Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi |
൨. വിചയഹാരവിഭങ്ഗോ
2. Vicayahāravibhaṅgo
൧൧. തത്ഥ കതമോ വിചയോ ഹാരോ? ‘‘യം പുച്ഛിതഞ്ച വിസ്സജ്ജിതഞ്ചാ’’തി ഗാഥാ, അയം വിചയോ ഹാരോ.
11. Tattha katamo vicayo hāro? ‘‘Yaṃ pucchitañca vissajjitañcā’’ti gāthā, ayaṃ vicayo hāro.
കിം വിചിനതി? പദം വിചിനതി, പഞ്ഹം വിചിനതി, വിസജ്ജനം 1 വിചിനതി, പുബ്ബാപരം വിചിനതി, അസ്സാദം വിചിനതി, ആദീനവം വിചിനതി, നിസ്സരണം വിചിനതി, ഫലം വിചിനതി, ഉപായം വിചിനതി, ആണത്തിം വിചിനതി, അനുഗീതിം വിചിനതി, സബ്ബേ നവ സുത്തന്തേ വിചിനതി. യഥാ കിം ഭവേ, യഥാ ആയസ്മാ അജിതോ പാരായനേ ഭഗവന്തം പഞ്ഹം പുച്ഛതി –
Kiṃ vicinati? Padaṃ vicinati, pañhaṃ vicinati, visajjanaṃ 2 vicinati, pubbāparaṃ vicinati, assādaṃ vicinati, ādīnavaṃ vicinati, nissaraṇaṃ vicinati, phalaṃ vicinati, upāyaṃ vicinati, āṇattiṃ vicinati, anugītiṃ vicinati, sabbe nava suttante vicinati. Yathā kiṃ bhave, yathā āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati –
കേനസ്സു നപ്പകാസതി;
Kenassu nappakāsati;
കിസ്സാഭിലേപനം ബ്രൂസി, കിം സു തസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി.
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti.
ഇമാനി ചത്താരി പദാനി പുച്ഛിതാനി, സോ ഏകോ പഞ്ഹോ. കസ്മാ? ഏകവത്ഥു പരിഗ്ഗഹാ, ഏവഞ്ഹി ആഹ ‘‘കേനസ്സു നിവുതോ ലോകോ’’തി ലോകാധിട്ഠാനം പുച്ഛതി, ‘‘കേനസ്സു നപ്പകാസതീ’’തി ലോകസ്സ അപ്പകാസനം പുച്ഛതി, ‘‘കിസ്സാഭിലേപനം ബ്രൂസീ’’തി ലോകസ്സ അഭിലേപനം പുച്ഛതി, ‘‘കിംസു തസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി തസ്സേവ ലോകസ്സ മഹാഭയം പുച്ഛതി. ലോകോ തിവിധോ കിലേസലോകോ ഭവലോകോ ഇന്ദ്രിയലോകോ.
Imāni cattāri padāni pucchitāni, so eko pañho. Kasmā? Ekavatthu pariggahā, evañhi āha ‘‘kenassu nivuto loko’’ti lokādhiṭṭhānaṃ pucchati, ‘‘kenassu nappakāsatī’’ti lokassa appakāsanaṃ pucchati, ‘‘kissābhilepanaṃ brūsī’’ti lokassa abhilepanaṃ pucchati, ‘‘kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti tasseva lokassa mahābhayaṃ pucchati. Loko tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.
തത്ഥ വിസജ്ജനാ –
Tattha visajjanā –
‘‘അവിജ്ജായ നിവുതോ ലോകോ, [അജിതാതി ഭഗവാ,]
‘‘Avijjāya nivuto loko, [ajitāti bhagavā,]
ജപ്പാഭിലേപനം ബ്രൂമി, ദുക്ഖമസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി.
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti.
ഇമാനി ചത്താരി പദാനി ഇമേഹി ചതൂഹി പദേഹി വിസജ്ജിതാനി പഠമം പഠമേന, ദുതിയം ദുതിയേന, തതിയം തതിയേന, ചതുത്ഥം ചതുത്ഥേന.
Imāni cattāri padāni imehi catūhi padehi visajjitāni paṭhamaṃ paṭhamena, dutiyaṃ dutiyena, tatiyaṃ tatiyena, catutthaṃ catutthena.
‘‘കേനസ്സു നിവുതോ ലോകോ’’തി പഞ്ഹേ ‘‘അവിജ്ജായ നിവുതോ ലോകോ’’തി വിസജ്ജനാ. നീവരണേഹി നിവുതോ ലോകോ, അവിജ്ജാനീവരണാ ഹി സബ്ബേ സത്താ. യഥാഹ ഭഗവാ ‘‘സബ്ബസത്താനം, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബപാണാനം സബ്ബഭൂതാനം പരിയായതോ ഏകമേവ നീവരണം വദാമി യദിദം അവിജ്ജാ, അവിജ്ജാനീവരണാ ഹി സബ്ബേ സത്താ. സബ്ബസോവ, ഭിക്ഖവേ, അവിജ്ജായ നിരോധാ ചാഗാ പടിനിസ്സഗ്ഗാ നത്ഥി സത്താനം നീവരണന്തി വദാമീ’’തി. തേന ച പഠമസ്സ പദസ്സ വിസജ്ജനാ യുത്താ.
‘‘Kenassu nivuto loko’’ti pañhe ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti visajjanā. Nīvaraṇehi nivuto loko, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Yathāha bhagavā ‘‘sabbasattānaṃ, bhikkhave, sabbapāṇānaṃ sabbabhūtānaṃ pariyāyato ekameva nīvaraṇaṃ vadāmi yadidaṃ avijjā, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Sabbasova, bhikkhave, avijjāya nirodhā cāgā paṭinissaggā natthi sattānaṃ nīvaraṇanti vadāmī’’ti. Tena ca paṭhamassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘കേനസ്സു നപ്പകാസതീ’’തി പഞ്ഹേ ‘‘വിവിച്ഛാ പമാദാ നപ്പകാസതീ’’തി വിസജ്ജനാ. യോ പുഗ്ഗലോ നീവരണേഹി നിവുതോ, സോ വിവിച്ഛതി. വിവിച്ഛാ നാമ വുച്ചതി വിചികിച്ഛാ. സോ വിചികിച്ഛന്തോ നാഭിസദ്ദഹതി, ന അഭിസദ്ദഹന്തോ വീരിയം നാരഭതി അകുസലാനം ധമ്മാനം പഹാനായ കുസലാനം ധമ്മാനം സച്ഛികിരിയായ. സോ ഇധപ്പമാദമനുയുത്തോ വിഹരതി പമത്തോ, സുക്കേ ധമ്മേ ന ഉപ്പാദിയതി, തസ്സ തേ അനുപ്പാദിയമാനാ നപ്പകാസന്തി, യഥാഹ ഭഗവാ –
‘‘Kenassu nappakāsatī’’ti pañhe ‘‘vivicchā pamādā nappakāsatī’’ti visajjanā. Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto, so vivicchati. Vivicchā nāma vuccati vicikicchā. So vicikicchanto nābhisaddahati, na abhisaddahanto vīriyaṃ nārabhati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya. So idhappamādamanuyutto viharati pamatto, sukke dhamme na uppādiyati, tassa te anuppādiyamānā nappakāsanti, yathāha bhagavā –
അസന്തേത്ഥ ന ദിസ്സന്തി, രത്തിം ഖിത്താ 9 യഥാ സരാ;
Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā 10 yathā sarā;
തേ ഗുണേഹി പകാസന്തി, കിത്തിയാ ച യസേന ചാ’’തി.
Te guṇehi pakāsanti, kittiyā ca yasena cā’’ti.
തേന ച ദുതിയസ്സ പദസ്സ വിസജ്ജനാ യുത്താ.
Tena ca dutiyassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘കിസ്സാഭിലേപനം ബ്രൂസീ’’തി പഞ്ഹേ ‘‘ജപ്പാഭിലേപനം ബ്രൂമീ’’തി വിസജ്ജനാ. ജപ്പാ നാമ വുച്ചതി തണ്ഹാ. സാ കഥം അഭിലിമ്പതി? യഥാഹ ഭഗവാ –
‘‘Kissābhilepanaṃ brūsī’’ti pañhe ‘‘jappābhilepanaṃ brūmī’’ti visajjanā. Jappā nāma vuccati taṇhā. Sā kathaṃ abhilimpati? Yathāha bhagavā –
‘‘രത്തോ അത്ഥം ന ജാനാതി, രത്തോ ധമ്മം ന പസ്സതി;
‘‘Ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passati;
സായം തണ്ഹാ ആസത്തിബഹുലസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ‘‘ഏവം അഭിജപ്പാ’’തി കരിത്വാ തത്ഥ ലോകോ അഭിലിത്തോ നാമ ഭവതി, തേന ച തതിയസ്സ പദസ്സ വിസജ്ജനാ യുത്താ.
Sāyaṃ taṇhā āsattibahulassa puggalassa ‘‘evaṃ abhijappā’’ti karitvā tattha loko abhilitto nāma bhavati, tena ca tatiyassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘കിം സു തസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി പഞ്ഹേ ‘‘ദുക്ഖമസ്സ മഹബ്ഭയ’’ന്തി വിസജ്ജനാ. ദുവിധം ദുക്ഖം – കായികഞ്ച ചേതസികഞ്ച. യം കായികം ഇദം ദുക്ഖം, യം ചേതസികം ഇദം ദോമനസ്സം. സബ്ബേ സത്താ ഹി ദുക്ഖസ്സ ഉബ്ബിജ്ജന്തി, നത്ഥി ഭയം ദുക്ഖേന സമസമം, കുതോ വാ പന തസ്സ ഉത്തരിതരം? തിസ്സോ ദുക്ഖതാ – ദുക്ഖദുക്ഖതാ സങ്ഖാരദുക്ഖതാ വിപരിണാമദുക്ഖതാ. തത്ഥ ലോകോ ഓധസോ കദാചി കരഹചി ദുക്ഖദുക്ഖതായ മുച്ചതി. തഥാ വിപരിണാമദുക്ഖതായ. തം കിസ്സ ഹേതു? ഹോന്തി ലോകേ അപ്പാബാധാപി ദീഘായുകാപി. സങ്ഖാരദുക്ഖതായ പന ലോകോ അനുപാദിസേസായ നിബ്ബാനധാതുയാ മുച്ചതി, തസ്മാ സങ്ഖാരദുക്ഖതാ ദുക്ഖം ലോകസ്സാതി കത്വാ ദുക്ഖമസ്സ മഹബ്ഭയന്തി. തേന ച ചതുത്ഥസ്സ പദസ്സ വിസജ്ജനാ യുത്താ. തേനാഹ ഭഗവാ ‘‘അവിജ്ജായ നിവുതോ ലോകോ’’തി.
‘‘Kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti pañhe ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti visajjanā. Duvidhaṃ dukkhaṃ – kāyikañca cetasikañca. Yaṃ kāyikaṃ idaṃ dukkhaṃ, yaṃ cetasikaṃ idaṃ domanassaṃ. Sabbe sattā hi dukkhassa ubbijjanti, natthi bhayaṃ dukkhena samasamaṃ, kuto vā pana tassa uttaritaraṃ? Tisso dukkhatā – dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatā. Tattha loko odhaso kadāci karahaci dukkhadukkhatāya muccati. Tathā vipariṇāmadukkhatāya. Taṃ kissa hetu? Honti loke appābādhāpi dīghāyukāpi. Saṅkhāradukkhatāya pana loko anupādisesāya nibbānadhātuyā muccati, tasmā saṅkhāradukkhatā dukkhaṃ lokassāti katvā dukkhamassa mahabbhayanti. Tena ca catutthassa padassa visajjanā yuttā. Tenāha bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti.
സവന്തി സബ്ബധി സോതാ, [ഇച്ചായസ്മാ അജിതോ,]
Savanti sabbadhi sotā, [iccāyasmā ajito,]
സോതാനം കിം നിവാരണം;
Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;
ഇമാനി ചത്താരി പദാനി പുച്ഛിതാനി. തേ ദ്വേ പഞ്ഹാ. കസ്മാ? ഇമേഹി ബത്വാധിവചനേന പുച്ഛിതാ. ഏവം സമാപന്നസ്സ ലോകസ്സ ഏവം സംകിലിട്ഠസ്സ കിം ലോകസ്സ വോദാനം വുട്ഠാനമിതി, ഏവഞ്ഹി ആഹ.
Imāni cattāri padāni pucchitāni. Te dve pañhā. Kasmā? Imehi batvādhivacanena pucchitā. Evaṃ samāpannassa lokassa evaṃ saṃkiliṭṭhassa kiṃ lokassa vodānaṃ vuṭṭhānamiti, evañhi āha.
സവന്തി സബ്ബധി സോതാതി. അസമാഹിതസ്സ സവന്തി അഭിജ്ഝാബ്യാപാദപ്പമാദബഹുലസ്സ. തത്ഥ യാ അഭിജ്ഝാ അയം ലോഭോ അകുസലമൂലം, യോ ബ്യാപാദോ അയം ദോസോ അകുസലമൂലം, യോ പമാദോ അയം മോഹോ അകുസലമൂലം. തസ്സേവം അസമാഹിതസ്സ ഛസു ആയതനേസു തണ്ഹാ സവന്തി രൂപതണ്ഹാ സദ്ദതണ്ഹാ ഗന്ധതണ്ഹാ രസതണ്ഹാ ഫോട്ഠബ്ബതണ്ഹാ ധമ്മതണ്ഹാ, യഥാഹ ഭഗവാ –
Savantisabbadhi sotāti. Asamāhitassa savanti abhijjhābyāpādappamādabahulassa. Tattha yā abhijjhā ayaṃ lobho akusalamūlaṃ, yo byāpādo ayaṃ doso akusalamūlaṃ, yo pamādo ayaṃ moho akusalamūlaṃ. Tassevaṃ asamāhitassa chasu āyatanesu taṇhā savanti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, yathāha bhagavā –
‘‘സവതീ’’തി ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛന്നേതം അജ്ഝത്തികാനം ആയതനാനം അധിവചനം. ചക്ഖു സവതി മനാപികേസു രൂപേസു, അമനാപികേസു 15 പടിഹഞ്ഞതീതി. സോതം…പേ॰… ഘാനം… ജിവ്ഹാ… കായോ… മനോ സവതി മനാപികേസു ധമ്മേസു അമനാപികേസു പടിഹഞ്ഞതീതി. ഇതി സബ്ബാ ച സവതി, സബ്ബഥാ ച സവതി. തേനാഹ ‘‘സവന്തി സബ്ബധി സോതാ’’തി.
‘‘Savatī’’ti ca kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ. Cakkhu savati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu 16 paṭihaññatīti. Sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano savati manāpikesu dhammesu amanāpikesu paṭihaññatīti. Iti sabbā ca savati, sabbathā ca savati. Tenāha ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti.
‘‘സോതാനം കിം നിവാരണ’’ന്തി പരിയുട്ഠാനവിഘാതം പുച്ഛതി, ഇദം വോദാനം. ‘‘സോതാനം സംവരം ബ്രൂഹി, കേന സോതാ പിധീയരേ’’തി അനുസയസമുഗ്ഘാതം പുച്ഛതി, ഇദം വുട്ഠാനം.
‘‘Sotānaṃ kiṃ nivāraṇa’’nti pariyuṭṭhānavighātaṃ pucchati, idaṃ vodānaṃ. ‘‘Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhīyare’’ti anusayasamugghātaṃ pucchati, idaṃ vuṭṭhānaṃ.
തത്ഥ വിസജ്ജനാ –
Tattha visajjanā –
‘‘യാനി സോതാനി ലോകസ്മിം, [അജിതാതി ഭഗവാ,]
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, [ajitāti bhagavā,]
സതി തേസം നിവാരണം;
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
സോതാനം സംവരം ബ്രൂമി, പഞ്ഞായേതേ പിധീയരേ’’തി.
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti.
കായഗതായ സതിയാ ഭാവിതായ ബഹുലീകതായ ചക്ഖു നാവിഞ്ഛതി മനാപികേസു രൂപേസു, അമനാപികേസു ന പടിഹഞ്ഞതി, സോതം…പേ॰… ഘാനം… ജിവ്ഹാ… കായോ… മനോ നാവിഞ്ഛതി മനാപികേസു ധമ്മേസു, അമനാപികേസു ന പടിഹഞ്ഞതി. കേന കാരണേന? സംവുതനിവാരിതത്താ ഇന്ദ്രിയാനം . കേന തേ സംവുതനിവാരിതാ? സതിആരക്ഖേന. തേനാഹ ഭഗവാ – ‘‘സതി തേസം നിവാരണ’’ന്തി.
Kāyagatāya satiyā bhāvitāya bahulīkatāya cakkhu nāviñchati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu na paṭihaññati, sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano nāviñchati manāpikesu dhammesu, amanāpikesu na paṭihaññati. Kena kāraṇena? Saṃvutanivāritattā indriyānaṃ . Kena te saṃvutanivāritā? Satiārakkhena. Tenāha bhagavā – ‘‘sati tesaṃ nivāraṇa’’nti.
പഞ്ഞായ അനുസയാ പഹീയന്തി, അനുസയേസു പഹീനേസു പരിയുട്ഠാനാ പഹീയന്തി. കിസ്സ 17, അനുസയസ്സ പഹീനത്താ? തം യഥാ ഖന്ധവന്തസ്സ രുക്ഖസ്സ അനവസേസമൂലുദ്ധരണേ കതേ പുപ്ഫഫലപല്ലവങ്കുരസന്തതി സമുച്ഛിന്നാ ഭവതി. ഏവം അനുസയേസു പഹീനേസു പരിയുട്ഠാനസന്തതി സമുച്ഛിന്നാ ഭവതി പിദഹിതാ പടിച്ഛന്നാ. കേന? പഞ്ഞായ. തേനാഹ ഭഗവാ ‘‘പഞ്ഞായേതേ പിധീയരേ’’തി.
Paññāya anusayā pahīyanti, anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānā pahīyanti. Kissa 18, anusayassa pahīnattā? Taṃ yathā khandhavantassa rukkhassa anavasesamūluddharaṇe kate pupphaphalapallavaṅkurasantati samucchinnā bhavati. Evaṃ anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānasantati samucchinnā bhavati pidahitā paṭicchannā. Kena? Paññāya. Tenāha bhagavā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti.
‘‘പഞ്ഞാ ചേവ സതി ച, [ഇച്ചായസ്മാ അജിതോ,]
‘‘Paññā ceva sati ca, [iccāyasmā ajito,]
നാമരൂപഞ്ച മാരിസ;
Nāmarūpañca mārisa;
ഏതം മേ പുട്ഠോ പബ്രൂഹി, കത്ഥേതം ഉപരുജ്ഝതീ’’തി.
Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.
യത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതി;
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
വിഞ്ഞാണസ്സ നിരോധേന, ഏത്ഥേതം ഉപരുജ്ഝതീ’’തി.
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.
അയം പഞ്ഹേ 21 അനുസന്ധിം പുച്ഛതി. അനുസന്ധിം പുച്ഛന്തോ കിം പുച്ഛതി? അനുപാദിസേസം നിബ്ബാനധാതും. തീണി ച സച്ചാനി സങ്ഖതാനി നിരോധധമ്മാനി ദുക്ഖം സമുദയോ മഗ്ഗോ, നിരോധോ അസങ്ഖതോ. തത്ഥ സമുദയോ ദ്വീസു ഭൂമീസു പഹീയതി ദസ്സനഭൂമിയാ ച ഭാവനാഭൂമിയാ ച. ദസ്സനേന തീണി സംയോജനാനി പഹീയന്തി സക്കായദിട്ഠി വിചികിച്ഛാ സീലബ്ബതപരാമാസോ, ഭാവനായ സത്ത സംയോജനാനി പഹീയന്തി കാമച്ഛന്ദോ ബ്യാപാദോ രൂപരാഗോ അരൂപരാഗോ മാനോ ഉദ്ധച്ചം അവിജ്ജാവസേസാ 22. തേധാതുകേ ഇമാനി ദസ സംയോജനാനി പഞ്ചോരമ്ഭാഗിയാനി പഞ്ചുദ്ധമ്ഭാഗിയാനി.
Ayaṃ pañhe 23 anusandhiṃ pucchati. Anusandhiṃ pucchanto kiṃ pucchati? Anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ. Tīṇi ca saccāni saṅkhatāni nirodhadhammāni dukkhaṃ samudayo maggo, nirodho asaṅkhato. Tattha samudayo dvīsu bhūmīsu pahīyati dassanabhūmiyā ca bhāvanābhūmiyā ca. Dassanena tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, bhāvanāya satta saṃyojanāni pahīyanti kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā 24. Tedhātuke imāni dasa saṃyojanāni pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyāni.
൧൨. തത്ഥ തീണി സംയോജനാനി സക്കായദിട്ഠി വിചികിച്ഛാ സീലബ്ബതപരാമാസോ അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയം അധിട്ഠായ നിരുജ്ഝന്തി. സത്ത സംയോജനാനി കാമച്ഛന്ദോ ബ്യാപാദോ രൂപരാഗോ അരൂപരാഗോ മാനോ ഉദ്ധച്ചം അവിജ്ജാവസേസാ അഞ്ഞിന്ദ്രിയം അധിട്ഠായ നിരുജ്ഝന്തി. യം പന ഏവം ജാനാതി ‘‘ഖീണാ മേ ജാതീ’’തി, ഇദം ഖയേ ഞാണം. ‘‘നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’’തി പജാനാതി, ഇദം അനുപ്പാദേ ഞാണം. ഇമാനി ദ്വേ ഞാണാനി അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയം. തത്ഥ യഞ്ച അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയം യഞ്ച അഞ്ഞിന്ദ്രിയം, ഇമാനി അഗ്ഗഫലം അരഹത്തം പാപുണന്തസ്സ നിരുജ്ഝന്തി, തത്ഥ യഞ്ച ഖയേ ഞാണം യഞ്ച അനുപ്പാദേ ഞാണം, ഇമാനി ദ്വേ ഞാണാനി ഏകപഞ്ഞാ.
12. Tattha tīṇi saṃyojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Satta saṃyojanāni kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā aññindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Yaṃ pana evaṃ jānāti ‘‘khīṇā me jātī’’ti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. ‘‘Nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti, idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Imāni dve ñāṇāni aññātāvindriyaṃ. Tattha yañca anaññātaññassāmītindriyaṃ yañca aññindriyaṃ, imāni aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇantassa nirujjhanti, tattha yañca khaye ñāṇaṃ yañca anuppāde ñāṇaṃ, imāni dve ñāṇāni ekapaññā.
അപി ച ആരമ്മണസങ്കേതേന ദ്വേ നാമാനി ലബ്ഭന്തി, ‘‘ഖീണാ മേ ജാതീ’’തി പജാനന്തസ്സ ഖയേ ഞാണന്തി നാമം ലഭതി, ‘‘നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’’തി പജാനന്തസ്സ അനുപ്പാദേ ഞാണന്തി നാമം ലഭതി. സാ പജാനനട്ഠേന പഞ്ഞാ, യഥാദിട്ഠം അപിലാപനട്ഠേന സതി.
Api ca ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhanti, ‘‘khīṇā me jātī’’ti pajānantassa khaye ñāṇanti nāmaṃ labhati, ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānantassa anuppāde ñāṇanti nāmaṃ labhati. Sā pajānanaṭṭhena paññā, yathādiṭṭhaṃ apilāpanaṭṭhena sati.
൧൩. തത്ഥ യേ പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ, ഇദം നാമരൂപം. തത്ഥ യേ ഫസ്സപഞ്ചമകാ ധമ്മാ, ഇദം നാമം. യാനി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി രൂപാനി, ഇദം രൂപം. തദുഭയം നാമരൂപം വിഞ്ഞാണസമ്പയുത്തം തസ്സ നിരോധം ഭഗവന്തം പുച്ഛന്തോ ആയസ്മാ അജിതോ പാരായനേ ഏവമാഹ –
13. Tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpaṃ. Tattha ye phassapañcamakā dhammā, idaṃ nāmaṃ. Yāni pañcindriyāni rūpāni, idaṃ rūpaṃ. Tadubhayaṃ nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ tassa nirodhaṃ bhagavantaṃ pucchanto āyasmā ajito pārāyane evamāha –
‘‘പഞ്ഞാ ചേവ സതി ച, നാമരൂപഞ്ച മാരിസ;
‘‘Paññā ceva sati ca, nāmarūpañca mārisa;
ഏതം മേ പുട്ഠോ പബ്രൂഹി, കത്ഥേതം ഉപരുജ്ഝതീ’’തി.
Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.
തത്ഥ സതി ച പഞ്ഞാ ച ചത്താരി ഇന്ദ്രിയാനി, സതി ദ്വേ ഇന്ദ്രിയാനി സതിന്ദ്രിയഞ്ച സമാധിന്ദ്രിയഞ്ച, പഞ്ഞാ ദ്വേ ഇന്ദ്രിയാനി പഞ്ഞിന്ദ്രിയഞ്ച വീരിയിന്ദ്രിയഞ്ച. യാ ഇമേസു ചതൂസു ഇന്ദ്രിയേസു സദ്ദഹനാ ഓകപ്പനാ, ഇദം സദ്ധിന്ദ്രിയം. തത്ഥ യാ സദ്ധാധിപതേയ്യാ ചിത്തേകഗ്ഗതാ, അയം ഛന്ദസമാധി. സമാഹിതേ ചിത്തേ കിലേസാനം വിക്ഖമ്ഭനതായ പടിസങ്ഖാനബലേന വാ ഭാവനാബലേന വാ, ഇദം പഹാനം. തത്ഥ യേ അസ്സാസപസ്സാസാ വിതക്കവിചാരാ സഞ്ഞാവേദയിതാ സരസങ്കപ്പാ, ഇമേ സങ്ഖാരാ. ഇതി പുരിമകോ ച ഛന്ദസമാധി, കിലേസവിക്ഖമ്ഭനതായ ച പഹാനം ഇമേ ച സങ്ഖാരാ, തദുഭയം ഛന്ദസമാധിപ്പധാനസങ്ഖാരസമന്നാഗതം ഇദ്ധിപാദം ഭാവേതി വിവേകനിസ്സിതം വിരാഗനിസ്സിതം നിരോധനിസ്സിതം വോസ്സഗ്ഗപരിണാമിം. തത്ഥ യാ വീരിയാധിപതേയ്യാ ചിത്തേകഗ്ഗതാ, അയം വീരിയസമാധി…പേ॰… തത്ഥ യാ ചിത്താധിപതേയ്യാ ചിത്തേകഗ്ഗതാ, അയം ചിത്തസമാധി…പേ॰… തത്ഥ യാ വീമംസാധിപതേയ്യാ ചിത്തേകഗ്ഗതാ, അയം വീമംസാസമാധി. സമാഹിതേ ചിത്തേ കിലേസാനം വിക്ഖമ്ഭനതായ പടിസങ്ഖാനബലേന വാ ഭാവനാബലേന വാ, ഇദം പഹാനം. തത്ഥ യേ അസ്സാസപസ്സാസാ വിതക്കവിചാരാ സഞ്ഞാവേദയിതാ സരസങ്കപ്പാ, ഇമേ സങ്ഖാരാ. ഇതി പുരിമകോ ച വീമംസാസമാധി, കിലേസവിക്ഖമ്ഭനതായ ച പഹാനം ഇമേ ച സങ്ഖാരാ, തദുഭയം വീമംസാസമാധിപ്പധാനസങ്ഖാരസമന്നാഗതം ഇദ്ധിപാദം ഭാവേതി വിവേകനിസ്സിതം വിരാഗനിസ്സിതം നിരോധനിസ്സിതം വോസ്സഗ്ഗപരിണാമിം.
Tattha sati ca paññā ca cattāri indriyāni, sati dve indriyāni satindriyañca samādhindriyañca, paññā dve indriyāni paññindriyañca vīriyindriyañca. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ. Tattha yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca chandasamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Tattha yā vīriyādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīriyasamādhi…pe… tattha yā cittādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ cittasamādhi…pe… tattha yā vīmaṃsādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīmaṃsāsamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca vīmaṃsāsamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ vīmaṃsāsamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.
൧൪. സബ്ബോ സമാധി ഞാണമൂലകോ ഞാണപുബ്ബങ്ഗമോ ഞാണാനുപരിവത്തി.
14. Sabbo samādhi ñāṇamūlako ñāṇapubbaṅgamo ñāṇānuparivatti.
യഥാ പുരേ തഥാ പച്ഛാ, യഥാ പച്ഛാ തഥാ പുരേ;
Yathā pure tathā pacchā, yathā pacchā tathā pure;
ഇതി വിവടേന ചേതസാ അപരിയോനദ്ധേന സപ്പഭാസം ചിത്തം ഭാവേതി. പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി കുസലാനി ചിത്തസഹഭൂനി ചിത്തേ ഉപ്പജ്ജമാനേ ഉപ്പജ്ജന്തി, ചിത്തേ നിരുജ്ഝമാനേ നിരുജ്ഝന്തി. നാമരൂപഞ്ച വിഞ്ഞാണഹേതുകം വിഞ്ഞാണപച്ചയാ നിബ്ബത്തം, തസ്സ മഗ്ഗേന ഹേതു ഉപച്ഛിന്നോ, വിഞ്ഞാണം അനാഹാരം അനഭിനന്ദിതം അപ്പടിസന്ധികം തം നിരുജ്ഝതി. നാമരൂപമപി അഹേതു അപ്പച്ചയം പുനബ്ഭവം ന നിബ്ബത്തയതി 27. ഏവം വിഞ്ഞാണസ്സ നിരോധാ പഞ്ഞാ ച സതി ച നാമരൂപഞ്ച നിരുജ്ഝതി. തേനാഹ ഭഗവാ –
Iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveti. Pañcindriyāni kusalāni cittasahabhūni citte uppajjamāne uppajjanti, citte nirujjhamāne nirujjhanti. Nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇapaccayā nibbattaṃ, tassa maggena hetu upacchinno, viññāṇaṃ anāhāraṃ anabhinanditaṃ appaṭisandhikaṃ taṃ nirujjhati. Nāmarūpamapi ahetu appaccayaṃ punabbhavaṃ na nibbattayati 28. Evaṃ viññāṇassa nirodhā paññā ca sati ca nāmarūpañca nirujjhati. Tenāha bhagavā –
‘‘യമേതം പഞ്ഹം അപുച്ഛി, അജിത തം വദാമി തേ;
‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;
യത്ഥ നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, അസേസം ഉപരുജ്ഝതി;
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
വിഞ്ഞാണസ്സ നിരോധേന, ഏത്ഥേതം ഉപരുജ്ഝതീ’’തി.
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.
യേ ച സേക്ഖാ പുഥൂ ഇധ;
Ye ca sekkhā puthū idha;
തേസം മേ നിപകോ ഇരിയം, പുട്ഠോ പബ്രൂഹി മാരിസാ’’തി.
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.
൧൫. ഇമാനി തീണി പദാനി പുച്ഛിതാനി, തേ തയോ പഞ്ഹാ. കിസ്സ? സേഖാസേഖവിപസ്സനാപുബ്ബങ്ഗമപ്പഹാനയോഗേന, ഏവഞ്ഹി ആഹ. ‘‘യേ ച സങ്ഖാതധമ്മാസേ’’തി അരഹത്തം പുച്ഛതി, ‘‘യേ ച സേഖാ പുഥൂ ഇധാ’’തി സേഖം പുച്ഛതി, ‘‘തേസം മേ നിപകോ ഇരിയം, പുട്ഠോ പബ്രൂഹി മാരിസാ’’തി വിപസ്സനാപുബ്ബങ്ഗമം പഹാനം പുച്ഛതി.
15. Imāni tīṇi padāni pucchitāni, te tayo pañhā. Kissa? Sekhāsekhavipassanāpubbaṅgamappahānayogena, evañhi āha. ‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse’’ti arahattaṃ pucchati, ‘‘ye ca sekhā puthū idhā’’ti sekhaṃ pucchati, ‘‘tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti vipassanāpubbaṅgamaṃ pahānaṃ pucchati.
തത്ഥ വിസജ്ജനാ –
Tattha visajjanā –
‘‘കാമേസു നാഭിഗിജ്ഝേയ്യ, [അജിതാതി ഭഗവാ]
‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]
മനസാനാവിലോ സിയാ;
Manasānāvilo siyā;
കുസലോ സബ്ബധമ്മാനം, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
ഭഗവതോ സബ്ബം കായകമ്മം ഞാണപുബ്ബങ്ഗമം ഞാണാനുപരിവത്തി, സബ്ബം വചീകമ്മം ഞാണപുബ്ബങ്ഗമം ഞാണാനുപരിവത്തി, സബ്ബം മനോകമ്മം ഞാണപുബ്ബങ്ഗമം ഞാണാനുപരിവത്തി. അതീതേ അംസേ അപ്പടിഹതഞാണദസ്സനം, അനാഗതേ അംസേ അപ്പടിഹതഞാണദസ്സനം, പച്ചുപ്പന്നേ അംസേ അപ്പടിഹതഞാണദസ്സനം.
Bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti. Atīte aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāgate aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, paccuppanne aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ.
കോ ച ഞാണദസ്സനസ്സ പടിഘാതോ? യം അനിച്ചേ ദുക്ഖേ അനത്തനി ച അഞ്ഞാണം അദസ്സനം, അയം ഞാണദസ്സനസ്സ പടിഘാതോ. യഥാ ഇധ പുരിസോ താരകരൂപാനി പസ്സേയ്യ, നോ ച ഗണനസങ്കേതേന ജാനേയ്യ, അയം ഞാണദസ്സനസ്സ പടിഘാതോ.
Ko ca ñāṇadassanassa paṭighāto? Yaṃ anicce dukkhe anattani ca aññāṇaṃ adassanaṃ, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto. Yathā idha puriso tārakarūpāni passeyya, no ca gaṇanasaṅketena jāneyya, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto.
ഭഗവതോ പന അപ്പടിഹതഞാണദസ്സനം, അനാവരണഞാണദസ്സനാ ഹി ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ. തത്ഥ സേഖേന ദ്വീസു ധമ്മേസു ചിത്തം രക്ഖിതബ്ബം ഗേധാ ച രജനീയേസു ധമ്മേസു, ദോസാ ച പരിയുട്ഠാനീയേസു. തത്ഥ യാ ഇച്ഛാ മുച്ഛാ പത്ഥനാ പിയായനാ കീളനാ, തം ഭഗവാ നിവാരേന്തോ ഏവമാഹ ‘‘കാമേസു നാഭിഗിജ്ഝേയ്യാ’’തി.
Bhagavato pana appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāvaraṇañāṇadassanā hi buddhā bhagavanto. Tattha sekhena dvīsu dhammesu cittaṃ rakkhitabbaṃ gedhā ca rajanīyesu dhammesu, dosā ca pariyuṭṭhānīyesu. Tattha yā icchā mucchā patthanā piyāyanā kīḷanā, taṃ bhagavā nivārento evamāha ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti.
‘‘മനസാനാവിലോ സിയാ’’തി പരിയുട്ഠാനവിഘാതം ആഹ. തഥാ ഹി സേഖോ അഭിഗിജ്ഝന്തോ അസമുപ്പന്നഞ്ച കിലേസം ഉപ്പാദേതി, ഉപ്പന്നഞ്ച കിലേസം ഫാതിം കരോതി. യോ പന അനാവിലസങ്കപ്പോ അനഭിഗിജ്ഝന്തോ വായമതി, സോ അനുപ്പന്നാനം പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം അനുപ്പാദായ ഛന്ദം ജനേതി വായമതി വീരിയം ആരഭതി ചിത്തം പഗ്ഗണ്ഹാതി പദഹതി. സോ ഉപ്പന്നാനം പാപകാനം അകുസലാനം ധമ്മാനം പഹാനായ ഛന്ദം ജനേതി വായമതി വീരിയം ആരഭതി ചിത്തം പഗ്ഗണ്ഹാതി പദഹതി. സോ അനുപ്പന്നാനം കുസലാനം ധമ്മാനം ഉപ്പാദായ ഛന്ദം ജനേതി വായമതി വീരിയം ആരഭതി ചിത്തം പഗ്ഗണ്ഹാതി പദഹതി. സോ ഉപ്പന്നാനം കുസലാനം ധമ്മാനം ഠിതിയാ അസമ്മോസായ ഭിയ്യോഭാവായ വേപുല്ലായ ഭാവനായ പാരിപൂരിയാ ഛന്ദം ജനേതി വായമതി വീരിയം ആരഭതി ചിത്തം പഗ്ഗണ്ഹാതി പദഹതി.
‘‘Manasānāvilo siyā’’ti pariyuṭṭhānavighātaṃ āha. Tathā hi sekho abhigijjhanto asamuppannañca kilesaṃ uppādeti, uppannañca kilesaṃ phātiṃ karoti. Yo pana anāvilasaṅkappo anabhigijjhanto vāyamati, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
൧൬. കതമേ 31 അനുപ്പന്നാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ? കാമവിതക്കോ ബ്യാപാദവിതക്കോ വിഹിംസാവിതക്കോ, ഇമേ അനുപ്പന്നാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ. കതമേ ഉപ്പന്നാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ? അനുസയാ അകുസലമൂലാനി, ഇമേ ഉപ്പന്നാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ. കതമേ അനുപ്പന്നാ കുസലാ ധമ്മാ? യാനി സോതാപന്നസ്സ ഇന്ദ്രിയാനി, ഇമേ അനുപ്പന്നാ കുസലാ ധമ്മാ. കതമേ ഉപ്പന്നാ കുസലാ ധമ്മാ? യാനി അട്ഠമകസ്സ ഇന്ദ്രിയാനി, ഇമേ ഉപ്പന്നാ കുസലാ ധമ്മാ.
16. Katame 32 anuppannā pāpakā akusalā dhammā? Kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko, ime anuppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame uppannā pāpakā akusalā dhammā? Anusayā akusalamūlāni, ime uppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame anuppannā kusalā dhammā? Yāni sotāpannassa indriyāni, ime anuppannā kusalā dhammā. Katame uppannā kusalā dhammā? Yāni aṭṭhamakassa indriyāni, ime uppannā kusalā dhammā.
യേന കാമവിതക്കം വാരേതി, ഇദം സതിന്ദ്രിയം. യേന ബ്യാപാദവിതക്കം വാരേതി, ഇദം സമാധിന്ദ്രിയം. യേന വിഹിംസാവിതക്കം വാരേതി, ഇദം വീരിയിന്ദ്രിയം.
Yena kāmavitakkaṃ vāreti, idaṃ satindriyaṃ. Yena byāpādavitakkaṃ vāreti, idaṃ samādhindriyaṃ. Yena vihiṃsāvitakkaṃ vāreti, idaṃ vīriyindriyaṃ.
യേന ഉപ്പന്നുപ്പന്നേ പാപകേ അകുസലേ ധമ്മേ പജഹതി വിനോദേതി ബ്യന്തീകരോതി അനഭാവം ഗമേതി നാധിവാസേതി, ഇദം പഞ്ഞിന്ദ്രിയം. യാ ഇമേസു ചതൂസു ഇന്ദ്രിയേസു സദ്ദഹനാ ഓകപ്പനാ, ഇദം സദ്ധിന്ദ്രിയം.
Yena uppannuppanne pāpake akusale dhamme pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti nādhivāseti, idaṃ paññindriyaṃ. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ.
തത്ഥ സദ്ധിന്ദ്രിയം കത്ഥ ദട്ഠബ്ബം? ചതൂസു സോതാപത്തിയങ്ഗേസു. വീരിയിന്ദ്രിയം കത്ഥ ദട്ഠബ്ബം? ചതൂസു സമ്മപ്പധാനേസു. സതിന്ദ്രിയം കത്ഥ ദട്ഠബ്ബം? ചതൂസു സതിപട്ഠാനേസു. സമാധിന്ദ്രിയം കത്ഥ ദട്ഠബ്ബം? ചതൂസു ഝാനേസു. പഞ്ഞിന്ദ്രിയം കത്ഥ ദട്ഠബ്ബം? ചതൂസു അരിയസച്ചേസു. ഏവം സേഖോ സബ്ബേഹി കുസലേഹി ധമ്മേഹി അപ്പമത്തോ വുത്തോ ഭഗവതാ അനാവിലതായ മനസാ. തേനാഹ ഭഗവാ ‘‘മനസാനാവിലോസിയാ’’തി.
Tattha saddhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sotāpattiyaṅgesu. Vīriyindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sammappadhānesu. Satindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu satipaṭṭhānesu. Samādhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu jhānesu. Paññindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu ariyasaccesu. Evaṃ sekho sabbehi kusalehi dhammehi appamatto vutto bhagavatā anāvilatāya manasā. Tenāha bhagavā ‘‘manasānāvilosiyā’’ti.
൧൭. ‘‘കുസലോ സബ്ബധമ്മാന’’ന്തി ലോകോ നാമ തിവിധോ കിലേസലോകോ ഭവലോകോ ഇന്ദ്രിയലോകോ. തത്ഥ കിലേസലോകേന ഭവലോകോ സമുദാഗച്ഛതി, സോ ഇന്ദ്രിയാനി നിബ്ബത്തേതി, ഇന്ദ്രിയേസു ഭാവിയമാനേസു നേയ്യസ്സ പരിഞ്ഞാ ഭവതി. സാ ദുവിധേന ഉപപരിക്ഖിതബ്ബാ ദസ്സനപരിഞ്ഞായ ച ഭാവനാപരിഞ്ഞായ ച. യദാ ഹി സേഖോ ഞേയ്യം പരിജാനാതി, തദാ നിബ്ബിദാസഹഗതേഹി സഞ്ഞാമനസികാരേഹി നേയ്യം പരിഞ്ഞാതം ഭവതി. തസ്സ ദ്വേ ധമ്മാ കോസല്ലം ഗച്ഛന്തി – ദസ്സനകോസല്ലഞ്ച ഭാവനാകോസല്ലഞ്ച.
17. ‘‘Kusalo sabbadhammāna’’nti loko nāma tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko. Tattha kilesalokena bhavaloko samudāgacchati, so indriyāni nibbatteti, indriyesu bhāviyamānesu neyyassa pariññā bhavati. Sā duvidhena upaparikkhitabbā dassanapariññāya ca bhāvanāpariññāya ca. Yadā hi sekho ñeyyaṃ parijānāti, tadā nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi neyyaṃ pariññātaṃ bhavati. Tassa dve dhammā kosallaṃ gacchanti – dassanakosallañca bhāvanākosallañca.
തം ഞാണം പഞ്ചവിധേന വേദിതബ്ബംഃ അഭിഞ്ഞാ പരിഞ്ഞാ പഹാനം ഭാവനാ സച്ഛികിരിയാ. തത്ഥ കതമാ അഭിഞ്ഞാ? യം ധമ്മാനം സലക്ഖണേ ഞാണം ധമ്മപടിസമ്ഭിദാ ച അത്ഥപടിസമ്ഭിദാ ച, അയം അഭിഞ്ഞാ.
Taṃ ñāṇaṃ pañcavidhena veditabbaṃः abhiññā pariññā pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā. Tattha katamā abhiññā? Yaṃ dhammānaṃ salakkhaṇe ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā ca atthapaṭisambhidā ca, ayaṃ abhiññā.
തത്ഥ കതമാ പരിഞ്ഞാ? ഏവം അഭിജാനിത്വാ യാ പരിജാനനാ ‘‘ഇദം കുസലം, ഇദം അകുസലം, ഇദം സാവജ്ജം, ഇദം അനവജ്ജം, ഇദം കണ്ഹം, ഇദം സുക്കം, ഇദം സേവിതബ്ബം, ഇദം ന സേവിതബ്ബം, ഇമേ ധമ്മാ ഏവംഗഹിതാ, ഇദം ഫലം നിബ്ബത്തേന്തി 33, തേസം ഏവംഗഹിതാനം അയം അത്ഥോ’’തി, അയം പരിഞ്ഞാ.
Tattha katamā pariññā? Evaṃ abhijānitvā yā parijānanā ‘‘idaṃ kusalaṃ, idaṃ akusalaṃ, idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ kaṇhaṃ, idaṃ sukkaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā, idaṃ phalaṃ nibbattenti 34, tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayaṃ attho’’ti, ayaṃ pariññā.
ഏവം പരിജാനിത്വാ തയോ ധമ്മാ അവസിട്ഠാ ഭവന്തി പഹാതബ്ബാ ഭാവേതബ്ബാ സച്ഛികാതബ്ബാ ച. തത്ഥ കതമേ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ? യേ അകുസലാ. തത്ഥ കതമേ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ? യേ കുസലാ. തത്ഥ കതമേ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ? യം അസങ്ഖതം. യോ ഏവം ജാനാതി അയം വുച്ചതി അത്ഥകുസലോ ധമ്മകുസലോ കല്യാണതാകുസലോ ഫലതാകുസലോ, ആയകുസലോ അപായകുസലോ ഉപായകുസലോ മഹതാ കോസല്ലേന സമന്നാഗതോതി, തേനാഹ ഭഗവാ ‘‘കുസലോ സബ്ബധമ്മാന’’ന്തി.
Evaṃ parijānitvā tayo dhammā avasiṭṭhā bhavanti pahātabbā bhāvetabbā sacchikātabbā ca. Tattha katame dhammā pahātabbā? Ye akusalā. Tattha katame dhammā bhāvetabbā? Ye kusalā. Tattha katame dhammā sacchikātabbā? Yaṃ asaṅkhataṃ. Yo evaṃ jānāti ayaṃ vuccati atthakusalo dhammakusalo kalyāṇatākusalo phalatākusalo, āyakusalo apāyakusalo upāyakusalo mahatā kosallena samannāgatoti, tenāha bhagavā ‘‘kusalo sabbadhammāna’’nti.
‘‘സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി തേന ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരത്ഥം അഭിക്കന്തേ പടിക്കന്തേ ആലോകിതേ വിലോകിതേ സമിഞ്ജിതേ 35 പസാരിതേ സങ്ഘാടിപത്തചീവരധാരണേ അസിതേ പീതേ ഖായിതേ സായിതേ ഉച്ചാരപസ്സാവകമ്മേ ഗതേ ഠിതേ നിസിന്നേ സുത്തേ ജാഗരിതേ ഭാസിതേ തുണ്ഹിഭാവേ സതേന സമ്പജാനേന വിഹാതബ്ബം. ഇമാ ദ്വേ ചരിയാ അനുഞ്ഞാതാ ഭഗവതാ ഏകാ വിസുദ്ധാനം, ഏകാ വിസുജ്ഝന്താനം. കേ വിസുദ്ധാ? അരഹന്തോ. കേ വിസുജ്ഝന്താ? സേക്ഖാ. കതകിച്ചാനി ഹി അരഹതോ ഇന്ദ്രിയാനി. യം ബോജ്ഝം, തം ചതുബ്ബിധം ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞാഭിസമയേന സമുദയസ്സ പഹാനാഭിസമയേന മഗ്ഗസ്സ ഭാവനാഭിസമയേന നിരോധസ്സ സച്ഛികിരിയാഭിസമയേന, ഇദം ചതുബ്ബിധം ബോജ്ഝം യോ ഏവം ജാനാതി, അയം വുച്ചതി സതോ അഭിക്കമതി സതോ പടിക്കമതി ഖയാ രാഗസ്സ ഖയാ ദോസസ്സ ഖയാ മോഹസ്സ. തേനാഹ ഭഗവാ ‘‘സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി, തേനാഹ –
‘‘Sato bhikkhu paribbaje’’ti tena diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite 36 pasārite saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asite pīte khāyite sāyite uccārapassāvakamme gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhibhāve satena sampajānena vihātabbaṃ. Imā dve cariyā anuññātā bhagavatā ekā visuddhānaṃ, ekā visujjhantānaṃ. Ke visuddhā? Arahanto. Ke visujjhantā? Sekkhā. Katakiccāni hi arahato indriyāni. Yaṃ bojjhaṃ, taṃ catubbidhaṃ dukkhassa pariññābhisamayena samudayassa pahānābhisamayena maggassa bhāvanābhisamayena nirodhassa sacchikiriyābhisamayena, idaṃ catubbidhaṃ bojjhaṃ yo evaṃ jānāti, ayaṃ vuccati sato abhikkamati sato paṭikkamati khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa. Tenāha bhagavā ‘‘sato bhikkhu paribbaje’’ti, tenāha –
‘‘കാമേസു നാഭിഗിജ്ഝേയ്യ, [അജിതാതി ഭഗവാ]
‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]
മനസാനാവിലോ സിയാ;
Manasānāvilo siyā;
കുസലോ സബ്ബധമ്മാനം, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
ഏവം പുച്ഛിതബ്ബം, ഏവം വിസജ്ജിതബ്ബം. സുത്തസ്സ ച അനുഗീതി അത്ഥതോ ച ബ്യഞ്ജനതോ ച സമാനേതബ്ബാ 37. അത്ഥാപഗതം ഹി ബ്യഞ്ജനം സമ്ഫപ്പലാപം ഭവതി. ദുന്നിക്ഖിത്തസ്സ പദബ്യഞ്ജനസ്സ അത്ഥോപി ദുന്നയോ ഭവതി, തസ്മാ അത്ഥബ്യഞ്ജനൂപേതം സങ്ഗായിതബ്ബം. സുത്തഞ്ച പവിചിനിതബ്ബം. കിം ഇദം സുത്തം ആഹച്ച വചനം അനുസന്ധിവചനം നീതത്ഥം നേയ്യത്ഥം സംകിലേസഭാഗിയം നിബ്ബേധഭാഗിയം അസേക്ഖഭാഗിയം? കുഹിം ഇമസ്സ സുത്തസ്സ സബ്ബാനി സച്ചാനി പസ്സിതബ്ബാനി, ആദിമജ്ഝപരിയോസാനേതി? ഏവം സുത്തം പവിചേതബ്ബം. തേനാഹ ആയസ്മാ മഹാകച്ചായനോ – ‘‘യം പുച്ഛിതഞ്ച വിസ്സജ്ജിതഞ്ച, സുത്തസ്സ യാ ച അനുഗീതീ’’തി.
Evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ visajjitabbaṃ. Suttassa ca anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbā 38. Atthāpagataṃ hi byañjanaṃ samphappalāpaṃ bhavati. Dunnikkhittassa padabyañjanassa atthopi dunnayo bhavati, tasmā atthabyañjanūpetaṃ saṅgāyitabbaṃ. Suttañca pavicinitabbaṃ. Kiṃ idaṃ suttaṃ āhacca vacanaṃ anusandhivacanaṃ nītatthaṃ neyyatthaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ nibbedhabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ? Kuhiṃ imassa suttassa sabbāni saccāni passitabbāni, ādimajjhapariyosāneti? Evaṃ suttaṃ pavicetabbaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano – ‘‘yaṃ pucchitañca vissajjitañca, suttassa yā ca anugītī’’ti.
നിയുത്തോ വിചയോ ഹാരോ.
Niyutto vicayo hāro.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൨. വിചയഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൨. വിചയഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī / ൨. വിചയഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ • 2. Vicayahāravibhaṅgavibhāvanā