesappahānaṃ. Pakkhandanavossaggo vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe ārammaṇakaraṇavasena nibbānapakkhandanaṃ. Tadubhayampi imasmiṃ lokiyalokuttaramissake atthasaṃvaṇṇanānaye yujjati. Tathā hi ayaṃ paṭhamiddhipādo yathāvuttena pakārena kilese pariccajati nibbānañca pakkhandati. Vossaggapariṇāminti iminā pana vacanena vossaggatthaṃ pariṇamantaṃ pariṇatañca paripaccantaṃ paripakkañcāti attho. Ayañhi iddhipādabhāvanānuyutto yogī yathā paṭhamo iddhipādo kilesapariccāgavossaggatthaṃ nibbānapakkhandanavossaggatthañca paripaccati, yathā ca paripakko hoti, tathā naṃ bhāvetīti. Sesiddhipādesupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – yathā chandaṃ jeṭṭhakaṃ katvā pavattito samādhi chandasamādhi. Evaṃ vīriyaṃ cittaṃ vīmaṃsaṃ jeṭṭhakaṃ katvā pavattito samādhi vīmaṃsāsamādhīti.
೧೪. ನ ಕೇವಲಂ ಚತುತ್ಥಇದ್ಧಿಪಾದೋ ಏವ ಸಮಾಧಿಞಾಣಮೂಲಕೋ, ಅಥ ಖೋ ಸಬ್ಬೋಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಬ್ಬೋ ಸಮಾಧಿ ಞಾಣಮೂಲಕೋ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಸೋ ಏವ ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧೀತಿ ವುತ್ತೋತಿ? ವೀಮಂಸಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತತ್ತಾತಿ ವುತ್ತೋವಾಯಮತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಞ್ಞಾಯ ಞಾಣಮೂಲಕೋ। ಅಧಿಗಮಪಞ್ಞಾಯ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಞ್ಞಾಯ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಞ್ಞಾಯ ಞಾಣಮೂಲಕೋ। ಉಪಚಾರಪಞ್ಞಾಯ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ। ಅಪ್ಪನಾಪಞ್ಞಾಯ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ। ಉಪಚಾರಪಞ್ಞಾಯ ವಾ ಞಾಣಮೂಲಕೋ। ಅಪ್ಪನಾಪಞ್ಞಾಯ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ। ಅಭಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞಾಯ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
14. Na kevalaṃ catutthaiddhipādo eva samādhiñāṇamūlako, atha kho sabbopīti dassetuṃ ‘‘sabbo samādhi ñāṇamūlako ñāṇapubbaṅgamo ñāṇānuparivattī’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ kasmā so eva vīmaṃsāsamādhīti vuttoti? Vīmaṃsaṃ jeṭṭhakaṃ katvā pavattitattāti vuttovāyamattho. Tattha pubbabhāgapaññāya ñāṇamūlako. Adhigamapaññāya ñāṇapubbaṅgamo. Paccavekkhaṇapaññāya ñāṇānuparivatti. Atha vā pubbabhāgapaññāya ñāṇamūlako. Upacārapaññāya ñāṇapubbaṅgamo. Appanāpaññāya ñāṇānuparivatti. Upacārapaññāya vā ñāṇamūlako. Appanāpaññāya ñāṇapubbaṅgamo. Abhiññāpaññāya ñāṇānuparivattīti veditabbaṃ.
ಯಥಾ ಪುರೇತಿ ಯಥಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿಭಾವೇನ ಪುರೇ ಪುಬ್ಬೇ ಅತೀತಾಸು ಜಾತೀಸು ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯೇಸುಪಿ ಸಂವಟ್ಟವಿವಟ್ಟೇಸು ಅತ್ತನೋ ಪರೇಸಞ್ಚ ಖನ್ಧಂ ಖನ್ಧೂಪನಿಬದ್ಧಞ್ಚ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿಭಾವೇನ ಅನಾಗತಾಸು ಜಾತೀಸು ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯೇಸುಪಿ ಸಂವಟ್ಟವಿವಟ್ಟೇಸು ಅತ್ತನೋ ಪರೇಸಞ್ಚ ಖನ್ಧಂ ಖನ್ಧೂಪನಿಬದ್ಧಞ್ಚ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Yathāpureti yathā samādhissa pubbenivāsānussatiñāṇānuparivattibhāvena pure pubbe atītāsu jātīsu asaṅkhyeyyesupi saṃvaṭṭavivaṭṭesu attano paresañca khandhaṃ khandhūpanibaddhañca duppaṭivijjhaṃ nāma natthi, tathā pacchā samādhissa anāgataṃsañāṇānuparivattibhāvena anāgatāsu jātīsu asaṅkhyeyyesupi saṃvaṭṭavivaṭṭesu attano paresañca khandhaṃ khandhūpanibaddhañca duppaṭivijjhaṃ nāma natthīti attho.
ಯಥಾ ಪಚ್ಛಾತಿ ಯಥಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿಭಾವೇನ ಅನಾಗತೇಸು ಸತ್ತಸು ದಿವಸೇಸು ಪರಸತ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಪುರೇ ಅತೀತೇಸು ಸತ್ತಸು ದಿವಸೇಸು ಪರಸತ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ದಿವಾತಿ ಯಥಾ ದಿವಸಭಾಗೇ ಸೂರಿಯಾಲೋಕೇನ ಅನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ವಿಧಮಿತತ್ತಾ ಚಕ್ಖುಮನ್ತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಆಪಾಥಗತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ರೂಪಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ। ತಥಾ ರತ್ತಿನ್ತಿ ತಥಾ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇಪಿ ಅನ್ಧಕಾರೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿತಾಯ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಂ ರೂಪಾಯತನಂ ನತ್ಥಿ।
Yathā pacchāti yathā samādhissa cetopariyañāṇānuparivattibhāvena anāgatesu sattasu divasesu parasattānaṃ cittaṃ duppaṭivijjhaṃ nāma natthi, tathā pure atītesu sattasu divasesu parasattānaṃ cittaṃ duppaṭivijjhaṃ nāma natthīti attho. Yathā divāti yathā divasabhāge sūriyālokena andhakārassa vidhamitattā cakkhumantānaṃ sattānaṃ āpāthagataṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ suviññeyyaṃ. Tathā rattinti tathā rattibhāge caturaṅgasamannāgatepi andhakāre vattamāne samādhissa dibbacakkhuñāṇānuparivattitāya duppaṭivijjhaṃ rūpāyatanaṃ natthi.
ಯಥಾ ರತ್ತಿಂ ತಥಾ ದಿವಾತಿ ಯಥಾ ಚ ರತ್ತಿಯಂ ತಥಾ ದಿವಾಪಿ ಅತಿಸುಖುಮಂ ಕೇನಚಿ ತಿರೋಹಿತಂ ಯಞ್ಚ ಅತಿದೂರೇ, ತಂ ಸಬ್ಬರೂಪಂ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯಥಾ ಚ ರೂಪಾಯತನೇ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ದಿಬ್ಬಸೋತಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿತಾಯ ಸದ್ದಾಯತನೇ ಚ ನೇತಬ್ಬಂ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಇತಿ ವಿವಟೇನ ಚೇತಸಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಅಪರಿಯೋನದ್ಧೇನಾತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣಸ್ಸ ಪಾರಿಬನ್ಧಕಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅನಜ್ಝೋತ್ಥಟೇನ, ಅಪರಿಯೋನದ್ಧತ್ತಾ ಏವ ಸಪ್ಪಭಾಸಂ ಚಿತ್ತಂ। ಏತೇನೇವ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿತಾಪಿ ವುತ್ತಾ ಏವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ಇದ್ಧಿಪಾದಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಸೇಕ್ಖಸ್ಸ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಸಲಾನೀ’’ತಿ। ಚಿತ್ತಸಹಭೂನೀತಿಆದಿ ತೇಸಂ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೇನ ನಿರೋಧದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆರದ್ಧಂ। ತಥಾ ‘‘ನಾಮರೂಪಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ। ತೇನೇತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ನ ಕೇವಲಂ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಹೇತುಕಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ ನಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ।
Yathā rattiṃ tathā divāti yathā ca rattiyaṃ tathā divāpi atisukhumaṃ kenaci tirohitaṃ yañca atidūre, taṃ sabbarūpaṃ duppaṭivijjhaṃ nāma natthi. Yathā ca rūpāyatane vuttaṃ, tathā samādhissa dibbasotañāṇānuparivattitāya saddāyatane ca netabbaṃ. Tenevāha ‘‘iti vivaṭena cetasā’’tiādi. Tattha apariyonaddhenāti abhiññāñāṇassa pāribandhakakilesehi anajjhotthaṭena, apariyonaddhattā eva sappabhāsaṃ cittaṃ. Eteneva samādhissa iddhividhañāṇānuparivattitāpi vuttā evāti daṭṭhabbaṃ. Pañcindriyānīti iddhipādasampayuttāni sekkhassa pañcindriyāni adhippetānīti āha ‘‘kusalānī’’ti. Cittasahabhūnītiādi tesaṃ viññāṇanirodhena nirodhadassanatthaṃ āraddhaṃ. Tathā ‘‘nāmarūpañcā’’tiādi. Tenetaṃ dasseti ‘‘na kevalaṃ pañcindriyāni eva, atha kho nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇassa nirodhā nirujjhatī’’ti.
ತಸ್ಸಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ। ಹೇತೂತಿ ತಣ್ಹಾಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೋ। ಅನಾಹಾರನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿವರಣಂ। ಅನಭಿನನ್ದಿತನ್ತಿ ಅಭಿನನ್ದನಭೂತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಪಹೀನತ್ತಾ ಏವ ಅಪತ್ಥಿತಂ। ತತೋ ಏವ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ಯಥಾ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಏವಂ ನಾಮರೂಪಮ್ಪಿ ವಿಞ್ಞಾಣಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಹೇತುನೋ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಚ ಅಭಾವಾ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಅಭಾವಾ ಅಹೇತು ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಂ। ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ। ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯೋಪಿ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tassāti viññāṇassa. Hetūti taṇhāavijjādiko. Anāhāranti padassa atthavivaraṇaṃ. Anabhinanditanti abhinandanabhūtāya taṇhāya pahīnattā eva apatthitaṃ. Tato eva appaṭisandhikaṃ viññāṇaṃ taṃ nirujjhati. Yathā ca viññāṇaṃ, evaṃ nāmarūpampi viññāṇasaṅkhātassa hetuno paccayassa ca abhāvā tappaccayānaṃ saṅkhārādīnaṃ abhāvā ahetu appaccayaṃ. Sesaṃ pākaṭameva. Pucchāvissajjanavicayopi vuttanayānusārena veditabbo.
ಏವಂ ಅನುಸನ್ಧಿಪುಚ್ಛಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಸತ್ತಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನಾ ಚ ಪುಚ್ಛಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ಇದಾನಿ ತಾ ಸಹ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯೇ ಚ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾಸೇ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥಾಯಂ ಪದತ್ಥೋ – ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಪರಿವೀಮಂಸಿತಧಮ್ಮಾ, ಅರಹತಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸೇಕ್ಖಾತಿ ಸೀಲಾದೀನಿ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ ಅವಸೇಸಾ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾ। ಪುಥೂತಿ ಬಹೂ ಸತ್ತಜನಾ। ತೇಸಂ ಮೇ ನಿಪಕೋ ಇರಿಯಂ, ಪುಟ್ಠೋ ಪಬ್ರೂಹೀತಿ ತೇಸಂ ಸೇಖಾಸೇಖಾನಂ ನಿಪಕೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ತ್ವಂ ಭಗವಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪುಟ್ಠೋ ಮೇ ಬ್ರೂಹೀತಿ। ಸೇಸಂ ಪಾಳಿವಸೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ।
Evaṃ anusandhipucchampi dassetvā heṭṭhā sattādhiṭṭhānā dhammādhiṭṭhānā ca pucchā visuṃ visuṃ dassitāti idāni tā saha dassetuṃ ‘‘ye ca saṅkhātadhammāse’’tiādi āraddhaṃ. Tatthāyaṃ padattho – saṅkhātadhammāti aniccādivasena parivīmaṃsitadhammā, arahataṃ etaṃ adhivacanaṃ. Sekkhāti sīlādīni sikkhamānā avasesā ariyapuggalā. Puthūti bahū sattajanā. Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhīti tesaṃ sekhāsekhānaṃ nipako paṇḍito tvaṃ bhagavā paṭipattiṃ puṭṭho me brūhīti. Sesaṃ pāḷivaseneva viññāyati.
೧೫. ಕಿಸ್ಸಾತಿ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು, ಕೇನ ಕಾರಣೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಖಾಸೇಖವಿಪಸ್ಸನಾ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಪ್ಪಹಾನಯೋಗೇನಾತಿ ಸೇಖೇ ಅಸೇಖೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಪ್ಪಹಾನೇ ಚ ಪುಚ್ಛನಯೋಗೇನ, ಪುಚ್ಛಾವಿಧಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
15.Kissāti kissa hetu, kena kāraṇenāti attho. Sekhāsekhavipassanā pubbaṅgamappahānayogenāti sekhe asekhe vipassanāpubbaṅgamappahāne ca pucchanayogena, pucchāvidhināti attho.
ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾಯಂ ಕಾಮೇಸು ನಾಭಿಗಿಜ್ಝೇಯ್ಯಾತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ನ ಅಭಿಗಿಜ್ಝೇಯ್ಯ। ಮನಸಾನಾವಿಲೋ ಸಿಯಾತಿ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಯೋ ಚ ಮನಸೋ ಆವಿಲಭಾವಕರೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಜಹನ್ತೋ ಚಿತ್ತೇನ ಅನಾವಿಲೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಸೇಕ್ಖೋ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿವಸೇನ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಪರಿತುಲಿತತ್ತಾ ಕುಸಲೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಆದೀಹಿ ಚ ಸತೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಂ ಭಿನ್ನತ್ತಾ ಉತ್ತಮಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಪತ್ತೋ ಚ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕುಸಲೋ…ಪೇ॰… ಪರಿಬ್ಬಜೇ’’ತಿ ಆಹಾತಿ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ।
Vissajjanagāthāyaṃ kāmesu nābhigijjheyyāti vatthukāmesu kilesakāmena na abhigijjheyya. Manasānāvilo siyāti byāpādavitakkādayo kāyaduccaritādayo ca manaso āvilabhāvakare dhamme pajahanto cittena anāvilo bhaveyya. Yasmā pana asekkho aniccatādivasena sabbadhammānaṃ paritulitattā kusalo sabbadhammesu kāyānupassanāsatiādīhi ca sato sabbakilesānaṃ bhinnattā uttamabhikkhubhāvaṃ patto ca hutvā sabbairiyāpathesu pavattati, tasmā ‘‘kusalo…pe… paribbaje’’ti āhāti ayaṃ saṅkhepattho.
ತತ್ಥ ಯಂ ಪುಚ್ಛಾಗಾಥಾಯಂ ‘‘ನಿಪಕೋ’’ತಿ ಪದಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಭಗವತೋ ಚ ನೇಪಕ್ಕಂ ಉಕ್ಕಂಸಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತಂ ಅನಾವರಣಞಾಣದಸ್ಸನೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅನಾವರಣಞಾಣಂ ತಾವ ಕಮ್ಮದ್ವಾರಭೇದೇಹಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಸೇಖಾಸೇಖಪಟಿಪದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣದಸ್ಸನೇನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸೇಖಾಸೇಖಪಟಿಪತ್ತಿದೇಸನಾಕೋಸಲ್ಲಮೇವ ವಿಭಾವೇತಿ। ತತ್ಥ ಕೋ ಚಾತಿ ಕ್ವ ಚ, ಕಸ್ಮಿಂ ವಿಸಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಯಂ ಅನಿಚ್ಚೇ ದುಕ್ಖೇ ಅನತ್ತನಿ ಚಾ’’ತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಖತಂ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಸಯೇ ಯೇನ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ, ಸೋ ಪಟಿಘಾತೋತಿ, ಏತೇನ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಪ್ಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ದುರಭಿಸಮ್ಭವತಂ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ। ಲಕ್ಖಣತ್ತಯವಿಭಾವನೇನ ಹಿ ಭಗವತೋ ಚತುಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಾ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ।
Tattha yaṃ pucchāgāthāyaṃ ‘‘nipako’’ti padaṃ vuttaṃ, taṃ bhagavantaṃ sandhāya vuttaṃ, bhagavato ca nepakkaṃ ukkaṃsapāramippattaṃ anāvaraṇañāṇadassanena dīpetabbanti anāvaraṇañāṇaṃ tāva kammadvārabhedehi vibhajitvā sekhāsekhapaṭipadaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavato sabbaṃ kāyakamma’’ntiādi vuttaṃ. Tena sabbattha appaṭihatañāṇadassanena tathāgatassa sekhāsekhapaṭipattidesanākosallameva vibhāveti. Tattha ko cāti kva ca, kasmiṃ visayeti attho. Taṃ visayaṃ dasseti ‘‘yaṃ anicce dukkhe anattani cā’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ñāṇadassanaṃ nāma uppajjamānaṃ ‘‘sabbaṃ saṅkhataṃ aniccaṃ dukkhaṃ sabbe dhammā anattā’’ti uppajjati, tassa pana tasmiṃ visaye yena appavatti, so paṭighātoti, etena lakkhaṇattayappaṭivedhassa durabhisambhavataṃ anaññasādhāraṇatañca dasseti. Lakkhaṇattayavibhāvanena hi bhagavato catusaccappaṭivedhaṃ sammāsambodhiñca paṇḍitā paṭijānanti.
ಅಞ್ಞಾಣಂ ಅದಸ್ಸನನ್ತಿ ತಂ ಪಟಿಘಾತಂ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತಿ। ಛಳಾರಮ್ಮಣಸಭಾವಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕೋ ಹಿ ಸಮ್ಮೋಹೋ ಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತೋತಿ। ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಸಯೇ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿರಹಂ, ತತ್ಥೇವ ತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಯಂ ಅನಿಚ್ಚೇ ದುಕ್ಖೇ ಅನತ್ತನಿ ಚಾ’’ತಿ। ಯಥಾ ಇಧ ಪುರಿಸೋತಿಆದಿ ಉಪಮಾದಸ್ಸನಂ। ತತ್ರಿದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬೋ ಲೋಕೋ, ತಾರಕರೂಪಾನಿ ವಿಯ ಛ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಾರಕರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸನಂ ವಿಯ ಲೋಕಸ್ಸ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಹಿ ಯಥಾರಹಂ ಛಳಾರಮ್ಮಣಜಾನನಂ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಾರಕರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ‘‘ಏತ್ತಕಾನಿ ಸತಾನಿ, ಏತ್ತಕಾನಿ ಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಗಣನಸಙ್ಕೇತೇನ ಅಜಾನನಂ ವಿಯ ಲೋಕಸ್ಸ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ಕಥಞ್ಚಿ ಜಾನನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಲಕ್ಖಣತ್ತಯಾನವಬೋಧೋತಿ। ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ।
Aññāṇaṃ adassananti taṃ paṭighātaṃ sarūpato dasseti. Chaḷārammaṇasabhāvappaṭicchādako hi sammoho ñāṇadassanassa paṭighātoti. Yasmiṃ visaye ñāṇadassanaṃ uppattirahaṃ, tattheva tassa paṭighātena bhavitabbanti āha – ‘‘yaṃ anicce dukkhe anattani cā’’ti. Yathā idha purisotiādi upamādassanaṃ. Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – puriso viya sabbo loko, tārakarūpāni viya cha ārammaṇāni, tassa purisassa tārakarūpānaṃ dassanaṃ viya lokassa cakkhuviññāṇādīhi yathārahaṃ chaḷārammaṇajānanaṃ, tassa purisassa tārakarūpāni passantassāpi ‘‘ettakāni satāni, ettakāni sahassānī’’tiādinā gaṇanasaṅketena ajānanaṃ viya lokassa rūpādiārammaṇaṃ kathañci jānantassāpi aniccādilakkhaṇattayānavabodhoti. Sesaṃ pākaṭameva.
ಇದಾನಿ ಯೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಭಗವತಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅಜಿತಸ್ಸ ಸೇಖಾಸೇಖಪಟಿಪದಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಜಿತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಸೇಖೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ। ಸೇಖೇನಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾ ಏತಸ್ಸ ಸೀಲನ್ತಿ ಸೇಖೋ, ತೇನ ಸೇಖೇನ। ದ್ವೀಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ದುವಿಧೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪರಿಯುಟ್ಠಾನೀಯೇಸೂತಿ ದೋಸೇನ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತೇನ ಯತ್ಥ ಪರಿವತ್ತಿತಬ್ಬಂ, ತೇಸು ಆಘಾತವತ್ಥೂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಪಟಿಘಟ್ಠಾನೀಯೇಸೂ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋಯೇವತ್ಥೋ।
Idāni yehi padehi bhagavatā āyasmato ajitassa sekhāsekhapaṭipadā vuttā, tesaṃ padānaṃ atthaṃ vibhajituṃ ‘‘tattha sekhenā’’tiādimāha. Tattha tatthāti nipātamattaṃ, tasmiṃ vā vissajjane. Sekhenāti sikkhā etassa sīlanti sekho, tena sekhena. Dvīsu dhammesūti duvidhesu dhammesūti adhippāyo. Pariyuṭṭhānīyesūti dosena pariyuṭṭhitena yattha parivattitabbaṃ, tesu āghātavatthūsūti attho. ‘‘Paṭighaṭṭhānīyesū’’tipi pāṭho, soyevattho.
ಏತ್ಥ ಚ ಗೇಧಪಟಿಸೇಧಚೋದನಾಯಂ ಗೇಧನಿಮಿತ್ತೋ ದೋಸೋ ಗೇಧೇ ಸತಿ ಹೋತೀತಿ ತತೋಪಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬತಾ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವತಾ ‘‘ಕಾಮೇಸು ನಾಭಿಗಿಜ್ಝೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೪೫; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾ ೬೪, ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೮; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೫-೧೭) ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತತ್ಥ ಯಾ ಇಚ್ಛಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಗೇಧವಸೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ। ಅಥ ವಾ ದೋಸತೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬತಾ ಗಾಥಾಯ ದುತಿಯಪಾದೇನ ವುತ್ತಾಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ದುತಿಯಪಾದೇನ ಹಿ ಸೇಸಕಿಲೇಸವೋದಾನಧಮ್ಮಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ತಥಾ ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನುಪ್ಪನ್ನಭೇದತೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವೇನ ಸಬ್ಬೇ ಸಂಕಿಲೇಸವೋದಾನಧಮ್ಮೇ ಚತುಧಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಮುಖೇನ ಸೇಖಪಟಿಪದಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೇಖೋ ಅಭಿಗಿಜ್ಝನ್ತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅನಾವಿಲಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಆವಿಲಾನಂ ಕಾಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಅನಾವಿಲಸಙ್ಕಪ್ಪೋ। ತತೋ ಏವ ಚ ಅನಭಿಗಿಜ್ಝನ್ತೋ ವಾಯಮತಿ, ವೀರಿಯಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ಕಥಂ ವಾಯಮತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಸೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ।
Ettha ca gedhapaṭisedhacodanāyaṃ gedhanimitto doso gedhe sati hotīti tatopi cittassa rakkhitabbatā niddhāretvā vuttā. Yasmā pana bhagavatā ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti (su. ni. 1045; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 64, ajitamāṇavapucchāniddesa 8; netti. 15-17) vuttaṃ, tasmā ‘‘tattha yā icchā’’tiādinā gedhavasena niddeso kato. Atha vā dosato cittassa rakkhitabbatā gāthāya dutiyapādena vuttāyevāti daṭṭhabbā. Dutiyapādena hi sesakilesavodānadhammā dassitā. Tathā hi uppannānuppannabhedato sammāvāyāmassa visayabhāvena sabbe saṃkilesavodānadhamme catudhā vibhajitvā sammappadhānamukhena sekhapaṭipadaṃ matthakaṃ pāpetvā dassetuṃ ‘‘sekho abhigijjhanto’’tiādi vuttaṃ. Tattha anāvilasaṅkappoti āvilānaṃ kāmasaṅkappādīnaṃ abhāvena anāvilasaṅkappo. Tato eva ca anabhigijjhanto vāyamati, vīriyaṃ pavatteti. Kathaṃ vāyamatīti āha – ‘‘so anuppannāna’’ntiādi.
ತತ್ಥ ಸೋತಿ ಉತ್ತರಿವಿಸೇಸತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸೇಕ್ಖೋ। ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ। ಪಾಪಕಾನನ್ತಿ ಲಾಮಕಾನಂ। ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಅಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ। ಅನುಪ್ಪಾದಾಯಾತಿ ನ ಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಾಯ। ಛನ್ದಂ ಜನೇತೀತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಸಲಚ್ಛನ್ದಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ವಾಯಮತೀತಿ ಪಯೋಗಪರಕ್ಕಮಂ ಕರೋತಿ। ವೀರಿಯಂ ಆರಭತೀತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯಂ ಕರೋತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ತೇನೇವ ಸಹಜಾತವೀರಿಯೇನ ಚಿತ್ತಂ ಉಕ್ಖಿಪತಿ। ಪದಹತೀತಿ ಪಧಾನವೀರಿಯಂ ಕರೋತಿ। ವಾಯಮತೀತಿಆದೀನಿ ಪನ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಆಸೇವನಾಭಾವನಾಬಹುಲೀಕಮ್ಮಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯಾಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ। ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನನ್ತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಅವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಧಮ್ಮಾನಂ। ಪಹಾನಾಯಾತಿ ಪಜಹನತ್ಥಾಯ। ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲಾನನ್ತಿ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ। ಉಪ್ಪಾದಾಯಾತಿ ಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಾಯ। ಉಪ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ। ಠಿತಿಯಾತಿ ಠಿತತ್ಥಂ। ಅಸಮ್ಮೋಸಾಯಾತಿ ಅನಸ್ಸನತ್ಥಂ । ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಾವಾಯ। ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾತಿ ವಿಪುಲಭಾವಾಯ। ಭಾವನಾಯಾತಿ ವಡ್ಢಿಯಾ। ಪಾರಿಪೂರಿಯಾತಿ ಪರಿಪೂರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಅಯಂ ತಾವ ಪದತ್ಥೋ।
Tattha soti uttarivisesatthāya paṭipajjamāno sekkho. Anuppannānanti anibbattānaṃ. Pāpakānanti lāmakānaṃ. Akusalānaṃ dhammānanti akosallasambhūtānaṃ dhammānaṃ. Anuppādāyāti na uppādanatthāya. Chandaṃ janetīti kattukamyatāsaṅkhātaṃ kusalacchandaṃ uppādeti. Vāyamatīti payogaparakkamaṃ karoti. Vīriyaṃ ārabhatīti kāyikacetasikavīriyaṃ karoti. Cittaṃ paggaṇhātīti teneva sahajātavīriyena cittaṃ ukkhipati. Padahatīti padhānavīriyaṃ karoti. Vāyamatītiādīni pana cattāri padāni āsevanābhāvanābahulīkammasātaccakiriyāhi yojetabbāni. Uppannānaṃ pāpakānanti anuppannāti avattabbataṃ āpannānaṃ pāpadhammānaṃ. Pahānāyāti pajahanatthāya. Anuppannānaṃ kusalānanti anibbattānaṃ kosallasambhūtānaṃ dhammānaṃ. Uppādāyāti uppādanatthāya. Uppannānanti nibbattānaṃ. Ṭhitiyāti ṭhitatthaṃ. Asammosāyāti anassanatthaṃ . Bhiyyobhāvāyāti punappunaṃ bhāvāya. Vepullāyāti vipulabhāvāya. Bhāvanāyāti vaḍḍhiyā. Pāripūriyāti paripūraṇatthāyāti ayaṃ tāva padattho.
೧೬. ‘‘ಕತಮೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿಆದಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ಚ ಯಾದಿಸಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಯಾದಿಸಾ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಇಮೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಇಮೇ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ಅಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ವಾ ಅನನುಭೂತಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ವಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ನಾಮ। ಅಞ್ಞಥಾ ಹಿ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ನಾಮ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನತ್ಥಿ। ವಿತಕ್ಕತ್ತಯಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಕುಸಲಮೂಲಾನೀತಿ ಅನುಸಯಾ ಏವ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಮೂಲಭಾವತೋ ಏವಂ ವುತ್ತಾ, ನ ಲೋಭಾದಯೋ ಏವ। ಇಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸಯಾ ಭೂಮಿಲದ್ಧುಪ್ಪನ್ನಾ ಅಸಮುಗ್ಘಾಟಿತುಪ್ಪನ್ನಾತಿಆದಿಉಪ್ಪನ್ನಪರಿಯಾಯಸಬ್ಭಾವತೋ ನಾಮವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ನಾಮ, ನ ವತ್ತಮಾನಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಇಮೇ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಪುಥುಜ್ಜನಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕುಸಲಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಬಾಹಿತಿಕಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೫೮ ಆದಯೋ) ವಿಯ ಅನವಜ್ಜಪರಿಯಾಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಇಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಇಮೇ ಪಠಮಮಗ್ಗೇ ಸದ್ಧಾದಯೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ।
16.‘‘Katame anuppannā’’tiādi akusaladhammā kusaladhammā ca yādisā anuppannā yādisā ca uppannā, te dassetuṃ āraddhaṃ. Tattha ime anuppannāti ime kāmavitakkādayo asamudācāravasena vā ananubhūtārammaṇavasena vā anuppannā nāma. Aññathā hi anamatagge saṃsāre anuppannā nāma akusalā dhammā natthi. Vitakkattayaggahaṇañcettha nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Akusalamūlānīti anusayā eva sabbesaṃ akusalānaṃ mūlabhāvato evaṃ vuttā, na lobhādayo eva. Ime uppannā anusayā bhūmiladdhuppannā asamugghāṭituppannātiādiuppannapariyāyasabbhāvato nāmavasena uppannā nāma, na vattamānabhāvenāti attho. Ime anuppannā kusalā dhammāti ime sotāpannassa saddhādayo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa anuppannā kusalā dhammā nāma, ko pana vādo puthujjanānanti dasseti. Kusalasaddo cettha bāhitikasutte (ma. ni. 2.358 ādayo) viya anavajjapariyāyo daṭṭhabbo. Ime uppannā kusalā dhammāti ime paṭhamamagge saddhādayo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa uppannā kusalā dhammā nāma.
ಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾಯ ಸುನಿಗ್ಗಹಿತೋ ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಯೇನ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ವಾರೇತಿ, ಇದಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ। ಅನವಜ್ಜಸುಖಪದಟ್ಠಾನೇನ ಅವಿಕ್ಖೇಪೇನ ಚೇತೋದುಕ್ಖಸನ್ನಿಸ್ಸಯೋ ವಿಕ್ಖೇಪಪಚ್ಚಯೋ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ ಸುನಿಗ್ಗಹಿತೋತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯೇನ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ ವಾರೇತಿ, ಇದಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ। ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಪರಾಪರಾಧಂ ಸುಖೇನ ಸಹತೀತಿ ವೀರಿಯೇನ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ ಸುನಿಗ್ಗಹಿತೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಯೇನ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ ವಾರೇತಿ, ಇದಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ। ಸಮಾಧಿಆದೀನಮ್ಪಿ ಯಥಾಸಕಂಪಟಿಪಕ್ಖಪ್ಪಹಾನಂ ಪಞ್ಞವನ್ತಸ್ಸೇವ ಇಜ್ಝತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಯೇನ ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇ’’ತಿಆದಿ।
Satipaṭṭhānabhāvanāya suniggahito kāmavitakkoti āha – ‘‘yena kāmavitakkaṃ vāreti, idaṃ satindriya’’nti. Anavajjasukhapadaṭṭhānena avikkhepena cetodukkhasannissayo vikkhepapaccayo byāpādavitakko suniggahitoti vuttaṃ – ‘‘yena byāpādavitakkaṃ vāreti, idaṃ samādhindriya’’nti. Kusalesu dhammesu āraddhavīriyo parāparādhaṃ sukhena sahatīti vīriyena vihiṃsāvitakko suniggahitoti āha – ‘‘yena vihiṃsāvitakkaṃ vāreti, idaṃ vīriyindriya’’nti. Samādhiādīnampi yathāsakaṃpaṭipakkhappahānaṃ paññavantasseva ijjhatīti imamatthaṃ dassento āha – ‘‘yena uppannuppanne’’tiādi.
ಏತೇಸಂ ಯಥಾನಿದ್ಧಾರಿತಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸವಿಸಯೇ ಜೇಟ್ಠಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ। ಇಮೇಸಞ್ಚ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಸೇಖಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸೇಖಾ ಧಮ್ಮಾ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಸೇಖೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸೇಖಪಟಿಪದಂ ನಿಗಮೇತಿ।
Etesaṃ yathāniddhāritānaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ savisaye jeṭṭhakabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘saddhindriyaṃ kattha daṭṭhabba’’ntiādi vuttaṃ. Taṃ suviññeyyameva. Imesañca saddhādīnaṃ sekhānaṃ indriyānaṃ nibbattiyā sabbepi sekhā dhammā matthakappattā hontīti dassento ‘‘evaṃ sekho’’tiādinā sekhapaṭipadaṃ nigameti.
೧೭. ಏವಂ ಸೇಖಪಟಿಪದಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಸೇಖಪಟಿಪದಂ ವಿಭಜಿತುಂ ‘‘ಕುಸಲೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ । ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪದೇನ ವುತ್ತಧಮ್ಮೇ ತಾವ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಸೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕೋಸಲ್ಲಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಲೋಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಕಿಲೇಸಲೋಕೇನ ಭವಲೋಕೋ ಸಮುದಾಗಚ್ಛತೀತಿ ಕಾಮಾವಚರಧಮ್ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಧಮ್ಮೇ ಸಮುದಾಗಮೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋತಿ ಸೋ ಮಹಗ್ಗತಧಮ್ಮೇಸು, ಪರಿತ್ತಮಹಗ್ಗತಧಮ್ಮೇಸು ವಾ ಠಿತೋ। ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಸೀಲಸಮಾಧಯೋ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯೇ ಕತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚನೀಯಾನಿ ಸದ್ಧಾದೀನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಭಾವಿಯಮಾನೇಸೂತಿ ಯಥಾವುತ್ತಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ವಡ್ಢಿಯಮಾನೇಸು ರೂಪಾರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಾದಿವಸೇನ ನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾ ಭವತಿ।
17. Evaṃ sekhapaṭipadaṃ vibhajitvā idāni asekhapaṭipadaṃ vibhajituṃ ‘‘kusalo sabbadhammāna’’ntiādimāha . Tattha sabbadhammānanti iminā padena vuttadhamme tāva vibhajitvā tattha asekkhassa kosallaṃ dassetuṃ ‘‘loko nāmā’’tiādi vuttaṃ. Taṃ vuttatthameva. Kilesalokena bhavaloko samudāgacchatīti kāmāvacaradhammaṃ nissāya rūpārūpāvacaradhamme samudāgametīti attho. Soti so mahaggatadhammesu, parittamahaggatadhammesu vā ṭhito. Indriyāni nibbattetīti sīlasamādhayo nibbedhabhāgiye katvā vimuttiparipācanīyāni saddhādīni indriyāni uppādeti. Indriyesu bhāviyamānesūti yathāvuttaindriyesu vaḍḍhiyamānesu rūpārūpapariggahādivasena neyyassa pariññā bhavati.
ದಸ್ಸನಪರಿಞ್ಞಾತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ। ಭಾವನಾಪರಿಞ್ಞಾತಿ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾ ಚ। ‘‘ಸಾ ದುವಿಧೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ‘‘ಯದಾ ಹಿ ಸೇಖೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿವರತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ನಿಬ್ಬಿದಾಸಹಗತೇಹಿ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರೇಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯದಾ ಹಿ ಸೇಖೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಸಿಕ್ಖನಸೀಲತಾಯ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೋಪಿ ಸೇಖಪದೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ಕೋಸಲ್ಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ದಸ್ಸನಕೋಸಲ್ಲಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯದಾ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗಸಿಕ್ಖಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಿದಾಸಹಗತೇಹಿ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರೇಹಿ ಞೇಯ್ಯಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ತದಾ ತಸ್ಸ ತೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮಾ ದಸ್ಸನಕೋಸಲ್ಲಂ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಸಮ್ಪಾಪುಣನ್ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಘಟೇನ್ತಿ। ಯದಾ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಿಸೇಖೋ ವುತ್ತನಯೇನ ನೇಯ್ಯಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ತದಾ ತಸ್ಸ ತೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಕೋಸಲ್ಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ।
Dassanapariññāti ñātapariññā. Bhāvanāpariññāti tīraṇapariññā pahānapariññā ca. ‘‘Sā duvidhenā’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ ‘‘yadā hi sekho’’tiādinā vivarati. Tattha ‘‘nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehī’’ti iminā balavavipassanaṃ dasseti. Yadā hi sekhoti cettha sikkhanasīlatāya kalyāṇaputhujjanopi sekhapadena saṅgahitoti katvā ‘‘dve dhammā kosallaṃ gacchanti dassanakosallañcā’’tiādi vuttaṃ. Ayamettha adhippāyo – yadā kalyāṇaputhujjano pubbabhāgasikkhaṃ sikkhanto nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi ñeyyaṃ parijānāti, tadā tassa te vipassanādhammā dassanakosallaṃ paṭhamamaggañāṇaṃ gacchanti sampāpuṇanti tena saddhiṃ ghaṭenti. Yadā pana sotāpannādisekho vuttanayena neyyaṃ parijānāti, tadā tassa te vipassanādhammā bhāvanākosallaṃ gacchantīti.
ತಂ ಞಾಣನ್ತಿ ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ, ತಂ ನೇಯ್ಯಪರಿಜಾನನಞಾಣಂ। ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಿಸಯಭೇದೇನ ತಸ್ಸ ಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಲಕ್ಖಣೇ ಞಾಣನ್ತಿ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಕಕ್ಖಳಫುಸನಾದಿಸಲಕ್ಖಣೇ ಞಾಣಂ। ತಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಂ ನೇಯ್ಯಂ ಹೇತುಹೇತುಫಲಭೇದತೋ ದುವಿಧಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚಾ’’ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ।
Taṃ ñāṇanti yā pubbe neyyassa pariññā vuttā, taṃ neyyaparijānanañāṇaṃ. Pañcavidhena veditabbanti visayabhedena tassa bhedaṃ dasseti. Dhammānaṃ salakkhaṇe ñāṇanti rūpārūpadhammānaṃ kakkhaḷaphusanādisalakkhaṇe ñāṇaṃ. Taṃ pana yasmā sabbaṃ neyyaṃ hetuhetuphalabhedato duvidhameva hoti, tasmā ‘‘dhammapaṭisambhidā ca atthapaṭisambhidā cā’’ti niddiṭṭhaṃ.
ಪರಿಞ್ಞಾತಿ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇ ಸಲಕ್ಖಣತೋ ಪಚ್ಚಯತೋ ಚ ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾ ಕುಸಲಾದಿವಿಭಾಗೇಹಿ ತೇ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಜಾನನಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಏವಂ ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾ ಯಾ ಪರಿಜಾನನಾ, ಇದಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಏವಂಗಹಿತಾತಿ ಏವಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಾದಿವಸೇನ ಗಹಿತಾ ಸಮ್ಮಸಿತಾ। ಇದಂ ಫಲಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತೀತಿ ಇದಂ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ , ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಕತ್ತುಭಾವೇನ ಉಪಚರಣತೋ ಯಥಾ ಅರಿಯಭಾವಕರಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನೀತಿ। ತೇಸನ್ತಿ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಾದೀನಂ । ಏವಂಗಹಿತಾನನ್ತಿ ಏವಂಪವತ್ತಿತಾನಂ। ಅಯಂ ಅತ್ಥೋತಿ ಅಯಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಅನುಬೋಧಪಟಿವೇಧೋ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞಾ ಸಮ್ಮಸಿತಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಸನಧಮ್ಮೇ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಸನಾಕಾರಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ಏವಂ ಸಮ್ಮಸನಫಲಮ್ಪಿ ಪರಿಜಾನಾತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ನಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ।
Pariññāti tīraṇapariññā adhippetā. Yasmā panassa rūpārūpadhamme salakkhaṇato paccayato ca abhijānitvā kusalādivibhāgehi te pariggahetvā aniccādivasena jānanā hoti, tasmā ‘‘evaṃ abhijānitvā yā parijānanā, idaṃ kusala’’ntiādi vuttaṃ. Tattha evaṃgahitāti evaṃ aniccādito kalāpasammasanādivasena gahitā sammasitā. Idaṃ phalaṃ nibbattentīti idaṃ udayabbayañāṇādikaṃ phalaṃ paṭipāṭiyā uppādenti , nimittassa kattubhāvena upacaraṇato yathā ariyabhāvakarāni saccāni ariyasaccānīti. Tesanti udayabbayañāṇādīnaṃ . Evaṃgahitānanti evaṃpavattitānaṃ. Ayaṃ atthoti ayaṃ saccānaṃ anubodhapaṭivedho attho. Yathā hi pariññāpaññā sammasitabbadhamme sammasanadhamme tattha sammasanākāraṃ parijānāti, evaṃ sammasanaphalampi parijānātīti katvā ayaṃ nayo dassito.
ಯೇ ಅಕುಸಲಾತಿ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಮಾಹ। ಸಬ್ಬೇ ಹಿ ಅಕುಸಲಾ ಸಮುದಯಪಕ್ಖಿಯಾತಿ। ಯೇ ಕುಸಲಾತಿ ಮಗ್ಗಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದಯೋ। ಯದಿಪಿ ಫಲಧಮ್ಮಾಪಿ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾ, ಚತುಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾ, ಯಂ ಅಸಙ್ಖತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ಥಕುಸಲೋತಿ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಅತ್ಥೇಸು ಕುಸಲೋ। ಧಮ್ಮಕುಸಲೋತಿ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮೇಸು ಕುಸಲೋ। ಪಾಳಿಅತ್ಥಪಾಳಿಧಮ್ಮಾ ವಾ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾ। ಕಲ್ಯಾಣತಾಕುಸಲೋತಿ ಯುತ್ತತಾಕುಸಲೋ, ಚತುನಯಕೋವಿದೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ದೇಸನಾಯುತ್ತಿಕುಸಲೋ ವಾ। ಫಲತಾಕುಸಲೋತಿ ಖೀಣಾಸವಫಲಕುಸಲೋ। ‘‘ಆಯಕುಸಲೋ’’ತಿಆದೀಸು ಆಯೋತಿ ವಡ್ಢಿ। ಸಾ ಅನತ್ಥಹಾನಿತೋ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಚ ದುವಿಧಾ। ಅಪಾಯಾತಿ ಅವಡ್ಢಿ। ಸಾಪಿ ಅತ್ಥಹಾನಿತೋ ಅನಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಚ ದುವಿಧಾ। ಉಪಾಯೋತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಅಚ್ಚಾಯಿಕೇ ಕಿಚ್ಚೇ ವಾ ಭಯೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಸ್ಸ ತಿಕಿಚ್ಛನಸಮತ್ಥಂ ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ, ತತ್ಥ ಕುಸಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಖೀಣಾಸವೋ ಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪಹೀನತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತೋ ಏತೇಸು ಆಯಾದೀಸು ಕುಸಲೋತಿ। ಏವಂ ಅಸೇಖಸ್ಸ ಕೋಸಲ್ಲಂ ಏಕದೇಸೇನ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ಪುನ ಅನವಸೇಸತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಹತಾ ಕೋಸಲ್ಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ ಆಹ।
Ye akusalāti samudayasaccamāha. Sabbe hi akusalā samudayapakkhiyāti. Ye kusalāti maggadhammā sammādiṭṭhiādayo. Yadipi phaladhammāpi sacchikātabbā, catusaccappaṭivedhassa pana adhippetattā ‘‘katame dhammā sacchikātabbā, yaṃ asaṅkhata’’nti vuttaṃ. Atthakusaloti paccayuppannesu atthesu kusalo. Dhammakusaloti paccayadhammesu kusalo. Pāḷiatthapāḷidhammā vā atthadhammā. Kalyāṇatākusaloti yuttatākusalo, catunayakovidoti attho, desanāyuttikusalo vā. Phalatākusaloti khīṇāsavaphalakusalo. ‘‘Āyakusalo’’tiādīsu āyoti vaḍḍhi. Sā anatthahānito aṭṭhuppattito ca duvidhā. Apāyāti avaḍḍhi. Sāpi atthahānito anaṭṭhuppattito ca duvidhā. Upāyoti sattānaṃ accāyike kicce vā bhaye vā uppanne tassa tikicchanasamatthaṃ ṭhānuppattikāraṇaṃ, tattha kusaloti attho. Khīṇāsavo hi sabbaso avijjāya pahīnattā paññāvepullappatto etesu āyādīsu kusaloti. Evaṃ asekhassa kosallaṃ ekadesena vibhāvetvā puna anavasesato dassento ‘‘mahatā kosallena samannāgato’’ti āha.
ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಸಿಕ್ಖಸ್ಸ ಅಸೇಖಸ್ಸ ಸತೋಕಾರಿತಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಪಯೋಜನಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರತ್ಥ’’ನ್ತಿ। ಇದಾನಿ ಯಥಾನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸೇಖಾಸೇಖಪಟಿಪದಂ ನಿಗಮೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಾ ದ್ವೇ ಚರಿಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಬೋಜ್ಝನ್ತಿ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ। ತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧನ್ತಿ ತಂ ಬೋಜ್ಝಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ, ಚತುಸಚ್ಚಭಾವತೋ। ಏವಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಏವಂ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾದಿವಸೇನ ಯೋ ಜಾನಾತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಅಸೇಖೋ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತೋ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ‘‘ಸತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುಚ್ಚತೀತಿ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಇಧಾಪಿ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Pariniṭṭhitasikkhassa asekhassa satokāritāya aññaṃ payojanaṃ natthīti vuttaṃ ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārattha’’nti. Idāni yathāniddiṭṭhaṃ sekhāsekhapaṭipadaṃ nigamento ‘‘imā dve cariyā’’tiādimāha. Tattha bojjhanti bujjhitabbaṃ. Taṃ catubbidhanti taṃ bojjhaṃ catubbidhaṃ, catusaccabhāvato. Evaṃ jānātīti evaṃ pariññābhisamayādivasena yo jānāti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ asekho sativepullappatto nippariyāyena ‘‘sato abhikkamatī’’tiādinā vuccatīti. Sesaṃ uttānatthameva. Idhāpi pucchāvissajjanavicayā pubbe vuttanayānusārena veditabbā.
ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಮಹಾಥೇರೋ ವಿಚಯಹಾರಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ಅಜಿತಸುತ್ತವಸೇನ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೩ ಆದಯೋ; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾ ೫೭ ಆದಯೋ, ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೧ ಆದಯೋ) ಪುಚ್ಛಾವಿಚಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸುತ್ತನ್ತರೇಸುಪಿ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಚಯಾನಂ ನಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ। ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ ವಾ, ವಿವೇಚೇತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸುತ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿಆದಿ ಅನುಗೀತಿವಿಚಯನಿದಸ್ಸನಂ। ಅನುಗೀತಿ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ಸಮಾನೇತಬ್ಬಾತಿ ಸುತ್ತನ್ತರದೇಸನಾಸಙ್ಖಾತಾ ಅನುಗೀತಿ ಅತ್ಥತೋ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ಸಂವಣ್ಣಿಯಮಾನೇನ ಸುತ್ತೇನ ಸಮಾನಾ ಸದಿಸೀ ಕಾತಬ್ಬಾ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಸುತ್ತೇ ಸಮ್ಮಾ ಆನೇತಬ್ಬಾ। ಅತ್ಥಾಪಗತನ್ತಿ ಅತ್ಥತೋ ಅಪೇತಂ, ಅಸಮ್ಬನ್ಧತ್ಥಂ ವಾ ದಸದಾಳಿಮಾದಿವಚನಂ ವಿಯ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಂ ಭವತೀ’’ತಿ। ಏತೇನ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಮಾನೇತಬ್ಬತಾಯ ಕಾರಣಮಾಹ। ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಸಮ್ಮಾವುತ್ತಸ್ಸ। ದುನ್ನಯೋತಿ ದುಕ್ಖೇನ ನೇತಬ್ಬೋ, ನೇತುಂ ವಾ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ। ಬ್ಯಞ್ಜನುಪೇತನ್ತಿ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿಸಮುಪೇತಂ।
Ettāvatā ca mahāthero vicayahāraṃ vibhajanto ajitasuttavasena (su. ni. 103 ādayo; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 57 ādayo, ajitamāṇavapucchāniddesa 1 ādayo) pucchāvicayaṃ vissajjanavicayañca dassetvā idāni suttantaresupi pucchāvissajjanavicayānaṃ nayaṃ dassento ‘‘evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ vissajjitabba’’nti āha. Tattha evanti iminā nayena. Pucchitabbanti pucchā kātabbā, ācikkhitabbā vā, vivecetabbāti attho. Evaṃ vissajjitanti etthāpi eseva nayo. Suttassa cātiādi anugītivicayanidassanaṃ. Anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbāti suttantaradesanāsaṅkhātā anugīti atthato byañjanato ca saṃvaṇṇiyamānena suttena samānā sadisī kātabbā, tasmiṃ vā sutte sammā ānetabbā. Atthāpagatanti atthato apetaṃ, asambandhatthaṃ vā dasadāḷimādivacanaṃ viya. Tenevāha ‘‘samphappalāpaṃ bhavatī’’ti. Etena atthassa samānetabbatāya kāraṇamāha. Dunnikkhittassāti asammāvuttassa. Dunnayoti dukkhena netabbo, netuṃ vā asakkuṇeyyo. Byañjanupetanti sabhāvaniruttisamupetaṃ.
ಏವಂ ಅನುಗೀತಿವಿಚಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ‘‘ಸುತ್ತಸ್ಸ ಯೋ ಪವಿಚಯೋ’’ತಿ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿಭಜಿತುಂ ‘‘ಸುತ್ತಞ್ಚ ಪವಿಚಿನಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಚಿನನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಆಹಚ್ಚವಚನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಆಹಚ್ಚವಚನನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಠಾನಕರಣಾನಿ ಆಹಚ್ಚ ಅಭಿಹನ್ತ್ವಾ ಪವತ್ತವಚನಂ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸಾಮಂ ದೇಸಿತಸುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುಸನ್ಧಿವಚನನ್ತಿ ಸಾವಕಭಾಸಿತಂ। ತಞ್ಹಿ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ಅನುಸನ್ಧೇತ್ವಾ ಪವತ್ತನತೋ ‘‘ಅನುಸನ್ಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ। ನೀತತ್ಥನ್ತಿ ಯಥಾರುತವಸೇನ ಞಾತಬ್ಬತ್ಥಂ। ನೇಯ್ಯತ್ಥನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ಥಂ। ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯನ್ತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ಪಟ್ಠಾನವಾರವಣ್ಣನಾಯಂ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವತೋ ದೇಸನಾ ಸೋಳಸವಿಧೇ ಸಾಸನಪಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ಭಾಗಂ ಅಭಜನ್ತೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ನಯೋ ವಿಚೇತಬ್ಬಭಾವೇನ ಇಧ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ।
Evaṃ anugītivicayaṃ dassetvā niddesavāre ‘‘suttassa yo pavicayo’’ti saṃkhittena vuttamatthaṃ vibhajituṃ ‘‘suttañca pavicinitabba’’nti vatvā tassa vicinanākāraṃ dassento ‘‘kiṃ idaṃ suttaṃ āhaccavacana’’ntiādimāha. Tattha āhaccavacananti bhagavato ṭhānakaraṇāni āhacca abhihantvā pavattavacanaṃ, sammāsambuddhena sāmaṃ desitasuttanti attho. Anusandhivacananti sāvakabhāsitaṃ. Tañhi bhagavato vacanaṃ anusandhetvā pavattanato ‘‘anusandhivacana’’nti vuttanti. Nītatthanti yathārutavasena ñātabbatthaṃ. Neyyatthanti niddhāretvā gahetabbatthaṃ. Saṃkilesabhāgiyantiādīnaṃ padānaṃ attho paṭṭhānavāravaṇṇanāyaṃ āvi bhavissati. Yasmā pana bhagavato desanā soḷasavidhe sāsanapaṭṭhāne ekaṃ bhāgaṃ abhajantī nāma natthi, tasmā sopi nayo vicetabbabhāvena idha nikkhitto.
ಕುಹಿಂ ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇಸು। ಸಬ್ಬಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ಸುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಕುಹಿಂ ಕಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಕಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪದೇ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ವಿಚೇತುಂ, ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಕುಹಿಂ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ವಿಚೇತು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ವಿಚೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇತಿ ಏವಂ ಸುತ್ತಂ ಪವಿಚೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆದಿತೋ ಮಜ್ಝತೋ ಪರಿಯೋಸಾನತೋ ಚ ಏವಂ ಇಮಿನಾ ಪುಚ್ಛಾವಿಚಯಾದಿನಯೇನ ಸುತ್ತಂ ಪವಿಚಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಪುಬ್ಬಾಪರಾನುಗೀತಿವಿಚಯಾ ಪಾಳಿಯಂ ಸರೂಪೇನೇವ ದಸ್ಸಿತಾ। ಅಸ್ಸಾದಾದಿವಿಚಯೋ ಪನ ಸಚ್ಚನಿದ್ಧಾರಣಮುಖೇನ ನಯತೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಸೋ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಬ್ಬಿಚಯೇನೇವ ಚ ಪದವಿಚಯೋ ಸಿದ್ಧೋತಿ।
Kuhiṃ imassa suttassāti imassa suttassa kasmiṃ padese ādimajjhapariyosānesu. Sabbāni saccāni passitabbānīti dukkhasaccaṃ suttassa ‘‘kuhiṃ kasmiṃ padese kasmiṃ vā pade passitabbaṃ niddhāretvā vicetuṃ, samudayasaccaṃ nirodhasaccaṃ maggasaccaṃ kuhiṃ passitabbaṃ daṭṭhabbaṃ niddhāretvā vicetu’’nti evaṃ sabbāni saccāni uddharitvā vicetabbānīti adhippāyo. Ādimajjhapariyosāneti evaṃ suttaṃ pavicetabbanti ādito majjhato pariyosānato ca evaṃ iminā pucchāvicayādinayena suttaṃ pavicitabbanti attho. Ettha ca pucchāvissajjanapubbāparānugītivicayā pāḷiyaṃ sarūpeneva dassitā. Assādādivicayo pana saccaniddhāraṇamukhena nayato dassito, so niddesavāre vuttanayeneva veditabbo. Tabbicayeneva ca padavicayo siddhoti.
ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೨. ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ • 2. Vicayahāravibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ೨. ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೨. ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 2. Vicayahāravibhaṅgavibhāvanā
