| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi |
៥៤៦. វិធុរជាតកំ (៩)
546. Vidhurajātakaṃ (9)
ទោហឡកណ្ឌំ
Dohaḷakaṇḍaṃ
១៣៤៦.
1346.
‘‘បណ្ឌុ កិសិយាសិ ទុព្ពលា, វណ្ណរូបំ 1 នតវេទិសំ បុរេ;
‘‘Paṇḍu kisiyāsi dubbalā, vaṇṇarūpaṃ 2 natavedisaṃ pure;
វិមលេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតា, កីទិសី តុយ្ហំ សរីរវេទនា’’។
Vimale akkhāhi pucchitā, kīdisī tuyhaṃ sarīravedanā’’.
១៣៤៧.
1347.
‘‘ធម្មោ មនុជេសុ មាតីនំ 3, ទោហឡោ នាម ជនិន្ទ វុច្ចតិ;
‘‘Dhammo manujesu mātīnaṃ 4, dohaḷo nāma janinda vuccati;
ធម្មាហតំ នាគកុញ្ជរ, វិធុរស្ស ហទយាភិបត្ថយេ’’។
Dhammāhataṃ nāgakuñjara, vidhurassa hadayābhipatthaye’’.
១៣៤៨.
1348.
‘‘ចន្ទំ ខោ ត្វំ ទោហឡាយសិ, សូរិយំ វា អថ វាបិ មាលុតំ;
‘‘Candaṃ kho tvaṃ dohaḷāyasi, sūriyaṃ vā atha vāpi mālutaṃ;
១៣៤៩.
1349.
‘‘កិន្នុ តាត តុវំ បជ្ឈាយសិ, បទុមំ ហត្ថគតំវ តេ មុខំ;
‘‘Kinnu tāta tuvaṃ pajjhāyasi, padumaṃ hatthagataṃva te mukhaṃ;
កិន្នុ ទុម្មនរូបោសិ ឥស្សរ, មា ត្វំ សោចិ អមិត្តតាបន’’។
Kinnu dummanarūposi issara, mā tvaṃ soci amittatāpana’’.
១៣៥០.
1350.
‘‘មាតា ហិ តវ ឥរន្ធតិ 9, វិធុរស្ស ហទយំ ធនិយតិ;
‘‘Mātā hi tava irandhati 10, vidhurassa hadayaṃ dhaniyati;
ទុល្លភញ្ហិ វិធុរស្ស ទស្សនំ, កោ វិធុរមិធ មានយិស្សតិ’’។
Dullabhañhi vidhurassa dassanaṃ, ko vidhuramidha mānayissati’’.
១៣៥១.
1351.
‘‘តស្ស ភត្តុបរិយេសនំ 11 ចរ, យោ វិធុរមិធ មានយិស្សតិ’’;
‘‘Tassa bhattupariyesanaṃ 12 cara, yo vidhuramidha mānayissati’’;
‘‘បិតុនោ ច សា សុត្វាន វាក្យំ, រត្តិំ និក្ខម្ម អវស្សុតិំ ចរិ’’។
‘‘Pituno ca sā sutvāna vākyaṃ, rattiṃ nikkhamma avassutiṃ cari’’.
១៣៥២.
1352.
‘‘កេ គន្ធព្ពេ រក្ខសេ ច នាគេ, កេ កិម្បុរិសេ ចាបិ មានុសេ;
‘‘Ke gandhabbe rakkhase ca nāge, ke kimpurise cāpi mānuse;
កេ បណ្ឌិតេ សព្ពកាមទទេ 13, ទីឃរត្តំ ភត្តា មេ ភវិស្សតិ’’។
Ke paṇḍite sabbakāmadade 14, dīgharattaṃ bhattā me bhavissati’’.
១៣៥៣.
1353.
‘‘អស្សាស ហេស្សាមិ តេ បតិ, ភត្តា តេ ហេស្សាមិ អនិន្ទលោចនេ;
‘‘Assāsa hessāmi te pati, bhattā te hessāmi anindalocane;
បញ្ញា ហិ មមំ តថាវិធា, អស្សាស ហេស្សសិ ភរិយា មម។
Paññā hi mamaṃ tathāvidhā, assāsa hessasi bhariyā mama.
១៣៥៤.
1354.
‘‘អវចាសិ បុណ្ណកំ ឥរន្ធតី 15, បុព្ពបថានុគតេន ចេតសា;
‘‘Avacāsi puṇṇakaṃ irandhatī 16, pubbapathānugatena cetasā;
ឯហិ គច្ឆាម បិតុ មមន្តិកេ 17, ឯសោវ តេ ឯតមត្ថំ បវក្ខតិ។
Ehi gacchāma pitu mamantike 18, esova te etamatthaṃ pavakkhati.
១៣៥៥.
1355.
‘‘អលង្កតា សុវសនា, មាលិនី ចន្ទនុស្សទា;
‘‘Alaṅkatā suvasanā, mālinī candanussadā;
យក្ខំ ហត្ថេ គហេត្វាន, បិតុសន្តិកុបាគមិ’’។
Yakkhaṃ hatthe gahetvāna, pitusantikupāgami’’.
១៣៥៦.
1356.
‘‘នាគវរ វចោ សុណោហិ មេ, បតិរូបំ បដិបជ្ជ សុង្កិយំ;
‘‘Nāgavara vaco suṇohi me, patirūpaṃ paṭipajja suṅkiyaṃ;
បត្ថេមិ អហំ ឥរន្ធតិំ, តាយ សមង្គិំ ករោហិ មំ តុវំ។
Patthemi ahaṃ irandhatiṃ, tāya samaṅgiṃ karohi maṃ tuvaṃ.
១៣៥៧.
1357.
‘‘សតំ ហត្ថី សតំ អស្សា, សតំ អស្សតរីរថា;
‘‘Sataṃ hatthī sataṃ assā, sataṃ assatarīrathā;
សតំ វលភិយោ បុណ្ណា, នានារត្នស្ស កេវលា;
Sataṃ valabhiyo puṇṇā, nānāratnassa kevalā;
តេ នាគ បដិបជ្ជស្សុ, ធីតរំ ទេហិរន្ធតិំ’’។
Te nāga paṭipajjassu, dhītaraṃ dehirandhatiṃ’’.
១៣៥៨.
1358.
អនាមន្ត កតំ កម្មំ, តំ បច្ឆា អនុតប្បតិ’’។
Anāmanta kataṃ kammaṃ, taṃ pacchā anutappati’’.
១៣៥៩.
1359.
តតោ សោ វរុណោ នាគោ, បវិសិត្វា និវេសនំ;
Tato so varuṇo nāgo, pavisitvā nivesanaṃ;
ភរិយំ អាមន្តយិត្វាន, ឥទំ វចនមព្រវិ។
Bhariyaṃ āmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
១៣៦០.
1360.
‘‘អយំ សោ បុណ្ណកោ យក្ខោ, យាចតី មំ ឥរន្ធតិំ;
‘‘Ayaṃ so puṇṇako yakkho, yācatī maṃ irandhatiṃ;
ពហុនា វិត្តលាភេន, តស្ស ទេម បិយំ មមំ’’។
Bahunā vittalābhena, tassa dema piyaṃ mamaṃ’’.
១៣៦១.
1361.
‘‘ន ធនេន ន វិត្តេន, លព្ភា អម្ហំ ឥរន្ធតី;
‘‘Na dhanena na vittena, labbhā amhaṃ irandhatī;
សចេ ច ខោ ហទយំ បណ្ឌិតស្ស, ធម្មេន លទ្ធា ឥធ មាហរេយ្យ;
Sace ca kho hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māhareyya;
ឯតេន វិត្តេន កុមារិ លព្ភា, នាញ្ញំ ធនំ ឧត្តរិ បត្ថយាម’’។
Etena vittena kumāri labbhā, nāññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma’’.
១៣៦២.
1362.
តតោ សោ វរុណោ នាគោ, និក្ខមិត្វា និវេសនា;
Tato so varuṇo nāgo, nikkhamitvā nivesanā;
បុណ្ណកាមន្តយិត្វាន, ឥទំ វចនមព្រវិ។
Puṇṇakāmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.
១៣៦៣.
1363.
‘‘ន ធនេន ន វិត្តេន, លព្ភា អម្ហំ ឥរន្ធតី;
‘‘Na dhanena na vittena, labbhā amhaṃ irandhatī;
សចេ តុវំ ហទយំ បណ្ឌិតស្ស, ធម្មេន លទ្ធា ឥធ មាហរេសិ;
Sace tuvaṃ hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māharesi;
ឯតេន វិត្តេន កុមារិ លព្ភា, នាញ្ញំ ធនំ ឧត្តរិ បត្ថយាម’’។
Etena vittena kumāri labbhā, nāññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma’’.
១៣៦៤.
1364.
‘‘យំ បណ្ឌិតោត្យេកេ វទន្តិ លោកេ, តមេវ ពាលោតិ បុនាហុ អញ្ញេ;
‘‘Yaṃ paṇḍitotyeke vadanti loke, tameva bāloti punāhu aññe;
អក្ខាហិ មេ វិប្បវទន្តិ ឯត្ថ, កំ បណ្ឌិតំ នាគ តុវំ វទេសិ’’។
Akkhāhi me vippavadanti ettha, kaṃ paṇḍitaṃ nāga tuvaṃ vadesi’’.
១៣៦៥.
1365.
‘‘កោរព្យរាជស្ស ធនញ្ចយស្ស 21, យទិ តេ សុតោ វិធុរោ នាម កត្តា;
‘‘Korabyarājassa dhanañcayassa 22, yadi te suto vidhuro nāma kattā;
អានេហិ តំ បណ្ឌិតំ ធម្មលទ្ធា, ឥរន្ធតី បទចរា 23 តេ ហោតុ។
Ānehi taṃ paṇḍitaṃ dhammaladdhā, irandhatī padacarā 24 te hotu.
១៣៦៦.
1366.
‘‘ឥទញ្ច សុត្វា វរុណស្ស វាក្យំ, ឧដ្ឋាយ យក្ខោ បរមប្បតីតោ;
‘‘Idañca sutvā varuṇassa vākyaṃ, uṭṭhāya yakkho paramappatīto;
តត្ថេវ សន្តោ បុរិសំ អសំសិ, អានេហិ អាជញ្ញមិធេវ យុត្តំ។
Tattheva santo purisaṃ asaṃsi, ānehi ājaññamidheva yuttaṃ.
១៣៦៧.
1367.
ជម្ពោនទស្ស បាកស្ស, សុវណ្ណស្ស ឧរច្ឆទោ’’។
Jambonadassa pākassa, suvaṇṇassa uracchado’’.
១៣៦៨.
1368.
‘‘ទេវវាហវហំ យានំ, អស្សមារុយ្ហ បុណ្ណកោ;
‘‘Devavāhavahaṃ yānaṃ, assamāruyha puṇṇako;
អលង្កតោ កប្បិតកេសមស្សុ, បក្កាមិ វេហាយសមន្តលិក្ខេ 27។
Alaṅkato kappitakesamassu, pakkāmi vehāyasamantalikkhe 28.
១៣៦៩.
1369.
គន្ត្វាន តំ ភូតបតិំ យសស្សិំ, ឥច្ចព្រវី វេស្សវណំ កុវេរំ។
Gantvāna taṃ bhūtapatiṃ yasassiṃ, iccabravī vessavaṇaṃ kuveraṃ.
១៣៧០.
1370.
‘‘ភោគវតី នាម មន្ទិរេ, វាសា ហិរញ្ញវតីតិ វុច្ចតិ;
‘‘Bhogavatī nāma mandire, vāsā hiraññavatīti vuccati;
នគរេ និម្មិតេ កញ្ចនមយេ, មណ្ឌលស្ស ឧរគស្ស និដ្ឋិតំ។
Nagare nimmite kañcanamaye, maṇḍalassa uragassa niṭṭhitaṃ.
១៣៧១.
1371.
‘‘អដ្ដាលកា ឱដ្ឋគីវិយោ, លោហិតង្កស្ស មសារគល្លិនោ;
‘‘Aṭṭālakā oṭṭhagīviyo, lohitaṅkassa masāragallino;
បាសាទេត្ថ សិលាមយា, សោវណ្ណរតនេហិ ឆាទិតា។
Pāsādettha silāmayā, sovaṇṇaratanehi chāditā.
១៣៧២.
1372.
‘‘អម្ពា តិលកា ច ជម្ពុយោ, សត្តបណ្ណា មុចលិន្ទកេតកា;
‘‘Ambā tilakā ca jambuyo, sattapaṇṇā mucalindaketakā;
១៣៧៣.
1373.
‘‘ចម្បេយ្យកា នាគមល្លិកា, ភគិនីមាលា អថ មេត្ថ កោលិយា;
‘‘Campeyyakā nāgamallikā, bhaginīmālā atha mettha koliyā;
ឯតេ ទុមា បរិណាមិតា, សោភយន្តិ ឧរគស្ស មន្ទិរំ 37។
Ete dumā pariṇāmitā, sobhayanti uragassa mandiraṃ 38.
១៣៧៤.
1374.
‘‘ខជ្ជុរេត្ថ សិលាមយា, សោវណ្ណធុវបុប្ផិតា ពហូ;
‘‘Khajjurettha silāmayā, sovaṇṇadhuvapupphitā bahū;
យត្ថ វសតោ បបាតិកោ, នាគរាជា វរុណោ មហិទ្ធិកោ។
Yattha vasato papātiko, nāgarājā varuṇo mahiddhiko.
១៣៧៥.
1375.
‘‘តស្ស កោមារិកា ភរិយា, វិមលា កញ្ចនវេល្លិវិគ្គហា;
‘‘Tassa komārikā bhariyā, vimalā kañcanavelliviggahā;
កាលា តរុណាវ ឧគ្គតា, បុចិមន្ទត្ថនី ចារុទស្សនា។
Kālā taruṇāva uggatā, pucimandatthanī cārudassanā.
១៣៧៦.
1376.
‘‘លាខារសរត្តសុច្ឆវី , កណិការាវ និវាតបុប្ផិតា 39;
‘‘Lākhārasarattasucchavī , kaṇikārāva nivātapupphitā 40;
តិទិវោកចរាវ អច្ឆរា, វិជ្ជុវព្ភឃនា វិនិស្សដា។
Tidivokacarāva accharā, vijjuvabbhaghanā vinissaṭā.
១៣៧៧.
1377.
‘‘សា ទោហឡិនី សុវិម្ហិតា, វិធុរស្ស ហទយំ ធនិយតិ;
‘‘Sā dohaḷinī suvimhitā, vidhurassa hadayaṃ dhaniyati;
តំ តេសំ ទេមិ ឥស្សរ, តេន តេ ទេន្តិ ឥរន្ធតិំ មមំ’’។
Taṃ tesaṃ demi issara, tena te denti irandhatiṃ mamaṃ’’.
១៣៧៨.
1378.
‘‘សោ បុណ្ណកោ ភូតបតិំ យសស្សិំ, អាមន្តយ វេស្សវណំ កុវេរំ;
‘‘So puṇṇako bhūtapatiṃ yasassiṃ, āmantaya vessavaṇaṃ kuveraṃ;
តត្ថេវ សន្តោ 41 បុរិសំ អសំសិ, អានេហិ អាជញ្ញមិធេវ យុត្តំ។
Tattheva santo 42 purisaṃ asaṃsi, ānehi ājaññamidheva yuttaṃ.
១៣៧៩.
1379.
‘‘ជាតរូបមយា កណ្ណា, កាចម្ហិចមយា ខុរា;
‘‘Jātarūpamayā kaṇṇā, kācamhicamayā khurā;
ជម្ពោនទស្ស បាកស្ស, សុវណ្ណស្ស ឧរច្ឆទោ។
Jambonadassa pākassa, suvaṇṇassa uracchado.
១៣៨០.
1380.
‘‘ទេវវាហវហំ យានំ, អស្សមារុយ្ហ បុណ្ណកោ;
‘‘Devavāhavahaṃ yānaṃ, assamāruyha puṇṇako;
អលង្កតោ កប្បិតកេសមស្សុ, បក្កាមិ វេហាយសមន្តលិក្ខេ’’។
Alaṅkato kappitakesamassu, pakkāmi vehāyasamantalikkhe’’.
១៣៨១.
1381.
‘‘សោ អគ្គមា រាជគហំ សុរម្មំ, អង្គស្ស រញ្ញោ នគរំ ទុរាយុតំ 43;
‘‘So aggamā rājagahaṃ surammaṃ, aṅgassa rañño nagaraṃ durāyutaṃ 44;
បហូតភក្ខំ ពហុអន្នបានំ, មសក្កសារំ វិយ វាសវស្ស។
Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassa.
១៣៨២.
1382.
‘‘មយូរកោញ្ចាគណសម្បឃុដ្ឋំ, ទិជាភិឃុដ្ឋំ ទិជសង្ឃសេវិតំ;
‘‘Mayūrakoñcāgaṇasampaghuṭṭhaṃ, dijābhighuṭṭhaṃ dijasaṅghasevitaṃ;
នានាសកុន្តាភិរុទំ សុវង្គណំ 45, បុប្ផាភិកិណ្ណំ ហិមវំវ បព្ពតំ។
Nānāsakuntābhirudaṃ suvaṅgaṇaṃ 46, pupphābhikiṇṇaṃ himavaṃva pabbataṃ.
១៣៨៣.
1383.
‘‘សោ បុណ្ណកោ វេបុលមាភិរូហិ 47, សិលុច្ចយំ កិម្បុរិសានុចិណ្ណំ;
‘‘So puṇṇako vepulamābhirūhi 48, siluccayaṃ kimpurisānuciṇṇaṃ;
អន្វេសមានោ មណិរតនំ ឧឡារំ, តមទ្ទសា បព្ពតកូដមជ្ឈេ។
Anvesamāno maṇiratanaṃ uḷāraṃ, tamaddasā pabbatakūṭamajjhe.
១៣៨៤.
1384.
ទទ្ទល្លមានំ យសសា យសស្សិនំ, ឱភាសតី វិជ្ជុរិវន្តលិក្ខេ។
Daddallamānaṃ yasasā yasassinaṃ, obhāsatī vijjurivantalikkhe.
១៣៨៥.
1385.
‘‘តមគ្គហី វេឡុរិយំ មហគ្ឃំ, មនោហរំ នាម មហានុភាវំ;
‘‘Tamaggahī veḷuriyaṃ mahagghaṃ, manoharaṃ nāma mahānubhāvaṃ;
អាជញ្ញមារុយ្ហ មនោមវណ្ណោ, បក្កាមិ វេហាយសមន្តលិក្ខេ។
Ājaññamāruyha manomavaṇṇo, pakkāmi vehāyasamantalikkhe.
១៣៨៦.
1386.
‘‘សោ អគ្គមា 53 នគរមិន្ទបត្ថំ, ឱរុយ្ហុបាគច្ឆិ សភំ កុរូនំ;
‘‘So aggamā 54 nagaramindapatthaṃ, oruyhupāgacchi sabhaṃ kurūnaṃ;
សមាគតេ ឯកសតំ សមគ្គេ, អវ្ហេត្ថ យក្ខោ អវិកម្បមានោ។
Samāgate ekasataṃ samagge, avhettha yakkho avikampamāno.
១៣៨៧.
1387.
‘‘កោ នីធ រញ្ញំ វរមាភិជេតិ, កមាភិជេយ្យាម វរទ្ធនេន 55;
‘‘Ko nīdha raññaṃ varamābhijeti, kamābhijeyyāma varaddhanena 56;
កមនុត្តរំ រតនវរំ ជិនាម, កោ វាបិ នោ ជេតិ វរទ្ធនេន’’។
Kamanuttaraṃ ratanavaraṃ jināma, ko vāpi no jeti varaddhanena’’.
១៣៨៨.
1388.
‘‘កុហិំ នុ រដ្ឋេ តវ ជាតិភូមិ, ន កោរព្យស្សេវ វចោ តវេទំ;
‘‘Kuhiṃ nu raṭṭhe tava jātibhūmi, na korabyasseva vaco tavedaṃ;
អភីតោសិ 57 នោ វណ្ណនិភាយ សព្ពេ, អក្ខាហិ មេ នាមញ្ច ពន្ធវេ ច’’។
Abhītosi 58 no vaṇṇanibhāya sabbe, akkhāhi me nāmañca bandhave ca’’.
១៣៨៩.
1389.
‘‘កច្ចាយនោ មាណវកោស្មិ រាជ, អនូននាមោ ឥតិ មវ្ហយន្តិ;
‘‘Kaccāyano māṇavakosmi rāja, anūnanāmo iti mavhayanti;
អង្គេសុ មេ ញាតយោ ពន្ធវា ច, អក្ខេន ទេវស្មិ ឥធានុបត្តោ’’។
Aṅgesu me ñātayo bandhavā ca, akkhena devasmi idhānupatto’’.
១៣៩០.
1390.
‘‘កិំ មាណវស្ស រតនានិ អត្ថិ, យេ តំ ជិនន្តោ ហរេ អក្ខធុត្តោ;
‘‘Kiṃ māṇavassa ratanāni atthi, ye taṃ jinanto hare akkhadhutto;
ពហូនិ រញ្ញោ រតនានិ អត្ថិ, តេ ត្វំ ទលិទ្ទោ កថមវ្ហយេសិ’’។
Bahūni rañño ratanāni atthi, te tvaṃ daliddo kathamavhayesi’’.
១៣៩១.
1391.
‘‘មនោហរោ នាម មណី មមាយំ, មនោហរំ មណិរតនំ ឧឡារំ;
‘‘Manoharo nāma maṇī mamāyaṃ, manoharaṃ maṇiratanaṃ uḷāraṃ;
ឥមញ្ច អាជញ្ញមមិត្តតាបនំ, ឯតំ មេ ជិនិត្វា ហរេ អក្ខធុត្តោ’’។
Imañca ājaññamamittatāpanaṃ, etaṃ me jinitvā hare akkhadhutto’’.
១៣៩២.
1392.
‘‘ឯកោ មណី មាណវ កិំ ករិស្សតិ, អាជានិយេកោ បន កិំ ករិស្សតិ;
‘‘Eko maṇī māṇava kiṃ karissati, ājāniyeko pana kiṃ karissati;
ពហូនិ រញ្ញោ មណិរតនានិ អត្ថិ, អាជានិយា វាតជវា អនប្បកា’’។
Bahūni rañño maṇiratanāni atthi, ājāniyā vātajavā anappakā’’.
ទោហឡកណ្ឌំ នាម។
Dohaḷakaṇḍaṃ nāma.
មណិកណ្ឌំ
Maṇikaṇḍaṃ
១៣៩៣.
1393.
‘‘ឥទញ្ច មេ មណិរតនំ, បស្ស ត្វំ ទ្វិបទុត្តម;
‘‘Idañca me maṇiratanaṃ, passa tvaṃ dvipaduttama;
ឥត្ថីនំ វិគ្គហា ចេត្ថ, បុរិសានញ្ច វិគ្គហា។
Itthīnaṃ viggahā cettha, purisānañca viggahā.
១៣៩៤.
1394.
‘‘មិគានំ វិគ្គហា ចេត្ថ, សកុណានញ្ច វិគ្គហា;
‘‘Migānaṃ viggahā cettha, sakuṇānañca viggahā;
១៣៩៥.
1395.
ចតុរង្គិនិមំ សេនំ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Caturaṅginimaṃ senaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៣៩៦.
1396.
‘‘ហត្ថារោហេ អនីកដ្ឋេ, រថិកេ បត្តិការកេ;
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
១៣៩៧.
1397.
សិង្ឃាដកេសុ ភូមិយោ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Siṅghāṭakesu bhūmiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៣៩៨.
1398.
‘‘ឯសិកា បរិខាយោ ច, បលិខំ អគ្គឡានិ ច;
‘‘Esikā parikhāyo ca, palikhaṃ aggaḷāni ca;
អដ្ដាលកេ ច ទ្វារេ ច, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Aṭṭālake ca dvāre ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៣៩៩.
1399.
‘‘បស្ស តោរណមគ្គេសុ, នានាទិជា គណា ពហូ;
‘‘Passa toraṇamaggesu, nānādijā gaṇā bahū;
ហំសា កោញ្ចា មយូរា ច, ចក្កវាកា ច កុក្កុហា។
Haṃsā koñcā mayūrā ca, cakkavākā ca kukkuhā.
១៤០០.
1400.
‘‘កុណាលកា ពហូ ចិត្រា, សិខណ្ឌី ជីវជីវកា;
‘‘Kuṇālakā bahū citrā, sikhaṇḍī jīvajīvakā;
នានាទិជគណាកិណ្ណំ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤០១.
1401.
‘‘បស្ស នគរំ សុបាការំ, អព្ភុតំ លោមហំសនំ;
‘‘Passa nagaraṃ supākāraṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
សមុស្សិតធជំ រម្មំ, សោណ្ណវាលុកសន្ថតំ។
Samussitadhajaṃ rammaṃ, soṇṇavālukasanthataṃ.
១៤០២.
1402.
និវេសនេ និវេសេ ច, សន្ធិព្យូហេ បថទ្ធិយោ។
Nivesane nivese ca, sandhibyūhe pathaddhiyo.
១៤០៣.
1403.
វេសី ច គណិកាយោ ច, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Vesī ca gaṇikāyo ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤០៤.
1404.
‘‘មាលាការេ ច រជកេ, គន្ធិកេ អថ ទុស្សិកេ;
‘‘Mālākāre ca rajake, gandhike atha dussike;
សុវណ្ណការេ មណិការេ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Suvaṇṇakāre maṇikāre, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤០៥.
1405.
‘‘អាឡារិកេ ច សូទេ ច, នដនាដកគាយិនោ;
‘‘Āḷārike ca sūde ca, naṭanāṭakagāyino;
បាណិស្សរេ កុម្ភថូនិកេ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Pāṇissare kumbhathūnike, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤០៦.
1406.
‘‘បស្ស ភេរី មុទិង្គា ច, សង្ខា បណវទិន្ទិមា;
‘‘Passa bherī mudiṅgā ca, saṅkhā paṇavadindimā;
សព្ពញ្ច តាឡាវចរំ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Sabbañca tāḷāvacaraṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤០៧.
1407.
‘‘សម្មតាលញ្ច វីណញ្ច, នច្ចគីតំ សុវាទិតំ;
‘‘Sammatālañca vīṇañca, naccagītaṃ suvāditaṃ;
តូរិយតាឡិតសង្ឃុដ្ឋំ , មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Tūriyatāḷitasaṅghuṭṭhaṃ , maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤០៨.
1408.
‘‘លង្ឃិកា មុដ្ឋិកា ចេត្ថ, មាយាការា ច សោភិយា;
‘‘Laṅghikā muṭṭhikā cettha, māyākārā ca sobhiyā;
១៤០៩.
1409.
‘‘សមជ្ជា ចេត្ថ វត្តន្តិ, អាកិណ្ណា នរនារិភិ;
‘‘Samajjā cettha vattanti, ākiṇṇā naranāribhi;
មញ្ចាតិមញ្ចេ ភូមិយោ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Mañcātimañce bhūmiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤១០.
1410.
‘‘បស្ស មល្លេ សមជ្ជស្មិំ, ផោដេន្តេ 73 ទិគុណំ ភុជំ;
‘‘Passa malle samajjasmiṃ, phoṭente 74 diguṇaṃ bhujaṃ;
និហតេ និហតមានេ ច, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Nihate nihatamāne ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤១១.
1411.
‘‘បស្ស បព្ពតបាទេសុ, នានាមិគគណា ពហូ;
‘‘Passa pabbatapādesu, nānāmigagaṇā bahū;
សីហា ព្យគ្ឃា វរាហា ច, អច្ឆកោកតរច្ឆយោ។
Sīhā byagghā varāhā ca, acchakokataracchayo.
១៤១២.
1412.
‘‘បលាសាទា គវជា ច, មហិំសា រោហិតា រុរូ;
‘‘Palāsādā gavajā ca, mahiṃsā rohitā rurū;
១៤១៣.
1413.
‘‘កទលិមិគា ពហូ ចិត្រា, ពិឡារា សសកណ្ដកា;
‘‘Kadalimigā bahū citrā, biḷārā sasakaṇṭakā;
នានាមិគគណាកិណ្ណំ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Nānāmigagaṇākiṇṇaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤១៤.
1414.
‘‘នជ្ជាយោ សុបតិត្ថាយោ, សោណ្ណវាលុកសន្ថតា;
‘‘Najjāyo supatitthāyo, soṇṇavālukasanthatā;
អច្ឆា សវន្តិ អម្ពូនិ, មច្ឆគុម្ពនិសេវិតា។
Acchā savanti ambūni, macchagumbanisevitā.
១៤១៥.
1415.
‘‘កុម្ភីលា មករា ចេត្ថ, សុសុមារា ច កច្ឆបា;
‘‘Kumbhīlā makarā cettha, susumārā ca kacchapā;
១៤១៦.
1416.
‘‘នានាទិជគណាកិណ្ណា, នានាទុមគណាយុតា;
‘‘Nānādijagaṇākiṇṇā, nānādumagaṇāyutā;
១៤១៧.
1417.
‘‘បស្សេត្ថ បោក្ខរណិយោ, សុវិភត្តា ចតុទ្ទិសា;
‘‘Passettha pokkharaṇiyo, suvibhattā catuddisā;
នានាទិជគណាកិណ្ណា, បុថុលោមនិសេវិតា។
Nānādijagaṇākiṇṇā, puthulomanisevitā.
១៤១៨.
1418.
‘‘សមន្តោទកសម្បន្នំ , មហិំ សាគរកុណ្ឌលំ;
‘‘Samantodakasampannaṃ , mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;
ឧបេតំ វនរាជេហិ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Upetaṃ vanarājehi, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤១៩.
1419.
‘‘បុរតោ វិទេហេ បស្ស, គោយានិយេ ច បច្ឆតោ;
‘‘Purato videhe passa, goyāniye ca pacchato;
កុរុយោ ជម្ពុទីបញ្ច, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Kuruyo jambudīpañca, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤២០.
1420.
‘‘បស្ស ចន្ទំ សូរិយញ្ច, ឱភាសន្តេ ចតុទ្ទិសា;
‘‘Passa candaṃ sūriyañca, obhāsante catuddisā;
សិនេរុំ អនុបរិយន្តេ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Sineruṃ anupariyante, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤២១.
1421.
ចត្តារោ ច មហារាជេ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Cattāro ca mahārāje, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤២២.
1422.
រម្មេ កិម្បុរិសាកិណ្ណេ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Ramme kimpurisākiṇṇe, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤២៣.
1423.
‘‘ផារុសកំ ចិត្តលតំ, មិស្សកំ នន្ទនំ វនំ;
‘‘Phārusakaṃ cittalataṃ, missakaṃ nandanaṃ vanaṃ;
វេជយន្តញ្ច បាសាទំ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Vejayantañca pāsādaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤២៤.
1424.
‘‘សុធម្មំ តាវតិំសញ្ច, បារិឆត្តញ្ច បុប្ផិតំ;
‘‘Sudhammaṃ tāvatiṃsañca, pārichattañca pupphitaṃ;
ឯរាវណំ នាគរាជំ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Erāvaṇaṃ nāgarājaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤២៥.
1425.
‘‘បស្សេត្ថ ទេវកញ្ញាយោ, នភា វិជ្ជុរិវុគ្គតា;
‘‘Passettha devakaññāyo, nabhā vijjurivuggatā;
នន្ទនេ វិចរន្តិយោ, មណិម្ហិ បស្ស និម្មិតំ។
Nandane vicarantiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.
១៤២៦.
1426.
‘‘បស្សេត្ថ ទេវកញ្ញាយោ, ទេវបុត្តបលោភិនី;
‘‘Passettha devakaññāyo, devaputtapalobhinī;
១៤២៧.
1427.
‘‘បរោសហស្សបាសាទេ, វេឡុរិយផលសន្ថតេ;
‘‘Parosahassapāsāde, veḷuriyaphalasanthate;
១៤២៨.
1428.
‘‘តាវតិំសេ ច យាមេ ច, តុសិតេ ចាបិ និម្មិតេ;
‘‘Tāvatiṃse ca yāme ca, tusite cāpi nimmite;
១៤២៩.
1429.
‘‘បស្សេត្ថ បោក្ខរណិយោ, វិប្បសន្នោទិកា សុចី;
‘‘Passettha pokkharaṇiyo, vippasannodikā sucī;
មន្ទាលកេហិ សញ្ឆន្នា, បទុមុប្បលកេហិ ច។
Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca.
១៤៣០.
1430.
ឆ បិង្គលា បន្នរស, ហលិទ្ទា ច ចតុទ្ទស។
Cha piṅgalā pannarasa, haliddā ca catuddasa.
១៤៣១.
1431.
‘‘វីសតិ តត្ថ សោវណ្ណា, វីសតិ រជតាមយា;
‘‘Vīsati tattha sovaṇṇā, vīsati rajatāmayā;
ឥន្ទគោបកវណ្ណាភា, តាវ ទិស្សន្តិ តិំសតិ។
Indagopakavaṇṇābhā, tāva dissanti tiṃsati.
១៤៣២.
1432.
‘‘ទសេត្ថ កាឡិយោ ឆច្ច, មញ្ជេដ្ឋា បន្នវីសតិ;
‘‘Dasettha kāḷiyo chacca, mañjeṭṭhā pannavīsati;
មិស្សា ពន្ធុកបុប្ផេហិ, នីលុប្បលវិចិត្តិកា។
Missā bandhukapupphehi, nīluppalavicittikā.
១៤៣៣.
1433.
‘‘ឯវំ សព្ពង្គសម្បន្នំ, អច្ចិមន្តំ បភស្សរំ;
‘‘Evaṃ sabbaṅgasampannaṃ, accimantaṃ pabhassaraṃ;
ឱធិសុង្កំ មហារាជ, បស្ស ត្វំ ទ្វិបទុត្តម’’។
Odhisuṅkaṃ mahārāja, passa tvaṃ dvipaduttama’’.
មណិកណ្ឌំ នាម។
Maṇikaṇḍaṃ nāma.
អក្ខកណ្ឌំ
Akkhakaṇḍaṃ
១៤៣៤.
1434.
‘‘ឧបាគតំ រាជ មុបេហិ លក្ខំ, នេតាទិសំ មណិរតនំ តវត្ថិ;
‘‘Upāgataṃ rāja mupehi lakkhaṃ, netādisaṃ maṇiratanaṃ tavatthi;
ធម្មេន ជិស្សាម 95 អសាហសេន, ជិតោ ច នោ ខិប្បមវាករោហិ។
Dhammena jissāma 96 asāhasena, jito ca no khippamavākarohi.
១៤៣៥.
1435.
‘‘បញ្ចាល -បច្ចុគ្គត-សូរសេន, មច្ឆា 97 ច មទ្ទា សហ កេកកេភិ;
‘‘Pañcāla -paccuggata-sūrasena, macchā 98 ca maddā saha kekakebhi;
បស្សន្តុ នោតេ អសឋេន យុទ្ធំ, ន នោ សភាយំ ន ករោន្តិ កិញ្ចិ’’។
Passantu note asaṭhena yuddhaṃ, na no sabhāyaṃ na karonti kiñci’’.
១៤៣៦.
1436.
‘‘តេ បាវិសុំ អក្ខមទេន មត្តា, រាជា កុរូនំ បុណ្ណកោ ចាបិ យក្ខោ;
‘‘Te pāvisuṃ akkhamadena mattā, rājā kurūnaṃ puṇṇako cāpi yakkho;
រាជា កលិំ វិច្ចិនមគ្គហេសិ, កដំ អគ្គហី បុណ្ណកោ នាម យក្ខោ។
Rājā kaliṃ viccinamaggahesi, kaṭaṃ aggahī puṇṇako nāma yakkho.
១៤៣៧.
1437.
‘‘តេ តត្ថ ជូតេ ឧភយេ សមាគតេ, រញ្ញំ សកាសេ សខីនញ្ច មជ្ឈេ;
‘‘Te tattha jūte ubhaye samāgate, raññaṃ sakāse sakhīnañca majjhe;
អជេសិ យក្ខោ នរវីរសេដ្ឋំ, តត្ថប្បនាទោ តុមុលោ ពភូវ’’។
Ajesi yakkho naravīraseṭṭhaṃ, tatthappanādo tumulo babhūva’’.
១៤៣៨.
1438.
‘‘ជយោ មហារាជ បរាជយោ ច, អាយូហតំ អញ្ញតរស្ស ហោតិ;
‘‘Jayo mahārāja parājayo ca, āyūhataṃ aññatarassa hoti;
ជនិន្ទ ជីនោសិ 99 វរទ្ធនេន, ជិតោ ច មេ ខិប្បមវាករោហិ’’។
Janinda jīnosi 100 varaddhanena, jito ca me khippamavākarohi’’.
១៤៣៩.
1439.
‘‘ហត្ថី គវស្សា មណិកុណ្ឌលា ច, យញ្ចាបិ មយ្ហំ 101 រតនំ បថព្យា;
‘‘Hatthī gavassā maṇikuṇḍalā ca, yañcāpi mayhaṃ 102 ratanaṃ pathabyā;
គណ្ហាហិ កច្ចាន វរំ ធនានំ, អាទាយ យេនិច្ឆសិ តេន គច្ឆ’’។
Gaṇhāhi kaccāna varaṃ dhanānaṃ, ādāya yenicchasi tena gaccha’’.
១៤៤០.
1440.
‘‘ហត្ថី គវស្សា មណិកុណ្ឌលា ច, យញ្ចាបិ តុយ្ហំ រតនំ បថព្យា;
‘‘Hatthī gavassā maṇikuṇḍalā ca, yañcāpi tuyhaṃ ratanaṃ pathabyā;
តេសំ វរោ វិធុរោ នាម កត្តា, សោ មេ ជិតោ តំ មេ អវាករោហិ’’។
Tesaṃ varo vidhuro nāma kattā, so me jito taṃ me avākarohi’’.
១៤៤១.
1441.
‘‘អត្តា ច មេ សោ សរណំ គតី ច, ទីបោ ច លេណោ ច បរាយណោ ច;
‘‘Attā ca me so saraṇaṃ gatī ca, dīpo ca leṇo ca parāyaṇo ca;
អសន្តុលេយ្យោ មម សោ ធនេន, បាណេន មេ សាទិសោ ឯស កត្តា’’។
Asantuleyyo mama so dhanena, pāṇena me sādiso esa kattā’’.
១៤៤២.
1442.
‘‘ចិរំ វិវាទោ មម តុយ្ហញ្ចស្ស, កាមញ្ច បុច្ឆាម តមេវ គន្ត្វា;
‘‘Ciraṃ vivādo mama tuyhañcassa, kāmañca pucchāma tameva gantvā;
ឯសោវ នោ វិវរតុ ឯតមត្ថំ, យំ វក្ខតី ហោតុ កថា 103 ឧភិន្នំ’’។
Esova no vivaratu etamatthaṃ, yaṃ vakkhatī hotu kathā 104 ubhinnaṃ’’.
១៤៤៣.
1443.
‘‘អទ្ធា ហិ សច្ចំ ភណសិ, ន ច មាណវ សាហសំ;
‘‘Addhā hi saccaṃ bhaṇasi, na ca māṇava sāhasaṃ;
តមេវ គន្ត្វា បុច្ឆាម, តេន តុស្សាមុភោ ជនា’’។
Tameva gantvā pucchāma, tena tussāmubho janā’’.
១៤៤៤.
1444.
‘‘សច្ចំ នុ ទេវា វិទហូ កុរូនំ, ធម្មេ ឋិតំ វិធុរំ នាមមច្ចំ;
‘‘Saccaṃ nu devā vidahū kurūnaṃ, dhamme ṭhitaṃ vidhuraṃ nāmamaccaṃ;
ទាសោសិ រញ្ញោ ឧទ វាសិ ញាតិ, វិធុរោតិ សង្ខា កតមាសិ លោកេ’’។
Dāsosi rañño uda vāsi ñāti, vidhuroti saṅkhā katamāsi loke’’.
១៤៤៥.
1445.
‘‘អាមាយទាសាបិ ភវន្តិ ហេកេ, ធនេន កីតាបិ ភវន្តិ ទាសា;
‘‘Āmāyadāsāpi bhavanti heke, dhanena kītāpi bhavanti dāsā;
សយម្បិ ហេកេ ឧបយន្តិ ទាសា, ភយា បណុន្នាបិ ភវន្តិ ទាសា។
Sayampi heke upayanti dāsā, bhayā paṇunnāpi bhavanti dāsā.
១៤៤៦.
1446.
‘‘ឯតេ នរានំ ចតុរោវ ទាសា, អទ្ធា ហិ យោនិតោ អហម្បិ ជាតោ;
‘‘Ete narānaṃ caturova dāsā, addhā hi yonito ahampi jāto;
ភវោ ច រញ្ញោ អភវោ ច រញ្ញោ, ទាសាហំ ទេវស្ស បរម្បិ គន្ត្វា;
Bhavo ca rañño abhavo ca rañño, dāsāhaṃ devassa parampi gantvā;
ធម្មេន មំ មាណវ តុយ្ហ ទជ្ជា’’។
Dhammena maṃ māṇava tuyha dajjā’’.
១៤៤៧.
1447.
អធម្មរូបោ វត រាជសេដ្ឋោ, សុភាសិតំ នានុជានាសិ មយ្ហំ’’។
Adhammarūpo vata rājaseṭṭho, subhāsitaṃ nānujānāsi mayhaṃ’’.
១៤៤៨.
1448.
‘‘ឯវំ ចេ នោ សោ វិវរេត្ថ បញ្ហំ, ទាសោហមស្មិ ន ច ខោស្មិ ញាតិ;
‘‘Evaṃ ce no so vivarettha pañhaṃ, dāsohamasmi na ca khosmi ñāti;
គណ្ហាហិ កច្ចាន វរំ ធនានំ, អាទាយ យេនិច្ឆសិ តេន គច្ឆ’’។
Gaṇhāhi kaccāna varaṃ dhanānaṃ, ādāya yenicchasi tena gaccha’’.
អក្ខកណ្ឌំ នាម។
Akkhakaṇḍaṃ nāma.
ឃរាវាសបញ្ហា
Gharāvāsapañhā
១៤៤៩.
1449.
‘‘វិធុរ វសមានាស្ស, គហដ្ឋស្ស សកំ ឃរំ;
‘‘Vidhura vasamānāssa, gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;
ខេមា វុត្តិ កថំ អស្ស, កថន្នុ អស្ស សង្គហោ។
Khemā vutti kathaṃ assa, kathannu assa saṅgaho.
១៤៥០.
1450.
អស្មា លោកា បរំ លោកំ, កថំ បេច្ច ន សោចតិ’’។
Asmā lokā paraṃ lokaṃ, kathaṃ pecca na socati’’.
១៤៥១.
1451.
តំ តត្ថ គតិមា ធិតិមា, មតិមា អត្ថទស្សិមា;
Taṃ tattha gatimā dhitimā, matimā atthadassimā;
១៤៥២.
1452.
‘‘ន សាធារណទារស្ស, ន ភុញ្ជេ សាទុមេកកោ;
‘‘Na sādhāraṇadārassa, na bhuñje sādumekako;
ន សេវេ លោកាយតិកំ, នេតំ បញ្ញាយ វឌ្ឍនំ។
Na seve lokāyatikaṃ, netaṃ paññāya vaḍḍhanaṃ.
១៤៥៣.
1453.
‘‘សីលវា វត្តសម្បន្នោ, អប្បមត្តោ វិចក្ខណោ;
‘‘Sīlavā vattasampanno, appamatto vicakkhaṇo;
និវាតវុត្តិ អត្ថទ្ធោ, សុរតោ សខិលោ មុទុ។
Nivātavutti atthaddho, surato sakhilo mudu.
១៤៥៤.
1454.
‘‘សង្គហេតា ច មិត្តានំ, សំវិភាគី វិធានវា;
‘‘Saṅgahetā ca mittānaṃ, saṃvibhāgī vidhānavā;
តប្បេយ្យ អន្នបានេន, សទា សមណព្រាហ្មណេ។
Tappeyya annapānena, sadā samaṇabrāhmaṇe.
១៤៥៥.
1455.
‘‘ធម្មកាមោ សុតាធារោ, ភវេយ្យ បរិបុច្ឆកោ;
‘‘Dhammakāmo sutādhāro, bhaveyya paripucchako;
សក្កច្ចំ បយិរុបាសេយ្យ, សីលវន្តេ ពហុស្សុតេ។
Sakkaccaṃ payirupāseyya, sīlavante bahussute.
១៤៥៦.
1456.
‘‘ឃរមាវសមានស្ស, គហដ្ឋស្ស សកំ ឃរំ;
‘‘Gharamāvasamānassa, gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;
ខេមា វុត្តិ សិយា ឯវំ, ឯវំ នុ អស្ស សង្គហោ។
Khemā vutti siyā evaṃ, evaṃ nu assa saṅgaho.
១៤៥៧.
1457.
‘‘អព្យាពជ្ឈំ សិយា ឯវំ, សច្ចវាទី ច មាណវោ;
‘‘Abyābajjhaṃ siyā evaṃ, saccavādī ca māṇavo;
អស្មា លោកា បរំ លោកំ, ឯវំ បេច្ច ន សោចតិ’’។
Asmā lokā paraṃ lokaṃ, evaṃ pecca na socati’’.
ឃរាវាសបញ្ហា នាម។
Gharāvāsapañhā nāma.
លក្ខណកណ្ឌំ
Lakkhaṇakaṇḍaṃ
១៤៥៨.
1458.
‘‘ឯហិ ទានិ គមិស្សាម, ទិន្នោ នោ ឥស្សរេន មេ;
‘‘Ehi dāni gamissāma, dinno no issarena me;
១៤៥៩.
1459.
‘‘ជានាមិ មាណវ តយាហមស្មិ, ទិន្នោហមស្មិ តវ ឥស្សរេន;
‘‘Jānāmi māṇava tayāhamasmi, dinnohamasmi tava issarena;
តីហញ្ច តំ វាសយេមុ អគារេ, យេនទ្ធុនា អនុសាសេមុ បុត្តេ’’។
Tīhañca taṃ vāsayemu agāre, yenaddhunā anusāsemu putte’’.
១៤៦០.
1460.
‘‘តំ មេ តថា ហោតុ វសេមុ តីហំ, កុរុតំ ភវជ្ជ ឃរេសុ កិច្ចំ;
‘‘Taṃ me tathā hotu vasemu tīhaṃ, kurutaṃ bhavajja gharesu kiccaṃ;
អនុសាសតំ បុត្តទារេ ភវជ្ជ, យថា តយី បេច្ច 115 សុខី ភវេយ្យ’’។
Anusāsataṃ puttadāre bhavajja, yathā tayī pecca 116 sukhī bhaveyya’’.
១៤៦១.
1461.
‘‘សាធូតិ វត្វាន បហូតកាមោ, បក្កាមិ យក្ខោ វិធុរេន សទ្ធិំ;
‘‘Sādhūti vatvāna pahūtakāmo, pakkāmi yakkho vidhurena saddhiṃ;
តំ កុញ្ជរាជញ្ញហយានុចិណ្ណំ, បាវេក្ខិ អន្តេបុរមរិយសេដ្ឋោ’’។
Taṃ kuñjarājaññahayānuciṇṇaṃ, pāvekkhi antepuramariyaseṭṭho’’.
១៤៦២.
1462.
‘‘កោញ្ចំ មយូរញ្ច បិយញ្ច កេតំ, ឧបាគមិ តត្ថ សុរម្មរូបំ;
‘‘Koñcaṃ mayūrañca piyañca ketaṃ, upāgami tattha surammarūpaṃ;
បហូតភក្ខំ ពហុអន្នបានំ, មសក្កសារំ វិយ វាសវស្ស’’។
Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassa’’.
១៤៦៣.
1463.
‘‘តត្ថ នច្ចន្តិ គាយន្តិ, អវ្ហាយន្តិ វរាវរំ;
‘‘Tattha naccanti gāyanti, avhāyanti varāvaraṃ;
អច្ឆរា វិយ ទេវេសុ, នារិយោ សមលង្កតា។
Accharā viya devesu, nāriyo samalaṅkatā.
១៤៦៤.
1464.
‘‘សមង្គិកត្វា បមទាហិ យក្ខំ, អន្នេន បានេន ច ធម្មបាលោ;
‘‘Samaṅgikatvā pamadāhi yakkhaṃ, annena pānena ca dhammapālo;
អត្ថត្ថ 117 មេវានុវិចិន្តយន្តោ, បាវេក្ខិ ភរិយាយ តទា សកាសេ។
Atthattha 118 mevānuvicintayanto, pāvekkhi bhariyāya tadā sakāse.
១៤៦៥.
1465.
‘‘តំ ចន្ទនគន្ធរសានុលិត្តំ, សុវណ្ណជម្ពោនទនិក្ខសាទិសំ;
‘‘Taṃ candanagandharasānulittaṃ, suvaṇṇajambonadanikkhasādisaṃ;
ភរិយំវចា ឯហិ សុណោហិ ភោតិ, បុត្តានិ អាមន្តយ តម្ពនេត្តេ។
Bhariyaṃvacā ehi suṇohi bhoti, puttāni āmantaya tambanette.
១៤៦៦.
1466.
‘‘សុត្វាន វាក្យំ បតិនោ អនុជ្ជា 119, សុណិសំវច តម្ពនខិំ សុនេត្តំ;
‘‘Sutvāna vākyaṃ patino anujjā 120, suṇisaṃvaca tambanakhiṃ sunettaṃ;
អាមន្តយ វម្មធរានិ ចេតេ, បុត្តានិ ឥន្ទីវរបុប្ផសាមេ’’។
Āmantaya vammadharāni cete, puttāni indīvarapupphasāme’’.
១៤៦៧.
1467.
‘‘តេ អាគតេ មុទ្ធនិ ធម្មបាលោ, ចុម្ពិត្វា បុត្តេ អវិកម្បមានោ;
‘‘Te āgate muddhani dhammapālo, cumbitvā putte avikampamāno;
អាមន្តយិត្វាន អវោច វាក្យំ, ទិន្នាហំ រញ្ញា ឥធ មាណវស្ស។
Āmantayitvāna avoca vākyaṃ, dinnāhaṃ raññā idha māṇavassa.
១៤៦៨.
1468.
‘‘តស្សជ្ជហំ អត្តសុខី វិធេយ្យោ, អាទាយ យេនិច្ឆតិ តេន គច្ឆតិ;
‘‘Tassajjahaṃ attasukhī vidheyyo, ādāya yenicchati tena gacchati;
អហញ្ច វោ សាសិតុមាគតោស្មិ 121, កថំ អហំ អបរិត្តាយ គច្ឆេ។
Ahañca vo sāsitumāgatosmi 122, kathaṃ ahaṃ aparittāya gacche.
១៤៦៩.
1469.
‘‘សចេ វោ រាជា កុរុរដ្ឋវាសី 123, ជនសន្ធោ បុច្ឆេយ្យ បហូតកាមោ;
‘‘Sace vo rājā kururaṭṭhavāsī 124, janasandho puccheyya pahūtakāmo;
កិមាភិជានាថ បុរេ បុរាណំ, កិំ វោ បិតា អនុសាសេ បុរត្ថា។
Kimābhijānātha pure purāṇaṃ, kiṃ vo pitā anusāse puratthā.
១៤៧០.
1470.
‘‘សមាសនា ហោថ មយាវ សព្ពេ, កោនីធ រញ្ញោ អព្ភតិកោ មនុស្សោ;
‘‘Samāsanā hotha mayāva sabbe, konīdha rañño abbhatiko manusso;
តមញ្ជលិំ ករិយ វទេថ ឯវំ, មា ហេវំ ទេវ ន ហិ ឯស ធម្មោ;
Tamañjaliṃ kariya vadetha evaṃ, mā hevaṃ deva na hi esa dhammo;
វិយគ្ឃរាជស្ស និហីនជច្ចោ, សមាសនោ ទេវ កថំ ភវេយ្យ’’។
Viyaggharājassa nihīnajacco, samāsano deva kathaṃ bhaveyya’’.
រាជវសតិ
Rājavasati
១៤៧១.
1471.
អលីនមនសង្កប្បោ, វិធុរោ ឯតទព្រវិ។
Alīnamanasaṅkappo, vidhuro etadabravi.
១៤៧២.
1472.
យថា រាជកុលំ បត្តោ, យសំ បោសោ និគច្ឆតិ។
Yathā rājakulaṃ patto, yasaṃ poso nigacchati.
១៤៧៣.
1473.
‘‘ន ហិ រាជកុលំ បត្តោ, អញ្ញាតោ លភតេ យសំ;
‘‘Na hi rājakulaṃ patto, aññāto labhate yasaṃ;
នាសូរោ នាបិ ទុម្មេធោ, នប្បមត្តោ កុទាចនំ។
Nāsūro nāpi dummedho, nappamatto kudācanaṃ.
១៤៧៤.
1474.
‘‘យទាស្ស សីលំ បញ្ញញ្ច, សោចេយ្យំ ចាធិគច្ឆតិ;
‘‘Yadāssa sīlaṃ paññañca, soceyyaṃ cādhigacchati;
អថ វិស្សសតេ ត្យម្ហិ, គុយ្ហញ្ចស្ស ន រក្ខតិ។
Atha vissasate tyamhi, guyhañcassa na rakkhati.
១៤៧៥.
1475.
‘‘តុលា យថា បគ្គហិតា, សមទណ្ឌា សុធារិតា;
‘‘Tulā yathā paggahitā, samadaṇḍā sudhāritā;
អជ្ឈិដ្ឋោ ន វិកម្បេយ្យ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Ajjhiṭṭho na vikampeyya, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៧៦.
1476.
‘‘តុលា យថា បគ្គហិតា, សមទណ្ឌា សុធារិតា;
‘‘Tulā yathā paggahitā, samadaṇḍā sudhāritā;
សព្ពានិ អភិសម្ភោន្តោ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Sabbāni abhisambhonto, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៧៧.
1477.
‘‘ទិវា វា យទិ វា រត្តិំ, រាជកិច្ចេសុ បណ្ឌិតោ;
‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, rājakiccesu paṇḍito;
អជ្ឈិដ្ឋោ ន វិកម្បេយ្យ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Ajjhiṭṭho na vikampeyya, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៧៨.
1478.
‘‘ទិវា វា យទិ វា រត្តិំ, រាជកិច្ចេសុ បណ្ឌិតោ;
‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, rājakiccesu paṇḍito;
សព្ពានិ អភិសម្ភោន្តោ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Sabbāni abhisambhonto, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៧៩.
1479.
‘‘យោ ចស្ស សុកតោ មគ្គោ, រញ្ញោ សុប្បដិយាទិតោ;
‘‘Yo cassa sukato maggo, rañño suppaṭiyādito;
ន តេន វុត្តោ គច្ឆេយ្យ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Na tena vutto gaccheyya, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៨០.
1480.
សព្ពត្ថ បច្ឆតោ គច្ឆេ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Sabbattha pacchato gacche, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៨១.
1481.
‘‘ន រញ្ញោ សទិសំ វត្ថំ, ន មាលំ ន វិលេបនំ;
‘‘Na rañño sadisaṃ vatthaṃ, na mālaṃ na vilepanaṃ;
អាកប្បំ សរកុត្តិំ វា, ន រញ្ញោ សទិសមាចរេ;
Ākappaṃ sarakuttiṃ vā, na rañño sadisamācare;
អញ្ញំ ករេយ្យ អាកប្បំ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Aññaṃ kareyya ākappaṃ, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៨២.
1482.
‘‘កីឡេ រាជា អមច្ចេហិ, ភរិយាហិ បរិវារិតោ;
‘‘Kīḷe rājā amaccehi, bhariyāhi parivārito;
នាមច្ចោ រាជភរិយាសុ, ភាវំ កុព្ពេថ បណ្ឌិតោ។
Nāmacco rājabhariyāsu, bhāvaṃ kubbetha paṇḍito.
១៤៨៣.
1483.
‘‘អនុទ្ធតោ អចបលោ, និបកោ សំវុតិន្ទ្រិយោ;
‘‘Anuddhato acapalo, nipako saṃvutindriyo;
មនោបណិធិសម្បន្នោ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Manopaṇidhisampanno, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៨៤.
1484.
‘‘នាស្ស ភរិយាហិ កីឡេយ្យ, ន មន្តេយ្យ រហោគតោ;
‘‘Nāssa bhariyāhi kīḷeyya, na manteyya rahogato;
នាស្ស កោសា ធនំ គណ្ហេ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Nāssa kosā dhanaṃ gaṇhe, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៨៥.
1485.
នាស្ស ទាយេ មិគេ ហញ្ញេ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Nāssa dāye mige haññe, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៨៦.
1486.
‘‘នាស្ស បីឋំ ន បល្លង្កំ, ន កោច្ឆំ ន នាវំ 135 រថំ;
‘‘Nāssa pīṭhaṃ na pallaṅkaṃ, na kocchaṃ na nāvaṃ 136 rathaṃ;
សម្មតោម្ហីតិ អារូហេ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Sammatomhīti ārūhe, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៨៧.
1487.
សម្មុខញ្ចស្ស តិដ្ឋេយ្យ, សន្ទិស្សន្តោ សភត្តុនោ។
Sammukhañcassa tiṭṭheyya, sandissanto sabhattuno.
១៤៨៨.
1488.
ខិប្បំ កុជ្ឈន្តិ រាជានោ, សូកេន’ក្ខីវ ឃដ្ដិតំ។
Khippaṃ kujjhanti rājāno, sūkena’kkhīva ghaṭṭitaṃ.
១៤៨៩.
1489.
‘‘ន បូជិតោ មញ្ញមានោ, មេធាវី បណ្ឌិតោ នរោ;
‘‘Na pūjito maññamāno, medhāvī paṇḍito naro;
ផរុសំ បតិមន្តេយ្យ, រាជានំ បរិសំគតំ។
Pharusaṃ patimanteyya, rājānaṃ parisaṃgataṃ.
១៤៩០.
1490.
‘‘លទ្ធទ្វារោ លភេ ទ្វារំ 141, នេវ រាជូសុ វិស្សសេ;
‘‘Laddhadvāro labhe dvāraṃ 142, neva rājūsu vissase;
១៤៩១.
1491.
‘‘បុត្តំ វា ភាតរំ វា សំ, សម្បគ្គណ្ហាតិ ខត្តិយោ;
‘‘Puttaṃ vā bhātaraṃ vā saṃ, sampaggaṇhāti khattiyo;
គាមេហិ និគមេហិ វា, រដ្ឋេហិ ជនបទេហិ វា;
Gāmehi nigamehi vā, raṭṭhehi janapadehi vā;
តុណ្ហីភូតោ ឧបេក្ខេយ្យ, ន ភណេ ឆេកបាបកំ។
Tuṇhībhūto upekkheyya, na bhaṇe chekapāpakaṃ.
១៤៩២.
1492.
‘‘ហត្ថារោហេ អនីកដ្ឋេ, រថិកេ បត្តិការកេ;
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
ន តេសំ អន្តរា គច្ឆេ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Na tesaṃ antarā gacche, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៩៣.
1493.
បដិលោមំ ន វត្តេយ្យ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Paṭilomaṃ na vatteyya, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៩៤.
1494.
អប្បាសី និបកោ សូរោ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Appāsī nipako sūro, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៩៥.
1495.
‘‘ន ពាឡ្ហំ ឥត្ថិំ គច្ឆេយ្យ, សម្បស្សំ តេជសង្ខយំ;
‘‘Na bāḷhaṃ itthiṃ gaccheyya, sampassaṃ tejasaṅkhayaṃ;
កាសំ សាសំ ទរំ ពល្យំ, ខីណមេធោ និគច្ឆតិ។
Kāsaṃ sāsaṃ daraṃ balyaṃ, khīṇamedho nigacchati.
១៤៩៦.
1496.
‘‘នាតិវេលំ បភាសេយ្យ, ន តុណ្ហី សព្ពទា សិយា;
‘‘Nātivelaṃ pabhāseyya, na tuṇhī sabbadā siyā;
អវិកិណ្ណំ មិតំ វាចំ, បត្តេ កាលេ ឧទីរយេ។
Avikiṇṇaṃ mitaṃ vācaṃ, patte kāle udīraye.
១៤៩៧.
1497.
‘‘អក្កោធនោ អសង្ឃដ្ដោ, សច្ចោ សណ្ហោ អបេសុណោ;
‘‘Akkodhano asaṅghaṭṭo, sacco saṇho apesuṇo;
សម្ផំ គិរំ ន ភាសេយ្យ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Samphaṃ giraṃ na bhāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
១៤៩៨.
1498.
១៤៩៩.
1499.
‘‘វិនីតោ សិប្បវា ទន្តោ, កតត្តោ និយតោ មុទុ;
‘‘Vinīto sippavā danto, katatto niyato mudu;
អប្បមត្តោ សុចិ ទក្ខោ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Appamatto suci dakkho, sa rājavasatiṃ vase.
១៥០០.
1500.
‘‘និវាតវុត្តិ វុទ្ធេសុ, សប្បតិស្សោ សគារវោ;
‘‘Nivātavutti vuddhesu, sappatisso sagāravo;
សុរតោ សុខសំវាសោ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Surato sukhasaṃvāso, sa rājavasatiṃ vase.
១៥០១.
1501.
‘‘អារកា បរិវជ្ជេយ្យ, សហិតុំ បហិតំ ជនំ;
‘‘Ārakā parivajjeyya, sahituṃ pahitaṃ janaṃ;
ភត្តារញ្ញេវុទិក្ខេយ្យ, ន ច អញ្ញស្ស រាជិនោ។
Bhattāraññevudikkheyya, na ca aññassa rājino.
១៥០២.
1502.
‘‘សមណេ ព្រាហ្មណេ ចាបិ, សីលវន្តេ ពហុស្សុតេ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
សក្កច្ចំ បយិរុបាសេយ្យ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Sakkaccaṃ payirupāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
១៥០៣.
1503.
‘‘សមណេ ព្រាហ្មណេ ចាបិ, សីលវន្តេ ពហុស្សុតេ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
សក្កច្ចំ អនុវាសេយ្យ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Sakkaccaṃ anuvāseyya, sa rājavasatiṃ vase.
១៥០៤.
1504.
‘‘សមណេ ព្រាហ្មណេ ចាបិ, សីលវន្តេ ពហុស្សុតេ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
តប្បេយ្យ អន្នបានេន, ស រាជវសតិំ វសេ។
Tappeyya annapānena, sa rājavasatiṃ vase.
១៥០៥.
1505.
‘‘សមណេ ព្រាហ្មណេ ចាបិ, សីលវន្តេ ពហុស្សុតេ;
‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;
អាសជ្ជ បញ្ញេ សេវេថ, អាកង្ខំ វុទ្ធិមត្តនោ។
Āsajja paññe sevetha, ākaṅkhaṃ vuddhimattano.
១៥០៦.
1506.
‘‘ទិន្នបុព្ពំ ន ហាបេយ្យ, ទានំ សមណព្រាហ្មណេ;
‘‘Dinnapubbaṃ na hāpeyya, dānaṃ samaṇabrāhmaṇe;
ន ច កិញ្ចិ និវារេយ្យ, ទានកាលេ វណិព្ពកេ។
Na ca kiñci nivāreyya, dānakāle vaṇibbake.
១៥០៧.
1507.
‘‘បញ្ញវា ពុទ្ធិសម្បន្នោ, វិធានវិធិកោវិទោ;
‘‘Paññavā buddhisampanno, vidhānavidhikovido;
កាលញ្ញូ សមយញ្ញូ ច, ស រាជវសតិំ វសេ។
Kālaññū samayaññū ca, sa rājavasatiṃ vase.
១៥០៨.
1508.
‘‘ឧដ្ឋាតា កម្មធេយ្យេសុ, អប្បមត្តោ វិចក្ខណោ;
‘‘Uṭṭhātā kammadheyyesu, appamatto vicakkhaṇo;
សុសំវិហីតកម្មន្តោ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Susaṃvihītakammanto, sa rājavasatiṃ vase.
១៥០៩.
1509.
‘‘ខលំ សាលំ បសុំ ខេត្តំ, គន្តា ចស្ស អភិក្ខណំ;
‘‘Khalaṃ sālaṃ pasuṃ khettaṃ, gantā cassa abhikkhaṇaṃ;
មិតំ ធញ្ញំ និធាបេយ្យ, មិតំវ បាចយេ ឃរេ។
Mitaṃ dhaññaṃ nidhāpeyya, mitaṃva pācaye ghare.
១៥១០.
1510.
‘‘បុត្តំ វា ភាតរំ វា សំ, សីលេសុ អសមាហិតំ;
‘‘Puttaṃ vā bhātaraṃ vā saṃ, sīlesu asamāhitaṃ;
អនង្គវា ហិ តេ ពាលា, យថា បេតា តថេវ តេ;
Anaṅgavā hi te bālā, yathā petā tatheva te;
ចោឡញ្ច នេសំ បិណ្ឌញ្ច, អាសីនានំ បទាបយេ។
Coḷañca nesaṃ piṇḍañca, āsīnānaṃ padāpaye.
១៥១១.
1511.
‘‘ទាសេ កម្មករេ បេស្សេ, សីលេសុ សុសមាហិតេ;
‘‘Dāse kammakare pesse, sīlesu susamāhite;
ទក្ខេ ឧដ្ឋានសម្បន្នេ, អាធិបច្ចម្ហិ ឋាបយេ។
Dakkhe uṭṭhānasampanne, ādhipaccamhi ṭhāpaye.
១៥១២.
1512.
អាវី រហោ ហិតោ តស្ស, ស រាជវសតិំ វសេ។
Āvī raho hito tassa, sa rājavasatiṃ vase.
១៥១៣.
1513.
‘‘ឆន្ទញ្ញូ រាជិនោ ចស្ស, ចិត្តដ្ឋោ អស្ស រាជិនោ;
‘‘Chandaññū rājino cassa, cittaṭṭho assa rājino;
អសង្កុសកវុត្តិ’ស្ស, ស រាជវសតិំ វសេ។
Asaṅkusakavutti’ssa, sa rājavasatiṃ vase.
១៥១៤.
1514.
អាហតោបិ ន កុប្បេយ្យ, ស រាជវសតិំ វសេ។
Āhatopi na kuppeyya, sa rājavasatiṃ vase.
១៥១៥.
1515.
កិមេវ សព្ពកាមានំ, ទាតារំ ធីរមុត្តមំ។
Kimeva sabbakāmānaṃ, dātāraṃ dhīramuttamaṃ.
១៥១៦.
1516.
‘‘យោ ទេតិ សយនំ វត្ថំ, យានំ អាវសថំ ឃរំ;
‘‘Yo deti sayanaṃ vatthaṃ, yānaṃ āvasathaṃ gharaṃ;
បជ្ជុន្នោរិវ ភូតានិ, ភោគេហិ អភិវស្សតិ។
Pajjunnoriva bhūtāni, bhogehi abhivassati.
១៥១៧.
1517.
‘‘ឯសយ្យោ រាជវសតិ, វត្តមានោ យថា នរោ;
‘‘Esayyo rājavasati, vattamāno yathā naro;
អារាធយតិ រាជានំ, បូជំ លភតិ ភត្តុសុ’’។
Ārādhayati rājānaṃ, pūjaṃ labhati bhattusu’’.
រាជវសតិ នាម។
Rājavasati nāma.
អន្តរបេយ្យាលំ
Antarapeyyālaṃ
១៥១៨.
1518.
‘‘ឯវំ សមនុសាសិត្វា, ញាតិសង្ឃំ វិចក្ខណោ;
‘‘Evaṃ samanusāsitvā, ñātisaṅghaṃ vicakkhaṇo;
បរិកិណ្ណោ សុហទេហិ, រាជានមុបសង្កមិ។
Parikiṇṇo suhadehi, rājānamupasaṅkami.
១៥១៩.
1519.
‘‘វន្ទិត្វា សិរសា បាទេ, កត្វា ច នំ បទក្ខិណំ;
‘‘Vanditvā sirasā pāde, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
វិធុរោ អវច រាជានំ, បគ្គហេត្វាន អញ្ជលិំ។
Vidhuro avaca rājānaṃ, paggahetvāna añjaliṃ.
១៥២០.
1520.
ញាតីនត្ថំ បវក្ខាមិ, តំ សុណោហិ អរិន្ទម។
Ñātīnatthaṃ pavakkhāmi, taṃ suṇohi arindama.
១៥២១.
1521.
‘‘បុត្តេ ច មេ ឧទិក្ខេសិ, យញ្ច មញ្ញំ ឃរេ ធនំ;
‘‘Putte ca me udikkhesi, yañca maññaṃ ghare dhanaṃ;
១៥២២.
1522.
‘‘យថេវ ខលតី ភូម្យា, ភូម្យាយេវ បតិដ្ឋតិ;
‘‘Yatheva khalatī bhūmyā, bhūmyāyeva patiṭṭhati;
ឯវេតំ ខលិតំ មយ្ហំ, ឯតំ បស្សាមិ អច្ចយំ’’។
Evetaṃ khalitaṃ mayhaṃ, etaṃ passāmi accayaṃ’’.
១៥២៣.
1523.
‘‘សក្កា ន គន្តុំ ឥតិ មយ្ហ ហោតិ, ឆេត្វា 171 វធិត្វា ឥធ កាតិយានំ;
‘‘Sakkā na gantuṃ iti mayha hoti, chetvā 172 vadhitvā idha kātiyānaṃ;
ឥធេវ ហោហី ឥតិ មយ្ហ រុច្ចតិ, មា ត្វំ អគា ឧត្តមភូរិបញ្ញ’’។
Idheva hohī iti mayha ruccati, mā tvaṃ agā uttamabhūripañña’’.
១៥២៤.
1524.
‘‘មា ហេវធម្មេសុ មនំ បណីទហិ, អត្ថេ ច ធម្មេ ច យុត្តោ ភវស្សុ;
‘‘Mā hevadhammesu manaṃ paṇīdahi, atthe ca dhamme ca yutto bhavassu;
ធិរត្ថុ កម្មំ អកុសលំ អនរិយំ, យំ កត្វា បច្ឆា និរយំ វជេយ្យ។
Dhiratthu kammaṃ akusalaṃ anariyaṃ, yaṃ katvā pacchā nirayaṃ vajeyya.
១៥២៥.
1525.
‘‘នេវេស ធម្មោ ន បុនេត 173 កិច្ចំ, អយិរោ ហិ ទាសស្ស ជនិន្ទ ឥស្សរោ;
‘‘Nevesa dhammo na puneta 174 kiccaṃ, ayiro hi dāsassa janinda issaro;
ឃាតេតុំ ឈាបេតុំ អថោបិ ហន្តុំ, ន ច មយ្ហ កោធត្ថិ វជាមិ ចាហំ’’។
Ghātetuṃ jhāpetuṃ athopi hantuṃ, na ca mayha kodhatthi vajāmi cāhaṃ’’.
១៥២៦.
1526.
‘‘ជេដ្ឋបុត្តំ ឧបគុយ្ហ, វិនេយ្យ ហទយេ ទរំ;
‘‘Jeṭṭhaputtaṃ upaguyha, vineyya hadaye daraṃ;
អស្សុបុណ្ណេហិ នេត្តេហិ, បាវិសី សោ មហាឃរំ’’។
Assupuṇṇehi nettehi, pāvisī so mahāgharaṃ’’.
១៥២៧.
1527.
សេន្តិ បុត្តា ច ទារា ច, វិធុរស្ស និវេសនេ។
Senti puttā ca dārā ca, vidhurassa nivesane.
១៥២៨.
1528.
‘‘ឥត្ថិសហស្សំ ភរិយានំ, ទាសិសត្តសតានិ ច;
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, វិធុរស្ស និវេសនេ។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
១៥២៩.
1529.
‘‘ឱរោធា ច កុមារា ច, វេសិយានា ច ព្រាហ្មណា;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, វិធុរស្ស និវេសនេ។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
១៥៣០.
1530.
‘‘ហត្ថារោហា អនីកដ្ឋា, រថិកា បត្តិការកា;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, វិធុរស្ស និវេសនេ។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
១៥៣១.
1531.
‘‘សមាគតា ជានបទា, នេគមា ច សមាគតា;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, វិធុរស្ស និវេសនេ។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.
១៥៣២.
1532.
‘‘ឥត្ថិសហស្សំ ភរិយានំ, ទាសិសត្តសតានិ ច;
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, កស្មា នោ វិជហិស្សសិ។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
១៥៣៣.
1533.
‘‘ឱរោធា ច កុមារា ច, ទាសិសត្តសតានិ ច;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, dāsisattasatāni ca;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, កស្មា នោ វិជហិស្សសិ។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
១៥៣៤.
1534.
‘‘ហត្ថារោហា អនីកដ្ឋា, ទាសិសត្តសតានិ ច;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, dāsisattasatāni ca;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, កស្មា នោ វិជហិស្សសិ។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.
១៥៣៥.
1535.
‘‘សមាគតា ជានបទា, ទាសិសត្តសតានិ ច;
‘‘Samāgatā jānapadā, dāsisattasatāni ca;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, កស្មា នោ វិជហិស្សសិ’’។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi’’.
១៥៣៦.
1536.
‘‘កត្វា ឃរេសុ កិច្ចានិ, អនុសាសិត្វា សកំ ជនំ;
‘‘Katvā gharesu kiccāni, anusāsitvā sakaṃ janaṃ;
១៥៣៧.
1537.
‘‘កម្មន្តំ សំវិធេត្វាន, អាចិក្ខិត្វា ឃរេ ធនំ;
‘‘Kammantaṃ saṃvidhetvāna, ācikkhitvā ghare dhanaṃ;
និធិញ្ច ឥណទានញ្ច, បុណ្ណកំ ឯតទព្រវិ។
Nidhiñca iṇadānañca, puṇṇakaṃ etadabravi.
១៥៣៨.
1538.
‘‘អវសី តុវំ មយ្ហ តីហំ អគារេ, កតានិ កិច្ចានិ ឃរេសុ មយ្ហំ;
‘‘Avasī tuvaṃ mayha tīhaṃ agāre, katāni kiccāni gharesu mayhaṃ;
អនុសាសិតា បុត្តទារា មយា ច, ករោម កច្ចាន 179 យថាមតិំ តេ’’។
Anusāsitā puttadārā mayā ca, karoma kaccāna 180 yathāmatiṃ te’’.
១៥៣៩.
1539.
‘‘សចេ ហិ កត្តេ អនុសាសិតា តេ, បុត្តា ច ទារា អនុជីវិនោ ច;
‘‘Sace hi katte anusāsitā te, puttā ca dārā anujīvino ca;
ហន្ទេហិ ទានី តរមានរូបោ, ទីឃោ ហិ អទ្ធាបិ អយំ បុរត្ថា។
Handehi dānī taramānarūpo, dīgho hi addhāpi ayaṃ puratthā.
១៥៤០.
1540.
ឥទំ បច្ឆិមកំ តុយ្ហំ, ជីវលោកស្ស ទស្សនំ’’។
Idaṃ pacchimakaṃ tuyhaṃ, jīvalokassa dassanaṃ’’.
១៥៤១.
1541.
‘‘សោហំ កិស្ស នុ ភាយិស្សំ, យស្ស មេ នត្ថិ ទុក្កដំ;
‘‘Sohaṃ kissa nu bhāyissaṃ, yassa me natthi dukkaṭaṃ;
កាយេន វាចា មនសា, យេន គច្ឆេយ្យ ទុគ្គតិំ’’។
Kāyena vācā manasā, yena gaccheyya duggatiṃ’’.
១៥៤២.
1542.
‘‘សោ អស្សរាជា វិធុរំ វហន្តោ, បក្កាមិ វេហាយសមន្តលិក្ខេ;
‘‘So assarājā vidhuraṃ vahanto, pakkāmi vehāyasamantalikkhe;
សាខាសុ សេលេសុ អសជ្ជមានោ, កាលាគិរិំ ខិប្បមុបាគមាសិ’’។
Sākhāsu selesu asajjamāno, kālāgiriṃ khippamupāgamāsi’’.
១៥៤៣.
1543.
‘‘ឥត្ថិសហស្សំ ភរិយានំ, ទាសិសត្តសតានិ ច;
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, យក្ខោ ព្រាហ្មណវណ្ណេន;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, yakkho brāhmaṇavaṇṇena;
វិធុរំ អាទាយ គច្ឆតិ។
Vidhuraṃ ādāya gacchati.
១៥៤៤.
1544.
‘‘សមាគតា ជានបទា, នេគមា ច សមាគតា;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, យក្ខោ ព្រាហ្មណវណ្ណេន;
Bāhā paggayha pakkanduṃ, yakkho brāhmaṇavaṇṇena;
វិធុរំ អាទាយ គច្ឆតិ។
Vidhuraṃ ādāya gacchati.
១៥៤៥.
1545.
‘‘ឥត្ថិសហស្សំ ភរិយានំ, ទាសិសត្តសតានិ ច;
‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, បណ្ឌិតោ សោ កុហិំ គតោ។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, paṇḍito so kuhiṃ gato.
១៥៤៦.
1546.
‘‘សមាគតា ជានបទា, នេគមា ច សមាគតា;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
ពាហា បគ្គយ្ហ បក្កន្ទុំ, បណ្ឌិតោ សោ កុហិំ គតោ’’។
Bāhā paggayha pakkanduṃ, paṇḍito so kuhiṃ gato’’.
១៥៤៧.
1547.
‘‘សចេ សោ សត្តរត្តេន, នាគច្ឆិស្សតិ បណ្ឌិតោ;
‘‘Sace so sattarattena, nāgacchissati paṇḍito;
សព្ពេ អគ្គិំ បវេក្ខាម 183, នត្ថត្ថោ ជីវិតេន នោ’’។
Sabbe aggiṃ pavekkhāma 184, natthattho jīvitena no’’.
១៥៤៨.
1548.
‘‘បណ្ឌិតោ ច វិយត្តោ ច, វិភាវី ច វិចក្ខណោ;
‘‘Paṇḍito ca viyatto ca, vibhāvī ca vicakkhaṇo;
ខិប្បំ មោចិយ អត្តានំ, មា ភាយិត្ថាគមិស្សតិ’’ 185។
Khippaṃ mociya attānaṃ, mā bhāyitthāgamissati’’ 186.
អន្តរបេយ្យាលំ នាម។
Antarapeyyālaṃ nāma.
សាធុនរធម្មកណ្ឌំ
Sādhunaradhammakaṇḍaṃ
១៥៤៩.
1549.
‘‘សោ តត្ថ គន្ត្វាន វិចិន្តយន្តោ, ឧច្ចាវចា ចេតនកា 187 ភវន្តិ;
‘‘So tattha gantvāna vicintayanto, uccāvacā cetanakā 188 bhavanti;
នយិមស្ស ជីវេន មមត្ថិ កិញ្ចិ, ហន្ត្វានិមំ ហទយមានយិស្សំ’’ 189។
Nayimassa jīvena mamatthi kiñci, hantvānimaṃ hadayamānayissaṃ’’ 190.
១៥៥០.
1550.
‘‘សោ តត្ថ គន្ត្វា បព្ពតន្តរស្មិំ 191, អន្តោ បវិសិត្វាន បទុដ្ឋចិត្តោ;
‘‘So tattha gantvā pabbatantarasmiṃ 192, anto pavisitvāna paduṭṭhacitto;
អសំវុតស្មិំ ជគតិប្បទេសេ, អធោសិរំ ធារយិ កាតិយានោ។
Asaṃvutasmiṃ jagatippadese, adhosiraṃ dhārayi kātiyāno.
១៥៥១.
1551.
‘‘សោ លម្ពមានោ នរកេ បបាតេ, មហព្ភយេ លោមហំសេ វិទុគ្គេ;
‘‘So lambamāno narake papāte, mahabbhaye lomahaṃse vidugge;
អសន្តសន្តោ កុរូនំ កត្តុសេដ្ឋោ, ឥច្ចព្រវិ បុណ្ណកំ នាម យក្ខំ។
Asantasanto kurūnaṃ kattuseṭṭho, iccabravi puṇṇakaṃ nāma yakkhaṃ.
១៥៥២.
1552.
‘‘អរិយាវកាសោសិ អនរិយរូបោ, អសញ្ញតោ សញ្ញតសន្និកាសោ;
‘‘Ariyāvakāsosi anariyarūpo, asaññato saññatasannikāso;
អច្ចាហិតំ កម្មំ ករោសិ លុទ្រំ, ភាវេ ច តេ កុសលំ នត្ថិ កិញ្ចិ។
Accāhitaṃ kammaṃ karosi ludraṃ, bhāve ca te kusalaṃ natthi kiñci.
១៥៥៣.
1553.
‘‘យំ មំ បបាតស្មិំ បបាតុមិច្ឆសិ, កោ នុ តវត្ថោ មរណេន មយ្ហំ;
‘‘Yaṃ maṃ papātasmiṃ papātumicchasi, ko nu tavattho maraṇena mayhaṃ;
អមានុសស្សេវ តវជ្ជ វណ្ណោ, អាចិក្ខ មេ ត្វំ កតមាសិ ទេវតា’’។
Amānusasseva tavajja vaṇṇo, ācikkha me tvaṃ katamāsi devatā’’.
១៥៥៤.
1554.
‘‘យទិ តេ សុតោ បុណ្ណកោ នាម យក្ខោ, រញ្ញោ កុវេរស្ស ហិ សោ សជិព្ពោ 193;
‘‘Yadi te suto puṇṇako nāma yakkho, rañño kuverassa hi so sajibbo 194;
ភូមិន្ធរោ វរុណោ នាម នាគោ, ព្រហា សុចី វណ្ណពលូបបន្នោ។
Bhūmindharo varuṇo nāma nāgo, brahā sucī vaṇṇabalūpapanno.
១៥៥៥.
1555.
‘‘តស្សានុជំ ធីតរំ កាមយាមិ, ឥរន្ធតី នាម សា នាគកញ្ញា;
‘‘Tassānujaṃ dhītaraṃ kāmayāmi, irandhatī nāma sā nāgakaññā;
តស្សា សុមជ្ឈាយ បិយាយ ហេតុ, បតារយិំ តុយ្ហ វធាយ ធីរ’’។
Tassā sumajjhāya piyāya hetu, patārayiṃ tuyha vadhāya dhīra’’.
១៥៥៦.
1556.
កិំ តេ សុមជ្ឈាយ បិយាយ កិច្ចំ, មរណេន មេ ឥង្ឃ សុណោមិ 199 សព្ពំ’’។
Kiṃ te sumajjhāya piyāya kiccaṃ, maraṇena me iṅgha suṇomi 200 sabbaṃ’’.
១៥៥៧.
1557.
‘‘មហានុភាវស្ស មហោរគស្ស, ធីតុកាមោ ញាតិភតោ 201 ហមស្មិ;
‘‘Mahānubhāvassa mahoragassa, dhītukāmo ñātibhato 202 hamasmi;
តំ យាចមានំ សសុរោ អវោច, យថា មមញ្ញិំសុ សុកាមនីតំ។
Taṃ yācamānaṃ sasuro avoca, yathā mamaññiṃsu sukāmanītaṃ.
១៥៥៨.
1558.
‘‘ទជ្ជេមុ ខោ តេ សុតនុំ សុនេត្តំ, សុចិម្ហិតំ ចន្ទនលិត្តគត្តំ;
‘‘Dajjemu kho te sutanuṃ sunettaṃ, sucimhitaṃ candanalittagattaṃ;
សចេ តុវំ ហទយំ បណ្ឌិតស្ស, ធម្មេន លទ្ធា ឥធ មាហរេសិ;
Sace tuvaṃ hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māharesi;
ឯតេន វិត្តេន កុមារិ លព្ភា, នញ្ញំ ធនំ ឧត្តរិ បត្ថយាម។
Etena vittena kumāri labbhā, naññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma.
១៥៥៩.
1559.
‘‘ឯវំ ន មូឡ្ហោស្មិ សុណោហិ កត្តេ, ន ចាបិ មេ ទុគ្គហិតត្ថិ កិញ្ចិ;
‘‘Evaṃ na mūḷhosmi suṇohi katte, na cāpi me duggahitatthi kiñci;
ហទយេន តេ ធម្មលទ្ធេន នាគា, ឥរន្ធតិំ នាគកញ្ញំ ទទន្តិ។
Hadayena te dhammaladdhena nāgā, irandhatiṃ nāgakaññaṃ dadanti.
១៥៦០.
1560.
‘‘តស្មា អហំ តុយ្ហំ វធាយ យុត្តោ, ឯវំ មមត្ថោ មរណេន តុយ្ហំ;
‘‘Tasmā ahaṃ tuyhaṃ vadhāya yutto, evaṃ mamattho maraṇena tuyhaṃ;
ឥធេវ តំ នរកេ បាតយិត្វា, ហន្ត្វាន តំ ហទយមានយិស្សំ’’។
Idheva taṃ narake pātayitvā, hantvāna taṃ hadayamānayissaṃ’’.
១៥៦១.
1561.
‘‘ខិប្បំ មមំ ឧទ្ធរ កាតិយាន, ហទយេន មេ យទិ តេ អត្ថិ កិច្ចំ;
‘‘Khippaṃ mamaṃ uddhara kātiyāna, hadayena me yadi te atthi kiccaṃ;
យេ កេចិមេ សាធុនរស្ស ធម្មា, សព្ពេវ តេ បាតុករោមិ អជ្ជ’’។
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva te pātukaromi ajja’’.
១៥៦២.
1562.
‘‘សោ បុណ្ណកោ កុរូនំ កត្តុសេដ្ឋំ, នគមុទ្ធនិ ខិប្បំ បតិដ្ឋបេត្វា;
‘‘So puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nagamuddhani khippaṃ patiṭṭhapetvā;
អស្សត្ថមាសីនំ សមេក្ខិយាន, បរិបុច្ឆិ កត្តារមនោមបញ្ញំ។
Assatthamāsīnaṃ samekkhiyāna, paripucchi kattāramanomapaññaṃ.
១៥៦៣.
1563.
‘‘សមុទ្ធតោ មេសិ តុវំ បបាតា, ហទយេន តេ អជ្ជ មមត្ថិ កិច្ចំ;
‘‘Samuddhato mesi tuvaṃ papātā, hadayena te ajja mamatthi kiccaṃ;
យេ កេចិមេ សាធុនរស្ស ធម្មា, សព្ពេវ មេ បាតុករោហិ អជ្ជ’’។
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva me pātukarohi ajja’’.
១៥៦៤.
1564.
‘‘សមុទ្ធតោ ត្យស្មិ អហំ បបាតា, ហទយេន មេ យទិ តេ អត្ថិ កិច្ចំ;
‘‘Samuddhato tyasmi ahaṃ papātā, hadayena me yadi te atthi kiccaṃ;
យេ កេចិមេ សាធុនរស្ស ធម្មា, សព្ពេវ តេ បាតុករោមិ អជ្ជ’’។
Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva te pātukaromi ajja’’.
១៥៦៥.
1565.
‘‘យាតានុយាយី ច ភវាហិ មាណវ, អល្លញ្ច 203 បាណិំ បរិវជ្ជយស្សុ;
‘‘Yātānuyāyī ca bhavāhi māṇava, allañca 204 pāṇiṃ parivajjayassu;
មា ចស្សុ មិត្តេសុ កទាចិ ទុព្ភី, មា ច វសំ អសតីនំ និគច្ឆេ’’។
Mā cassu mittesu kadāci dubbhī, mā ca vasaṃ asatīnaṃ nigacche’’.
១៥៦៦.
1566.
‘‘កថំ នុ យាតំ អនុយាយី ហោតិ, អល្លញ្ច បាណិំ ទហតេ កថំ សោ;
‘‘Kathaṃ nu yātaṃ anuyāyī hoti, allañca pāṇiṃ dahate kathaṃ so;
អសតី ច កា កោ បន មិត្តទុព្ភោ, អក្ខាហិ មេ បុច្ឆិតោ ឯតមត្ថំ’’។
Asatī ca kā ko pana mittadubbho, akkhāhi me pucchito etamatthaṃ’’.
១៥៦៧.
1567.
‘‘អសន្ថុតំ 205 នោបិ ច ទិដ្ឋបុព្ពំ, យោ អាសនេនាបិ និមន្តយេយ្យ;
‘‘Asanthutaṃ 206 nopi ca diṭṭhapubbaṃ, yo āsanenāpi nimantayeyya;
តស្សេវ អត្ថំ បុរិសោ ករេយ្យ, យាតានុយាយីតិ តមាហុ បណ្ឌិតា។
Tasseva atthaṃ puriso kareyya, yātānuyāyīti tamāhu paṇḍitā.
១៥៦៨.
1568.
‘‘យស្សេករត្តម្បិ ឃរេ វសេយ្យ, យត្ថន្នបានំ បុរិសោ លភេយ្យ;
‘‘Yassekarattampi ghare vaseyya, yatthannapānaṃ puriso labheyya;
ន តស្ស បាបំ មនសាបិ ចិន្តយេ, អទុព្ភី បាណិំ ទហតេ មិត្តទុព្ភោ។
Na tassa pāpaṃ manasāpi cintaye, adubbhī pāṇiṃ dahate mittadubbho.
១៥៦៩.
1569.
‘‘យស្ស រុក្ខស្ស ឆាយាយ, និសីទេយ្យ សយេយ្យ វា;
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
ន តស្ស សាខំ ភញ្ជេយ្យ, មិត្តទុព្ភោ ហិ បាបកោ។
Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho hi pāpako.
១៥៧០.
1570.
‘‘បុណ្ណម្បិ ចេមំ បថវិំ ធនេន, ទជ្ជិត្ថិយា បុរិសោ សម្មតាយ;
‘‘Puṇṇampi cemaṃ pathaviṃ dhanena, dajjitthiyā puriso sammatāya;
លទ្ធា ខណំ អតិមញ្ញេយ្យ តម្បិ, តាសំ វសំ អសតីនំ ន គច្ឆេ។
Laddhā khaṇaṃ atimaññeyya tampi, tāsaṃ vasaṃ asatīnaṃ na gacche.
១៥៧១.
1571.
‘‘ឯវំ ខោ យាតំ អនុយាយី ហោតិ, អល្លញ្ច បាណិំ ទហតេ បុនេវំ;
‘‘Evaṃ kho yātaṃ anuyāyī hoti, allañca pāṇiṃ dahate punevaṃ;
អសតី ច សា សោ បន មិត្តទុព្ភោ, សោ ធម្មិកោ ហោតិ ជហស្សុ អធម្មំ’’។
Asatī ca sā so pana mittadubbho, so dhammiko hoti jahassu adhammaṃ’’.
សាធុនរធម្មកណ្ឌំ នាម។
Sādhunaradhammakaṇḍaṃ nāma.
កាលាគិរិកណ្ឌំ
Kālāgirikaṇḍaṃ
១៥៧២.
1572.
‘‘អវសិំ អហំ តុយ្ហំ តីហំ អគារេ, អន្នេន បានេន ឧបដ្ឋិតោស្មិ;
‘‘Avasiṃ ahaṃ tuyhaṃ tīhaṃ agāre, annena pānena upaṭṭhitosmi;
មិត្តោ មមាសី វិសជ្ជាមហំ តំ, កាមំ ឃរំ ឧត្តមបញ្ញ គច្ឆ។
Mitto mamāsī visajjāmahaṃ taṃ, kāmaṃ gharaṃ uttamapañña gaccha.
១៥៧៣.
1573.
‘‘អបិ ហាយតុ នាគកុលា 207 អត្ថោ, អលម្បិ មេ នាគកញ្ញាយ ហោតុ;
‘‘Api hāyatu nāgakulā 208 attho, alampi me nāgakaññāya hotu;
សោ ត្វំ សកេនេវ សុភាសិតេន, មុត្តោសិ មេ អជ្ជ វធាយ បញ្ញ’’។
So tvaṃ sakeneva subhāsitena, muttosi me ajja vadhāya pañña’’.
១៥៧៤.
1574.
‘‘ហន្ទ តុវំ យក្ខ មមម្បិ នេហិ, សសុរំ តេ 209 អត្ថំ មយិ ចរស្សុ;
‘‘Handa tuvaṃ yakkha mamampi nehi, sasuraṃ te 210 atthaṃ mayi carassu;
មយញ្ច នាគាធិបតិំ វិមានំ, ទក្ខេមុ នាគស្ស អទិដ្ឋបុព្ពំ’’។
Mayañca nāgādhipatiṃ vimānaṃ, dakkhemu nāgassa adiṭṭhapubbaṃ’’.
១៥៧៥.
1575.
‘‘យំ វេ នរស្ស អហិតាយ អស្ស, ន តំ បញ្ញោ អរហតិ ទស្សនាយ;
‘‘Yaṃ ve narassa ahitāya assa, na taṃ pañño arahati dassanāya;
អថ កេន វណ្ណេន អមិត្តគាមំ, តុវមិច្ឆសិ ឧត្តមបញ្ញ គន្តុំ’’។
Atha kena vaṇṇena amittagāmaṃ, tuvamicchasi uttamapañña gantuṃ’’.
១៥៧៦.
1576.
‘‘អទ្ធា បជានាមិ អហម្បិ ឯតំ, ន តំ បញ្ញោ អរហតិ ទស្សនាយ;
‘‘Addhā pajānāmi ahampi etaṃ, na taṃ pañño arahati dassanāya;
បាបញ្ច មេ នត្ថិ កតំ កុហិញ្ចិ, តស្មា ន សង្កេ មរណាគមាយ’’។
Pāpañca me natthi kataṃ kuhiñci, tasmā na saṅke maraṇāgamāya’’.
១៥៧៧.
1577.
‘‘ហន្ទ ច ឋានំ អតុលានុភាវំ, មយា សហ ទក្ខសិ ឯហិ កត្តេ;
‘‘Handa ca ṭhānaṃ atulānubhāvaṃ, mayā saha dakkhasi ehi katte;
យត្ថច្ឆតិ នច្ចគីតេហិ នាគោ, រាជា យថា វេស្សវណោ នឡិញ្ញំ 211។
Yatthacchati naccagītehi nāgo, rājā yathā vessavaṇo naḷiññaṃ 212.
១៥៧៨.
1578.
‘‘តំ នាគកញ្ញា ចរិតំ គណេន, និកីឡិតំ និច្ចមហោ ច រត្តិំ;
‘‘Taṃ nāgakaññā caritaṃ gaṇena, nikīḷitaṃ niccamaho ca rattiṃ;
១៥៧៩.
1579.
‘‘អន្នេន បានេន ឧបេតរូបំ, នច្ចេហិ គីតេហិ ច វាទិតេហិ;
‘‘Annena pānena upetarūpaṃ, naccehi gītehi ca vāditehi;
បរិបូរំ កញ្ញាហិ អលង្កតាហិ, ឧបសោភតិ វត្ថបិលន្ធនេន 217។
Paripūraṃ kaññāhi alaṅkatāhi, upasobhati vatthapilandhanena 218.
១៥៨០.
1580.
‘‘សោ បុណ្ណកោ កុរូនំ កត្តុសេដ្ឋំ, និសីទយី បច្ឆតោ អាសនស្មិំ;
‘‘So puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nisīdayī pacchato āsanasmiṃ;
អាទាយ កត្តារមនោមបញ្ញំ, ឧបានយី ភវនំ នាគរញ្ញោ។
Ādāya kattāramanomapaññaṃ, upānayī bhavanaṃ nāgarañño.
១៥៨១.
1581.
‘‘បត្វាន ឋានំ អតុលានុភាវំ, អដ្ឋាសិ កត្តា បច្ឆតោ បុណ្ណកស្ស;
‘‘Patvāna ṭhānaṃ atulānubhāvaṃ, aṭṭhāsi kattā pacchato puṇṇakassa;
សាមគ្គិ បេក្ខមានោ 219 នាគរាជា, បុព្ពេវ ជាមាតរមជ្ឈភាសថ’’។
Sāmaggi pekkhamāno 220 nāgarājā, pubbeva jāmātaramajjhabhāsatha’’.
១៥៨២.
1582.
‘‘យន្នុ តុវំ អគមា មច្ចលោកំ, អន្វេសមានោ ហទយំ បណ្ឌិតស្ស;
‘‘Yannu tuvaṃ agamā maccalokaṃ, anvesamāno hadayaṃ paṇḍitassa;
កច្ចិ សមិទ្ធេន ឥធានុបត្តោ, អាទាយ កត្តារមនោមបញ្ញំ’’។
Kacci samiddhena idhānupatto, ādāya kattāramanomapaññaṃ’’.
១៥៨៣.
1583.
‘‘អយញ្ហិ សោ អាគតោ យំ ត្វមិច្ឆសិ, ធម្មេន លទ្ធោ មម ធម្មបាលោ;
‘‘Ayañhi so āgato yaṃ tvamicchasi, dhammena laddho mama dhammapālo;
កាលាគិរិកណ្ឌំ នាម។
Kālāgirikaṇḍaṃ nāma.
១៥៨៤.
1584.
‘‘អទិដ្ឋបុព្ពំ ទិស្វាន, មច្ចោ មច្ចុភយដ្ដិតោ 225;
‘‘Adiṭṭhapubbaṃ disvāna, macco maccubhayaṭṭito 226;
ព្យម្ហិតោ នាភិវាទេសិ, នយិទំ បញ្ញវតាមិវ’’។
Byamhito nābhivādesi, nayidaṃ paññavatāmiva’’.
១៥៨៥.
1585.
‘‘ន ចម្ហិ ព្យម្ហិតោ នាគ, ន ច មច្ចុភយដ្ដិតោ;
‘‘Na camhi byamhito nāga, na ca maccubhayaṭṭito;
ន វជ្ឈោ អភិវាទេយ្យ, វជ្ឈំ វា នាភិវាទយេ។
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
១៥៨៦.
1586.
‘‘កថំ នោ អភិវាទេយ្យ, អភិវាទាបយេថ វេ;
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
យំ នរោ ហន្តុមិច្ឆេយ្យ, តំ កម្មំ នុបបជ្ជតិ’’។
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
១៥៨៧.
1587.
‘‘ឯវមេតំ យថា ព្រូសិ, សច្ចំ ភាសសិ បណ្ឌិត;
‘‘Evametaṃ yathā brūsi, saccaṃ bhāsasi paṇḍita;
ន វជ្ឈោ អភិវាទេយ្យ, វជ្ឈំ វា នាភិវាទយេ។
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
១៥៨៨.
1588.
‘‘កថំ នោ អភិវាទេយ្យ, អភិវាទាបយេថ វេ;
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
យំ នរោ ហន្តុមិច្ឆេយ្យ, តំ កម្មំ នុបបជ្ជតិ’’។
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
១៥៨៩.
1589.
‘‘អសស្សតំ សស្សតំ នុ តវយិទំ, ឥទ្ធីជុតីពលវីរិយូបបត្តិ 227;
‘‘Asassataṃ sassataṃ nu tavayidaṃ, iddhījutībalavīriyūpapatti 228;
បុច្ឆាមិ តំ នាគរាជេតមត្ថំ, កថំ នុ តេ លទ្ធមិទំ វិមានំ។
Pucchāmi taṃ nāgarājetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.
១៥៩០.
1590.
‘‘អធិច្ចលទ្ធំ បរិណាមជំ តេ, សយំកតំ ឧទាហុ ទេវេហិ ទិន្នំ;
‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;
អក្ខាហិ មេ នាគរាជេតមត្ថំ, យថេវ តេ លទ្ធមិទំ វិមានំ។
Akkhāhi me nāgarājetamatthaṃ, yatheva te laddhamidaṃ vimānaṃ.
១៥៩១.
1591.
‘‘នាធិច្ចលទ្ធំ ន បរិណាមជំ មេ, ន សយំកតំ នាបិ ទេវេហិ ទិន្នំ;
‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃkataṃ nāpi devehi dinnaṃ;
សកេហិ កម្មេហិ អបាបកេហិ, បុញ្ញេហិ មេ លទ្ធមិទំ វិមានំ’’។
Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
១៥៩២.
1592.
‘‘កិំ តេ វតំ កិំ បន ព្រហ្មចរិយំ, កិស្ស សុចិណ្ណស្ស អយំ វិបាកោ;
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ឥទ្ធីជុតីពលវីរិយូបបត្តិ, ឥទញ្ច តេ នាគ មហាវិមានំ’’។
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca te nāga mahāvimānaṃ’’.
១៥៩៣.
1593.
‘‘អហញ្ច ភរិយា ច មនុស្សលោកេ, សទ្ធា ឧភោ ទានបតី អហុម្ហា;
‘‘Ahañca bhariyā ca manussaloke, saddhā ubho dānapatī ahumhā;
ឱបានភូតំ មេ ឃរំ តទាសិ, សន្តប្បិតា សមណព្រាហ្មណា ច។
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
១៥៩៤.
1594.
‘‘មាលញ្ច គន្ធញ្ច វិលេបនញ្ច, បទីបិយំ សេយ្យមុបស្សយញ្ច;
‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ seyyamupassayañca;
អច្ឆាទនំ សាយនមន្នបានំ, សក្កច្ច ទានានិ អទម្ហ តត្ថ។
Acchādanaṃ sāyanamannapānaṃ, sakkacca dānāni adamha tattha.
១៥៩៥.
1595.
‘‘តំ មេ វតំ តំ បន ព្រហ្មចរិយំ, តស្ស សុចិណ្ណស្ស អយំ វិបាកោ;
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ឥទ្ធីជុតីពលវីរិយូបបត្តិ, ឥទញ្ច មេ ធីរ មហាវិមានំ’។
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca me dhīra mahāvimānaṃ’.
១៥៩៦.
1596.
‘‘ឯវំ ចេ តេ លទ្ធមិទំ វិមានំ, ជានាសិ បុញ្ញានំ ផលូបបត្តិំ;
‘‘Evaṃ ce te laddhamidaṃ vimānaṃ, jānāsi puññānaṃ phalūpapattiṃ;
តស្មា ហិ ធម្មំ ចរ អប្បមត្តោ, យថា វិមានំ បុន មាវសេសិ’។
Tasmā hi dhammaṃ cara appamatto, yathā vimānaṃ puna māvasesi’.
១៥៩៧.
1597.
‘‘នយិធ សន្តិ សមណព្រាហ្មណា ច, យេសន្នបានានិ ទទេមុ កត្តេ;
‘‘Nayidha santi samaṇabrāhmaṇā ca, yesannapānāni dademu katte;
អក្ខាហិ មេ បុច្ឆិតោ ឯតមត្ថំ, យថា វិមានំ បុន មាវសេម’’។
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, yathā vimānaṃ puna māvasema’’.
១៥៩៨.
1598.
‘‘ភោគី ហិ តេ សន្តិ ឥធូបបន្នា, បុត្តា ច ទារា អនុជីវិនោ ច;
‘‘Bhogī hi te santi idhūpapannā, puttā ca dārā anujīvino ca;
តេសុ តុវំ វចសា កម្មុនា ច, អសម្បទុដ្ឋោ ច ភវាហិ និច្ចំ។
Tesu tuvaṃ vacasā kammunā ca, asampaduṭṭho ca bhavāhi niccaṃ.
១៥៩៩.
1599.
‘‘ឯវំ តុវំ នាគ អសម្បទោសំ, អនុបាលយ វចសា កម្មុនា ច;
‘‘Evaṃ tuvaṃ nāga asampadosaṃ, anupālaya vacasā kammunā ca;
ឋត្វា ឥធ យាវតាយុកំ វិមានេ, ឧទ្ធំ ឥតោ គច្ឆសិ ទេវលោកំ’’។
Ṭhatvā idha yāvatāyukaṃ vimāne, uddhaṃ ito gacchasi devalokaṃ’’.
១៦០០.
1600.
‘‘អទ្ធា ហិ សោ សោចតិ រាជសេដ្ឋោ, តយា វិនា យស្ស តុវំ សជិព្ពោ;
‘‘Addhā hi so socati rājaseṭṭho, tayā vinā yassa tuvaṃ sajibbo;
ទុក្ខូបនីតោបិ តយា សមេច្ច, វិន្ទេយ្យ បោសោ សុខមាតុរោបិ’’។
Dukkhūpanītopi tayā samecca, vindeyya poso sukhamāturopi’’.
១៦០១.
1601.
‘‘អទ្ធា សតំ ភាសសិ នាគ ធម្មំ, អនុត្តរំ អត្ថបទំ សុចិណ្ណំ;
‘‘Addhā sataṃ bhāsasi nāga dhammaṃ, anuttaraṃ atthapadaṃ suciṇṇaṃ;
ឯតាទិសិយាសុ ហិ អាបទាសុ, បញ្ញាយតេ មាទិសានំ វិសេសោ’’។
Etādisiyāsu hi āpadāsu, paññāyate mādisānaṃ viseso’’.
១៦០២.
1602.
‘‘អក្ខាហិ នោ តាយំ មុធា នុ លទ្ធោ, អក្ខេហិ នោ តាយំ អជេសិ ជូតេ;
‘‘Akkhāhi no tāyaṃ mudhā nu laddho, akkhehi no tāyaṃ ajesi jūte;
ធម្មេន លទ្ធោ ឥតិ តាយមាហ 229, កថំ នុ ត្វំ ហត្ថមិមស្ស មាគតោ’’។
Dhammena laddho iti tāyamāha 230, kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgato’’.
១៦០៣.
1603.
‘‘យោ មិស្សរោ តត្ថ អហោសិ រាជា, តមាយមក្ខេហិ អជេសិ ជូតេ;
‘‘Yo missaro tattha ahosi rājā, tamāyamakkhehi ajesi jūte;
សោ មំ ជិតោ រាជា ឥមស្សទាសិ, ធម្មេន លទ្ធោស្មិ អសាហសេន។
So maṃ jito rājā imassadāsi, dhammena laddhosmi asāhasena.
១៦០៤.
1604.
‘‘មហោរគោ អត្តមនោ ឧទគ្គោ, សុត្វាន ធីរស្ស សុភាសិតានិ;
‘‘Mahorago attamano udaggo, sutvāna dhīrassa subhāsitāni;
ហត្ថេ គហេត្វាន អនោមបញ្ញំ, បាវេក្ខិ ភរិយាយ តទា សកាសេ។
Hatthe gahetvāna anomapaññaṃ, pāvekkhi bhariyāya tadā sakāse.
១៦០៥.
1605.
‘‘យេន ត្វំ វិមលេ បណ្ឌុ, យេន ភត្តំ ន រុច្ចតិ;
‘‘Yena tvaṃ vimale paṇḍu, yena bhattaṃ na ruccati;
ន ច មេ តាទិសោ វណ្ណោ, អយមេសោ តមោនុទោ។
Na ca me tādiso vaṇṇo, ayameso tamonudo.
១៦០៦.
1606.
‘‘យស្ស តេ ហទយេនត្ថោ, អាគតាយំ បភង្ករោ;
‘‘Yassa te hadayenattho, āgatāyaṃ pabhaṅkaro;
តស្ស វាក្យំ និសាមេហិ, ទុល្លភំ ទស្សនំ បុន។
Tassa vākyaṃ nisāmehi, dullabhaṃ dassanaṃ puna.
១៦០៧.
1607.
‘‘ទិស្វាន តំ វិមលា ភូរិបញ្ញំ, ទសង្គុលី អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា;
‘‘Disvāna taṃ vimalā bhūripaññaṃ, dasaṅgulī añjaliṃ paggahetvā;
ហដ្ឋេន ភាវេន បតីតរូបា, ឥច្ចព្រវិ កុរូនំ កត្តុសេដ្ឋំ។
Haṭṭhena bhāvena patītarūpā, iccabravi kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ.
១៦០៨.
1608.
‘‘អទិដ្ឋបុព្ពំ ទិស្វាន, មច្ចោ មច្ចុភយដ្ដិតោ;
‘‘Adiṭṭhapubbaṃ disvāna, macco maccubhayaṭṭito;
ព្យម្ហិតោ នាភិវាទេសិ, នយិទំ បញ្ញវតាមិវ’’។
Byamhito nābhivādesi, nayidaṃ paññavatāmiva’’.
១៦០៩.
1609.
‘‘ន ចម្ហិ ព្យម្ហិតោ នាគិ, ន ច មច្ចុភយដ្ដិតោ;
‘‘Na camhi byamhito nāgi, na ca maccubhayaṭṭito;
ន វជ្ឈោ អភិវាទេយ្យ, វជ្ឈំ វា នាភិវាទយេ។
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
១៦១០.
1610.
‘‘កថំ នោ អភិវាទេយ្យ, អភិវាទាបយេថ វេ;
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
យំ នរោ ហន្តុមិច្ឆេយ្យ, តំ កម្មំ នុបបជ្ជតិ’’។
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
១៦១១.
1611.
‘‘ឯវមេតំ យថា ព្រូសិ, សច្ចំ ភាសសិ បណ្ឌិត;
‘‘Evametaṃ yathā brūsi, saccaṃ bhāsasi paṇḍita;
ន វជ្ឈោ អភិវាទេយ្យ, វជ្ឈំ វា នាភិវាទយេ។
Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.
១៦១២.
1612.
‘‘កថំ នោ អភិវាទេយ្យ, អភិវាទាបយេថ វេ;
‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;
យំ នរោ ហន្តុមិច្ឆេយ្យ, តំ កម្មំ នុបបជ្ជតិ’’។
Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati’’.
១៦១៣.
1613.
‘‘អសស្សតំ សស្សតំ នុ តវយិទំ, ឥទ្ធីជុតីពលវីរិយូបបត្តិ;
‘‘Asassataṃ sassataṃ nu tavayidaṃ, iddhījutībalavīriyūpapatti;
បុច្ឆាមិ តំ នាគកញ្ញេតមត្ថំ, កថំ នុ តេ លទ្ធមិទំ វិមានំ។
Pucchāmi taṃ nāgakaññetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.
១៦១៤.
1614.
‘‘អធិច្ចលទ្ធំ បរិណាមជំ តេ, សយំកតំ ឧទាហុ ទេវេហិ ទិន្នំ;
‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;
អក្ខាហិ មេ នាគកញ្ញេតមត្ថំ, យថេវ តេ លទ្ធមិទំ វិមានំ’’។
Akkhāhi me nāgakaññetamatthaṃ, yatheva te laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
១៦១៥.
1615.
‘‘នាធិច្ចលទ្ធំ ន បរិណាមជំ មេ, ន សយំ កតំ នាបិ ទេវេហិ ទិន្នំ;
‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃ kataṃ nāpi devehi dinnaṃ;
សកេហិ កម្មេហិ អបាបកេហិ, បុញ្ញេហិ មេ លទ្ធមិទំ វិមានំ’’។
Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimānaṃ’’.
១៦១៦.
1616.
‘‘កិំ តេ វតំ កិំ បន ព្រហ្មចរិយំ, កិស្ស សុចិណ្ណស្ស អយំ វិបាកោ;
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ឥទ្ធីជុតីពលវីរិយូបបត្តិ, ឥទញ្ច តេ នាគិ មហាវិមានំ’’។
Iddhījutībalavīriyūpapatti, idañca te nāgi mahāvimānaṃ’’.
១៦១៧.
1617.
‘‘អហញ្ច ខោ សាមិកោ ចាបិ មយ្ហំ, សទ្ធា ឧភោ ទានបតី អហុម្ហា;
‘‘Ahañca kho sāmiko cāpi mayhaṃ, saddhā ubho dānapatī ahumhā;
ឱបានភូតំ មេ ឃរំ តទាសិ, សន្តប្បិតា សមណព្រាហ្មណា ច។
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
១៦១៨.
1618.
‘‘មាលញ្ច គន្ធញ្ច វិលេបនញ្ច, បទីបិយំ សេយ្យមុបស្សយញ្ច;
‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ seyyamupassayañca;
អច្ឆាទនំ សាយនមន្នបានំ, សក្កច្ចំ ទានានិ អទម្ហ តត្ថ។
Acchādanaṃ sāyanamannapānaṃ, sakkaccaṃ dānāni adamha tattha.
១៦១៩.
1619.
‘‘តំ មេ វតំ តំ បន ព្រហ្មចរិយំ, តស្ស សុចិណ្ណស្ស អយំ វិបាកោ;
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
ឥទ្ធីជុតីពលវីរិយូបបត្តិ , ឥទញ្ច មេ ធីរ មហាវិមានំ’’។
Iddhījutībalavīriyūpapatti , idañca me dhīra mahāvimānaṃ’’.
១៦២០.
1620.
‘‘ឯវំ ចេ តេ លទ្ធមិទំ វិមានំ, ជានាសិ បុញ្ញានំ ផលូបបត្តិំ;
‘‘Evaṃ ce te laddhamidaṃ vimānaṃ, jānāsi puññānaṃ phalūpapattiṃ;
តស្មា ហិ ធម្មំ ចរ អប្បមត្តា, យថា វិមានំ បុន មាវសេសិ’’។
Tasmā hi dhammaṃ cara appamattā, yathā vimānaṃ puna māvasesi’’.
១៦២១.
1621.
‘‘នយិធ សន្តិ សមណព្រាហ្មណា ច, យេសន្នបានានិ ទទេមុ កត្តេ;
‘‘Nayidha santi samaṇabrāhmaṇā ca, yesannapānāni dademu katte;
អក្ខាហិ មេ បុច្ឆិតោ ឯតមត្ថំ, យថា វិមានំ បុន មាវសេម’’។
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, yathā vimānaṃ puna māvasema’’.
១៦២២.
1622.
‘‘ភោគី ហិ តេ សន្តិ ឥធូបបន្នា, បុត្តា ច ទារា អនុជីវិនោ ច;
‘‘Bhogī hi te santi idhūpapannā, puttā ca dārā anujīvino ca;
តេសុ តុវំ វចសា កម្មុនា ច, អសម្បទុដ្ឋា ច ភវាហិ និច្ចំ។
Tesu tuvaṃ vacasā kammunā ca, asampaduṭṭhā ca bhavāhi niccaṃ.
១៦២៣.
1623.
‘‘ឯវំ តុវំ នាគិ អសម្បទោសំ, អនុបាលយ វចសា កម្មុនា ច;
‘‘Evaṃ tuvaṃ nāgi asampadosaṃ, anupālaya vacasā kammunā ca;
ឋត្វា ឥធ យាវតាយុកំ វិមានេ, ឧទ្ធំ ឥតោ គច្ឆសិ ទេវលោកំ’’។
Ṭhatvā idha yāvatāyukaṃ vimāne, uddhaṃ ito gacchasi devalokaṃ’’.
១៦២៤.
1624.
‘‘អទ្ធា ហិ សោ សោចតិ រាជសេដ្ឋោ, តយា វិនា យស្ស តុវំ សជិព្ពោ;
‘‘Addhā hi so socati rājaseṭṭho, tayā vinā yassa tuvaṃ sajibbo;
ទុក្ខូបនីតោបិ តយា សមេច្ច, វិន្ទេយ្យ បោសោ សុខមាតុរោបិ’’។
Dukkhūpanītopi tayā samecca, vindeyya poso sukhamāturopi’’.
១៦២៥.
1625.
‘‘អទ្ធា សតំ ភាសសិ នាគិ ធម្មំ, អនុត្តរំ អត្ថបទំ សុចិណ្ណំ;
‘‘Addhā sataṃ bhāsasi nāgi dhammaṃ, anuttaraṃ atthapadaṃ suciṇṇaṃ;
ឯតាទិសិយាសុ ហិ អាបទាសុ, បញ្ញាយតេ មាទិសានំ វិសេសោ’’។
Etādisiyāsu hi āpadāsu, paññāyate mādisānaṃ viseso’’.
១៦២៦.
1626.
‘‘អក្ខាហិ នោ តាយំ មុធា នុ លទ្ធោ, អក្ខេហិ នោ តាយំ អជេសិ ជូតេ;
‘‘Akkhāhi no tāyaṃ mudhā nu laddho, akkhehi no tāyaṃ ajesi jūte;
ធម្មេន លទ្ធោ ឥតិ តាយមាហ, កថំ នុ ត្វំ ហត្ថមិមស្ស មាគតោ’’។
Dhammena laddho iti tāyamāha, kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgato’’.
១៦២៧.
1627.
‘‘យោ មិស្សរោ តត្ថ អហោសិ រាជា, តមាយមក្ខេហិ អជេសិ ជូតេ;
‘‘Yo missaro tattha ahosi rājā, tamāyamakkhehi ajesi jūte;
សោ មំ ជិតោ រាជា ឥមស្សទាសិ, ធម្មេន លទ្ធោស្មិ អសាហសេន។
So maṃ jito rājā imassadāsi, dhammena laddhosmi asāhasena.
១៦២៨.
1628.
‘‘យថេវ វរុណោ នាគោ, បញ្ហំ បុច្ឆិត្ថ បណ្ឌិតំ;
‘‘Yatheva varuṇo nāgo, pañhaṃ pucchittha paṇḍitaṃ;
តថេវ នាគកញ្ញាបិ, បញ្ហំ បុច្ឆិត្ថ បណ្ឌិតំ។
Tatheva nāgakaññāpi, pañhaṃ pucchittha paṇḍitaṃ.
១៦២៩.
1629.
‘‘យថេវ វរុណំ នាគំ, ធីរោ តោសេសិ បុច្ឆិតោ;
‘‘Yatheva varuṇaṃ nāgaṃ, dhīro tosesi pucchito;
តថេវ នាគកញ្ញម្បិ, ធីរោ តោសេសិ បុច្ឆិតោ។
Tatheva nāgakaññampi, dhīro tosesi pucchito.
១៦៣០.
1630.
‘‘ឧភោបិ តេ អត្តមនេ វិទិត្វា, មហោរគំ នាគកញ្ញញ្ច ធីរោ 231;
‘‘Ubhopi te attamane viditvā, mahoragaṃ nāgakaññañca dhīro 232;
អឆម្ភី អភីតោ អលោមហដ្ឋោ, ឥច្ចព្រវិ វរុណំ នាគរាជានំ។
Achambhī abhīto alomahaṭṭho, iccabravi varuṇaṃ nāgarājānaṃ.
១៦៣១.
1631.
‘‘មា រោធយិ 233 នាគ អាយាហមស្មិ, យេន តវត្ថោ ឥទំ សរីរំ;
‘‘Mā rodhayi 234 nāga āyāhamasmi, yena tavattho idaṃ sarīraṃ;
ហទយេន មំសេន ករោហិ កិច្ចំ, សយំ ករិស្សាមិ យថាមតិ តេ’’។
Hadayena maṃsena karohi kiccaṃ, sayaṃ karissāmi yathāmati te’’.
១៦៣២.
1632.
‘‘បញ្ញា ហវេ ហទយំ បណ្ឌិតានំ, តេ ត្យម្ហ បញ្ញាយ មយំ សុតុដ្ឋា;
‘‘Paññā have hadayaṃ paṇḍitānaṃ, te tyamha paññāya mayaṃ sutuṭṭhā;
អនូននាមោ លភតជ្ជ ទារំ, អជ្ជេវ តំ កុរុយោ បាបយាតុ’’។
Anūnanāmo labhatajja dāraṃ, ajjeva taṃ kuruyo pāpayātu’’.
១៦៣៣.
1633.
‘‘ស បុណ្ណកោ អត្តមនោ ឧទគ្គោ, ឥរន្ធតិំ នាគកញ្ញំ លភិត្វា;
‘‘Sa puṇṇako attamano udaggo, irandhatiṃ nāgakaññaṃ labhitvā;
ហដ្ឋេន ភាវេន បតីតរូបោ, ឥច្ចព្រវិ កុរូនំ កត្តុសេដ្ឋំ។
Haṭṭhena bhāvena patītarūpo, iccabravi kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ.
១៦៣៤.
1634.
‘‘ភរិយាយ មំ ត្វំ អករិ សមង្គិំ, អហញ្ច តេ វិធុរ ករោមិ កិច្ចំ;
‘‘Bhariyāya maṃ tvaṃ akari samaṅgiṃ, ahañca te vidhura karomi kiccaṃ;
ឥទញ្ច តេ មណិរតនំ ទទាមិ, អជ្ជេវ តំ កុរុយោ បាបយាមិ’’។
Idañca te maṇiratanaṃ dadāmi, ajjeva taṃ kuruyo pāpayāmi’’.
១៦៣៥.
1635.
‘‘អជេយ្យមេសា តវ ហោតុ មេត្តិ, ភរិយាយ កច្ចាន បិយាយ សទ្ធិំ;
‘‘Ajeyyamesā tava hotu metti, bhariyāya kaccāna piyāya saddhiṃ;
អានន្ទិ វិត្តោ 235 សុមនោ បតីតោ, ទត្វា មណិំ មញ្ច នយិន្ទបត្ថំ។
Ānandi vitto 236 sumano patīto, datvā maṇiṃ mañca nayindapatthaṃ.
១៦៣៦.
1636.
‘‘ស បុណ្ណកោ កុរូនំ កត្តុសេដ្ឋំ, និសីទយី បុរតោ អាសនស្មិំ;
‘‘Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nisīdayī purato āsanasmiṃ;
អាទាយ កត្តារមនោមបញ្ញំ, ឧបានយី នគរំ ឥន្ទបត្ថំ។
Ādāya kattāramanomapaññaṃ, upānayī nagaraṃ indapatthaṃ.
១៦៣៧.
1637.
‘‘មនោ មនុស្សស្ស យថាបិ គច្ឆេ, តតោបិស្ស ខិប្បតរំ 237 អហោសិ;
‘‘Mano manussassa yathāpi gacche, tatopissa khippataraṃ 238 ahosi;
ស បុណ្ណកោ កុរូនំ កត្តុសេដ្ឋំ, ឧបានយី នគរំ ឥន្ទបត្ថំ’’។
Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, upānayī nagaraṃ indapatthaṃ’’.
១៦៣៨.
1638.
‘‘ឯតិន្ទបត្ថំ នគរំ បទិស្សតិ, រម្មានិ ច អម្ពវនានិ ភាគសោ;
‘‘Etindapatthaṃ nagaraṃ padissati, rammāni ca ambavanāni bhāgaso;
អហញ្ច ភរិយាយ សមង្គិភូតោ, តុវញ្ច បត្តោសិ សកំ និកេតំ’’។
Ahañca bhariyāya samaṅgibhūto, tuvañca pattosi sakaṃ niketaṃ’’.
១៦៣៩.
1639.
‘‘ស បុណ្ណកោ កុរូនំ កត្តុសេដ្ឋំ, ឱរោបិយ ធម្មសភាយ មជ្ឈេ;
‘‘Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, oropiya dhammasabhāya majjhe;
អាជញ្ញមារុយ្ហ អនោមវណ្ណោ, បក្កាមិ វេហាយសមន្តលិក្ខេ។
Ājaññamāruyha anomavaṇṇo, pakkāmi vehāyasamantalikkhe.
១៦៤០.
1640.
‘‘តំ ទិស្វា រាជា បរមប្បតីតោ, ឧដ្ឋាយ ពាហាហិ បលិស្សជិត្វា;
‘‘Taṃ disvā rājā paramappatīto, uṭṭhāya bāhāhi palissajitvā;
អវិកម្បយំ ធម្មសភាយ មជ្ឈេ, និសីទយី បមុខមាសនស្មិំ’’។
Avikampayaṃ dhammasabhāya majjhe, nisīdayī pamukhamāsanasmiṃ’’.
១៦៤១.
1641.
‘‘ត្វំ នោ វិនេតាសិ រថំវ នទ្ធំ, នន្ទន្តិ តំ កុរុយោ ទស្សនេន;
‘‘Tvaṃ no vinetāsi rathaṃva naddhaṃ, nandanti taṃ kuruyo dassanena;
អក្ខាហិ មេ បុច្ឆិតោ ឯតមត្ថំ, កថំ បមោក្ខោ អហុ មាណវស្ស’’។
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, kathaṃ pamokkho ahu māṇavassa’’.
១៦៤២.
1642.
‘‘យំ មាណវោត្យាភិវទី ជនិន្ទ, ន សោ មនុស្សោ នរវីរសេដ្ឋ;
‘‘Yaṃ māṇavotyābhivadī janinda, na so manusso naravīraseṭṭha;
យទិ តេ សុតោ បុណ្ណកោ នាម យក្ខោ, រញ្ញោ កុវេរស្ស ហិ សោ សជិព្ពោ។
Yadi te suto puṇṇako nāma yakkho, rañño kuverassa hi so sajibbo.
១៦៤៣.
1643.
‘‘ភូមិន្ធរោ វរុណោ នាម នាគោ, ព្រហា សុចី វណ្ណពលូបបន្នោ;
‘‘Bhūmindharo varuṇo nāma nāgo, brahā sucī vaṇṇabalūpapanno;
តស្សានុជំ ធីតរំ កាមយានោ, ឥរន្ធតី នាម សា នាគកញ្ញា។
Tassānujaṃ dhītaraṃ kāmayāno, irandhatī nāma sā nāgakaññā.
១៦៤៤.
1644.
‘‘តស្សា សុមជ្ឈាយ បិយាយ ហេតុ, បតារយិត្ថ មរណាយ មយ្ហំ;
‘‘Tassā sumajjhāya piyāya hetu, patārayittha maraṇāya mayhaṃ;
សោ ចេវ ភរិយាយ សមង្គិភូតោ, អហញ្ច អនុញ្ញាតោ មណិ ច លទ្ធោ’’។
So ceva bhariyāya samaṅgibhūto, ahañca anuññāto maṇi ca laddho’’.
១៦៤៥.
1645.
‘‘រុក្ខោ ហិ មយ្ហំ បទ្ធារេ 239 សុជាតោ, បញ្ញាក្ខន្ធោ សីលមយស្ស សាខា;
‘‘Rukkho hi mayhaṃ paddhāre 240 sujāto, paññākkhandho sīlamayassa sākhā;
អត្ថេ ច ធម្មេ ច ឋិតោ និបាកោ, គវប្ផលោ ហត្ថិគវស្សឆន្នោ។
Atthe ca dhamme ca ṭhito nipāko, gavapphalo hatthigavassachanno.
១៦៤៦.
1646.
‘‘នច្ចគីតតូរិយាភិនាទិតេ, ឧច្ឆិជ្ជ សេនំ 241 បុរិសោ អហាសិ;
‘‘Naccagītatūriyābhinādite, ucchijja senaṃ 242 puriso ahāsi;
សោ នោ អយំ អាគតោ សន្និកេតំ, រុក្ខស្សិមស្សាបចិតិំ ករោថ។
So no ayaṃ āgato sanniketaṃ, rukkhassimassāpacitiṃ karotha.
១៦៤៧.
1647.
‘‘យេ កេចិ វិត្តា មម បច្ចយេន, សព្ពេវ តេ បាតុករោន្តុ អជ្ជ;
‘‘Ye keci vittā mama paccayena, sabbeva te pātukarontu ajja;
តិព្ពានិ កត្វាន ឧបាយនានិ, រុក្ខស្សិមស្សាបចិតិំ ករោថ។
Tibbāni katvāna upāyanāni, rukkhassimassāpacitiṃ karotha.
១៦៤៨.
1648.
‘‘យេ កេចិ ពទ្ធា មម អត្ថិ រដ្ឋេ, សព្ពេវ តេ ពន្ធនា មោចយន្តុ;
‘‘Ye keci baddhā mama atthi raṭṭhe, sabbeva te bandhanā mocayantu;
យថេវ យំ ពន្ធនស្មា បមុត្តោ, ឯវមេតេ មុញ្ចរេ ពន្ធនស្មា។
Yatheva yaṃ bandhanasmā pamutto, evamete muñcare bandhanasmā.
១៦៤៩.
1649.
‘‘ឧន្នង្គលា មាសមិមំ ករោន្តុ, មំសោទនំ ព្រាហ្មណា ភក្ខយន្តុ;
‘‘Unnaṅgalā māsamimaṃ karontu, maṃsodanaṃ brāhmaṇā bhakkhayantu;
អមជ្ជបា មជ្ជរហា បិវន្តុ, បុណ្ណាហិ ថាលាហិ បលិស្សុតាហិ។
Amajjapā majjarahā pivantu, puṇṇāhi thālāhi palissutāhi.
១៦៥០.
1650.
‘‘មហាបថំ និច្ច សមវ្ហយន្តុ, តិព្ពញ្ច រក្ខំ វិទហន្តុ រដ្ឋេ;
‘‘Mahāpathaṃ nicca samavhayantu, tibbañca rakkhaṃ vidahantu raṭṭhe;
យថាញ្ញមញ្ញំ ន វិហេឋយេយ្យុំ, រុក្ខស្សិមស្សាបចិតិំ ករោថ’’។
Yathāññamaññaṃ na viheṭhayeyyuṃ, rukkhassimassāpacitiṃ karotha’’.
១៦៥១.
1651.
ឱរោធា ច កុមារា ច, វេសិយានា ច ព្រាហ្មណា;
Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
ពហុំ អន្នញ្ច បានញ្ច, បណ្ឌិតស្សាភិហារយុំ។
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
១៦៥២.
1652.
ហត្ថារោហា អនីកដ្ឋា, រថិកា បត្តិការកា;
Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
ពហុំ អន្នញ្ច បានញ្ច, បណ្ឌិតស្សាភិហារយុំ។
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
១៦៥៣.
1653.
សមាគតា ជានបទា, នេគមា ច សមាគតា;
Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
ពហុំ អន្នញ្ច បានញ្ច, បណ្ឌិតស្សាភិហារយុំ។
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
១៦៥៤.
1654.
ពហុជនោ បសន្នោសិ, ទិស្វា បណ្ឌិតមាគតេ;
Bahujano pasannosi, disvā paṇḍitamāgate;
បណ្ឌិតម្ហិ អនុប្បត្តេ, ចេលុក្ខេបោ បវត្តថាតិ។
Paṇḍitamhi anuppatte, celukkhepo pavattathāti.
វិធុរជាតកំ នវមំ។
Vidhurajātakaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ខុទ្ទកនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā / [៥៤៦] ៩. វិធុរជាតកវណ្ណនា • [546] 9. Vidhurajātakavaṇṇanā
