Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi

    ၂. ဝိစယဟာရဝိဘင္ဂော

    2. Vicayahāravibhaṅgo

    ၁၁. တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော? ‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ ဝိသ္သဇ္ဇိတဉ္စာ’’တိ ဂာထာ, အယံ ဝိစယော ဟာရော။

    11. Tattha katamo vicayo hāro? ‘‘Yaṃ pucchitañca vissajjitañcā’’ti gāthā, ayaṃ vicayo hāro.

    ကိံ ဝိစိနတိ? ပဒံ ဝိစိနတိ, ပဉ္ဟံ ဝိစိနတိ, ဝိသဇ္ဇနံ 1 ဝိစိနတိ, ပုဗ္ဗာပရံ ဝိစိနတိ, အသ္သာဒံ ဝိစိနတိ, အာဒီနဝံ ဝိစိနတိ, နိသ္သရဏံ ဝိစိနတိ, ဖလံ ဝိစိနတိ, ဥပာယံ ဝိစိနတိ, အာဏတ္တိံ ဝိစိနတိ, အနုဂီတိံ ဝိစိနတိ, သဗ္ဗေ နဝ သုတ္တန္တေ ဝိစိနတိ။ ယထာ ကိံ ဘဝေ, ယထာ အာယသ္မာ အဇိတော ပာရာယနေ ဘဂဝန္တံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆတိ –

    Kiṃ vicinati? Padaṃ vicinati, pañhaṃ vicinati, visajjanaṃ 2 vicinati, pubbāparaṃ vicinati, assādaṃ vicinati, ādīnavaṃ vicinati, nissaraṇaṃ vicinati, phalaṃ vicinati, upāyaṃ vicinati, āṇattiṃ vicinati, anugītiṃ vicinati, sabbe nava suttante vicinati. Yathā kiṃ bhave, yathā āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati –

    ‘‘ကေနသ္သု 3 နိဝုတော လောကော၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊]

    ‘‘Kenassu 4 nivuto loko, [iccāyasmā ajito,]

    ကေနသ္သု နပ္ပကာသတိ။

    Kenassu nappakāsati;

    ကိသ္သာဘိလေပနံ ဗ္ရူသိ၊ ကိံ သု တသ္သ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။

    Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti.

    ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ ပုစ္ဆိတာနိ, သော ဧကော ပဉ္ဟော။ ကသ္မာ? ဧကဝတ္ထု ပရိဂ္ဂဟာ, ဧဝဉ္ဟိ အာဟ ‘‘ကေနသ္သု နိဝုတော လောကော’’တိ လောကာဓိဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘ကေနသ္သု နပ္ပကာသတီ’’တိ လောကသ္သ အပ္ပကာသနံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘ကိသ္သာဘိလေပနံ ဗ္ရူသီ’’တိ လောကသ္သ အဘိလေပနံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘ကိံသု တသ္သ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ တသ္သေဝ လောကသ္သ မဟာဘယံ ပုစ္ဆတိ။ လောကော တိဝိဓော ကိလေသလောကော ဘဝလောကော ဣန္ဒ္ရိယလောကော။

    Imāni cattāri padāni pucchitāni, so eko pañho. Kasmā? Ekavatthu pariggahā, evañhi āha ‘‘kenassu nivuto loko’’ti lokādhiṭṭhānaṃ pucchati, ‘‘kenassu nappakāsatī’’ti lokassa appakāsanaṃ pucchati, ‘‘kissābhilepanaṃ brūsī’’ti lokassa abhilepanaṃ pucchati, ‘‘kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti tasseva lokassa mahābhayaṃ pucchati. Loko tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.

    တတ္ထ ဝိသဇ္ဇနာ –

    Tattha visajjanā –

    ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝာ၊]

    ‘‘Avijjāya nivuto loko, [ajitāti bhagavā,]

    ဝိဝိစ္ဆာ 5 ပမာဒာ နပ္ပကာသတိ။

    Vivicchā 6 pamādā nappakāsati;

    ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗ္ရူမိ၊ ဒုက္ခမသ္သ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။

    Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti.

    ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ ဣမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ ဝိသဇ္ဇိတာနိ ပဌမံ ပဌမေန, ဒုတိယံ ဒုတိယေန, တတိယံ တတိယေန, စတုတ္ထံ စတုတ္ထေန။

    Imāni cattāri padāni imehi catūhi padehi visajjitāni paṭhamaṃ paṭhamena, dutiyaṃ dutiyena, tatiyaṃ tatiyena, catutthaṃ catutthena.

    ‘‘ကေနသ္သု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဝိသဇ္ဇနာ။ နီဝရဏေဟိ နိဝုတော လောကော, အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ ဟိ သဗ္ဗေ သတ္တာ။ ယထာဟ ဘဂဝာ ‘‘သဗ္ဗသတ္တာနံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗပာဏာနံ သဗ္ဗဘူတာနံ ပရိယာယတော ဧကမေဝ နီဝရဏံ ဝဒာမိ ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာ, အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ ဟိ သဗ္ဗေ သတ္တာ။ သဗ္ဗသောဝ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာယ နိရောဓာ စာဂာ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာ နတ္ထိ သတ္တာနံ နီဝရဏန္တိ ဝဒာမီ’’တိ။ တေန စ ပဌမသ္သ ပဒသ္သ ဝိသဇ္ဇနာ ယုတ္တာ။

    ‘‘Kenassu nivuto loko’’ti pañhe ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti visajjanā. Nīvaraṇehi nivuto loko, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Yathāha bhagavā ‘‘sabbasattānaṃ, bhikkhave, sabbapāṇānaṃ sabbabhūtānaṃ pariyāyato ekameva nīvaraṇaṃ vadāmi yadidaṃ avijjā, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Sabbasova, bhikkhave, avijjāya nirodhā cāgā paṭinissaggā natthi sattānaṃ nīvaraṇanti vadāmī’’ti. Tena ca paṭhamassa padassa visajjanā yuttā.

    ‘‘ကေနသ္သု နပ္ပကာသတီ’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒာ နပ္ပကာသတီ’’တိ ဝိသဇ္ဇနာ။ ယော ပုဂ္ဂလော နီဝရဏေဟိ နိဝုတော, သော ဝိဝိစ္ဆတိ။ ဝိဝိစ္ဆာ နာမ ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ သော ဝိစိကိစ္ဆန္တော နာဘိသဒ္ဒဟတိ, န အဘိသဒ္ဒဟန္တော ဝီရိယံ နာရဘတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သစ္ဆိကိရိယာယ။ သော ဣဓပ္ပမာဒမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ ပမတ္တော, သုက္ကေ ဓမ္မေ န ဥပ္ပာဒိယတိ, တသ္သ တေ အနုပ္ပာဒိယမာနာ နပ္ပကာသန္တိ, ယထာဟ ဘဂဝာ –

    ‘‘Kenassu nappakāsatī’’ti pañhe ‘‘vivicchā pamādā nappakāsatī’’ti visajjanā. Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto, so vivicchati. Vivicchā nāma vuccati vicikicchā. So vicikicchanto nābhisaddahati, na abhisaddahanto vīriyaṃ nārabhati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya. So idhappamādamanuyutto viharati pamatto, sukke dhamme na uppādiyati, tassa te anuppādiyamānā nappakāsanti, yathāha bhagavā –

    ‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသန္တိ 7၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော။

    ‘‘Dūre santo pakāsanti 8, himavantova pabbato;

    အသန္တေတ္ထ န ဒိသ္သန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ 9 ယထာ သရာ။

    Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā 10 yathā sarā;

    တေ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တိ၊ ကိတ္တိယာ စ ယသေန စာ’’တိ။

    Te guṇehi pakāsanti, kittiyā ca yasena cā’’ti.

    တေန စ ဒုတိယသ္သ ပဒသ္သ ဝိသဇ္ဇနာ ယုတ္တာ။

    Tena ca dutiyassa padassa visajjanā yuttā.

    ‘‘ကိသ္သာဘိလေပနံ ဗ္ရူသီ’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဇပ္ပာဘိလေပနံ ဗ္ရူမီ’’တိ ဝိသဇ္ဇနာ။ ဇပ္ပာ နာမ ဝုစ္စတိ တဏ္ဟာ။ သာ ကထံ အဘိလိမ္ပတိ? ယထာဟ ဘဂဝာ –

    ‘‘Kissābhilepanaṃ brūsī’’ti pañhe ‘‘jappābhilepanaṃ brūmī’’ti visajjanā. Jappā nāma vuccati taṇhā. Sā kathaṃ abhilimpati? Yathāha bhagavā –

    ‘‘ရတ္တော အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တော ဓမ္မံ န ပသ္သတိ။

    ‘‘Ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passati;

    အန္ဓန္တမံ 11 တဒာ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂော သဟတေ နရ’’န္တိ။

    Andhantamaṃ 12 tadā hoti, yaṃ rāgo sahate nara’’nti.

    သာယံ တဏ္ဟာ အာသတ္တိဗဟုလသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ‘‘ဧဝံ အဘိဇပ္ပာ’’တိ ကရိတ္ဝာ တတ္ထ လောကော အဘိလိတ္တော နာမ ဘဝတိ, တေန စ တတိယသ္သ ပဒသ္သ ဝိသဇ္ဇနာ ယုတ္တာ။

    Sāyaṃ taṇhā āsattibahulassa puggalassa ‘‘evaṃ abhijappā’’ti karitvā tattha loko abhilitto nāma bhavati, tena ca tatiyassa padassa visajjanā yuttā.

    ‘‘ကိံ သု တသ္သ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဒုက္ခမသ္သ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဝိသဇ္ဇနာ။ ဒုဝိဓံ ဒုက္ခံ – ကာယိကဉ္စ စေတသိကဉ္စ။ ယံ ကာယိကံ ဣဒံ ဒုက္ခံ, ယံ စေတသိကံ ဣဒံ ဒောမနသ္သံ။ သဗ္ဗေ သတ္တာ ဟိ ဒုက္ခသ္သ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိ, နတ္ထိ ဘယံ ဒုက္ခေန သမသမံ, ကုတော ဝာ ပန တသ္သ ဥတ္တရိတရံ? တိသ္သော ဒုက္ခတာ – ဒုက္ခဒုက္ခတာ သင္ခာရဒုက္ခတာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာ။ တတ္ထ လောကော ဩဓသော ကဒာစိ ကရဟစိ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ မုစ္စတိ။ တထာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? ဟောန္တိ လောကေ အပ္ပာဗာဓာပိ ဒီဃာယုကာပိ။ သင္ခာရဒုက္ခတာယ ပန လောကော အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ မုစ္စတိ, တသ္မာ သင္ခာရဒုက္ခတာ ဒုက္ခံ လောကသ္သာတိ ကတ္ဝာ ဒုက္ခမသ္သ မဟဗ္ဘယန္တိ။ တေန စ စတုတ္ထသ္သ ပဒသ္သ ဝိသဇ္ဇနာ ယုတ္တာ။ တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ။

    ‘‘Kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti pañhe ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti visajjanā. Duvidhaṃ dukkhaṃ – kāyikañca cetasikañca. Yaṃ kāyikaṃ idaṃ dukkhaṃ, yaṃ cetasikaṃ idaṃ domanassaṃ. Sabbe sattā hi dukkhassa ubbijjanti, natthi bhayaṃ dukkhena samasamaṃ, kuto vā pana tassa uttaritaraṃ? Tisso dukkhatā – dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatā. Tattha loko odhaso kadāci karahaci dukkhadukkhatāya muccati. Tathā vipariṇāmadukkhatāya. Taṃ kissa hetu? Honti loke appābādhāpi dīghāyukāpi. Saṅkhāradukkhatāya pana loko anupādisesāya nibbānadhātuyā muccati, tasmā saṅkhāradukkhatā dukkhaṃ lokassāti katvā dukkhamassa mahabbhayanti. Tena ca catutthassa padassa visajjanā yuttā. Tenāha bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti.

    သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊]

    Savanti sabbadhi sotā, [iccāyasmā ajito,]

    သောတာနံ ကိံ နိဝာရဏံ။

    Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;

    သောတာနံ သံဝရံ ဗ္ရူဟိ၊ ကေန သောတာ ပိဓီယရေ 13

    Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhīyare 14.

    ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒာနိ ပုစ္ဆိတာနိ။ တေ ဒ္ဝေ ပဉ္ဟာ။ ကသ္မာ? ဣမေဟိ ဗတ္ဝာဓိဝစနေန ပုစ္ဆိတာ။ ဧဝံ သမာပန္နသ္သ လောကသ္သ ဧဝံ သံကိလိဋ္ဌသ္သ ကိံ လောကသ္သ ဝောဒာနံ ဝုဋ္ဌာနမိတိ, ဧဝဉ္ဟိ အာဟ။

    Imāni cattāri padāni pucchitāni. Te dve pañhā. Kasmā? Imehi batvādhivacanena pucchitā. Evaṃ samāpannassa lokassa evaṃ saṃkiliṭṭhassa kiṃ lokassa vodānaṃ vuṭṭhānamiti, evañhi āha.

    သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ။ အသမာဟိတသ္သ သဝန္တိ အဘိဇ္ဈာဗ္ယာပာဒပ္ပမာဒဗဟုလသ္သ။ တတ္ထ ယာ အဘိဇ္ဈာ အယံ လောဘော အကုသလမူလံ, ယော ဗ္ယာပာဒော အယံ ဒောသော အကုသလမူလံ, ယော ပမာဒော အယံ မောဟော အကုသလမူလံ။ တသ္သေဝံ အသမာဟိတသ္သ ဆသု အာယတနေသု တဏ္ဟာ သဝန္တိ ရူပတဏ္ဟာ သဒ္ဒတဏ္ဟာ ဂန္ဓတဏ္ဟာ ရသတဏ္ဟာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏ္ဟာ ဓမ္မတဏ္ဟာ, ယထာဟ ဘဂဝာ –

    Savantisabbadhi sotāti. Asamāhitassa savanti abhijjhābyāpādappamādabahulassa. Tattha yā abhijjhā ayaṃ lobho akusalamūlaṃ, yo byāpādo ayaṃ doso akusalamūlaṃ, yo pamādo ayaṃ moho akusalamūlaṃ. Tassevaṃ asamāhitassa chasu āyatanesu taṇhā savanti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, yathāha bhagavā –

    ‘‘သဝတီ’’တိ စ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ စက္ခု သဝတိ မနာပိကေသု ရူပေသု, အမနာပိကေသု 15 ပဋိဟညတီတိ။ သောတံ။ပေ.။ ဃာနံ။ ဇိဝ္ဟာ။ ကာယော။ မနော သဝတိ မနာပိကေသု ဓမ္မေသု အမနာပိကေသု ပဋိဟညတီတိ။ ဣတိ သဗ္ဗာ စ သဝတိ, သဗ္ဗထာ စ သဝတိ။ တေနာဟ ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိ။

    ‘‘Savatī’’ti ca kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ. Cakkhu savati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu 16 paṭihaññatīti. Sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano savati manāpikesu dhammesu amanāpikesu paṭihaññatīti. Iti sabbā ca savati, sabbathā ca savati. Tenāha ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti.

    ‘‘သောတာနံ ကိံ နိဝာရဏ’’န္တိ ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ ပုစ္ဆတိ, ဣဒံ ဝောဒာနံ။ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗ္ရူဟိ, ကေန သောတာ ပိဓီယရေ’’တိ အနုသယသမုဂ္ဃာတံ ပုစ္ဆတိ, ဣဒံ ဝုဋ္ဌာနံ။

    ‘‘Sotānaṃ kiṃ nivāraṇa’’nti pariyuṭṭhānavighātaṃ pucchati, idaṃ vodānaṃ. ‘‘Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhīyare’’ti anusayasamugghātaṃ pucchati, idaṃ vuṭṭhānaṃ.

    တတ္ထ ဝိသဇ္ဇနာ –

    Tattha visajjanā –

    ‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝာ၊]

    ‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, [ajitāti bhagavā,]

    သတိ တေသံ နိဝာရဏံ။

    Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;

    သောတာနံ သံဝရံ ဗ္ရူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။

    Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti.

    ကာယဂတာယ သတိယာ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ စက္ခု နာဝိဉ္ဆတိ မနာပိကေသု ရူပေသု, အမနာပိကေသု န ပဋိဟညတိ, သောတံ။ပေ.။ ဃာနံ။ ဇိဝ္ဟာ။ ကာယော။ မနော နာဝိဉ္ဆတိ မနာပိကေသု ဓမ္မေသု, အမနာပိကေသု န ပဋိဟညတိ။ ကေန ကာရဏေန? သံဝုတနိဝာရိတတ္တာ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ။ ကေန တေ သံဝုတနိဝာရိတာ? သတိအာရက္ခေန။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘သတိ တေသံ နိဝာရဏ’’န္တိ။

    Kāyagatāya satiyā bhāvitāya bahulīkatāya cakkhu nāviñchati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu na paṭihaññati, sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano nāviñchati manāpikesu dhammesu, amanāpikesu na paṭihaññati. Kena kāraṇena? Saṃvutanivāritattā indriyānaṃ . Kena te saṃvutanivāritā? Satiārakkhena. Tenāha bhagavā – ‘‘sati tesaṃ nivāraṇa’’nti.

    ပညာယ အနုသယာ ပဟီယန္တိ, အနုသယေသု ပဟီနေသု ပရိယုဋ္ဌာနာ ပဟီယန္တိ။ ကိသ္သ 17, အနုသယသ္သ ပဟီနတ္တာ? တံ ယထာ ခန္ဓဝန္တသ္သ ရုက္ခသ္သ အနဝသေသမူလုဒ္ဓရဏေ ကတေ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝင္ကုရသန္တတိ သမုစ္ဆိန္နာ ဘဝတိ။ ဧဝံ အနုသယေသု ပဟီနေသု ပရိယုဋ္ဌာနသန္တတိ သမုစ္ဆိန္နာ ဘဝတိ ပိဒဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ။ ကေန? ပညာယ။ တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။

    Paññāya anusayā pahīyanti, anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānā pahīyanti. Kissa 18, anusayassa pahīnattā? Taṃ yathā khandhavantassa rukkhassa anavasesamūluddharaṇe kate pupphaphalapallavaṅkurasantati samucchinnā bhavati. Evaṃ anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānasantati samucchinnā bhavati pidahitā paṭicchannā. Kena? Paññāya. Tenāha bhagavā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti.

    ‘‘ပညာ စေဝ သတိ စ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊]

    ‘‘Paññā ceva sati ca, [iccāyasmā ajito,]

    နာမရူပဉ္စ မာရိသ။

    Nāmarūpañca mārisa;

    ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗ္ရူဟိ၊ ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

    Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.

    ‘‘ယမေတံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ 19၊ အဇိတ တံ ဝဒာမိ တေ။

    ‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi 20, ajita taṃ vadāmi te;

    ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ။

    Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;

    ဝိညာဏသ္သ နိရောဓေန၊ ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

    Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.

    အယံ ပဉ္ဟေ 21 အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆတိ။ အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆန္တော ကိံ ပုစ္ဆတိ? အနုပာဒိသေသံ နိဗ္ဗာနဓာတုံ။ တီဏိ စ သစ္စာနိ သင္ခတာနိ နိရောဓဓမ္မာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော မဂ္ဂော, နိရောဓော အသင္ခတော။ တတ္ထ သမုဒယော ဒ္ဝီသု ဘူမီသု ပဟီယတိ ဒသ္သနဘူမိယာ စ ဘာဝနာဘူမိယာ စ။ ဒသ္သနေန တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော, ဘာဝနာယ သတ္တ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗ္ယာပာဒော ရူပရာဂော အရူပရာဂော မာနော ဥဒ္ဓစ္စံ အဝိဇ္ဇာဝသေသာ 22။ တေဓာတုကေ ဣမာနိ ဒသ သံယောဇနာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ။

    Ayaṃ pañhe 23 anusandhiṃ pucchati. Anusandhiṃ pucchanto kiṃ pucchati? Anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ. Tīṇi ca saccāni saṅkhatāni nirodhadhammāni dukkhaṃ samudayo maggo, nirodho asaṅkhato. Tattha samudayo dvīsu bhūmīsu pahīyati dassanabhūmiyā ca bhāvanābhūmiyā ca. Dassanena tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, bhāvanāya satta saṃyojanāni pahīyanti kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā 24. Tedhātuke imāni dasa saṃyojanāni pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyāni.

    ၁၂. တတ္ထ တီဏိ သံယောဇနာနိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော အနညာတညသ္သာမီတိန္ဒ္ရိယံ အဓိဋ္ဌာယ နိရုဇ္ဈန္တိ။ သတ္တ သံယောဇနာနိ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗ္ယာပာဒော ရူပရာဂော အရူပရာဂော မာနော ဥဒ္ဓစ္စံ အဝိဇ္ဇာဝသေသာ အညိန္ဒ္ရိယံ အဓိဋ္ဌာယ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ယံ ပန ဧဝံ ဇာနာတိ ‘‘ခီဏာ မေ ဇာတီ’’တိ, ဣဒံ ခယေ ဉာဏံ။ ‘‘နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ ပဇာနာတိ, ဣဒံ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏံ။ ဣမာနိ ဒ္ဝေ ဉာဏာနိ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ။ တတ္ထ ယဉ္စ အနညာတညသ္သာမီတိန္ဒ္ရိယံ ယဉ္စ အညိန္ဒ္ရိယံ, ဣမာနိ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပာပုဏန္တသ္သ နိရုဇ္ဈန္တိ, တတ္ထ ယဉ္စ ခယေ ဉာဏံ ယဉ္စ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏံ, ဣမာနိ ဒ္ဝေ ဉာဏာနိ ဧကပညာ။

    12. Tattha tīṇi saṃyojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Satta saṃyojanāni kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā aññindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Yaṃ pana evaṃ jānāti ‘‘khīṇā me jātī’’ti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. ‘‘Nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti, idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Imāni dve ñāṇāni aññātāvindriyaṃ. Tattha yañca anaññātaññassāmītindriyaṃ yañca aññindriyaṃ, imāni aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇantassa nirujjhanti, tattha yañca khaye ñāṇaṃ yañca anuppāde ñāṇaṃ, imāni dve ñāṇāni ekapaññā.

    အပိ စ အာရမ္မဏသင္ကေတေန ဒ္ဝေ နာမာနိ လဗ္ဘန္တိ, ‘‘ခီဏာ မေ ဇာတီ’’တိ ပဇာနန္တသ္သ ခယေ ဉာဏန္တိ နာမံ လဘတိ, ‘‘နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ ပဇာနန္တသ္သ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏန္တိ နာမံ လဘတိ။ သာ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ, ယထာဒိဋ္ဌံ အပိလာပနဋ္ဌေန သတိ။

    Api ca ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhanti, ‘‘khīṇā me jātī’’ti pajānantassa khaye ñāṇanti nāmaṃ labhati, ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānantassa anuppāde ñāṇanti nāmaṃ labhati. Sā pajānanaṭṭhena paññā, yathādiṭṭhaṃ apilāpanaṭṭhena sati.

    ၁၃. တတ္ထ ယေ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ, ဣဒံ နာမရူပံ။ တတ္ထ ယေ ဖသ္သပဉ္စမကာ ဓမ္မာ, ဣဒံ နာမံ။ ယာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ရူပာနိ, ဣဒံ ရူပံ။ တဒုဘယံ နာမရူပံ ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ တသ္သ နိရောဓံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆန္တော အာယသ္မာ အဇိတော ပာရာယနေ ဧဝမာဟ –

    13. Tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpaṃ. Tattha ye phassapañcamakā dhammā, idaṃ nāmaṃ. Yāni pañcindriyāni rūpāni, idaṃ rūpaṃ. Tadubhayaṃ nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ tassa nirodhaṃ bhagavantaṃ pucchanto āyasmā ajito pārāyane evamāha –

    ‘‘ပညာ စေဝ သတိ စ၊ နာမရူပဉ္စ မာရိသ။

    ‘‘Paññā ceva sati ca, nāmarūpañca mārisa;

    ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗ္ရူဟိ၊ ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

    Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.

    တတ္ထ သတိ စ ပညာ စ စတ္တာရိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, သတိ ဒ္ဝေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သတိန္ဒ္ရိယဉ္စ သမာဓိန္ဒ္ရိယဉ္စ, ပညာ ဒ္ဝေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပညိန္ဒ္ရိယဉ္စ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယဉ္စ။ ယာ ဣမေသု စတူသု ဣန္ဒ္ရိယေသု သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ, ဣဒံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ။ တတ္ထ ယာ သဒ္ဓာဓိပတေယ္ယာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, အယံ ဆန္ဒသမာဓိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင္ခာနဗလေန ဝာ ဘာဝနာဗလေန ဝာ, ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အသ္သာသပသ္သာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင္ကပ္ပာ, ဣမေ သင္ခာရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ ဆန္ဒသမာဓိ, ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင္ခာရာ, တဒုဘယံ ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင္ခာရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပာဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိသ္သိတံ ဝိရာဂနိသ္သိတံ နိရောဓနိသ္သိတံ ဝောသ္သဂ္ဂပရိဏာမိံ။ တတ္ထ ယာ ဝီရိယာဓိပတေယ္ယာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, အယံ ဝီရိယသမာဓိ။ပေ.။ တတ္ထ ယာ စိတ္တာဓိပတေယ္ယာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, အယံ စိတ္တသမာဓိ။ပေ.။ တတ္ထ ယာ ဝီမံသာဓိပတေယ္ယာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, အယံ ဝီမံသာသမာဓိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင္ခာနဗလေန ဝာ ဘာဝနာဗလေန ဝာ, ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အသ္သာသပသ္သာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင္ကပ္ပာ, ဣမေ သင္ခာရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ ဝီမံသာသမာဓိ, ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင္ခာရာ, တဒုဘယံ ဝီမံသာသမာဓိပ္ပဓာနသင္ခာရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပာဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိသ္သိတံ ဝိရာဂနိသ္သိတံ နိရောဓနိသ္သိတံ ဝောသ္သဂ္ဂပရိဏာမိံ။

    Tattha sati ca paññā ca cattāri indriyāni, sati dve indriyāni satindriyañca samādhindriyañca, paññā dve indriyāni paññindriyañca vīriyindriyañca. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ. Tattha yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca chandasamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Tattha yā vīriyādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīriyasamādhi…pe… tattha yā cittādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ cittasamādhi…pe… tattha yā vīmaṃsādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīmaṃsāsamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca vīmaṃsāsamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ vīmaṃsāsamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.

    ၁၄. သဗ္ဗော သမာဓိ ဉာဏမူလကော ဉာဏပုဗ္ဗင္ဂမော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။

    14. Sabbo samādhi ñāṇamūlako ñāṇapubbaṅgamo ñāṇānuparivatti.

    ယထာ ပုရေ တထာ ပစ္ဆာ၊ ယထာ ပစ္ဆာ တထာ ပုရေ။

    Yathā pure tathā pacchā, yathā pacchā tathā pure;

    ယထာ ဒိဝာ တထာ ရတ္တိံ 25၊ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝာ။

    Yathā divā tathā rattiṃ 26, yathā rattiṃ tathā divā.

    ဣတိ ဝိဝဋေန စေတသာ အပရိယောနဒ္ဓေန သပ္ပဘာသံ စိတ္တံ ဘာဝေတိ။ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ကုသလာနိ စိတ္တသဟဘူနိ စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, စိတ္တေ နိရုဇ္ဈမာနေ နိရုဇ္ဈန္တိ။ နာမရူပဉ္စ ဝိညာဏဟေတုကံ ဝိညာဏပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တံ, တသ္သ မဂ္ဂေန ဟေတု ဥပစ္ဆိန္နော, ဝိညာဏံ အနာဟာရံ အနဘိနန္ဒိတံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ တံ နိရုဇ္ဈတိ။ နာမရူပမပိ အဟေတု အပ္ပစ္စယံ ပုနဗ္ဘဝံ န နိဗ္ဗတ္တယတိ 27။ ဧဝံ ဝိညာဏသ္သ နိရောဓာ ပညာ စ သတိ စ နာမရူပဉ္စ နိရုဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ဘဂဝာ –

    Iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveti. Pañcindriyāni kusalāni cittasahabhūni citte uppajjamāne uppajjanti, citte nirujjhamāne nirujjhanti. Nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇapaccayā nibbattaṃ, tassa maggena hetu upacchinno, viññāṇaṃ anāhāraṃ anabhinanditaṃ appaṭisandhikaṃ taṃ nirujjhati. Nāmarūpamapi ahetu appaccayaṃ punabbhavaṃ na nibbattayati 28. Evaṃ viññāṇassa nirodhā paññā ca sati ca nāmarūpañca nirujjhati. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ယမေတံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ၊ အဇိတ တံ ဝဒာမိ တေ။

    ‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;

    ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ။

    Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;

    ဝိညာဏသ္သ နိရောဓေန၊ ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

    Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.

    ‘‘ယေ စ 29 သင္ခာတဓမ္မာသေ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]

    ‘‘Ye ca 30 saṅkhātadhammāse, [iccāyasmā ajito]

    ယေ စ သေက္ခာ ပုထူ ဣဓ။

    Ye ca sekkhā puthū idha;

    တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗ္ရူဟိ မာရိသာ’’တိ။

    Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.

    ၁၅. ဣမာနိ တီဏိ ပဒာနိ ပုစ္ဆိတာနိ, တေ တယော ပဉ္ဟာ။ ကိသ္သ? သေခာသေခဝိပသ္သနာပုဗ္ဗင္ဂမပ္ပဟာနယောဂေန, ဧဝဉ္ဟိ အာဟ။ ‘‘ယေ စ သင္ခာတဓမ္မာသေ’’တိ အရဟတ္တံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘ယေ စ သေခာ ပုထူ ဣဓာ’’တိ သေခံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ, ပုဋ္ဌော ပဗ္ရူဟိ မာရိသာ’’တိ ဝိပသ္သနာပုဗ္ဗင္ဂမံ ပဟာနံ ပုစ္ဆတိ။

    15. Imāni tīṇi padāni pucchitāni, te tayo pañhā. Kissa? Sekhāsekhavipassanāpubbaṅgamappahānayogena, evañhi āha. ‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse’’ti arahattaṃ pucchati, ‘‘ye ca sekhā puthū idhā’’ti sekhaṃ pucchati, ‘‘tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti vipassanāpubbaṅgamaṃ pahānaṃ pucchati.

    တတ္ထ ဝိသဇ္ဇနာ –

    Tattha visajjanā –

    ‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယ္ယ၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝာ]

    ‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]

    မနသာနာဝိလော သိယာ။

    Manasānāvilo siyā;

    ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။

    Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ, သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ, သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ အတီတေ အံသေ အပ္ပဋိဟတဉာဏဒသ္သနံ, အနာဂတေ အံသေ အပ္ပဋိဟတဉာဏဒသ္သနံ, ပစ္စုပ္ပန္နေ အံသေ အပ္ပဋိဟတဉာဏဒသ္သနံ။

    Bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti. Atīte aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāgate aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, paccuppanne aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ.

    ကော စ ဉာဏဒသ္သနသ္သ ပဋိဃာတော? ယံ အနိစ္စေ ဒုက္ခေ အနတ္တနိ စ အညာဏံ အဒသ္သနံ, အယံ ဉာဏဒသ္သနသ္သ ပဋိဃာတော။ ယထာ ဣဓ ပုရိသော တာရကရူပာနိ ပသ္သေယ္ယ, နော စ ဂဏနသင္ကေတေန ဇာနေယ္ယ, အယံ ဉာဏဒသ္သနသ္သ ပဋိဃာတော။

    Ko ca ñāṇadassanassa paṭighāto? Yaṃ anicce dukkhe anattani ca aññāṇaṃ adassanaṃ, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto. Yathā idha puriso tārakarūpāni passeyya, no ca gaṇanasaṅketena jāneyya, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto.

    ဘဂဝတော ပန အပ္ပဋိဟတဉာဏဒသ္သနံ, အနာဝရဏဉာဏဒသ္သနာ ဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော။ တတ္ထ သေခေန ဒ္ဝီသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ ဂေဓာ စ ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု, ဒောသာ စ ပရိယုဋ္ဌာနီယေသု။ တတ္ထ ယာ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ ပိယာယနာ ကီဠနာ, တံ ဘဂဝာ နိဝာရေန္တော ဧဝမာဟ ‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယ္ယာ’’တိ။

    Bhagavato pana appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāvaraṇañāṇadassanā hi buddhā bhagavanto. Tattha sekhena dvīsu dhammesu cittaṃ rakkhitabbaṃ gedhā ca rajanīyesu dhammesu, dosā ca pariyuṭṭhānīyesu. Tattha yā icchā mucchā patthanā piyāyanā kīḷanā, taṃ bhagavā nivārento evamāha ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti.

    ‘‘မနသာနာဝိလော သိယာ’’တိ ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ အာဟ။ တထာ ဟိ သေခော အဘိဂိဇ္ဈန္တော အသမုပ္ပန္နဉ္စ ကိလေသံ ဥပ္ပာဒေတိ, ဥပ္ပန္နဉ္စ ကိလေသံ ဖာတိံ ကရောတိ။ ယော ပန အနာဝိလသင္ကပ္ပော အနဘိဂိဇ္ဈန္တော ဝာယမတိ, သော အနုပ္ပန္နာနံ ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝာယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏ္ဟာတိ ပဒဟတိ။ သော ဥပ္ပန္နာနံ ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝာယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏ္ဟာတိ ပဒဟတိ။ သော အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝာယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏ္ဟာတိ ပဒဟတိ။ သော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝာယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏ္ဟာတိ ပဒဟတိ။

    ‘‘Manasānāvilo siyā’’ti pariyuṭṭhānavighātaṃ āha. Tathā hi sekho abhigijjhanto asamuppannañca kilesaṃ uppādeti, uppannañca kilesaṃ phātiṃ karoti. Yo pana anāvilasaṅkappo anabhigijjhanto vāyamati, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.

    ၁၆. ကတမေ 31 အနုပ္ပန္နာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ? ကာမဝိတက္ကော ဗ္ယာပာဒဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော, ဣမေ အနုပ္ပန္နာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ကတမေ ဥပ္ပန္နာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ? အနုသယာ အကုသလမူလာနိ, ဣမေ ဥပ္ပန္နာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ကတမေ အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ? ယာနိ သောတာပန္နသ္သ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ဣမေ အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ။ ကတမေ ဥပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ? ယာနိ အဋ္ဌမကသ္သ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ဣမေ ဥပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ။

    16. Katame 32 anuppannā pāpakā akusalā dhammā? Kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko, ime anuppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame uppannā pāpakā akusalā dhammā? Anusayā akusalamūlāni, ime uppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame anuppannā kusalā dhammā? Yāni sotāpannassa indriyāni, ime anuppannā kusalā dhammā. Katame uppannā kusalā dhammā? Yāni aṭṭhamakassa indriyāni, ime uppannā kusalā dhammā.

    ယေန ကာမဝိတက္ကံ ဝာရေတိ, ဣဒံ သတိန္ဒ္ရိယံ။ ယေန ဗ္ယာပာဒဝိတက္ကံ ဝာရေတိ, ဣဒံ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ။ ယေန ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝာရေတိ, ဣဒံ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ။

    Yena kāmavitakkaṃ vāreti, idaṃ satindriyaṃ. Yena byāpādavitakkaṃ vāreti, idaṃ samādhindriyaṃ. Yena vihiṃsāvitakkaṃ vāreti, idaṃ vīriyindriyaṃ.

    ယေန ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပာပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗ္ယန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ နာဓိဝာသေတိ, ဣဒံ ပညိန္ဒ္ရိယံ။ ယာ ဣမေသု စတူသု ဣန္ဒ္ရိယေသု သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ, ဣဒံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ။

    Yena uppannuppanne pāpake akusale dhamme pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti nādhivāseti, idaṃ paññindriyaṃ. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ.

    တတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သောတာပတ္တိယင္ဂေသု။ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု။ သတိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု။ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု ဈာနေသု။ ပညိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု အရိယသစ္စေသု။ ဧဝံ သေခော သဗ္ဗေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အပ္ပမတ္တော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ အနာဝိလတာယ မနသာ။ တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘မနသာနာဝိလောသိယာ’’တိ။

    Tattha saddhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sotāpattiyaṅgesu. Vīriyindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sammappadhānesu. Satindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu satipaṭṭhānesu. Samādhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu jhānesu. Paññindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu ariyasaccesu. Evaṃ sekho sabbehi kusalehi dhammehi appamatto vutto bhagavatā anāvilatāya manasā. Tenāha bhagavā ‘‘manasānāvilosiyā’’ti.

    ၁၇. ‘‘ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ လောကော နာမ တိဝိဓော ကိလေသလောကော ဘဝလောကော ဣန္ဒ္ရိယလောကော။ တတ္ထ ကိလေသလောကေန ဘဝလောကော သမုဒာဂစ္ဆတိ, သော ဣန္ဒ္ရိယာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ဣန္ဒ္ရိယေသု ဘာဝိယမာနေသု နေယ္ယသ္သ ပရိညာ ဘဝတိ။ သာ ဒုဝိဓေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ ဒသ္သနပရိညာယ စ ဘာဝနာပရိညာယ စ။ ယဒာ ဟိ သေခော ဉေယ္ယံ ပရိဇာနာတိ, တဒာ နိဗ္ဗိဒာသဟဂတေဟိ သညာမနသိကာရေဟိ နေယ္ယံ ပရိညာတံ ဘဝတိ။ တသ္သ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ကောသလ္လံ ဂစ္ဆန္တိ – ဒသ္သနကောသလ္လဉ္စ ဘာဝနာကောသလ္လဉ္စ။

    17. ‘‘Kusalo sabbadhammāna’’nti loko nāma tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko. Tattha kilesalokena bhavaloko samudāgacchati, so indriyāni nibbatteti, indriyesu bhāviyamānesu neyyassa pariññā bhavati. Sā duvidhena upaparikkhitabbā dassanapariññāya ca bhāvanāpariññāya ca. Yadā hi sekho ñeyyaṃ parijānāti, tadā nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi neyyaṃ pariññātaṃ bhavati. Tassa dve dhammā kosallaṃ gacchanti – dassanakosallañca bhāvanākosallañca.

    တံ ဉာဏံ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗံः အဘိညာ ပရိညာ ပဟာနံ ဘာဝနာ သစ္ဆိကိရိယာ။ တတ္ထ ကတမာ အဘိညာ? ယံ ဓမ္မာနံ သလက္ခဏေ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒာ စ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒာ စ, အယံ အဘိညာ။

    Taṃ ñāṇaṃ pañcavidhena veditabbaṃः abhiññā pariññā pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā. Tattha katamā abhiññā? Yaṃ dhammānaṃ salakkhaṇe ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā ca atthapaṭisambhidā ca, ayaṃ abhiññā.

    တတ္ထ ကတမာ ပရိညာ? ဧဝံ အဘိဇာနိတ္ဝာ ယာ ပရိဇာနနာ ‘‘ဣဒံ ကုသလံ, ဣဒံ အကုသလံ, ဣဒံ သာဝဇ္ဇံ, ဣဒံ အနဝဇ္ဇံ, ဣဒံ ကဏ္ဟံ, ဣဒံ သုက္ကံ, ဣဒံ သေဝိတဗ္ဗံ, ဣဒံ န သေဝိတဗ္ဗံ, ဣမေ ဓမ္မာ ဧဝံဂဟိတာ, ဣဒံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ 33, တေသံ ဧဝံဂဟိတာနံ အယံ အတ္ထော’’တိ, အယံ ပရိညာ။

    Tattha katamā pariññā? Evaṃ abhijānitvā yā parijānanā ‘‘idaṃ kusalaṃ, idaṃ akusalaṃ, idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ kaṇhaṃ, idaṃ sukkaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā, idaṃ phalaṃ nibbattenti 34, tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayaṃ attho’’ti, ayaṃ pariññā.

    ဧဝံ ပရိဇာနိတ္ဝာ တယော ဓမ္မာ အဝသိဋ္ဌာ ဘဝန္တိ ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ စ။ တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? ယေ အကုသလာ။ တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? ယေ ကုသလာ။ တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? ယံ အသင္ခတံ။ ယော ဧဝံ ဇာနာတိ အယံ ဝုစ္စတိ အတ္ထကုသလော ဓမ္မကုသလော ကလ္ယာဏတာကုသလော ဖလတာကုသလော, အာယကုသလော အပာယကုသလော ဥပာယကုသလော မဟတာ ကောသလ္လေန သမန္နာဂတောတိ, တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ။

    Evaṃ parijānitvā tayo dhammā avasiṭṭhā bhavanti pahātabbā bhāvetabbā sacchikātabbā ca. Tattha katame dhammā pahātabbā? Ye akusalā. Tattha katame dhammā bhāvetabbā? Ye kusalā. Tattha katame dhammā sacchikātabbā? Yaṃ asaṅkhataṃ. Yo evaṃ jānāti ayaṃ vuccati atthakusalo dhammakusalo kalyāṇatākusalo phalatākusalo, āyakusalo apāyakusalo upāyakusalo mahatā kosallena samannāgatoti, tenāha bhagavā ‘‘kusalo sabbadhammāna’’nti.

    ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ တေန ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထံ အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမိဉ္ဇိတေ 35 ပသာရိတေ သင္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ အသိတေ ပီတေ ခာယိတေ သာယိတေ ဥစ္စာရပသ္သာဝကမ္မေ ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏ္ဟိဘာဝေ သတေန သမ္ပဇာနေန ဝိဟာတဗ္ဗံ။ ဣမာ ဒ္ဝေ စရိယာ အနုညာတာ ဘဂဝတာ ဧကာ ဝိသုဒ္ဓာနံ, ဧကာ ဝိသုဇ္ဈန္တာနံ။ ကေ ဝိသုဒ္ဓာ? အရဟန္တော။ ကေ ဝိသုဇ္ဈန္တာ? သေက္ခာ။ ကတကိစ္စာနိ ဟိ အရဟတော ဣန္ဒ္ရိယာနိ။ ယံ ဗောဇ္ဈံ, တံ စတုဗ္ဗိဓံ ဒုက္ခသ္သ ပရိညာဘိသမယေန သမုဒယသ္သ ပဟာနာဘိသမယေန မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာဘိသမယေန နိရောဓသ္သ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန, ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ဗောဇ္ဈံ ယော ဧဝံ ဇာနာတိ, အယံ ဝုစ္စတိ သတော အဘိက္ကမတိ သတော ပဋိက္ကမတိ ခယာ ရာဂသ္သ ခယာ ဒောသသ္သ ခယာ မောဟသ္သ။ တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ, တေနာဟ –

    ‘‘Sato bhikkhu paribbaje’’ti tena diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite 36 pasārite saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asite pīte khāyite sāyite uccārapassāvakamme gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhibhāve satena sampajānena vihātabbaṃ. Imā dve cariyā anuññātā bhagavatā ekā visuddhānaṃ, ekā visujjhantānaṃ. Ke visuddhā? Arahanto. Ke visujjhantā? Sekkhā. Katakiccāni hi arahato indriyāni. Yaṃ bojjhaṃ, taṃ catubbidhaṃ dukkhassa pariññābhisamayena samudayassa pahānābhisamayena maggassa bhāvanābhisamayena nirodhassa sacchikiriyābhisamayena, idaṃ catubbidhaṃ bojjhaṃ yo evaṃ jānāti, ayaṃ vuccati sato abhikkamati sato paṭikkamati khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa. Tenāha bhagavā ‘‘sato bhikkhu paribbaje’’ti, tenāha –

    ‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယ္ယ၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝာ]

    ‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]

    မနသာနာဝိလော သိယာ။

    Manasānāvilo siyā;

    ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။

    Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဝိသဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သုတ္တသ္သ စ အနုဂီတိ အတ္ထတော စ ဗ္ယဉ္ဇနတော စ သမာနေတဗ္ဗာ 37။ အတ္ထာပဂတံ ဟိ ဗ္ယဉ္ဇနံ သမ္ဖပ္ပလာပံ ဘဝတိ။ ဒုန္နိက္ခိတ္တသ္သ ပဒဗ္ယဉ္ဇနသ္သ အတ္ထောပိ ဒုန္နယော ဘဝတိ, တသ္မာ အတ္ထဗ္ယဉ္ဇနူပေတံ သင္ဂာယိတဗ္ဗံ။ သုတ္တဉ္စ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ။ ကိံ ဣဒံ သုတ္တံ အာဟစ္စ ဝစနံ အနုသန္ဓိဝစနံ နီတတ္ထံ နေယ္ယတ္ထံ သံကိလေသဘာဂိယံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ အသေက္ခဘာဂိယံ? ကုဟိံ ဣမသ္သ သုတ္တသ္သ သဗ္ဗာနိ သစ္စာနိ ပသ္သိတဗ္ဗာနိ, အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေတိ? ဧဝံ သုတ္တံ ပဝိစေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော – ‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ ဝိသ္သဇ္ဇိတဉ္စ, သုတ္တသ္သ ယာ စ အနုဂီတီ’’တိ။

    Evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ visajjitabbaṃ. Suttassa ca anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbā 38. Atthāpagataṃ hi byañjanaṃ samphappalāpaṃ bhavati. Dunnikkhittassa padabyañjanassa atthopi dunnayo bhavati, tasmā atthabyañjanūpetaṃ saṅgāyitabbaṃ. Suttañca pavicinitabbaṃ. Kiṃ idaṃ suttaṃ āhacca vacanaṃ anusandhivacanaṃ nītatthaṃ neyyatthaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ nibbedhabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ? Kuhiṃ imassa suttassa sabbāni saccāni passitabbāni, ādimajjhapariyosāneti? Evaṃ suttaṃ pavicetabbaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano – ‘‘yaṃ pucchitañca vissajjitañca, suttassa yā ca anugītī’’ti.

    နိယုတ္တော ဝိစယော ဟာရော။

    Niyutto vicayo hāro.







    Footnotes:
    1. ဝိသ္သဇ္ဇနံ (သီ. က.)
    2. vissajjanaṃ (sī. ka.)
    3. ပသ္သ သု. နိ. ၁၀၃၈
    4. passa su. ni. 1038
    5. ဝေဝိစ္ဆာ (သု. နိ. ၁၀၃၉)
    6. vevicchā (su. ni. 1039)
    7. ပကာသေန္တိ ဓ. ပ. ၃၀၄
    8. pakāsenti dha. pa. 304
    9. ရတ္တိ ခိတ္တာ (သီ.)၊ ပသ္သ ဓ. ပ. ၃၀၄
    10. ratti khittā (sī.), passa dha. pa. 304
    11. အန္ဓတမံ (က.)
    12. andhatamaṃ (ka.)
    13. ပိထီယရေ (သီ.)၊ ပိဓိယ္ယရေ (က.)၊ ပသ္သ သု. နိ. ၁၀၄၀
    14. pithīyare (sī.), pidhiyyare (ka.), passa su. ni. 1040
    15. အမနာပိယေသု (က.)
    16. amanāpiyesu (ka.)
    17. တသ္သ (သီ.)
    18. tassa (sī.)
    19. မံ ပုစ္ဆိ (က.)၊ ပသ္သ သု. နိ. ၁၀၄၃
    20. maṃ pucchi (ka.), passa su. ni. 1043
    21. ပဉ္ဟော (သီ. က.) နေတ္တိဝိဘာဝနီ ပသ္သိတဗ္ဗာ
    22. အဝိဇ္ဇာ စ နိရဝသေသာ (သီ. က.)
    23. pañho (sī. ka.) nettivibhāvanī passitabbā
    24. avijjā ca niravasesā (sī. ka.)
    25. ရတ္တိ (က.) အယံ ဂာထာ ထေရဂာ. ၃၉၇ ဒိသ္သတိ
    26. ratti (ka.) ayaṃ gāthā theragā. 397 dissati
    27. နိဗ္ဗတ္တိယတိ (က.)
    28. nibbattiyati (ka.)
    29. အယံ ဂာထာ သု. နိ. ၁၀၄၄ အညထာ ဒိသ္သတိ
    30. ayaṃ gāthā su. ni. 1044 aññathā dissati
    31. ကတမေ စ (အဋ္ဌ.)
    32. katame ca (aṭṭha.)
    33. နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ (က.)
    34. nibbattāpenti (ka.)
    35. သမ္မိဉ္ဇိတေ (သီ.)
    36. sammiñjite (sī.)
    37. သမာနယိတဗ္ဗာ (သီ. က.)
    38. samānayitabbā (sī. ka.)



    Related texts:



    အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ၂. ဝိစယဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၂. ဝိစယဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၂. ဝိစယဟာရဝိဘင္ဂဝိဘာဝနာ • 2. Vicayahāravibhaṅgavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact