Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతకపాళి • Jātakapāḷi |
౫౪౬. విధురజాతకం (౯)
546. Vidhurajātakaṃ (9)
దోహళకణ్డం
Dohaḷakaṇḍaṃ
౧౩౪౬.
1346.
‘‘పణ్డు కిసియాసి దుబ్బలా, వణ్ణరూపం 1 నతవేదిసం పురే;
‘‘Paṇḍu kisiyāsi dubbalā, vaṇṇarūpaṃ 2 natavedisaṃ pure;
విమలే అక్ఖాహి పుచ్ఛితా, కీదిసీ తుయ్హం సరీరవేదనా’’.
Vimale akkhāhi pucchitā, kīdisī tuyhaṃ sarīravedanā’’.
౧౩౪౭.
1347.
‘‘ధమ్మో మనుజేసు మాతీనం 3, దోహళో నామ జనిన్ద వుచ్చతి;
‘‘Dhammo manujesu mātīnaṃ 4, dohaḷo nāma janinda vuccati;
ధమ్మాహతం నాగకుఞ్జర, విధురస్స హదయాభిపత్థయే’’.
Dhammāhataṃ nāgakuñjara, vidhurassa hadayābhipatthaye’’.
౧౩౪౮.
1348.
‘‘చన్దం ఖో త్వం దోహళాయసి, సూరియం వా అథ వాపి మాలుతం;
‘‘Candaṃ kho tvaṃ dohaḷāyasi, sūriyaṃ vā atha vāpi mālutaṃ;
౧౩౪౯.
1349.
‘‘కిన్ను తాత తువం పజ్ఝాయసి, పదుమం హత్థగతంవ తే ముఖం;
‘‘Kinnu tāta tuvaṃ pajjhāyasi, padumaṃ hatthagataṃva te mukhaṃ;
కిన్ను దుమ్మనరూపోసి ఇస్సర, మా త్వం సోచి అమిత్తతాపన’’.
Kinnu dummanarūposi issara, mā tvaṃ soci amittatāpana’’.
౧౩౫౦.
1350.
‘‘మాతా హి తవ ఇరన్ధతి 9, విధురస్స హదయం ధనియతి;
‘‘Mātā hi tava irandhati 10, vidhurassa hadayaṃ dhaniyati;
దుల్లభఞ్హి విధురస్స దస్సనం, కో విధురమిధ మానయిస్సతి’’.
Dullabhañhi vidhurassa dassanaṃ, ko vidhuramidha mānayissati’’.
౧౩౫౧.
1351.
‘‘తస్స భత్తుపరియేసనం 11 చర, యో విధురమిధ మానయిస్సతి’’;
‘‘Tassa bhattupariyesanaṃ 12 cara, yo vidhuramidha mānayissati’’;
‘‘పితునో చ సా సుత్వాన వాక్యం, రత్తిం నిక్ఖమ్మ అవస్సుతిం చరి’’.
‘‘Pituno ca sā sutvāna vākyaṃ, rattiṃ nikkhamma avassutiṃ cari’’.
౧౩౫౨.
1352.
‘‘కే గన్ధబ్బే రక్ఖసే చ నాగే, కే కిమ్పురిసే చాపి మానుసే;
‘‘Ke gandhabbe rakkhase ca nāge, ke kimpurise cāpi mānuse;
కే పణ్డితే సబ్బకామదదే 13, దీఘరత్తం భత్తా మే భవిస్సతి’’.
Ke paṇḍite sabbakāmadade 14, dīgharattaṃ bhattā me bhavissati’’.
౧౩౫౩.
1353.
‘‘అస్సాస హేస్సామి తే పతి, భత్తా తే హేస్సామి అనిన్దలోచనే;
‘‘Assāsa hessāmi te pati, bhattā te hessāmi anindalocane;
పఞ్ఞా హి మమం తథావిధా, అస్సాస హేస్ససి భరియా మమ.
Paññā hi mamaṃ tathāvidhā, assāsa hessasi bhariyā mama.
౧౩౫౪.
1354.
‘‘అవచాసి పుణ్ణకం ఇరన్ధతీ 15, పుబ్బపథానుగతేన చేతసా;
‘‘Avacāsi puṇṇakaṃ irandhatī 16, pubbapathānugatena cetasā;
ఏహి గచ్ఛామ పితు మమన్తికే 17, ఏసోవ తే ఏతమత్థం పవక్ఖతి.
Ehi gacchāma pitu mamantike 18, esova te etamatthaṃ pavakkhati.
౧౩౫౫.
1355.
‘‘అలఙ్కతా సువసనా, మాలినీ చన్దనుస్సదా;
‘‘Alaṅkatā suvasanā, mālinī candanussadā;
యక్ఖం హత్థే గహేత్వాన, పితుసన్తికుపాగమి’’.
Yakkhaṃ hatthe gahetvāna, pitusantikupāgami’’.
౧౩౫౬.
1356.
‘‘నాగవర వచో సుణోహి మే, పతిరూపం పటిపజ్జ సుఙ్కియం;
‘‘Nāgavara vaco suṇohi me, patirūpaṃ paṭipajja suṅkiyaṃ;
పత్థేమి అహం ఇరన్ధతిం, తాయ సమఙ్గిం కరోహి మం తువం.
Patthemi ahaṃ irandhatiṃ, tāya samaṅgiṃ karohi maṃ tuvaṃ.
౧౩౫౭.
1357.
‘‘సతం హత్థీ సతం అస్సా, సతం అస్సతరీరథా;
‘‘Sataṃ hatthī sataṃ assā, sataṃ assatarīrathā;
సతం వలభియో పుణ్ణా, నానారత్నస్స కేవలా;
Sataṃ valabhiyo puṇṇā, nānāratnassa kevalā;
తే నాగ పటిపజ్జస్సు, ధీతరం దేహిరన్ధతిం’’.
Te nāga paṭipajjassu, dhītaraṃ dehirandhatiṃ’’.
౧౩౫౮.
1358.
అనామన్త కతం కమ్మం, తం పచ్ఛా అనుతప్పతి’’.
Anāmanta kataṃ kammaṃ, taṃ pacchā anutappati’’.
౧౩౫౯.
1359.
తతో సో వరుణో నాగో, పవిసిత్వా నివేసనం;
Tato so varuṇo nāgo, pavisitvā nivesanaṃ;
భరియం ఆమన్తయిత్వాన, ఇదం వచనమబ్రవి.
Bhariyaṃ āmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
౧౩౬౦.
1360.
‘‘అయం సో పుణ్ణకో యక్ఖో, యాచతీ మం ఇరన్ధతిం;
‘‘Ayaṃ so puṇṇako yakkho, yācatī maṃ irandhatiṃ;
బహునా విత్తలాభేన, తస్స దేమ పియం మమం’’.
Bahunā vittalābhena, tassa dema piyaṃ mamaṃ’’.
౧౩౬౧.
1361.
‘‘న ధనేన న విత్తేన, లబ్భా అమ్హం ఇరన్ధతీ;
‘‘Na dhanena na vittena, labbhā amhaṃ irandhatī;
సచే చ ఖో హదయం పణ్డితస్స, ధమ్మేన లద్ధా ఇధ మాహరేయ్య;
Sace ca kho hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māhareyya;
ఏతేన విత్తేన కుమారి లబ్భా, నాఞ్ఞం ధనం ఉత్తరి పత్థయామ’’.
Etena vittena kumāri labbhā, nāññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma’’.
౧౩౬౨.
1362.
తతో సో వరుణో నాగో, నిక్ఖమిత్వా నివేసనా;
Tato so varuṇo nāgo, nikkhamitvā nivesanā;
పుణ్ణకామన్తయిత్వాన, ఇదం వచనమబ్రవి.
Puṇṇakāmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
౧౩౬౩.
1363.
‘‘న ధనేన న విత్తేన, లబ్భా అమ్హం ఇరన్ధతీ;
‘‘Na dhanena na vittena, labbhā amhaṃ irandhatī;
సచే తువం హదయం పణ్డితస్స, ధమ్మేన లద్ధా ఇధ మాహరేసి;
Sace tuvaṃ hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māharesi;
ఏతేన విత్తేన కుమారి లబ్భా, నాఞ్ఞం ధనం ఉత్తరి పత్థయామ’’.
Etena vittena kumāri labbhā, nāññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma’’.
౧౩౬౪.
1364.
‘‘యం పణ్డితోత్యేకే వదన్తి లోకే, తమేవ బాలోతి పునాహు అఞ్ఞే;
‘‘Yaṃ paṇḍitotyeke vadanti loke, tameva bāloti punāhu aññe;
అక్ఖాహి మే విప్పవదన్తి ఏత్థ, కం పణ్డితం నాగ తువం వదేసి’’.
Akkhāhi me vippavadanti ettha, kaṃ paṇḍitaṃ nāga tuvaṃ vadesi’’.
౧౩౬౫.
1365.
‘‘కోరబ్యరాజస్స ధనఞ్చయస్స 21, యది తే సుతో విధురో నామ కత్తా;
‘‘Korabyarājassa dhanañcayassa 22, yadi te suto vidhuro nāma kattā;
ఆనేహి తం పణ్డితం ధమ్మలద్ధా, ఇరన్ధతీ పదచరా 23 తే హోతు.
Ānehi taṃ paṇḍitaṃ dhammaladdhā, irandhatī padacarā 24 te hotu.
౧౩౬౬.
1366.
‘‘ఇదఞ్చ సుత్వా వరుణస్స వాక్యం, ఉట్ఠాయ యక్ఖో పరమప్పతీతో;
‘‘Idañca sutvā varuṇassa vākyaṃ, uṭṭhāya yakkho paramappatīto;
తత్థేవ సన్తో పురిసం అసంసి, ఆనేహి ఆజఞ్ఞమిధేవ యుత్తం.
Tattheva santo purisaṃ asaṃsi, ānehi ājaññamidheva yuttaṃ.
౧౩౬౭.
1367.
జమ్బోనదస్స పాకస్స, సువణ్ణస్స ఉరచ్ఛదో’’.
Jambonadassa pākassa, suvaṇṇassa uracchado’’.
౧౩౬౮.
1368.
‘‘దేవవాహవహం యానం, అస్సమారుయ్హ పుణ్ణకో;
‘‘Devavāhavahaṃ yānaṃ, assamāruyha puṇṇako;
అలఙ్కతో కప్పితకేసమస్సు, పక్కామి వేహాయసమన్తలిక్ఖే 27.
Alaṅkato kappitakesamassu, pakkāmi vehāyasamantalikkhe 28.
౧౩౬౯.
1369.
గన్త్వాన తం భూతపతిం యసస్సిం, ఇచ్చబ్రవీ వేస్సవణం కువేరం.
Gantvāna taṃ bhūtapatiṃ yasassiṃ, iccabravī vessavaṇaṃ kuveraṃ.
౧౩౭౦.
1370.
‘‘భోగవతీ నామ మన్దిరే, వాసా హిరఞ్ఞవతీతి వుచ్చతి;
‘‘Bhogavatī nāma mandire, vāsā hiraññavatīti vuccati;
నగరే నిమ్మితే కఞ్చనమయే, మణ్డలస్స ఉరగస్స నిట్ఠితం.
Nagare nimmite kañcanamaye, maṇḍalassa uragassa niṭṭhitaṃ.
౧౩౭౧.
1371.
‘‘అట్టాలకా ఓట్ఠగీవియో, లోహితఙ్కస్స మసారగల్లినో;
‘‘Aṭṭālakā oṭṭhagīviyo, lohitaṅkassa masāragallino;
పాసాదేత్థ సిలామయా, సోవణ్ణరతనేహి ఛాదితా.
Pāsādettha silāmayā, sovaṇṇaratanehi chāditā.
౧౩౭౨.
1372.
‘‘అమ్బా తిలకా చ జమ్బుయో, సత్తపణ్ణా ముచలిన్దకేతకా;
‘‘Ambā tilakā ca jambuyo, sattapaṇṇā mucalindaketakā;
౧౩౭౩.
1373.
‘‘చమ్పేయ్యకా నాగమల్లికా, భగినీమాలా అథ మేత్థ కోలియా;
‘‘Campeyyakā nāgamallikā, bhaginīmālā atha mettha koliyā;
ఏతే దుమా పరిణామితా, సోభయన్తి ఉరగస్స మన్దిరం 37.
Ete dumā pariṇāmitā, sobhayanti uragassa mandiraṃ 38.
౧౩౭౪.
1374.
‘‘ఖజ్జురేత్థ సిలామయా, సోవణ్ణధువపుప్ఫితా బహూ;
‘‘Khajjurettha silāmayā, sovaṇṇadhuvapupphitā bahū;
యత్థ వసతో పపాతికో, నాగరాజా వరుణో మహిద్ధికో.
Yattha vasato papātiko, nāgarājā varuṇo mahiddhiko.
౧౩౭౫.
1375.
‘‘తస్స కోమారికా భరియా, విమలా కఞ్చనవేల్లివిగ్గహా;
‘‘Tassa komārikā bhariyā, vimalā kañcanavelliviggahā;
కాలా తరుణావ ఉగ్గతా, పుచిమన్దత్థనీ చారుదస్సనా.
Kālā taruṇāva uggatā, pucimandatthanī cārudassanā.
౧౩౭౬.
1376.
‘‘లాఖారసరత్తసుచ్ఛవీ , కణికారావ నివాతపుప్ఫితా 39;
‘‘Lākhārasarattasucchavī , kaṇikārāva nivātapupphitā 40;
తిదివోకచరావ అచ్ఛరా, విజ్జువబ్భఘనా వినిస్సటా.
Tidivokacarāva accharā, vijjuvabbhaghanā vinissaṭā.
౧౩౭౭.
1377.
‘‘సా దోహళినీ సువిమ్హితా, విధురస్స హదయం ధనియతి;
‘‘Sā dohaḷinī suvimhitā, vidhurassa hadayaṃ dhaniyati;
తం తేసం దేమి ఇస్సర, తేన తే దేన్తి ఇరన్ధతిం మమం’’.
Taṃ tesaṃ demi issara, tena te denti irandhatiṃ mamaṃ’’.
౧౩౭౮.
1378.
‘‘సో పుణ్ణకో భూతపతిం యసస్సిం, ఆమన్తయ వేస్సవణం కువేరం;
‘‘So puṇṇako bhūtapatiṃ yasassiṃ, āmantaya vessavaṇaṃ kuveraṃ;
తత్థేవ సన్తో 41 పురిసం అసంసి, ఆనేహి ఆజఞ్ఞమిధేవ యుత్తం.
Tattheva santo 42 purisaṃ asaṃsi, ānehi ājaññamidheva yuttaṃ.
౧౩౭౯.
1379.
‘‘జాతరూపమయా కణ్ణా, కాచమ్హిచమయా ఖురా;
‘‘Jātarūpamayā kaṇṇā, kācamhicamayā khurā;
జమ్బోనదస్స పాకస్స, సువణ్ణస్స ఉరచ్ఛదో.
Jambonadassa pākassa, suvaṇṇassa uracchado.
౧౩౮౦.
1380.
‘‘దేవవాహవహం యానం, అస్సమారుయ్హ పుణ్ణకో;
‘‘Devavāhavahaṃ yānaṃ, assamāruyha puṇṇako;
అలఙ్కతో కప్పితకేసమస్సు, పక్కామి వేహాయసమన్తలిక్ఖే’’.
Alaṅkato kappitakesamassu, pakkāmi vehāyasamantalikkhe’’.
౧౩౮౧.
1381.
‘‘సో అగ్గమా రాజగహం సురమ్మం, అఙ్గస్స రఞ్ఞో నగరం దురాయుతం 43;
‘‘So aggamā rājagahaṃ surammaṃ, aṅgassa rañño nagaraṃ durāyutaṃ 44;
పహూతభక్ఖం బహుఅన్నపానం, మసక్కసారం వియ వాసవస్స.
Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassa.
౧౩౮౨.
1382.
‘‘మయూరకోఞ్చాగణసమ్పఘుట్ఠం, దిజాభిఘుట్ఠం దిజసఙ్ఘసేవితం;
‘‘Mayūrakoñcāgaṇasampaghuṭṭhaṃ, dijābhighuṭṭhaṃ dijasaṅghasevitaṃ;
నానాసకున్తాభిరుదం సువఙ్గణం 45, పుప్ఫాభికిణ్ణం హిమవంవ పబ్బతం.
Nānāsakuntābhirudaṃ suvaṅgaṇaṃ 46, pupphābhikiṇṇaṃ himavaṃva pabbataṃ.
౧౩౮౩.
1383.
‘‘సో పుణ్ణకో వేపులమాభిరూహి 47, సిలుచ్చయం కిమ్పురిసానుచిణ్ణం;
‘‘So puṇṇako vepulamābhirūhi 48, siluccayaṃ kimpurisānuciṇṇaṃ;
అన్వేసమానో మణిరతనం ఉళారం, తమద్దసా పబ్బతకూటమజ్ఝే.
Anvesamāno maṇiratanaṃ uḷāraṃ, tamaddasā pabbatakūṭamajjhe.
౧౩౮౪.
1384.
దద్దల్లమానం యససా యసస్సినం, ఓభాసతీ విజ్జురివన్తలిక్ఖే.
Daddallamānaṃ yasasā yasassinaṃ, obhāsatī vijjurivantalikkhe.
౧౩౮౫.
1385.
‘‘తమగ్గహీ వేళురియం మహగ్ఘం, మనోహరం నామ మహానుభావం;
‘‘Tamaggahī veḷuriyaṃ mahagghaṃ, manoharaṃ nāma mahānubhāvaṃ;
ఆజఞ్ఞమారుయ్హ మనోమవణ్ణో, పక్కామి వేహాయసమన్తలిక్ఖే.
Ājaññamāruyha manomavaṇṇo, pakkāmi vehāyasamantalikkhe.
౧౩౮౬.
1386.
‘‘సో అగ్గమా 53 నగరమిన్దపత్థం, ఓరుయ్హుపాగచ్ఛి సభం కురూనం;
‘‘So aggamā 54 nagaramindapatthaṃ, oruyhupāgacchi sabhaṃ kurūnaṃ;
సమాగతే ఏకసతం సమగ్గే, అవ్హేత్థ యక్ఖో అవికమ్పమానో.
Samāgate ekasataṃ samagge, avhettha yakkho avikampamāno.
౧౩౮౭.
1387.
‘‘కో నీధ రఞ్ఞం వరమాభిజేతి, కమాభిజేయ్యామ వరద్ధనేన 55;
‘‘Ko nīdha raññaṃ varamābhijeti, kamābhijeyyāma varaddhanena 56;
కమనుత్తరం రతనవరం జినామ, కో వాపి నో జేతి వరద్ధనేన’’.
Kamanuttaraṃ ratanavaraṃ jināma, ko vāpi no jeti varaddhanena’’.
౧౩౮౮.
1388.
‘‘కుహిం ను రట్ఠే తవ జాతిభూమి, న కోరబ్యస్సేవ వచో తవేదం;
‘‘Kuhiṃ nu raṭṭhe tava jātibhūmi, na korabyasseva vaco tavedaṃ;
అభీతోసి 57 నో వణ్ణనిభాయ సబ్బే, అక్ఖాహి మే నామఞ్చ బన్ధవే చ’’.
Abhītosi 58 no vaṇṇanibhāya sabbe, akkhāhi me nāmañca bandhave ca’’.
౧౩౮౯.
1389.
‘‘కచ్చాయనో మాణవకోస్మి రాజ, అనూననామో ఇతి మవ్హయన్తి;
‘‘Kaccāyano māṇavakosmi rāja, anūnanāmo iti mavhayanti;
అఙ్గేసు మే ఞాతయో బన్ధవా చ, అక్ఖేన దేవస్మి ఇధానుపత్తో’’.
Aṅgesu me ñātayo bandhavā ca, akkhena devasmi idhānupatto’’.
౧౩౯౦.
1390.
‘‘కిం మాణవస్స రతనాని అత్థి, యే తం జినన్తో హరే అక్ఖధుత్తో;
‘‘Kiṃ māṇavassa ratanāni atthi, ye taṃ jinanto hare akkhadhutto;
బహూని రఞ్ఞో రతనాని అత్థి, తే త్వం దలిద్దో కథమవ్హయేసి’’.
Bahūni rañño ratanāni atthi, te tvaṃ daliddo kathamavhayesi’’.
౧౩౯౧.
1391.
‘‘మనోహరో నామ మణీ మమాయం, మనోహరం మణిరతనం ఉళారం;
‘‘Manoharo nāma maṇī mamāyaṃ, manoharaṃ maṇiratanaṃ uḷāraṃ;
ఇమఞ్చ ఆజఞ్ఞమమిత్తతాపనం, ఏతం మే జినిత్వా హరే అక్ఖధుత్తో’’.
Imañca ājaññamamittatāpanaṃ, etaṃ me jinitvā hare akkhadhutto’’.
౧౩౯౨.
1392.
‘‘ఏకో మణీ మాణవ కిం కరిస్సతి, ఆజానియేకో పన కిం కరిస్సతి;
‘‘Eko maṇī māṇava kiṃ karissati, ājāniyeko pana kiṃ karissati;
బహూని రఞ్ఞో మణిరతనాని అత్థి, ఆజానియా వాతజవా అనప్పకా’’.
Bahūni rañño maṇiratanāni atthi, ājāniyā vātajavā anappakā’’.
దోహళకణ్డం నామ.
Dohaḷakaṇḍaṃ nāma.
మణికణ్డం
Maṇikaṇḍaṃ
౧౩౯౩.
1393.
‘‘ఇదఞ్చ మే మణిరతనం, పస్స త్వం ద్విపదుత్తమ;
‘‘Idañca me maṇiratanaṃ, passa tvaṃ dvipaduttama;
ఇత్థీనం విగ్గహా చేత్థ, పురిసానఞ్చ విగ్గహా.
Itthīnaṃ viggahā cettha, purisānañca viggahā.
౧౩౯౪.
1394.
‘‘మిగానం విగ్గహా చేత్థ, సకుణానఞ్చ విగ్గహా;
‘‘Migānaṃ viggahā cettha, sakuṇānañca viggahā;
౧౩౯౫.
1395.
చతురఙ్గినిమం సేనం, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Caturaṅginimaṃ senaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౩౯౬.
1396.
‘‘హత్థారోహే అనీకట్ఠే, రథికే పత్తికారకే;
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
౧౩౯౭.
1397.
సిఙ్ఘాటకేసు భూమియో, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Siṅghāṭakesu bhūmiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౩౯౮.
1398.
‘‘ఏసికా పరిఖాయో చ, పలిఖం అగ్గళాని చ;
‘‘Esikā parikhāyo ca, palikhaṃ aggaḷāni ca;
అట్టాలకే చ ద్వారే చ, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Aṭṭālake ca dvāre ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౩౯౯.
1399.
‘‘పస్స తోరణమగ్గేసు, నానాదిజా గణా బహూ;
‘‘Passa toraṇamaggesu, nānādijā gaṇā bahū;
హంసా కోఞ్చా మయూరా చ, చక్కవాకా చ కుక్కుహా.
Haṃsā koñcā mayūrā ca, cakkavākā ca kukkuhā.
౧౪౦౦.
1400.
‘‘కుణాలకా బహూ చిత్రా, సిఖణ్డీ జీవజీవకా;
‘‘Kuṇālakā bahū citrā, sikhaṇḍī jīvajīvakā;
నానాదిజగణాకిణ్ణం, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౦౧.
1401.
‘‘పస్స నగరం సుపాకారం, అబ్భుతం లోమహంసనం;
‘‘Passa nagaraṃ supākāraṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
సముస్సితధజం రమ్మం, సోణ్ణవాలుకసన్థతం.
Samussitadhajaṃ rammaṃ, soṇṇavālukasanthataṃ.
౧౪౦౨.
1402.
నివేసనే నివేసే చ, సన్ధిబ్యూహే పథద్ధియో.
Nivesane nivese ca, sandhibyūhe pathaddhiyo.
౧౪౦౩.
1403.
వేసీ చ గణికాయో చ, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Vesī ca gaṇikāyo ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౦౪.
1404.
‘‘మాలాకారే చ రజకే, గన్ధికే అథ దుస్సికే;
‘‘Mālākāre ca rajake, gandhike atha dussike;
సువణ్ణకారే మణికారే, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Suvaṇṇakāre maṇikāre, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౦౫.
1405.
‘‘ఆళారికే చ సూదే చ, నటనాటకగాయినో;
‘‘Āḷārike ca sūde ca, naṭanāṭakagāyino;
పాణిస్సరే కుమ్భథూనికే, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Pāṇissare kumbhathūnike, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౦౬.
1406.
‘‘పస్స భేరీ ముదిఙ్గా చ, సఙ్ఖా పణవదిన్దిమా;
‘‘Passa bherī mudiṅgā ca, saṅkhā paṇavadindimā;
సబ్బఞ్చ తాళావచరం, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Sabbañca tāḷāvacaraṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౦౭.
1407.
‘‘సమ్మతాలఞ్చ వీణఞ్చ, నచ్చగీతం సువాదితం;
‘‘Sammatālañca vīṇañca, naccagītaṃ suvāditaṃ;
తూరియతాళితసఙ్ఘుట్ఠం , మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Tūriyatāḷitasaṅghuṭṭhaṃ , maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౦౮.
1408.
‘‘లఙ్ఘికా ముట్ఠికా చేత్థ, మాయాకారా చ సోభియా;
‘‘Laṅghikā muṭṭhikā cettha, māyākārā ca sobhiyā;
౧౪౦౯.
1409.
‘‘సమజ్జా చేత్థ వత్తన్తి, ఆకిణ్ణా నరనారిభి;
‘‘Samajjā cettha vattanti, ākiṇṇā naranāribhi;
మఞ్చాతిమఞ్చే భూమియో, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Mañcātimañce bhūmiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౧౦.
1410.
‘‘పస్స మల్లే సమజ్జస్మిం, ఫోటేన్తే 73 దిగుణం భుజం;
‘‘Passa malle samajjasmiṃ, phoṭente 74 diguṇaṃ bhujaṃ;
నిహతే నిహతమానే చ, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Nihate nihatamāne ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౧౧.
1411.
‘‘పస్స పబ్బతపాదేసు, నానామిగగణా బహూ;
‘‘Passa pabbatapādesu, nānāmigagaṇā bahū;
సీహా బ్యగ్ఘా వరాహా చ, అచ్ఛకోకతరచ్ఛయో.
Sīhā byagghā varāhā ca, acchakokataracchayo.
౧౪౧౨.
1412.
‘‘పలాసాదా గవజా చ, మహింసా రోహితా రురూ;
‘‘Palāsādā gavajā ca, mahiṃsā rohitā rurū;
౧౪౧౩.
1413.
‘‘కదలిమిగా బహూ చిత్రా, బిళారా ససకణ్టకా;
‘‘Kadalimigā bahū citrā, biḷārā sasakaṇṭakā;
నానామిగగణాకిణ్ణం, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Nānāmigagaṇākiṇṇaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౧౪.
1414.
‘‘నజ్జాయో సుపతిత్థాయో, సోణ్ణవాలుకసన్థతా;
‘‘Najjāyo supatitthāyo, soṇṇavālukasanthatā;
అచ్ఛా సవన్తి అమ్బూని, మచ్ఛగుమ్బనిసేవితా.
Acchā savanti ambūni, macchagumbanisevitā.
౧౪౧౫.
1415.
‘‘కుమ్భీలా మకరా చేత్థ, సుసుమారా చ కచ్ఛపా;
‘‘Kumbhīlā makarā cettha, susumārā ca kacchapā;
౧౪౧౬.
1416.
‘‘నానాదిజగణాకిణ్ణా, నానాదుమగణాయుతా;
‘‘Nānādijagaṇākiṇṇā, nānādumagaṇāyutā;
౧౪౧౭.
1417.
‘‘పస్సేత్థ పోక్ఖరణియో, సువిభత్తా చతుద్దిసా;
‘‘Passettha pokkharaṇiyo, suvibhattā catuddisā;
నానాదిజగణాకిణ్ణా, పుథులోమనిసేవితా.
Nānādijagaṇākiṇṇā, puthulomanisevitā.
౧౪౧౮.
1418.
‘‘సమన్తోదకసమ్పన్నం , మహిం సాగరకుణ్డలం;
‘‘Samantodakasampannaṃ , mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;
ఉపేతం వనరాజేహి, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Upetaṃ vanarājehi, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౧౯.
1419.
‘‘పురతో విదేహే పస్స, గోయానియే చ పచ్ఛతో;
‘‘Purato videhe passa, goyāniye ca pacchato;
కురుయో జమ్బుదీపఞ్చ, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Kuruyo jambudīpañca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౨౦.
1420.
‘‘పస్స చన్దం సూరియఞ్చ, ఓభాసన్తే చతుద్దిసా;
‘‘Passa candaṃ sūriyañca, obhāsante catuddisā;
సినేరుం అనుపరియన్తే, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Sineruṃ anupariyante, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౨౧.
1421.
చత్తారో చ మహారాజే, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Cattāro ca mahārāje, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౨౨.
1422.
రమ్మే కిమ్పురిసాకిణ్ణే, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Ramme kimpurisākiṇṇe, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౨౩.
1423.
‘‘ఫారుసకం చిత్తలతం, మిస్సకం నన్దనం వనం;
‘‘Phārusakaṃ cittalataṃ, missakaṃ nandanaṃ vanaṃ;
వేజయన్తఞ్చ పాసాదం, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Vejayantañca pāsādaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౨౪.
1424.
‘‘సుధమ్మం తావతింసఞ్చ, పారిఛత్తఞ్చ పుప్ఫితం;
‘‘Sudhammaṃ tāvatiṃsañca, pārichattañca pupphitaṃ;
ఏరావణం నాగరాజం, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Erāvaṇaṃ nāgarājaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౨౫.
1425.
‘‘పస్సేత్థ దేవకఞ్ఞాయో, నభా విజ్జురివుగ్గతా;
‘‘Passettha devakaññāyo, nabhā vijjurivuggatā;
నన్దనే విచరన్తియో, మణిమ్హి పస్స నిమ్మితం.
Nandane vicarantiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
౧౪౨౬.
1426.
‘‘పస్సేత్థ దేవకఞ్ఞాయో, దేవపుత్తపలోభినీ;
‘‘Passettha devakaññāyo, devaputtapalobhinī;
౧౪౨౭.
1427.
‘‘పరోసహస్సపాసాదే, వేళురియఫలసన్థతే;
‘‘Parosahassapāsāde, veḷuriyaphalasanthate;
౧౪౨౮.
1428.
‘‘తావతింసే చ యామే చ, తుసితే చాపి నిమ్మితే;
‘‘Tāvatiṃse ca yāme ca, tusite cāpi nimmite;
౧౪౨౯.
1429.
‘‘పస్సేత్థ పోక్ఖరణియో, విప్పసన్నోదికా సుచీ;
‘‘Passettha pokkharaṇiyo, vippasannodikā sucī;
మన్దాలకేహి సఞ్ఛన్నా, పదుముప్పలకేహి చ.
Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca.
౧౪౩౦.
1430.
ఛ పిఙ్గలా పన్నరస, హలిద్దా చ చతుద్దస.
Cha piṅgalā pannarasa, haliddā ca catuddasa.
౧౪౩౧.
1431.
‘‘వీసతి తత్థ సోవణ్ణా, వీసతి రజతామయా;
‘‘Vīsati tattha sovaṇṇā, vīsati rajatāmayā;
ఇన్దగోపకవణ్ణాభా, తావ దిస్సన్తి తింసతి.
Indagopakavaṇṇābhā, tāva dissanti tiṃsati.
౧౪౩౨.
1432.
‘‘దసేత్థ కాళియో ఛచ్చ, మఞ్జేట్ఠా పన్నవీసతి;
‘‘Dasettha kāḷiyo chacca, mañjeṭṭhā pannavīsati;
మిస్సా బన్ధుకపుప్ఫేహి, నీలుప్పలవిచిత్తికా.
Missā bandhukapupphehi, nīluppalavicittikā.
౧౪౩౩.
1433.
‘‘ఏవం సబ్బఙ్గసమ్పన్నం, అచ్చిమన్తం పభస్సరం;
‘‘Evaṃ sabbaṅgasampannaṃ, accimantaṃ pabhassaraṃ;
ఓధిసుఙ్కం మహారాజ, పస్స త్వం ద్విపదుత్తమ’’.
Odhisuṅkaṃ mahārāja, passa tvaṃ dvipaduttama’’.
మణికణ్డం నామ.
Maṇikaṇḍaṃ nāma.
అక్ఖకణ్డం
Akkhakaṇḍaṃ
౧౪౩౪.
1434.
‘‘ఉపాగతం రాజ ముపేహి లక్ఖం, నేతాదిసం మణిరతనం తవత్థి;
‘‘Upāgataṃ rāja mupehi lakkhaṃ, netādisaṃ maṇiratanaṃ tavatthi;
ధమ్మేన జిస్సామ 95 అసాహసేన, జితో చ నో ఖిప్పమవాకరోహి.
Dhammena jissāma 96 asāhasena, jito ca no khippamavākarohi.
౧౪౩౫.
1435.
‘‘పఞ్చాల -పచ్చుగ్గత-సూరసేన, మచ్ఛా 97 చ మద్దా సహ కేకకేభి;
‘‘Pañcāla -paccuggata-sūrasena, macchā 98 ca maddā saha kekakebhi;
పస్సన్తు నోతే అసఠేన యుద్ధం, న నో సభాయం న కరోన్తి కిఞ్చి’’.
Passantu note asaṭhena yuddhaṃ, na no sabhāyaṃ na karonti kiñci’’.
౧౪౩౬.
1436.
‘‘తే పావిసుం అక్ఖమదేన మత్తా, రాజా కురూనం పుణ్ణకో చాపి యక్ఖో;
‘‘Te pāvisuṃ akkhamadena mattā, rājā kurūnaṃ puṇṇako cāpi yakkho;
రాజా కలిం విచ్చినమగ్గహేసి, కటం అగ్గహీ పుణ్ణకో నామ యక్ఖో.
Rājā kaliṃ viccinamaggahesi, kaṭaṃ aggahī puṇṇako nāma yakkho.
౧౪౩౭.
1437.
‘‘తే తత్థ జూతే ఉభయే సమాగతే, రఞ్ఞం సకాసే సఖీనఞ్చ మజ్ఝే;
‘‘Te tattha jūte ubhaye samāgate, raññaṃ sakāse sakhīnañca majjhe;
అజేసి యక్ఖో నరవీరసేట్ఠం, తత్థప్పనాదో తుములో బభూవ’’.
Ajesi yakkho naravīraseṭṭhaṃ, tatthappanādo tumulo babhūva’’.
౧౪౩౮.
1438.
‘‘జయో మహారాజ పరాజయో చ, ఆయూహతం అఞ్ఞతరస్స హోతి;
‘‘Jayo mahārāja parājayo ca, āyūhataṃ aññatarassa hoti;
జనిన్ద జీనోసి 99 వరద్ధనేన, జితో చ మే ఖిప్పమవాకరోహి’’.
Janinda jīnosi 100 varaddhanena, jito ca me khippamavākarohi’’.
౧౪౩౯.
1439.
‘‘హత్థీ గవస్సా మణికుణ్డలా చ, యఞ్చాపి మయ్హం 101 రతనం పథబ్యా;
‘‘Hatthī gavassā maṇikuṇḍalā ca, yañcāpi mayhaṃ 102 ratanaṃ pathabyā;
గణ్హాహి కచ్చాన వరం ధనానం, ఆదాయ యేనిచ్ఛసి తేన గచ్ఛ’’.
Gaṇhāhi kaccāna varaṃ dhanānaṃ, ādāya yenicchasi tena gaccha’’.
౧౪౪౦.
1440.
‘‘హత్థీ గవస్సా మణికుణ్డలా చ, యఞ్చాపి తుయ్హం రతనం పథబ్యా;
‘‘Hatthī gavassā maṇikuṇḍalā ca, yañcāpi tuyhaṃ ratanaṃ pathabyā;
తేసం వరో విధురో నామ కత్తా, సో మే జితో తం మే అవాకరోహి’’.
Tesaṃ varo vidhuro nāma kattā, so me jito taṃ me avākarohi’’.
౧౪౪౧.
1441.
‘‘అత్తా చ మే సో సరణం గతీ చ, దీపో చ లేణో చ పరాయణో చ;
‘‘Attā ca me so saraṇaṃ gatī ca, dīpo ca leṇo ca parāyaṇo ca;
అసన్తులేయ్యో మమ సో ధనేన, పాణేన మే సాదిసో ఏస కత్తా’’.
Asantuleyyo mama so dhanena, pāṇena me sādiso esa kattā’’.
౧౪౪౨.
1442.
‘‘చిరం వివాదో మమ తుయ్హఞ్చస్స, కామఞ్చ పుచ్ఛామ తమేవ గన్త్వా;
‘‘Ciraṃ vivādo mama tuyhañcassa, kāmañca pucchāma tameva gantvā;
ఏసోవ నో వివరతు ఏతమత్థం, యం వక్ఖతీ హోతు కథా 103 ఉభిన్నం’’.
Esova no vivaratu etamatthaṃ, yaṃ vakkhatī hotu kathā 104 ubhinnaṃ’’.
౧౪౪౩.
1443.
‘‘అద్ధా హి సచ్చం భణసి, న చ మాణవ సాహసం;
‘‘Addhā hi saccaṃ bhaṇasi, na ca māṇava sāhasaṃ;
తమేవ గన్త్వా పుచ్ఛామ, తేన తుస్సాముభో జనా’’.
Tameva gantvā pucchāma, tena tussāmubho janā’’.
౧౪౪౪.
1444.
‘‘సచ్చం ను దేవా విదహూ కురూనం, ధమ్మే ఠితం విధురం నామమచ్చం;
‘‘Saccaṃ nu devā vidahū kurūnaṃ, dhamme ṭhitaṃ vidhuraṃ nāmamaccaṃ;
దాసోసి రఞ్ఞో ఉద వాసి ఞాతి, విధురోతి సఙ్ఖా కతమాసి లోకే’’.
Dāsosi rañño uda vāsi ñāti, vidhuroti saṅkhā katamāsi loke’’.
౧౪౪౫.
1445.
‘‘ఆమాయదాసాపి భవన్తి హేకే, ధనేన కీతాపి భవన్తి దాసా;
‘‘Āmāyadāsāpi bhavanti heke, dhanena kītāpi bhavanti dāsā;
సయమ్పి హేకే ఉపయన్తి దాసా, భయా పణున్నాపి భవన్తి దాసా.
Sayampi heke upayanti dāsā, bhayā paṇunnāpi bhavanti dāsā.
౧౪౪౬.
1446.
‘‘ఏతే నరానం చతురోవ దాసా, అద్ధా హి యోనితో అహమ్పి జాతో;
‘‘Ete narānaṃ caturova dāsā, addhā hi yonito ahampi jāto;
భవో చ రఞ్ఞో అభవో చ రఞ్ఞో, దాసాహం దేవస్స పరమ్పి గన్త్వా;
Bhavo ca rañño abhavo ca rañño, dāsāhaṃ devassa parampi gantvā;
ధమ్మేన మం మాణవ తుయ్హ దజ్జా’’.
Dhammena maṃ māṇava tuyha dajjā’’.
౧౪౪౭.
1447.
అధమ్మరూపో వత రాజసేట్ఠో, సుభాసితం నానుజానాసి మయ్హం’’.
Adhammarūpo vata rājaseṭṭho, subhāsitaṃ nānujānāsi mayhaṃ’’.
౧౪౪౮.
1448.
‘‘ఏవం చే నో సో వివరేత్థ పఞ్హం, దాసోహమస్మి న చ ఖోస్మి ఞాతి;
‘‘Evaṃ ce no so vivarettha pañhaṃ, dāsohamasmi na ca khosmi ñāti;
గణ్హాహి కచ్చాన వరం ధనానం, ఆదాయ యేనిచ్ఛసి తేన గచ్ఛ’’.
Gaṇhāhi kaccāna varaṃ dhanānaṃ, ādāya yenicchasi tena gaccha’’.
అక్ఖకణ్డం నామ.
Akkhakaṇḍaṃ nāma.
ఘరావాసపఞ్హా
Gharāvāsapañhā
౧౪౪౯.
1449.
‘‘విధుర వసమానాస్స, గహట్ఠస్స సకం ఘరం;
‘‘Vidhura vasamānāssa, gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;
ఖేమా వుత్తి కథం అస్స, కథన్ను అస్స సఙ్గహో.
Khemā vutti kathaṃ assa, kathannu assa saṅgaho.
౧౪౫౦.
1450.
అస్మా లోకా పరం లోకం, కథం పేచ్చ న సోచతి’’.
Asmā lokā paraṃ lokaṃ, kathaṃ pecca na socati’’.
౧౪౫౧.
1451.
తం తత్థ గతిమా ధితిమా, మతిమా అత్థదస్సిమా;
Taṃ tattha gatimā dhitimā, matimā atthadassimā;
౧౪౫౨.
1452.
‘‘న సాధారణదారస్స, న భుఞ్జే సాదుమేకకో;
‘‘Na sādhāraṇadārassa, na bhuñje sādumekako;
న సేవే లోకాయతికం, నేతం పఞ్ఞాయ వడ్ఢనం.
Na seve lokāyatikaṃ, netaṃ paññāya vaḍḍhanaṃ.
౧౪౫౩.
1453.
‘‘సీలవా వత్తసమ్పన్నో, అప్పమత్తో విచక్ఖణో;
‘‘Sīlavā vattasampanno, appamatto vicakkhaṇo;
నివాతవుత్తి అత్థద్ధో, సురతో సఖిలో ముదు.
Nivātavutti atthaddho, surato sakhilo mudu.
౧౪౫౪.
1454.
‘‘సఙ్గహేతా చ మిత్తానం, సంవిభాగీ విధానవా;
‘‘Saṅgahetā ca mittānaṃ, saṃvibhāgī vidhānavā;
తప్పేయ్య అన్నపానేన, సదా సమణబ్రాహ్మణే.
Tappeyya annapānena, sadā samaṇabrāhmaṇe.
౧౪౫౫.
1455.
‘‘ధమ్మకామో సుతాధారో, భవేయ్య పరిపుచ్ఛకో;
‘‘Dhammakāmo sutādhāro, bhaveyya paripucchako;
సక్కచ్చం పయిరుపాసేయ్య, సీలవన్తే బహుస్సుతే.
Sakkaccaṃ payirupāseyya, sīlavante bahussute.
౧౪౫౬.
1456.
‘‘ఘరమావసమానస్స, గహట్ఠస్స సకం ఘరం;
‘‘Gharamāvasamānassa, gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;
ఖేమా వుత్తి సియా ఏవం, ఏవం ను అస్స సఙ్గహో.
Khemā vutti siyā evaṃ, evaṃ nu assa saṅgaho.
౧౪౫౭.
1457.
‘‘అబ్యాబజ్ఝం సియా ఏవం, సచ్చవాదీ చ మాణవో;
‘‘Abyābajjhaṃ siyā evaṃ, saccavādī ca māṇavo;
అస్మా లోకా పరం లోకం, ఏవం పేచ్చ న సోచతి’’.
Asmā lokā paraṃ lokaṃ, evaṃ pecca na socati’’.
ఘరావాసపఞ్హా నామ.
Gharāvāsapañhā nāma.
లక్ఖణకణ్డం
Lakkhaṇakaṇḍaṃ
౧౪౫౮.
1458.
‘‘ఏహి దాని గమిస్సామ, దిన్నో నో ఇస్సరేన మే;
‘‘Ehi dāni gamissāma, dinno no issarena me;
౧౪౫౯.
1459.
‘‘జానామి మాణవ తయాహమస్మి, దిన్నోహమస్మి తవ ఇస్సరేన;
‘‘Jānāmi māṇava tayāhamasmi, dinnohamasmi tava issarena;
తీహఞ్చ తం వాసయేము అగారే, యేనద్ధునా అనుసాసేము పుత్తే’’.
Tīhañca taṃ vāsayemu agāre, yenaddhunā anusāsemu putte’’.
౧౪౬౦.
1460.
‘‘తం మే తథా హోతు వసేము తీహం, కురుతం భవజ్జ ఘరేసు కిచ్చం;
‘‘Taṃ me tathā hotu vasemu tīhaṃ, kurutaṃ bhavajja gharesu kiccaṃ;
అనుసాసతం పుత్తదారే భవజ్జ, యథా తయీ పేచ్చ 115 సుఖీ భవేయ్య’’.
Anusāsataṃ puttadāre bhavajja, yathā tayī pecca 116 sukhī bhaveyya’’.
౧౪౬౧.
1461.
‘‘సాధూతి వత్వాన పహూతకామో, పక్కామి యక్ఖో విధురేన సద్ధిం;
‘‘Sādhūti vatvāna pahūtakāmo, pakkāmi yakkho vidhurena saddhiṃ;
తం కుఞ్జరాజఞ్ఞహయానుచిణ్ణం, పావేక్ఖి అన్తేపురమరియసేట్ఠో’’.
Taṃ kuñjarājaññahayānuciṇṇaṃ, pāvekkhi antepuramariyaseṭṭho’’.
౧౪౬౨.
1462.
‘‘కోఞ్చం మయూరఞ్చ పియఞ్చ కేతం, ఉపాగమి తత్థ సురమ్మరూపం;
‘‘Koñcaṃ mayūrañca piyañca ketaṃ, upāgami tattha surammarūpaṃ;
పహూతభక్ఖం బహుఅన్నపానం, మసక్కసారం వియ వాసవస్స’’.
Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassa’’.
౧౪౬౩.
1463.
‘‘తత్థ నచ్చన్తి గాయన్తి, అవ్హాయన్తి వరావరం;
‘‘Tattha naccanti gāyanti, avhāyanti varāvaraṃ;
అచ్ఛరా వియ దేవేసు, నారియో సమలఙ్కతా.
Accharā viya devesu, nāriyo samalaṅkatā.
౧౪౬౪.
1464.
‘‘సమఙ్గికత్వా పమదాహి యక్ఖం, అన్నేన పానేన చ ధమ్మపాలో;
‘‘Samaṅgikatvā pamadāhi yakkhaṃ, annena pānena ca dhammapālo;
అత్థత్థ 117 మేవానువిచిన్తయన్తో, పావేక్ఖి భరియాయ తదా సకాసే.
Atthattha 118 mevānuvicintayanto, pāvekkhi bhariyāya tadā sakāse.
౧౪౬౫.
1465.
‘‘తం చన్దనగన్ధరసానులిత్తం, సువణ్ణజమ్బోనదనిక్ఖసాదిసం;
‘‘Taṃ candanagandharasānulittaṃ, suvaṇṇajambonadanikkhasādisaṃ;
భరియంవచా ఏహి సుణోహి భోతి, పుత్తాని ఆమన్తయ తమ్బనేత్తే.
Bhariyaṃvacā ehi suṇohi bhoti, puttāni āmantaya tambanette.
౧౪౬౬.
1466.
‘‘సుత్వాన వాక్యం పతినో అనుజ్జా 119, సుణిసంవచ తమ్బనఖిం సునేత్తం;
‘‘Sutvāna vākyaṃ patino anujjā 120, suṇisaṃvaca tambanakhiṃ sunettaṃ;
ఆమన్తయ వమ్మధరాని చేతే, పుత్తాని ఇన్దీవరపుప్ఫసామే’’.
Āmantaya vammadharāni cete, puttāni indīvarapupphasāme’’.
౧౪౬౭.
1467.
‘‘తే ఆగతే ముద్ధని ధమ్మపాలో, చుమ్బిత్వా పుత్తే అవికమ్పమానో;
‘‘Te āgate muddhani dhammapālo, cumbitvā putte avikampamāno;
ఆమన్తయిత్వాన అవోచ వాక్యం, దిన్నాహం రఞ్ఞా ఇధ మాణవస్స.
Āmantayitvāna avoca vākyaṃ, dinnāhaṃ raññā idha māṇavassa.
౧౪౬౮.
1468.
‘‘తస్సజ్జహం అత్తసుఖీ విధేయ్యో, ఆదాయ యేనిచ్ఛతి తేన గచ్ఛతి;
‘‘Tassajjahaṃ attasukhī vidheyyo, ādāya yenicchati tena gacchati;
అహఞ్చ వో సాసితుమాగతోస్మి 121, కథం అహం అపరిత్తాయ గచ్ఛే.
Ahañca vo sāsitumāgatosmi 122, kathaṃ ahaṃ aparittāya gacche.
౧౪౬౯.
1469.
‘‘సచే వో రాజా కురురట్ఠవాసీ 123, జనసన్ధో పుచ్ఛేయ్య పహూతకామో;
‘‘Sace vo rājā kururaṭṭhavāsī 124, janasandho puccheyya pahūtakāmo;
కిమాభిజానాథ పురే పురాణం, కిం వో పితా అనుసాసే పురత్థా.
Kimābhijānātha pure purāṇaṃ, kiṃ vo pitā anusāse puratthā.
౧౪౭౦.
1470.
‘‘సమాసనా హోథ మయావ సబ్బే, కోనీధ రఞ్ఞో అబ్భతికో మనుస్సో;
‘‘Samāsanā hotha mayāva sabbe, konīdha rañño abbhatiko manusso;
తమఞ్జలిం కరియ వదేథ ఏవం, మా హేవం దేవ న హి ఏస ధమ్మో;
Tamañjaliṃ kariya vadetha evaṃ, mā hevaṃ deva na hi esa dhammo;
వియగ్ఘరాజస్స నిహీనజచ్చో, సమాసనో దేవ కథం భవేయ్య’’.
Viyaggharājassa nihīnajacco, samāsano deva kathaṃ bhaveyya’’.
రాజవసతి
Rājavasati
౧౪౭౧.
1471.
అలీనమనసఙ్కప్పో, విధురో ఏతదబ్రవి.
Alīnamanasaṅkappo, vidhuro etadabravi.
౧౪౭౨.
1472.
యథా రాజకులం పత్తో, యసం పోసో నిగచ్ఛతి.
Yathā rājakulaṃ patto, yasaṃ poso nigacchati.
౧౪౭౩.
1473.
‘‘న హి రాజకులం పత్తో, అఞ్ఞాతో లభతే యసం;
‘‘Na hi rājakulaṃ patto, aññāto labhate yasaṃ;
నాసూరో నాపి దుమ్మేధో, నప్పమత్తో కుదాచనం.
Nāsūro nāpi dummedho, nappamatto kudācanaṃ.
౧౪౭౪.
1474.
‘‘యదాస్స సీలం పఞ్ఞఞ్చ, సోచేయ్యం చాధిగచ్ఛతి;
‘‘Yadāssa sīlaṃ paññañca, soceyyaṃ cādhigacchati;
అథ విస్ససతే త్యమ్హి, గుయ్హఞ్చస్స న రక్ఖతి.
Atha vissasate tyamhi, guyhañcassa na rakkhati.
౧౪౭౫.
1475.
‘‘తులా యథా పగ్గహితా, సమదణ్డా సుధారితా;
‘‘Tulā yathā paggahitā, samadaṇḍā sudhāritā;
అజ్ఝిట్ఠో న వికమ్పేయ్య, స రాజవసతిం వసే.
Ajjhiṭṭho na vikampeyya, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౭౬.
1476.
‘‘తులా యథా పగ్గహితా, సమదణ్డా సుధారితా;
‘‘Tulā yathā paggahitā, samadaṇḍā sudhāritā;
సబ్బాని అభిసమ్భోన్తో, స రాజవసతిం వసే.
Sabbāni abhisambhonto, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౭౭.
1477.
‘‘దివా వా యది వా రత్తిం, రాజకిచ్చేసు పణ్డితో;
‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, rājakiccesu paṇḍito;
అజ్ఝిట్ఠో న వికమ్పేయ్య, స రాజవసతిం వసే.
Ajjhiṭṭho na vikampeyya, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౭౮.
1478.
‘‘దివా వా యది వా రత్తిం, రాజకిచ్చేసు పణ్డితో;
‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, rājakiccesu paṇḍito;
సబ్బాని అభిసమ్భోన్తో, స రాజవసతిం వసే.
Sabbāni abhisambhonto, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౭౯.
1479.
‘‘యో చస్స సుకతో మగ్గో, రఞ్ఞో సుప్పటియాదితో;
‘‘Yo cassa sukato maggo, rañño suppaṭiyādito;
న తేన వుత్తో గచ్ఛేయ్య, స రాజవసతిం వసే.
Na tena vutto gaccheyya, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౮౦.
1480.
సబ్బత్థ పచ్ఛతో గచ్ఛే, స రాజవసతిం వసే.
Sabbattha pacchato gacche, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౮౧.
1481.
‘‘న రఞ్ఞో సదిసం వత్థం, న మాలం న విలేపనం;
‘‘Na rañño sadisaṃ vatthaṃ, na mālaṃ na vilepanaṃ;
ఆకప్పం సరకుత్తిం వా, న రఞ్ఞో సదిసమాచరే;
Ākappaṃ sarakuttiṃ vā, na rañño sadisamācare;
అఞ్ఞం కరేయ్య ఆకప్పం, స రాజవసతిం వసే.
Aññaṃ kareyya ākappaṃ, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౮౨.
1482.
‘‘కీళే రాజా అమచ్చేహి, భరియాహి పరివారితో;
‘‘Kīḷe rājā amaccehi, bhariyāhi parivārito;
నామచ్చో రాజభరియాసు, భావం కుబ్బేథ పణ్డితో.
Nāmacco rājabhariyāsu, bhāvaṃ kubbetha paṇḍito.
౧౪౮౩.
1483.
‘‘అనుద్ధతో అచపలో, నిపకో సంవుతిన్ద్రియో;
‘‘Anuddhato acapalo, nipako saṃvutindriyo;
మనోపణిధిసమ్పన్నో, స రాజవసతిం వసే.
Manopaṇidhisampanno, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౮౪.
1484.
‘‘నాస్స భరియాహి కీళేయ్య, న మన్తేయ్య రహోగతో;
‘‘Nāssa bhariyāhi kīḷeyya, na manteyya rahogato;
నాస్స కోసా ధనం గణ్హే, స రాజవసతిం వసే.
Nāssa kosā dhanaṃ gaṇhe, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౮౫.
1485.
నాస్స దాయే మిగే హఞ్ఞే, స రాజవసతిం వసే.
Nāssa dāye mige haññe, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౮౬.
1486.
‘‘నాస్స పీఠం న పల్లఙ్కం, న కోచ్ఛం న నావం 135 రథం;
‘‘Nāssa pīṭhaṃ na pallaṅkaṃ, na kocchaṃ na nāvaṃ 136 rathaṃ;
సమ్మతోమ్హీతి ఆరూహే, స రాజవసతిం వసే.
Sammatomhīti ārūhe, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౮౭.
1487.
సమ్ముఖఞ్చస్స తిట్ఠేయ్య, సన్దిస్సన్తో సభత్తునో.
Sammukhañcassa tiṭṭheyya, sandissanto sabhattuno.
౧౪౮౮.
1488.
ఖిప్పం కుజ్ఝన్తి రాజానో, సూకేన’క్ఖీవ ఘట్టితం.
Khippaṃ kujjhanti rājāno, sūkena’kkhīva ghaṭṭitaṃ.
౧౪౮౯.
1489.
‘‘న పూజితో మఞ్ఞమానో, మేధావీ పణ్డితో నరో;
‘‘Na pūjito maññamāno, medhāvī paṇḍito naro;
ఫరుసం పతిమన్తేయ్య, రాజానం పరిసంగతం.
Pharusaṃ patimanteyya, rājānaṃ parisaṃgataṃ.
౧౪౯౦.
1490.
‘‘లద్ధద్వారో లభే ద్వారం 141, నేవ రాజూసు విస్ససే;
‘‘Laddhadvāro labhe dvāraṃ 142, neva rājūsu vissase;
౧౪౯౧.
1491.
‘‘పుత్తం వా భాతరం వా సం, సమ్పగ్గణ్హాతి ఖత్తియో;
‘‘Puttaṃ vā bhātaraṃ vā saṃ, sampaggaṇhāti khattiyo;
గామేహి నిగమేహి వా, రట్ఠేహి జనపదేహి వా;
Gāmehi nigamehi vā, raṭṭhehi janapadehi vā;
తుణ్హీభూతో ఉపేక్ఖేయ్య, న భణే ఛేకపాపకం.
Tuṇhībhūto upekkheyya, na bhaṇe chekapāpakaṃ.
౧౪౯౨.
1492.
‘‘హత్థారోహే అనీకట్ఠే, రథికే పత్తికారకే;
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
న తేసం అన్తరా గచ్ఛే, స రాజవసతిం వసే.
Na tesaṃ antarā gacche, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౯౩.
1493.
పటిలోమం న వత్తేయ్య, స రాజవసతిం వసే.
Paṭilomaṃ na vatteyya, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౯౪.
1494.
అప్పాసీ నిపకో సూరో, స రాజవసతిం వసే.
Appāsī nipako sūro, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౯౫.
1495.
‘‘న బాళ్హం ఇత్థిం గచ్ఛేయ్య, సమ్పస్సం తేజసఙ్ఖయం;
‘‘Na bāḷhaṃ itthiṃ gaccheyya, sampassaṃ tejasaṅkhayaṃ;
కాసం సాసం దరం బల్యం, ఖీణమేధో నిగచ్ఛతి.
Kāsaṃ sāsaṃ daraṃ balyaṃ, khīṇamedho nigacchati.
౧౪౯౬.
1496.
‘‘నాతివేలం పభాసేయ్య, న తుణ్హీ సబ్బదా సియా;
‘‘Nātivelaṃ pabhāseyya, na tuṇhī sabbadā siyā;
అవికిణ్ణం మితం వాచం, పత్తే కాలే ఉదీరయే.
Avikiṇṇaṃ mitaṃ vācaṃ, patte kāle udīraye.
౧౪౯౭.
1497.
‘‘అక్కోధనో అసఙ్ఘట్టో, సచ్చో సణ్హో అపేసుణో;
‘‘Akkodhano asaṅghaṭṭo, sacco saṇho apesuṇo;
సమ్ఫం గిరం న భాసేయ్య, స రాజవసతిం వసే.
Samphaṃ giraṃ na bhāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
౧౪౯౮.
1498.
౧౪౯౯.
1499.
‘‘వినీతో సిప్పవా దన్తో, కతత్తో నియతో ముదు;
‘‘Vinīto sippavā danto, katatto niyato mudu;
అప్పమత్తో సుచి దక్ఖో, స రాజవసతిం వసే.
Appamatto suci dakkho, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౦౦.
1500.
‘‘నివాతవుత్తి వుద్ధేసు, సప్పతిస్సో సగారవో;
‘‘Nivātavutti vuddhesu, sappatisso sagāravo;
సురతో సుఖసంవాసో, స రాజవసతిం వసే.
Surato sukhasaṃvāso, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౦౧.
1501.
‘‘ఆరకా పరివజ్జేయ్య, సహితుం పహితం జనం;
‘‘Ārakā parivajjeyya, sahituṃ pahitaṃ janaṃ;
భత్తారఞ్ఞేవుదిక్ఖేయ్య, న చ అఞ్ఞస్స రాజినో.
Bhattāraññevudikkheyya, na ca aññassa rājino.
౧౫౦౨.
1502.
‘‘సమణే బ్రాహ్మణే చాపి, సీలవన్తే బహుస్సుతే;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
సక్కచ్చం పయిరుపాసేయ్య, స రాజవసతిం వసే.
Sakkaccaṃ payirupāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౦౩.
1503.
‘‘సమణే బ్రాహ్మణే చాపి, సీలవన్తే బహుస్సుతే;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
సక్కచ్చం అనువాసేయ్య, స రాజవసతిం వసే.
Sakkaccaṃ anuvāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౦౪.
1504.
‘‘సమణే బ్రాహ్మణే చాపి, సీలవన్తే బహుస్సుతే;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
తప్పేయ్య అన్నపానేన, స రాజవసతిం వసే.
Tappeyya annapānena, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౦౫.
1505.
‘‘సమణే బ్రాహ్మణే చాపి, సీలవన్తే బహుస్సుతే;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
ఆసజ్జ పఞ్ఞే సేవేథ, ఆకఙ్ఖం వుద్ధిమత్తనో.
Āsajja paññe sevetha, ākaṅkhaṃ vuddhimattano.
౧౫౦౬.
1506.
‘‘దిన్నపుబ్బం న హాపేయ్య, దానం సమణబ్రాహ్మణే;
‘‘Dinnapubbaṃ na hāpeyya, dānaṃ samaṇabrāhmaṇe;
న చ కిఞ్చి నివారేయ్య, దానకాలే వణిబ్బకే.
Na ca kiñci nivāreyya, dānakāle vaṇibbake.
౧౫౦౭.
1507.
‘‘పఞ్ఞవా బుద్ధిసమ్పన్నో, విధానవిధికోవిదో;
‘‘Paññavā buddhisampanno, vidhānavidhikovido;
కాలఞ్ఞూ సమయఞ్ఞూ చ, స రాజవసతిం వసే.
Kālaññū samayaññū ca, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౦౮.
1508.
‘‘ఉట్ఠాతా కమ్మధేయ్యేసు, అప్పమత్తో విచక్ఖణో;
‘‘Uṭṭhātā kammadheyyesu, appamatto vicakkhaṇo;
సుసంవిహీతకమ్మన్తో, స రాజవసతిం వసే.
Susaṃvihītakammanto, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౦౯.
1509.
‘‘ఖలం సాలం పసుం ఖేత్తం, గన్తా చస్స అభిక్ఖణం;
‘‘Khalaṃ sālaṃ pasuṃ khettaṃ, gantā cassa abhikkhaṇaṃ;
మితం ధఞ్ఞం నిధాపేయ్య, మితంవ పాచయే ఘరే.
Mitaṃ dhaññaṃ nidhāpeyya, mitaṃva pācaye ghare.
౧౫౧౦.
1510.
‘‘పుత్తం వా భాతరం వా సం, సీలేసు అసమాహితం;
‘‘Puttaṃ vā bhātaraṃ vā saṃ, sīlesu asamāhitaṃ;
అనఙ్గవా హి తే బాలా, యథా పేతా తథేవ తే;
Anaṅgavā hi te bālā, yathā petā tatheva te;
చోళఞ్చ నేసం పిణ్డఞ్చ, ఆసీనానం పదాపయే.
Coḷañca nesaṃ piṇḍañca, āsīnānaṃ padāpaye.
౧౫౧౧.
1511.
‘‘దాసే కమ్మకరే పేస్సే, సీలేసు సుసమాహితే;
‘‘Dāse kammakare pesse, sīlesu susamāhite;
దక్ఖే ఉట్ఠానసమ్పన్నే, ఆధిపచ్చమ్హి ఠాపయే.
Dakkhe uṭṭhānasampanne, ādhipaccamhi ṭhāpaye.
౧౫౧౨.
1512.
ఆవీ రహో హితో తస్స, స రాజవసతిం వసే.
Āvī raho hito tassa, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౧౩.
1513.
‘‘ఛన్దఞ్ఞూ రాజినో చస్స, చిత్తట్ఠో అస్స రాజినో;
‘‘Chandaññū rājino cassa, cittaṭṭho assa rājino;
అసఙ్కుసకవుత్తి’స్స, స రాజవసతిం వసే.
Asaṅkusakavutti’ssa, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౧౪.
1514.
ఆహతోపి న కుప్పేయ్య, స రాజవసతిం వసే.
Āhatopi na kuppeyya, sa rājavasatiṃ vase.
౧౫౧౫.
1515.
కిమేవ సబ్బకామానం, దాతారం ధీరముత్తమం.
Kimeva sabbakāmānaṃ, dātāraṃ dhīramuttamaṃ.
౧౫౧౬.
1516.
‘‘యో దేతి సయనం వత్థం, యానం ఆవసథం ఘరం;
‘‘Yo deti sayanaṃ vatthaṃ, yānaṃ āvasathaṃ gharaṃ;
పజ్జున్నోరివ భూతాని, భోగేహి అభివస్సతి.
Pajjunnoriva bhūtāni, bhogehi abhivassati.
౧౫౧౭.
1517.
‘‘ఏసయ్యో రాజవసతి, వత్తమానో యథా నరో;
‘‘Esayyo rājavasati, vattamāno yathā naro;
ఆరాధయతి రాజానం, పూజం లభతి భత్తుసు’’.
Ārādhayati rājānaṃ, pūjaṃ labhati bhattusu’’.
రాజవసతి నామ.
Rājavasati nāma.
అన్తరపేయ్యాలం
Antarapeyyālaṃ
౧౫౧౮.
1518.
‘‘ఏవం సమనుసాసిత్వా, ఞాతిసఙ్ఘం విచక్ఖణో;
‘‘Evaṃ samanusāsitvā, ñātisaṅghaṃ vicakkhaṇo;
పరికిణ్ణో సుహదేహి, రాజానముపసఙ్కమి.
Parikiṇṇo suhadehi, rājānamupasaṅkami.
౧౫౧౯.
1519.
‘‘వన్దిత్వా సిరసా పాదే, కత్వా చ నం పదక్ఖిణం;
‘‘Vanditvā sirasā pāde, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
విధురో అవచ రాజానం, పగ్గహేత్వాన అఞ్జలిం.
Vidhuro avaca rājānaṃ, paggahetvāna añjaliṃ.
౧౫౨౦.
1520.
ఞాతీనత్థం పవక్ఖామి, తం సుణోహి అరిన్దమ.
Ñātīnatthaṃ pavakkhāmi, taṃ suṇohi arindama.
౧౫౨౧.
1521.
‘‘పుత్తే చ మే ఉదిక్ఖేసి, యఞ్చ మఞ్ఞం ఘరే ధనం;
‘‘Putte ca me udikkhesi, yañca maññaṃ ghare dhanaṃ;
౧౫౨౨.
1522.
‘‘యథేవ ఖలతీ భూమ్యా, భూమ్యాయేవ పతిట్ఠతి;
‘‘Yatheva khalatī bhūmyā, bhūmyāyeva patiṭṭhati;
ఏవేతం ఖలితం మయ్హం, ఏతం పస్సామి అచ్చయం’’.
Evetaṃ khalitaṃ mayhaṃ, etaṃ passāmi accayaṃ’’.
౧౫౨౩.
1523.
‘‘సక్కా న గన్తుం ఇతి మయ్హ హోతి, ఛేత్వా 171 వధిత్వా ఇధ కాతియానం;
‘‘Sakkā na gantuṃ iti mayha hoti, chetvā 172 vadhitvā idha kātiyānaṃ;
ఇధేవ హోహీ ఇతి మయ్హ రుచ్చతి, మా త్వం అగా ఉత్తమభూరిపఞ్ఞ’’.
Idheva hohī iti mayha ruccati, mā tvaṃ agā uttamabhūripañña’’.
౧౫౨౪.
1524.
‘‘మా హేవధమ్మేసు మనం పణీదహి, అత్థే చ ధమ్మే చ యుత్తో భవస్సు;
‘‘Mā hevadhammesu manaṃ paṇīdahi, atthe ca dhamme ca yutto bhavassu;
ధిరత్థు కమ్మం అకుసలం అనరియం, యం కత్వా పచ్ఛా నిరయం వజేయ్య.
Dhiratthu kammaṃ akusalaṃ anariyaṃ, yaṃ katvā pacchā nirayaṃ vajeyya.
౧౫౨౫.
1525.
‘‘నేవేస ధమ్మో న పునేత 173 కిచ్చం, అయిరో హి దాసస్స జనిన్ద ఇస్సరో;
‘‘Nevesa dhammo na puneta 174 kiccaṃ, ayiro hi dāsassa janinda issaro;
ఘాతేతుం ఝాపేతుం అథోపి హన్తుం, న చ మయ్హ కోధత్థి వజామి చాహం’’.
Ghātetuṃ jhāpetuṃ athopi hantuṃ, na ca mayha kodhatthi vajāmi cāhaṃ’’.
౧౫౨౬.
1526.
‘‘జేట్ఠపుత్తం ఉపగుయ్హ, వినేయ్య హదయే దరం;
‘‘Jeṭṭhaputtaṃ upaguyha, vineyya hadaye daraṃ;
అస్సుపుణ్ణేహి నేత్తేహి, పావిసీ సో మహాఘరం’’.
Assupuṇṇehi nettehi, pāvisī so mahāgharaṃ’’.
౧౫౨౭.
1527.
సేన్తి పుత్తా చ దారా చ, విధురస్స నివేసనే.
Senti puttā ca dārā ca, vidhurassa nivesane.
౧౫౨౮.
1528.
‘‘ఇత్థిసహస్సం భరియానం, దాసిసత్తసతాని చ;
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, విధురస్స నివేసనే.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
౧౫౨౯.
1529.
‘‘ఓరోధా చ కుమారా చ, వేసియానా చ బ్రాహ్మణా;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, విధురస్స నివేసనే.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
౧౫౩౦.
1530.
‘‘హత్థారోహా అనీకట్ఠా, రథికా పత్తికారకా;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, విధురస్స నివేసనే.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
౧౫౩౧.
1531.
‘‘సమాగతా జానపదా, నేగమా చ సమాగతా;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, విధురస్స నివేసనే.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
౧౫౩౨.
1532.
‘‘ఇత్థిసహస్సం భరియానం, దాసిసత్తసతాని చ;
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, కస్మా నో విజహిస్ససి.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
౧౫౩౩.
1533.
‘‘ఓరోధా చ కుమారా చ, దాసిసత్తసతాని చ;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, dāsisattasatāni ca;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, కస్మా నో విజహిస్ససి.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
౧౫౩౪.
1534.
‘‘హత్థారోహా అనీకట్ఠా, దాసిసత్తసతాని చ;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, dāsisattasatāni ca;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, కస్మా నో విజహిస్ససి.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
౧౫౩౫.
1535.
‘‘సమాగతా జానపదా, దాసిసత్తసతాని చ;
‘‘Samāgatā jānapadā, dāsisattasatāni ca;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, కస్మా నో విజహిస్ససి’’.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi’’.
౧౫౩౬.
1536.
‘‘కత్వా ఘరేసు కిచ్చాని, అనుసాసిత్వా సకం జనం;
‘‘Katvā gharesu kiccāni, anusāsitvā sakaṃ janaṃ;
౧౫౩౭.
1537.
‘‘కమ్మన్తం సంవిధేత్వాన, ఆచిక్ఖిత్వా ఘరే ధనం;
‘‘Kammantaṃ saṃvidhetvāna, ācikkhitvā ghare dhanaṃ;
నిధిఞ్చ ఇణదానఞ్చ, పుణ్ణకం ఏతదబ్రవి.
Nidhiñca iṇadānañca, puṇṇakaṃ etadabravi.
౧౫౩౮.
1538.
‘‘అవసీ తువం మయ్హ తీహం అగారే, కతాని కిచ్చాని ఘరేసు మయ్హం;
‘‘Avasī tuvaṃ mayha tīhaṃ agāre, katāni kiccāni gharesu mayhaṃ;
అనుసాసితా పుత్తదారా మయా చ, కరోమ కచ్చాన 179 యథామతిం తే’’.
Anusāsitā puttadārā mayā ca, karoma kaccāna 180 yathāmatiṃ te’’.
౧౫౩౯.
1539.
‘‘సచే హి కత్తే అనుసాసితా తే, పుత్తా చ దారా అనుజీవినో చ;
‘‘Sace hi katte anusāsitā te, puttā ca dārā anujīvino ca;
హన్దేహి దానీ తరమానరూపో, దీఘో హి అద్ధాపి అయం పురత్థా.
Handehi dānī taramānarūpo, dīgho hi addhāpi ayaṃ puratthā.
౧౫౪౦.
1540.
ఇదం పచ్ఛిమకం తుయ్హం, జీవలోకస్స దస్సనం’’.
Idaṃ pacchimakaṃ tuyhaṃ, jīvalokassa dassanaṃ’’.
౧౫౪౧.
1541.
‘‘సోహం కిస్స ను భాయిస్సం, యస్స మే నత్థి దుక్కటం;
‘‘Sohaṃ kissa nu bhāyissaṃ, yassa me natthi dukkaṭaṃ;
కాయేన వాచా మనసా, యేన గచ్ఛేయ్య దుగ్గతిం’’.
Kāyena vācā manasā, yena gaccheyya duggatiṃ’’.
౧౫౪౨.
1542.
‘‘సో అస్సరాజా విధురం వహన్తో, పక్కామి వేహాయసమన్తలిక్ఖే;
‘‘So assarājā vidhuraṃ vahanto, pakkāmi vehāyasamantalikkhe;
సాఖాసు సేలేసు అసజ్జమానో, కాలాగిరిం ఖిప్పముపాగమాసి’’.
Sākhāsu selesu asajjamāno, kālāgiriṃ khippamupāgamāsi’’.
౧౫౪౩.
1543.
‘‘ఇత్థిసహస్సం భరియానం, దాసిసత్తసతాని చ;
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, యక్ఖో బ్రాహ్మణవణ్ణేన;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, yakkho brāhmaṇavaṇṇena;
విధురం ఆదాయ గచ్ఛతి.
Vidhuraṃ ādāya gacchati.
౧౫౪౪.
1544.
‘‘సమాగతా జానపదా, నేగమా చ సమాగతా;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, యక్ఖో బ్రాహ్మణవణ్ణేన;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, yakkho brāhmaṇavaṇṇena;
విధురం ఆదాయ గచ్ఛతి.
Vidhuraṃ ādāya gacchati.
౧౫౪౫.
1545.
‘‘ఇత్థిసహస్సం భరియానం, దాసిసత్తసతాని చ;
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, పణ్డితో సో కుహిం గతో.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, paṇḍito so kuhiṃ gato.
౧౫౪౬.
1546.
‘‘సమాగతా జానపదా, నేగమా చ సమాగతా;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
బాహా పగ్గయ్హ పక్కన్దుం, పణ్డితో సో కుహిం గతో’’.
Bāhā paggayha pakkanduṃ, paṇḍito so kuhiṃ gato’’.
౧౫౪౭.
1547.
‘‘సచే సో సత్తరత్తేన, నాగచ్ఛిస్సతి పణ్డితో;
‘‘Sace so sattarattena, nāgacchissati paṇḍito;
సబ్బే అగ్గిం పవేక్ఖామ 183, నత్థత్థో జీవితేన నో’’.
Sabbe aggiṃ pavekkhāma 184, natthattho jīvitena no’’.
౧౫౪౮.
1548.
‘‘పణ్డితో చ వియత్తో చ, విభావీ చ విచక్ఖణో;
‘‘Paṇḍito ca viyatto ca, vibhāvī ca vicakkhaṇo;
ఖిప్పం మోచియ అత్తానం, మా భాయిత్థాగమిస్సతి’’ 185.
Khippaṃ mociya attānaṃ, mā bhāyitthāgamissati’’ 186.
అన్తరపేయ్యాలం నామ.
Antarapeyyālaṃ nāma.
సాధునరధమ్మకణ్డం
Sādhunaradhammakaṇḍaṃ
౧౫౪౯.
1549.
‘‘సో తత్థ గన్త్వాన విచిన్తయన్తో, ఉచ్చావచా చేతనకా 187 భవన్తి;
‘‘So tattha gantvāna vicintayanto, uccāvacā cetanakā 188 bhavanti;
నయిమస్స జీవేన మమత్థి కిఞ్చి, హన్త్వానిమం హదయమానయిస్సం’’ 189.
Nayimassa jīvena mamatthi kiñci, hantvānimaṃ hadayamānayissaṃ’’ 190.
౧౫౫౦.
1550.
‘‘సో తత్థ గన్త్వా పబ్బతన్తరస్మిం 191, అన్తో పవిసిత్వాన పదుట్ఠచిత్తో;
‘‘So tattha gantvā pabbatantarasmiṃ 192, anto pavisitvāna paduṭṭhacitto;
అసంవుతస్మిం జగతిప్పదేసే, అధోసిరం ధారయి కాతియానో.
Asaṃvutasmiṃ jagatippadese, adhosiraṃ dhārayi kātiyāno.
౧౫౫౧.
1551.
‘‘సో లమ్బమానో నరకే పపాతే, మహబ్భయే లోమహంసే విదుగ్గే;
‘‘So lambamāno narake papāte, mahabbhaye lomahaṃse vidugge;
అసన్తసన్తో కురూనం కత్తుసేట్ఠో, ఇచ్చబ్రవి పుణ్ణకం నామ యక్ఖం.
Asantasanto kurūnaṃ kattuseṭṭho, iccabravi puṇṇakaṃ nāma yakkhaṃ.
౧౫౫౨.
1552.
‘‘అరియావకాసోసి అనరియరూపో, అసఞ్ఞతో సఞ్ఞతసన్నికాసో;
‘‘Ariyāvakāsosi anariyarūpo, asaññato saññatasannikāso;
అచ్చాహితం కమ్మం కరోసి లుద్రం, భావే చ తే కుసలం నత్థి కిఞ్చి.
Accāhitaṃ kammaṃ karosi ludraṃ, bhāve ca te kusalaṃ natthi kiñci.
౧౫౫౩.
1553.
‘‘యం మం పపాతస్మిం పపాతుమిచ్ఛసి, కో ను తవత్థో మరణేన మయ్హం;
‘‘Yaṃ maṃ papātasmiṃ papātumicchasi, ko nu tavattho maraṇena mayhaṃ;
అమానుసస్సేవ తవజ్జ వణ్ణో, ఆచిక్ఖ మే త్వం కతమాసి దేవతా’’.
Amānusasseva tavajja vaṇṇo, ācikkha me tvaṃ katamāsi devatā’’.
౧౫౫౪.
1554.
‘‘యది తే సుతో పుణ్ణకో నామ యక్ఖో, రఞ్ఞో కువేరస్స హి సో సజిబ్బో 193;
‘‘Yadi te suto puṇṇako nāma yakkho, rañño kuverassa hi so sajibbo 194;
భూమిన్ధరో వరుణో నామ నాగో, బ్రహా సుచీ వణ్ణబలూపపన్నో.
Bhūmindharo varuṇo nāma nāgo, brahā sucī vaṇṇabalūpapanno.
౧౫౫౫.
1555.
‘‘తస్సానుజం ధీతరం కామయామి, ఇరన్ధతీ నామ సా నాగకఞ్ఞా;
‘‘Tassānujaṃ dhītaraṃ kāmayāmi, irandhatī nāma sā nāgakaññā;
తస్సా సుమజ్ఝాయ పియాయ హేతు, పతారయిం తుయ్హ వధాయ ధీర’’.
Tassā sumajjhāya piyāya hetu, patārayiṃ tuyha vadhāya dhīra’’.
౧౫౫౬.
1556.
కిం తే సుమజ్ఝాయ పియాయ కిచ్చం, మరణేన మే ఇఙ్ఘ సుణోమి 199 సబ్బం’’.
Kiṃ te sumajjhāya piyāya kiccaṃ, maraṇena me iṅgha suṇomi 200 sabbaṃ’’.
౧౫౫౭.
1557.
‘‘మహానుభావస్స మహోరగస్స, ధీతుకామో ఞాతిభతో 201 హమస్మి;
‘‘Mahānubhāvassa mahoragassa, dhītukāmo ñātibhato 202 hamasmi;
తం యాచమానం ససురో అవోచ, యథా మమఞ్ఞింసు సుకామనీతం.
Taṃ yācamānaṃ sasuro avoca, yathā mamaññiṃsu sukāmanītaṃ.
౧౫౫౮.
1558.
‘‘దజ్జేము ఖో తే సుతనుం సునేత్తం, సుచిమ్హితం చన్దనలిత్తగత్తం;
‘‘Dajjemu kho te sutanuṃ sunettaṃ, sucimhitaṃ candanalittagattaṃ;
సచే తువం హదయం పణ్డితస్స, ధమ్మేన లద్ధా ఇధ మాహరేసి;
Sace tuvaṃ hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māharesi;
ఏతేన విత్తేన కుమారి లబ్భా, నఞ్ఞం ధనం ఉత్తరి పత్థయామ.
Etena vittena kumāri labbhā, naññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma.
౧౫౫౯.
1559.
‘‘ఏవం న మూళ్హోస్మి సుణోహి కత్తే, న చాపి మే దుగ్గహితత్థి కిఞ్చి;
‘‘Evaṃ na mūḷhosmi suṇohi katte, na cāpi me duggahitatthi kiñci;
హదయేన తే ధమ్మలద్ధేన నాగా, ఇరన్ధతిం నాగకఞ్ఞం దదన్తి.
Hadayena te dhammaladdhena nāgā, irandhatiṃ nāgakaññaṃ dadanti.
౧౫౬౦.
1560.
‘‘తస్మా అహం తుయ్హం వధాయ యుత్తో, ఏవం మమత్థో మరణేన తుయ్హం;
‘‘Tasmā ahaṃ tuyhaṃ vadhāya yutto, evaṃ mamattho maraṇena tuyhaṃ;
ఇధేవ తం నరకే పాతయిత్వా, హన్త్వాన తం హదయమానయిస్సం’’.
Idheva taṃ narake pātayitvā, hantvāna taṃ hadayamānayissaṃ’’.
౧౫౬౧.
1561.
‘‘ఖిప్పం మమం ఉద్ధర కాతియాన, హదయేన మే యది తే అత్థి కిచ్చం;
‘‘Khippaṃ mamaṃ uddhara kātiyāna, hadayena me yadi te atthi kiccaṃ;
యే కేచిమే సాధునరస్స ధమ్మా, సబ్బేవ తే పాతుకరోమి అజ్జ’’.
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva te pātukaromi ajja’’.
౧౫౬౨.
1562.
‘‘సో పుణ్ణకో కురూనం కత్తుసేట్ఠం, నగముద్ధని ఖిప్పం పతిట్ఠపేత్వా;
‘‘So puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nagamuddhani khippaṃ patiṭṭhapetvā;
అస్సత్థమాసీనం సమేక్ఖియాన, పరిపుచ్ఛి కత్తారమనోమపఞ్ఞం.
Assatthamāsīnaṃ samekkhiyāna, paripucchi kattāramanomapaññaṃ.
౧౫౬౩.
1563.
‘‘సముద్ధతో మేసి తువం పపాతా, హదయేన తే అజ్జ మమత్థి కిచ్చం;
‘‘Samuddhato mesi tuvaṃ papātā, hadayena te ajja mamatthi kiccaṃ;
యే కేచిమే సాధునరస్స ధమ్మా, సబ్బేవ మే పాతుకరోహి అజ్జ’’.
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva me pātukarohi ajja’’.
౧౫౬౪.
1564.
‘‘సముద్ధతో త్యస్మి అహం పపాతా, హదయేన మే యది తే అత్థి కిచ్చం;
‘‘Samuddhato tyasmi ahaṃ papātā, hadayena me yadi te atthi kiccaṃ;
యే కేచిమే సాధునరస్స ధమ్మా, సబ్బేవ తే పాతుకరోమి అజ్జ’’.
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva te pātukaromi ajja’’.
౧౫౬౫.
1565.
‘‘యాతానుయాయీ చ భవాహి మాణవ, అల్లఞ్చ 203 పాణిం పరివజ్జయస్సు;
‘‘Yātānuyāyī ca bhavāhi māṇava, allañca 204 pāṇiṃ parivajjayassu;
మా చస్సు మిత్తేసు కదాచి దుబ్భీ, మా చ వసం అసతీనం నిగచ్ఛే’’.
Mā cassu mittesu kadāci dubbhī, mā ca vasaṃ asatīnaṃ nigacche’’.
౧౫౬౬.
1566.
‘‘కథం ను యాతం అనుయాయీ హోతి, అల్లఞ్చ పాణిం దహతే కథం సో;
‘‘Kathaṃ nu yātaṃ anuyāyī hoti, allañca pāṇiṃ dahate kathaṃ so;
అసతీ చ కా కో పన మిత్తదుబ్భో, అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం’’.
Asatī ca kā ko pana mittadubbho, akkhāhi me pucchito etamatthaṃ’’.
౧౫౬౭.
1567.
‘‘అసన్థుతం 205 నోపి చ దిట్ఠపుబ్బం, యో ఆసనేనాపి నిమన్తయేయ్య;
‘‘Asanthutaṃ 206 nopi ca diṭṭhapubbaṃ, yo āsanenāpi nimantayeyya;
తస్సేవ అత్థం పురిసో కరేయ్య, యాతానుయాయీతి తమాహు పణ్డితా.
Tasseva atthaṃ puriso kareyya, yātānuyāyīti tamāhu paṇḍitā.
౧౫౬౮.
1568.
‘‘యస్సేకరత్తమ్పి ఘరే వసేయ్య, యత్థన్నపానం పురిసో లభేయ్య;
‘‘Yassekarattampi ghare vaseyya, yatthannapānaṃ puriso labheyya;
న తస్స పాపం మనసాపి చిన్తయే, అదుబ్భీ పాణిం దహతే మిత్తదుబ్భో.
Na tassa pāpaṃ manasāpi cintaye, adubbhī pāṇiṃ dahate mittadubbho.
౧౫౬౯.
1569.
‘‘యస్స రుక్ఖస్స ఛాయాయ, నిసీదేయ్య సయేయ్య వా;
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
న తస్స సాఖం భఞ్జేయ్య, మిత్తదుబ్భో హి పాపకో.
Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho hi pāpako.
౧౫౭౦.
1570.
‘‘పుణ్ణమ్పి చేమం పథవిం ధనేన, దజ్జిత్థియా పురిసో సమ్మతాయ;
‘‘Puṇṇampi cemaṃ pathaviṃ dhanena, dajjitthiyā puriso sammatāya;
లద్ధా ఖణం అతిమఞ్ఞేయ్య తమ్పి, తాసం వసం అసతీనం న గచ్ఛే.
Laddhā khaṇaṃ atimaññeyya tampi, tāsaṃ vasaṃ asatīnaṃ na gacche.
౧౫౭౧.
1571.
‘‘ఏవం ఖో యాతం అనుయాయీ హోతి, అల్లఞ్చ పాణిం దహతే పునేవం;
‘‘Evaṃ kho yātaṃ anuyāyī hoti, allañca pāṇiṃ dahate punevaṃ;
అసతీ చ సా సో పన మిత్తదుబ్భో, సో ధమ్మికో హోతి జహస్సు అధమ్మం’’.
Asatī ca sā so pana mittadubbho, so dhammiko hoti jahassu adhammaṃ’’.
సాధునరధమ్మకణ్డం నామ.
Sādhunaradhammakaṇḍaṃ nāma.
కాలాగిరికణ్డం
Kālāgirikaṇḍaṃ
౧౫౭౨.
1572.
‘‘అవసిం అహం తుయ్హం తీహం అగారే, అన్నేన పానేన ఉపట్ఠితోస్మి;
‘‘Avasiṃ ahaṃ tuyhaṃ tīhaṃ agāre, annena pānena upaṭṭhitosmi;
మిత్తో మమాసీ విసజ్జామహం తం, కామం ఘరం ఉత్తమపఞ్ఞ గచ్ఛ.
Mitto mamāsī visajjāmahaṃ taṃ, kāmaṃ gharaṃ uttamapañña gaccha.
౧౫౭౩.
1573.
‘‘అపి హాయతు నాగకులా 207 అత్థో, అలమ్పి మే నాగకఞ్ఞాయ హోతు;
‘‘Api hāyatu nāgakulā 208 attho, alampi me nāgakaññāya hotu;
సో త్వం సకేనేవ సుభాసితేన, ముత్తోసి మే అజ్జ వధాయ పఞ్ఞ’’.
So tvaṃ sakeneva subhāsitena, muttosi me ajja vadhāya pañña’’.
౧౫౭౪.
1574.
‘‘హన్ద తువం యక్ఖ మమమ్పి నేహి, ససురం తే 209 అత్థం మయి చరస్సు;
‘‘Handa tuvaṃ yakkha mamampi nehi, sasuraṃ te 210 atthaṃ mayi carassu;
మయఞ్చ నాగాధిపతిం విమానం, దక్ఖేము నాగస్స అదిట్ఠపుబ్బం’’.
Mayañca nāgādhipatiṃ vimānaṃ, dakkhemu nāgassa adiṭṭhapubbaṃ’’.
౧౫౭౫.
1575.
‘‘యం వే నరస్స అహితాయ అస్స, న తం పఞ్ఞో అరహతి దస్సనాయ;
‘‘Yaṃ ve narassa ahitāya assa, na taṃ pañño arahati dassanāya;
అథ కేన వణ్ణేన అమిత్తగామం, తువమిచ్ఛసి ఉత్తమపఞ్ఞ గన్తుం’’.
Atha kena vaṇṇena amittagāmaṃ, tuvamicchasi uttamapañña gantuṃ’’.
౧౫౭౬.
1576.
‘‘అద్ధా పజానామి అహమ్పి ఏతం, న తం పఞ్ఞో అరహతి దస్సనాయ;
‘‘Addhā pajānāmi ahampi etaṃ, na taṃ pañño arahati dassanāya;
పాపఞ్చ మే నత్థి కతం కుహిఞ్చి, తస్మా న సఙ్కే మరణాగమాయ’’.
Pāpañca me natthi kataṃ kuhiñci, tasmā na saṅke maraṇāgamāya’’.
౧౫౭౭.
1577.
‘‘హన్ద చ ఠానం అతులానుభావం, మయా సహ దక్ఖసి ఏహి కత్తే;
‘‘Handa ca ṭhānaṃ atulānubhāvaṃ, mayā saha dakkhasi ehi katte;
యత్థచ్ఛతి నచ్చగీతేహి నాగో, రాజా యథా వేస్సవణో నళిఞ్ఞం 211.
Yatthacchati naccagītehi nāgo, rājā yathā vessavaṇo naḷiññaṃ 212.
౧౫౭౮.
1578.
‘‘తం నాగకఞ్ఞా చరితం గణేన, నికీళితం నిచ్చమహో చ రత్తిం;
‘‘Taṃ nāgakaññā caritaṃ gaṇena, nikīḷitaṃ niccamaho ca rattiṃ;
౧౫౭౯.
1579.
‘‘అన్నేన పానేన ఉపేతరూపం, నచ్చేహి గీతేహి చ వాదితేహి;
‘‘Annena pānena upetarūpaṃ, naccehi gītehi ca vāditehi;
పరిపూరం కఞ్ఞాహి అలఙ్కతాహి, ఉపసోభతి వత్థపిలన్ధనేన 217.
Paripūraṃ kaññāhi alaṅkatāhi, upasobhati vatthapilandhanena 218.
౧౫౮౦.
1580.
‘‘సో పుణ్ణకో కురూనం కత్తుసేట్ఠం, నిసీదయీ పచ్ఛతో ఆసనస్మిం;
‘‘So puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nisīdayī pacchato āsanasmiṃ;
ఆదాయ కత్తారమనోమపఞ్ఞం, ఉపానయీ భవనం నాగరఞ్ఞో.
Ādāya kattāramanomapaññaṃ, upānayī bhavanaṃ nāgarañño.
౧౫౮౧.
1581.
‘‘పత్వాన ఠానం అతులానుభావం, అట్ఠాసి కత్తా పచ్ఛతో పుణ్ణకస్స;
‘‘Patvāna ṭhānaṃ atulānubhāvaṃ, aṭṭhāsi kattā pacchato puṇṇakassa;
సామగ్గి పేక్ఖమానో 219 నాగరాజా, పుబ్బేవ జామాతరమజ్ఝభాసథ’’.
Sāmaggi pekkhamāno 220 nāgarājā, pubbeva jāmātaramajjhabhāsatha’’.
౧౫౮౨.
1582.
‘‘యన్ను తువం అగమా మచ్చలోకం, అన్వేసమానో హదయం పణ్డితస్స;
‘‘Yannu tuvaṃ agamā maccalokaṃ, anvesamāno hadayaṃ paṇḍitassa;
కచ్చి సమిద్ధేన ఇధానుపత్తో, ఆదాయ కత్తారమనోమపఞ్ఞం’’.
Kacci samiddhena idhānupatto, ādāya kattāramanomapaññaṃ’’.
౧౫౮౩.
1583.
‘‘అయఞ్హి సో ఆగతో యం త్వమిచ్ఛసి, ధమ్మేన లద్ధో మమ ధమ్మపాలో;
‘‘Ayañhi so āgato yaṃ tvamicchasi, dhammena laddho mama dhammapālo;
కాలాగిరికణ్డం నామ.
Kālāgirikaṇḍaṃ nāma.
౧౫౮౪.
1584.
‘‘అదిట్ఠపుబ్బం దిస్వాన, మచ్చో మచ్చుభయట్టితో 225;
‘‘Adiṭṭhapubbaṃ disvāna, macco maccubhayaṭṭito 226;
బ్యమ్హితో నాభివాదేసి, నయిదం పఞ్ఞవతామివ’’.
Byamhito nābhivādesi, nayidaṃ paññavatāmiva’’.
౧౫౮౫.
1585.
‘‘న చమ్హి బ్యమ్హితో నాగ, న చ మచ్చుభయట్టితో;
‘‘Na camhi byamhito nāga, na ca maccubhayaṭṭito;
న వజ్ఝో అభివాదేయ్య, వజ్ఝం వా నాభివాదయే.
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
౧౫౮౬.
1586.
‘‘కథం నో అభివాదేయ్య, అభివాదాపయేథ వే;
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
యం నరో హన్తుమిచ్ఛేయ్య, తం కమ్మం నుపపజ్జతి’’.
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
౧౫౮౭.
1587.
‘‘ఏవమేతం యథా బ్రూసి, సచ్చం భాససి పణ్డిత;
‘‘Evametaṃ yathā brūsi, saccaṃ bhāsasi paṇḍita;
న వజ్ఝో అభివాదేయ్య, వజ్ఝం వా నాభివాదయే.
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
౧౫౮౮.
1588.
‘‘కథం నో అభివాదేయ్య, అభివాదాపయేథ వే;
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
యం నరో హన్తుమిచ్ఛేయ్య, తం కమ్మం నుపపజ్జతి’’.
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
౧౫౮౯.
1589.
‘‘అసస్సతం సస్సతం ను తవయిదం, ఇద్ధీజుతీబలవీరియూపపత్తి 227;
‘‘Asassataṃ sassataṃ nu tavayidaṃ, iddhījutībalavīriyūpapatti 228;
పుచ్ఛామి తం నాగరాజేతమత్థం, కథం ను తే లద్ధమిదం విమానం.
Pucchāmi taṃ nāgarājetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.
౧౫౯౦.
1590.
‘‘అధిచ్చలద్ధం పరిణామజం తే, సయంకతం ఉదాహు దేవేహి దిన్నం;
‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;
అక్ఖాహి మే నాగరాజేతమత్థం, యథేవ తే లద్ధమిదం విమానం.
Akkhāhi me nāgarājetamatthaṃ, yatheva te laddhamidaṃ vimānaṃ.
౧౫౯౧.
1591.
‘‘నాధిచ్చలద్ధం న పరిణామజం మే, న సయంకతం నాపి దేవేహి దిన్నం;
‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃkataṃ nāpi devehi dinnaṃ;
సకేహి కమ్మేహి అపాపకేహి, పుఞ్ఞేహి మే లద్ధమిదం విమానం’’.
Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
౧౫౯౨.
1592.
‘‘కిం తే వతం కిం పన బ్రహ్మచరియం, కిస్స సుచిణ్ణస్స అయం విపాకో;
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ఇద్ధీజుతీబలవీరియూపపత్తి, ఇదఞ్చ తే నాగ మహావిమానం’’.
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca te nāga mahāvimānaṃ’’.
౧౫౯౩.
1593.
‘‘అహఞ్చ భరియా చ మనుస్సలోకే, సద్ధా ఉభో దానపతీ అహుమ్హా;
‘‘Ahañca bhariyā ca manussaloke, saddhā ubho dānapatī ahumhā;
ఓపానభూతం మే ఘరం తదాసి, సన్తప్పితా సమణబ్రాహ్మణా చ.
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
౧౫౯౪.
1594.
‘‘మాలఞ్చ గన్ధఞ్చ విలేపనఞ్చ, పదీపియం సేయ్యముపస్సయఞ్చ;
‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ seyyamupassayañca;
అచ్ఛాదనం సాయనమన్నపానం, సక్కచ్చ దానాని అదమ్హ తత్థ.
Acchādanaṃ sāyanamannapānaṃ, sakkacca dānāni adamha tattha.
౧౫౯౫.
1595.
‘‘తం మే వతం తం పన బ్రహ్మచరియం, తస్స సుచిణ్ణస్స అయం విపాకో;
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ఇద్ధీజుతీబలవీరియూపపత్తి, ఇదఞ్చ మే ధీర మహావిమానం’.
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca me dhīra mahāvimānaṃ’.
౧౫౯౬.
1596.
‘‘ఏవం చే తే లద్ధమిదం విమానం, జానాసి పుఞ్ఞానం ఫలూపపత్తిం;
‘‘Evaṃ ce te laddhamidaṃ vimānaṃ, jānāsi puññānaṃ phalūpapattiṃ;
తస్మా హి ధమ్మం చర అప్పమత్తో, యథా విమానం పున మావసేసి’.
Tasmā hi dhammaṃ cara appamatto, yathā vimānaṃ puna māvasesi’.
౧౫౯౭.
1597.
‘‘నయిధ సన్తి సమణబ్రాహ్మణా చ, యేసన్నపానాని దదేము కత్తే;
‘‘Nayidha santi samaṇabrāhmaṇā ca, yesannapānāni dademu katte;
అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం, యథా విమానం పున మావసేమ’’.
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, yathā vimānaṃ puna māvasema’’.
౧౫౯౮.
1598.
‘‘భోగీ హి తే సన్తి ఇధూపపన్నా, పుత్తా చ దారా అనుజీవినో చ;
‘‘Bhogī hi te santi idhūpapannā, puttā ca dārā anujīvino ca;
తేసు తువం వచసా కమ్మునా చ, అసమ్పదుట్ఠో చ భవాహి నిచ్చం.
Tesu tuvaṃ vacasā kammunā ca, asampaduṭṭho ca bhavāhi niccaṃ.
౧౫౯౯.
1599.
‘‘ఏవం తువం నాగ అసమ్పదోసం, అనుపాలయ వచసా కమ్మునా చ;
‘‘Evaṃ tuvaṃ nāga asampadosaṃ, anupālaya vacasā kammunā ca;
ఠత్వా ఇధ యావతాయుకం విమానే, ఉద్ధం ఇతో గచ్ఛసి దేవలోకం’’.
Ṭhatvā idha yāvatāyukaṃ vimāne, uddhaṃ ito gacchasi devalokaṃ’’.
౧౬౦౦.
1600.
‘‘అద్ధా హి సో సోచతి రాజసేట్ఠో, తయా వినా యస్స తువం సజిబ్బో;
‘‘Addhā hi so socati rājaseṭṭho, tayā vinā yassa tuvaṃ sajibbo;
దుక్ఖూపనీతోపి తయా సమేచ్చ, విన్దేయ్య పోసో సుఖమాతురోపి’’.
Dukkhūpanītopi tayā samecca, vindeyya poso sukhamāturopi’’.
౧౬౦౧.
1601.
‘‘అద్ధా సతం భాససి నాగ ధమ్మం, అనుత్తరం అత్థపదం సుచిణ్ణం;
‘‘Addhā sataṃ bhāsasi nāga dhammaṃ, anuttaraṃ atthapadaṃ suciṇṇaṃ;
ఏతాదిసియాసు హి ఆపదాసు, పఞ్ఞాయతే మాదిసానం విసేసో’’.
Etādisiyāsu hi āpadāsu, paññāyate mādisānaṃ viseso’’.
౧౬౦౨.
1602.
‘‘అక్ఖాహి నో తాయం ముధా ను లద్ధో, అక్ఖేహి నో తాయం అజేసి జూతే;
‘‘Akkhāhi no tāyaṃ mudhā nu laddho, akkhehi no tāyaṃ ajesi jūte;
ధమ్మేన లద్ధో ఇతి తాయమాహ 229, కథం ను త్వం హత్థమిమస్స మాగతో’’.
Dhammena laddho iti tāyamāha 230, kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgato’’.
౧౬౦౩.
1603.
‘‘యో మిస్సరో తత్థ అహోసి రాజా, తమాయమక్ఖేహి అజేసి జూతే;
‘‘Yo missaro tattha ahosi rājā, tamāyamakkhehi ajesi jūte;
సో మం జితో రాజా ఇమస్సదాసి, ధమ్మేన లద్ధోస్మి అసాహసేన.
So maṃ jito rājā imassadāsi, dhammena laddhosmi asāhasena.
౧౬౦౪.
1604.
‘‘మహోరగో అత్తమనో ఉదగ్గో, సుత్వాన ధీరస్స సుభాసితాని;
‘‘Mahorago attamano udaggo, sutvāna dhīrassa subhāsitāni;
హత్థే గహేత్వాన అనోమపఞ్ఞం, పావేక్ఖి భరియాయ తదా సకాసే.
Hatthe gahetvāna anomapaññaṃ, pāvekkhi bhariyāya tadā sakāse.
౧౬౦౫.
1605.
‘‘యేన త్వం విమలే పణ్డు, యేన భత్తం న రుచ్చతి;
‘‘Yena tvaṃ vimale paṇḍu, yena bhattaṃ na ruccati;
న చ మే తాదిసో వణ్ణో, అయమేసో తమోనుదో.
Na ca me tādiso vaṇṇo, ayameso tamonudo.
౧౬౦౬.
1606.
‘‘యస్స తే హదయేనత్థో, ఆగతాయం పభఙ్కరో;
‘‘Yassa te hadayenattho, āgatāyaṃ pabhaṅkaro;
తస్స వాక్యం నిసామేహి, దుల్లభం దస్సనం పున.
Tassa vākyaṃ nisāmehi, dullabhaṃ dassanaṃ puna.
౧౬౦౭.
1607.
‘‘దిస్వాన తం విమలా భూరిపఞ్ఞం, దసఙ్గులీ అఞ్జలిం పగ్గహేత్వా;
‘‘Disvāna taṃ vimalā bhūripaññaṃ, dasaṅgulī añjaliṃ paggahetvā;
హట్ఠేన భావేన పతీతరూపా, ఇచ్చబ్రవి కురూనం కత్తుసేట్ఠం.
Haṭṭhena bhāvena patītarūpā, iccabravi kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ.
౧౬౦౮.
1608.
‘‘అదిట్ఠపుబ్బం దిస్వాన, మచ్చో మచ్చుభయట్టితో;
‘‘Adiṭṭhapubbaṃ disvāna, macco maccubhayaṭṭito;
బ్యమ్హితో నాభివాదేసి, నయిదం పఞ్ఞవతామివ’’.
Byamhito nābhivādesi, nayidaṃ paññavatāmiva’’.
౧౬౦౯.
1609.
‘‘న చమ్హి బ్యమ్హితో నాగి, న చ మచ్చుభయట్టితో;
‘‘Na camhi byamhito nāgi, na ca maccubhayaṭṭito;
న వజ్ఝో అభివాదేయ్య, వజ్ఝం వా నాభివాదయే.
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
౧౬౧౦.
1610.
‘‘కథం నో అభివాదేయ్య, అభివాదాపయేథ వే;
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
యం నరో హన్తుమిచ్ఛేయ్య, తం కమ్మం నుపపజ్జతి’’.
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
౧౬౧౧.
1611.
‘‘ఏవమేతం యథా బ్రూసి, సచ్చం భాససి పణ్డిత;
‘‘Evametaṃ yathā brūsi, saccaṃ bhāsasi paṇḍita;
న వజ్ఝో అభివాదేయ్య, వజ్ఝం వా నాభివాదయే.
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
౧౬౧౨.
1612.
‘‘కథం నో అభివాదేయ్య, అభివాదాపయేథ వే;
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
యం నరో హన్తుమిచ్ఛేయ్య, తం కమ్మం నుపపజ్జతి’’.
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
౧౬౧౩.
1613.
‘‘అసస్సతం సస్సతం ను తవయిదం, ఇద్ధీజుతీబలవీరియూపపత్తి;
‘‘Asassataṃ sassataṃ nu tavayidaṃ, iddhījutībalavīriyūpapatti;
పుచ్ఛామి తం నాగకఞ్ఞేతమత్థం, కథం ను తే లద్ధమిదం విమానం.
Pucchāmi taṃ nāgakaññetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.
౧౬౧౪.
1614.
‘‘అధిచ్చలద్ధం పరిణామజం తే, సయంకతం ఉదాహు దేవేహి దిన్నం;
‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;
అక్ఖాహి మే నాగకఞ్ఞేతమత్థం, యథేవ తే లద్ధమిదం విమానం’’.
Akkhāhi me nāgakaññetamatthaṃ, yatheva te laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
౧౬౧౫.
1615.
‘‘నాధిచ్చలద్ధం న పరిణామజం మే, న సయం కతం నాపి దేవేహి దిన్నం;
‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃ kataṃ nāpi devehi dinnaṃ;
సకేహి కమ్మేహి అపాపకేహి, పుఞ్ఞేహి మే లద్ధమిదం విమానం’’.
Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
౧౬౧౬.
1616.
‘‘కిం తే వతం కిం పన బ్రహ్మచరియం, కిస్స సుచిణ్ణస్స అయం విపాకో;
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ఇద్ధీజుతీబలవీరియూపపత్తి, ఇదఞ్చ తే నాగి మహావిమానం’’.
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca te nāgi mahāvimānaṃ’’.
౧౬౧౭.
1617.
‘‘అహఞ్చ ఖో సామికో చాపి మయ్హం, సద్ధా ఉభో దానపతీ అహుమ్హా;
‘‘Ahañca kho sāmiko cāpi mayhaṃ, saddhā ubho dānapatī ahumhā;
ఓపానభూతం మే ఘరం తదాసి, సన్తప్పితా సమణబ్రాహ్మణా చ.
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
౧౬౧౮.
1618.
‘‘మాలఞ్చ గన్ధఞ్చ విలేపనఞ్చ, పదీపియం సేయ్యముపస్సయఞ్చ;
‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ seyyamupassayañca;
అచ్ఛాదనం సాయనమన్నపానం, సక్కచ్చం దానాని అదమ్హ తత్థ.
Acchādanaṃ sāyanamannapānaṃ, sakkaccaṃ dānāni adamha tattha.
౧౬౧౯.
1619.
‘‘తం మే వతం తం పన బ్రహ్మచరియం, తస్స సుచిణ్ణస్స అయం విపాకో;
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ఇద్ధీజుతీబలవీరియూపపత్తి , ఇదఞ్చ మే ధీర మహావిమానం’’.
Iddhījutībalavīriyūpapatti , idañca me dhīra mahāvimānaṃ’’.
౧౬౨౦.
1620.
‘‘ఏవం చే తే లద్ధమిదం విమానం, జానాసి పుఞ్ఞానం ఫలూపపత్తిం;
‘‘Evaṃ ce te laddhamidaṃ vimānaṃ, jānāsi puññānaṃ phalūpapattiṃ;
తస్మా హి ధమ్మం చర అప్పమత్తా, యథా విమానం పున మావసేసి’’.
Tasmā hi dhammaṃ cara appamattā, yathā vimānaṃ puna māvasesi’’.
౧౬౨౧.
1621.
‘‘నయిధ సన్తి సమణబ్రాహ్మణా చ, యేసన్నపానాని దదేము కత్తే;
‘‘Nayidha santi samaṇabrāhmaṇā ca, yesannapānāni dademu katte;
అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం, యథా విమానం పున మావసేమ’’.
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, yathā vimānaṃ puna māvasema’’.
౧౬౨౨.
1622.
‘‘భోగీ హి తే సన్తి ఇధూపపన్నా, పుత్తా చ దారా అనుజీవినో చ;
‘‘Bhogī hi te santi idhūpapannā, puttā ca dārā anujīvino ca;
తేసు తువం వచసా కమ్మునా చ, అసమ్పదుట్ఠా చ భవాహి నిచ్చం.
Tesu tuvaṃ vacasā kammunā ca, asampaduṭṭhā ca bhavāhi niccaṃ.
౧౬౨౩.
1623.
‘‘ఏవం తువం నాగి అసమ్పదోసం, అనుపాలయ వచసా కమ్మునా చ;
‘‘Evaṃ tuvaṃ nāgi asampadosaṃ, anupālaya vacasā kammunā ca;
ఠత్వా ఇధ యావతాయుకం విమానే, ఉద్ధం ఇతో గచ్ఛసి దేవలోకం’’.
Ṭhatvā idha yāvatāyukaṃ vimāne, uddhaṃ ito gacchasi devalokaṃ’’.
౧౬౨౪.
1624.
‘‘అద్ధా హి సో సోచతి రాజసేట్ఠో, తయా వినా యస్స తువం సజిబ్బో;
‘‘Addhā hi so socati rājaseṭṭho, tayā vinā yassa tuvaṃ sajibbo;
దుక్ఖూపనీతోపి తయా సమేచ్చ, విన్దేయ్య పోసో సుఖమాతురోపి’’.
Dukkhūpanītopi tayā samecca, vindeyya poso sukhamāturopi’’.
౧౬౨౫.
1625.
‘‘అద్ధా సతం భాససి నాగి ధమ్మం, అనుత్తరం అత్థపదం సుచిణ్ణం;
‘‘Addhā sataṃ bhāsasi nāgi dhammaṃ, anuttaraṃ atthapadaṃ suciṇṇaṃ;
ఏతాదిసియాసు హి ఆపదాసు, పఞ్ఞాయతే మాదిసానం విసేసో’’.
Etādisiyāsu hi āpadāsu, paññāyate mādisānaṃ viseso’’.
౧౬౨౬.
1626.
‘‘అక్ఖాహి నో తాయం ముధా ను లద్ధో, అక్ఖేహి నో తాయం అజేసి జూతే;
‘‘Akkhāhi no tāyaṃ mudhā nu laddho, akkhehi no tāyaṃ ajesi jūte;
ధమ్మేన లద్ధో ఇతి తాయమాహ, కథం ను త్వం హత్థమిమస్స మాగతో’’.
Dhammena laddho iti tāyamāha, kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgato’’.
౧౬౨౭.
1627.
‘‘యో మిస్సరో తత్థ అహోసి రాజా, తమాయమక్ఖేహి అజేసి జూతే;
‘‘Yo missaro tattha ahosi rājā, tamāyamakkhehi ajesi jūte;
సో మం జితో రాజా ఇమస్సదాసి, ధమ్మేన లద్ధోస్మి అసాహసేన.
So maṃ jito rājā imassadāsi, dhammena laddhosmi asāhasena.
౧౬౨౮.
1628.
‘‘యథేవ వరుణో నాగో, పఞ్హం పుచ్ఛిత్థ పణ్డితం;
‘‘Yatheva varuṇo nāgo, pañhaṃ pucchittha paṇḍitaṃ;
తథేవ నాగకఞ్ఞాపి, పఞ్హం పుచ్ఛిత్థ పణ్డితం.
Tatheva nāgakaññāpi, pañhaṃ pucchittha paṇḍitaṃ.
౧౬౨౯.
1629.
‘‘యథేవ వరుణం నాగం, ధీరో తోసేసి పుచ్ఛితో;
‘‘Yatheva varuṇaṃ nāgaṃ, dhīro tosesi pucchito;
తథేవ నాగకఞ్ఞమ్పి, ధీరో తోసేసి పుచ్ఛితో.
Tatheva nāgakaññampi, dhīro tosesi pucchito.
౧౬౩౦.
1630.
‘‘ఉభోపి తే అత్తమనే విదిత్వా, మహోరగం నాగకఞ్ఞఞ్చ ధీరో 231;
‘‘Ubhopi te attamane viditvā, mahoragaṃ nāgakaññañca dhīro 232;
అఛమ్భీ అభీతో అలోమహట్ఠో, ఇచ్చబ్రవి వరుణం నాగరాజానం.
Achambhī abhīto alomahaṭṭho, iccabravi varuṇaṃ nāgarājānaṃ.
౧౬౩౧.
1631.
‘‘మా రోధయి 233 నాగ ఆయాహమస్మి, యేన తవత్థో ఇదం సరీరం;
‘‘Mā rodhayi 234 nāga āyāhamasmi, yena tavattho idaṃ sarīraṃ;
హదయేన మంసేన కరోహి కిచ్చం, సయం కరిస్సామి యథామతి తే’’.
Hadayena maṃsena karohi kiccaṃ, sayaṃ karissāmi yathāmati te’’.
౧౬౩౨.
1632.
‘‘పఞ్ఞా హవే హదయం పణ్డితానం, తే త్యమ్హ పఞ్ఞాయ మయం సుతుట్ఠా;
‘‘Paññā have hadayaṃ paṇḍitānaṃ, te tyamha paññāya mayaṃ sutuṭṭhā;
అనూననామో లభతజ్జ దారం, అజ్జేవ తం కురుయో పాపయాతు’’.
Anūnanāmo labhatajja dāraṃ, ajjeva taṃ kuruyo pāpayātu’’.
౧౬౩౩.
1633.
‘‘స పుణ్ణకో అత్తమనో ఉదగ్గో, ఇరన్ధతిం నాగకఞ్ఞం లభిత్వా;
‘‘Sa puṇṇako attamano udaggo, irandhatiṃ nāgakaññaṃ labhitvā;
హట్ఠేన భావేన పతీతరూపో, ఇచ్చబ్రవి కురూనం కత్తుసేట్ఠం.
Haṭṭhena bhāvena patītarūpo, iccabravi kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ.
౧౬౩౪.
1634.
‘‘భరియాయ మం త్వం అకరి సమఙ్గిం, అహఞ్చ తే విధుర కరోమి కిచ్చం;
‘‘Bhariyāya maṃ tvaṃ akari samaṅgiṃ, ahañca te vidhura karomi kiccaṃ;
ఇదఞ్చ తే మణిరతనం దదామి, అజ్జేవ తం కురుయో పాపయామి’’.
Idañca te maṇiratanaṃ dadāmi, ajjeva taṃ kuruyo pāpayāmi’’.
౧౬౩౫.
1635.
‘‘అజేయ్యమేసా తవ హోతు మేత్తి, భరియాయ కచ్చాన పియాయ సద్ధిం;
‘‘Ajeyyamesā tava hotu metti, bhariyāya kaccāna piyāya saddhiṃ;
ఆనన్ది విత్తో 235 సుమనో పతీతో, దత్వా మణిం మఞ్చ నయిన్దపత్థం.
Ānandi vitto 236 sumano patīto, datvā maṇiṃ mañca nayindapatthaṃ.
౧౬౩౬.
1636.
‘‘స పుణ్ణకో కురూనం కత్తుసేట్ఠం, నిసీదయీ పురతో ఆసనస్మిం;
‘‘Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nisīdayī purato āsanasmiṃ;
ఆదాయ కత్తారమనోమపఞ్ఞం, ఉపానయీ నగరం ఇన్దపత్థం.
Ādāya kattāramanomapaññaṃ, upānayī nagaraṃ indapatthaṃ.
౧౬౩౭.
1637.
‘‘మనో మనుస్సస్స యథాపి గచ్ఛే, తతోపిస్స ఖిప్పతరం 237 అహోసి;
‘‘Mano manussassa yathāpi gacche, tatopissa khippataraṃ 238 ahosi;
స పుణ్ణకో కురూనం కత్తుసేట్ఠం, ఉపానయీ నగరం ఇన్దపత్థం’’.
Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, upānayī nagaraṃ indapatthaṃ’’.
౧౬౩౮.
1638.
‘‘ఏతిన్దపత్థం నగరం పదిస్సతి, రమ్మాని చ అమ్బవనాని భాగసో;
‘‘Etindapatthaṃ nagaraṃ padissati, rammāni ca ambavanāni bhāgaso;
అహఞ్చ భరియాయ సమఙ్గిభూతో, తువఞ్చ పత్తోసి సకం నికేతం’’.
Ahañca bhariyāya samaṅgibhūto, tuvañca pattosi sakaṃ niketaṃ’’.
౧౬౩౯.
1639.
‘‘స పుణ్ణకో కురూనం కత్తుసేట్ఠం, ఓరోపియ ధమ్మసభాయ మజ్ఝే;
‘‘Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, oropiya dhammasabhāya majjhe;
ఆజఞ్ఞమారుయ్హ అనోమవణ్ణో, పక్కామి వేహాయసమన్తలిక్ఖే.
Ājaññamāruyha anomavaṇṇo, pakkāmi vehāyasamantalikkhe.
౧౬౪౦.
1640.
‘‘తం దిస్వా రాజా పరమప్పతీతో, ఉట్ఠాయ బాహాహి పలిస్సజిత్వా;
‘‘Taṃ disvā rājā paramappatīto, uṭṭhāya bāhāhi palissajitvā;
అవికమ్పయం ధమ్మసభాయ మజ్ఝే, నిసీదయీ పముఖమాసనస్మిం’’.
Avikampayaṃ dhammasabhāya majjhe, nisīdayī pamukhamāsanasmiṃ’’.
౧౬౪౧.
1641.
‘‘త్వం నో వినేతాసి రథంవ నద్ధం, నన్దన్తి తం కురుయో దస్సనేన;
‘‘Tvaṃ no vinetāsi rathaṃva naddhaṃ, nandanti taṃ kuruyo dassanena;
అక్ఖాహి మే పుచ్ఛితో ఏతమత్థం, కథం పమోక్ఖో అహు మాణవస్స’’.
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, kathaṃ pamokkho ahu māṇavassa’’.
౧౬౪౨.
1642.
‘‘యం మాణవోత్యాభివదీ జనిన్ద, న సో మనుస్సో నరవీరసేట్ఠ;
‘‘Yaṃ māṇavotyābhivadī janinda, na so manusso naravīraseṭṭha;
యది తే సుతో పుణ్ణకో నామ యక్ఖో, రఞ్ఞో కువేరస్స హి సో సజిబ్బో.
Yadi te suto puṇṇako nāma yakkho, rañño kuverassa hi so sajibbo.
౧౬౪౩.
1643.
‘‘భూమిన్ధరో వరుణో నామ నాగో, బ్రహా సుచీ వణ్ణబలూపపన్నో;
‘‘Bhūmindharo varuṇo nāma nāgo, brahā sucī vaṇṇabalūpapanno;
తస్సానుజం ధీతరం కామయానో, ఇరన్ధతీ నామ సా నాగకఞ్ఞా.
Tassānujaṃ dhītaraṃ kāmayāno, irandhatī nāma sā nāgakaññā.
౧౬౪౪.
1644.
‘‘తస్సా సుమజ్ఝాయ పియాయ హేతు, పతారయిత్థ మరణాయ మయ్హం;
‘‘Tassā sumajjhāya piyāya hetu, patārayittha maraṇāya mayhaṃ;
సో చేవ భరియాయ సమఙ్గిభూతో, అహఞ్చ అనుఞ్ఞాతో మణి చ లద్ధో’’.
So ceva bhariyāya samaṅgibhūto, ahañca anuññāto maṇi ca laddho’’.
౧౬౪౫.
1645.
‘‘రుక్ఖో హి మయ్హం పద్ధారే 239 సుజాతో, పఞ్ఞాక్ఖన్ధో సీలమయస్స సాఖా;
‘‘Rukkho hi mayhaṃ paddhāre 240 sujāto, paññākkhandho sīlamayassa sākhā;
అత్థే చ ధమ్మే చ ఠితో నిపాకో, గవప్ఫలో హత్థిగవస్సఛన్నో.
Atthe ca dhamme ca ṭhito nipāko, gavapphalo hatthigavassachanno.
౧౬౪౬.
1646.
‘‘నచ్చగీతతూరియాభినాదితే, ఉచ్ఛిజ్జ సేనం 241 పురిసో అహాసి;
‘‘Naccagītatūriyābhinādite, ucchijja senaṃ 242 puriso ahāsi;
సో నో అయం ఆగతో సన్నికేతం, రుక్ఖస్సిమస్సాపచితిం కరోథ.
So no ayaṃ āgato sanniketaṃ, rukkhassimassāpacitiṃ karotha.
౧౬౪౭.
1647.
‘‘యే కేచి విత్తా మమ పచ్చయేన, సబ్బేవ తే పాతుకరోన్తు అజ్జ;
‘‘Ye keci vittā mama paccayena, sabbeva te pātukarontu ajja;
తిబ్బాని కత్వాన ఉపాయనాని, రుక్ఖస్సిమస్సాపచితిం కరోథ.
Tibbāni katvāna upāyanāni, rukkhassimassāpacitiṃ karotha.
౧౬౪౮.
1648.
‘‘యే కేచి బద్ధా మమ అత్థి రట్ఠే, సబ్బేవ తే బన్ధనా మోచయన్తు;
‘‘Ye keci baddhā mama atthi raṭṭhe, sabbeva te bandhanā mocayantu;
యథేవ యం బన్ధనస్మా పముత్తో, ఏవమేతే ముఞ్చరే బన్ధనస్మా.
Yatheva yaṃ bandhanasmā pamutto, evamete muñcare bandhanasmā.
౧౬౪౯.
1649.
‘‘ఉన్నఙ్గలా మాసమిమం కరోన్తు, మంసోదనం బ్రాహ్మణా భక్ఖయన్తు;
‘‘Unnaṅgalā māsamimaṃ karontu, maṃsodanaṃ brāhmaṇā bhakkhayantu;
అమజ్జపా మజ్జరహా పివన్తు, పుణ్ణాహి థాలాహి పలిస్సుతాహి.
Amajjapā majjarahā pivantu, puṇṇāhi thālāhi palissutāhi.
౧౬౫౦.
1650.
‘‘మహాపథం నిచ్చ సమవ్హయన్తు, తిబ్బఞ్చ రక్ఖం విదహన్తు రట్ఠే;
‘‘Mahāpathaṃ nicca samavhayantu, tibbañca rakkhaṃ vidahantu raṭṭhe;
యథాఞ్ఞమఞ్ఞం న విహేఠయేయ్యుం, రుక్ఖస్సిమస్సాపచితిం కరోథ’’.
Yathāññamaññaṃ na viheṭhayeyyuṃ, rukkhassimassāpacitiṃ karotha’’.
౧౬౫౧.
1651.
ఓరోధా చ కుమారా చ, వేసియానా చ బ్రాహ్మణా;
Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
బహుం అన్నఞ్చ పానఞ్చ, పణ్డితస్సాభిహారయుం.
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
౧౬౫౨.
1652.
హత్థారోహా అనీకట్ఠా, రథికా పత్తికారకా;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
బహుం అన్నఞ్చ పానఞ్చ, పణ్డితస్సాభిహారయుం.
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
౧౬౫౩.
1653.
సమాగతా జానపదా, నేగమా చ సమాగతా;
Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
బహుం అన్నఞ్చ పానఞ్చ, పణ్డితస్సాభిహారయుం.
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
౧౬౫౪.
1654.
బహుజనో పసన్నోసి, దిస్వా పణ్డితమాగతే;
Bahujano pasannosi, disvā paṇḍitamāgate;
పణ్డితమ్హి అనుప్పత్తే, చేలుక్ఖేపో పవత్తథాతి.
Paṇḍitamhi anuppatte, celukkhepo pavattathāti.
విధురజాతకం నవమం.
Vidhurajātakaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā / [౫౪౬] ౯. విధురజాతకవణ్ణనా • [546] 9. Vidhurajātakavaṇṇanā