Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / నేత్తిప్పకరణపాళి • Nettippakaraṇapāḷi |
౨. విచయహారవిభఙ్గో
2. Vicayahāravibhaṅgo
౧౧. తత్థ కతమో విచయో హారో? ‘‘యం పుచ్ఛితఞ్చ విస్సజ్జితఞ్చా’’తి గాథా, అయం విచయో హారో.
11. Tattha katamo vicayo hāro? ‘‘Yaṃ pucchitañca vissajjitañcā’’ti gāthā, ayaṃ vicayo hāro.
కిం విచినతి? పదం విచినతి, పఞ్హం విచినతి, విసజ్జనం 1 విచినతి, పుబ్బాపరం విచినతి, అస్సాదం విచినతి, ఆదీనవం విచినతి, నిస్సరణం విచినతి, ఫలం విచినతి, ఉపాయం విచినతి, ఆణత్తిం విచినతి, అనుగీతిం విచినతి, సబ్బే నవ సుత్తన్తే విచినతి. యథా కిం భవే, యథా ఆయస్మా అజితో పారాయనే భగవన్తం పఞ్హం పుచ్ఛతి –
Kiṃ vicinati? Padaṃ vicinati, pañhaṃ vicinati, visajjanaṃ 2 vicinati, pubbāparaṃ vicinati, assādaṃ vicinati, ādīnavaṃ vicinati, nissaraṇaṃ vicinati, phalaṃ vicinati, upāyaṃ vicinati, āṇattiṃ vicinati, anugītiṃ vicinati, sabbe nava suttante vicinati. Yathā kiṃ bhave, yathā āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati –
కేనస్సు నప్పకాసతి;
Kenassu nappakāsati;
కిస్సాభిలేపనం బ్రూసి, కిం సు తస్స మహబ్భయ’’న్తి.
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti.
ఇమాని చత్తారి పదాని పుచ్ఛితాని, సో ఏకో పఞ్హో. కస్మా? ఏకవత్థు పరిగ్గహా, ఏవఞ్హి ఆహ ‘‘కేనస్సు నివుతో లోకో’’తి లోకాధిట్ఠానం పుచ్ఛతి, ‘‘కేనస్సు నప్పకాసతీ’’తి లోకస్స అప్పకాసనం పుచ్ఛతి, ‘‘కిస్సాభిలేపనం బ్రూసీ’’తి లోకస్స అభిలేపనం పుచ్ఛతి, ‘‘కింసు తస్స మహబ్భయ’’న్తి తస్సేవ లోకస్స మహాభయం పుచ్ఛతి. లోకో తివిధో కిలేసలోకో భవలోకో ఇన్ద్రియలోకో.
Imāni cattāri padāni pucchitāni, so eko pañho. Kasmā? Ekavatthu pariggahā, evañhi āha ‘‘kenassu nivuto loko’’ti lokādhiṭṭhānaṃ pucchati, ‘‘kenassu nappakāsatī’’ti lokassa appakāsanaṃ pucchati, ‘‘kissābhilepanaṃ brūsī’’ti lokassa abhilepanaṃ pucchati, ‘‘kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti tasseva lokassa mahābhayaṃ pucchati. Loko tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.
తత్థ విసజ్జనా –
Tattha visajjanā –
‘‘అవిజ్జాయ నివుతో లోకో, [అజితాతి భగవా,]
‘‘Avijjāya nivuto loko, [ajitāti bhagavā,]
జప్పాభిలేపనం బ్రూమి, దుక్ఖమస్స మహబ్భయ’’న్తి.
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti.
ఇమాని చత్తారి పదాని ఇమేహి చతూహి పదేహి విసజ్జితాని పఠమం పఠమేన, దుతియం దుతియేన, తతియం తతియేన, చతుత్థం చతుత్థేన.
Imāni cattāri padāni imehi catūhi padehi visajjitāni paṭhamaṃ paṭhamena, dutiyaṃ dutiyena, tatiyaṃ tatiyena, catutthaṃ catutthena.
‘‘కేనస్సు నివుతో లోకో’’తి పఞ్హే ‘‘అవిజ్జాయ నివుతో లోకో’’తి విసజ్జనా. నీవరణేహి నివుతో లోకో, అవిజ్జానీవరణా హి సబ్బే సత్తా. యథాహ భగవా ‘‘సబ్బసత్తానం, భిక్ఖవే, సబ్బపాణానం సబ్బభూతానం పరియాయతో ఏకమేవ నీవరణం వదామి యదిదం అవిజ్జా, అవిజ్జానీవరణా హి సబ్బే సత్తా. సబ్బసోవ, భిక్ఖవే, అవిజ్జాయ నిరోధా చాగా పటినిస్సగ్గా నత్థి సత్తానం నీవరణన్తి వదామీ’’తి. తేన చ పఠమస్స పదస్స విసజ్జనా యుత్తా.
‘‘Kenassu nivuto loko’’ti pañhe ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti visajjanā. Nīvaraṇehi nivuto loko, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Yathāha bhagavā ‘‘sabbasattānaṃ, bhikkhave, sabbapāṇānaṃ sabbabhūtānaṃ pariyāyato ekameva nīvaraṇaṃ vadāmi yadidaṃ avijjā, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Sabbasova, bhikkhave, avijjāya nirodhā cāgā paṭinissaggā natthi sattānaṃ nīvaraṇanti vadāmī’’ti. Tena ca paṭhamassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘కేనస్సు నప్పకాసతీ’’తి పఞ్హే ‘‘వివిచ్ఛా పమాదా నప్పకాసతీ’’తి విసజ్జనా. యో పుగ్గలో నీవరణేహి నివుతో, సో వివిచ్ఛతి. వివిచ్ఛా నామ వుచ్చతి విచికిచ్ఛా. సో విచికిచ్ఛన్తో నాభిసద్దహతి, న అభిసద్దహన్తో వీరియం నారభతి అకుసలానం ధమ్మానం పహానాయ కుసలానం ధమ్మానం సచ్ఛికిరియాయ. సో ఇధప్పమాదమనుయుత్తో విహరతి పమత్తో, సుక్కే ధమ్మే న ఉప్పాదియతి, తస్స తే అనుప్పాదియమానా నప్పకాసన్తి, యథాహ భగవా –
‘‘Kenassu nappakāsatī’’ti pañhe ‘‘vivicchā pamādā nappakāsatī’’ti visajjanā. Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto, so vivicchati. Vivicchā nāma vuccati vicikicchā. So vicikicchanto nābhisaddahati, na abhisaddahanto vīriyaṃ nārabhati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya. So idhappamādamanuyutto viharati pamatto, sukke dhamme na uppādiyati, tassa te anuppādiyamānā nappakāsanti, yathāha bhagavā –
అసన్తేత్థ న దిస్సన్తి, రత్తిం ఖిత్తా 9 యథా సరా;
Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā 10 yathā sarā;
తే గుణేహి పకాసన్తి, కిత్తియా చ యసేన చా’’తి.
Te guṇehi pakāsanti, kittiyā ca yasena cā’’ti.
తేన చ దుతియస్స పదస్స విసజ్జనా యుత్తా.
Tena ca dutiyassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘కిస్సాభిలేపనం బ్రూసీ’’తి పఞ్హే ‘‘జప్పాభిలేపనం బ్రూమీ’’తి విసజ్జనా. జప్పా నామ వుచ్చతి తణ్హా. సా కథం అభిలిమ్పతి? యథాహ భగవా –
‘‘Kissābhilepanaṃ brūsī’’ti pañhe ‘‘jappābhilepanaṃ brūmī’’ti visajjanā. Jappā nāma vuccati taṇhā. Sā kathaṃ abhilimpati? Yathāha bhagavā –
‘‘రత్తో అత్థం న జానాతి, రత్తో ధమ్మం న పస్సతి;
‘‘Ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passati;
సాయం తణ్హా ఆసత్తిబహులస్స పుగ్గలస్స ‘‘ఏవం అభిజప్పా’’తి కరిత్వా తత్థ లోకో అభిలిత్తో నామ భవతి, తేన చ తతియస్స పదస్స విసజ్జనా యుత్తా.
Sāyaṃ taṇhā āsattibahulassa puggalassa ‘‘evaṃ abhijappā’’ti karitvā tattha loko abhilitto nāma bhavati, tena ca tatiyassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘కిం సు తస్స మహబ్భయ’’న్తి పఞ్హే ‘‘దుక్ఖమస్స మహబ్భయ’’న్తి విసజ్జనా. దువిధం దుక్ఖం – కాయికఞ్చ చేతసికఞ్చ. యం కాయికం ఇదం దుక్ఖం, యం చేతసికం ఇదం దోమనస్సం. సబ్బే సత్తా హి దుక్ఖస్స ఉబ్బిజ్జన్తి, నత్థి భయం దుక్ఖేన సమసమం, కుతో వా పన తస్స ఉత్తరితరం? తిస్సో దుక్ఖతా – దుక్ఖదుక్ఖతా సఙ్ఖారదుక్ఖతా విపరిణామదుక్ఖతా. తత్థ లోకో ఓధసో కదాచి కరహచి దుక్ఖదుక్ఖతాయ ముచ్చతి. తథా విపరిణామదుక్ఖతాయ. తం కిస్స హేతు? హోన్తి లోకే అప్పాబాధాపి దీఘాయుకాపి. సఙ్ఖారదుక్ఖతాయ పన లోకో అనుపాదిసేసాయ నిబ్బానధాతుయా ముచ్చతి, తస్మా సఙ్ఖారదుక్ఖతా దుక్ఖం లోకస్సాతి కత్వా దుక్ఖమస్స మహబ్భయన్తి. తేన చ చతుత్థస్స పదస్స విసజ్జనా యుత్తా. తేనాహ భగవా ‘‘అవిజ్జాయ నివుతో లోకో’’తి.
‘‘Kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti pañhe ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti visajjanā. Duvidhaṃ dukkhaṃ – kāyikañca cetasikañca. Yaṃ kāyikaṃ idaṃ dukkhaṃ, yaṃ cetasikaṃ idaṃ domanassaṃ. Sabbe sattā hi dukkhassa ubbijjanti, natthi bhayaṃ dukkhena samasamaṃ, kuto vā pana tassa uttaritaraṃ? Tisso dukkhatā – dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatā. Tattha loko odhaso kadāci karahaci dukkhadukkhatāya muccati. Tathā vipariṇāmadukkhatāya. Taṃ kissa hetu? Honti loke appābādhāpi dīghāyukāpi. Saṅkhāradukkhatāya pana loko anupādisesāya nibbānadhātuyā muccati, tasmā saṅkhāradukkhatā dukkhaṃ lokassāti katvā dukkhamassa mahabbhayanti. Tena ca catutthassa padassa visajjanā yuttā. Tenāha bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti.
సవన్తి సబ్బధి సోతా, [ఇచ్చాయస్మా అజితో,]
Savanti sabbadhi sotā, [iccāyasmā ajito,]
సోతానం కిం నివారణం;
Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;
ఇమాని చత్తారి పదాని పుచ్ఛితాని. తే ద్వే పఞ్హా. కస్మా? ఇమేహి బత్వాధివచనేన పుచ్ఛితా. ఏవం సమాపన్నస్స లోకస్స ఏవం సంకిలిట్ఠస్స కిం లోకస్స వోదానం వుట్ఠానమితి, ఏవఞ్హి ఆహ.
Imāni cattāri padāni pucchitāni. Te dve pañhā. Kasmā? Imehi batvādhivacanena pucchitā. Evaṃ samāpannassa lokassa evaṃ saṃkiliṭṭhassa kiṃ lokassa vodānaṃ vuṭṭhānamiti, evañhi āha.
సవన్తి సబ్బధి సోతాతి. అసమాహితస్స సవన్తి అభిజ్ఝాబ్యాపాదప్పమాదబహులస్స. తత్థ యా అభిజ్ఝా అయం లోభో అకుసలమూలం, యో బ్యాపాదో అయం దోసో అకుసలమూలం, యో పమాదో అయం మోహో అకుసలమూలం. తస్సేవం అసమాహితస్స ఛసు ఆయతనేసు తణ్హా సవన్తి రూపతణ్హా సద్దతణ్హా గన్ధతణ్హా రసతణ్హా ఫోట్ఠబ్బతణ్హా ధమ్మతణ్హా, యథాహ భగవా –
Savantisabbadhi sotāti. Asamāhitassa savanti abhijjhābyāpādappamādabahulassa. Tattha yā abhijjhā ayaṃ lobho akusalamūlaṃ, yo byāpādo ayaṃ doso akusalamūlaṃ, yo pamādo ayaṃ moho akusalamūlaṃ. Tassevaṃ asamāhitassa chasu āyatanesu taṇhā savanti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, yathāha bhagavā –
‘‘సవతీ’’తి చ ఖో, భిక్ఖవే, ఛన్నేతం అజ్ఝత్తికానం ఆయతనానం అధివచనం. చక్ఖు సవతి మనాపికేసు రూపేసు, అమనాపికేసు 15 పటిహఞ్ఞతీతి. సోతం…పే॰… ఘానం… జివ్హా… కాయో… మనో సవతి మనాపికేసు ధమ్మేసు అమనాపికేసు పటిహఞ్ఞతీతి. ఇతి సబ్బా చ సవతి, సబ్బథా చ సవతి. తేనాహ ‘‘సవన్తి సబ్బధి సోతా’’తి.
‘‘Savatī’’ti ca kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ. Cakkhu savati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu 16 paṭihaññatīti. Sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano savati manāpikesu dhammesu amanāpikesu paṭihaññatīti. Iti sabbā ca savati, sabbathā ca savati. Tenāha ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti.
‘‘సోతానం కిం నివారణ’’న్తి పరియుట్ఠానవిఘాతం పుచ్ఛతి, ఇదం వోదానం. ‘‘సోతానం సంవరం బ్రూహి, కేన సోతా పిధీయరే’’తి అనుసయసముగ్ఘాతం పుచ్ఛతి, ఇదం వుట్ఠానం.
‘‘Sotānaṃ kiṃ nivāraṇa’’nti pariyuṭṭhānavighātaṃ pucchati, idaṃ vodānaṃ. ‘‘Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhīyare’’ti anusayasamugghātaṃ pucchati, idaṃ vuṭṭhānaṃ.
తత్థ విసజ్జనా –
Tattha visajjanā –
‘‘యాని సోతాని లోకస్మిం, [అజితాతి భగవా,]
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, [ajitāti bhagavā,]
సతి తేసం నివారణం;
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
సోతానం సంవరం బ్రూమి, పఞ్ఞాయేతే పిధీయరే’’తి.
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti.
కాయగతాయ సతియా భావితాయ బహులీకతాయ చక్ఖు నావిఞ్ఛతి మనాపికేసు రూపేసు, అమనాపికేసు న పటిహఞ్ఞతి, సోతం…పే॰… ఘానం… జివ్హా… కాయో… మనో నావిఞ్ఛతి మనాపికేసు ధమ్మేసు, అమనాపికేసు న పటిహఞ్ఞతి. కేన కారణేన? సంవుతనివారితత్తా ఇన్ద్రియానం . కేన తే సంవుతనివారితా? సతిఆరక్ఖేన. తేనాహ భగవా – ‘‘సతి తేసం నివారణ’’న్తి.
Kāyagatāya satiyā bhāvitāya bahulīkatāya cakkhu nāviñchati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu na paṭihaññati, sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano nāviñchati manāpikesu dhammesu, amanāpikesu na paṭihaññati. Kena kāraṇena? Saṃvutanivāritattā indriyānaṃ . Kena te saṃvutanivāritā? Satiārakkhena. Tenāha bhagavā – ‘‘sati tesaṃ nivāraṇa’’nti.
పఞ్ఞాయ అనుసయా పహీయన్తి, అనుసయేసు పహీనేసు పరియుట్ఠానా పహీయన్తి. కిస్స 17, అనుసయస్స పహీనత్తా? తం యథా ఖన్ధవన్తస్స రుక్ఖస్స అనవసేసమూలుద్ధరణే కతే పుప్ఫఫలపల్లవఙ్కురసన్తతి సముచ్ఛిన్నా భవతి. ఏవం అనుసయేసు పహీనేసు పరియుట్ఠానసన్తతి సముచ్ఛిన్నా భవతి పిదహితా పటిచ్ఛన్నా. కేన? పఞ్ఞాయ. తేనాహ భగవా ‘‘పఞ్ఞాయేతే పిధీయరే’’తి.
Paññāya anusayā pahīyanti, anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānā pahīyanti. Kissa 18, anusayassa pahīnattā? Taṃ yathā khandhavantassa rukkhassa anavasesamūluddharaṇe kate pupphaphalapallavaṅkurasantati samucchinnā bhavati. Evaṃ anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānasantati samucchinnā bhavati pidahitā paṭicchannā. Kena? Paññāya. Tenāha bhagavā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti.
‘‘పఞ్ఞా చేవ సతి చ, [ఇచ్చాయస్మా అజితో,]
‘‘Paññā ceva sati ca, [iccāyasmā ajito,]
నామరూపఞ్చ మారిస;
Nāmarūpañca mārisa;
ఏతం మే పుట్ఠో పబ్రూహి, కత్థేతం ఉపరుజ్ఝతీ’’తి.
Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.
యత్థ నామఞ్చ రూపఞ్చ, అసేసం ఉపరుజ్ఝతి;
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
విఞ్ఞాణస్స నిరోధేన, ఏత్థేతం ఉపరుజ్ఝతీ’’తి.
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.
అయం పఞ్హే 21 అనుసన్ధిం పుచ్ఛతి. అనుసన్ధిం పుచ్ఛన్తో కిం పుచ్ఛతి? అనుపాదిసేసం నిబ్బానధాతుం. తీణి చ సచ్చాని సఙ్ఖతాని నిరోధధమ్మాని దుక్ఖం సముదయో మగ్గో, నిరోధో అసఙ్ఖతో. తత్థ సముదయో ద్వీసు భూమీసు పహీయతి దస్సనభూమియా చ భావనాభూమియా చ. దస్సనేన తీణి సంయోజనాని పహీయన్తి సక్కాయదిట్ఠి విచికిచ్ఛా సీలబ్బతపరామాసో, భావనాయ సత్త సంయోజనాని పహీయన్తి కామచ్ఛన్దో బ్యాపాదో రూపరాగో అరూపరాగో మానో ఉద్ధచ్చం అవిజ్జావసేసా 22. తేధాతుకే ఇమాని దస సంయోజనాని పఞ్చోరమ్భాగియాని పఞ్చుద్ధమ్భాగియాని.
Ayaṃ pañhe 23 anusandhiṃ pucchati. Anusandhiṃ pucchanto kiṃ pucchati? Anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ. Tīṇi ca saccāni saṅkhatāni nirodhadhammāni dukkhaṃ samudayo maggo, nirodho asaṅkhato. Tattha samudayo dvīsu bhūmīsu pahīyati dassanabhūmiyā ca bhāvanābhūmiyā ca. Dassanena tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, bhāvanāya satta saṃyojanāni pahīyanti kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā 24. Tedhātuke imāni dasa saṃyojanāni pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyāni.
౧౨. తత్థ తీణి సంయోజనాని సక్కాయదిట్ఠి విచికిచ్ఛా సీలబ్బతపరామాసో అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియం అధిట్ఠాయ నిరుజ్ఝన్తి. సత్త సంయోజనాని కామచ్ఛన్దో బ్యాపాదో రూపరాగో అరూపరాగో మానో ఉద్ధచ్చం అవిజ్జావసేసా అఞ్ఞిన్ద్రియం అధిట్ఠాయ నిరుజ్ఝన్తి. యం పన ఏవం జానాతి ‘‘ఖీణా మే జాతీ’’తి, ఇదం ఖయే ఞాణం. ‘‘నాపరం ఇత్థత్తాయా’’తి పజానాతి, ఇదం అనుప్పాదే ఞాణం. ఇమాని ద్వే ఞాణాని అఞ్ఞాతావిన్ద్రియం. తత్థ యఞ్చ అనఞ్ఞాతఞ్ఞస్సామీతిన్ద్రియం యఞ్చ అఞ్ఞిన్ద్రియం, ఇమాని అగ్గఫలం అరహత్తం పాపుణన్తస్స నిరుజ్ఝన్తి, తత్థ యఞ్చ ఖయే ఞాణం యఞ్చ అనుప్పాదే ఞాణం, ఇమాని ద్వే ఞాణాని ఏకపఞ్ఞా.
12. Tattha tīṇi saṃyojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Satta saṃyojanāni kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā aññindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Yaṃ pana evaṃ jānāti ‘‘khīṇā me jātī’’ti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. ‘‘Nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti, idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Imāni dve ñāṇāni aññātāvindriyaṃ. Tattha yañca anaññātaññassāmītindriyaṃ yañca aññindriyaṃ, imāni aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇantassa nirujjhanti, tattha yañca khaye ñāṇaṃ yañca anuppāde ñāṇaṃ, imāni dve ñāṇāni ekapaññā.
అపి చ ఆరమ్మణసఙ్కేతేన ద్వే నామాని లబ్భన్తి, ‘‘ఖీణా మే జాతీ’’తి పజానన్తస్స ఖయే ఞాణన్తి నామం లభతి, ‘‘నాపరం ఇత్థత్తాయా’’తి పజానన్తస్స అనుప్పాదే ఞాణన్తి నామం లభతి. సా పజాననట్ఠేన పఞ్ఞా, యథాదిట్ఠం అపిలాపనట్ఠేన సతి.
Api ca ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhanti, ‘‘khīṇā me jātī’’ti pajānantassa khaye ñāṇanti nāmaṃ labhati, ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānantassa anuppāde ñāṇanti nāmaṃ labhati. Sā pajānanaṭṭhena paññā, yathādiṭṭhaṃ apilāpanaṭṭhena sati.
౧౩. తత్థ యే పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా, ఇదం నామరూపం. తత్థ యే ఫస్సపఞ్చమకా ధమ్మా, ఇదం నామం. యాని పఞ్చిన్ద్రియాని రూపాని, ఇదం రూపం. తదుభయం నామరూపం విఞ్ఞాణసమ్పయుత్తం తస్స నిరోధం భగవన్తం పుచ్ఛన్తో ఆయస్మా అజితో పారాయనే ఏవమాహ –
13. Tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpaṃ. Tattha ye phassapañcamakā dhammā, idaṃ nāmaṃ. Yāni pañcindriyāni rūpāni, idaṃ rūpaṃ. Tadubhayaṃ nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ tassa nirodhaṃ bhagavantaṃ pucchanto āyasmā ajito pārāyane evamāha –
‘‘పఞ్ఞా చేవ సతి చ, నామరూపఞ్చ మారిస;
‘‘Paññā ceva sati ca, nāmarūpañca mārisa;
ఏతం మే పుట్ఠో పబ్రూహి, కత్థేతం ఉపరుజ్ఝతీ’’తి.
Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.
తత్థ సతి చ పఞ్ఞా చ చత్తారి ఇన్ద్రియాని, సతి ద్వే ఇన్ద్రియాని సతిన్ద్రియఞ్చ సమాధిన్ద్రియఞ్చ, పఞ్ఞా ద్వే ఇన్ద్రియాని పఞ్ఞిన్ద్రియఞ్చ వీరియిన్ద్రియఞ్చ. యా ఇమేసు చతూసు ఇన్ద్రియేసు సద్దహనా ఓకప్పనా, ఇదం సద్ధిన్ద్రియం. తత్థ యా సద్ధాధిపతేయ్యా చిత్తేకగ్గతా, అయం ఛన్దసమాధి. సమాహితే చిత్తే కిలేసానం విక్ఖమ్భనతాయ పటిసఙ్ఖానబలేన వా భావనాబలేన వా, ఇదం పహానం. తత్థ యే అస్సాసపస్సాసా వితక్కవిచారా సఞ్ఞావేదయితా సరసఙ్కప్పా, ఇమే సఙ్ఖారా. ఇతి పురిమకో చ ఛన్దసమాధి, కిలేసవిక్ఖమ్భనతాయ చ పహానం ఇమే చ సఙ్ఖారా, తదుభయం ఛన్దసమాధిప్పధానసఙ్ఖారసమన్నాగతం ఇద్ధిపాదం భావేతి వివేకనిస్సితం విరాగనిస్సితం నిరోధనిస్సితం వోస్సగ్గపరిణామిం. తత్థ యా వీరియాధిపతేయ్యా చిత్తేకగ్గతా, అయం వీరియసమాధి…పే॰… తత్థ యా చిత్తాధిపతేయ్యా చిత్తేకగ్గతా, అయం చిత్తసమాధి…పే॰… తత్థ యా వీమంసాధిపతేయ్యా చిత్తేకగ్గతా, అయం వీమంసాసమాధి. సమాహితే చిత్తే కిలేసానం విక్ఖమ్భనతాయ పటిసఙ్ఖానబలేన వా భావనాబలేన వా, ఇదం పహానం. తత్థ యే అస్సాసపస్సాసా వితక్కవిచారా సఞ్ఞావేదయితా సరసఙ్కప్పా, ఇమే సఙ్ఖారా. ఇతి పురిమకో చ వీమంసాసమాధి, కిలేసవిక్ఖమ్భనతాయ చ పహానం ఇమే చ సఙ్ఖారా, తదుభయం వీమంసాసమాధిప్పధానసఙ్ఖారసమన్నాగతం ఇద్ధిపాదం భావేతి వివేకనిస్సితం విరాగనిస్సితం నిరోధనిస్సితం వోస్సగ్గపరిణామిం.
Tattha sati ca paññā ca cattāri indriyāni, sati dve indriyāni satindriyañca samādhindriyañca, paññā dve indriyāni paññindriyañca vīriyindriyañca. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ. Tattha yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca chandasamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Tattha yā vīriyādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīriyasamādhi…pe… tattha yā cittādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ cittasamādhi…pe… tattha yā vīmaṃsādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīmaṃsāsamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca vīmaṃsāsamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ vīmaṃsāsamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.
౧౪. సబ్బో సమాధి ఞాణమూలకో ఞాణపుబ్బఙ్గమో ఞాణానుపరివత్తి.
14. Sabbo samādhi ñāṇamūlako ñāṇapubbaṅgamo ñāṇānuparivatti.
యథా పురే తథా పచ్ఛా, యథా పచ్ఛా తథా పురే;
Yathā pure tathā pacchā, yathā pacchā tathā pure;
ఇతి వివటేన చేతసా అపరియోనద్ధేన సప్పభాసం చిత్తం భావేతి. పఞ్చిన్ద్రియాని కుసలాని చిత్తసహభూని చిత్తే ఉప్పజ్జమానే ఉప్పజ్జన్తి, చిత్తే నిరుజ్ఝమానే నిరుజ్ఝన్తి. నామరూపఞ్చ విఞ్ఞాణహేతుకం విఞ్ఞాణపచ్చయా నిబ్బత్తం, తస్స మగ్గేన హేతు ఉపచ్ఛిన్నో, విఞ్ఞాణం అనాహారం అనభినన్దితం అప్పటిసన్ధికం తం నిరుజ్ఝతి. నామరూపమపి అహేతు అప్పచ్చయం పునబ్భవం న నిబ్బత్తయతి 27. ఏవం విఞ్ఞాణస్స నిరోధా పఞ్ఞా చ సతి చ నామరూపఞ్చ నిరుజ్ఝతి. తేనాహ భగవా –
Iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveti. Pañcindriyāni kusalāni cittasahabhūni citte uppajjamāne uppajjanti, citte nirujjhamāne nirujjhanti. Nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇapaccayā nibbattaṃ, tassa maggena hetu upacchinno, viññāṇaṃ anāhāraṃ anabhinanditaṃ appaṭisandhikaṃ taṃ nirujjhati. Nāmarūpamapi ahetu appaccayaṃ punabbhavaṃ na nibbattayati 28. Evaṃ viññāṇassa nirodhā paññā ca sati ca nāmarūpañca nirujjhati. Tenāha bhagavā –
‘‘యమేతం పఞ్హం అపుచ్ఛి, అజిత తం వదామి తే;
‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;
యత్థ నామఞ్చ రూపఞ్చ, అసేసం ఉపరుజ్ఝతి;
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
విఞ్ఞాణస్స నిరోధేన, ఏత్థేతం ఉపరుజ్ఝతీ’’తి.
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.
యే చ సేక్ఖా పుథూ ఇధ;
Ye ca sekkhā puthū idha;
తేసం మే నిపకో ఇరియం, పుట్ఠో పబ్రూహి మారిసా’’తి.
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.
౧౫. ఇమాని తీణి పదాని పుచ్ఛితాని, తే తయో పఞ్హా. కిస్స? సేఖాసేఖవిపస్సనాపుబ్బఙ్గమప్పహానయోగేన, ఏవఞ్హి ఆహ. ‘‘యే చ సఙ్ఖాతధమ్మాసే’’తి అరహత్తం పుచ్ఛతి, ‘‘యే చ సేఖా పుథూ ఇధా’’తి సేఖం పుచ్ఛతి, ‘‘తేసం మే నిపకో ఇరియం, పుట్ఠో పబ్రూహి మారిసా’’తి విపస్సనాపుబ్బఙ్గమం పహానం పుచ్ఛతి.
15. Imāni tīṇi padāni pucchitāni, te tayo pañhā. Kissa? Sekhāsekhavipassanāpubbaṅgamappahānayogena, evañhi āha. ‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse’’ti arahattaṃ pucchati, ‘‘ye ca sekhā puthū idhā’’ti sekhaṃ pucchati, ‘‘tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti vipassanāpubbaṅgamaṃ pahānaṃ pucchati.
తత్థ విసజ్జనా –
Tattha visajjanā –
‘‘కామేసు నాభిగిజ్ఝేయ్య, [అజితాతి భగవా]
‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]
మనసానావిలో సియా;
Manasānāvilo siyā;
కుసలో సబ్బధమ్మానం, సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే’’తి.
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
భగవతో సబ్బం కాయకమ్మం ఞాణపుబ్బఙ్గమం ఞాణానుపరివత్తి, సబ్బం వచీకమ్మం ఞాణపుబ్బఙ్గమం ఞాణానుపరివత్తి, సబ్బం మనోకమ్మం ఞాణపుబ్బఙ్గమం ఞాణానుపరివత్తి. అతీతే అంసే అప్పటిహతఞాణదస్సనం, అనాగతే అంసే అప్పటిహతఞాణదస్సనం, పచ్చుప్పన్నే అంసే అప్పటిహతఞాణదస్సనం.
Bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti. Atīte aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāgate aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, paccuppanne aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ.
కో చ ఞాణదస్సనస్స పటిఘాతో? యం అనిచ్చే దుక్ఖే అనత్తని చ అఞ్ఞాణం అదస్సనం, అయం ఞాణదస్సనస్స పటిఘాతో. యథా ఇధ పురిసో తారకరూపాని పస్సేయ్య, నో చ గణనసఙ్కేతేన జానేయ్య, అయం ఞాణదస్సనస్స పటిఘాతో.
Ko ca ñāṇadassanassa paṭighāto? Yaṃ anicce dukkhe anattani ca aññāṇaṃ adassanaṃ, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto. Yathā idha puriso tārakarūpāni passeyya, no ca gaṇanasaṅketena jāneyya, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto.
భగవతో పన అప్పటిహతఞాణదస్సనం, అనావరణఞాణదస్సనా హి బుద్ధా భగవన్తో. తత్థ సేఖేన ద్వీసు ధమ్మేసు చిత్తం రక్ఖితబ్బం గేధా చ రజనీయేసు ధమ్మేసు, దోసా చ పరియుట్ఠానీయేసు. తత్థ యా ఇచ్ఛా ముచ్ఛా పత్థనా పియాయనా కీళనా, తం భగవా నివారేన్తో ఏవమాహ ‘‘కామేసు నాభిగిజ్ఝేయ్యా’’తి.
Bhagavato pana appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāvaraṇañāṇadassanā hi buddhā bhagavanto. Tattha sekhena dvīsu dhammesu cittaṃ rakkhitabbaṃ gedhā ca rajanīyesu dhammesu, dosā ca pariyuṭṭhānīyesu. Tattha yā icchā mucchā patthanā piyāyanā kīḷanā, taṃ bhagavā nivārento evamāha ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti.
‘‘మనసానావిలో సియా’’తి పరియుట్ఠానవిఘాతం ఆహ. తథా హి సేఖో అభిగిజ్ఝన్తో అసముప్పన్నఞ్చ కిలేసం ఉప్పాదేతి, ఉప్పన్నఞ్చ కిలేసం ఫాతిం కరోతి. యో పన అనావిలసఙ్కప్పో అనభిగిజ్ఝన్తో వాయమతి, సో అనుప్పన్నానం పాపకానం అకుసలానం ధమ్మానం అనుప్పాదాయ ఛన్దం జనేతి వాయమతి వీరియం ఆరభతి చిత్తం పగ్గణ్హాతి పదహతి. సో ఉప్పన్నానం పాపకానం అకుసలానం ధమ్మానం పహానాయ ఛన్దం జనేతి వాయమతి వీరియం ఆరభతి చిత్తం పగ్గణ్హాతి పదహతి. సో అనుప్పన్నానం కుసలానం ధమ్మానం ఉప్పాదాయ ఛన్దం జనేతి వాయమతి వీరియం ఆరభతి చిత్తం పగ్గణ్హాతి పదహతి. సో ఉప్పన్నానం కుసలానం ధమ్మానం ఠితియా అసమ్మోసాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా ఛన్దం జనేతి వాయమతి వీరియం ఆరభతి చిత్తం పగ్గణ్హాతి పదహతి.
‘‘Manasānāvilo siyā’’ti pariyuṭṭhānavighātaṃ āha. Tathā hi sekho abhigijjhanto asamuppannañca kilesaṃ uppādeti, uppannañca kilesaṃ phātiṃ karoti. Yo pana anāvilasaṅkappo anabhigijjhanto vāyamati, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
౧౬. కతమే 31 అనుప్పన్నా పాపకా అకుసలా ధమ్మా? కామవితక్కో బ్యాపాదవితక్కో విహింసావితక్కో, ఇమే అనుప్పన్నా పాపకా అకుసలా ధమ్మా. కతమే ఉప్పన్నా పాపకా అకుసలా ధమ్మా? అనుసయా అకుసలమూలాని, ఇమే ఉప్పన్నా పాపకా అకుసలా ధమ్మా. కతమే అనుప్పన్నా కుసలా ధమ్మా? యాని సోతాపన్నస్స ఇన్ద్రియాని, ఇమే అనుప్పన్నా కుసలా ధమ్మా. కతమే ఉప్పన్నా కుసలా ధమ్మా? యాని అట్ఠమకస్స ఇన్ద్రియాని, ఇమే ఉప్పన్నా కుసలా ధమ్మా.
16. Katame 32 anuppannā pāpakā akusalā dhammā? Kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko, ime anuppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame uppannā pāpakā akusalā dhammā? Anusayā akusalamūlāni, ime uppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame anuppannā kusalā dhammā? Yāni sotāpannassa indriyāni, ime anuppannā kusalā dhammā. Katame uppannā kusalā dhammā? Yāni aṭṭhamakassa indriyāni, ime uppannā kusalā dhammā.
యేన కామవితక్కం వారేతి, ఇదం సతిన్ద్రియం. యేన బ్యాపాదవితక్కం వారేతి, ఇదం సమాధిన్ద్రియం. యేన విహింసావితక్కం వారేతి, ఇదం వీరియిన్ద్రియం.
Yena kāmavitakkaṃ vāreti, idaṃ satindriyaṃ. Yena byāpādavitakkaṃ vāreti, idaṃ samādhindriyaṃ. Yena vihiṃsāvitakkaṃ vāreti, idaṃ vīriyindriyaṃ.
యేన ఉప్పన్నుప్పన్నే పాపకే అకుసలే ధమ్మే పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతి నాధివాసేతి, ఇదం పఞ్ఞిన్ద్రియం. యా ఇమేసు చతూసు ఇన్ద్రియేసు సద్దహనా ఓకప్పనా, ఇదం సద్ధిన్ద్రియం.
Yena uppannuppanne pāpake akusale dhamme pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti nādhivāseti, idaṃ paññindriyaṃ. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ.
తత్థ సద్ధిన్ద్రియం కత్థ దట్ఠబ్బం? చతూసు సోతాపత్తియఙ్గేసు. వీరియిన్ద్రియం కత్థ దట్ఠబ్బం? చతూసు సమ్మప్పధానేసు. సతిన్ద్రియం కత్థ దట్ఠబ్బం? చతూసు సతిపట్ఠానేసు. సమాధిన్ద్రియం కత్థ దట్ఠబ్బం? చతూసు ఝానేసు. పఞ్ఞిన్ద్రియం కత్థ దట్ఠబ్బం? చతూసు అరియసచ్చేసు. ఏవం సేఖో సబ్బేహి కుసలేహి ధమ్మేహి అప్పమత్తో వుత్తో భగవతా అనావిలతాయ మనసా. తేనాహ భగవా ‘‘మనసానావిలోసియా’’తి.
Tattha saddhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sotāpattiyaṅgesu. Vīriyindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sammappadhānesu. Satindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu satipaṭṭhānesu. Samādhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu jhānesu. Paññindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu ariyasaccesu. Evaṃ sekho sabbehi kusalehi dhammehi appamatto vutto bhagavatā anāvilatāya manasā. Tenāha bhagavā ‘‘manasānāvilosiyā’’ti.
౧౭. ‘‘కుసలో సబ్బధమ్మాన’’న్తి లోకో నామ తివిధో కిలేసలోకో భవలోకో ఇన్ద్రియలోకో. తత్థ కిలేసలోకేన భవలోకో సముదాగచ్ఛతి, సో ఇన్ద్రియాని నిబ్బత్తేతి, ఇన్ద్రియేసు భావియమానేసు నేయ్యస్స పరిఞ్ఞా భవతి. సా దువిధేన ఉపపరిక్ఖితబ్బా దస్సనపరిఞ్ఞాయ చ భావనాపరిఞ్ఞాయ చ. యదా హి సేఖో ఞేయ్యం పరిజానాతి, తదా నిబ్బిదాసహగతేహి సఞ్ఞామనసికారేహి నేయ్యం పరిఞ్ఞాతం భవతి. తస్స ద్వే ధమ్మా కోసల్లం గచ్ఛన్తి – దస్సనకోసల్లఞ్చ భావనాకోసల్లఞ్చ.
17. ‘‘Kusalo sabbadhammāna’’nti loko nāma tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko. Tattha kilesalokena bhavaloko samudāgacchati, so indriyāni nibbatteti, indriyesu bhāviyamānesu neyyassa pariññā bhavati. Sā duvidhena upaparikkhitabbā dassanapariññāya ca bhāvanāpariññāya ca. Yadā hi sekho ñeyyaṃ parijānāti, tadā nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi neyyaṃ pariññātaṃ bhavati. Tassa dve dhammā kosallaṃ gacchanti – dassanakosallañca bhāvanākosallañca.
తం ఞాణం పఞ్చవిధేన వేదితబ్బంः అభిఞ్ఞా పరిఞ్ఞా పహానం భావనా సచ్ఛికిరియా. తత్థ కతమా అభిఞ్ఞా? యం ధమ్మానం సలక్ఖణే ఞాణం ధమ్మపటిసమ్భిదా చ అత్థపటిసమ్భిదా చ, అయం అభిఞ్ఞా.
Taṃ ñāṇaṃ pañcavidhena veditabbaṃः abhiññā pariññā pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā. Tattha katamā abhiññā? Yaṃ dhammānaṃ salakkhaṇe ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā ca atthapaṭisambhidā ca, ayaṃ abhiññā.
తత్థ కతమా పరిఞ్ఞా? ఏవం అభిజానిత్వా యా పరిజాననా ‘‘ఇదం కుసలం, ఇదం అకుసలం, ఇదం సావజ్జం, ఇదం అనవజ్జం, ఇదం కణ్హం, ఇదం సుక్కం, ఇదం సేవితబ్బం, ఇదం న సేవితబ్బం, ఇమే ధమ్మా ఏవంగహితా, ఇదం ఫలం నిబ్బత్తేన్తి 33, తేసం ఏవంగహితానం అయం అత్థో’’తి, అయం పరిఞ్ఞా.
Tattha katamā pariññā? Evaṃ abhijānitvā yā parijānanā ‘‘idaṃ kusalaṃ, idaṃ akusalaṃ, idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ kaṇhaṃ, idaṃ sukkaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā, idaṃ phalaṃ nibbattenti 34, tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayaṃ attho’’ti, ayaṃ pariññā.
ఏవం పరిజానిత్వా తయో ధమ్మా అవసిట్ఠా భవన్తి పహాతబ్బా భావేతబ్బా సచ్ఛికాతబ్బా చ. తత్థ కతమే ధమ్మా పహాతబ్బా? యే అకుసలా. తత్థ కతమే ధమ్మా భావేతబ్బా? యే కుసలా. తత్థ కతమే ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? యం అసఙ్ఖతం. యో ఏవం జానాతి అయం వుచ్చతి అత్థకుసలో ధమ్మకుసలో కల్యాణతాకుసలో ఫలతాకుసలో, ఆయకుసలో అపాయకుసలో ఉపాయకుసలో మహతా కోసల్లేన సమన్నాగతోతి, తేనాహ భగవా ‘‘కుసలో సబ్బధమ్మాన’’న్తి.
Evaṃ parijānitvā tayo dhammā avasiṭṭhā bhavanti pahātabbā bhāvetabbā sacchikātabbā ca. Tattha katame dhammā pahātabbā? Ye akusalā. Tattha katame dhammā bhāvetabbā? Ye kusalā. Tattha katame dhammā sacchikātabbā? Yaṃ asaṅkhataṃ. Yo evaṃ jānāti ayaṃ vuccati atthakusalo dhammakusalo kalyāṇatākusalo phalatākusalo, āyakusalo apāyakusalo upāyakusalo mahatā kosallena samannāgatoti, tenāha bhagavā ‘‘kusalo sabbadhammāna’’nti.
‘‘సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే’’తి తేన దిట్ఠధమ్మసుఖవిహారత్థం అభిక్కన్తే పటిక్కన్తే ఆలోకితే విలోకితే సమిఞ్జితే 35 పసారితే సఙ్ఘాటిపత్తచీవరధారణే అసితే పీతే ఖాయితే సాయితే ఉచ్చారపస్సావకమ్మే గతే ఠితే నిసిన్నే సుత్తే జాగరితే భాసితే తుణ్హిభావే సతేన సమ్పజానేన విహాతబ్బం. ఇమా ద్వే చరియా అనుఞ్ఞాతా భగవతా ఏకా విసుద్ధానం, ఏకా విసుజ్ఝన్తానం. కే విసుద్ధా? అరహన్తో. కే విసుజ్ఝన్తా? సేక్ఖా. కతకిచ్చాని హి అరహతో ఇన్ద్రియాని. యం బోజ్ఝం, తం చతుబ్బిధం దుక్ఖస్స పరిఞ్ఞాభిసమయేన సముదయస్స పహానాభిసమయేన మగ్గస్స భావనాభిసమయేన నిరోధస్స సచ్ఛికిరియాభిసమయేన, ఇదం చతుబ్బిధం బోజ్ఝం యో ఏవం జానాతి, అయం వుచ్చతి సతో అభిక్కమతి సతో పటిక్కమతి ఖయా రాగస్స ఖయా దోసస్స ఖయా మోహస్స. తేనాహ భగవా ‘‘సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే’’తి, తేనాహ –
‘‘Sato bhikkhu paribbaje’’ti tena diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite 36 pasārite saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asite pīte khāyite sāyite uccārapassāvakamme gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhibhāve satena sampajānena vihātabbaṃ. Imā dve cariyā anuññātā bhagavatā ekā visuddhānaṃ, ekā visujjhantānaṃ. Ke visuddhā? Arahanto. Ke visujjhantā? Sekkhā. Katakiccāni hi arahato indriyāni. Yaṃ bojjhaṃ, taṃ catubbidhaṃ dukkhassa pariññābhisamayena samudayassa pahānābhisamayena maggassa bhāvanābhisamayena nirodhassa sacchikiriyābhisamayena, idaṃ catubbidhaṃ bojjhaṃ yo evaṃ jānāti, ayaṃ vuccati sato abhikkamati sato paṭikkamati khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa. Tenāha bhagavā ‘‘sato bhikkhu paribbaje’’ti, tenāha –
‘‘కామేసు నాభిగిజ్ఝేయ్య, [అజితాతి భగవా]
‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]
మనసానావిలో సియా;
Manasānāvilo siyā;
కుసలో సబ్బధమ్మానం, సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే’’తి.
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
ఏవం పుచ్ఛితబ్బం, ఏవం విసజ్జితబ్బం. సుత్తస్స చ అనుగీతి అత్థతో చ బ్యఞ్జనతో చ సమానేతబ్బా 37. అత్థాపగతం హి బ్యఞ్జనం సమ్ఫప్పలాపం భవతి. దున్నిక్ఖిత్తస్స పదబ్యఞ్జనస్స అత్థోపి దున్నయో భవతి, తస్మా అత్థబ్యఞ్జనూపేతం సఙ్గాయితబ్బం. సుత్తఞ్చ పవిచినితబ్బం. కిం ఇదం సుత్తం ఆహచ్చ వచనం అనుసన్ధివచనం నీతత్థం నేయ్యత్థం సంకిలేసభాగియం నిబ్బేధభాగియం అసేక్ఖభాగియం? కుహిం ఇమస్స సుత్తస్స సబ్బాని సచ్చాని పస్సితబ్బాని, ఆదిమజ్ఝపరియోసానేతి? ఏవం సుత్తం పవిచేతబ్బం. తేనాహ ఆయస్మా మహాకచ్చాయనో – ‘‘యం పుచ్ఛితఞ్చ విస్సజ్జితఞ్చ, సుత్తస్స యా చ అనుగీతీ’’తి.
Evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ visajjitabbaṃ. Suttassa ca anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbā 38. Atthāpagataṃ hi byañjanaṃ samphappalāpaṃ bhavati. Dunnikkhittassa padabyañjanassa atthopi dunnayo bhavati, tasmā atthabyañjanūpetaṃ saṅgāyitabbaṃ. Suttañca pavicinitabbaṃ. Kiṃ idaṃ suttaṃ āhacca vacanaṃ anusandhivacanaṃ nītatthaṃ neyyatthaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ nibbedhabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ? Kuhiṃ imassa suttassa sabbāni saccāni passitabbāni, ādimajjhapariyosāneti? Evaṃ suttaṃ pavicetabbaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano – ‘‘yaṃ pucchitañca vissajjitañca, suttassa yā ca anugītī’’ti.
నియుత్తో విచయో హారో.
Niyutto vicayo hāro.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / నేత్తిప్పకరణ-అట్ఠకథా • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ౨. విచయహారవిభఙ్గవణ్ణనా • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తిప్పకరణ-టీకా • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ౨. విచయహారవిభఙ్గవణ్ణనా • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తివిభావినీ • Nettivibhāvinī / ౨. విచయహారవిభఙ్గవిభావనా • 2. Vicayahāravibhaṅgavibhāvanā