Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [੫੪੬] ੯. વਿਧੁਰਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [546] 9. Vidhurajātakavaṇṇanā

    ਚਤੁਪੋਸਥਕਣ੍ਡਂ

    Catuposathakaṇḍaṃ

    ਪਣ੍ਡੁ ਕਿਸਿਯਾਸਿ ਦੁਬ੍ਬਲਾਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਏਕਦਿવਸਞ੍ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਸਤ੍ਥਾ ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ ਪੁਥੁਪਞ੍ਞੋ ਗਮ੍ਭੀਰਪਞ੍ਞੋ ਜવਨਪਞ੍ਞੋ ਹਾਸਪਞ੍ਞੋ ਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਞ੍ਞੋ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਮਦ੍ਦਨੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਾਨੁਭਾવੇਨ ਖਤ੍ਤਿਯਪਣ੍ਡਿਤਾਦੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤੇ ਸੁਖੁਮਪਞ੍ਹੇ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤੇ ਦਮੇਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੇ ਕਤ੍વਾ ਤੀਸੁ ਸਰਣੇਸੁ ਚੇવ ਸੀਲੇਸੁ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਅਮਤਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਾਦੇਸੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਮਾਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਯੋ ਦਮੇਯ੍ਯ। ਪੁਰਿਮਭવਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਬੋਧਿਞਾਣਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋਪਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਞ੍ਞવਾ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਮਦ੍ਦਨੋਯੇવ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਹਂ વਿਧੁਰਕਾਲੇ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨੁਬ੍ਬੇਧੇ ਕਾਲ਼ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣਬਲੇਨੇવ ਦਮੇਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸੀਲੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਂ ਦਾਪੇਸਿ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    Paṇḍukisiyāsi dubbalāti idaṃ satthā jetavane viharanto attano paññāpāramiṃ ārabbha kathesi. Ekadivasañhi bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, satthā mahāpañño puthupañño gambhīrapañño javanapañño hāsapañño tikkhapañño nibbedhikapañño parappavādamaddano, attano paññānubhāvena khattiyapaṇḍitādīhi abhisaṅkhate sukhumapañhe bhinditvā te dametvā nibbisevane katvā tīsu saraṇesu ceva sīlesu ca patiṭṭhāpetvā amatagāmimaggaṃ paṭipādesī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, yaṃ tathāgato paramābhisambodhippatto parappavādaṃ bhinditvā khattiyādayo dameyya. Purimabhavasmiñhi bodhiñāṇaṃ pariyesantopi tathāgato paññavā parappavādamaddanoyeva. Tathā hi ahaṃ vidhurakāle saṭṭhiyojanubbedhe kāḷapabbatamuddhani puṇṇakaṃ nāma yakkhasenāpatiṃ attano ñāṇabaleneva dametvā nibbisevanaṃ katvā pañcasīlesu patiṭṭhāpento attano jīvitaṃ dāpesi’’nti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਕੁਰੁਰਟ੍ਠੇ ਇਨ੍ਦਪਤ੍ਥਨਗਰੇ ਧਨਞ੍ਚਯਕੋਰਬ੍ਯੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ। વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੋ ਨਾਮ ਅਮਚ੍ਚੋ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਸਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਮਧੁਰਕਥੋ ਮਹਾਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਰਾਜਾਨੋ ਹਤ੍ਥਿਕਨ੍ਤવੀਣਾਸਰੇਨ ਪਲੁਦ੍ਧਹਤ੍ਥਿਨੋ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਪਲੋਭੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਸਕਸਕਰਜ੍ਜਾਨਿ ਗਨ੍ਤੁਂ ਅਦਦਮਾਨੋ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲਾਯ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਯਸੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਗਰੇ ਪਟਿવਸਿ।

    Atīte kururaṭṭhe indapatthanagare dhanañcayakorabyo nāma rājā rajjaṃ kāresi. Vidhurapaṇḍito nāma amacco tassa atthadhammānusāsako ahosi. So madhurakatho mahādhammakathiko sakalajambudīpe rājāno hatthikantavīṇāsarena paluddhahatthino viya attano madhuradhammadesanāya palobhetvā tesaṃ sakasakarajjāni gantuṃ adadamāno buddhalīlāya mahājanassa dhammaṃ desento mahantena yasena tasmiṃ nagare paṭivasi.

    ਤਦਾ ਹਿ ਬਾਰਾਣਸਿਯਮ੍ਪਿ ਗਿਹਿਸਹਾਯਕਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਾ ਮਹਲ੍ਲਕਕਾਲੇ ਕਾਮੇਸੁ ਆਦੀਨવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ વਨਮੂਲਫਲਾਹਾਰਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਚਿਰਂ વਸਿਤ੍વਾ ਲੋਣਮ੍ਬਿਲਸੇવਨਤ੍ਥਾਯ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨਾ ਅਙ੍ਗਰਟ੍ਠੇ ਕਾਲਚਮ੍ਪਾਨਗਰਂ ਪਤ੍વਾ ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨੇ વਸਿਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਹਾਯਕਾ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਾ ਤੇਸਂ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਾਭਾਜਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕੇਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવੇਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਆਹਾਰੇਨ ਪਰਿવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨੇਯੇવ વਾਸਾਪੇਸੁਂ। ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਤਾਪਸਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਾਨਂ ਗੇਹੇਸੁ ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਤ੍ਥਾਯ ਏਕੋ ਤਾਪਸੋ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏਕੋ ਨਾਗਭવਨਂ, ਏਕੋ ਸੁਪਣ੍ਣਭવਨਂ, ਏਕੋ ਕੋਰਬ੍ਯਰਞ੍ਞੋ ਮਿਗਾਜਿਨਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤੇਸੁ ਯੋ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਯਸਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਸ੍ਸ ਤਮੇવ વਣ੍ਣੇਤਿ। ਯੋ ਨਾਗਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਸ੍ਸ ਤਮੇવ વਣ੍ਣੇਤਿ। ਯੋ ਸੁਪਣ੍ਣਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਸ੍ਸ વਿਭੂਤਿਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਸ੍ਸ ਤਮੇવ વਣ੍ਣੇਤਿ। ਯੋ ਧਨਞ੍ਚਯਕੋਰਬ੍ਯਰਾਜਸ੍ਸ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਧਨਞ੍ਚਯਕੋਰਬ੍ਯਰਞ੍ਞੋ ਸਿਰਿਸੋਭਗ੍ਗਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਸ੍ਸ ਤਮੇવ વਣ੍ਣੇਤਿ।

    Tadā hi bārāṇasiyampi gihisahāyakā cattāro brāhmaṇamahāsālā mahallakakāle kāmesu ādīnavaṃ disvā himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā vanamūlaphalāhārā tattheva ciraṃ vasitvā loṇambilasevanatthāya cārikaṃ caramānā aṅgaraṭṭhe kālacampānagaraṃ patvā rājuyyāne vasitvā punadivase bhikkhāya nagaraṃ pavisiṃsu. Tattha cattāro sahāyakā kuṭumbikā tesaṃ iriyāpathesu pasīditvā vanditvā bhikkhābhājanaṃ gahetvā ekekaṃ attano nivesane nisīdāpetvā paṇītena āhārena parivisitvā paṭiññaṃ gāhāpetvā uyyāneyeva vāsāpesuṃ. Te cattāro tāpasā catunnaṃ kuṭumbikānaṃ gehesu nibaddhaṃ bhuñjitvā divāvihāratthāya eko tāpaso tāvatiṃsabhavanaṃ gacchati, eko nāgabhavanaṃ, eko supaṇṇabhavanaṃ, eko korabyarañño migājinauyyānaṃ gacchati. Tesu yo devalokaṃ gantvā divāvihāraṃ karoti, so sakkassa yasaṃ oloketvā attano upaṭṭhākassa tameva vaṇṇeti. Yo nāgabhavanaṃ gantvā divāvihāraṃ karoti, so nāgarājassa sampattiṃ oloketvā attano upaṭṭhākassa tameva vaṇṇeti. Yo supaṇṇabhavanaṃ gantvā divāvihāraṃ karoti, so supaṇṇarājassa vibhūtiṃ oloketvā attano upaṭṭhākassa tameva vaṇṇeti. Yo dhanañcayakorabyarājassa uyyānaṃ gantvā divāvihāraṃ karoti, so dhanañcayakorabyarañño sirisobhaggaṃ oloketvā attano upaṭṭhākassa tameva vaṇṇeti.

    ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਜਨਾ ਤਂ ਤਦੇવ ਠਾਨਂ ਪਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਏਕੋ ਸਕ੍ਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਏਕੋ ਸਪੁਤ੍ਤਦਾਰੋ ਨਾਗਭવਨੇ ਨਾਗਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਏਕੋ ਸੁਪਣ੍ਣਭવਨੇ ਸਿਮ੍ਬਲਿવਿਮਾਨੇ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਏਕੋ ਧਨਞ੍ਚਯਕੋਰਬ੍ਯਰਞ੍ਞੋ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤੇਪਿ ਤਾਪਸਾ ਅਪਰਿਹੀਨਜ੍ਝਾਨਾ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਕੋਰਬ੍ਯਕੁਮਾਰੋ વੁਡ੍ਢਿਮਨ੍વਾਯ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਜ੍ਜੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਸੋ ਪਨ ਜੂਤવਿਤ੍ਤਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਓવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਉਪੋਸਥਂ ਉਪવਸਤਿ।

    Te cattāropi janā taṃ tadeva ṭhānaṃ patthetvā dānādīni puññāni katvā āyupariyosāne eko sakko hutvā nibbatti, eko saputtadāro nāgabhavane nāgarājā hutvā nibbatti, eko supaṇṇabhavane simbalivimāne supaṇṇarājā hutvā nibbatti. Eko dhanañcayakorabyarañño aggamahesiyā kucchimhi nibbatti. Tepi tāpasā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā brahmaloke nibbattiṃsu. Korabyakumāro vuḍḍhimanvāya pitu accayena rajje patiṭṭhahitvā dhammena samena rajjaṃ kāresi. So pana jūtavittako ahosi. So vidhurapaṇḍitassa ovāde ṭhatvā dānaṃ deti, sīlaṃ rakkhati, uposathaṃ upavasati.

    ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੁਪੋਸਥੋ ‘‘વਿવੇਕਮਨੁਬ੍ਰੂਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਨੁਞ੍ਞਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਸਕ੍ਕੋਪਿ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੁਪੋਸਥੋ ‘‘ਦੇવਲੋਕੇ ਪਲਿਬੋਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਤਮੇવ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਮਨੁਞ੍ਞਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸਿ। વਰੁਣਨਾਗਰਾਜਾਪਿ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੁਪੋਸਥੋ ‘‘ਨਾਗਭવਨੇ ਪਲਿਬੋਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਤਤ੍ਥੇવਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਮਨੁਞ੍ਞਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾਪਿ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੁਪੋਸਥੋ ‘‘ਸੁਪਣ੍ਣਭવਨੇ ਪਲਿਬੋਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਤਤ੍ਥੇવਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਮਨੁਞ੍ਞਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਤੇਪਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਜਨਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਸਕਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਮਙ੍ਗਲਪੋਕ੍ਖਰਣਿਤੀਰੇ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਸਿਨੇਹવਸੇਨ ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਧੁਰਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰਿਂਸੁ। ਤੇਸੁ ਸਕ੍ਕੋ ਮਙ੍ਗਲਸਿਲਾਪਟ੍ਟੇ ਨਿਸੀਦਿ, ਇਤਰੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯੁਤ੍ਤਾਸਨਂ ਞਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਥ ਨੇ ਸਕ੍ਕੋ ਆਹ ‘‘ਮਯਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਰਾਜਾਨੋવ , ਅਮ੍ਹੇਸੁ ਪਨ ਕਸ੍ਸ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ? ਅਥ ਨਂ વਰੁਣਨਾਗਰਾਜਾ ਆਹ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਜਨਾਨਂ ਸੀਲਤੋ ਮਯ੍ਹਂ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਿਮੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਯਂ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਜਾਤਾਨਮ੍ਪਿ ਅਜਾਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤੋવ, ਅਹਂ ਏવਰੂਪਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਕਰਂ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਕੋਧਂ ਨ ਕਰੋਮਿ, ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਮਮ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਦਂ ਦਸਕਨਿਪਾਤੇ ਚਤੁਪੋਸਥਜਾਤਕੇ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    So ekadivasaṃ samādinnuposatho ‘‘vivekamanubrūhissāmī’’ti uyyānaṃ gantvā manuññaṭṭhāne nisīditvā samaṇadhammaṃ akāsi. Sakkopi samādinnuposatho ‘‘devaloke palibodho hotī’’ti manussaloke tameva uyyānaṃ āgantvā ekasmiṃ manuññaṭṭhāne nisīditvā samaṇadhammaṃ akāsi. Varuṇanāgarājāpi samādinnuposatho ‘‘nāgabhavane palibodho hotī’’ti tatthevāgantvā ekasmiṃ manuññaṭṭhāne nisīditvā samaṇadhammaṃ akāsi. Supaṇṇarājāpi samādinnuposatho ‘‘supaṇṇabhavane palibodho hotī’’ti tatthevāgantvā ekasmiṃ manuññaṭṭhāne nisīditvā samaṇadhammaṃ akāsi. Tepi cattāro janā sāyanhasamaye sakaṭṭhānehi nikkhamitvā maṅgalapokkharaṇitīre samāgantvā aññamaññaṃ oloketvā pubbasinehavasena samaggā sammodamānā hutvā aññamaññaṃ mettacittaṃ upaṭṭhapetvā madhurapaṭisanthāraṃ kariṃsu. Tesu sakko maṅgalasilāpaṭṭe nisīdi, itarepi attano attano yuttāsanaṃ ñatvā nisīdiṃsu. Atha ne sakko āha ‘‘mayaṃ cattāropi rājānova , amhesu pana kassa sīlaṃ mahanta’’nti? Atha naṃ varuṇanāgarājā āha ‘‘tumhākaṃ tiṇṇaṃ janānaṃ sīlato mayhaṃ sīlaṃ mahanta’’nti. ‘‘Kimettha kāraṇa’’nti? ‘‘Ayaṃ supaṇṇarājā amhākaṃ jātānampi ajātānampi paccāmittova, ahaṃ evarūpaṃ amhākaṃ jīvitakkhayakaraṃ paccāmittaṃ disvāpi kodhaṃ na karomi, iminā kāraṇena mama sīlaṃ mahanta’’nti vatvā idaṃ dasakanipāte catuposathajātake paṭhamaṃ gāthamāha –

    ‘‘ਯੋ ਕੋਪਨੇਯ੍ਯੇ ਨ ਕਰੋਤਿ ਕੋਪਂ, ਨ ਕੁਜ੍ਝਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਕਦਾਚਿ।

    ‘‘Yo kopaneyye na karoti kopaṃ, na kujjhati sappuriso kadāci;

    ਕੁਦ੍ਧੋਪਿ ਸੋ ਨਾવਿਕਰੋਤਿ ਕੋਪਂ, ਤਂ વੇ ਨਰਂ ਸਮਣਮਾਹੁ ਲੋਕੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੨੪)।

    Kuddhopi so nāvikaroti kopaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇamāhu loke’’ti. (jā. 1.10.24);

    ਤਤ੍ਥ ਯੋਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦੀਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ। ਕੋਪਨੇਯ੍ਯੇਤਿ ਕੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਖਨ੍ਤੀવਾਦੀਤਾਪਸੋ વਿਯ ਕੋਪਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਕਦਾਚੀਤਿ ਯੋ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਕਾਲੇ ਨ ਕੁਜ੍ਝਤੇવ। ਕੁਦ੍ਧੋਪੀਤਿ ਸਚੇ ਪਨ ਸੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਕੁਜ੍ਝਤਿ, ਅਥ ਕੁਦ੍ਧੋਪਿ ਤਂ ਕੋਪਂ ਨਾવਿਕਰੋਤਿ ਚੂਲ਼ਬੋਧਿਤਾਪਸੋ વਿਯ। ਤਂ વੇ ਨਰਨ੍ਤਿ ਮਹਾਰਾਜਾਨੋ ਤਂ વੇ ਪੁਰਿਸਂ ਸਮਿਤਪਾਪਤਾਯ ਲੋਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ‘‘ਸਮਣ’’ਨ੍ਤਿ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ ਪਨ ਗੁਣਾ ਮਯਿ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਮੇવ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤਨ੍ਤਿ।

    Tattha yoti khattiyādīsu yo koci. Kopaneyyeti kujjhitabbayuttake puggale khantīvādītāpaso viya kopaṃ na karoti. Kadācīti yo kismiñci kāle na kujjhateva. Kuddhopīti sace pana so sappuriso kujjhati, atha kuddhopi taṃ kopaṃ nāvikaroti cūḷabodhitāpaso viya. Taṃ ve naranti mahārājāno taṃ ve purisaṃ samitapāpatāya loke paṇḍitā ‘‘samaṇa’’nti kathenti. Ime pana guṇā mayi santi, tasmā mameva sīlaṃ mahantanti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ‘‘ਅਯਂ ਨਾਗੋ ਮਮ ਅਗ੍ਗਭਕ੍ਖੋ, ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਾਹਂ ਏવਰੂਪਂ ਅਗ੍ਗਭਕ੍ਖਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਖੁਦਂ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਆਹਾਰਹੇਤੁ ਪਾਪਂ ਨ ਕਰੋਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਮੇવ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā supaṇṇarājā ‘‘ayaṃ nāgo mama aggabhakkho, yasmā panāhaṃ evarūpaṃ aggabhakkhaṃ disvāpi khudaṃ adhivāsetvā āhārahetu pāpaṃ na karomi, tasmā mameva sīlaṃ mahanta’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ਊਨੂਦਰੋ ਯੋ ਸਹਤੇ ਜਿਘਚ੍ਛਂ, ਦਨ੍ਤੋ ਤਪਸ੍ਸੀ ਮਿਤਪਾਨਭੋਜਨੋ।

    ‘‘Ūnūdaro yo sahate jighacchaṃ, danto tapassī mitapānabhojano;

    ਆਹਾਰਹੇਤੁ ਨ ਕਰੋਤਿ ਪਾਪਂ, ਤਂ વੇ ਨਰਂ ਸਮਣਮਾਹੁ ਲੋਕੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੨੫)।

    Āhārahetu na karoti pāpaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇamāhu loke’’ti. (jā. 1.10.25);

    ਤਤ੍ਥ ਦਨ੍ਤੋਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਤਪਸ੍ਸੀਤਿ ਤਪਨਿਸ੍ਸਿਤਕੋ। ਆਹਾਰਹੇਤੂਤਿ ਅਤਿਜਿਘਚ੍ਛਪਿਲ਼ਿਤੋਪਿ ਯੋ ਪਾਪਂ ਲਾਮਕਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਰੋਤਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਅਹਂ ਪਨਜ੍ਜ ਆਹਾਰਹੇਤੁ ਪਾਪਂ ਨ ਕਰੋਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਮੇવ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤਨ੍ਤਿ।

    Tattha dantoti indriyadamanena samannāgato. Tapassīti tapanissitako. Āhārahetūti atijighacchapiḷitopi yo pāpaṃ lāmakakammaṃ na karoti dhammasenāpatisāriputtatthero viya. Ahaṃ panajja āhārahetu pāpaṃ na karomi, tasmā mameva sīlaṃ mahantanti.

    ਤਤੋ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ‘‘ਅਹਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸੁਖਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਦੇવਲੋਕਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਹਾਯ ਸੀਲਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਂ ਆਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਮੇવ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tato sakko devarājā ‘‘ahaṃ nānappakāraṃ sukhapadaṭṭhānaṃ devalokasampattiṃ pahāya sīlarakkhaṇatthāya manussalokaṃ āgato, tasmā mameva sīlaṃ mahanta’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ਖਿਡ੍ਡਂ ਰਤਿਂ વਿਪ੍ਪਜਹਿਤ੍વਾਨ ਸਬ੍ਬਂ, ਨ ਚਾਲਿਕਂ ਭਾਸਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ।

    ‘‘Khiḍḍaṃ ratiṃ vippajahitvāna sabbaṃ, na cālikaṃ bhāsati kiñci loke;

    વਿਭੂਸਟ੍ਠਾਨਾ વਿਰਤੋ ਮੇਥੁਨਸ੍ਮਾ, ਤਂ વੇ ਨਰਂ ਸਮਣਮਾਹੁ ਲੋਕੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੨੬)।

    Vibhūsaṭṭhānā virato methunasmā, taṃ ve naraṃ samaṇamāhu loke’’ti. (jā. 1.10.26);

    ਤਤ੍ਥ ਖਿਡ੍ਡਨ੍ਤਿ ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕਖਿਡ੍ਡਂ। ਰਤਿਨ੍ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਕਾਮਗੁਣਰਤਿਂ। ਕਿਞ੍ਚੀਤਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ। વਿਭੂਸਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਮਂਸવਿਭੂਸਾ ਛવਿવਿਭੂਸਾਤਿ ਦ੍વੇ વਿਭੂਸਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਜ੍ਝੋਹਰਣੀਯਾਹਾਰੋ ਮਂਸવਿਭੂਸਾ ਨਾਮ, ਮਾਲਾਗਨ੍ਧਾਦੀਨਿ ਛવਿવਿਭੂਸਾ ਨਾਮ, ਯੇਨ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਨ ਧਾਰੀਯਤਿ, ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਠਾਨਂ, ਤਤੋ વਿਰਤੋ ਮੇਥੁਨਸੇવਨਤੋ ਚ ਯੋ ਪਟਿવਿਰਤੋ। ਤਂ વੇ ਨਰਂ ਸਮਣਮਾਹੁ ਲੋਕੇਤਿ ਅਹਂ ਅਜ੍ਜ ਦੇવਚ੍ਛਰਾਯੋ ਪਹਾਯ ਇਧਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਮੇવ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸਕ੍ਕੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਮੇવ વਣ੍ਣੇਤਿ।

    Tattha khiḍḍanti kāyikavācasikakhiḍḍaṃ. Ratinti dibbakāmaguṇaratiṃ. Kiñcīti appamattakampi. Vibhūsaṭṭhānāti maṃsavibhūsā chavivibhūsāti dve vibhūsā. Tattha ajjhoharaṇīyāhāro maṃsavibhūsā nāma, mālāgandhādīni chavivibhūsā nāma, yena akusalacittena dhārīyati, taṃ tassa ṭhānaṃ, tato virato methunasevanato ca yo paṭivirato. Taṃ ve naraṃ samaṇamāhu loketi ahaṃ ajja devaccharāyo pahāya idhāgantvā samaṇadhammaṃ karomi, tasmā mameva sīlaṃ mahantanti. Evaṃ sakkopi attano sīlameva vaṇṇeti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਧਨਞ੍ਚਯਰਾਜਾ ‘‘ਅਹਂ ਅਜ੍ਜ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਂ ਸੋਲ਼ਸਸਹਸ੍ਸਨਾਟਕਿਤ੍ਥਿਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਚਜਿਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਮੇવ ਸੀਲਂ ਮਹਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā dhanañcayarājā ‘‘ahaṃ ajja mahantaṃ pariggahaṃ soḷasasahassanāṭakitthiparipuṇṇaṃ antepuraṃ cajitvā uyyāne samaṇadhammaṃ karomi, tasmā mameva sīlaṃ mahanta’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ਪਰਿਗ੍ਗਹਂ ਲੋਭਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਂ, ਯੋ વੇ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਚ੍ਚਜੇਤਿ।

    ‘‘Pariggahaṃ lobhadhammañca sabbaṃ, yo ve pariññāya pariccajeti;

    ਦਨ੍ਤਂ ਠਿਤਤ੍ਤਂ ਅਮਮਂ ਨਿਰਾਸਂ, ਤਂ વੇ ਨਰਂ ਸਮਣਮਾਹੁ ਲੋਕੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੨੭)।

    Dantaṃ ṭhitattaṃ amamaṃ nirāsaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇamāhu loke’’ti. (jā. 1.10.27);

    ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਗ੍ਗਹਨ੍ਤਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ વਤ੍ਥੁਕਾਮਂ। ਲੋਭਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤਣ੍ਹਂ। ਪਰਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਤਿ ਇਮਾਹਿ ਤੀਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਹਿ ਪਰਿਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਸਭਾવਜਾਨਨਂ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਤੇਸੁ ਅਗੁਣਂ ਉਪਧਾਰੇਤ੍વਾ ਤੀਰਣਂ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਤੇਸੁ ਦੋਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਛਨ੍ਦਰਾਗਸ੍ਸਾਪਕਡ੍ਢਨਂ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾ। ਯੋ ਇਮਾਹਿ ਤੀਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਹਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾ વਤ੍ਥੁਕਾਮਕਿਲੇਸਕਾਮੇ ਪਰਿਚ੍ਚਜਤਿ, ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਦਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਂ। ਠਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕਾਭਾવੇਨ ਠਿਤਸਭਾવਂ। ਅਮਮਨ੍ਤਿ ਅਹਨ੍ਤਿ ਮਮਾਯਨਤਣ੍ਹਾਰਹਿਤਂ। ਨਿਰਾਸਨ੍ਤਿ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਾਦੀਸੁ ਨਿਚ੍ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ। ਤਂ વੇ ਨਰਨ੍ਤਿ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ‘‘ਸਮਣ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।

    Tattha pariggahanti nānappakāraṃ vatthukāmaṃ. Lobhadhammanti tasmiṃ uppajjanataṇhaṃ. Pariññāyāti ñātapariññā, tīraṇapariññā, pahānapariññāti imāhi tīhi pariññāhi parijānitvā. Tattha khandhādīnaṃ dukkhādisabhāvajānanaṃ ñātapariññā, tesu aguṇaṃ upadhāretvā tīraṇaṃ tīraṇapariññā, tesu dosaṃ disvā chandarāgassāpakaḍḍhanaṃ pahānapariññā. Yo imāhi tīhi pariññāhi jānitvā vatthukāmakilesakāme pariccajati, chaḍḍetvā gacchati. Dantanti nibbisevanaṃ. Ṭhitattanti micchāvitakkābhāvena ṭhitasabhāvaṃ. Amamanti ahanti mamāyanataṇhārahitaṃ. Nirāsanti puttadārādīsu nicchandarāgaṃ. Taṃ ve naranti taṃ evarūpaṃ puggalaṃ ‘‘samaṇa’’nti vadanti.

    ਇਤਿ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਮੇવ ਮਹਨ੍ਤਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਾਦਯੋ ਧਨਞ੍ਚਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੋਚਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਯੋ ਨੋ ਇਮਂ ਕਙ੍ਖਂ વਿਨੋਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ । ‘‘ਆਮ, ਮਹਾਰਾਜਾਨੋ ਮਮ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਸਕੋ ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ ਅਸਮਧੁਰੋ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਨੋ ਇਮਂ ਕਙ੍ਖਂ વਿਨੋਦੇਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਅਥ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਉਯ੍ਯਾਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਭਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕવਰਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਙ੍ਖਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਂ ਨੋ વਿਨੋਦੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹਂਸੁ –

    Iti te sabbepi attano attano sīlameva mahantanti vaṇṇetvā sakkādayo dhanañcayaṃ pucchiṃsu ‘‘atthi pana, mahārāja, koci tumhākaṃ santike paṇḍito, yo no imaṃ kaṅkhaṃ vinodeyyā’’ti . ‘‘Āma, mahārājāno mama atthadhammānusāsako mahāpañño asamadhuro vidhurapaṇḍito nāma atthi, so no imaṃ kaṅkhaṃ vinodessati, tassa santikaṃ gacchāmā’’ti. Atha te sabbe ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchiṃsu. Atha sabbepi uyyānā nikkhamitvā dhammasabhaṃ gantvā pallaṅkaṃ alaṅkārāpetvā bodhisattaṃ pallaṅkavaramajjhe nisīdāpetvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisinnā ‘‘paṇḍita, amhākaṃ kaṅkhā uppannā, taṃ no vinodehī’’ti vatvā imaṃ gāthamāhaṃsu –

    ‘‘ਪੁਚ੍ਛਾਮ ਕਤ੍ਤਾਰਮਨੋਮਪਞ੍ਞਂ, ਕਥਾਸੁ ਨੋ વਿਗ੍ਗਹੋ ਅਤ੍ਥਿ ਜਾਤੋ।

    ‘‘Pucchāma kattāramanomapaññaṃ, kathāsu no viggaho atthi jāto;

    ਛਿਨ੍ਦਜ੍ਜ ਕਙ੍ਖਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਿਤਾਨਿ, ਤਦਜ੍ਜ ਕਙ੍ਖਂ વਿਤਰੇਮੁ ਸਬ੍ਬੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੨੮)।

    Chindajja kaṅkhaṃ vicikicchitāni, tadajja kaṅkhaṃ vitaremu sabbe’’ti. (jā. 1.10.28);

    ਤਤ੍ਥ ਕਤ੍ਤਾਰਨ੍ਤਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਕਾਰਕਂ। વਿਗ੍ਗਹੋ ਅਤ੍ਥਿ ਜਾਤੋਤਿ ਏਕੋ ਸੀਲવਿਗ੍ਗਹੋ ਸੀਲવਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਛਿਨ੍ਦਜ੍ਜਾਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਤਂ ਕਙ੍ਖਂ ਤਾਨਿ ਚ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਿਤਾਨਿ વਜਿਰੇਨ ਸਿਨੇਰੁਂ ਪਹਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਜ੍ਜ ਛਿਨ੍ਦ। વਿਤਰੇਮੂਤਿ વਿਤਰੇਯ੍ਯਾਮ।

    Tattha kattāranti kattabbayuttakakārakaṃ. Viggaho atthi jātoti eko sīlaviggaho sīlavivādo uppanno atthi. Chindajjāti amhākaṃ taṃ kaṅkhaṃ tāni ca vicikicchitāni vajirena sineruṃ paharanto viya ajja chinda. Vitaremūti vitareyyāma.

    ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਤੇਸਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜਾਨੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸੀਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿવਾਦਕਥਂ ਸੁਕਥਿਤਦੁਕ੍ਕਥਿਤਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Paṇḍito tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘mahārājāno tumhākaṃ sīlaṃ nissāya uppannaṃ vivādakathaṃ sukathitadukkathitaṃ jānissāmī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ਯੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਅਤ੍ਥਦਸਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਭਾਸਨ੍ਤਿ ਤੇ ਯੋਨਿਸੋ ਤਤ੍ਥ ਕਾਲੇ।

    ‘‘Ye paṇḍitā atthadasā bhavanti, bhāsanti te yoniso tattha kāle;

    ਕਥਂ ਨੁ ਕਥਾਨਂ ਅਭਾਸਿਤਾਨਂ, ਅਤ੍ਥਂ ਨਯੇਯ੍ਯੁਂ ਕੁਸਲਾ ਜਨਿਨ੍ਦਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੨੯)।

    Kathaṃ nu kathānaṃ abhāsitānaṃ, atthaṃ nayeyyuṃ kusalā janindā’’ti. (jā. 1.10.29);

    ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਦਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨਸਮਤ੍ਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਲੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਗ੍ਗਹੇ ਆਰੋਚਿਤੇ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਲੇ ਤੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ ਯੋਨਿਸੋ ਭਾਸਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਂ ਨਯੇਯ੍ਯੁਂ ਕੁਸਲਾਤਿ ਕੁਸਲਾ ਛੇਕਾਪਿ ਸਮਾਨਾ ਅਭਾਸਿਤਾਨਂ ਕਥਾਨਂ ਕਥਂ ਨੁ ਅਤ੍ਥਂ ਞਾਣੇਨ ਨਯੇਯ੍ਯੁਂ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯੁਂ। ਜਨਿਨ੍ਦਾਤਿ ਰਾਜਾਨੋ ਆਲਪਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਦਂ ਤਾવ ਮੇ વਦੇਥ।

    Tattha atthadasāti atthadassanasamatthā. Tattha kāleti tasmiṃ viggahe ārocite yuttappayuttakāle te paṇḍitā tamatthaṃ ācikkhantā yoniso bhāsanti. Atthaṃ nayeyyuṃ kusalāti kusalā chekāpi samānā abhāsitānaṃ kathānaṃ kathaṃ nu atthaṃ ñāṇena nayeyyuṃ upaparikkheyyuṃ. Janindāti rājāno ālapati. Tasmā idaṃ tāva me vadetha.

    ‘‘ਕਥਂ ਹવੇ ਭਾਸਤਿ ਨਾਗਰਾਜਾ, ਗਰੁਲ਼ੋ ਪਨ વੇਨਤੇਯ੍ਯੋ ਕਿਮਾਹ।

    ‘‘Kathaṃ have bhāsati nāgarājā, garuḷo pana venateyyo kimāha;

    ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਰਾਜਾ ਪਨ ਕਿਂ વਦੇਤਿ, ਕਥਂ ਪਨ ਕੁਰੂਨਂ ਰਾਜਸੇਟ੍ਠੋ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੩੦)।

    Gandhabbarājā pana kiṃ vadeti, kathaṃ pana kurūnaṃ rājaseṭṭho’’ti. (jā. 1.10.30);

    ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਰਾਜਾਤਿ ਸਕ੍ਕਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ।

    Tattha gandhabbarājāti sakkaṃ sandhāyāha.

    ਅਥਸ੍ਸ ਤੇ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹਂਸੁ –

    Athassa te imaṃ gāthamāhaṃsu –

    ‘‘ਖਨ੍ਤਿਂ ਹવੇ ਭਾਸਤਿ ਨਾਗਰਾਜਾ, ਅਪ੍ਪਾਹਾਰਂ ਗਰੁਲ਼ੋ વੇਨਤੇਯ੍ਯੋ।

    ‘‘Khantiṃ have bhāsati nāgarājā, appāhāraṃ garuḷo venateyyo;

    ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਰਾਜਾ ਰਤਿવਿਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਅਕਿਞ੍ਚਨਂ ਕੁਰੂਨਂ ਰਾਜਸੇਟ੍ਠੋ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੩੧)।

    Gandhabbarājā rativippahānaṃ, akiñcanaṃ kurūnaṃ rājaseṭṭho’’ti. (jā. 1.10.31);

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਪਣ੍ਡਿਤ, ਨਾਗਰਾਜਾ ਤਾવ ਕੋਪਨੇਯ੍ਯੇਪਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਅਕੁਪ੍ਪਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਧਿવਾਸਨਖਨ੍ਤਿਂ વਣ੍ਣੇਤਿ, ਗਰੁਲ਼ੋ ਅਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਆਹਾਰਹੇਤੁ ਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ, ਸਕ੍ਕੋ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਰਤੀਨਂ વਿਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਕੁਰੁਰਾਜਾ ਨਿਪ੍ਪਲਿਬੋਧਭਾવਂ વਣ੍ਣੇਤੀਤਿ।

    Tassattho – paṇḍita, nāgarājā tāva kopaneyyepi puggale akuppanasaṅkhātaṃ adhivāsanakhantiṃ vaṇṇeti, garuḷo appāhāratāsaṅkhātaṃ āhārahetu pāpassa akaraṇaṃ, sakko pañcakāmaguṇaratīnaṃ vippahānaṃ, kururājā nippalibodhabhāvaṃ vaṇṇetīti.

    ਅਥ ਤੇਸਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha tesaṃ kathaṃ sutvā mahāsatto imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਏਤਾਨਿ ਸੁਭਾਸਿਤਾਨਿ, ਨ ਹੇਤ੍ਥ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਮਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਿ।

    ‘‘Sabbāni etāni subhāsitāni, na hettha dubbhāsitamatthi kiñci;

    ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਏਤਾਨਿ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ, ਅਰਾવ ਨਾਭ੍ਯਾ ਸੁਸਮੋਹਿਤਾਨਿ।

    Yasmiñca etāni patiṭṭhitāni, arāva nābhyā susamohitāni;

    ਚਤੁਬ੍ਭਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤਂ, ਤਂ વੇ ਨਰਂ ਸਮਣਮਾਹੁ ਲੋਕੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੩੨)।

    Catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇamāhu loke’’ti. (jā. 1.10.32);

    ਤਤ੍ਥ ਏਤਾਨੀਤਿ ਏਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਪਿ ਗੁਣਜਾਤਾਨਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਸਕਟਨਾਭਿਯਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਮੋਹਿਤਾਨਿ ਅਰਾ વਿਯ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ, ਚਤੂਹਿਪੇਤੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ‘‘ਸਮਣ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹੁ ਲੋਕੇਤਿ।

    Tattha etānīti etāni cattāripi guṇajātāni yasmiṃ puggale sakaṭanābhiyaṃ suṭṭhu samohitāni arā viya patiṭṭhitāni, catūhipetehi dhammehi samannāgataṃ puggalaṃ paṇḍitā ‘‘samaṇa’’nti āhu loketi.

    ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸੀਲਂ ਏਕਸਮਮੇવ ਅਕਾਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਰਾਜਾਨੋ ਤਸ੍ਸ ਤੁਟ੍ਠਾ ਥੁਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹਂਸੁ –

    Evaṃ mahāsatto catunnampi sīlaṃ ekasamameva akāsi. Taṃ sutvā cattāropi rājāno tassa tuṭṭhā thutiṃ karontā imaṃ gāthamāhaṃsu –

    ‘‘ਤੁવਞ੍ਹਿ ਸੇਟ੍ਠੋ ਤ੍વਮਨੁਤ੍ਤਰੋਸਿ, ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਗੂ ਧਮ੍ਮવਿਦੂ ਸੁਮੇਧੋ।

    ‘‘Tuvañhi seṭṭho tvamanuttarosi, tvaṃ dhammagū dhammavidū sumedho;

    ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਞ੍ਹਂ ਸਮਧਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ, ਅਚ੍ਛੇਚ੍ਛਿ ਧੀਰੋ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਿਤਾਨਿ।

    Paññāya pañhaṃ samadhiggahetvā, acchecchi dhīro vicikicchitāni;

    ਅਚ੍ਛੇਚ੍ਛਿ ਕਙ੍ਖਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਿਤਾਨਿ, ਚੁਨ੍ਦੋ ਯਥਾ ਨਾਗਦਨ੍ਤਂ ਖਰੇਨਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੩੩)।

    Acchecchi kaṅkhaṃ vicikicchitāni, cundo yathā nāgadantaṃ kharenā’’ti. (jā. 1.10.33).

    ਤਤ੍ਥ ਤ੍વਮਨੁਤ੍ਤਰੋਸੀਤਿ ਤ੍વਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਅਸਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਯਾ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ ਨਾਮ। ਧਮ੍ਮਗੂਤਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਗੋਪਕੋ ਚੇવ ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੂ ਚ। ਧਮ੍ਮવਿਦੂਤਿ ਪਾਕਟਧਮ੍ਮੋ। ਸੁਮੇਧੋਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਪਞ੍ਞੋ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਞ੍ਹਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਧਿਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਤ੍વਾ। ਅਚ੍ਛੇਚ੍ਛੀਤਿ ਤ੍વਂ ਧੀਰੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਿਤਾਨਿ ਛਿਨ੍ਦਿ, ਏવਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਚ ‘‘ਛਿਨ੍ਦਜ੍ਜ ਕਙ੍ਖਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਯਾਚਨਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਅਚ੍ਛੇਚ੍ਛਿ ਕਙ੍ਖਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਿਤਾਨਿ । ਚੁਨ੍ਦੋ ਯਥਾ ਨਾਗਦਨ੍ਤਂ ਖਰੇਨਾਤਿ ਯਥਾ ਦਨ੍ਤਕਾਰੋ ਕਕਚੇਨ ਹਤ੍ਥਿਦਨ੍ਤਂ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਛਿਨ੍ਦੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha tvamanuttarosīti tvaṃ anuttaro asi, natthi tayā uttaritaro nāma. Dhammagūti dhammassa gopako ceva dhammaññū ca. Dhammavidūti pākaṭadhammo. Sumedhoti sundarapañño paññāyāti attano paññāya amhākaṃ pañhaṃ suṭṭhu adhigaṇhitvā ‘‘idamettha kāraṇa’’nti yathābhūtaṃ ñatvā. Acchecchīti tvaṃ dhīro amhākaṃ vicikicchitāni chindi, evaṃ chindanto ca ‘‘chindajja kaṅkhaṃ vicikicchitānī’’ti idaṃ amhākaṃ āyācanaṃ sampādento acchecchi kaṅkhaṃ vicikicchitāni . Cundo yathā nāgadantaṃ kharenāti yathā dantakāro kakacena hatthidantaṃ chindeyya, evaṃ chindīti attho.

    ਏવਂ ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਰਾਜਾਨੋ ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਬ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਨਂ ਸਕ੍ਕੋ ਦਿਬ੍ਬਦੁਕੂਲੇਨ ਪੂਜੇਸਿ, ਗਰੁਲ਼ੋ ਸੁવਣ੍ਣਮਾਲਾਯ, વਰੁਣੋ ਨਾਗਰਾਜਾ ਮਣਿਨਾ, ਧਨਞ੍ਚਯਰਾਜਾ ਗવਸਹਸ੍ਸਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਸਿ। ਤੇਨੇવਾਹ –

    Evaṃ te cattāropi rājāno tassa pañhabyākaraṇena tuṭṭhamānasā ahesuṃ. Atha naṃ sakko dibbadukūlena pūjesi, garuḷo suvaṇṇamālāya, varuṇo nāgarājā maṇinā, dhanañcayarājā gavasahassādīhi pūjesi. Tenevāha –

    ‘‘ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਾਭਂ વਿਮਲਂ ਅਨਗ੍ਘਂ, વਤ੍ਥਂ ਇਦਂ ਧੂਮਸਮਾਨવਣ੍ਣਂ।

    ‘‘Nīluppalābhaṃ vimalaṃ anagghaṃ, vatthaṃ idaṃ dhūmasamānavaṇṇaṃ;

    ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਤੁਟ੍ਠੋ, ਦਦਾਮਿ ਤੇ ਧਮ੍ਮਪੂਜਾਯ ਧੀਰ॥

    Pañhassa veyyākaraṇena tuṭṭho, dadāmi te dhammapūjāya dhīra.

    ‘‘ਸੁવਣ੍ਣਮਾਲਂ ਸਤਪਤ੍ਤਫੁਲ੍ਲਿਤਂ, ਸਕੇਸਰਂ ਰਤ੍ਨਸਹਸ੍ਸਮਣ੍ਡਿਤਂ।

    ‘‘Suvaṇṇamālaṃ satapattaphullitaṃ, sakesaraṃ ratnasahassamaṇḍitaṃ;

    ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਤੁਟ੍ਠੋ, ਦਦਾਮਿ ਤੇ ਧਮ੍ਮਪੂਜਾਯ ਧੀਰ॥

    Pañhassa veyyākaraṇena tuṭṭho, dadāmi te dhammapūjāya dhīra.

    ‘‘ਮਣਿਂ ਅਨਗ੍ਘਂ ਰੁਚਿਰਂ ਪਭਸ੍ਸਰਂ, ਕਣ੍ਠਾવਸਤ੍ਤਂ ਮਣਿਭੂਸਿਤਂ ਮੇ।

    ‘‘Maṇiṃ anagghaṃ ruciraṃ pabhassaraṃ, kaṇṭhāvasattaṃ maṇibhūsitaṃ me;

    ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਤੁਟ੍ਠੋ, ਦਦਾਮਿ ਤੇ ਧਮ੍ਮਪੂਜਾਯ ਧੀਰ॥

    Pañhassa veyyākaraṇena tuṭṭho, dadāmi te dhammapūjāya dhīra.

    ‘‘ਗવਂ ਸਹਸ੍ਸਂ ਉਸਭਞ੍ਚ ਨਾਗਂ, ਆਜਞ੍ਞਯੁਤ੍ਤੇ ਚ ਰਥੇ ਦਸ ਇਮੇ।

    ‘‘Gavaṃ sahassaṃ usabhañca nāgaṃ, ājaññayutte ca rathe dasa ime;

    ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਤੁਟ੍ਠੋ, ਦਦਾਮਿ ਤੇ ਗਾਮવਰਾਨਿ ਸੋਲ਼ਸਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੩੪-੩੭)।

    Pañhassa veyyākaraṇena tuṭṭho, dadāmi te gāmavarāni soḷasā’’ti. (jā. 1.10.34-37);

    ਏવਂ ਸਕ੍ਕਾਦਯੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਸਕਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਅਗਮਿਂਸੁ।

    Evaṃ sakkādayo mahāsattaṃ pūjetvā sakaṭṭhānameva agamiṃsu.

    ਚਤੁਪੋਸਥਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Catuposathakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਦੋਹਲ਼ਕਣ੍ਡਂ

    Dohaḷakaṇḍaṃ

    ਤੇਸੁ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ વਿਮਲਾਦੇવੀ ਨਾਮ। ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਗੀવਾਯ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨਮਣਿਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਦੇવ, ਕਹਂ ਪਨ ਤੇ ਮਣੀ’’ਤਿ? ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਚਨ੍ਦਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਅਹਂ ਤੇਨ ਮਣਿਨਾ ਤਂ ਪੂਜੇਸਿਂ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਅਹਮੇવ, ਸਕ੍ਕੋਪਿ ਤਂ ਦਿਬ੍ਬਦੁਕੂਲੇਨ ਪੂਜੇਸਿ, ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਸੁવਣ੍ਣਮਾਲਾਯ, ਧਨਞ੍ਚਯਰਾਜਾ ਗવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਸੋ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਕਿਂ વਦੇਸਿ, ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਤਲੇ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੋ વਿਯ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਏਕਸਤਰਾਜਾਨੋ ਤਸ੍ਸ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਬਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਿਕਨ੍ਤવੀਣਾਸਰੇਨ ਪਲੁਦ੍ਧਮਤ੍ਤવਾਰਣਾ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਜ੍ਜਾਨਿ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਸੋ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ વਣ੍ਣੇਸਿ। ਸਾ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਗੁਣਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੋਤੁਕਾਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਸਚਾਹਂ વਕ੍ਖਾਮਿ ‘ਦੇવ, ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੋਤੁਕਾਮਾ, ਇਧ ਨਂ ਆਨੇਹੀ’ਤਿ, ਨ ਮੇਤਂ ਆਨੇਸ੍ਸਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ‘ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਹਦਯੇ ਦੋਹਲ਼ੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’ਤਿ ਗਿਲਾਨਾਲਯਂ ਕਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਸਿਰਗਬ੍ਭਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾਨਂ ਸਞ੍ਞਂ ਦਤ੍વਾ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਨਾਗਰਾਜਾ ਉਪਟ੍ਠਾਨવੇਲਾਯ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਹਂ વਿਮਲਾ’’ਤਿ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾਯੋ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਗਿਲਾਨਾ, ਦੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਤਸ੍ਸਾ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਯਨਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਰੀਰਂ ਪਰਿਮਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tesu nāgarājassa bhariyā vimalādevī nāma. Sā tassa gīvāya piḷandhanamaṇiṃ apassantī pucchi ‘‘deva, kahaṃ pana te maṇī’’ti? ‘‘Bhadde, candabrāhmaṇaputtassa vidhurapaṇḍitassa dhammakathaṃ sutvā pasannacitto ahaṃ tena maṇinā taṃ pūjesiṃ. Na kevalañca ahameva, sakkopi taṃ dibbadukūlena pūjesi, supaṇṇarājā suvaṇṇamālāya, dhanañcayarājā gavassasahassādīhi pūjesī’’ti. ‘‘Dhammakathiko so, devā’’ti. ‘‘Bhadde, kiṃ vadesi, jambudīpatale buddhuppādo viya pavattati, sakalajambudīpe ekasatarājāno tassa madhuradhammakathāya bajjhitvā hatthikantavīṇāsarena paluddhamattavāraṇā viya attano attano rajjāni gantuṃ na icchanti, evarūpo so madhuradhammakathiko’’ti tassa guṇaṃ vaṇṇesi. Sā vidhurapaṇḍitassa guṇakathaṃ sutvā tassa dhammakathaṃ sotukāmā hutvā cintesi ‘‘sacāhaṃ vakkhāmi ‘deva, tassa dhammakathaṃ sotukāmā, idha naṃ ānehī’ti, na metaṃ ānessati. Yaṃnūnāhaṃ ‘tassa me hadaye dohaḷo uppanno’ti gilānālayaṃ kareyya’’nti. Sā tathā katvā siragabbhaṃ pavisitvā attano paricārikānaṃ saññaṃ datvā sirisayane nipajji. Nāgarājā upaṭṭhānavelāya taṃ apassanto ‘‘kahaṃ vimalā’’ti paricārikāyo pucchitvā ‘‘gilānā, devā’’ti vutte uṭṭhāyāsanā tassā santikaṃ gantvā sayanapasse nisīditvā sarīraṃ parimajjanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ੧੩੪੬.

    1346.

    ‘‘ਪਣ੍ਡੁ ਕਿਸਿਯਾਸਿ ਦੁਬ੍ਬਲਾ, વਣ੍ਣਰੂਪਂ ਨ ਤવੇਦਿਸਂ ਪੁਰੇ।

    ‘‘Paṇḍu kisiyāsi dubbalā, vaṇṇarūpaṃ na tavedisaṃ pure;

    વਿਮਲੇ ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ, ਕੀਦਿਸੀ ਤੁਯ੍ਹਂ ਸਰੀਰવੇਦਨਾ’’ਤਿ॥

    Vimale akkhāhi pucchitā, kīdisī tuyhaṃ sarīravedanā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡੂਤਿ ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸવਣ੍ਣਾ। ਕਿਸਿਯਾਤਿ ਕਿਸਾ। ਦੁਬ੍ਬਲਾਤਿ ਅਪ੍ਪਥਾਮਾ। વਣ੍ਣਰੂਪਂ ਨ ਤવੇਦਿਸਂ ਪੁਰੇਤਿ ਤવ વਣ੍ਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਰੂਪਂ ਪੁਰੇ ਏਦਿਸਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਨਿਦ੍ਦੋਸਂ ਅਨવਜ੍ਜਂ, ਤਂ ਇਦਾਨਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਅਮਨੁਞ੍ਞਸਭਾવਂ ਜਾਤਂ। વਿਮਲੇਤਿ ਤਂ ਆਲਪਤਿ।

    Tattha paṇḍūti paṇḍupalāsavaṇṇā. Kisiyāti kisā. Dubbalāti appathāmā. Vaṇṇarūpaṃ na tavedisaṃ pureti tava vaṇṇasaṅkhātaṃ rūpaṃ pure edisaṃ na hoti, niddosaṃ anavajjaṃ, taṃ idāni parivattitvā amanuññasabhāvaṃ jātaṃ. Vimaleti taṃ ālapati.

    ਅਥਸ੍ਸ ਸਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Athassa sā ācikkhantī dutiyaṃ gāthamāha –

    ੧੩੪੭.

    1347.

    ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਮਨੁਜੇਸੁ ਮਾਤੀਨਂ, ਦੋਹਲ਼ੋ ਨਾਮ ਜਨਿਨ੍ਦ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Dhammo manujesu mātīnaṃ, dohaḷo nāma janinda vuccati;

    ਧਮ੍ਮਾਹਟਂ ਨਾਗਕੁਞ੍ਜਰ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਾਭਿਪਤ੍ਥਯੇ’’ਤਿ॥

    Dhammāhaṭaṃ nāgakuñjara, vidhurassa hadayābhipatthaye’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਸਭਾવੋ। ਮਾਤੀਨਨ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥੀਨਂ। ਜਨਿਨ੍ਦਾਤਿ ਨਾਗਜਨਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ। ਧਮ੍ਮਾਹਟਂ ਨਾਗਕੁਞ੍ਜਰ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਾਭਿਪਤ੍ਥਯੇਤਿ ਨਾਗਸੇਟ੍ਠ, ਅਹਂ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਅਸਾਹਸਿਕਕਮ੍ਮੇਨ ਆਹਟਂ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਂ ਅਭਿਪਤ੍ਥਯਾਮਿ, ਤਂ ਮੇ ਲਭਮਾਨਾਯ ਜੀવਿਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਲਭਮਾਨਾਯ ਇਧੇવ ਮਰਣਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇવਮਾਹ –

    Tattha dhammoti sabhāvo. Mātīnanti itthīnaṃ. Janindāti nāgajanassa inda. Dhammāhaṭaṃ nāgakuñjara, vidhurassa hadayābhipatthayeti nāgaseṭṭha, ahaṃ dhammena samena asāhasikakammena āhaṭaṃ vidhurassa hadayaṃ abhipatthayāmi, taṃ me labhamānāya jīvitaṃ atthi, alabhamānāya idheva maraṇanti tassa paññaṃ sandhāyevamāha –

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਤਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā nāgarājā tatiyaṃ gāthamāha –

    ੧੩੪੮.

    1348.

    ‘‘ਚਨ੍ਦਂ ਖੋ ਤ੍વਂ ਦੋਹਲ਼ਾਯਸਿ, ਸੂਰਿਯਂ વਾ ਅਥ વਾਪਿ ਮਾਲੁਤਂ।

    ‘‘Candaṃ kho tvaṃ dohaḷāyasi, sūriyaṃ vā atha vāpi mālutaṃ;

    ਦੁਲ੍ਲਭਞ੍ਹਿ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ, ਕੋ વਿਧੁਰਮਿਧ ਮਾਨਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Dullabhañhi vidhurassa dassanaṃ, ko vidhuramidha mānayissatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਦੁਲ੍ਲਭਞ੍ਹਿ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਅਸਮਧੁਰਸ੍ਸ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਮੇવ ਦੁਲ੍ਲਭਂ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਰਾਜਾਨੋ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਪਸ੍ਸਿਤੁਮ੍ਪਿ ਨਂ ਕੋਚਿ ਨ ਲਭਤਿ, ਤਂ ਕੋ ਇਧ ਆਨਯਿਸ੍ਸਤੀਤਿ વਦਤਿ।

    Tattha dullabhañhi vidhurassa dassananti asamadhurassa vidhurassa dassanameva dullabhaṃ. Tassa hi sakalajambudīpe rājāno dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ paccupaṭṭhāpetvā vicaranti, passitumpi naṃ koci na labhati, taṃ ko idha ānayissatīti vadati.

    ਸਾ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਲਭਮਾਨਾਯ ਮੇ ਇਧੇવ ਮਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਦਤ੍વਾ ਸਾਲ਼ਕਕਣ੍ਣੇਨ ਮੁਖਂ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਨਾਗਰਾਜਾ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਸਿਰਿਗਬ੍ਭਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਯਨਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘‘વਿਮਲਾ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਹਦਯਮਂਸਂ ਆਹਰਾਪੇਤੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਹਦਯਂ ਅਲਭਨ੍ਤਿਯਾ વਿਮਲਾਯ ਜੀવਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਤਸ੍ਸ ਹਦਯਮਂਸਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਧੀਤਾ ਇਰਨ੍ਧਤੀ ਨਾਮ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਿਰਿવਿਲਾਸੇਨ ਪਿਤੁ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਿਤਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ, ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ, ਅਤਿવਿਯ ਦੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤੋਸਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੀ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Sā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘alabhamānāya me idheva maraṇa’’nti parivattitvā piṭṭhiṃ datvā sāḷakakaṇṇena mukhaṃ pidahitvā nipajji. Nāgarājā anattamano sirigabbhaṃ pavisitvā sayanapiṭṭhe nisinno ‘‘vimalā vidhurapaṇḍitassa hadayamaṃsaṃ āharāpetī’’ti saññī hutvā ‘‘paṇḍitassa hadayaṃ alabhantiyā vimalāya jīvitaṃ natthi, kathaṃ nu kho tassa hadayamaṃsaṃ labhissāmī’’ti cintesi. Athassa dhītā irandhatī nāma nāgakaññā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā mahantena sirivilāsena pitu upaṭṭhānaṃ āgantvā pitaraṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhitā, sā tassa indriyavikāraṃ disvā ‘‘tāta, ativiya domanassappattosi, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti pucchantī imaṃ gāthamāha –

    ੧੩੪੯.

    1349.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਤਾਤ ਤੁવਂ ਪਜ੍ਝਾਯਸਿ, ਪਦੁਮਂ ਹਤ੍ਥਗਤਂવ ਤੇ ਮੁਖਂ।

    ‘‘Kiṃ nu tāta tuvaṃ pajjhāyasi, padumaṃ hatthagataṃva te mukhaṃ;

    ਕਿਂ ਨੁ ਦੁਮ੍ਮਨਰੂਪੋਸਿ ਇਸ੍ਸਰ, ਮਾ ਤ੍વਂ ਸੋਚਿ ਅਮਿਤ੍ਤਤਾਪਨਾ’’ਤਿ॥

    Kiṃ nu dummanarūposi issara, mā tvaṃ soci amittatāpanā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਜ੍ਝਾਯਸੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਹਤ੍ਥਗਤਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਰਿਮਦ੍ਦਿਤਂ ਪਦੁਮਂ વਿਯ ਤੇ ਮੁਖਂ ਜਾਤਂ। ਇਸ੍ਸਰਾਤਿ ਪਞ੍ਚਯੋਜਨਸਤਿਕਸ੍ਸ ਮਨ੍ਦਿਰਨਾਗਭવਨਸ੍ਸ, ਸਾਮੀਤਿ।

    Tattha pajjhāyasīti punappunaṃ cintesi. Hatthagatanti hatthena parimadditaṃ padumaṃ viya te mukhaṃ jātaṃ. Issarāti pañcayojanasatikassa mandiranāgabhavanassa, sāmīti.

    ਧੀਤੁ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Dhītu vacanaṃ sutvā nāgarājā tamatthaṃ ārocento āha –

    ੧੩੫੦.

    1350.

    ‘‘ਮਾਤਾ ਹਿ ਤવ ਇਰਨ੍ਧਤਿ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਂ ਧਨਿਯਤਿ।

    ‘‘Mātā hi tava irandhati, vidhurassa hadayaṃ dhaniyati;

    ਦੁਲ੍ਲਭਞ੍ਹਿ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ, ਕੋ વਿਧੁਰਮਿਧ ਮਾਨਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Dullabhañhi vidhurassa dassanaṃ, ko vidhuramidha mānayissatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਧਨਿਯਤੀਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ।

    Tattha dhaniyatīti pattheti icchati.

    ਅਥ ਨਂ ਨਾਗਰਾਜਾ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਿਧੁਰਂ ਆਨੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤ੍વਂ ਮਾਤੁ ਜੀવਿਤਂ ਦੇਹਿ, વਿਧੁਰਂ ਆਨੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਂ ਭਤ੍ਤਾਰਂ ਪਰਿਯੇਸਾਹੀ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹ –

    Atha naṃ nāgarājā ‘‘amma, mama santike vidhuraṃ ānetuṃ samattho natthi, tvaṃ mātu jīvitaṃ dehi, vidhuraṃ ānetuṃ samatthaṃ bhattāraṃ pariyesāhī’’ti uyyojento upaḍḍhagāthamāha –

    ੧੩੫੧.

    1351.

    ‘‘ਤਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤੁਪਰਿਯੇਸਨਂ ਚਰ, ਯੋ વਿਧੁਰਮਿਧ ਮਾਨਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    ‘‘Tassa bhattupariyesanaṃ cara, yo vidhuramidha mānayissatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਚਰਾਤਿ વਿਚਰ।

    Tattha carāti vicara.

    ਇਤਿ ਸੋ ਕਿਲੇਸਾਭਿਰਤਭਾવੇਨ ਧੀਤੁ ਅਨਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Iti so kilesābhiratabhāvena dhītu ananucchavikaṃ kathaṃ kathesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ‘‘ਪਿਤੁਨੋ ਚ ਸਾ ਸੁਤ੍વਾਨ વਾਕ੍ਯਂ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਅવਸ੍ਸੁਤਿਂ ਚਰੀ’’ਤਿ॥

    ‘‘Pituno ca sā sutvāna vākyaṃ, rattiṃ nikkhamma avassutiṃ carī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅવਸ੍ਸੁਤਿਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾ ਨਾਗਮਾਣવਿਕਾ ਪਿਤੁ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਿਤਰਂ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ਮਾਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਮ੍ਪਿ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਿਰਿਗਬ੍ਭਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰੇਹਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਏਕਂ ਕੁਸੁਮ੍ਭਰਤ੍ਤવਤ੍ਥਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਏਕਂਸੇ ਕਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਉਦਕਂ ਦ੍વਿਧਾ ਕਤ੍વਾ ਨਾਗਭવਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਹਿਮવਨ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇ ਸਮੁਦ੍ਦਤੀਰੇ ਠਿਤਂ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨੁਬ੍ਬੇਧਂ ਏਕਗ੍ਘਨਂ ਕਾਲ਼ਪਬ੍ਬਤਂ ਨਾਮ ਅਞ੍ਜਨਗਿਰਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅવਸ੍ਸੁਤਿਂ ਚਰਿ ਕਿਲੇਸਅવਸ੍ਸੁਤਿਂ ਭਤ੍ਤੁਪਰਿਯੇਸਨਂ ਚਰੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha avassutinti bhikkhave, sā nāgamāṇavikā pitu vacanaṃ sutvā pitaraṃ assāsetvā mātu santikaṃ gantvā tampi assāsetvā attano sirigabbhaṃ gantvā sabbālaṅkārehi attānaṃ alaṅkaritvā ekaṃ kusumbharattavatthaṃ nivāsetvā ekaṃ ekaṃse katvā tameva rattiṃ udakaṃ dvidhā katvā nāgabhavanato nikkhamma himavantappadese samuddatīre ṭhitaṃ saṭṭhiyojanubbedhaṃ ekagghanaṃ kāḷapabbataṃ nāma añjanagiriṃ gantvā avassutiṃ cari kilesaavassutiṃ bhattupariyesanaṃ carīti attho.

    ਚਰਨ੍ਤੀ ਚ ਯਾਨਿ ਹਿਮવਨ੍ਤੇ વਣ੍ਣਗਨ੍ਧਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸਕਲਪਬ੍ਬਤਂ ਮਣਿਅਗ੍ਘਿਯਂ વਿਯ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿਤਲੇ ਪੁਪ੍ਫਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਮਨੋਰਮੇਨਾਕਾਰੇਨ ਨਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਮਧੁਰਗੀਤਂ ਗਾਯਨ੍ਤੀ ਸਤ੍ਤਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Carantī ca yāni himavante vaṇṇagandhasampannāni pupphāni, tāni āharitvā sakalapabbataṃ maṇiagghiyaṃ viya alaṅkaritvā uparitale pupphasanthāraṃ katvā manoramenākārena naccitvā madhuragītaṃ gāyantī sattamaṃ gāthamāha –

    ੧੩੫੨.

    1352.

    ‘‘ਕੇ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੇ ਰਕ੍ਖਸੇ ਚ ਨਾਗੇ, ਕੇ ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸੇ ਚਾਪਿ ਮਾਨੁਸੇ।

    ‘‘Ke gandhabbe rakkhase ca nāge, ke kimpurise cāpi mānuse;

    ਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤੇ ਸਬ੍ਬਕਾਮਦਦੇ, ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਭਤ੍ਤਾ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Ke paṇḍite sabbakāmadade, dīgharattaṃ bhattā me bhavissatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਕੇ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੇ ਰਕ੍ਖਸੇ ਚ ਨਾਗੇਤਿ ਕੋ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੋ વਾ ਰਕ੍ਖਸੋ વਾ ਨਾਗੋ વਾ। ਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤੇ ਸਬ੍ਬਕਾਮਦਦੇਤਿ ਕੋ ਏਤੇਸੁ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਾਦੀਸੁ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸਬ੍ਬਕਾਮਂ ਦਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ, ਸੋ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਮਂਸਦੋਹਲ਼ਿਨਿਯਾ ਮਮ ਮਾਤੁ ਮਨੋਰਥਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਭਤ੍ਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।

    Tattha ke gandhabbe rakkhase ca nāgeti ko gandhabbo vā rakkhaso vā nāgo vā. Ke paṇḍite sabbakāmadadeti ko etesu gandhabbādīsu paṇḍito sabbakāmaṃ dātuṃ samattho, so vidhurassa hadayamaṃsadohaḷiniyā mama mātu manorathaṃ matthakaṃ pāpetvā mayhaṃ dīgharattaṃ bhattā bhavissatīti.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ વੇਸ੍ਸવਣਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿ ਤਿਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣਂ ਮਨੋਮਯਸਿਨ੍ਧવਂ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹ ਕਾਲ਼ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇਨ ਯਕ੍ਖਸਮਾਗਮਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਂ ਤਾਯ ਗੀਤਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਅਨੁਭੂਤਪੁਬ੍ਬਾਯ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਗੀਤਸਦ੍ਦੋ ਤਸ੍ਸ ਛવਿਆਦੀਨਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ ਆਹਚ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ਤਾਯ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਸਿਨ੍ਧવਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋવ ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਅਹਂ ਮਮ ਪਞ੍ਞਾਯ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਂ ਆਨੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋਮ੍ਹਿ, ਤ੍વਂ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯੀ’’ਤਿ ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਸੇਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tasmiṃ khaṇe vessavaṇamahārājassa bhāgineyyo puṇṇako nāma yakkhasenāpati tigāvutappamāṇaṃ manomayasindhavaṃ abhiruyha kāḷapabbatamatthakena yakkhasamāgamaṃ gacchanto taṃ tāya gītasaddaṃ assosi. Anantare attabhāve anubhūtapubbāya itthiyā gītasaddo tassa chaviādīni chinditvā aṭṭhimiñjaṃ āhacca aṭṭhāsi. So tāya paṭibaddhacitto hutvā nivattitvā sindhavapiṭṭhe nisinnova ‘‘bhadde, ahaṃ mama paññāya dhammena samena vidhurassa hadayaṃ ānetuṃ samatthomhi, tvaṃ mā cintayī’’ti taṃ assāsento aṭṭhamaṃ gāthamāha –

    ੧੩੫੩.

    1353.

    ‘‘ਅਸ੍ਸਾਸ ਹੇਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ ਪਤਿ, ਭਤ੍ਤਾ ਤੇ ਹੇਸ੍ਸਾਮਿ ਅਨਿਨ੍ਦਲੋਚਨੇ।

    ‘‘Assāsa hessāmi te pati, bhattā te hessāmi anindalocane;

    ਪਞ੍ਞਾ ਹਿ ਮਮਂ ਤਥਾવਿਧਾ, ਅਸ੍ਸਾਸ ਹੇਸ੍ਸਸਿ ਭਰਿਯਾ ਮਮਾ’’ਤਿ॥

    Paññā hi mamaṃ tathāvidhā, assāsa hessasi bhariyā mamā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਨਿਨ੍ਦਲੋਚਨੇਤਿ ਅਨਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਲੋਚਨੇ। ਤਥਾવਿਧਾਤਿ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਮਂਸਂ ਆਹਰਣਸਮਤ੍ਥਾ।

    Tattha anindalocaneti aninditabbalocane. Tathāvidhāti vidhurassa hadayamaṃsaṃ āharaṇasamatthā.

    ਅਥ ਨਂ ਇਰਨ੍ਧਤੀ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਏਹਿ, ਗਚ੍ਛਾਮ ਮੇ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਆਨੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Atha naṃ irandhatī ‘‘tena hi ehi, gacchāma me pitu santika’’nti ānesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੩੫੪.

    1354.

    ‘‘ਅવਚਾਸਿ ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਇਰਨ੍ਧਤੀ, ਪੁਬ੍ਬਪਥਾਨੁਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ।

    ‘‘Avacāsi puṇṇakaṃ irandhatī, pubbapathānugatena cetasā;

    ਏਹਿ ਗਚ੍ਛਾਮ ਪਿਤੁ ਮਮਨ੍ਤਿਕੇ, ਏਸੋવ ਤੇ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਪવਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ॥

    Ehi gacchāma pitu mamantike, esova te etamatthaṃ pavakkhatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬਪਥਾਨੁਗਤੇਨਾਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਸਾਮਿਕੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪੁਬ੍ਬਪਥੇਨੇવ ਅਨੁਗਤੇਨ। ਏਹਿ ਗਚ੍ਛਾਮਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿ ਏવਂ વਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਂ ਅਸ੍ਸਪਿਟ੍ਠਿਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਨੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕਾ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾ ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਸਿ। ਸਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਤ੍ਥਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ ਤੇਨ ਪਸਾਰਿਤਹਤ੍ਥਂ ਸਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਾਮਿ, ਨਾਹਂ ਅਨਾਥਾ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਿਤਾ વਰੁਣੋ ਨਾਮ ਨਾਗਰਾਜਾ, ਮਾਤਾ વਿਮਲਾ ਨਾਮ ਦੇવੀ, ਏਹਿ ਮਮ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਾਮ, ਏਸੋ ਏવ ਤੇ ਯਥਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਮਙ੍ਗਲਕਿਰਿਯਾਯ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਪવਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਅવਚਾਸਿ।

    Tattha pubbapathānugatenāti anantare attabhāve bhūtapubbasāmike tasmiṃ pubbapatheneva anugatena. Ehi gacchāmāti bhikkhave, so yakkhasenāpati evaṃ vatvā ‘‘imaṃ assapiṭṭhiṃ āropetvā nessāmī’’ti pabbatamatthakā otaritvā tassā gahaṇatthaṃ hatthaṃ pasāresi. Sā attano hatthaṃ gaṇhituṃ adatvā tena pasāritahatthaṃ sayaṃ gahetvā ‘‘sāmi, nāhaṃ anāthā, mayhaṃ pitā varuṇo nāma nāgarājā, mātā vimalā nāma devī, ehi mama pitu santikaṃ gacchāma, eso eva te yathā amhākaṃ maṅgalakiriyāya bhavitabbaṃ, evaṃ etamatthaṃ pavakkhatī’’ti avacāsi.

    ਏવਂ વਤ੍વਾ ਸਾ ਯਕ੍ਖਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ vatvā sā yakkhaṃ gahetvā pitu santikaṃ agamāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੩੫੫.

    1355.

    ‘‘ਅਲਙ੍ਕਤਾ ਸੁવਸਨਾ, ਮਾਲਿਨੀ ਚਨ੍ਦਨੁਸ੍ਸਦਾ।

    ‘‘Alaṅkatā suvasanā, mālinī candanussadā;

    ਯਕ੍ਖਂ ਹਤ੍ਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਪਿਤੁਸਨ੍ਤਿਕੁਪਾਗਮੀ’’ਤਿ॥

    Yakkhaṃ hatthe gahetvāna, pitusantikupāgamī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਿਤੁਸਨ੍ਤਿਕੁਪਾਗਮੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਤੁਨੋ ਨਾਗਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਉਪਾਗਮਿ।

    Tattha pitusantikupāgamīti attano pituno nāgarañño santikaṃ upāgami.

    ਪੁਣ੍ਣਕੋਪਿ ਯਕ੍ਖੋ ਪਟਿਹਰਿਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਯਾਚਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Puṇṇakopi yakkho paṭiharitvā nāgarājassa santikaṃ gantvā irandhatiṃ yācanto āha –

    ੧੩੫੬.

    1356.

    ‘‘ਨਾਗવਰ વਚੋ ਸੁਣੋਹਿ ਮੇ, ਪਤਿਰੂਪਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜ ਸੁਙ੍ਕਿਯਂ।

    ‘‘Nāgavara vaco suṇohi me, patirūpaṃ paṭipajja suṅkiyaṃ;

    ਪਤ੍ਥੇਮਿ ਅਹਂ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ, ਤਾਯ ਸਮਙ੍ਗਿਂ ਕਰੋਹਿ ਮਂ ਤੁવਂ॥

    Patthemi ahaṃ irandhatiṃ, tāya samaṅgiṃ karohi maṃ tuvaṃ.

    ੧੩੫੭.

    1357.

    ‘‘ਸਤਂ ਹਤ੍ਥੀ ਸਤਂ ਅਸ੍ਸਾ, ਸਤਂ ਅਸ੍ਸਤਰੀਰਥਾ।

    ‘‘Sataṃ hatthī sataṃ assā, sataṃ assatarīrathā;

    ਸਤਂ વਲਭਿਯੋ ਪੁਣ੍ਣਾ, ਨਾਨਾਰਤ੍ਨਸ੍ਸ ਕੇવਲਾ।

    Sataṃ valabhiyo puṇṇā, nānāratnassa kevalā;

    ਤੇ ਨਾਗ ਪਟਿਪਜ੍ਜਸ੍ਸੁ, ਧੀਤਰਂ ਦੇਹਿਰਨ੍ਧਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Te nāga paṭipajjassu, dhītaraṃ dehirandhati’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੁਙ੍ਕਿਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਲਪਦੇਸਾਨੁਰੂਪਂ ਧਿਤੁ ਸੁਙ੍ਕਂ ਧਨਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜ ਗਣ੍ਹ। ਸਮਙ੍ਗਿਂ ਕਰੋਹੀਤਿ ਮਂ ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤਂ ਕਰੋਹਿ। વਲਭਿਯੋਤਿ ਭਣ੍ਡਸਕਟਿਯੋ। ਨਾਨਾਰਤ੍ਨਸ੍ਸ ਕੇવਲਾਤਿ ਨਾਨਾਰਤਨਸ੍ਸ ਸਕਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ।

    Tattha suṅkiyanti attano kulapadesānurūpaṃ dhitu suṅkaṃ dhanaṃ paṭipajja gaṇha. Samaṅgiṃ karohīti maṃ tāya saddhiṃ samaṅgibhūtaṃ karohi. Valabhiyoti bhaṇḍasakaṭiyo. Nānāratnassa kevalāti nānāratanassa sakalaparipuṇṇā.

    ਅਥ ਨਂ ਨਾਗਰਾਜਾ ਆਹ –

    Atha naṃ nāgarājā āha –

    ੧੩੫੮.

    1358.

    ‘‘ਯਾવ ਆਮਨ੍ਤਯੇ ਞਾਤੀ, ਮਿਤ੍ਤੇ ਚ ਸੁਹਦਜ੍ਜਨੇ।

    ‘‘Yāva āmantaye ñātī, mitte ca suhadajjane;

    ਅਨਾਮਨ੍ਤ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਤਂ ਪਚ੍ਛਾ ਅਨੁਤਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ॥

    Anāmanta kataṃ kammaṃ, taṃ pacchā anutappatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਾવ ਆਮਨ੍ਤਯੇ ਞਾਤੀਤਿ ਭੋ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿ, ਅਹਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਧੀਤਰਂ ਦੇਮਿ, ਨੋ ਨ ਦੇਮਿ, ਥੋਕਂ ਪਨ ਆਗਮੇਹਿ, ਯਾવ ਞਾਤਕੇਪਿ ਜਾਨਾਪੇਮਿ। ਤਂ ਪਚ੍ਛਾ ਅਨੁਤਪ੍ਪਤੀਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਹਿ ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਅਭਿਰਮਨ੍ਤਿਪਿ ਅਨਭਿਰਮਨ੍ਤਿਪਿ, ਅਨਭਿਰਤਿਕਾਲੇ ਞਾਤਕਾਦਯੋ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਏવਰੂਪਂ ਹੋਤੀਤਿ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਛਾ ਅਨੁਤਾਪਂ ਆવਹਤੀਤਿ।

    Tattha yāva āmantaye ñātīti bho yakkhasenāpati, ahaṃ tuyhaṃ dhītaraṃ demi, no na demi, thokaṃ pana āgamehi, yāva ñātakepi jānāpemi. Taṃ pacchā anutappatīti itthiyo hi gatagataṭṭhāne abhiramantipi anabhiramantipi, anabhiratikāle ñātakādayo amhehi saddhiṃ anāmantetvā kataṃ kammaṃ nāma evarūpaṃ hotīti ussukkaṃ na karonti, evaṃ taṃ kammaṃ pacchā anutāpaṃ āvahatīti.

    ਏવਂ વਤ੍વਾ ਸੋ ਭਰਿਯਾਯ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ vatvā so bhariyāya vasanaṭṭhānaṃ gantvā tāya saddhiṃ sallapi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੩੫੯.

    1359.

    ‘‘ਤਤੋ ਸੋ વਰੁਣੋ ਨਾਗੋ, ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿવੇਸਨਂ।

    ‘‘Tato so varuṇo nāgo, pavisitvā nivesanaṃ;

    ਭਰਿਯਂ ਆਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾਨ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰવਿ॥

    Bhariyaṃ āmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.

    ੧੩੬੦.

    1360.

    ‘‘‘ਅਯਂ ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਯਕ੍ਖੋ, ਯਾਚਤੀ ਮਂ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ।

    ‘‘‘Ayaṃ so puṇṇako yakkho, yācatī maṃ irandhatiṃ;

    ਬਹੁਨਾ વਿਤ੍ਤਲਾਭੇਨ, ਤਸ੍ਸ ਦੇਮ ਪਿਯਂ ਮਮ’’’ਨ੍ਤਿ॥

    Bahunā vittalābhena, tassa dema piyaṃ mama’’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਪવਿਸਿਤ੍વਾਤਿ વਰੁਣੋ ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਉਟ੍ਠਾਯ ਯਤ੍ਥਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ ਨਿਪਨ੍ਨਾ, ਤਂ ਨਿવੇਸਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ। ਪਿਯਂ ਮਮਨ੍ਤਿ ਮਮ ਪਿਯਂ ਧੀਤਰਂ ਤਸ੍ਸ ਬਹੁਨਾ વਿਤ੍ਤਲਾਭੇਨ ਦੇਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    Tattha pavisitvāti varuṇo puṇṇakaṃ tattheva ṭhapetvā sayaṃ uṭṭhāya yatthassa bhariyā nipannā, taṃ nivesanaṃ pavisitvā. Piyaṃ mamanti mama piyaṃ dhītaraṃ tassa bahunā vittalābhena demāti pucchati.

    વਿਮਲਾ ਆਹ –

    Vimalā āha –

    ੧੩੬੧.

    1361.

    ‘‘ਨ ਧਨੇਨ ਨ વਿਤ੍ਤੇਨ, ਲਬ੍ਭਾ ਅਮ੍ਹਂ ਇਰਨ੍ਧਤੀ।

    ‘‘Na dhanena na vittena, labbhā amhaṃ irandhatī;

    ਸਚੇ ਚ ਖੋ ਹਦਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧਾ ਇਧ ਮਾਹਰੇਯ੍ਯ।

    Sace ca kho hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māhareyya;

    ਏਤੇਨ વਿਤ੍ਤੇਨ ਕੁਮਾਰਿ ਲਬ੍ਭਾ, ਨਾਞ੍ਞਂ ਧਨਂ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਤ੍ਥਯਾਮਾ’’ਤਿ॥

    Etena vittena kumāri labbhā, nāññaṃ dhanaṃ uttari patthayāmā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਮ੍ਹਂ ਇਰਨ੍ਧਤੀਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਧੀਤਾ ਇਰਨ੍ਧਤੀ। ਏਤੇਨ વਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਏਤੇਨ ਤੁਟ੍ਠਿਕਾਰਣੇਨ।

    Tattha amhaṃ irandhatīti amhākaṃ dhītā irandhatī. Etena vittenāti etena tuṭṭhikāraṇena.

    ਸੋ ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਨਦੇવ ਪੁਣ੍ਣਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    So tāya saddhiṃ mantetvā punadeva puṇṇakena saddhiṃ mantesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੩੬੨.

    1362.

    ‘‘ਤਤੋ ਸੋ વਰੁਣੋ ਨਾਗੋ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਨਿવੇਸਨਾ।

    ‘‘Tato so varuṇo nāgo, nikkhamitvā nivesanā;

    ਪੁਣ੍ਣਕਾਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾਨ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰવਿ॥

    Puṇṇakāmantayitvāna, idaṃ vacanamabravi.

    ੧੩੬੩.

    1363.

    ‘‘‘ਨ ਧਨੇਨ ਨ વਿਤ੍ਤੇਨ, ਲਬ੍ਭਾ ਅਮ੍ਹਂ ਇਰਨ੍ਧਤੀ।

    ‘‘‘Na dhanena na vittena, labbhā amhaṃ irandhatī;

    ਸਚੇ ਤੁવਂ ਹਦਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤਸ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧਾ ਇਧ ਮਾਹਰੇਸਿ।

    Sace tuvaṃ hadayaṃ paṇḍitasa, dhammena laddhā idha māharesi;

    ਏਤੇਨ વਿਤ੍ਤੇਨ ਕੁਮਾਰਿ ਲਬ੍ਭਾ, ਨਾਞ੍ਞਂ ਧਨਂ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਤ੍ਥਯਾਮਾ’’’ਤਿ॥

    Etena vittena kumāri labbhā, nāññaṃ dhanaṃ uttari patthayāmā’’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਣ੍ਣਕਾਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾਨਾਤਿ ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਆਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾ।

    Tattha puṇṇakāmantayitvānāti puṇṇakaṃ āmantayitvā.

    ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Puṇṇako āha –

    ੧੩੬੪.

    1364.

    ‘‘ਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋਤ੍ਯੇਕੇ વਦਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇ, ਤਮੇવ ਬਾਲੋਤਿ ਪੁਨਾਹੁ ਅਞ੍ਞੇ।

    ‘‘Yaṃ paṇḍitotyeke vadanti loke, tameva bāloti punāhu aññe;

    ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ વਿਪ੍ਪવਦਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਕਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਨਾਗ ਤੁવਂ વਦੇਸੀ’’ਤਿ॥

    Akkhāhi me vippavadanti ettha, kaṃ paṇḍitaṃ nāga tuvaṃ vadesī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋਤ੍ਯੇਕੇਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ‘‘ਹਦਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਯਂ ਏਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਮੇવ ਅਞ੍ਞੇ ਬਾਲੋਤਿ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਮੇ ਇਰਨ੍ਧਤਿਯਾ વਿਧੁਰੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤਂ, ਤਥਾਪਿ ਤਥਤੋ ਜਾਨਿਤੁਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ।

    Tattha yaṃpaṇḍitotyeketi so kira ‘‘hadayaṃ paṇḍitassā’’ti sutvā cintesi ‘‘yaṃ eke paṇḍitoti vadanti, tameva aññe bāloti kathenti. Kiñcāpi me irandhatiyā vidhuroti akkhātaṃ, tathāpi tathato jānituṃ pucchissāmi na’’nti. Tasmā evamāha.

    ਨਾਗਰਾਜਾ ਆਹ –

    Nāgarājā āha –

    ੧੩੬੫.

    1365.

    ‘‘ਕੋਰਬ੍ਯਰਾਜਸ੍ਸ ਧਨਞ੍ਚਯਸ੍ਸ, ਯਦਿ ਤੇ ਸੁਤੋ વਿਧੁਰੋ ਨਾਮ ਕਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Korabyarājassa dhanañcayassa, yadi te suto vidhuro nāma kattā;

    ਆਨੇਹਿ ਤਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਧਮ੍ਮਲਦ੍ਧਾ, ਇਰਨ੍ਧਤੀ ਪਦਚਰਾ ਤੇ ਹੋਤੂ’’ਤਿ॥

    Ānehi taṃ paṇḍitaṃ dhammaladdhā, irandhatī padacarā te hotū’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਲਦ੍ਧਾਤਿ ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਭਿਤ੍વਾ। ਪਦਚਰਾਤਿ ਪਾਦਪਰਿਚਾਰਿਕਾ।

    Tattha dhammaladdhāti dhammena labhitvā. Padacarāti pādaparicārikā.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਸੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਿਨ੍ਧવਂ ਨਯਨਤ੍ਥਾਯ ਉਪਟ੍ਠਾਕਂ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Taṃ sutvā puṇṇako somanassappatto sindhavaṃ nayanatthāya upaṭṭhākaṃ āṇāpesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੩੬੬.

    1366.

    ‘‘ਇਦਞ੍ਚ ਸੁਤ੍વਾ વਰੁਣਸ੍ਸ વਾਕ੍ਯਂ, ਉਟ੍ਠਾਯ ਯਕ੍ਖੋ ਪਰਮਪ੍ਪਤੀਤੋ।

    ‘‘Idañca sutvā varuṇassa vākyaṃ, uṭṭhāya yakkho paramappatīto;

    ਤਤ੍ਥੇવ ਸਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸਂ ਅਸਂਸਿ, ਆਨੇਹਿ ਆਜਞ੍ਞਮਿਧੇવ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Tattheva santo purisaṃ asaṃsi, ānehi ājaññamidheva yutta’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਸਂ ਅਸਂਸੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਂ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਆਜਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਾਕਾਰਣਜਾਨਨਕਸਿਨ੍ਧવਂ। ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਪ੍ਪਿਤਂ।

    Tattha purisaṃ asaṃsīti attano upaṭṭhākaṃ āṇāpesi. Ājaññanti kāraṇākāraṇajānanakasindhavaṃ. Yuttanti kappitaṃ.

    ੧੩੬੭.

    1367.

    ‘‘ਜਾਤਰੂਪਮਯਾ ਕਣ੍ਣਾ, ਕਾਚਮ੍ਹਿਚਮਯਾ ਖੁਰਾ।

    ‘‘Jātarūpamayā kaṇṇā, kācamhicamayā khurā;

    ਜਮ੍ਬੋਨਦਸ੍ਸ ਪਾਕਸ੍ਸ, ਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਉਰਚ੍ਛਦੋ’’ਤਿ॥

    Jambonadassa pākassa, suvaṇṇassa uracchado’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਰੂਪਮਯਾ ਕਣ੍ਣਾਤਿ ਤਮੇવ ਸਿਨ੍ਧવਂ વਣ੍ਣੇਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਮਨੋਮਯਸ੍ਸ ਸਿਨ੍ਧવਸ੍ਸ ਜਾਤਰੂਪਮਯਾ ਕਣ੍ਣਾ, ਕਾਚਮ੍ਹਿਚਮਯਾ ਖੁਰਾ, ਤਸ੍ਸ ਖੁਰਾ ਰਤ੍ਤਮਣਿਮਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਮ੍ਬੋਨਦਸ੍ਸ ਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਜਮ੍ਬੋਨਦਸ੍ਸ ਪਕ੍ਕਸ੍ਸ ਰਤ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਉਰਚ੍ਛਦੋ।

    Tattha jātarūpamayā kaṇṇāti tameva sindhavaṃ vaṇṇento āha. Tassa hi manomayassa sindhavassa jātarūpamayā kaṇṇā, kācamhicamayā khurā, tassa khurā rattamaṇimayāti attho. Jambonadassa pākassāti jambonadassa pakkassa rattasuvaṇṇassa uracchado.

    ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤਾવਦੇવ ਤਂ ਸਿਨ੍ਧવਂ ਆਨੇਸਿ। ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਤਂ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹ ਆਕਾਸੇਨ વੇਸ੍ਸવਣਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਾਗਭવਨਂ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ –

    So puriso tāvadeva taṃ sindhavaṃ ānesi. Puṇṇako taṃ abhiruyha ākāsena vessavaṇassa santikaṃ gantvā nāgabhavanaṃ vaṇṇetvā taṃ pavattiṃ ārocesi. Tassatthassa pakāsanatthaṃ idaṃ vuttaṃ –

    ੧੩੬੮.

    1368.

    ‘‘ਦੇવવਾਹવਹਂ ਯਾਨਂ, ਅਸ੍ਸਮਾਰੁਯ੍ਹ ਪੁਣ੍ਣਕੋ।

    ‘‘Devavāhavahaṃ yānaṃ, assamāruyha puṇṇako;

    ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੁ, ਪਕ੍ਕਾਮਿ વੇਹਾਯਸਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ॥

    Alaṅkato kappitakesamassu, pakkāmi vehāyasamantalikkhe.

    ੧੩੬੯.

    1369.

    ‘‘ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਕਾਮਰਾਗੇਨ ਗਿਦ੍ਧੋ, ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞਂ ਜਿਗੀਸਂ।

    ‘‘So puṇṇako kāmarāgena giddho, irandhatiṃ nāgakaññaṃ jigīsaṃ;

    ਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਤਂ ਭੂਤਪਤਿਂ ਯਸਸ੍ਸਿਂ, ਇਚ੍ਚਬ੍ਰવੀ વੇਸ੍ਸવਣਂ ਕੁવੇਰਂ॥

    Gantvāna taṃ bhūtapatiṃ yasassiṃ, iccabravī vessavaṇaṃ kuveraṃ.

    ੧੩੭੦.

    1370.

    ‘‘ਭੋਗવਤੀ ਨਾਮ ਮਨ੍ਦਿਰੇ, વਾਸਾ ਹਿਰਞ੍ਞવਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Bhogavatī nāma mandire, vāsā hiraññavatīti vuccati;

    ਨਗਰੇ ਨਿਮ੍ਮਿਤੇ ਕਞ੍ਚਨਮਯੇ, ਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸ ਉਰਗਸ੍ਸ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ॥

    Nagare nimmite kañcanamaye, maṇḍalassa uragassa niṭṭhitaṃ.

    ੧੩੭੧.

    1371.

    ‘‘ਅਟ੍ਟਾਲਕਾ ਓਟ੍ਠਗੀવਿਯੋ, ਲੋਹਿਤਙ੍ਕਸ੍ਸ ਮਸਾਰਗਲ੍ਲਿਨੋ।

    ‘‘Aṭṭālakā oṭṭhagīviyo, lohitaṅkassa masāragallino;

    ਪਾਸਾਦੇਤ੍ਥ ਸਿਲਾਮਯਾ, ਸੋવਣ੍ਣਰਤਨੇਹਿ ਛਾਦਿਤਾ॥

    Pāsādettha silāmayā, sovaṇṇaratanehi chāditā.

    ੧੩੭੨.

    1372.

    ‘‘ਅਮ੍ਬਾ ਤਿਲਕਾ ਚ ਜਮ੍ਬੁਯੋ, ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਾ ਮੁਚਲਿਨ੍ਦਕੇਤਕਾ।

    ‘‘Ambā tilakā ca jambuyo, sattapaṇṇā mucalindaketakā;

    ਪਿਯਙ੍ਗੁ ਉਦ੍ਦਾਲਕਾ ਸਹਾ, ਉਪਰਿਭਦ੍ਦਕਾ ਸਿਨ੍ਦੁવਾਰਕਾ॥

    Piyaṅgu uddālakā sahā, uparibhaddakā sinduvārakā.

    ੧੩੭੩.

    1373.

    ‘‘ਚਮ੍ਪੇਯ੍ਯਕਾ ਨਾਗਮਲ੍ਲਿਕਾ, ਭਗਿਨੀਮਾਲਾ ਅਥ ਮੇਤ੍ਥ ਕੋਲਿਯਾ।

    ‘‘Campeyyakā nāgamallikā, bhaginīmālā atha mettha koliyā;

    ਏਤੇ ਦੁਮਾ ਪਰਿਣਾਮਿਤਾ, ਸੋਭਯਨ੍ਤਿ ਉਰਗਸ੍ਸ ਮਨ੍ਦਿਰਂ॥

    Ete dumā pariṇāmitā, sobhayanti uragassa mandiraṃ.

    ੧੩੭੪.

    1374.

    ‘‘ਖਜ੍ਜੁਰੇਤ੍ਥ ਸਿਲਾਮਯਾ, ਸੋવਣ੍ਣਧੁવਪੁਪ੍ਫਿਤਾ ਬਹੂ।

    ‘‘Khajjurettha silāmayā, sovaṇṇadhuvapupphitā bahū;

    ਯਤ੍ਥ વਸਤੋਪਪਾਤਿਕੋ, ਨਾਗਰਾਜਾ વਰੁਣੋ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ॥

    Yattha vasatopapātiko, nāgarājā varuṇo mahiddhiko.

    ੧੩੭੫.

    1375.

    ‘‘ਤਸ੍ਸ ਕੋਮਾਰਿਕਾ ਭਰਿਯਾ, વਿਮਲਾ ਕਞ੍ਚਨવੇਲ੍ਲਿવਿਗ੍ਗਹਾ।

    ‘‘Tassa komārikā bhariyā, vimalā kañcanavelliviggahā;

    ਕਾਲਾ ਤਰੁਣਾવ ਉਗ੍ਗਤਾ, ਪੁਚਿਮਨ੍ਦਤ੍ਥਨੀ ਚਾਰੁਦਸ੍ਸਨਾ॥

    Kālā taruṇāva uggatā, pucimandatthanī cārudassanā.

    ੧੩੭੬.

    1376.

    ‘‘ਲਾਖਾਰਸਰਤ੍ਤਸੁਚ੍ਛવੀ , ਕਣਿਕਾਰਾવ ਨਿવਾਤਪੁਪ੍ਫਿਤਾ।

    ‘‘Lākhārasarattasucchavī , kaṇikārāva nivātapupphitā;

    ਤਿਦਿવੋਕਚਰਾવ ਅਚ੍ਛਰਾ, વਿਜ੍ਜੁવਬ੍ਭਘਨਾ વਿਨਿਸ੍ਸਟਾ॥

    Tidivokacarāva accharā, vijjuvabbhaghanā vinissaṭā.

    ੧੩੭੭.

    1377.

    ‘‘ਸਾ ਦੋਹਲ਼ਿਨੀ ਸੁવਿਮ੍ਹਿਤਾ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਂ ਧਨਿਯਤਿ।

    ‘‘Sā dohaḷinī suvimhitā, vidhurassa hadayaṃ dhaniyati;

    ਤਂ ਤੇਸਂ ਦੇਮਿ ਇਸ੍ਸਰ, ਤੇਨ ਤੇ ਦੇਨ੍ਤਿ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਮਮ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Taṃ tesaṃ demi issara, tena te denti irandhatiṃ mama’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਦੇવવਾਹવਹਂ ਯਾਨਨ੍ਤਿ વਹਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વਾਹੋ, ਦੇવਸਙ੍ਖਾਤਂ વਾਹਂ વਹਤੀਤਿ ਦੇવવਾਹવਹਂ। ਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਯਾਨਂ। ਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੂਤਿ ਮਣ੍ਡਨવਸੇਨ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੁ। ਦੇવਾਨਂ ਪਨ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਕਰਣਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, વਿਚਿਤ੍ਤਕਥਿਕੇਨ ਪਨ ਕਥਿਤਂ। ਜਿਗੀਸਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤੋ। વੇਸ੍ਸવਣਨ੍ਤਿ વਿਸਾਣਾਯ ਰਾਜਧਾਨਿਯਾ ਇਸ੍ਸਰਰਾਜਾਨਂ। ਕੁવੇਰਨ੍ਤਿ ਏવਂਨਾਮਕਂ। ਭੋਗવਤੀ ਨਾਮਾਤਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਭੋਗਤਾਯ ਏવਂਲਦ੍ਧਨਾਮਂ। ਮਨ੍ਦਿਰੇਤਿ ਮਨ੍ਦਿਰਂ, ਭવਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਾਸਾ ਹਿਰਞ੍ਞવਤੀਤਿ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ વਾਸਾਤਿ ਚ, ਕਞ੍ਚਨવਤਿਯਾ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਕਾਰੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਹਿਰਞ੍ਞવਤੀਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਗਰੇ ਨਿਮ੍ਮਿਤੇਤਿ ਨਗਰਂ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ। ਕਞ੍ਚਨਮਯੇਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਮਯਂ। ਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸਾਤਿ ਭੋਗਮਣ੍ਡਲੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ। ਨਿਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਕਰਣਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਂ। ਓਟ੍ਠਗੀવਿਯੋਤਿ ਓਟ੍ਠਗੀવਾਸਣ੍ਠਾਨੇਨ ਕਤਾ ਰਤ੍ਤਮਣਿਮਸਾਰਗਲ੍ਲਮਯਾ ਅਟ੍ਟਾਲਕਾ। ਪਾਸਾਦੇਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨਾਗਭવਨੇ ਪਾਸਾਦਾ। ਸਿਲਾਮਯਾਤਿ ਮਣਿਮਯਾ। ਸੋવਣ੍ਣਰਤਨੇਹੀਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਰਤਨੇਹਿ, ਸੁવਣ੍ਣਿਟ੍ਠਕਾਹਿ ਛਾਦਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਹਾਤਿ ਸਹਕਾਰਾ। ਉਪਰਿਭਦ੍ਦਕਾਤਿ ਉਦ੍ਦਾਲਕਜਾਤਿਕਾਯੇવ ਰੁਕ੍ਖਾ। ਚਮ੍ਪੇਯ੍ਯਕਾ ਨਾਗਮਲ੍ਲਿਕਾਤਿ ਚਮ੍ਪਕਾ ਚ ਨਾਗਾ ਚ ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਚ। ਭਗਿਨੀਮਾਲਾ ਅਥ ਮੇਤ੍ਥ ਕੋਲਿਯਾਤਿ ਭਗਿਨੀਮਾਲਾ ਚੇવ ਅਥ ਏਤ੍ਥ ਨਾਗਭવਨੇ ਕੋਲਿਯਾ ਨਾਮ ਰੁਕ੍ਖਾ ਚ। ਏਤੇ ਦੁਮਾ ਪਰਿਣਾਮਿਤਾਤਿ ਏਤੇ ਪੁਪ੍ਫੂਪਗਫਲੂਪਗਰੁਕ੍ਖਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਸਾਖਤਾਯ ਪਰਿਣਾਮਿਤਾ ਆਕੁਲਸਮਾਕੁਲਾ। ਖਜ੍ਜੁਰੇਤ੍ਥਾਤਿ ਖਜ੍ਜੁਰਿਰੁਕ੍ਖਾ ਏਤ੍ਥ। ਸਿਲਾਮਯਾਤਿ ਇਨ੍ਦਨੀਲਮਣਿਮਯਾ। ਸੋવਣ੍ਣਧੁવਪੁਪ੍ਫਿਤਾਤਿ ਤੇ ਪਨ ਸੁવਣ੍ਣਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਨਿਚ੍ਚਪੁਪ੍ਫਿਤਾ। ਯਤ੍ਥ વਸਤੋਪਪਾਤਿਕੋਤਿ ਯਤ੍ਥ ਨਾਗਭવਨੇ ਓਪਪਾਤਿਕੋ ਨਾਗਰਾਜਾ વਸਤਿ। ਕਞ੍ਚਨવੇਲ੍ਲਿવਿਗ੍ਗਹਾਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਰਾਸਿਸਸ੍ਸਿਰਿਕਸਰੀਰਾ। ਕਾਲਾ ਤਰੁਣਾવ ਉਗ੍ਗਤਾਤਿ વਿਲਾਸਯੁਤ੍ਤਤਾਯ ਮਨ੍ਦવਾਤੇਰਿਤਾ ਕਾਲવਲ੍ਲਿਪਲ੍ਲવਾ વਿਯ ਉਗ੍ਗਤਾ। ਪੁਚਿਮਨ੍ਦਤ੍ਥਨੀਤਿ ਨਿਮ੍ਬਫਲਸਣ੍ਠਾਨਚੂਚੁਕਾ । ਲਾਖਾਰਸਰਤ੍ਤਸੁਚ੍ਛવੀਤਿ ਹਤ੍ਥਪਾਦਤਲਛવਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਿਦਿવੋਕਚਰਾਤਿ ਤਿਦਸਭવਨਚਰਾ। વਿਜ੍ਜੁવਬ੍ਭਘਨਾਤਿ ਅਬ੍ਭਘਨવਲਾਹਕਨ੍ਤਰਤੋ ਨਿਸ੍ਸਟਾ વਿਜ੍ਜੁਲਤਾ વਿਯ। ਤਂ ਤੇਸਂ ਦੇਮੀਤਿ ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਹਦਯਂ ਅਹਂ ਤੇਸਂ ਦੇਮਿ, ਏવਂ ਜਾਨਸ੍ਸੁ। ਇਸ੍ਸਰਾਤਿ ਮਾਤੁਲਂ ਆਲਪਤਿ।

    Tattha devavāhavahaṃ yānanti vahitabboti vāho, devasaṅkhātaṃ vāhaṃ vahatīti devavāhavahaṃ. Yanti etenāti yānaṃ. Kappitakesamassūti maṇḍanavasena susaṃvihitakesamassu. Devānaṃ pana kesamassukaraṇakammaṃ nāma natthi, vicittakathikena pana kathitaṃ. Jigīsanti patthayanto. Vessavaṇanti visāṇāya rājadhāniyā issararājānaṃ. Kuveranti evaṃnāmakaṃ. Bhogavatī nāmāti sampannabhogatāya evaṃladdhanāmaṃ. Mandireti mandiraṃ, bhavananti attho. Vāsā hiraññavatīti nāgarājassa vasanaṭṭhānattā vāsāti ca, kañcanavatiyā suvaṇṇapākārena parikkhittattā hiraññavatīti ca vuccati. Nagare nimmiteti nagaraṃ nimmitaṃ. Kañcanamayeti suvaṇṇamayaṃ. Maṇḍalassāti bhogamaṇḍalena samannāgatassa. Niṭṭhitanti karaṇapariniṭṭhitaṃ. Oṭṭhagīviyoti oṭṭhagīvāsaṇṭhānena katā rattamaṇimasāragallamayā aṭṭālakā. Pāsādetthāti ettha nāgabhavane pāsādā. Silāmayāti maṇimayā. Sovaṇṇaratanehīti suvaṇṇasaṅkhātehi ratanehi, suvaṇṇiṭṭhakāhi chāditāti attho. Sahāti sahakārā. Uparibhaddakāti uddālakajātikāyeva rukkhā. Campeyyakā nāgamallikāti campakā ca nāgā ca mallikā ca. Bhaginīmālā atha mettha koliyāti bhaginīmālā ceva atha ettha nāgabhavane koliyā nāma rukkhā ca. Ete dumā pariṇāmitāti ete pupphūpagaphalūpagarukkhā aññamaññaṃ saṅghaṭṭasākhatāya pariṇāmitā ākulasamākulā. Khajjuretthāti khajjurirukkhā ettha. Silāmayāti indanīlamaṇimayā. Sovaṇṇadhuvapupphitāti te pana suvaṇṇapupphehi niccapupphitā. Yattha vasatopapātikoti yattha nāgabhavane opapātiko nāgarājā vasati. Kañcanavelliviggahāti suvaṇṇarāsisassirikasarīrā. Kālā taruṇāva uggatāti vilāsayuttatāya mandavāteritā kālavallipallavā viya uggatā. Pucimandatthanīti nimbaphalasaṇṭhānacūcukā . Lākhārasarattasucchavīti hatthapādatalachaviṃ sandhāya vuttaṃ. Tidivokacarāti tidasabhavanacarā. Vijjuvabbhaghanāti abbhaghanavalāhakantarato nissaṭā vijjulatā viya. Taṃ tesaṃ demīti taṃ tassa hadayaṃ ahaṃ tesaṃ demi, evaṃ jānassu. Issarāti mātulaṃ ālapati.

    ਇਤਿ ਸੋ વੇਸ੍ਸવਣੇਨ ਅਨਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਗਨ੍ਤੁਂ ਅવਿਸਹਿਤ੍વਾ ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਾਪੇਤੁਂ ਏਤਾ ਏਤ੍ਤਕਾ ਗਾਥਾ ਕਥੇਸਿ। વੇਸ੍ਸવਣੋ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਨ ਸੁਣਾਤਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਾਨਂ વਿਮਾਨਅਡ੍ਡਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ। ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਚਨਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਜਿਨਕਦੇવਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। વੇਸ੍ਸવਣੋ ਅਡ੍ਡਂ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ਪਰਾਜਿਤਂ ਅਨੁਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਇਤਰਂ ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਤવ વਿਮਾਨੇ વਸਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਪੁਣ੍ਣਕੋ ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇਯੇવ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਮਾਤੁਲੇਨ ਮਮ ਪੇਸਿਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ ਕਤਿਪਯਦੇવਪੁਤ੍ਤੇ ਸਕ੍ਖਿਂ ਕਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸਿਨ੍ਧવਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Iti so vessavaṇena ananuññāto gantuṃ avisahitvā taṃ anujānāpetuṃ etā ettakā gāthā kathesi. Vessavaṇo pana tassa kathaṃ na suṇāti. Kiṃkāraṇā? Dvinnaṃ devaputtānaṃ vimānaaḍḍaṃ paricchindatīti. Puṇṇako attano vacanassa assutabhāvaṃ ñatvā jinakadevaputtassa santike aṭṭhāsi. Vessavaṇo aḍḍaṃ vinicchinitvā parājitaṃ anuṭṭhāpetvā itaraṃ ‘‘gaccha tvaṃ, tava vimāne vasāhī’’ti āha. Puṇṇako ‘‘gaccha tva’’nti vuttakkhaṇeyeva ‘‘mayhaṃ mātulena mama pesitabhāvaṃ jānāthā’’ti katipayadevaputte sakkhiṃ katvā heṭṭhā vuttanayeneva sindhavaṃ āharāpetvā abhiruyha pakkāmi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੩੭੮.

    1378.

    ‘‘ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਭੂਤਪਤਿਂ ਯਸਸ੍ਸਿਂ, ਆਮਨ੍ਤਯ વੇਸ੍ਸવਣਂ ਕੁવੇਰਂ।

    ‘‘So puṇṇako bhūtapatiṃ yasassiṃ, āmantaya vessavaṇaṃ kuveraṃ;

    ਤਤ੍ਥੇવ ਸਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸਂ ਅਸਂਸਿ, ਆਨੇਹਿ ਆਜਞ੍ਞਮਿਧੇવ ਯੁਤ੍ਤਂ॥

    Tattheva santo purisaṃ asaṃsi, ānehi ājaññamidheva yuttaṃ.

    ੧੩੭੯.

    1379.

    ‘‘ਜਾਤਰੂਪਮਯਾ ਕਣ੍ਣਾ, ਕਾਚਮ੍ਹਿਚਮਯਾ ਖੁਰਾ।

    ‘‘Jātarūpamayā kaṇṇā, kācamhicamayā khurā;

    ਜਮ੍ਬੋਨਦਸ੍ਸ ਪਾਕਸ੍ਸ, ਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਉਰਚ੍ਛਦੋ॥

    Jambonadassa pākassa, suvaṇṇassa uracchado.

    ੧੩੮੦.

    1380.

    ‘‘ਦੇવવਾਹવਹਂ ਯਾਨਂ, ਅਸ੍ਸਮਾਰੁਯ੍ਹ ਪੁਣ੍ਣਕੋ।

    ‘‘Devavāhavahaṃ yānaṃ, assamāruyha puṇṇako;

    ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੁ, ਪਕ੍ਕਾਮਿ વੇਹਾਯਸਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ’’ਤਿ॥

    Alaṅkato kappitakesamassu, pakkāmi vehāyasamantalikkhe’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਆਮਨ੍ਤਯਾਤਿ ਆਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾ।

    Tattha āmantayāti āmantayitvā.

    ਸੋ ਆਕਾਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਯੇવ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੋ ਮਹਾਪਰਿવਾਰੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ, ਧਨਞ੍ਚਯਕੋਰਬ੍ਯੋ ਪਨ ਜੂਤવਿਤ੍ਤਕੋ, ਤਂ ਜੂਤੇਨ ਜਿਨਿਤ੍વਾ વਿਧੁਰਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਘਰੇ ਪਨਸ੍ਸ ਬਹੂਨਿ ਰਤਨਾਨਿ, ਅਪ੍ਪਗ੍ਘੇਨ ਲਕ੍ਖੇਨ ਜੂਤਂ ਨ ਕੀਲ਼ਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਹਗ੍ਘਰਤਨਂ ਹਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਰਤਨਂ ਰਾਜਾ ਨ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤਿ, ਰਾਜਗਹਸ੍ਸ ਸਾਮਨ੍ਤਾ વੇਪੁਲ੍ਲਪਬ੍ਬਤਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੋਗਮਣਿਰਤਨਂ ਅਤ੍ਥਿ ਮਹਾਨੁਭਾવਂ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਰਾਜਾਨਂ ਪਲੋਭੇਤ੍વਾ ਜਿਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    So ākāsena gacchantoyeva cintesi ‘‘vidhurapaṇḍito mahāparivāro, na sakkā taṃ gaṇhituṃ, dhanañcayakorabyo pana jūtavittako, taṃ jūtena jinitvā vidhuraṃ gaṇhissāmi, ghare panassa bahūni ratanāni, appagghena lakkhena jūtaṃ na kīḷissati, mahaggharatanaṃ harituṃ vaṭṭati, aññaṃ ratanaṃ rājā na gaṇhissati, rājagahassa sāmantā vepullapabbatabbhantare cakkavattirañño paribhogamaṇiratanaṃ atthi mahānubhāvaṃ, taṃ gahetvā tena rājānaṃ palobhetvā jinissāmī’’ti. So tathā akāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੩੮੧.

    1381.

    ‘‘ਸੋ ਅਗ੍ਗਮਾ ਰਾਜਗਹਂ ਸੁਰਮ੍ਮਂ, ਅਙ੍ਗਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਨਗਰਂ ਦੁਰਾਯੁਤਂ।

    ‘‘So aggamā rājagahaṃ surammaṃ, aṅgassa rañño nagaraṃ durāyutaṃ;

    ਪਹੂਤਭਕ੍ਖਂ ਬਹੁਅਨ੍ਨਪਾਨਂ, ਮਸਕ੍ਕਸਾਰਂ વਿਯ વਾਸવਸ੍ਸ॥

    Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassa.

    ੧੩੮੨.

    1382.

    ‘‘ਮਯੂਰਕੋਞ੍ਚਾਗਣਸਮ੍ਪਘੁਟ੍ਠਂ , ਦਿਜਾਭਿਘੁਟ੍ਠਂ ਦਿਜਸਙ੍ਘਸੇવਿਤਂ।

    ‘‘Mayūrakoñcāgaṇasampaghuṭṭhaṃ , dijābhighuṭṭhaṃ dijasaṅghasevitaṃ;

    ਨਾਨਾਸਕੁਨ੍ਤਾਭਿਰੁਦਂ ਸੁવਙ੍ਗਣਂ, ਪੁਪ੍ਫਾਭਿਕਿਣ੍ਣਂ ਹਿਮવਂવ ਪਬ੍ਬਤਂ॥

    Nānāsakuntābhirudaṃ suvaṅgaṇaṃ, pupphābhikiṇṇaṃ himavaṃva pabbataṃ.

    ੧੩੮੩.

    1383.

    ‘‘ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ વੇਪੁਲਮਾਭਿਰੂਹਿ, ਸਿਲੁਚ੍ਚਯਂ ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਾਨੁਚਿਣ੍ਣਂ।

    ‘‘So puṇṇako vepulamābhirūhi, siluccayaṃ kimpurisānuciṇṇaṃ;

    ਅਨ੍વੇਸਮਾਨੋ ਮਣਿਰਤਨਂ ਉਲ਼ਾਰਂ, ਤਮਦ੍ਦਸਾ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਮਜ੍ਝੇ’’ਤਿ॥

    Anvesamāno maṇiratanaṃ uḷāraṃ, tamaddasā pabbatakūṭamajjhe’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋਤਿ ਤਦਾ ਅਙ੍ਗਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋવ ਮਗਧਰਜ੍ਜਂ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਙ੍ਗਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਨਗਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੁਰਾਯੁਤਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਦੁਰਾਯੁਤ੍ਤਂ। ਮਸਕ੍ਕਸਾਰਂ વਿਯ વਾਸવਸ੍ਸਾਤਿ ਮਸਕ੍ਕਸਾਰਸਙ੍ਖਾਤੇ ਸਿਨੇਰੁਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਮਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਸਕ੍ਕਸਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ વਾਸવਸ੍ਸ ਭવਨਂ વਿਯ। ਦਿਜਾਭਿਘੁਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ ਪਕ੍ਖੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਘੁਟ੍ਠਂ ਨਿਨ੍ਨਾਦਿਤਂ। ਨਾਨਾਸਕੁਨ੍ਤਾਭਿਰੁਦਨ੍ਤਿ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੇਨ ਗਾਯਨ੍ਤੇਹਿ વਿਯ ਨਾਨਾવਿਧੇਹਿ ਸਕੁਣੇਹਿ ਅਭਿਰੁਦਂ, ਅਭਿਗੀਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁવਙ੍ਗਣਨ੍ਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਅਙ੍ਗਣਂ ਮਨੁਞ੍ਞਤਲਂ। ਹਿਮવਂવ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਿ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਬ੍ਬਤਂ વਿਯ। વੇਪੁਲਮਾਭਿਰੂਹੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਏવਰੂਪਂ વੇਪੁਲ੍ਲਪਬ੍ਬਤਂ ਅਭਿਰੁਹਿ। ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਮਜ੍ਝੇਤਿ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਅਨ੍ਤਰੇ ਤਂ ਮਣਿਂ ਅਦ੍ਦਸ।

    Tattha aṅgassa raññoti tadā aṅgassa raññova magadharajjaṃ ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘aṅgassa rañño nagara’’nti. Durāyutanti paccatthikehi durāyuttaṃ. Masakkasāraṃ viya vāsavassāti masakkasārasaṅkhāte sinerupabbatamatthake māpitattā ‘‘masakkasāra’’nti laddhanāmaṃ vāsavassa bhavanaṃ viya. Dijābhighuṭṭhanti aññehi ca pakkhīhi abhisaṅghuṭṭhaṃ ninnāditaṃ. Nānāsakuntābhirudanti madhurassarena gāyantehi viya nānāvidhehi sakuṇehi abhirudaṃ, abhigītanti attho. Suvaṅgaṇanti sundaraaṅgaṇaṃ manuññatalaṃ. Himavaṃva pabbatanti himavantapabbataṃ viya. Vepulamābhirūhīti bhikkhave, so puṇṇako evarūpaṃ vepullapabbataṃ abhiruhi. Pabbatakūṭamajjheti pabbatakūṭaantare taṃ maṇiṃ addasa.

    ੧੩੮੪.

    1384.

    ‘‘ਦਿਸ੍વਾ ਮਣਿਂ ਪਭਸ੍ਸਰਂ ਜਾਤਿਮਨ੍ਤਂ, ਮਨੋਹਰਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਉਲ਼ਾਰਂ।

    ‘‘Disvā maṇiṃ pabhassaraṃ jātimantaṃ, manoharaṃ maṇiratanaṃ uḷāraṃ;

    ਦਦ੍ਦਲ੍ਲਮਾਨਂ ਯਸਸਾ ਯਸਸ੍ਸਿਨਂ, ਓਭਾਸਤੀ વਿਜ੍ਜੁਰਿવਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ॥

    Daddallamānaṃ yasasā yasassinaṃ, obhāsatī vijjurivantalikkhe.

    ੧੩੮੫.

    1385.

    ‘‘ਤਮਗ੍ਗਹੀ વੇਲ਼ੁਰਿਯਂ ਮਹਗ੍ਘਂ, ਮਨੋਹਰਂ ਨਾਮ ਮਹਾਨੁਭਾવਂ।

    ‘‘Tamaggahī veḷuriyaṃ mahagghaṃ, manoharaṃ nāma mahānubhāvaṃ;

    ਆਜਞ੍ਞਮਾਰੁਯ੍ਹ ਮਨੋਮવਣ੍ਣੋ, ਪਕ੍ਕਾਮਿ વੇਹਾਯਸਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ’’ਤਿ॥

    Ājaññamāruyha manomavaṇṇo, pakkāmi vehāyasamantalikkhe’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਨੋਹਰਨ੍ਤਿ ਮਨਸਾਭਿਪਤ੍ਥਿਤਸ੍ਸ ਧਨਸ੍ਸ ਆਹਰਣਸਮਤ੍ਥਂ। ਦਦ੍ਦਲ੍ਲਮਾਨਨ੍ਤਿ ਉਜ੍ਜਲਮਾਨਂ। ਯਸਸਾਤਿ ਪਰਿવਾਰਮਣਿਗਣੇਨ। ਓਭਾਸਤੀਤਿ ਤਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਆਕਾਸੇ વਿਜ੍ਜੁਰਿવ ਓਭਾਸਤਿ। ਤਮਗ੍ਗਹੀਤਿ ਤਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਤਂ ਪਨ ਮਣਿਰਤਨਂ ਕੁਮ੍ਭਿਰੋ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖੋ ਕੁਮ੍ਭਣ੍ਡਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰੋ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਸੋ ਪਨ ਤੇਨ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕਿਤਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਭੀਤਤਸਿਤੋ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਬ੍ਬਤਂ ਪਤ੍વਾ ਕਮ੍ਪਮਾਨੋ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਇਤਿ ਤਂ ਪਲਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਮਣਿਰਤਨਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਮਨੋਹਰਂ ਨਾਮਾਤਿ ਮਨਸਾ ਚਿਨ੍ਤਿਤਂ ਧਨਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਏવਂਲਦ੍ਧਨਾਮਂ।

    Tattha manoharanti manasābhipatthitassa dhanassa āharaṇasamatthaṃ. Daddallamānanti ujjalamānaṃ. Yasasāti parivāramaṇigaṇena. Obhāsatīti taṃ maṇiratanaṃ ākāse vijjuriva obhāsati. Tamaggahīti taṃ maṇiratanaṃ aggahesi. Taṃ pana maṇiratanaṃ kumbhiro nāma yakkho kumbhaṇḍasahassaparivāro rakkhati. So pana tena kujjhitvā olokitamatteneva bhītatasito palāyitvā cakkavāḷapabbataṃ patvā kampamāno olokento aṭṭhāsi. Iti taṃ palāpetvā puṇṇako maṇiratanaṃ aggahesi. Manoharaṃ nāmāti manasā cintitaṃ dhanaṃ āharituṃ sakkotīti evaṃladdhanāmaṃ.

    ਇਤਿ ਸੋ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਂ ਨਗਰਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Iti so taṃ gahetvā ākāsena gacchanto taṃ nagaraṃ patto. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੩੮੬.

    1386.

    ‘‘ਸੋ ਅਗ੍ਗਮਾ ਨਗਰਮਿਨ੍ਦਪਤ੍ਥਂ, ਓਰੁਯ੍ਹੁਪਾਗਚ੍ਛਿ ਸਭਂ ਕੁਰੂਨਂ।

    ‘‘So aggamā nagaramindapatthaṃ, oruyhupāgacchi sabhaṃ kurūnaṃ;

    ਸਮਾਗਤੇ ਏਕਸਤਂ ਸਮਗ੍ਗੇ, ਅવ੍ਹੇਤ੍ਥ ਯਕ੍ਖੋ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ॥

    Samāgate ekasataṃ samagge, avhettha yakkho avikampamāno.

    ੧੩੮੭.

    1387.

    ‘‘ਕੋ ਨੀਧ ਰਞ੍ਞਂ વਰਮਾਭਿਜੇਤਿ, ਕਮਾਭਿਜੇਯ੍ਯਾਮ વਰਦ੍ਧਨੇਨ।

    ‘‘Ko nīdha raññaṃ varamābhijeti, kamābhijeyyāma varaddhanena;

    ਕਮਨੁਤ੍ਤਰਂ ਰਤਨવਰਂ ਜਿਨਾਮ, ਕੋ વਾਪਿ ਨੋ ਜੇਤਿ વਰਦ੍ਧਨੇਨਾ’’ਤਿ॥

    Kamanuttaraṃ ratanavaraṃ jināma, ko vāpi no jeti varaddhanenā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਓਰੁਯ੍ਹੁਪਾਗਚ੍ਛਿ ਸਭਂ ਕੁਰੂਨਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਅਸ੍ਸਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਅਸ੍ਸਂ ਅਦਿਸ੍ਸਮਾਨਰੂਪਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਾਣવਕવਣ੍ਣੇਨ ਕੁਰੂਨਂ ਸਭਂ ਉਪਗਤੋ। ਏਕਸਤਨ੍ਤਿ ਏਕਸਤਰਾਜਾਨੋ ਅਛਮ੍ਭੀਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਨੀਧਾ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤੋ ਜੂਤੇਨ ਅવ੍ਹੇਤ੍ਥ। ਕੋ ਨੀਧਾਤਿ ਕੋ ਨੁ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਰਾਜਸਮਾਗਮੇ। ਰਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਰਾਜੂਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ। વਰਮਾਭਿਜੇਤੀਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਕਂ ਸੇਟ੍ਠਰਤਨਂ ਅਭਿਜੇਤਿ, ‘‘ਅਹਂ ਜਿਨਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਉਸ੍ਸਹਤਿ। ਕਮਾਭਿਜੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਕਂ વਾ ਮਯਂ ਜਿਨੇਯ੍ਯਾਮ। વਰਦ੍ਧਨੇਨਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮਧਨੇਨ। ਕਮਨੁਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਜਿਨਨ੍ਤੋ ਚ ਕਤਰਂ ਰਾਜਾਨਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਰਤਨવਰਂ ਜਿਨਾਮ। ਕੋ વਾਪਿ ਨੋ ਜੇਤੀਤਿ ਅਥ વਾ ਕੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਅਮ੍ਹੇ વਰਧਨੇਨ ਜੇਤਿ। ਇਤਿ ਸੋ ਚਤੂਹਿ ਪਦੇਹਿ ਕੋਰਬ੍ਯਮੇવ ਘਟ੍ਟੇਤਿ।

    Tattha oruyhupāgacchi sabhaṃ kurūnanti bhikkhave, so puṇṇako assapiṭṭhito oruyha assaṃ adissamānarūpaṃ ṭhapetvā māṇavakavaṇṇena kurūnaṃ sabhaṃ upagato. Ekasatanti ekasatarājāno achambhīto hutvā ‘‘ko nīdhā’’tiādīni vadanto jūtena avhettha. Ko nīdhāti ko nu imasmiṃ rājasamāgame. Raññanti rājūnaṃ antare. Varamābhijetīti amhākaṃ santakaṃ seṭṭharatanaṃ abhijeti, ‘‘ahaṃ jināmī’’ti vattuṃ ussahati. Kamābhijeyyāmāti kaṃ vā mayaṃ jineyyāma. Varaddhanenāti uttamadhanena. Kamanuttaranti jinanto ca kataraṃ rājānaṃ anuttaraṃ ratanavaraṃ jināma. Ko vāpi no jetīti atha vā ko nāma rājā amhe varadhanena jeti. Iti so catūhi padehi korabyameva ghaṭṭeti.

    ਅਥ ਰਾਜਾ ‘‘ਮਯਾ ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਏવਂ ਸੂਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha rājā ‘‘mayā ito pubbe evaṃ sūro hutvā kathento nāma na diṭṭhapubbo, ko nu kho eso’’ti cintetvā pucchanto gāthamāha –

    ੧੩੮੮.

    1388.

    ‘‘ਕੁਹਿਂ ਨੁ ਰਟ੍ਠੇ ਤવ ਜਾਤਿਭੂਮਿ, ਨ ਕੋਰਬ੍ਯਸ੍ਸੇવ વਚੋ ਤવੇਦਂ।

    ‘‘Kuhiṃ nu raṭṭhe tava jātibhūmi, na korabyasseva vaco tavedaṃ;

    ਅਭੀਤੋਸਿ ਨੋ વਣ੍ਣਨਿਭਾਯ ਸਬ੍ਬੇ, ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਨਾਮਞ੍ਚ ਬਨ੍ਧવੇ ਚਾ’’ਤਿ॥

    Abhītosi no vaṇṇanibhāya sabbe, akkhāhi me nāmañca bandhave cā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਕੋਰਬ੍ਯਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਕੁਰੁਰਟ੍ਠવਾਸਿਕਸ੍ਸੇવ ਤવ વਚਨਂ ਨ ਹੋਤਿ।

    Tattha na korabyassevāti kururaṭṭhavāsikasseva tava vacanaṃ na hoti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਇਤਰੋ ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਮਮ ਨਾਮਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਚ ਨਾਮ ਦਾਸੋ ਹੋਤਿ। ਸਚਾਹਂ ‘ਪੁਣ੍ਣਕੋਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਕ੍ਖਾਮਿ, ‘ਏਸ ਦਾਸੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਂ ਪਗਬ੍ਭਤਾਯ ਏવਂ વਦੇਤੀ’ਤਿ ਅવਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਨਨ੍ਤਰਾਤੀਤੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਨਾਮਮਸ੍ਸ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā itaro ‘‘ayaṃ rājā mama nāmaṃ pucchati, puṇṇako ca nāma dāso hoti. Sacāhaṃ ‘puṇṇakosmī’ti vakkhāmi, ‘esa dāso, tasmā maṃ pagabbhatāya evaṃ vadetī’ti avamaññissati, anantarātīte attabhāve nāmamassa kathessāmī’’ti cintetvā gāthamāha –

    ੧੩੮੯.

    1389.

    ‘‘ਕਚ੍ਚਾਯਨੋ ਮਾਣવਕੋਸ੍ਮਿ ਰਾਜ, ਅਨੂਨਨਾਮੋ ਇਤਿ ਮવ੍ਹਯਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Kaccāyano māṇavakosmi rāja, anūnanāmo iti mavhayanti;

    ਅਙ੍ਗੇਸੁ ਮੇ ਞਾਤਯੋ ਬਨ੍ਧવਾ ਚ, ਅਕ੍ਖੇਨ ਦੇવਸ੍ਮਿ ਇਧਾਨੁਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ॥

    Aṅgesu me ñātayo bandhavā ca, akkhena devasmi idhānupatto’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਨੂਨਨਾਮੋਤਿ ਨ ਊਨਨਾਮੋ। ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਣ੍ਣਕਨਾਮਮੇવ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥੇਤਿ। ਇਤਿ ਮવ੍ਹਯਨ੍ਤੀਤਿ ਇਤਿ ਮਂ ਅવ੍ਹਯਨ੍ਤਿ ਪਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ । ਅਙ੍ਗੇਸੂਤਿ ਅਙ੍ਗਰਟ੍ਠੇ ਕਾਲਚਮ੍ਪਾਨਗਰੇ વਸਨ੍ਤਿ। ਅਕ੍ਖੇਨ ਦੇવਸ੍ਮੀਤਿ ਦੇવ, ਜੂਤਕੀਲ਼ਨਤ੍ਥੇਨ ਇਧ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋਸ੍ਮਿ।

    Tattha anūnanāmoti na ūnanāmo. Iminā attano puṇṇakanāmameva paṭicchannaṃ katvā katheti. Iti mavhayantīti iti maṃ avhayanti pakkosanti . Aṅgesūti aṅgaraṭṭhe kālacampānagare vasanti. Akkhena devasmīti deva, jūtakīḷanatthena idha anuppattosmi.

    ਅਥ ਰਾਜਾ ‘‘ਮਾਣવ, ਤ੍વਂ ਜੂਤੇਨ ਜਿਤੋ ਕਿਂ ਦਸ੍ਸਸਿ, ਕਿਂ ਤੇ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha rājā ‘‘māṇava, tvaṃ jūtena jito kiṃ dassasi, kiṃ te atthī’’ti pucchanto gāthamāha –

    ੧੩੯੦.

    1390.

    ‘‘ਕਿਂ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਰਤਨਾਨਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਯੇ ਤਂ ਜਿਨਨ੍ਤੋ ਹਰੇ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Kiṃ māṇavassa ratanāni atthi, ye taṃ jinanto hare akkhadhutto;

    ਬਹੂਨਿ ਰਞ੍ਞੋ ਰਤਨਾਨਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇ ਤ੍વਂ ਦਲਿਦ੍ਦੋ ਕਥਮવ੍ਹਯੇਸੀ’’ਤਿ॥

    Bahūni rañño ratanāni atthi, te tvaṃ daliddo kathamavhayesī’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਕਿਤ੍ਤਕਾਨਿ ਭੋਤੋ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਰਤਨਾਨਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਯੇ ਤਂ ਜਿਨਨ੍ਤੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਆਹਰਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਹਰੇਯ੍ਯ। ਰਞ੍ਞੋ ਪਨ ਨਿવੇਸਨੇ ਬਹੂਨਿ ਰਤਨਾਨਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇ ਰਾਜਾਨੋ ਏવਂ ਬਹੁਧਨੇ ਤ੍વਂ ਦਲਿਦ੍ਦੋ ਸਮਾਨੋ ਕਥਂ ਜੂਤੇਨ ਅવ੍ਹਯਸੀਤਿ।

    Tassattho – kittakāni bhoto māṇavassa ratanāni atthi, ye taṃ jinanto akkhadhutto ‘‘āharā’’ti vatvā hareyya. Rañño pana nivesane bahūni ratanāni atthi, te rājāno evaṃ bahudhane tvaṃ daliddo samāno kathaṃ jūtena avhayasīti.

    ਤਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tato puṇṇako gāthamāha –

    ੧੩੯੧.

    1391.

    ‘‘ਮਨੋਹਰੋ ਨਾਮ ਮਣੀ ਮਮਾਯਂ, ਮਨੋਹਰਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਉਲ਼ਾਰਂ।

    ‘‘Manoharo nāma maṇī mamāyaṃ, manoharaṃ maṇiratanaṃ uḷāraṃ;

    ਇਮਞ੍ਚ ਆਜਞ੍ਞਮਮਿਤ੍ਤਤਾਪਨਂ, ਏਤਂ ਮੇ ਜਿਨਿਤ੍વਾ ਹਰੇ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ॥

    Imañca ājaññamamittatāpanaṃ, etaṃ me jinitvā hare akkhadhutto’’ti.

    ਪਾਲ਼ਿਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਪਨ ‘‘ਮਣਿ ਮਮ વਿਜ੍ਜਤਿ ਲੋਹਿਤਙ੍ਕੋ’’ਤਿ ਲਿਖਿਤਂ। ਸੋ ਪਨ ਮਣਿ વੇਲ਼ੁਰਿਯੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਦਮੇવ ਸਮੇਤਿ।

    Pāḷipotthakesu pana ‘‘maṇi mama vijjati lohitaṅko’’ti likhitaṃ. So pana maṇi veḷuriyo, tasmā idameva sameti.

    ਤਤ੍ਥ ਆਜਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਆਜਾਨੀਯਸ੍ਸਞ੍ਚ ਮਣਿਞ੍ਚਾਤਿ ਏਤਂ ਮੇ ਉਭਯਂ ਹਰੇਯ੍ਯ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਸ੍ਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ।

    Tattha ājaññanti imaṃ ājānīyassañca maṇiñcāti etaṃ me ubhayaṃ hareyya akkhadhuttoti assaṃ dassetvā evamāha.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā rājā gāthamāha –

    ੧੩੯੨.

    1392.

    ‘‘ਏਕੋ ਮਣੀ ਮਾਣવ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਆਜਾਨਿਯੇਕੋ ਪਨ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Eko maṇī māṇava kiṃ karissati, ājāniyeko pana kiṃ karissati;

    ਬਹੂਨਿ ਰਞ੍ਞੋ ਮਣਿਰਤਨਾਨਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਆਜਾਨਿਯਾ વਾਤਜવਾ ਅਨਪ੍ਪਕਾ’’ਤਿ॥

    Bahūni rañño maṇiratanāni atthi, ājāniyā vātajavā anappakā’’ti.

    ਦੋਹਲ਼ਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Dohaḷakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਮਣਿਕਣ੍ਡਂ

    Maṇikaṇḍaṃ

    ਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਕਿਂ ਨਾਮ ਏਤਂ વਦੇਥ, ਏਕੋ ਅਸ੍ਸੋ ਅਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ ਲਕ੍ਖਂ ਹੋਤਿ, ਏਕੋ ਮਣਿ ਮਣਿਸਹਸ੍ਸਂ ਲਕ੍ਖਂ ਹੋਤਿ। ਨ ਹਿ ਸਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸਾ ਏਕਸਦਿਸਾ, ਇਮਸ੍ਸ ਤਾવ ਜવਂ ਪਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਪਾਕਾਰਮਤ੍ਥਕੇਨ ਪੇਸੇਸਿ। ਸਤ੍ਤਯੋਜਨਿਕਂ ਨਗਰਂ ਅਸ੍ਸੇਹਿ ਗੀવਾਯ ਗੀવਂ ਪਹਰਨ੍ਤੇਹਿ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਅਸ੍ਸੋਪਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿ, ਯਕ੍ਖੋਪਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿ, ਉਦਰੇ ਬਦ੍ਧਰਤ੍ਤਪਟੋવ ਪਞ੍ਞਾਯਿ। ਸੋ ਅਸ੍ਸਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ‘‘ਦਿਟ੍ਠੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਸ੍ਸਸ੍ਸ વੇਗੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਆਮ, ਦਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਪੁਨ ਪਸ੍ਸ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਂ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਉਦਕਪਿਟ੍ਠੇ ਪੇਸੇਸਿ, ਖੁਰਗ੍ਗਾਨਿ ਅਤੇਮੇਨ੍ਤੋવ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਪਦੁਮਪਤ੍ਤੇਸੁ વਿਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਣਿਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਸਿ, ਅਸ੍ਸੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਾਣਿਤਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਤੋ ‘‘વਟ੍ਟਤੇ ਏવਰੂਪਂ ਅਸ੍ਸਰਤਨਂ ਨਰਿਨ੍ਦਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਅਸ੍ਸਰਤਨਂ ਤਾવ ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਮਣਿਰਤਨਸ੍ਸ ਮਹਾਨੁਭਾવਂ ਪਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    So rañño kathaṃ sutvā ‘‘mahārāja, kiṃ nāma etaṃ vadetha, eko asso assasahassaṃ lakkhaṃ hoti, eko maṇi maṇisahassaṃ lakkhaṃ hoti. Na hi sabbe assā ekasadisā, imassa tāva javaṃ passathā’’ti vatvā assaṃ abhiruhitvā pākāramatthakena pesesi. Sattayojanikaṃ nagaraṃ assehi gīvāya gīvaṃ paharantehi parikkhittaṃ viya ahosi. Athānukkamena assopi na paññāyi, yakkhopi na paññāyi, udare baddharattapaṭova paññāyi. So assato oruyha ‘‘diṭṭho, mahārāja, assassa vego’’ti vatvā ‘‘āma, diṭṭho’’ti vutte ‘‘idāni puna passa, mahārājā’’ti vatvā assaṃ antonagare uyyāne pokkharaṇiyā udakapiṭṭhe pesesi, khuraggāni atementova pakkhandi. Atha naṃ padumapattesu vicarāpetvā pāṇiṃ paharitvā hatthaṃ pasāresi, asso āgantvā pāṇitale patiṭṭhāsi. Tato ‘‘vaṭṭate evarūpaṃ assaratanaṃ narindā’’ti vatvā ‘‘vaṭṭatī’’ti vutte ‘‘mahārāja, assaratanaṃ tāva tiṭṭhatu, maṇiratanassa mahānubhāvaṃ passā’’ti vatvā tassānubhāvaṃ pakāsento āha –

    ੧੩੯੩.

    1393.

    ‘‘ਇਦਞ੍ਚ ਮੇ ਮਣਿਰਤਨਂ, ਪਸ੍ਸ ਤ੍વਂ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮ।

    ‘‘Idañca me maṇiratanaṃ, passa tvaṃ dvipaduttama;

    ਇਤ੍ਥੀਨਂ વਿਗ੍ਗਹਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਪੁਰਿਸਾਨਞ੍ਚ વਿਗ੍ਗਹਾ॥

    Itthīnaṃ viggahā cettha, purisānañca viggahā.

    ੧੩੯੪.

    1394.

    ‘‘ਮਿਗਾਨਂ વਿਗ੍ਗਹਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਸਕੁਣਾਨਞ੍ਚ વਿਗ੍ਗਹਾ।

    ‘‘Migānaṃ viggahā cettha, sakuṇānañca viggahā;

    ਨਾਗਰਾਜਾ ਸੁਪਣ੍ਣਾ ਚ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Nāgarājā supaṇṇā ca, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥੀਨਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਮਣਿਰਤਨੇ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤਾ ਅਨੇਕਾ ਇਤ੍ਥਿવਿਗ੍ਗਹਾ ਪੁਰਿਸવਿਗ੍ਗਹਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਮਿਗਪਕ੍ਖਿਸਙ੍ਘਾ ਸੇਨਙ੍ਗਾਦੀਨਿ ਚ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਨਿਮ੍ਮਿਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਏવਰੂਪਂ ਅਚ੍ਛੇਰਕਂ ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ ਪਸ੍ਸ।

    Tattha itthīnanti etasmiñhi maṇiratane alaṅkatapaṭiyattā anekā itthiviggahā purisaviggahā nānappakārā migapakkhisaṅghā senaṅgādīni ca paññāyanti, tāni dassento evamāha. Nimmitanti idaṃ evarūpaṃ accherakaṃ maṇimhi nimmitaṃ passa.

    ‘‘ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਪਸ੍ਸਾਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਾਥਾ ਆਹ –

    ‘‘Aparampi passāhī’’ti vatvā gāthā āha –

    ੧੩੯੫.

    1395.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਨੀਕਂ ਰਥਾਨੀਕਂ, ਅਸ੍ਸੇ ਪਤ੍ਤੀ ਚ વਮ੍ਮਿਨੇ।

    ‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammine;

    ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਮਂ ਸੇਨਂ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Caturaṅginimaṃ senaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੩੯੬.

    1396.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹੇ ਅਨੀਕਟ੍ਠੇ, ਰਥਿਕੇ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕੇ।

    ‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;

    ਬਲਗ੍ਗਾਨਿ વਿਯੂਲ਼੍ਹਾਨਿ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Balaggāni viyūḷhāni, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਬਲਗ੍ਗਾਨੀਤਿ ਬਲਾਨੇવ। વਿਯੂਲ਼੍ਹਾਨੀਤਿ ਬ੍ਯੂਹવਸੇਨ ਠਿਤਾਨਿ।

    Tattha balaggānīti balāneva. Viyūḷhānīti byūhavasena ṭhitāni.

    ੧੩੯੭.

    1397.

    ‘‘ਪੁਰਂ ਉਦ੍ਧਾਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਬਹੁਪਾਕਾਰਤੋਰਣਂ।

    ‘‘Puraṃ uddhāpasampannaṃ, bahupākāratoraṇaṃ;

    ਸਿਙ੍ਘਾਟਕੇ ਸੁਭੂਮਿਯੋ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Siṅghāṭake subhūmiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੩੯੮.

    1398.

    ‘‘ਏਸਿਕਾ ਪਰਿਖਾਯੋ ਚ, ਪਲਿਖਂ ਅਗ੍ਗਲ਼ਾਨਿ ਚ।

    ‘‘Esikā parikhāyo ca, palikhaṃ aggaḷāni ca;

    ਅਟ੍ਟਾਲਕੇ ਚ ਦ੍વਾਰੇ ਚ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Aṭṭālake ca dvāre ca, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਨ੍ਤਿ ਨਗਰਂ। ਉਦ੍ਧਾਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪਾਕਾਰવਤ੍ਥੁਨਾ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਬਹੁਪਾਕਾਰਤੋਰਣਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਪਾਕਾਰਤੋਰਣਨਗਰਦ੍વਾਰੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਸਿਙ੍ਘਾਟਕੇਤਿ વੀਥਿਚਤੁਕ੍ਕਾਨਿ। ਸੁਭੂਮਿਯੋਤਿ ਨਗਰੂਪਚਾਰੇ વਿਚਿਤ੍ਤਾ ਰਮਣੀਯਭੂਮਿਯੋ। ਏਸਿਕਾਤਿ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਸੁ ਉਟ੍ਠਾਪਿਤੇ ਏਸਿਕਤ੍ਥਮ੍ਭੇ। ਪਲਿਖਨ੍ਤਿ ਪਲਿਘਂ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਅਗ੍ਗਲ਼ਾਨੀਤਿ ਨਗਰਦ੍વਾਰਕવਾਟਾਨਿ। ਦ੍વਾਰੇ ਚਾਤਿ ਗੋਪੁਰਾਨਿ ਚ।

    Tattha puranti nagaraṃ. Uddhāpasampannanti pākāravatthunā sampannaṃ. Bahupākāratoraṇanti uccapākāratoraṇanagaradvārena sampannaṃ. Siṅghāṭaketi vīthicatukkāni. Subhūmiyoti nagarūpacāre vicittā ramaṇīyabhūmiyo. Esikāti nagaradvāresu uṭṭhāpite esikatthambhe. Palikhanti palighaṃ, ayameva vā pāṭho. Aggaḷānīti nagaradvārakavāṭāni. Dvāre cāti gopurāni ca.

    ੧੩੯੯.

    1399.

    ‘‘ਪਸ੍ਸ ਤੋਰਣਮਗ੍ਗੇਸੁ, ਨਾਨਾਦਿਜਗਣਾ ਬਹੂ।

    ‘‘Passa toraṇamaggesu, nānādijagaṇā bahū;

    ਹਂਸਾ ਕੋਞ੍ਚਾ ਮਯੂਰਾ ਚ, ਚਕ੍ਕવਾਕਾ ਚ ਕੁਕ੍ਕੁਹਾ॥

    Haṃsā koñcā mayūrā ca, cakkavākā ca kukkuhā.

    ੧੪੦੦.

    1400.

    ‘‘ਕੁਣਾਲਕਾ ਬਹੂ ਚਿਤ੍ਰਾ, ਸਿਖਣ੍ਡੀ ਜੀવਜੀવਕਾ।

    ‘‘Kuṇālakā bahū citrā, sikhaṇḍī jīvajīvakā;

    ਨਾਨਾਦਿਜਗਣਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਤੋਰਣਮਗ੍ਗੇਸੂਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਨਗਰੇ ਤੋਰਣਗ੍ਗੇਸੁ। ਕੁਣਾਲਕਾਤਿ ਕਾਲ਼ਕੋਕਿਲਾ। ਚਿਤ੍ਰਾਤਿ ਚਿਤ੍ਰਪਤ੍ਤਕੋਕਿਲਾ।

    Tattha toraṇamaggesūti etasmiṃ nagare toraṇaggesu. Kuṇālakāti kāḷakokilā. Citrāti citrapattakokilā.

    ੧੪੦੧.

    1401.

    ‘‘ਪਸ੍ਸ ਨਗਰਂ ਸੁਪਾਕਾਰਂ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ ਲੋਮਹਂਸਨਂ।

    ‘‘Passa nagaraṃ supākāraṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;

    ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਧਜਂ ਰਮ੍ਮਂ, ਸੋਣ੍ਣવਾਲੁਕਸਨ੍ਥਤਂ॥

    Samussitadhajaṃ rammaṃ, soṇṇavālukasanthataṃ.

    ੧੪੦੨.

    1402.

    ‘‘ਪਸ੍ਸੇਤ੍ਥ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯੋ, વਿਭਤ੍ਤਾ ਭਾਗਸੋ ਮਿਤਾ।

    ‘‘Passettha paṇṇasālāyo, vibhattā bhāgaso mitā;

    ਨਿવੇਸਨੇ ਨਿવੇਸੇ ਚ, ਸਨ੍ਧਿਬ੍ਯੂਹੇ ਪਥਦ੍ਧਿਯੋ’’ਤਿ॥

    Nivesane nivese ca, sandhibyūhe pathaddhiyo’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੁਪਾਕਾਰਨ੍ਤਿ ਕਞ੍ਚਨਪਾਕਾਰਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯੋਤਿ ਨਾਨਾਭਣ੍ਡਪੁਣ੍ਣੇ ਆਪਣੇ। ਨਿવੇਸਨੇ ਨਿવੇਸੇ ਚਾਤਿ ਗੇਹਾਨਿ ਚੇવ ਗੇਹવਤ੍ਥੂਨਿ ਚ। ਸਨ੍ਧਿਬ੍ਯੂਹੇਤਿ ਘਰਸਨ੍ਧਿਯੋ ਚ ਅਨਿਬ੍ਬਿਦ੍ਧਰਚ੍ਛਾ ਚ। ਪਥਦ੍ਧਿਯੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਦ੍ਧવੀਥਿਯੋ।

    Tattha supākāranti kañcanapākāraparikkhittaṃ. Paṇṇasālāyoti nānābhaṇḍapuṇṇe āpaṇe. Nivesane nivese cāti gehāni ceva gehavatthūni ca. Sandhibyūheti gharasandhiyo ca anibbiddharacchā ca. Pathaddhiyoti nibbiddhavīthiyo.

    ੧੪੦੩.

    1403.

    ‘‘ਪਾਨਾਗਾਰੇ ਚ ਸੋਣ੍ਡੇ ਚ, ਸੂਨਾ ਓਦਨਿਯਾ ਘਰਾ।

    ‘‘Pānāgāre ca soṇḍe ca, sūnā odaniyā gharā;

    વੇਸੀ ਚ ਗਣਿਕਾਯੋ ਚ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Vesī ca gaṇikāyo ca, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੦੪.

    1404.

    ‘‘ਮਾਲਾਕਾਰੇ ਚ ਰਜਕੇ, ਗਨ੍ਧਿਕੇ ਅਥ ਦੁਸ੍ਸਿਕੇ।

    ‘‘Mālākāre ca rajake, gandhike atha dussike;

    ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰੇ ਮਣਿਕਾਰੇ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Suvaṇṇakāre maṇikāre, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੦੫.

    1405.

    ‘‘ਆਲ਼ਾਰਿਕੇ ਚ ਸੂਦੇ ਚ, ਨਟਨਾਟਕਗਾਯਿਨੋ।

    ‘‘Āḷārike ca sūde ca, naṭanāṭakagāyino;

    ਪਾਣਿਸ੍ਸਰੇ ਕੁਮ੍ਭਥੂਨਿਕੇ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Pāṇissare kumbhathūnike, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੋਣ੍ਡੇ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੁਰੂਪੇਹਿ ਕਣ੍ਠਕਣ੍ਣਪਿਲਨ੍ਧਨੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇ ਆਪਾਨਭੂਮਿਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਸੁਰਾਸੋਣ੍ਡੇ ਚ। ਆਲ਼ਾਰਿਕੇਤਿ ਪੂવਪਾਕੇ। ਸੂਦੇਤਿ ਭਤ੍ਤਕਾਰਕੇ। ਪਾਣਿਸ੍ਸਰੇਤਿ ਪਾਣਿਪ੍ਪਹਾਰੇਨ ਗਾਯਨ੍ਤੇ। ਕੁਮ੍ਭਥੂਨਿਕੇਤਿ ਘਟਦਦ੍ਦਰਿવਾਦਕੇ।

    Tattha soṇḍe cāti attano anurūpehi kaṇṭhakaṇṇapilandhanehi samannāgate āpānabhūmiṃ sajjetvā nisinne surāsoṇḍe ca. Āḷāriketi pūvapāke. Sūdeti bhattakārake. Pāṇissareti pāṇippahārena gāyante. Kumbhathūniketi ghaṭadaddarivādake.

    ੧੪੦੬.

    1406.

    ‘‘ਪਸ੍ਸ ਭੇਰੀ ਮੁਦਿਙ੍ਗਾ ਚ, ਸਙ੍ਖਾ ਪਣવਦਿਨ੍ਦਿਮਾ।

    ‘‘Passa bherī mudiṅgā ca, saṅkhā paṇavadindimā;

    ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ ਤਾਲ਼ਾવਚਰਂ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Sabbañca tāḷāvacaraṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੦੭.

    1407.

    ‘‘ਸਮ੍ਮਤਾਲਞ੍ਚ વੀਣਞ੍ਚ, ਨਚ੍ਚਗੀਤਂ ਸੁવਾਦਿਤਂ।

    ‘‘Sammatālañca vīṇañca, naccagītaṃ suvāditaṃ;

    ਤੂਰਿਯਤਾਲ਼ਿਤਸਙ੍ਘੁਟ੍ਠਂ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Tūriyatāḷitasaṅghuṭṭhaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੦੮.

    1408.

    ‘‘ਲਙ੍ਘਿਕਾ ਮੁਟ੍ਠਿਕਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਮਾਯਾਕਾਰਾ ਚ ਸੋਭਿਯਾ।

    ‘‘Laṅghikā muṭṭhikā cettha, māyākārā ca sobhiyā;

    વੇਤਾਲਿਕੇ ਚ ਜਲ੍ਲੇ ਚ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Vetālike ca jalle ca, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਤਾਲਞ੍ਚਾਤਿ ਖਦਿਰਾਦਿਸਮ੍ਮਞ੍ਚੇવ ਕਂਸਤਾਲਞ੍ਚ। ਤੂਰਿਯਤਾਲ਼ਿਤਸਙ੍ਘੁਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਤੂਰਿਯਾਨਂ ਤਾਲ਼ਿਤੇਹਿ ਸਙ੍ਘੁਟ੍ਠਂ। ਮੁਟ੍ਠਿਕਾਤਿ ਮੁਟ੍ਠਿਕਮਲ੍ਲਾ। ਸੋਭਿਯਾਤਿ ਨਗਰਸੋਭਨਾ ਇਤ੍ਥੀ ਚ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਾ ਚ। વੇਤਾਲਿਕੇਤਿ વੇਤਾਲਉਟ੍ਠਾਪਕੇ। ਜਲ੍ਲੇਤਿ ਮਸ੍ਸੂਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਨ੍ਹਾਪਿਤੇ।

    Tattha sammatālañcāti khadirādisammañceva kaṃsatālañca. Tūriyatāḷitasaṅghuṭṭhanti nānātūriyānaṃ tāḷitehi saṅghuṭṭhaṃ. Muṭṭhikāti muṭṭhikamallā. Sobhiyāti nagarasobhanā itthī ca sampannarūpā purisā ca. Vetāliketi vetālauṭṭhāpake. Jalleti massūni karonte nhāpite.

    ੧੪੦੯.

    1409.

    ‘‘ਸਮਜ੍ਜਾ ਚੇਤ੍ਥ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਆਕਿਣ੍ਣਾ ਨਰਨਾਰਿਭਿ।

    ‘‘Samajjā cettha vattanti, ākiṇṇā naranāribhi;

    ਮਞ੍ਚਾਤਿਮਞ੍ਚੇ ਭੂਮਿਯੋ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Mañcātimañce bhūmiyo, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਞ੍ਚਾਤਿਮਞ੍ਚੇਤਿ ਮਞ੍ਚਾਨਂ ਉਪਰਿ ਬਦ੍ਧਮਞ੍ਚੇ। ਭੂਮਿਯੋਤਿ ਰਮਣੀਯਾ ਸਮਜ੍ਜਭੂਮਿਯੋ।

    Tattha mañcātimañceti mañcānaṃ upari baddhamañce. Bhūmiyoti ramaṇīyā samajjabhūmiyo.

    ੧੪੧੦.

    1410.

    ‘‘ਪਸ੍ਸ ਮਲ੍ਲੇ ਸਮਜ੍ਜਸ੍ਮਿਂ, ਫੋਟੇਨ੍ਤੇ ਦਿਗੁਣਂ ਭੁਜਂ।

    ‘‘Passa malle samajjasmiṃ, phoṭente diguṇaṃ bhujaṃ;

    ਨਿਹਤੇ ਨਿਹਤਮਾਨੇ ਚ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Nihate nihatamāne ca, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਮਜ੍ਜਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਮਲ੍ਲਰਙ੍ਗੇ। ਨਿਹਤੇਤਿ ਨਿਹਨਿਤ੍વਾ ਜਿਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇ। ਨਿਹਤਮਾਨੇਤਿ ਪਰਾਜਿਤੇ।

    Tattha samajjasminti mallaraṅge. Nihateti nihanitvā jinitvā ṭhite. Nihatamāneti parājite.

    ੧੪੧੧.

    1411.

    ‘‘ਪਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇਸੁ, ਨਾਨਾਮਿਗਗਣਾ ਬਹੂ।

    ‘‘Passa pabbatapādesu, nānāmigagaṇā bahū;

    ਸੀਹਾ ਬ੍ਯਗ੍ਘਾ વਰਾਹਾ ਚ, ਅਚ੍ਛਕੋਕਤਰਚ੍ਛਯੋ॥

    Sīhā byagghā varāhā ca, acchakokataracchayo.

    ੧੪੧੨.

    1412.

    ‘‘ਪਲਾਸਾਦਾ ਗવਜਾ ਚ, ਮਹਿਂਸਾ ਰੋਹਿਤਾ ਰੁਰੂ।

    ‘‘Palāsādā gavajā ca, mahiṃsā rohitā rurū;

    ਏਣੇਯ੍ਯਾ ਚ વਰਾਹਾ ਚ, ਗਣਿਨੋ ਨੀਕਸੂਕਰਾ॥

    Eṇeyyā ca varāhā ca, gaṇino nīkasūkarā.

    ੧੪੧੩.

    1413.

    ‘‘ਕਦਲਿਮਿਗਾ ਬਹੂ ਚਿਤ੍ਰਾ, ਬਿਲ਼ਾਰਾ ਸਸਕਣ੍ਟਕਾ।

    ‘‘Kadalimigā bahū citrā, biḷārā sasakaṇṭakā;

    ਨਾਨਾਮਿਗਗਣਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Nānāmigagaṇākiṇṇaṃ, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਲਾਸਾਦਾਤਿ ਖਗ੍ਗਮਿਗਾ। ‘‘ਪਲਤਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਗવਜਾਤਿ ਗવਯਾ। વਰਾਹਾਤਿ ਏਕਾ ਮਿਗਜਾਤਿਕਾ। ਤਥਾ ਗਣਿਨੋ ਚੇવ ਨੀਕਸੂਕਰਾ ਚ। ਬਹੂ ਚਿਤ੍ਰਾਤਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਚਿਤ੍ਰਾ ਮਿਗਾ। ਬਿਲ਼ਾਰਾਤਿ ਅਰਞ੍ਞਬਿਲ਼ਾਰਾ। ਸਸਕਣ੍ਟਕਾਤਿ ਸਸਾ ਚ ਕਣ੍ਟਕਾ ਚ।

    Tattha palāsādāti khaggamigā. ‘‘Palatā’’tipi pāṭho. Gavajāti gavayā. Varāhāti ekā migajātikā. Tathā gaṇino ceva nīkasūkarā ca. Bahū citrāti nānappakārā citrā migā. Biḷārāti araññabiḷārā. Sasakaṇṭakāti sasā ca kaṇṭakā ca.

    ੧੪੧੪.

    1414.

    ‘‘ਨਜ੍ਜਾਯੋ ਸੁਪ੍ਪਤਿਤ੍ਥਾਯੋ, ਸੋਣ੍ਣવਾਲੁਕਸਨ੍ਥਤਾ।

    ‘‘Najjāyo suppatitthāyo, soṇṇavālukasanthatā;

    ਅਚ੍ਛਾ ਸવਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਬੂਨਿ, ਮਚ੍ਛਗੁਮ੍ਬਨਿਸੇવਿਤਾ॥

    Acchā savanti ambūni, macchagumbanisevitā.

    ੧੪੧੫.

    1415.

    ‘‘ਕੁਮ੍ਭੀਲਾ ਮਕਰਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਸੁਸੁਮਾਰਾ ਚ ਕਚ੍ਛਪਾ।

    ‘‘Kumbhīlā makarā cettha, susumārā ca kacchapā;

    ਪਾਠੀਨਾ ਪਾવੁਸਾ ਮਚ੍ਛਾ, ਬਲਜਾ ਮੁਞ੍ਚਰੋਹਿਤਾ’’ਤਿ॥

    Pāṭhīnā pāvusā macchā, balajā muñcarohitā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨਜ੍ਜਾਯੋਤਿ ਨਦਿਯੋ। ਸੋਣ੍ਣવਾਲੁਕਸਨ੍ਥਤਾਤਿ ਸੁવਣ੍ਣવਾਲੁਕਾਯ ਸਨ੍ਥਤਤਲਾ। ਕੁਮ੍ਭੀਲਾਤਿ ਇਮੇ ਏવਰੂਪਾ ਜਲਚਰਾ ਅਨ੍ਤੋਨਦਿਯਂ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸਾਹੀਤਿ।

    Tattha najjāyoti nadiyo. Soṇṇavālukasanthatāti suvaṇṇavālukāya santhatatalā. Kumbhīlāti ime evarūpā jalacarā antonadiyaṃ vicaranti, tepi maṇimhi passāhīti.

    ੧੪੧੬.

    1416.

    ‘‘ਨਾਨਾਦਿਜਗਣਾਕਿਣ੍ਣਾ, ਨਾਨਾਦੁਮਗਣਾਯੁਤਾ।

    ‘‘Nānādijagaṇākiṇṇā, nānādumagaṇāyutā;

    વੇਲ਼ੁਰਿਯਕਰੋਦਾਯੋ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Veḷuriyakarodāyo, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ વੇਲ਼ੁਰਿਯਕਰੋਦਾਯੋਤਿ વੇਲ਼ੁਰਿਯਪਾਸਾਣੇ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੋ ਏવਰੂਪਾ ਨਜ੍ਜਾਯੋਤਿ।

    Tattha veḷuriyakarodāyoti veḷuriyapāsāṇe paharitvā saddaṃ karontiyo evarūpā najjāyoti.

    ੧੪੧੭.

    1417.

    ‘‘ਪਸ੍ਸੇਤ੍ਥ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯੋ, ਸੁવਿਭਤ੍ਤਾ ਚਤੁਦ੍ਦਿਸਾ।

    ‘‘Passettha pokkharaṇiyo, suvibhattā catuddisā;

    ਨਾਨਾਦਿਜਗਣਾਕਿਣ੍ਣਾ, ਪੁਥੁਲੋਮਨਿਸੇવਿਤਾ॥

    Nānādijagaṇākiṇṇā, puthulomanisevitā.

    ੧੪੧੮.

    1418.

    ‘‘ਸਮਨ੍ਤੋਦਕਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਮਹਿਂ ਸਾਗਰਕੁਣ੍ਡਲਂ।

    ‘‘Samantodakasampannaṃ, mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;

    ਉਪੇਤਂ વਨਰਾਜੇਹਿ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Upetaṃ vanarājehi, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਲੋਮਨਿਸੇવਿਤਾਤਿ ਮਹਾਮਚ੍ਛੇਹਿ ਨਿਸੇવਿਤਾ। વਨਰਾਜੇਹੀਤਿ વਨਰਾਜੀਹਿ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ।

    Tattha puthulomanisevitāti mahāmacchehi nisevitā. Vanarājehīti vanarājīhi, ayameva vā pāṭho.

    ੧੪੧੯.

    1419.

    ‘‘ਪੁਰਤੋ વਿਦੇਹੇ ਪਸ੍ਸ, ਗੋਯਾਨਿਯੇ ਚ ਪਚ੍ਛਤੋ।

    ‘‘Purato videhe passa, goyāniye ca pacchato;

    ਕੁਰੁਯੋ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਞ੍ਚ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Kuruyo jambudīpañca, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੦.

    1420.

    ‘‘ਪਸ੍ਸ ਚਨ੍ਦਂ ਸੂਰਿਯਞ੍ਚ, ਓਭਾਸਨ੍ਤੇ ਚਤੁਦ੍ਦਿਸਾ।

    ‘‘Passa candaṃ sūriyañca, obhāsante catuddisā;

    ਸਿਨੇਰੁਂ ਅਨੁਪਰਿਯਨ੍ਤੇ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Sineruṃ anupariyante, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੧.

    1421.

    ‘‘ਸਿਨੇਰੁਂ ਹਿਮવਨ੍ਤਞ੍ਚ, ਸਾਗਰਞ੍ਚ ਮਹੀਤਲਂ।

    ‘‘Sineruṃ himavantañca, sāgarañca mahītalaṃ;

    ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ ਮਹਾਰਾਜੇ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Cattāro ca mahārāje, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੨.

    1422.

    ‘‘ਆਰਾਮੇ વਨਗੁਮ੍ਬੇ ਚ, ਪਾਟਿਯੇ ਚ ਸਿਲੁਚ੍ਚਯੇ।

    ‘‘Ārāme vanagumbe ca, pāṭiye ca siluccaye;

    ਰਮ੍ਮੇ ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਾਕਿਣ੍ਣੇ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Ramme kimpurisākiṇṇe, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੩.

    1423.

    ‘‘ਫਾਰੁਸਕਂ ਚਿਤ੍ਤਲਤਂ, ਮਿਸ੍ਸਕਂ ਨਨ੍ਦਨਂ વਨਂ।

    ‘‘Phārusakaṃ cittalataṃ, missakaṃ nandanaṃ vanaṃ;

    વੇਜਯਨ੍ਤਞ੍ਚ ਪਾਸਾਦਂ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Vejayantañca pāsādaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੪.

    1424.

    ‘‘ਸੁਧਮ੍ਮਂ ਤਾવਤਿਂਸਞ੍ਚ, ਪਾਰਿਛਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪੁਪ੍ਫਿਤਂ।

    ‘‘Sudhammaṃ tāvatiṃsañca, pārichattañca pupphitaṃ;

    ਏਰਾવਣਂ ਨਾਗਰਾਜਂ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Erāvaṇaṃ nāgarājaṃ, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੫.

    1425.

    ‘‘ਪਸ੍ਸੇਤ੍ਥ ਦੇવਕਞ੍ਞਾਯੋ, ਨਭਾ વਿਜ੍ਜੁਰਿવੁਗ੍ਗਤਾ।

    ‘‘Passettha devakaññāyo, nabhā vijjurivuggatā;

    ਨਨ੍ਦਨੇ વਿਚਰਨ੍ਤਿਯੋ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Nandane vicarantiyo, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੬.

    1426.

    ‘‘ਪਸ੍ਸੇਤ੍ਥ ਦੇવਕਞ੍ਞਾਯੋ, ਦੇવਪੁਤ੍ਤਪਲੋਭਿਨੀ।

    ‘‘Passettha devakaññāyo, devaputtapalobhinī;

    ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇ ਰਮਮਾਨੇ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Devaputte ramamāne, maṇimhi passa nimmita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ વਿਦੇਹੇਤਿ ਪੁਬ੍ਬવਿਦੇਹਦੀਪਂ। ਗੋਯਾਨਿਯੇਤਿ ਅਪਰਗੋਯਾਨਦੀਪਂ। ਕੁਰੁਯੋਤਿ ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੁ ਚ ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਞ੍ਚ। ਅਨੁਪਰਿਯਨ੍ਤੇਤਿ ਏਤੇ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇ ਸਿਨੇਰੁਂ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਨ੍ਤੇ। ਪਾਟਿਯੇਤਿ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੇ વਿਯ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੇ।

    Tattha videheti pubbavidehadīpaṃ. Goyāniyeti aparagoyānadīpaṃ. Kuruyoti uttarakuru ca dakkhiṇato jambudīpañca. Anupariyanteti ete candimasūriye sineruṃ anupariyāyante. Pāṭiyeti pattharitvā ṭhapite viya piṭṭhipāsāṇe.

    ੧੪੨੭.

    1427.

    ‘‘ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਪਾਸਾਦੇ, વੇਲ਼ੁਰਿਯਫਲਸਨ੍ਥਤੇ।

    ‘‘Parosahassapāsāde, veḷuriyaphalasanthate;

    ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤੇ ਚ વਣ੍ਣੇਨ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Pajjalante ca vaṇṇena, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੮.

    1428.

    ‘‘ਤਾવਤਿਂਸੇ ਚ ਯਾਮੇ ਚ, ਤੁਸਿਤੇ ਚਾਪਿ ਨਿਮ੍ਮਿਤੇ।

    ‘‘Tāvatiṃse ca yāme ca, tusite cāpi nimmite;

    ਪਰਨਿਮ੍ਮਿਤવਸવਤ੍ਤਿਨੋ, ਮਣਿਮ੍ਹਿ ਪਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ॥

    Paranimmitavasavattino, maṇimhi passa nimmitaṃ.

    ੧੪੨੯.

    1429.

    ‘‘ਪਸ੍ਸੇਤ੍ਥ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯੋ, વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋਦਿਕਾ ਸੁਚੀ।

    ‘‘Passettha pokkharaṇiyo, vippasannodikā sucī;

    ਮਨ੍ਦਾਲਕੇਹਿ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ, ਪਦੁਮੁਪ੍ਪਲਕੇਹਿ ਚਾ’’ਤਿ॥

    Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi cā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਅਤਿਰੇਕਸਹਸ੍ਸਪਾਸਾਦੇ।

    Tattha parosahassanti tāvatiṃsabhavane atirekasahassapāsāde.

    ੧੪੩੦.

    1430.

    ‘‘ਦਸੇਤ੍ਥ ਰਾਜਿਯੋ ਸੇਤਾ, ਦਸ ਨੀਲਾ ਮਨੋਰਮਾ।

    ‘‘Dasettha rājiyo setā, dasa nīlā manoramā;

    ਛ ਪਿਙ੍ਗਲਾ ਪਨ੍ਨਰਸ, ਹਲਿਦ੍ਦਾ ਚ ਚਤੁਦ੍ਦਸ॥

    Cha piṅgalā pannarasa, haliddā ca catuddasa.

    ੧੪੩੧.

    1431.

    ‘‘વੀਸਤਿ ਤਤ੍ਥ ਸੋવਣ੍ਣਾ, વੀਸਤਿ ਰਜਤਾਮਯਾ।

    ‘‘Vīsati tattha sovaṇṇā, vīsati rajatāmayā;

    ਇਨ੍ਦਗੋਪਕવਣ੍ਣਾਭਾ, ਤਾવ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਿਂਸਤਿ॥

    Indagopakavaṇṇābhā, tāva dissanti tiṃsati.

    ੧੪੩੨.

    1432.

    ‘‘ਦਸੇਤ੍ਥ ਕਾਲ਼ਿਯੋ ਛਚ੍ਚ, ਮਞ੍ਜੇਟ੍ਠਾ ਪਨ੍ਨવੀਸਤਿ।

    ‘‘Dasettha kāḷiyo chacca, mañjeṭṭhā pannavīsati;

    ਮਿਸ੍ਸਾ ਬਨ੍ਧੁਕਪੁਪ੍ਫੇਹਿ, ਨੀਲੁਪ੍ਪਲવਿਚਿਤ੍ਤਿਕਾ॥

    Missā bandhukapupphehi, nīluppalavicittikā.

    ੧੪੩੩.

    1433.

    ‘‘ਏવਂ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਅਚ੍ਚਿਮਨ੍ਤਂ ਪਭਸ੍ਸਰਂ।

    ‘‘Evaṃ sabbaṅgasampannaṃ, accimantaṃ pabhassaraṃ;

    ਓਧਿਸੁਙ੍ਕਂ ਮਹਾਰਾਜ, ਪਸ੍ਸ ਤ੍વਂ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮਾ’’ਤਿ॥

    Odhisuṅkaṃ mahārāja, passa tvaṃ dvipaduttamā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਦਸੇਤ੍ਥ ਰਾਜਿਯੋ ਸੇਤਾਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਮਣਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਦਸ ਸੇਤਰਾਜਿਯੋ। ਛ ਪਿਙ੍ਗਲਾ ਪਨ੍ਨਰਸਾਤਿ ਛ ਚ ਪਨ੍ਨਰਸ ਚਾਤਿ ਏਕવੀਸਤਿ ਪਿਙ੍ਗਲਰਾਜਿਯੋ । ਹਲਿਦ੍ਦਾਤਿ ਹਲਿਦ੍ਦવਣ੍ਣਾ ਚਤੁਦ੍ਦਸ। ਤਿਂਸਤੀਤਿ ਇਨ੍ਦਗੋਪਕવਣ੍ਣਾਭਾ ਤਿਂਸ ਰਾਜਿਯੋ। ਦਸ ਛਚ੍ਚਾਤਿ ਦਸ ਚ ਛ ਚ ਸੋਲ਼ਸ ਕਾਲ਼ਰਾਜਿਯੋ। ਪਨ੍ਨવੀਸਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਮਞ੍ਜੇਟ੍ਠવਣ੍ਣਾ ਪਭਸ੍ਸਰਾ। ਮਿਸ੍ਸਾ ਬਨ੍ਧੁਕਪੁਪ੍ਫੇਹੀਤਿ ਕਾਲ਼ਮਞ੍ਜੇਟ੍ਠવਣ੍ਣਰਾਜਿਯੋ ਏਤੇਹਿ ਮਿਸ੍ਸਾ વਿਚਿਤ੍ਤਿਕਾ ਪਸ੍ਸ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਕਾਲ਼ਰਾਜਿਯੋ ਬਨ੍ਧੁਜੀવਕਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਮਿਸ੍ਸਾ, ਮਞ੍ਜੇਟ੍ਠਰਾਜਿਯੋ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲੇਹਿ વਿਚਿਤ੍ਤਿਕਾ। ਓਧਿਸੁਙ੍ਕਨ੍ਤਿ ਸੁਙ੍ਕਕੋਟ੍ਠਾਸਂ। ਯੋ ਮਂ ਜੂਤੇ ਜਿਨਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸਿਮਂ ਸੁਙ੍ਕਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਪਸ੍ਸਾਤਿ વਦਤਿ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਹੋਤੁ ਸੁਙ੍ਕਂ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮ ਪਸ੍ਸ ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਏવਰੂਪਂ ਮਣਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ, ਇਦਮੇવ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੁਙ੍ਕਂ ਹੋਤੁ। ਯੋ ਮਂ ਜੂਤੇ ਜਿਨਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸਿਦਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।

    Tattha dasettha rājiyo setāti etasmiṃ maṇikkhandhe dasa setarājiyo. Cha piṅgalā pannarasāti cha ca pannarasa cāti ekavīsati piṅgalarājiyo . Haliddāti haliddavaṇṇā catuddasa. Tiṃsatīti indagopakavaṇṇābhā tiṃsa rājiyo. Dasa chaccāti dasa ca cha ca soḷasa kāḷarājiyo. Pannavīsatīti pañcavīsati mañjeṭṭhavaṇṇā pabhassarā. Missā bandhukapupphehīti kāḷamañjeṭṭhavaṇṇarājiyo etehi missā vicittikā passa. Ettha hi kāḷarājiyo bandhujīvakapupphehi missā, mañjeṭṭharājiyo nīluppalehi vicittikā. Odhisuṅkanti suṅkakoṭṭhāsaṃ. Yo maṃ jūte jinissati, tassimaṃ suṅkakoṭṭhāsaṃ passāti vadati. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘hotu suṅkaṃ, mahārājā’’tipi pāṭho. Tassattho – dvipaduttama passa tvaṃ imaṃ evarūpaṃ maṇikkhandhaṃ, idameva, mahārāja, suṅkaṃ hotu. Yo maṃ jūte jinissati, tassidaṃ bhavissatīti.

    ਮਣਿਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Maṇikaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਅਕ੍ਖਕਣ੍ਡਂ

    Akkhakaṇḍaṃ

    ਏવਂ વਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਅਹਂ ਤਾવ ਜੂਤੇ ਪਰਾਜਿਤੋ ਇਮਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਕਿਂ ਦਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਤਾਤ, ਮਮ ਸਰੀਰਞ੍ਚ ਦੇવਿਞ੍ਚ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਞ੍ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸਂ ਮਮ ਸਨ੍ਤਕਂ ਸੁਙ੍ਕਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਮਾ ਚਿਰਾਯਿ, ਅਹਂ ਦੂਰਾਗਤੋ, ਖਿਪ੍ਪਂ ਜੂਤਮਣ੍ਡਲਂ ਸਜ੍ਜਾਪੇਹੀ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ਅਮਚ੍ਚੇ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਤੇ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜੂਤਮਣ੍ਡਲਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ વਰਪੋਤ੍ਥਕਤ੍ਥਰਣਂ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਸੇਸਰਾਜੂਨਞ੍ਚਾਪਿ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸਪਿ ਪਤਿਰੂਪਂ ਆਸਨਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਕਾਲਂ ਆਰੋਚਯਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਰਾਜਾਨਂ ਗਾਥਾਯ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ –

    Evaṃ vatvā puṇṇako ‘‘mahārāja, ahaṃ tāva jūte parājito imaṃ maṇiratanaṃ dassāmi, tvaṃ pana kiṃ dassasī’’ti āha. ‘‘Tāta, mama sarīrañca deviñca setacchattañca ṭhapetvā sesaṃ mama santakaṃ suṅkaṃ hotū’’ti. ‘‘Tena hi, deva, mā cirāyi, ahaṃ dūrāgato, khippaṃ jūtamaṇḍalaṃ sajjāpehī’’ti. Rājā amacce āṇāpesi. Te khippaṃ jūtamaṇḍalaṃ sajjetvā rañño varapotthakattharaṇaṃ santharitvā sesarājūnañcāpi āsanāni paññapetvā puṇṇakassapi patirūpaṃ āsanaṃ paññapetvā rañño kālaṃ ārocayiṃsu. Tato puṇṇako rājānaṃ gāthāya ajjhabhāsi –

    ੧੪੩੪.

    1434.

    ‘‘ਉਪਾਗਤਂ ਰਾਜ ਮੁਪੇਹਿ ਲਕ੍ਖਂ, ਨੇਤਾਦਿਸਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਤવਤ੍ਥਿ।

    ‘‘Upāgataṃ rāja mupehi lakkhaṃ, netādisaṃ maṇiratanaṃ tavatthi;

    ਧਮ੍ਮੇਨ ਜਿਸ੍ਸਾਮ ਅਸਾਹਸੇਨ, ਜਿਤੋ ਚ ਨੋ ਖਿਪ੍ਪਮવਾਕਰੋਹੀ’’ਤਿ॥

    Dhammena jissāma asāhasena, jito ca no khippamavākarohī’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਮਹਾਰਾਜ, ਜੂਤਸਾਲਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਾਗਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਏਤਾਦਿਸਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਤવ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਾ ਪਪਞ੍ਚਂ ਕਰੋਹਿ, ਉਪੇਹਿ ਲਕ੍ਖਂ ਅਕ੍ਖੇਹਿ ਕੀਲ਼ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਗਚ੍ਛ। ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਾ ਚ ਮਯਂ ਧਮ੍ਮੇਨ ਜਿਸ੍ਸਾਮ, ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਨੋ ਅਸਾਹਸੇਨ ਜਯੋ ਹੋਤੁ। ਸਚੇ ਪਨ ਤ੍વਂ ਜਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਥ ਨੋ ਖਿਪ੍ਪਮવਾਕਰੋਹਿ, ਪਪਞ੍ਚਂ ਅਕਤ੍વਾવ ਜਿਤੋ ਧਨਂ ਦਦੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Tassattho – mahārāja, jūtasālāya kammaṃ upāgataṃ niṭṭhitaṃ, etādisaṃ maṇiratanaṃ tava natthi, mā papañcaṃ karohi, upehi lakkhaṃ akkhehi kīḷanaṭṭhānaṃ upagaccha. Kīḷantā ca mayaṃ dhammena jissāma, dhammeneva no asāhasena jayo hotu. Sace pana tvaṃ jito bhavissasi, atha no khippamavākarohi, papañcaṃ akatvāva jito dhanaṃ dadeyyāsīti vuttaṃ hoti.

    ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ‘‘ਮਾਣવ, ਤ੍વਂ ਮਂ ‘ਰਾਜਾ’ਤਿ ਮਾ ਭਾਯਿ, ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਨੋ ਅਸਾਹਸੇਨ ਜਯਪਰਾਜਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਜਯਪਰਾਜਯਭਾવਂ ਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ ਤੇਪਿ ਰਾਜਾਨੋ ਸਕ੍ਖਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha naṃ rājā ‘‘māṇava, tvaṃ maṃ ‘rājā’ti mā bhāyi, dhammeneva no asāhasena jayaparājayo bhavissatī’’ti āha. Taṃ sutvā puṇṇako ‘‘amhākaṃ dhammeneva jayaparājayabhāvaṃ jānāthā’’ti tepi rājāno sakkhiṃ karonto gāthamāha –

    ੧੪੩੫.

    1435.

    ‘‘ਪਞ੍ਚਾਲ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤ ਸੂਰਸੇਨ, ਮਚ੍ਛਾ ਚ ਮਦ੍ਦਾ ਸਹ ਕੇਕਕੇਭਿ।

    ‘‘Pañcāla paccuggata sūrasena, macchā ca maddā saha kekakebhi;

    ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੁ ਨੋਤੇ ਅਸਠੇਨ ਯੁਦ੍ਧਂ, ਨ ਨੋ ਸਭਾਯਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਕਿਞ੍ਚੀ’’ਤਿ॥

    Passantu note asaṭhena yuddhaṃ, na no sabhāyaṃ na karonti kiñcī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਾਤਿ ਉਗ੍ਗਤਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਪਾਕਟਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚਾਲਰਾਜਾਨਮੇવਾਲਪਤਿ। ਮਚ੍ਛਾ ਚਾਤਿ ਤ੍વਞ੍ਚ, ਸਮ੍ਮ ਮਚ੍ਛਰਾਜ। ਮਦ੍ਦਾਤਿ ਮਦ੍ਦਰਾਜ। ਸਹ ਕੇਕਕੇਭੀਤਿ ਕੇਕਕੇਭਿਨਾਮੇਨ ਜਨਪਦੇਨ ਸਹ વਤ੍ਤਮਾਨਕੇਕਕੇਭਿਰਾਜ, ਤ੍વਞ੍ਚ। ਅਥ વਾ ਸਹਸਦ੍ਦਂ ‘‘ਕੇਕਕੇਭੀ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਸਦ੍ਦਞ੍ਚ ਸੂਰਸੇਨવਿਸੇਸਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਾਲਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਸੂਰਸੇਨ ਮਚ੍ਛਾ ਚ ਮਦ੍ਦਾ ਚ ਕੇਕਕੇਭਿ ਸਹ ਸੇਸਰਾਜਾਨੋ ਚਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੁ ਨੋਤੇਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਏਤੇ ਰਾਜਾਨੋ ਅਸਠੇਨ ਅਕ੍ਖਯੁਦ੍ਧਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੁ। ਨ ਨੋ ਸਭਾਯਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਕਿਞ੍ਚੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨੋਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਸਭਾਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਕ੍ਖਿਂ ਨ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਖਤ੍ਤਿਯੇਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਚੇ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਕਾਰਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ‘‘ਨ ਨੋ ਸੁਤਂ, ਨ ਨੋ ਦਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਥ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਹੋਥਾਤਿ।

    Tattha paccuggatāti uggatattā paññātattā pākaṭattā pañcālarājānamevālapati. Macchā cāti tvañca, samma maccharāja. Maddāti maddarāja. Saha kekakebhīti kekakebhināmena janapadena saha vattamānakekakebhirāja, tvañca. Atha vā sahasaddaṃ ‘‘kekakebhī’’ti padassa pacchato ṭhapetvā paccuggatasaddañca sūrasenavisesanaṃ katvā pañcālapaccuggatasūrasena macchā ca maddā ca kekakebhi saha sesarājāno cāti evamettha attho daṭṭhabbo. Passantu noteti amhākaṃ dvinnaṃ ete rājāno asaṭhena akkhayuddhaṃ passantu. Na no sabhāyaṃ na karonti kiñcīti ettha noti nipātamattaṃ, sabhāyaṃ kiñci sakkhiṃ na na karonti, khattiyepi brāhmaṇepi karontiyeva, tasmā sace kiñci akāraṇaṃ uppajjati, ‘‘na no sutaṃ, na no diṭṭha’’nti vattuṃ na labhissatha, appamattā hothāti.

    ਏવਂ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿ ਰਾਜਾਨੋ ਸਕ੍ਖਿਂ ਅਕਾਸਿ। ਰਾਜਾਪਿ ਏਕਸਤਰਾਜਪਰਿવੁਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਜੂਤਸਾਲਂ ਪਾવਿਸਿ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਪਤਿਰੂਪਾਸਨੇਸੁ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ, ਰਜਤਫਲਕੇ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਸਕੇ ਠਪਯਿਂਸੁ। ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਤੁਰਿਤਤੁਰਿਤੋ ਆਹ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਪਾਸਕੇਸੁ ਆਯਾ ਨਾਮ ਮਾਲਿਕਂ ਸਾવਟ੍ਟਂ ਬਹੁਲਂ ਸਨ੍ਤਿਭਦ੍ਰਾਦਯੋ ਚਤੁવੀਸਤਿ, ਤੇਸੁ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚ੍ਚਨਕਂ ਆਯਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਬਹੁਲਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਸਾવਟ੍ਟਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ਆਹ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤਾવ ਮਾਣવ, ਪਾਸਕੇ ਪਾਤੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਪਠਮਂ ਮਮ વਾਰੋ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਾਤੇਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਰਾਜਾ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਤਤਿਯੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਮਾਤੁਭੂਤਪੁਬ੍ਬਾ ਆਰਕ੍ਖਦੇવਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਰਾਜਾ ਜੂਤੇ ਜਿਨਾਤਿ। ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਿਤਾ ਅਹੋਸਿ। ਰਾਜਾ ਦੇવਧੀਤਰਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਜੂਤਗੀਤਂ ਗਾਯਨ੍ਤੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ yakkhasenāpati rājāno sakkhiṃ akāsi. Rājāpi ekasatarājaparivuto puṇṇakaṃ gahetvā jūtasālaṃ pāvisi. Sabbepi patirūpāsanesu nisīdiṃsu, rajataphalake suvaṇṇapāsake ṭhapayiṃsu. Puṇṇako turitaturito āha ‘‘mahārāja, pāsakesu āyā nāma mālikaṃ sāvaṭṭaṃ bahulaṃ santibhadrādayo catuvīsati, tesu tumhe attano ruccanakaṃ āyaṃ gaṇhathā’’ti. Rājā ‘‘sādhū’’ti bahulaṃ gaṇhi. Puṇṇako sāvaṭṭaṃ gaṇhi. Atha naṃ rājā āha ‘‘tena hi tāva māṇava, pāsake pātehī’’ti. ‘‘Mahārāja, paṭhamaṃ mama vāro na pāpuṇāti, tumhe pātethā’’ti vutte rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Tassa pana tatiye attabhāve mātubhūtapubbā ārakkhadevatā, tassā ānubhāvena rājā jūte jināti. Sā tassa avidūre ṭhitā ahosi. Rājā devadhītaraṃ anussaritvā jūtagītaṃ gāyanto imā gāthā āha –

    ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਨਦੀ વਙ੍ਕਗਤੀ, ਸਬ੍ਬੇ ਕਟ੍ਠਮਯਾ વਨਾ।

    ‘‘Sabbā nadī vaṅkagatī, sabbe kaṭṭhamayā vanā;

    ਸਬ੍ਬਿਤ੍ਥਿਯੋ ਕਰੇ ਪਾਪਂ, ਲਭਮਾਨੇ ਨਿવਾਤਕੇ॥ (ਜਾ॰ ੨.੨੧.੩੦੮)।

    Sabbitthiyo kare pāpaṃ, labhamāne nivātake. (jā. 2.21.308);

    ‘‘ਅਥ ਪਸ੍ਸਤੁ ਮਂ ਅਮ੍ਮ, વਿਜਯਂ ਮੇ ਪਦਿਸ੍ਸਤੁ।

    ‘‘Atha passatu maṃ amma, vijayaṃ me padissatu;

    ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਹਿ ਮੇ ਅਮ੍ਮ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਜਯਮੇਸ੍ਸਤੁ॥

    Anukampāhi me amma, mahantaṃ jayamessatu.

    ‘‘ਦੇવਤੇ ਤ੍વਜ੍ਜ ਰਕ੍ਖ ਦੇવਿ, ਪਸ੍ਸ ਮਾ ਮਂ વਿਭਾવੇਯ੍ਯ।

    ‘‘Devate tvajja rakkha devi, passa mā maṃ vibhāveyya;

    ਅਨੁਕਮ੍ਪਕਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਚ, ਪਸ੍ਸ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ॥

    Anukampakā patiṭṭhā ca, passa bhadrāni rakkhituṃ.

    ‘‘ਜਮ੍ਬੋਨਦਮਯਂ ਪਾਸਂ, ਚਤੁਰਂਸਮਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਿ।

    ‘‘Jambonadamayaṃ pāsaṃ, caturaṃsamaṭṭhaṅguli;

    વਿਭਾਤਿ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ, ਸਬ੍ਬਕਾਮਦਦੋ ਭવ॥

    Vibhāti parisamajjhe, sabbakāmadado bhava.

    ‘‘ਦੇવਤੇ ਮੇ ਜਯਂ ਦੇਹਿ, ਪਸ੍ਸ ਮਂ ਅਪ੍ਪਭਾਗਿਨਂ।

    ‘‘Devate me jayaṃ dehi, passa maṃ appabhāginaṃ;

    ਮਾਤਾਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਪੋਸੋ, ਸਦਾ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ॥

    Mātānukampako poso, sadā bhadrāni passati.

    ‘‘ਅਟ੍ਠਕਂ ਮਾਲਿਕਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਾવਟ੍ਟਞ੍ਚ ਛਕਂ ਮਤਂ।

    ‘‘Aṭṭhakaṃ mālikaṃ vuttaṃ, sāvaṭṭañca chakaṃ mataṃ;

    ਚਤੁਕ੍ਕਂ ਬਹੁਲਂ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਦ੍વਿਬਿਨ੍ਦੁਸਨ੍ਤਿਭਦ੍ਰਕਂ।

    Catukkaṃ bahulaṃ ñeyyaṃ, dvibindusantibhadrakaṃ;

    ਚਤੁવੀਸਤਿ ਆਯਾ ਚ, ਮੁਨਿਨ੍ਦੇਨ ਪਕਾਸਿਤਾ’’ਤਿ॥

    Catuvīsati āyā ca, munindena pakāsitā’’ti.

    ਰਾਜਾ ਏવਂ ਜੂਤਗੀਤਂ ਗਾਯਿਤ੍વਾ ਪਾਸਕੇ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਖਿਪਿ। ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਪਾਸਕਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਰਾਜਯਾਯ ਭਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾ ਜੂਤਸਿਪ੍ਪਮ੍ਹਿ ਅਤਿਕੁਸਲਤਾਯ ਪਾਸਕੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਾਜਯਾਯ ਭਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਞਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇਯੇવ ਸਙ੍ਕਡ੍ਢਨ੍ਤੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਆਕਾਸੇ ਖਿਪਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਾਜਯਾਯ ਭਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਞਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਤਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਮਾਦਿਸੇਨ ਯਕ੍ਖੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਜੂਤਂ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੋ ਭਸ੍ਸਮਾਨੇ ਪਾਸਕੇ ਸਙ੍ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਆਰਕ੍ਖਦੇવਤਾਯ ਆਨੁਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਕੁਦ੍ਧੋ વਿਯ ਨਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਸਾ ਭੀਤਤਸਿਤਾ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍વਾ ਕਮ੍ਪਮਾਨਾ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਪਾਸਕੇ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਾਜਯਾਯ ਭਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਞਤ੍વਾਪਿ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਤੇ ਰਞ੍ਞੋ ਪਰਾਜਯਾਯ ਪਤਿਂਸੁ। ਅਥਸ੍ਸ ਪਰਾਜਿਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਅਪ੍ਫੋਟੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਜਿਤਂ ਮੇ’’ਤਿ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਿ। ਸੋ ਸਦ੍ਦੋ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪਂ ਫਰਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Rājā evaṃ jūtagītaṃ gāyitvā pāsake hatthena parivattetvā ākāse khipi. Puṇṇakassa ānubhāvena pāsakā rañño parājayāya bhassanti. Rājā jūtasippamhi atikusalatāya pāsake attano parājayāya bhassante ñatvā ākāseyeva saṅkaḍḍhanto gahetvā puna ākāse khipi. Dutiyampi attano parājayāya bhassante ñatvā tatheva aggahesi. Tato puṇṇako cintesi ‘‘ayaṃ rājā mādisena yakkhena saddhiṃ jūtaṃ kīḷanto bhassamāne pāsake saṅkaḍḍhitvā gaṇhāti, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti. So olokento tassa ārakkhadevatāya ānubhāvaṃ ñatvā akkhīni ummīletvā kuddho viya naṃ olokesi. Sā bhītatasitā palāyitvā cakkavāḷapabbatamatthakaṃ patvā kampamānā oloketvā aṭṭhāsi. Rājā tatiyampi pāsake khipitvā attano parājayāya bhassante ñatvāpi puṇṇakassānubhāvena hatthaṃ pasāretvā gaṇhituṃ nāsakkhi. Te rañño parājayāya patiṃsu. Athassa parājitabhāvaṃ ñatvā puṇṇako apphoṭetvā mahantena saddena ‘‘jitaṃ me’’ti tikkhattuṃ sīhanādaṃ nadi. So saddo sakalajambudīpaṃ phari. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੪੩੬.

    1436.

    ‘‘ਤੇ ਪਾવਿਸੁਂ ਅਕ੍ਖਮਦੇਨ ਮਤ੍ਤਾ, ਰਾਜਾ ਕੁਰੂਨਂ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਚਾਪਿ ਯਕ੍ਖੋ।

    ‘‘Te pāvisuṃ akkhamadena mattā, rājā kurūnaṃ puṇṇako cāpi yakkho;

    ਰਾਜਾ ਕਲਿਂ વਿਚ੍ਚਿਨਮਗ੍ਗਹੇਸਿ, ਕਟਂ ਅਗ੍ਗਹੀ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖੋ॥

    Rājā kaliṃ viccinamaggahesi, kaṭaṃ aggahī puṇṇako nāma yakkho.

    ੧੪੩੭.

    1437.

    ‘‘ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਜੂਤੇ ਉਭਯੇ ਸਮਾਗਤੇ, ਰਞ੍ਞਂ ਸਕਾਸੇ ਸਖੀਨਞ੍ਚ ਮਜ੍ਝੇ।

    ‘‘Te tattha jūte ubhaye samāgate, raññaṃ sakāse sakhīnañca majjhe;

    ਅਜੇਸਿ ਯਕ੍ਖੋ ਨਰવੀਰਸੇਟ੍ਠਂ, ਤਤ੍ਥਪ੍ਪਨਾਦੋ ਤੁਮੁਲੋ ਬਭੂવਾ’’ਤਿ॥

    Ajesi yakkho naravīraseṭṭhaṃ, tatthappanādo tumulo babhūvā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਾવਿਸੁਨ੍ਤਿ ਜੂਤਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ। વਿਚ੍ਚਿਨਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾ ਆਯੇਸੁ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਕਲਿਂ ਪਰਾਜਯਗ੍ਗਾਹਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਕਟਂ ਅਗ੍ਗਹੀਤਿ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖੋ ਜਯਗ੍ਗਾਹਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਜੂਤੇ ਉਭਯੇ ਸਮਾਗਤੇਤਿ ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਜੂਤੇ ਸਮਾਗਤਾ ਉਭੋ ਜੂਤਂ ਕੀਲ਼ਿਂਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਰਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਥ ਤੇਸਂ ਏਕਸਤਰਾਜੂਨਂ ਸਕਾਸੇ ਅવਸੇਸਾਨਞ੍ਚ ਸਖੀਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਸੋ ਯਕ੍ਖੋ ਨਰવੀਰਸੇਟ੍ਠਂ ਰਾਜਾਨਂ ਅਜੇਸਿ। ਤਤ੍ਥਪ੍ਪਨਾਦੋ ਤੁਮੁਲੋ ਬਭੂવਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਜੂਤਮਣ੍ਡਲੇ ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਪਰਾਜਿਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਥ, ਜਿਤਂ ਮੇ, ਜਿਤਂ ਮੇ’’ਤਿ ਮਹਨ੍ਤੋ ਸਦ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ।

    Tattha pāvisunti jūtasālaṃ pavisiṃsu. Viccinanti rājā catuvīsatiyā āyesu vicinanto kaliṃ parājayaggāhaṃ aggahesi. Kaṭaṃ aggahīti puṇṇako nāma yakkho jayaggāhaṃ gaṇhi. Te tattha jūte ubhaye samāgateti te tattha jūte samāgatā ubho jūtaṃ kīḷiṃsūti attho. Raññanti atha tesaṃ ekasatarājūnaṃ sakāse avasesānañca sakhīnaṃ majjhe so yakkho naravīraseṭṭhaṃ rājānaṃ ajesi. Tatthappanādo tumulo babhūvāti tasmiṃ jūtamaṇḍale ‘‘rañño parājitabhāvaṃ jānātha, jitaṃ me, jitaṃ me’’ti mahanto saddo ahosi.

    ਰਾਜਾ ਪਰਾਜਿਤੋ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਨ੍ਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Rājā parājito anattamano ahosi. Atha naṃ samassāsento puṇṇako gāthamāha –

    ੧੪੩੮.

    1438.

    ‘‘ਜਯੋ ਮਹਾਰਾਜ ਪਰਾਜਯੋ ਚ, ਆਯੂਹਤਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਹੋਤਿ।

    ‘‘Jayo mahārāja parājayo ca, āyūhataṃ aññatarassa hoti;

    ਜਨਿਨ੍ਦ ਜੀਨੋਸਿ વਰਦ੍ਧਨੇਨ, ਜਿਤੋ ਚ ਮੇ ਖਿਪ੍ਪਮવਾਕਰੋਹੀ’’ਤਿ॥

    Janinda jīnosi varaddhanena, jito ca me khippamavākarohī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਆਯੂਹਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਾਯਾਮਮਾਨਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਏવ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਰਾਜਿਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿ। ਜੀਨੋਸੀਤਿ ਪਰਿਹੀਨੋਸਿ। વਰਦ੍ਧਨੇਨਾਤਿ ਪਰਮਧਨੇਨ। ਖਿਪ੍ਪਮવਾਕਰੋਹੀਤਿ ਖਿਪ੍ਪਂ ਮੇ ਜਯਂ ਧਨਂ ਦੇਹੀਤਿ।

    Tattha āyūhatanti dvinnaṃ vāyāmamānānaṃ aññatarassa eva hoti, tasmā ‘‘parājitomhī’’ti mā cintayi. Jīnosīti parihīnosi. Varaddhanenāti paramadhanena. Khippamavākarohīti khippaṃ me jayaṃ dhanaṃ dehīti.

    ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ‘‘ਗਣ੍ਹ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha naṃ rājā ‘‘gaṇha, tātā’’ti vadanto gāthamāha –

    ੧੪੩੯.

    1439.

    ‘‘ਹਤ੍ਥੀ ਗવਾਸ੍ਸਾ ਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲਾ ਚ, ਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਰਤਨਂ ਪਥਬ੍ਯਾ।

    ‘‘Hatthī gavāssā maṇikuṇḍalā ca, yañcāpi mayhaṃ ratanaṃ pathabyā;

    ਗਣ੍ਹਾਹਿ ਕਚ੍ਚਾਨ વਰਂ ਧਨਾਨਂ, ਆਦਾਯ ਯੇਨਿਚ੍ਛਸਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ॥

    Gaṇhāhi kaccāna varaṃ dhanānaṃ, ādāya yenicchasi tena gacchā’’ti.

    ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Puṇṇako āha –

    ੧੪੪੦.

    1440.

    ‘‘ਹਤ੍ਥੀ ਗવਾਸ੍ਸਾ ਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲਾ ਚ, ਯਞ੍ਚਾਪਿ ਤੁਯ੍ਹਂ ਰਤਨਂ ਪਥਬ੍ਯਾ।

    ‘‘Hatthī gavāssā maṇikuṇḍalā ca, yañcāpi tuyhaṃ ratanaṃ pathabyā;

    ਤੇਸਂ વਰੋ વਿਧੁਰੋ ਨਾਮ ਕਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਮੇ ਜਿਤੋ ਤਂ ਮੇ ਅવਾਕਰੋਹੀ’’ਤਿ॥

    Tesaṃ varo vidhuro nāma kattā, so me jito taṃ me avākarohī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਮੇ ਜਿਤੋ ਤਂ ਮੇਤਿ ਮਯਾ ਹਿ ਤવ વਿਜਿਤੇ ਉਤ੍ਤਮਂ ਰਤਨਂ ਜਿਤਂ, ਸੋ ਚ ਸਬ੍ਬਰਤਨਾਨਂ વਰੋ વਿਧੁਰੋ, ਤਸ੍ਮਾ, ਦੇવ, ਸੋ ਮਯਾ ਜਿਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਮੇ ਦੇਹੀਤਿ।

    Tattha so me jito taṃ meti mayā hi tava vijite uttamaṃ ratanaṃ jitaṃ, so ca sabbaratanānaṃ varo vidhuro, tasmā, deva, so mayā jito nāma hoti, taṃ me dehīti.

    ਰਾਜਾ ਆਹ –

    Rājā āha –

    ੧੪੪੧.

    1441.

    ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਮੇ ਸੋ ਸਰਣਂ ਗਤੀ ਚ, ਦੀਪੋ ਚ ਲੇਣੋ ਚ ਪਰਾਯਣੋ ਚ।

    ‘‘Attā ca me so saraṇaṃ gatī ca, dīpo ca leṇo ca parāyaṇo ca;

    ਅਸਨ੍ਤੁਲੇਯ੍ਯੋ ਮਮ ਸੋ ਧਨੇਨ, ਪਾਣੇਨ ਮੇ ਸਾਦਿਸੋ ਏਸ ਕਤ੍ਤਾ’’ਤਿ॥

    Asantuleyyo mama so dhanena, pāṇena me sādiso esa kattā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਮੇ ਸੋਤਿ ਸੋ ਮਯ੍ਹਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ, ਮਯਾ ਚ ‘‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਮਾ ਗਣ੍ਹਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਅਤ੍ਤਾવ , ਅਥ ਖੋ ਮੇ ਸੋ ਸਰਣਞ੍ਚ ਗਤਿ ਚ ਦੀਪੋ ਚ ਲੇਣੋ ਚ ਪਰਾਯਣੋ ਚ। ਅਸਨ੍ਤੁਲੇਯ੍ਯੋ ਮਮ ਸੋ ਧਨੇਨਾਤਿ ਸਤ੍ਤવਿਧੇਨ ਰਤਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਤੁਲੇਤਬ੍ਬੋਤਿ।

    Tattha attā ca me soti so mayhaṃ attā ca, mayā ca ‘‘attānaṃ ṭhapetvā sesaṃ dassāmī’’ti vuttaṃ, tasmā taṃ mā gaṇhi. Na kevalañca attāva , atha kho me so saraṇañca gati ca dīpo ca leṇo ca parāyaṇo ca. Asantuleyyo mama so dhanenāti sattavidhena ratanena saddhiṃ na tuletabboti.

    ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Puṇṇako āha –

    ੧੪੪੨.

    1442.

    ‘‘ਚਿਰਂ વਿવਾਦੋ ਮਮ ਤੁਯ੍ਹਞ੍ਚਸ੍ਸ, ਕਾਮਞ੍ਚ ਪੁਚ੍ਛਾਮ ਤਮੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ।

    ‘‘Ciraṃ vivādo mama tuyhañcassa, kāmañca pucchāma tameva gantvā;

    ਏਸੋવ ਨੋ વਿવਰਤੁ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਯਂ વਕ੍ਖਤੀ ਹੋਤੁ ਕਥਾ ਉਭਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Esova no vivaratu etamatthaṃ, yaṃ vakkhatī hotu kathā ubhinna’’nti.

    ਤਤ੍ਥ વਿવਰਤੁ ਏਤਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ‘‘ਸੋ ਤવ ਅਤ੍ਤਾ વਾ ਨ વਾ’’ਤਿ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਏਸੋવ ਪਕਾਸੇਤੁ। ਹੋਤੁ ਕਥਾ ਉਭਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਯਂ ਸੋ વਕ੍ਖਤਿ, ਸਾਯੇવ ਨੋ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਕਥਾ ਹੋਤੁ, ਤਂ ਪਮਾਣਂ ਹੋਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha vivaratu etamatthanti ‘‘so tava attā vā na vā’’ti etamatthaṃ esova pakāsetu. Hotu kathā ubhinnanti yaṃ so vakkhati, sāyeva no ubhinnaṃ kathā hotu, taṃ pamāṇaṃ hotūti attho.

    ਰਾਜਾ ਆਹ –

    Rājā āha –

    ੧੪੪੩.

    1443.

    ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਹਿ ਸਚ੍ਚਂ ਭਣਸਿ, ਨ ਚ ਮਾਣવ ਸਾਹਸਂ।

    ‘‘Addhā hi saccaṃ bhaṇasi, na ca māṇava sāhasaṃ;

    ਤਮੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਾਮ, ਤੇਨ ਤੁਸ੍ਸਾਮੁਭੋ ਜਨਾ’’ਤਿ॥

    Tameva gantvā pucchāma, tena tussāmubho janā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਚ ਮਾਣવ ਸਾਹਸਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਪਸਯ੍ਹ ਸਾਹਸਿਕવਚਨਂ ਨ ਚ ਭਣਸਿ।

    Tattha na ca māṇava sāhasanti mayhaṃ pasayha sāhasikavacanaṃ na ca bhaṇasi.

    ਏવਂ વਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਏਕਸਤਰਾਜਾਨੋ ਪੁਣ੍ਣਕਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸੋ વੇਗੇਨ ਧਮ੍ਮਸਭਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਪਣ੍ਡਿਤੋਪਿ ਆਸਨਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਰਾਜਾਨਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤ, ‘ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਜੀવਿਤਹੇਤੁਪਿ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਨ ਭਣਸੀ’ਤਿ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਤੇ ਸਕਲਲੋਕੇ ਫੁਟੋ, ਅਹਂ ਪਨ ਤੇ ਅਜ੍ਜ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਭਾવਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Evaṃ vatvā rājā ekasatarājāno puṇṇakañca gahetvā tuṭṭhamānaso vegena dhammasabhaṃ agamāsi. Paṇḍitopi āsanā oruyha rājānaṃ vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha puṇṇako mahāsattaṃ āmantetvā ‘‘paṇḍita, ‘tvaṃ dhamme ṭhito jīvitahetupi musāvādaṃ na bhaṇasī’ti kittisaddo te sakalaloke phuṭo, ahaṃ pana te ajja dhamme ṭhitabhāvaṃ jānissāmī’’ti vatvā gāthamāha –

    ੧੪੪੪.

    1444.

    ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਨੁ ਦੇવਾ વਿਦਹੂ ਕੁਰੂਨਂ, ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਂ વਿਧੁਰਂ ਨਾਮਮਚ੍ਚਂ।

    ‘‘Saccaṃ nu devā vidahū kurūnaṃ, dhamme ṭhitaṃ vidhuraṃ nāmamaccaṃ;

    ਦਾਸੋਸਿ ਰਞ੍ਞੋ ਉਦ વਾਸਿ ਞਾਤਿ, વਿਧੁਰੋਤਿ ਸਙ੍ਖਾ ਕਤਮਾਸਿ ਲੋਕੇ’’ਤਿ॥

    Dāsosi rañño uda vāsi ñāti, vidhuroti saṅkhā katamāsi loke’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਚ੍ਚਂ ਨੁ ਦੇવਾ વਿਦਹੂ ਕੁਰੂਨਂ, ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਂ વਿਧੁਰਂ ਨਾਮਮਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ‘‘ਕੁਰੂਨਂ ਰਟ੍ਠੇ વਿਧੁਰੋ ਨਾਮ ਅਮਚ੍ਚੋ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਜੀવਿਤਹੇਤੁਪਿ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਨ ਭਣਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਦੇવਾ વਿਦਹੂ વਿਦਹਨ੍ਤਿ ਕਥੇਨ੍ਤਿ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤਿ, ਏવਂ વਿਦਹਮਾਨਾ ਤੇ ਦੇવਾ ਸਚ੍ਚਂ ਨੁ વਿਦਹਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਭੂਤવਾਦਾਯੇવੇਤੇਤਿ। વਿਧੁਰੋਤਿ ਸਙ੍ਖਾ ਕਤਮਾਸਿ ਲੋਕੇਤਿ ਯਾ ਏਸਾ ਤવ ‘‘વਿਧੁਰੋ’’ਤਿ ਲੋਕੇ ਸਙ੍ਖਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਸਾ ਕਤਮਾ ਆਸਿ, ਤ੍વਂ ਪਕਾਸੇਹਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਰਞ੍ਞੋ ਦਾਸੋ ਨੀਚਤਰਜਾਤਿਕੋ, ਉਦਾਹੁ ਸਮੋ વਾ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ વਾ ਞਾਤੀਤਿ ਇਦਂ ਤਾવ ਮੇ ਆਚਿਕ੍ਖ, ਦਾਸੋਸਿ ਰਞ੍ਞੋ, ਉਦ વਾਸਿ ਞਾਤੀਤਿ।

    Tattha saccaṃ nu devā vidahū kurūnaṃ, dhamme ṭhitaṃ vidhuraṃ nāmamaccanti ‘‘kurūnaṃ raṭṭhe vidhuro nāma amacco dhamme ṭhito jīvitahetupi musāvādaṃ na bhaṇatī’’ti evaṃ devā vidahū vidahanti kathenti pakāsenti, evaṃ vidahamānā te devā saccaṃ nu vidahanti, udāhu abhūtavādāyeveteti. Vidhuroti saṅkhā katamāsi loketi yā esā tava ‘‘vidhuro’’ti loke saṅkhā paññatti, sā katamā āsi, tvaṃ pakāsehi, kiṃ nu rañño dāso nīcatarajātiko, udāhu samo vā uttaritaro vā ñātīti idaṃ tāva me ācikkha, dāsosi rañño, uda vāsi ñātīti.

    ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਮਂ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਅਹਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ‘ਰਞ੍ਞੋ ਞਾਤੀ’ਤਿਪਿ ‘ਰਞ੍ਞੋ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ’ਤਿਪਿ ‘ਰਞ੍ਞੋ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਹੋਮੀ’ਤਿਪਿ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਸਚ੍ਚਸਮੋ ਅવਸ੍ਸਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਚ੍ਚਮੇવ ਕਥੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਣવ, ਨੇવਾਹਂ ਰਞ੍ਞੋ ਞਾਤਿ, ਨ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਨ ਦਾਸਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ –

    Atha mahāsatto ‘‘ayaṃ maṃ evaṃ pucchati, ahaṃ kho panetaṃ ‘rañño ñātī’tipi ‘rañño uttaritaro’tipi ‘rañño na kiñci homī’tipi saññāpetuṃ sakkomi, evaṃ santepi imasmiṃ loke saccasamo avassayo nāma natthi, saccameva kathetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā ‘‘māṇava, nevāhaṃ rañño ñāti, na uttaritaro, catunnaṃ pana dāsānaṃ aññataro’’ti dassetuṃ gāthādvayamāha –

    ੧੪੪੫.

    1445.

    ‘‘ਆਮਾਯਦਾਸਾਪਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਹੇਕੇ, ਧਨੇਨ ਕੀਤਾਪਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਦਾਸਾ।

    ‘‘Āmāyadāsāpi bhavanti heke, dhanena kītāpi bhavanti dāsā;

    ਸਯਮ੍ਪਿ ਹੇਕੇ ਉਪਯਨ੍ਤਿ ਦਾਸਾ, ਭਯਾ ਪਣੁਨ੍ਨਾਪਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਦਾਸਾ॥

    Sayampi heke upayanti dāsā, bhayā paṇunnāpi bhavanti dāsā.

    ੧੪੪੬.

    1446.

    ‘‘ਏਤੇ ਨਰਾਨਂ ਚਤੁਰੋવ ਦਾਸਾ, ਅਦ੍ਧਾ ਹਿ ਯੋਨਿਤੋ ਅਹਮ੍ਪਿ ਜਾਤੋ।

    ‘‘Ete narānaṃ caturova dāsā, addhā hi yonito ahampi jāto;

    ਭવੋ ਚ ਰਞ੍ਞੋ ਅਭવੋ ਚ ਰਞ੍ਞੋ, ਦਾਸਾਹਂ ਦੇવਸ੍ਸ ਪਰਮ੍ਪਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ।

    Bhavo ca rañño abhavo ca rañño, dāsāhaṃ devassa parampi gantvā;

    ਧਮ੍ਮੇਨ ਮਂ ਮਾਣવ ਤੁਯ੍ਹ ਦਜ੍ਜਾ’’ਤਿ॥

    Dhammena maṃ māṇava tuyha dajjā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਆਮਾਯਦਾਸਾਤਿ ਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਜਾਤਦਾਸਾ। ਸਯਮ੍ਪਿ ਹੇਕੇ ਉਪਯਨ੍ਤਿ ਦਾਸਾਤਿ ਯੇ ਕੇਚਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕਜਾਤਿਕਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਸਯਂ ਦਾਸਭਾવਂ ਉਪਗਤਾ ਦਾਸਾ ਨਾਮ। ਭਯਾ ਪਣੁਨ੍ਨਾਤਿ ਰਾਜਭਯੇਨ વਾ ਚੋਰਭਯੇਨ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਤੋ ਪਣੁਨ੍ਨਾ ਕਰਮਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰવਿਸਯਂ ਗਤਾਪਿ ਦਾਸਾਯੇવ ਨਾਮ। ਅਦ੍ਧਾ ਹਿ ਯੋਨਿਤੋ ਅਹਮ੍ਪਿ ਜਾਤੋਤਿ ਮਾਣવ, ਏਕਂਸੇਨੇવ ਅਹਮ੍ਪਿ ਚਤੂਸੁ ਦਾਸਯੋਨੀਸੁ ਏਕਤੋ ਸਯਂ ਦਾਸਯੋਨਿਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਦਾਸੋ। ਭવੋ ਚ ਰਞ੍ਞੋ ਅਭવੋ ਚ ਰਞ੍ਞੋਤਿ ਰਞ੍ਞੋ વੁਡ੍ਢਿ વਾ ਹੋਤੁ ਅવੁਡ੍ਢਿ વਾ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਮਯਾ ਮੁਸਾ ਭਾਸਿਤੁਂ। ਪਰਮ੍ਪੀਤਿ ਦੂਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਪਿ ਅਹਂ ਦੇવਸ੍ਸ ਦਾਸੋਯੇવ। ਦਜ੍ਜਾਤਿ ਮਂ ਰਾਜਾ ਜਯਧਨੇਨ ਖਣ੍ਡੇਤ੍વਾ ਤੁਯ੍ਹਂ ਦੇਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਭਾવੇਨ ਦਦੇਯ੍ਯਾਤਿ।

    Tattha āmāyadāsāti dāsiyā kucchimhi jātadāsā. Sayampi heke upayanti dāsāti ye keci upaṭṭhākajātikā, sabbe te sayaṃ dāsabhāvaṃ upagatā dāsā nāma. Bhayā paṇunnāti rājabhayena vā corabhayena vā attano vasanaṭṭhānato paṇunnā karamarā hutvā paravisayaṃ gatāpi dāsāyeva nāma. Addhā hi yonito ahampi jātoti māṇava, ekaṃseneva ahampi catūsu dāsayonīsu ekato sayaṃ dāsayonito nibbattadāso. Bhavo ca rañño abhavo ca raññoti rañño vuḍḍhi vā hotu avuḍḍhi vā, na sakkā mayā musā bhāsituṃ. Parampīti dūraṃ gantvāpi ahaṃ devassa dāsoyeva. Dajjāti maṃ rājā jayadhanena khaṇḍetvā tuyhaṃ dento dhammena sabhāvena dadeyyāti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ ਪੁਨ ਅਪ੍ਫੋਟੇਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā puṇṇako haṭṭhatuṭṭho puna apphoṭetvā gāthamāha –

    ੧੪੪੭.

    1447.

    ‘‘ਅਯਂ ਦੁਤੀਯੋ વਿਜਯੋ ਮਮਜ੍ਜ, ਪੁਟ੍ਠੋ ਹਿ ਕਤ੍ਤਾ વਿવਰੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹਂ।

    ‘‘Ayaṃ dutīyo vijayo mamajja, puṭṭho hi kattā vivarettha pañhaṃ;

    ਅਧਮ੍ਮਰੂਪੋ વਤ ਰਾਜਸੇਟ੍ਠੋ, ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਨਾਨੁਜਾਨਾਸਿ ਮਯ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Adhammarūpo vata rājaseṭṭho, subhāsitaṃ nānujānāsi mayha’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਰਾਜਸੇਟ੍ਠੋਤਿ ਅਯਂ ਰਾਜਸੇਟ੍ਠੋ ਅਧਮ੍ਮਰੂਪੋ વਤ। ਸੁਭਾਸਿਤਨ੍ਤਿ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਸੁਕਥਿਤਂ ਸੁવਿਨਿਚ੍ਛਿਤਂ। ਨਾਨੁਜਾਨਾਸਿ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨੇਤਂ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਕਸ੍ਮਾ ਨਾਨੁਜਾਨਾਸਿ, ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਨ ਦੇਸੀਤਿ વਦਤਿ।

    Tattha rājaseṭṭhoti ayaṃ rājaseṭṭho adhammarūpo vata. Subhāsitanti vidhurapaṇḍitena sukathitaṃ suvinicchitaṃ. Nānujānāsi mayhanti idānetaṃ vidhurapaṇḍitaṃ mayhaṃ kasmā nānujānāsi, kimatthaṃ na desīti vadati.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਮਾਦਿਸਂ ਯਸਦਾਯਕਂ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਂ ਮਾਣવਕਂ ਓਲੋਕੇਤੀ’’ਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਣવ, ਸਚੇ ਸੋ ਦਾਸੋ ਮੇ ਭવੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā rājā anattamano hutvā ‘‘paṇḍito mādisaṃ yasadāyakaṃ anoloketvā idāni diṭṭhaṃ māṇavakaṃ oloketī’’ti mahāsattassa kujjhitvā ‘‘māṇava, sace so dāso me bhaveyya, taṃ gahetvā gacchā’’ti vatvā gāthamāha –

    ੧੪੪੮.

    1448.

    ‘‘ਏવਂ ਚੇ ਨੋ ਸੋ વਿવਰੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹਂ, ਦਾਸੋਹਮਸ੍ਮਿ ਨ ਚ ਖੋਸ੍ਮਿ ਞਾਤਿ।

    ‘‘Evaṃ ce no so vivarettha pañhaṃ, dāsohamasmi na ca khosmi ñāti;

    ਗਣ੍ਹਾਹਿ ਕਚ੍ਚਾਨ વਰਂ ਧਨਾਨਂ, ਆਦਾਯ ਯੇਨਿਚ੍ਛਸਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ॥

    Gaṇhāhi kaccāna varaṃ dhanānaṃ, ādāya yenicchasi tena gacchā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਏવਂ ਚੇ ਨੋ ਸੋ વਿવਰੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹਨ੍ਤਿ ਸਚੇ ਸੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਞ੍ਹਂ ‘‘ਦਾਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਚ ਖੋਸ੍ਮਿ ਞਾਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ વਿવਰਿ ਏਤ੍ਥ ਪਰਿਸਮਣ੍ਡਲੇ, ਅਥ ਕਿਂ ਅਚ੍ਛਸਿ, ਸਕਲਲੋਕੇ ਧਨਾਨਂ વਰਂ ਏਤਂ ਗਣ੍ਹ, ਗਹੇਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਯੇਨ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਾਤਿ।

    Tattha evaṃ ce no so vivarettha pañhanti sace so amhākaṃ pañhaṃ ‘‘dāsohamasmi, na ca khosmi ñātī’’ti evaṃ vivari ettha parisamaṇḍale, atha kiṃ acchasi, sakalaloke dhanānaṃ varaṃ etaṃ gaṇha, gahetvā ca pana yena icchasi, tena gacchāti.

    ਅਕ੍ਖਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Akkhakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਘਰਾવਾਸਪਞ੍ਹਾ

    Gharāvāsapañhā

    ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਾਣવੋ ਯਥਾਰੁਚਿ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਗਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਯ੍ਹਂ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਕਥਾ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਪੇਤ੍વਾ ਘਰਾવਾਸਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ਏવਮਾਹ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਗਤਕਾਲੇ ਮਮ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਕਥਾ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਲਙ੍ਕਤਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਘਰਾવਾਸਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਥਾ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਪਞ੍ਹੋ –

    Evañca pana vatvā rājā cintesi ‘‘paṇḍitaṃ gahetvā māṇavo yathāruci gamissati, tassa gatakālato paṭṭhāya mayhaṃ madhuradhammakathā dullabhā bhavissati, yaṃnūnāhaṃ imaṃ attano ṭhāne ṭhapetvā alaṅkatadhammāsane nisīdapetvā gharāvāsapañhaṃ puccheyya’’nti. Atha naṃ rājā evamāha ‘‘paṇḍita, tumhākaṃ gatakāle mama madhuradhammakathā dullabhā bhavissati, alaṅkatadhammāsane nisīdāpetvā attano ṭhāne ṭhatvā mayhaṃ gharāvāsapañhaṃ kathethā’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā alaṅkatadhammāsane nisīditvā raññā pañhaṃ puṭṭho vissajjesi. Tatrāyaṃ pañho –

    ੧੪੪੯.

    1449.

    ‘‘વਿਧੁਰ વਸਮਾਨਸ੍ਸ, ਗਹਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਕਂ ਘਰਂ।

    ‘‘Vidhura vasamānassa, gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;

    ਖੇਮਾ વੁਤ੍ਤਿ ਕਥਂ ਅਸ੍ਸ, ਕਥਂ ਨੁ ਅਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹੋ॥

    Khemā vutti kathaṃ assa, kathaṃ nu assa saṅgaho.

    ੧੪੫੦.

    1450.

    ‘‘ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਕਥਂ ਅਸ੍ਸ, ਸਚ੍ਚવਾਦੀ ਚ ਮਾਣવੋ।

    ‘‘Abyābajjhaṃ kathaṃ assa, saccavādī ca māṇavo;

    ਅਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ ਪਰਂ ਲੋਕਂ, ਕਥਂ ਪੇਚ੍ਚ ਨ ਸੋਚਤੀ’’ਤਿ॥

    Asmā lokā paraṃ lokaṃ, kathaṃ pecca na socatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਖੇਮਾ વੁਤ੍ਤਿ ਕਥਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕਥਂ ਘਰਾવਾਸਂ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਗਹਟ੍ਠਸ੍ਸ ਖੇਮਾ ਨਿਬ੍ਭਯਾ વੁਤ੍ਤਿ ਭવੇਯ੍ਯ। ਕਥਂ ਨੁ ਅਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹੋਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੁਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਙ੍ਗਹੋ ਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਭવੇਯ੍ਯ । ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦੁਕ੍ਖਤਾ। ਸਚ੍ਚવਾਦੀ ਚਾਤਿ ਕਥਂ ਨੁ ਮਾਣવੋ ਸਚ੍ਚવਾਦੀ ਨਾਮ ਭવੇਯ੍ਯ। ਪੇਚ੍ਚਾਤਿ ਪਰਲੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ।

    Tattha khemā vutti kathaṃ assāti kathaṃ gharāvāsaṃ vasantassa gahaṭṭhassa khemā nibbhayā vutti bhaveyya. Kathaṃ nu assa saṅgahoti catubbidho saṅgahavatthusaṅkhāto saṅgaho tassa kathaṃ bhaveyya . Abyābajjhanti niddukkhatā. Saccavādī cāti kathaṃ nu māṇavo saccavādī nāma bhaveyya. Peccāti paralokaṃ gantvā.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Taṃ sutvā paṇḍito rañño pañhaṃ kathesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੪੫੧.

    1451.

    ‘‘ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਗਤਿਮਾ ਧਿਤਿਮਾ, ਮਤਿਮਾ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਮਾ।

    ‘‘Taṃ tattha gatimā dhitimā, matimā atthadassimā;

    ਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ, વਿਧੁਰੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ॥

    Saṅkhātā sabbadhammānaṃ, vidhuro etadabravi.

    ੧੪੫੨.

    1452.

    ‘‘ਨ ਸਾਧਾਰਣਦਾਰਸ੍ਸ, ਨ ਭੁਞ੍ਜੇ ਸਾਦੁਮੇਕਕੋ।

    ‘‘Na sādhāraṇadārassa, na bhuñje sādumekako;

    ਨ ਸੇવੇ ਲੋਕਾਯਤਿਕਂ, ਨੇਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯ વਡ੍ਢਨਂ॥

    Na seve lokāyatikaṃ, netaṃ paññāya vaḍḍhanaṃ.

    ੧੪੫੩.

    1453.

    ‘‘ਸੀਲવਾ વਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਿਚਕ੍ਖਣੋ।

    ‘‘Sīlavā vattasampanno, appamatto vicakkhaṇo;

    ਨਿવਾਤવੁਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਦ੍ਧੋ, ਸੁਰਤੋ ਸਖਿਲੋ ਮੁਦੁ॥

    Nivātavutti atthaddho, surato sakhilo mudu.

    ੧੪੫੪.

    1454.

    ‘‘ਸਙ੍ਗਹੇਤਾ ਚ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਂવਿਭਾਗੀ વਿਧਾਨવਾ।

    ‘‘Saṅgahetā ca mittānaṃ, saṃvibhāgī vidhānavā;

    ਤਪ੍ਪੇਯ੍ਯ ਅਨ੍ਨਪਾਨੇਨ, ਸਦਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ॥

    Tappeyya annapānena, sadā samaṇabrāhmaṇe.

    ੧੪੫੫.

    1455.

    ‘‘ਧਮ੍ਮਕਾਮੋ ਸੁਤਾਧਾਰੋ, ਭવੇਯ੍ਯ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਕੋ।

    ‘‘Dhammakāmo sutādhāro, bhaveyya paripucchako;

    ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸੇਯ੍ਯ, ਸੀਲવਨ੍ਤੇ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇ॥

    Sakkaccaṃ payirupāseyya, sīlavante bahussute.

    ੧੪੫੬.

    1456.

    ‘‘ਘਰਮਾવਸਮਾਨਸ੍ਸ, ਗਹਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਕਂ ਘਰਂ।

    ‘‘Gharamāvasamānassa, gahaṭṭhassa sakaṃ gharaṃ;

    ਖੇਮਾ વੁਤ੍ਤਿ ਸਿਯਾ ਏવਂ, ਏવਂ ਨੁ ਅਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹੋ॥

    Khemā vutti siyā evaṃ, evaṃ nu assa saṅgaho.

    ੧੪੫੭.

    1457.

    ‘‘ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਸਿਯਾ ਏવਂ, ਸਚ੍ਚવਾਦੀ ਚ ਮਾਣવੋ।

    ‘‘Abyābajjhaṃ siyā evaṃ, saccavādī ca māṇavo;

    ਅਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ ਪਰਂ ਲੋਕਂ, ਏવਂ ਪੇਚ੍ਚ ਨ ਸੋਚਤੀ’’ਤਿ॥

    Asmā lokā paraṃ lokaṃ, evaṃ pecca na socatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤਂ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਂ ਰਾਜਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਞਾਣਗਤਿਯਾ ਗਤਿਮਾ, ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨવੀਰਿਯੇਨ ਧਿਤਿਮਾ, ਭੂਰਿਸਮਾਯ વਿਪੁਲਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਮਤਿਮਾ, ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਨਾ ਞਾਣੇਨ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਮਾ, ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਜਾਨਨਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਙ੍ਖਾਤਾ, વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੋ ਏਤਂ ‘‘ਨ ਸਾਧਾਰਣਦਾਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਅਬ੍ਰવਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਪਰੇਸਂ ਦਾਰੇਸੁ ਅਪਰਜ੍ਝਤਿ , ਸੋ ਸਾਧਾਰਣਦਾਰੋ ਨਾਮ, ਤਾਦਿਸੋ ਨ ਅਸ੍ਸ ਭવੇਯ੍ਯ। ਨ ਭੁਞ੍ਜੇ ਸਾਦੁਮੇਕਕੋਤਿ ਸਾਦੁਰਸਂ ਪਣੀਤਭੋਜਨਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਦਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਨ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਲੋਕਾਯਤਿਕਨ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਸਗ੍ਗਮਗ੍ਗਾਨਂ ਅਦਾਯਕਂ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ વਿਤਣ੍ਡਸਲ੍ਲਾਪਂ ਲੋਕਾਯਤਿਕવਾਦਂ ਨ ਸੇવੇਯ੍ਯ। ਨੇਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯ વਡ੍ਢਨਨ੍ਤਿ ਨ ਹਿ ਏਤਂ ਲੋਕਾਯਤਿਕਂ ਪਞ੍ਞਾਯ વਡ੍ਢਨਂ। ਸੀਲવਾਤਿ ਅਖਣ੍ਡੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸੀਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। વਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਘਰਾવਾਸવਤ੍ਤੇਨ વਾ ਰਾਜવਤ੍ਤੇਨ વਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋਤਿ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ। ਨਿવਾਤવੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਤਿਮਾਨਂ ਅਕਤ੍વਾ ਨੀਚવੁਤ੍ਤਿ ਓવਾਦਾਨੁਸਾਸਨਿਪਟਿਚ੍ਛਕੋ। ਅਤ੍ਥਦ੍ਧੋਤਿ ਥਦ੍ਧਮਚ੍ਛਰਿਯવਿਰਹਿਤੋ। ਸੁਰਤੋਤਿ ਸੋਰਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਖਿਲੋਤਿ ਪੇਮਨੀਯવਚਨੋ। ਮੁਦੂਤਿ ਕਾਯવਾਚਾਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਅਫਰੁਸੋ।

    Tattha taṃ tatthāti bhikkhave, taṃ rājānaṃ tattha dhammasabhāyaṃ ñāṇagatiyā gatimā, abbocchinnavīriyena dhitimā, bhūrisamāya vipulāya paññāya matimā, saṇhasukhumatthadassinā ñāṇena atthadassimā, paricchinditvā jānanañāṇasaṅkhātāya paññāya sabbadhammānaṃ saṅkhātā, vidhurapaṇḍito etaṃ ‘‘na sādhāraṇadārassā’’tiādivacanaṃ abravi. Tattha yo paresaṃ dāresu aparajjhati , so sādhāraṇadāro nāma, tādiso na assa bhaveyya. Na bhuñje sādumekakoti sādurasaṃ paṇītabhojanaṃ aññesaṃ adatvā ekakova na bhuñjeyya. Lokāyatikanti anatthanissitaṃ saggamaggānaṃ adāyakaṃ aniyyānikaṃ vitaṇḍasallāpaṃ lokāyatikavādaṃ na seveyya. Netaṃ paññāya vaḍḍhananti na hi etaṃ lokāyatikaṃ paññāya vaḍḍhanaṃ. Sīlavāti akhaṇḍehi pañcahi sīlehi samannāgato. Vattasampannoti gharāvāsavattena vā rājavattena vā samannāgato. Appamattoti kusaladhammesu appamatto. Nivātavuttīti atimānaṃ akatvā nīcavutti ovādānusāsanipaṭicchako. Atthaddhoti thaddhamacchariyavirahito. Suratoti soraccena samannāgato. Sakhiloti pemanīyavacano. Mudūti kāyavācācittehi apharuso.

    ਸਙ੍ਗਹੇਤਾ ਚ ਮਿਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਕਰੋ। ਦਾਨਾਦੀਸੁ ਯੋ ਯੇਨ ਸਙ੍ਗਹਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਾਹਕੋ। ਸਂવਿਭਾਗੀਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਞ੍ਚੇવ ਕਪਣਦ੍ਧਿਕવਣਿਬ੍ਬਕਯਾਚਕਾਦੀਨਞ੍ਚ ਸਂવਿਭਾਗਕਰੋ। વਿਧਾਨવਾਤਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਕਸਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ વਪਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੇਸੁ વਿਧਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਤਪ੍ਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਗਹਿਤਗਹਿਤਭਾਜਨਾਨਿ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਦਦਮਾਨੋ ਤਪ੍ਪੇਯ੍ਯ। ਧਮ੍ਮਕਾਮੋਤਿ ਪવੇਣਿਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਸੁਚਰਿਤਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਕਾਮਯਮਾਨੋ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨੋ। ਸੁਤਾਧਾਰੋਤਿ ਸੁਤਸ੍ਸ ਆਧਾਰਭੂਤੋ। ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਕੋਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨੇਹਿ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਨਸੀਲੋ। ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਗਾਰવੇਨ। ਏવਂ ਨੁ ਅਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹੋਤਿ ਸਙ੍ਗਹੋਪਿਸ੍ਸ ਏવਂ ਕਤੋ ਨਾਮ ਭવੇਯ੍ਯ। ਸਚ੍ਚવਾਦੀਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਯੇવ ਸਭਾવવਾਦੀ ਨਾਮ ਸਿਯਾ।

    Saṅgahetā ca mittānanti kalyāṇamittānaṃ saṅgahakaro. Dānādīsu yo yena saṅgahaṃ icchati, tassa teneva saṅgāhako. Saṃvibhāgīti dhammikasamaṇabrāhmaṇānañceva kapaṇaddhikavaṇibbakayācakādīnañca saṃvibhāgakaro. Vidhānavāti ‘‘imasmiṃ kāle kasituṃ vaṭṭati, imasmiṃ kāle vapituṃ vaṭṭatī’’ti evaṃ sabbakiccesu vidhānasampanno. Tappeyyāti gahitagahitabhājanāni pūretvā dadamāno tappeyya. Dhammakāmoti paveṇidhammampi sucaritadhammampi kāmayamāno patthayamāno. Sutādhāroti sutassa ādhārabhūto. Paripucchakoti dhammikasamaṇabrāhmaṇe upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ, bhante, kusala’’ntiādivacanehi paripucchanasīlo. Sakkaccanti gāravena. Evaṃ nu assa saṅgahoti saṅgahopissa evaṃ kato nāma bhaveyya. Saccavādīti evaṃ paṭipannoyeva sabhāvavādī nāma siyā.

    ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਘਰਾવਾਸਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਰਾਜਾਨਂ વਨ੍ਦਿ। ਰਾਜਾਪਿਸ੍ਸ ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਸਤਰਾਜੂਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવੇਸਨਮੇવ ਗਤੋ।

    Evaṃ mahāsatto rañño gharāvāsapañhaṃ kathetvā pallaṅkā oruyha rājānaṃ vandi. Rājāpissa mahāsakkāraṃ katvā ekasatarājūhi parivuto attano nivesanameva gato.

    ਘਰਾવਾਸਪਞ੍ਹਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Gharāvāsapañhā niṭṭhitā.

    ਲਕ੍ਖਣਕਣ੍ਡਂ

    Lakkhaṇakaṇḍaṃ

    ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤੋ। ਅਥ ਨਂ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Mahāsatto pana paṭinivatto. Atha naṃ puṇṇako āha –

    ੧੪੫੮.

    1458.

    ‘‘ਏਹਿ ਦਾਨਿ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ, ਦਿਨ੍ਨੋ ਨੋ ਇਸ੍ਸਰੇਨ ਮੇ।

    ‘‘Ehi dāni gamissāma, dinno no issarena me;

    ਮਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜ, ਏਸ ਧਮ੍ਮੋ ਸਨਨ੍ਤਨੋ’’ਤਿ॥

    Mamevatthaṃ paṭipajja, esa dhammo sanantano’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਦਿਨ੍ਨੋ ਨੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨੋਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਤ੍વਂ ਇਸ੍ਸਰੇਨ ਮਯ੍ਹਂ ਦਿਨ੍ਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨਨ੍ਤਨੋਤਿ ਮਮ ਅਤ੍ਥਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਤਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਯਞ੍ਚੇਤਂ ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਕਰਣਂ ਨਾਮ, ਏਸ ਧਮ੍ਮੋ ਸਨਨ੍ਤਨੋ ਪੋਰਾਣਕਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਸਭਾવੋਤਿ।

    Tattha dinno noti ettha noti nipātamattaṃ, tvaṃ issarena mayhaṃ dinnoti attho. Sanantanoti mama atthaṃ paṭipajjantena hi tayā attano sāmikassa attho paṭipanno hoti. Yañcetaṃ sāmikassa atthakaraṇaṃ nāma, esa dhammo sanantano porāṇakapaṇḍitānaṃ sabhāvoti.

    વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੋ ਆਹ –

    Vidhurapaṇḍito āha –

    ੧੪੫੯.

    1459.

    ‘‘ਜਾਨਾਮਿ ਮਾਣવ ਤਯਾਹਮਸ੍ਮਿ, ਦਿਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਤવ ਇਸ੍ਸਰੇਨ।

    ‘‘Jānāmi māṇava tayāhamasmi, dinnohamasmi tava issarena;

    ਤੀਹਞ੍ਚ ਤਂ વਾਸਯੇਮੁ ਅਗਾਰੇ, ਯੇਨਦ੍ਧੁਨਾ ਅਨੁਸਾਸੇਮੁ ਪੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿ॥

    Tīhañca taṃ vāsayemu agāre, yenaddhunā anusāsemu putte’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤਯਾਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਤਯਾ ਲਦ੍ਧੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਜਾਨਾਮਿ, ਲਭਨ੍ਤੇਨ ਚ ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ ਲਦ੍ਧੋ। ਦਿਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਤવ ਇਸ੍ਸਰੇਨਾਤਿ ਮਮ ਇਸ੍ਸਰੇਨ ਰਞ੍ਞਾ ਅਹਂ ਤવ ਦਿਨ੍ਨੋ। ਤੀਹਂ ਚਾਤਿ ਮਾਣવ, ਅਹਂ ਤવ ਬਹੂਪਕਾਰੋ, ਰਾਜਾਨਂ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਮੇવ ਕਥੇਸਿਂ, ਤੇਨਾਹਂ ਤਯਾ ਲਦ੍ਧੋ, ਤ੍વਂ ਮੇ ਮਹਨ੍ਤਗੁਣਭਾવਂ ਜਾਨਾਹਿ, ਮਯਂ ਤੀਣਿਪਿ ਦਿવਸਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਗਾਰੇ વਾਸੇਮੁ, ਤਸ੍ਮਾ ਯੇਨਦ੍ਧੁਨਾ ਯਤ੍ਤਕੇਨ ਕਾਲੇਨ ਮਯਂ ਪੁਤ੍ਤਾਦਾਰੇ ਅਨੁਸਾਸੇਮੁ, ਤਂ ਕਾਲਂ ਅਧਿવਾਸੇਹੀਤਿ।

    Tattha tayāhamasmīti tayā laddhohamasmīti jānāmi, labhantena ca na aññathā laddho. Dinnohamasmi tava issarenāti mama issarena raññā ahaṃ tava dinno. Tīhaṃ cāti māṇava, ahaṃ tava bahūpakāro, rājānaṃ anoloketvā saccameva kathesiṃ, tenāhaṃ tayā laddho, tvaṃ me mahantaguṇabhāvaṃ jānāhi, mayaṃ tīṇipi divasāni attano agāre vāsemu, tasmā yenaddhunā yattakena kālena mayaṃ puttādāre anusāsemu, taṃ kālaṃ adhivāsehīti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਆਹ, ਬਹੂਪਕਾਰੋ ਏਸ ਮਮ, ‘ਸਤ੍ਤਾਹਮ੍ਪਿ ਅਡ੍ਢਮਾਸਮ੍ਪਿ ਨਿਸੀਦਾਹੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਧਿવਾਸੇਤਬ੍ਬਮੇવਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā puṇṇako ‘‘saccaṃ paṇḍito āha, bahūpakāro esa mama, ‘sattāhampi aḍḍhamāsampi nisīdāhī’ti vutte adhivāsetabbamevā’’ti cintetvā gāthamāha –

    ੧੪੬੦.

    1460.

    ‘‘ਤਂ ਮੇ ਤਥਾ ਹੋਤੁ વਸੇਮੁ ਤੀਹਂ, ਕੁਰੁਤਂ ਭવਜ੍ਜ ਘਰੇਸੁ ਕਿਚ੍ਚਂ।

    ‘‘Taṃ me tathā hotu vasemu tīhaṃ, kurutaṃ bhavajja gharesu kiccaṃ;

    ਅਨੁਸਾਸਤਂ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇ ਭવਜ੍ਜ, ਯਥਾ ਤਯੀ ਪੇਚ੍ਚ ਸੁਖੀ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ॥

    Anusāsataṃ puttadāre bhavajja, yathā tayī pecca sukhī bhaveyyā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤਂ ਮੇਤਿ ਯਂ ਤ੍વਂ વਦੇਸਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਮਮ ਤਥਾ ਹੋਤੁ। ਭવਜ੍ਜਾਤਿ ਭવਂ ਅਜ੍ਜ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੀਹਂ ਅਨੁਸਾਸਤੁ। ਤਯੀ ਪੇਚ੍ਚਾਤਿ ਯਥਾ ਤਯਿ ਗਤੇ ਪਚ੍ਛਾ ਤવ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੋ ਸੁਖੀ ਭવੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਅਨੁਸਾਸਤੁ।

    Tattha taṃ meti yaṃ tvaṃ vadesi, sabbaṃ taṃ mama tathā hotu. Bhavajjāti bhavaṃ ajja paṭṭhāya tīhaṃ anusāsatu. Tayī peccāti yathā tayi gate pacchā tava puttadāro sukhī bhaveyya, evaṃ anusāsatu.

    ਏવਂ વਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਤਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ vatvā puṇṇako mahāsattena saddhiṃyeva tassa nivesanaṃ pāvisi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੪੬੧.

    1461.

    ‘‘ਸਾਧੂਤਿ વਤ੍વਾਨ ਪਹੂਤਕਾਮੋ, ਪਕ੍ਕਾਮਿ ਯਕ੍ਖੋ વਿਧੁਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ।

    ‘‘Sādhūti vatvāna pahūtakāmo, pakkāmi yakkho vidhurena saddhiṃ;

    ਤਂ ਕੁਞ੍ਜਰਾਜਞ੍ਞਹਯਾਨੁਚਿਣ੍ਣਂ, ਪਾવੇਕ੍ਖਿ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਮਰਿਯਸੇਟ੍ਠੋ’’ਤਿ॥

    Taṃ kuñjarājaññahayānuciṇṇaṃ, pāvekkhi antepuramariyaseṭṭho’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਹੂਤਕਾਮੋਤਿ ਮਹਾਭੋਗੋ। ਕੁਞ੍ਜਰਾਜਞ੍ਞਹਯਾਨੁਚਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰੇਹਿ ਚ ਆਜਞ੍ਞਹਯੇਹਿ ਚ ਅਨੁਚਿਣ੍ਣਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ। ਅਰਿਯਸੇਟ੍ਠੋਤਿ ਆਚਾਰਅਰਿਯੇਸੁ ਉਤ੍ਤਮੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਯਕ੍ਖੋ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਪਾવਿਸਿ।

    Tattha pahūtakāmoti mahābhogo. Kuñjarājaññahayānuciṇṇanti kuñjarehi ca ājaññahayehi ca anuciṇṇaṃ paripuṇṇaṃ. Ariyaseṭṭhoti ācāraariyesu uttamo puṇṇako yakkho paṇḍitassa antepuraṃ pāvisi.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਤਿਣ੍ਣਂ ਉਤੂਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਤਯੋ ਪਾਸਾਦਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਕੋਞ੍ਚੋ ਨਾਮ, ਏਕੋ ਮਯੂਰੋ ਨਾਮ, ਏਕੋ ਪਿਯਕੇਤੋ ਨਾਮ। ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਅਯਂ ਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਾ –

    Mahāsattassa pana tiṇṇaṃ utūnaṃ atthāya tayo pāsādā ahesuṃ. Tesu eko koñco nāma, eko mayūro nāma, eko piyaketo nāma. Te sandhāya ayaṃ gāthā vuttā –

    ੧੪੬੨.

    1462.

    ‘‘ਕੋਞ੍ਚਂ ਮਯੂਰਞ੍ਚ ਪਿਯਞ੍ਚ ਕੇਤਂ, ਉਪਾਗਮੀ ਤਤ੍ਥ ਸੁਰਮ੍ਮਰੂਪਂ।

    ‘‘Koñcaṃ mayūrañca piyañca ketaṃ, upāgamī tattha surammarūpaṃ;

    ਪਹੂਤਭਕ੍ਖਂ ਬਹੁਅਨ੍ਨਪਾਨਂ, ਮਸਕ੍ਕਸਾਰਂ વਿਯ વਾਸવਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥

    Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਪਾਸਾਦੇਸੁ ਯਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਤ੍ਤਨਾ વਸਤਿ, ਤਂ ਸੁਰਮ੍ਮਰੂਪਂ ਪਾਸਾਦਂ ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਆਦਾਯ ਉਪਾਗਮਿ।

    Tattha tatthāti tesu tīsu pāsādesu yattha tasmiṃ samaye attanā vasati, taṃ surammarūpaṃ pāsādaṃ puṇṇakaṃ ādāya upāgami.

    ਸੋ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਅਲਙ੍ਕਤਪਾਸਾਦਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਮਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਸਯਨਗਬ੍ਭਞ੍ਚੇવ ਮਹਾਤਲਞ੍ਚ ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਸਿਰਿਸਯਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਅਨ੍ਨਪਾਨਾਦਿવਿਧਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਦੇવਕਞ੍ਞਾਯੋ વਿਯ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ‘‘ਇਮਾ ਤੇ ਪਾਦਪਰਿਚਾਰਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਅਨੁਕ੍ਕਣ੍ਠਨ੍ਤੋ ਇਧ વਸਾਹੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਗਤਕਾਲੇ ਤਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਨਾਨਾਤੂਰਿਯਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਪਰਿਚਰਿਯਾਯ ਨਚ੍ਚਾਦੀਨਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸੁਂ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    So upagantvā ca pana alaṅkatapāsādassa sattamāya bhūmiyā sayanagabbhañceva mahātalañca sajjāpetvā sirisayanaṃ paññāpetvā sabbaṃ annapānādividhiṃ upaṭṭhapetvā devakaññāyo viya pañcasatā itthiyo ‘‘imā te pādaparicārikā hontu, anukkaṇṭhanto idha vasāhī’’ti tassa niyyādetvā attano vasanaṭṭhānaṃ gato. Tassa gatakāle tā itthiyo nānātūriyāni gahetvā puṇṇakassa paricariyāya naccādīni paṭṭhapesuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੪੬੩.

    1463.

    ‘‘ਤਤ੍ਥ ਨਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਗਾਯਨ੍ਤਿ, ਅવ੍ਹਯਨ੍ਤਿ વਰਾવਰਂ।

    ‘‘Tattha naccanti gāyanti, avhayanti varāvaraṃ;

    ਅਚ੍ਛਰਾ વਿਯ ਦੇવੇਸੁ, ਨਾਰਿਯੋ ਸਮਲਙ੍ਕਤਾ’’ਤਿ॥

    Accharā viya devesu, nāriyo samalaṅkatā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅવ੍ਹਯਨ੍ਤਿ વਰਾવਰਨ੍ਤਿ વਰਤੋ વਰਂ ਨਚ੍ਚਞ੍ਚ ਗੀਤਞ੍ਚ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੋ ਪਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ।

    Tattha avhayanti varāvaranti varato varaṃ naccañca gītañca karontiyo pakkosanti.

    ੧੪੬੪.

    1464.

    ‘‘ਸਮਙ੍ਗਿਕਤ੍વਾ ਪਮਦਾਹਿ ਯਕ੍ਖਂ, ਅਨ੍ਨੇਨ ਪਾਨੇਨ ਚ ਧਮ੍ਮਪਾਲੋ।

    ‘‘Samaṅgikatvā pamadāhi yakkhaṃ, annena pānena ca dhammapālo;

    ਅਤ੍ਥਤ੍ਥਮੇવਾਨੁવਿਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤੋ , ਪਾવੇਕ੍ਖਿ ਭਰਿਯਾਯ ਤਦਾ ਸਕਾਸੇ’’ਤਿ॥

    Atthatthamevānuvicintayanto , pāvekkhi bhariyāya tadā sakāse’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਮਦਾਹੀਤਿ ਪਮਦਾਹਿ ਚੇવ ਅਨ੍ਨਪਾਨੇਹਿ ਚ ਸਮਙ੍ਗਿਕਤ੍વਾ। ਧਮ੍ਮਪਾਲੋਤਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਾਲਕੋ ਗੋਪਕੋ। ਅਤ੍ਥਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥਭੂਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਂ। ਭਰਿਯਾਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਜੇਟ੍ਠਿਕਾਯ ਭਰਿਯਾਯ।

    Tattha pamadāhīti pamadāhi ceva annapānehi ca samaṅgikatvā. Dhammapāloti dhammassa pālako gopako. Atthatthamevāti atthabhūtameva atthaṃ. Bhariyāyāti sabbajeṭṭhikāya bhariyāya.

    ੧੪੬੫.

    1465.

    ‘‘ਤਂ ਚਨ੍ਦਨਗਨ੍ਧਰਸਾਨੁਲਿਤ੍ਤਂ, ਸੁવਣ੍ਣਜਮ੍ਬੋਨਦਨਿਕ੍ਖਸਾਦਿਸਂ।

    ‘‘Taṃ candanagandharasānulittaṃ, suvaṇṇajambonadanikkhasādisaṃ;

    ਭਰਿਯਂવਚਾ ‘ਏਹਿ ਸੁਣੋਹਿ ਭੋਤਿ, ਪੁਤ੍ਤਾਨਿ ਆਮਨ੍ਤਯ ਤਮ੍ਬਨੇਤ੍ਤੇ’’’ਤਿ॥

    Bhariyaṃvacā ‘ehi suṇohi bhoti, puttāni āmantaya tambanette’’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਭਰਿਯਂવਚਾਤਿ ਜੇਟ੍ਠਭਰਿਯਂ ਅવਚ। ਆਮਨ੍ਤਯਾਤਿ ਪਕ੍ਕੋਸ।

    Tattha bhariyaṃvacāti jeṭṭhabhariyaṃ avaca. Āmantayāti pakkosa.

    ੧੪੬੬.

    1466.

    ‘‘ਸੁਤ੍વਾਨ વਾਕ੍ਯਂ ਪਤਿਨੋ ਅਨੁਜ੍ਜਾ, ਸੁਣਿਸਂ વਚ ਤਮ੍ਬਨਖਿਂ ਸੁਨੇਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Sutvāna vākyaṃ patino anujjā, suṇisaṃ vaca tambanakhiṃ sunettaṃ;

    ‘ਆਮਨ੍ਤਯ વਮ੍ਮਧਰਾਨਿ ਚੇਤੇ, ਪੁਤ੍ਤਾਨਿ ਇਨ੍ਦੀવਰਪੁਪ੍ਫਸਾਮੇ’’’ਤਿ॥

    ‘Āmantaya vammadharāni cete, puttāni indīvarapupphasāme’’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਜ੍ਜਾਤਿ ਏવਂਨਾਮਿਕਾ। ਸੁਣਿਸਂવਚ ਤਮ੍ਬਨਖਿਂ ਸੁਨੇਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਾ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖੀ ਰੋਦਮਾਨਾ ‘‘ਸਯਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਕੋਸਿਤੁਂ ਅਯੁਤ੍ਤਂ, ਸੁਣਿਸਂ ਪੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਮ੍ਬਨਖਿਂ ਸੁਨੇਤ੍ਤਂ ਸੁਣਿਸਂ ਅવਚ। વਮ੍ਮਧਰਾਨੀਤਿ વਮ੍ਮਧਰੇ ਸੂਰੇ, ਸਮਤ੍ਥੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਆਭਰਣਭਣ੍ਡਮੇવ વਾ ਇਧ ‘‘વਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਭਰਣਧਰੇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚੇਤੇਤਿ ਤਂ ਨਾਮੇਨਾਲਪਤਿ, ਪੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੇ ਚ ਧੀਤਰੋ ਚ। ਇਨ੍ਦੀવਰਪੁਪ੍ਫਸਾਮੇਤਿ ਤਂ ਆਲਪਤਿ।

    Tattha anujjāti evaṃnāmikā. Suṇisaṃvaca tambanakhiṃ sunettanti sā tassa vacanaṃ sutvā assumukhī rodamānā ‘‘sayaṃ gantvā putte pakkosituṃ ayuttaṃ, suṇisaṃ pesessāmī’’ti tassā nivāsaṭṭhānaṃ gantvā tambanakhiṃ sunettaṃ suṇisaṃ avaca. Vammadharānīti vammadhare sūre, samattheti attho, ābharaṇabhaṇḍameva vā idha ‘‘vamma’’nti adhippetaṃ, tasmā ābharaṇadharetipi attho. Ceteti taṃ nāmenālapati, puttānīti mama putte ca dhītaro ca. Indīvarapupphasāmeti taṃ ālapati.

    ਸਾ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਅਨੁવਿਚਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਿਤਾ વੋ ਓવਾਦਂ ਦਾਤੁਕਾਮੋ ਪਕ੍ਕੋਸਤਿ, ਇਦਂ ਕਿਰ વੋ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਮੇવਸ੍ਸ ਸੁਹਦਜਨਞ੍ਚ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਚ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਸਿ। ਧਮ੍ਮਪਾਲਕੁਮਾਰੋ ਪਨ ਤਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾવ ਰੋਦਨ੍ਤੋ ਕਨਿਟ੍ਠਭਾਤਿਕਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਤੇ ਦਿਸ੍વਾવ ਸਕਭਾવੇਨ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸੁਪੁਣ੍ਣੇਹਿ ਨੇਤ੍ਤੇਹਿ ਆਲਿਙ੍ਗਿਤ੍વਾ ਸੀਸੇ ਚੁਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਹਦਯੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਹਦਯਾ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਸਿਰਿਗਬ੍ਭਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਮਹਾਤਲੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਓવਾਦਂ ਅਦਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Sā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā pāsādā oruyha anuvicaritvā ‘‘pitā vo ovādaṃ dātukāmo pakkosati, idaṃ kira vo tassa pacchimadassana’’nti sabbamevassa suhadajanañca puttadhītaro ca sannipātesi. Dhammapālakumāro pana taṃ vacanaṃ sutvāva rodanto kaniṭṭhabhātikagaṇaparivuto pitu santikaṃ agamāsi. Paṇḍito te disvāva sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkonto assupuṇṇehi nettehi āliṅgitvā sīse cumbitvā jeṭṭhaputtaṃ muhuttaṃ hadaye nipajjāpetvā hadayā otāretvā sirigabbhato nikkhamma mahātale pallaṅkamajjhe nisīditvā puttasahassassa ovādaṃ adāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੪੬੭.

    1467.

    ‘‘ਤੇ ਆਗਤੇ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਧਮ੍ਮਪਾਲੋ, ਚੁਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤੇ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ।

    ‘‘Te āgate muddhani dhammapālo, cumbitvā putte avikampamāno;

    ਆਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾਨ ਅવੋਚ વਾਕ੍ਯਂ, ਦਿਨ੍ਨਾਹਂ ਰਞ੍ਞਾ ਇਧ ਮਾਣવਸ੍ਸ॥

    Āmantayitvāna avoca vākyaṃ, dinnāhaṃ raññā idha māṇavassa.

    ੧੪੬੮.

    1468.

    ‘‘ਤਸ੍ਸਜ੍ਜਹਂ ਅਤ੍ਤਸੁਖੀ વਿਧੇਯ੍ਯੋ, ਆਦਾਯ ਯੇਨਿਚ੍ਛਤਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    ‘‘Tassajjahaṃ attasukhī vidheyyo, ādāya yenicchati tena gacchati;

    ਅਹਞ੍ਚ વੋ ਸਾਸਿਤੁਮਾਗਤੋਸ੍ਮਿ, ਕਥਂ ਅਹਂ ਅਪਰਿਤ੍ਤਾਯ ਗਚ੍ਛੇ॥

    Ahañca vo sāsitumāgatosmi, kathaṃ ahaṃ aparittāya gacche.

    ੧੪੬੯.

    1469.

    ‘‘ਸਚੇ વੋ ਰਾਜਾ ਕੁਰੁਰਟ੍ਠવਾਸੀ, ਜਨਸਨ੍ਧੋ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਪਹੂਤਕਾਮੋ।

    ‘‘Sace vo rājā kururaṭṭhavāsī, janasandho puccheyya pahūtakāmo;

    ਕਿਮਾਭਿਜਾਨਾਥ ਪੁਰੇ ਪੁਰਾਣਂ, ਕਿਂ વੋ ਪਿਤਾ ਪੁਰਤ੍ਥਾ॥

    Kimābhijānātha pure purāṇaṃ, kiṃ vo pitā puratthā.

    ੧੪੭੦.

    1470.

    ‘‘ਸਮਾਸਨਾ ਹੋਥ ਮਯਾવ ਸਬ੍ਬੇ, ਕੋਨੀਧ ਰਞ੍ਞੋ ਅਬ੍ਭਤਿਕੋ ਮਨੁਸ੍ਸੋ।

    ‘‘Samāsanā hotha mayāva sabbe, konīdha rañño abbhatiko manusso;

    ਤਮਞ੍ਜਲਿਂ ਕਰਿਯ વਦੇਥ ਏવਂ, ਮਾ ਹੇવਂ ਦੇવ ਨ ਹਿ ਏਸ ਧਮ੍ਮੋ।

    Tamañjaliṃ kariya vadetha evaṃ, mā hevaṃ deva na hi esa dhammo;

    વਿਯਗ੍ਘਰਾਜਸ੍ਸ ਨਿਹੀਨਜਚ੍ਚੋ, ਸਮਾਸਨੋ ਦੇવ ਕਥਂ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ॥

    Viyaggharājassa nihīnajacco, samāsano deva kathaṃ bhaveyyā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਪਾਲੋਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ। ਦਿਨ੍ਨਾਹਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਜਯਧਨੇਨ ਖਣ੍ਡੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞਾ ਦਿਨ੍ਨੋ। ਤਸ੍ਸਜ੍ਜਹਂ ਅਤ੍ਤਸੁਖੀ વਿਧੇਯ੍ਯੋਤਿ ਅਜ੍ਜ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੀਹਮਤ੍ਤਂ ਅਹਂ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਖੇਨ ਅਤ੍ਤਸੁਖੀ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਮਾਣવਸ੍ਸਾਹਂ વਿਧੇਯ੍ਯੋ ਹੋਮਿ। ਸੋ ਹਿ ਇਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਦਿવਸੇ ਏਕਂਸੇਨ ਮਂ ਆਦਾਯ ਯਤ੍ਥਿਚ੍ਛਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਪਰਿਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਅਕਤ੍વਾ ਕਥਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸਾਸਿਤੁਂ ਆਗਤੋਸ੍ਮਿ। ਜਨਸਨ੍ਧੋਤਿ ਮਿਤ੍ਤਬਨ੍ਧਨੇਨ ਮਿਤ੍ਤਜਨਸ੍ਸ ਸਨ੍ਧਾਨਕਰੋ। ਪੁਰੇ ਪੁਰਾਣਨ੍ਤਿ ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਕਿਂ ਪੁਰਾਣਕਾਰਣਂ ਅਭਿਜਾਨਾਥ। ਅਨੁਸਾਸੇਤਿ ਅਨੁਸਾਸਿ। ਏવਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਰਞ੍ਞਾ ਪੁਟ੍ਠਾ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਿਤਾ ਇਮਞ੍ਚਿਮਞ੍ਚ ਓવਾਦਂ ਅਦਾਸੀ’’ਤਿ ਕਥੇਯ੍ਯਾਥ। ਸਮਾਸਨਾ ਹੋਥਾਤਿ ਸਚੇ વੋ ਰਾਜਾ ਮਯਾ ਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਓવਾਦਸ੍ਸ ਕਥਿਤਕਾਲੇ ‘‘ਏਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਾਸਨਾ ਹੋਥ, ਇਧ ਰਾਜਕੁਲੇ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਞ੍ਞੋ ਕੋ ਨੁ ਰਞ੍ਞੋ ਅਬ੍ਭਤਿਕੋ ਮਨੁਸ੍ਸੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਰਾਜਾਨਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਥ ‘‘ਦੇવ, ਏવਂ ਮਾ ਅવਚ। ਨ ਹਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਏਸਪવੇਣਿਧਮ੍ਮੋ। વਿਯਗ੍ਘਰਾਜਸ੍ਸ ਕੇਸਰਸੀਹਸ੍ਸ ਨਿਹੀਨਜਚ੍ਚੋ ਜਰਸਿਙ੍ਗਾਲੋ , ਦੇવ, ਕਥਂ ਸਮਾਸਨੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਯਥਾ ਸਿਙ੍ਗਾਲੋ ਸੀਹਸ੍ਸ ਸਮਾਸਨੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥੇવ ਮਯਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕ’’ਨ੍ਤਿ।

    Tattha dhammapāloti mahāsatto. Dinnāhanti ahaṃ jayadhanena khaṇḍetvā raññā dinno. Tassajjahaṃ attasukhī vidheyyoti ajja paṭṭhāya tīhamattaṃ ahaṃ iminā attano sukhena attasukhī, tato paraṃ pana tassa māṇavassāhaṃ vidheyyo homi. So hi ito catutthe divase ekaṃsena maṃ ādāya yatthicchati, tattha gacchati. Aparittāyāti tumhākaṃ parittaṃ akatvā kathaṃ gaccheyyanti anusāsituṃ āgatosmi. Janasandhoti mittabandhanena mittajanassa sandhānakaro. Pure purāṇanti ito pubbe tumhe kiṃ purāṇakāraṇaṃ abhijānātha. Anusāseti anusāsi. Evaṃ tumhe raññā puṭṭhā ‘‘amhākaṃ pitā imañcimañca ovādaṃ adāsī’’ti katheyyātha. Samāsanā hothāti sace vo rājā mayā dinnassa ovādassa kathitakāle ‘‘etha tumhe, ajja mayā saddhiṃ samāsanā hotha, idha rājakule tumhehi añño ko nu rañño abbhatiko manusso’’ti attano āsane nisīdāpeyya, atha tumhe añjaliṃ katvā taṃ rājānaṃ evaṃ vadeyyātha ‘‘deva, evaṃ mā avaca. Na hi amhākaṃ esapaveṇidhammo. Viyaggharājassa kesarasīhassa nihīnajacco jarasiṅgālo , deva, kathaṃ samāsano bhaveyya. Yathā siṅgālo sīhassa samāsano na hoti, tatheva mayaṃ tumhāka’’nti.

    ਇਮਂ ਪਨਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਚ ਞਾਤਿਸੁਹਜ੍ਜਾਦਯੋ ਚ ਦਾਸਕਮ੍ਮਕਰਪੋਰਿਸਾ ਚ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਸਕਭਾવੇਨ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਮਹਾવਿਰવਂ વਿਰવਿਂਸੁ। ਤੇਸਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸਿ।

    Imaṃ panassa kathaṃ sutvā puttadhītaro ca ñātisuhajjādayo ca dāsakammakaraporisā ca te sabbe sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkontā mahāviravaṃ viraviṃsu. Tesaṃ mahāsatto saññāpesi.

    ਲਕ੍ਖਣਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Lakkhaṇakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਰਾਜવਸਤਿਕਣ੍ਡ

    Rājavasatikaṇḍa

    ਅਥ ਨੇ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਚ ਞਾਤਯੋ ਚ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਤਾਤਾ, ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਯਸੋ ਨਾਮ વਿਪਤ੍ਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨੋ, ਅਪਿਚ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜવਸਤਿਂ ਨਾਮ ਯਸਪਟਿਲਾਭਕਾਰਣਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਾ ਸੁਣਾਥਾ’’ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲਾਯ ਰਾਜવਸਤਿਂ ਨਾਮ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Atha ne paṇḍito puttadhītaro ca ñātayo ca upasaṅkamitvā tuṇhībhūte disvā ‘‘tātā, mā cintayittha, sabbe saṅkhārā aniccā, yaso nāma vipattipariyosāno, apica tumhākaṃ rājavasatiṃ nāma yasapaṭilābhakāraṇaṃ kathessāmi, taṃ ekaggacittā suṇāthā’’ti buddhalīlāya rājavasatiṃ nāma paṭṭhapesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੪੭੧.

    1471.

    ‘‘ਸੋ ਚ ਪੁਤ੍ਤੇ ਅਮਚ੍ਚੇ ਚ, ਞਾਤਯੋ ਸੁਹਦਜ੍ਜਨੇ।

    ‘‘So ca putte amacce ca, ñātayo suhadajjane;

    ਅਲੀਨਮਨਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ, વਿਧੁਰੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ॥

    Alīnamanasaṅkappo, vidhuro etadabravi.

    ੧੪੭੨.

    1472.

    ‘‘ਏਥਯ੍ਯੋ ਰਾਜવਸਤਿਂ, ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸੁਣਾਥ ਮੇ।

    ‘‘Ethayyo rājavasatiṃ, nisīditvā suṇātha me;

    ਯਥਾ ਰਾਜਕੁਲਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਯਸਂ ਪੋਸੋ ਨਿਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ॥

    Yathā rājakulaṃ patto, yasaṃ poso nigacchatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੁਹਦਜ੍ਜਨੇਤਿ ਸੁਹਦਯਜਨੇ। ਏਥਯ੍ਯੋਤਿ ਏਥ, ਅਯ੍ਯੋ। ਪਿਯਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨ ਪੁਤ੍ਤੇ ਆਲਪਤਿ। ਰਾਜવਸਤਿਨ੍ਤਿ ਮਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਰਾਜਪਾਰਿਚਰਿਯਂ ਸੁਣਾਥ। ਯਥਾਤਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਰਾਜਕੁਲਂ ਪਤ੍ਤੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਚਰਨ੍ਤੋ ਪੋਸੋ ਯਸਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ ਲਭਤਿ, ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਸੁਣਾਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha suhadajjaneti suhadayajane. Ethayyoti etha, ayyo. Piyasamudācārena putte ālapati. Rājavasatinti mayā vuccamānaṃ rājapāricariyaṃ suṇātha. Yathāti yena kāraṇena rājakulaṃ patto upasaṅkamanto rañño santike caranto poso yasaṃ nigacchati labhati, taṃ kāraṇaṃ suṇāthāti attho.

    ੧੪੭੩.

    1473.

    ‘‘ਨ ਹਿ ਰਾਜਕੁਲਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਅਞ੍ਞਾਤੋ ਲਭਤੇ ਯਸਂ।

    ‘‘Na hi rājakulaṃ patto, aññāto labhate yasaṃ;

    ਨਾਸੂਰੋ ਨਾਪਿ ਦੁਮ੍ਮੇਧੋ, ਨਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਕੁਦਾਚਨਂ॥

    Nāsūro nāpi dummedho, nappamatto kudācanaṃ.

    ੧੪੭੪.

    1474.

    ‘‘ਯਦਾਸ੍ਸ ਸੀਲਂ ਪਞ੍ਞਞ੍ਚ, ਸੋਚੇਯ੍ਯਂ ਚਾਧਿਗਚ੍ਛਤਿ।

    ‘‘Yadāssa sīlaṃ paññañca, soceyyaṃ cādhigacchati;

    ਅਥ વਿਸ੍ਸਸਤੇ ਤ੍ਯਮ੍ਹਿ, ਗੁਯ੍ਹਞ੍ਚਸ੍ਸ ਨ ਰਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ॥

    Atha vissasate tyamhi, guyhañcassa na rakkhatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਾਤੋਤਿ ਅਪਾਕਟਗੁਣੋ ਅવਿਦਿਤਕਮ੍ਮਾવਦਾਨੋ। ਨਾਸੂਰੋਤਿ ਨ ਅਸੂਰੋ ਭੀਰੁਕਜਾਤਿਕੋ। ਯਦਾਸ੍ਸ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਯਦਾ ਅਸ੍ਸ ਸੇવਕਸ੍ਸ ਰਾਜਾ ਸੀਲਞ੍ਚ ਪਞ੍ਞਞ੍ਚ ਸੋਚੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ, ਆਚਾਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਞਾਣਬਲਞ੍ਚ ਸੁਚਿਭਾવਞ੍ਚ ਜਾਨਾਤਿ। ਅਥ વਿਸ੍ਸਸਤੇ ਤ੍ਯਮ੍ਹੀਤਿ ਅਥ ਰਾਜਾ ਤਮ੍ਹਿ વਿਸ੍ਸਸਤੇ વਿਸ੍ਸਾਸਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਯ੍ਹਞ੍ਚਸ੍ਸ ਨ ਰਕ੍ਖਤਿ ਨ ਗੂਹਤਿ।

    Tattha aññātoti apākaṭaguṇo aviditakammāvadāno. Nāsūroti na asūro bhīrukajātiko. Yadāssa sīlanti yadā assa sevakassa rājā sīlañca paññañca soceyyañca adhigacchati, ācārasampattiñca ñāṇabalañca sucibhāvañca jānāti. Atha vissasate tyamhīti atha rājā tamhi vissasate vissāsaṃ karoti, attano guyhañcassa na rakkhati na gūhati.

    ੧੪੭੫.

    1475.

    ‘‘ਤੁਲਾ ਯਥਾ ਪਗ੍ਗਹਿਤਾ, ਸਮਦਣ੍ਡਾ ਸੁਧਾਰਿਤਾ।

    ‘‘Tulā yathā paggahitā, samadaṇḍā sudhāritā;

    ਅਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ ਨ વਿਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Ajjhiṭṭho na vikampeyya, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੭੬.

    1476.

    ‘‘ਤੁਲਾ ਯਥਾ ਪਗ੍ਗਹਿਤਾ, ਸਮਦਣ੍ਡਾ ਸੁਧਾਰਿਤਾ।

    ‘‘Tulā yathā paggahitā, samadaṇḍā sudhāritā;

    ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭੋਨ੍ਤੋ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ’’ਤਿ॥

    Sabbāni abhisambhonto, sa rājavasatiṃ vase’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤੁਲਾ ਯਥਾਤਿ ਯਥਾ ਏਸਾ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਤੁਲਾ ਨ ਓਨਮਤਿ ਨ ਉਨ੍ਨਮਤਿ, ਏવਮੇવ ਰਾਜਸੇવਕੋ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਕਮ੍ਮੇ ਰਞ੍ਞਾ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਅਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ ਆਣਤ੍ਤੋ ਛਨ੍ਦਾਦਿਅਗਤਿવਸੇਨ ਨ વਿਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੇਸੁ ਪਗ੍ਗਹਿਤਤੁਲਾ વਿਯ ਸਮੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਸ ਰਾਜવਸਤਿਨ੍ਤਿ ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਸੇવਕੋ ਰਾਜਕੁਲੇ વਾਸਂ વਸੇਯ੍ਯ, ਰਾਜਾਨਂ ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਪਰਿਚਰਨ੍ਤੋ ਪਨ ਯਸਂ ਲਭੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭੋਨ੍ਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਰਾਜਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ।

    Tattha tulāyathāti yathā esā vuttappakārā tulā na onamati na unnamati, evameva rājasevako kismiñcideva kamme raññā ‘‘idaṃ nāma karohī’’ti ajjhiṭṭho āṇatto chandādiagativasena na vikampeyya, sabbakiccesu paggahitatulā viya samo bhaveyya. Sa rājavasatinti so evarūpo sevako rājakule vāsaṃ vaseyya, rājānaṃ paricareyya, evaṃ paricaranto pana yasaṃ labheyyāti attho. Sabbāni abhisambhontoti sabbāni rājakiccāni karonto.

    ੧੪੭੭.

    1477.

    ‘‘ਦਿવਾ વਾ ਯਦਿ વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ, ਰਾਜਕਿਚ੍ਚੇਸੁ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।

    ‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, rājakiccesu paṇḍito;

    ਅਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ ਨ વਿਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Ajjhiṭṭho na vikampeyya, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੭੮.

    1478.

    ‘‘ਦਿવਾ વਾ ਯਦਿ વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ, ਰਾਜਕਿਚ੍ਚੇਸੁ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।

    ‘‘Divā vā yadi vā rattiṃ, rājakiccesu paṇḍito;

    ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭੋਨ੍ਤੋ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Sabbāni abhisambhonto, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੭੯.

    1479.

    ‘‘ਯੋ ਚਸ੍ਸ ਸੁਕਤੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਸੁਪ੍ਪਟਿਯਾਦਿਤੋ।

    ‘‘Yo cassa sukato maggo, rañño suppaṭiyādito;

    ਨ ਤੇਨ વੁਤ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ’’ਤਿ॥

    Na tena vutto gaccheyya, sa rājavasatiṃ vase’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ વਿਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ ਤਾਨਿ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਚਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋ ਚ ਰਞ੍ਞੋ ਗਮਨਮਗ੍ਗੋ ਸੁਕਤੋ ਅਸ੍ਸ ਸੁਪ੍ਪਟਿਯਾਦਿਤੋ ਸੁਮਣ੍ਡਿਤੋ, ‘‘ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋਪਿ ਤੇਨ ਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ।

    Tattha na vikampeyyāti avikampamāno tāni kiccāni kareyya. Yo cassāti yo ca rañño gamanamaggo sukato assa suppaṭiyādito sumaṇḍito, ‘‘iminā maggena gacchā’’ti vuttopi tena na gaccheyya.

    ੧੪੮੦.

    1480.

    ‘‘ਨ ਰਞ੍ਞੋ ਸਦਿਸਂ ਭੁਞ੍ਜੇ, ਕਾਮਭੋਗੇ ਕੁਦਾਚਨਂ।

    ‘‘Na rañño sadisaṃ bhuñje, kāmabhoge kudācanaṃ;

    ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਚ੍ਛਤੋ ਗਚ੍ਛੇ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Sabbattha pacchato gacche, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੮੧.

    1481.

    ‘‘ਨ ਰਞ੍ਞੋ ਸਦਿਸਂ વਤ੍ਥਂ, ਨ ਮਾਲਂ ਨ વਿਲੇਪਨਂ।

    ‘‘Na rañño sadisaṃ vatthaṃ, na mālaṃ na vilepanaṃ;

    ਆਕਪ੍ਪਂ ਸਰਕੁਤ੍ਤਿਂ વਾ, ਨ ਰਞ੍ਞੋ ਸਦਿਸਮਾਚਰੇ।

    Ākappaṃ sarakuttiṃ vā, na rañño sadisamācare;

    ਅਞ੍ਞਂ ਕਰੇਯ੍ਯ ਆਕਪ੍ਪਂ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ’’ਤਿ॥

    Aññaṃ kareyya ākappaṃ, sa rājavasatiṃ vase’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਰਞ੍ਞੋਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਕਾਮਭੋਗੇਨ ਸਮਂ ਕਾਮਭੋਗਂ ਨ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਹਿ ਰਾਜਾ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਰਞ੍ਞੋ ਪਚ੍ਛਤੋવ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਹੀਨਤਰਮੇવ ਸੇવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਆਕਪ੍ਪਤੋ ਸਰਕੁਤ੍ਤਿਤੋ ਚ ਅਞ੍ਞਮੇવ ਆਕਪ੍ਪਂ ਕਰੇਯ੍ਯ।

    Tattha na raññoti rañño kāmabhogena samaṃ kāmabhogaṃ na bhuñjeyya. Tādisassa hi rājā kujjhati. Sabbatthāti sabbesu rūpādīsu kāmaguṇesu rañño pacchatova gaccheyya, hīnatarameva seveyyāti attho. Aññaṃ kareyyāti rañño ākappato sarakuttito ca aññameva ākappaṃ kareyya.

    ੧੪੮੨.

    1482.

    ‘‘ਕੀਲ਼ੇ ਰਾਜਾ ਅਮਚ੍ਚੇਹਿ, ਭਰਿਯਾਹਿ ਪਰਿવਾਰਿਤੋ।

    ‘‘Kīḷe rājā amaccehi, bhariyāhi parivārito;

    ਨਾਮਚ੍ਚੋ ਰਾਜਭਰਿਯਾਸੁ, ਭਾવਂ ਕੁਬ੍ਬੇਥ ਪਣ੍ਡਿਤੋ॥

    Nāmacco rājabhariyāsu, bhāvaṃ kubbetha paṇḍito.

    ੧੪੮੩.

    1483.

    ‘‘ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ ਅਚਪਲੋ, ਨਿਪਕੋ ਸਂવੁਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ।

    ‘‘Anuddhato acapalo, nipako saṃvutindriyo;

    ਮਨੋਪਣਿਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ’’ਤਿ॥

    Manopaṇidhisampanno, sa rājavasatiṃ vase’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਭਾવਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਾਸવਸੇਨ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ। ਅਚਪਲੋਤਿ ਅਮਣ੍ਡਨਸੀਲੋ। ਨਿਪਕੋਤਿ ਪਰਿਪਕ੍ਕਞਾਣੋ। ਸਂવੁਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ ਪਿਹਿਤਛਲ਼ਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਰਞ੍ਞੋ વਾ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਿ ਓਰੋਧੇ વਾਸ੍ਸ ਨ ਓਲੋਕੇਯ੍ਯ। ਮਨੋਪਣਿਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਅਚਪਲੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਠਪਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।

    Tattha bhāvanti vissāsavasena adhippāyaṃ. Acapaloti amaṇḍanasīlo. Nipakoti paripakkañāṇo. Saṃvutindriyoti pihitachaḷindriyo rañño vā aṅgapaccaṅgāni orodhe vāssa na olokeyya. Manopaṇidhisampannoti acapalena suṭṭhu ṭhapitena cittena samannāgato.

    ੧੪੮੪.

    1484.

    ‘‘ਨਾਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾਹਿ ਕੀਲ਼ੇਯ੍ਯ, ਨ ਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯ ਰਹੋਗਤੋ।

    ‘‘Nāssa bhariyāhi kīḷeyya, na manteyya rahogato;

    ਨਾਸ੍ਸ ਕੋਸਾ ਧਨਂ ਗਣ੍ਹੇ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Nāssa kosā dhanaṃ gaṇhe, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੮੫.

    1485.

    ‘‘ਨ ਨਿਦ੍ਦਂ ਬਹੁ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, ਨ ਮਦਾਯ ਸੁਰਂ ਪਿવੇ।

    ‘‘Na niddaṃ bahu maññeyya, na madāya suraṃ pive;

    ਨਾਸ੍ਸ ਦਾਯੇ ਮਿਗੇ ਹਞ੍ਞੇ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Nāssa dāye mige haññe, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੮੬.

    1486.

    ‘‘ਨਾਸ੍ਸ ਪੀਠਂ ਨ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ, ਨ ਕੋਚ੍ਛਂ ਨ ਨਾવਂ ਰਥਂ।

    ‘‘Nāssa pīṭhaṃ na pallaṅkaṃ, na kocchaṃ na nāvaṃ rathaṃ;

    ਸਮ੍ਮਤੋਮ੍ਹੀਤਿ ਆਰੂਹੇ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Sammatomhīti ārūhe, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੮੭.

    1487.

    ‘‘ਨਾਤਿਦੂਰੇ ਭਜੇ ਰਞ੍ਞੋ, ਨਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨੇ વਿਚਕ੍ਖਣੋ।

    ‘‘Nātidūre bhaje rañño, naccāsanne vicakkhaṇo;

    ਸਮ੍ਮੁਖਞ੍ਚਸ੍ਸ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ, ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਸਭਤ੍ਤੁਨੋ॥

    Sammukhañcassa tiṭṭheyya, sandissanto sabhattuno.

    ੧੪੮੮.

    1488.

    ‘‘ਨ વੇ ਰਾਜਾ ਸਖਾ ਹੋਤਿ, ਨ ਰਾਜਾ ਹੋਤਿ ਮੇਥੁਨੋ।

    ‘‘Na ve rājā sakhā hoti, na rājā hoti methuno;

    ਖਿਪ੍ਪਂ ਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨੋ, ਸੂਕੇਨਕ੍ਖੀવ ਘਟ੍ਟਿਤਂ॥

    Khippaṃ kujjhanti rājāno, sūkenakkhīva ghaṭṭitaṃ.

    ੧੪੮੯.

    1489.

    ‘‘ਨ ਪੂਜਿਤੋ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ, ਮੇਧਾવੀ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਨਰੋ।

    ‘‘Na pūjito maññamāno, medhāvī paṇḍito naro;

    ਫਰੁਸਂ ਪਤਿਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਰਾਜਾਨਂ ਪਰਿਸਂਗਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Pharusaṃ patimanteyya, rājānaṃ parisaṃgata’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਭਰਿਯਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨੇવ ਕੀਲ਼ੇਯ੍ਯ, ਨ ਰਹੋ ਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਕੋਸਾ ਧਨਨ੍ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਕੋਸਾ ਧਨਂ ਥੇਨੇਤ੍વਾ ਨ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ। ਨ ਮਦਾਯਾਤਿ ਤਾਤਾ, ਰਾਜਸੇવਕੋ ਨਾਮ ਮਦਤ੍ਥਾਯ ਸੁਰਂ ਨ ਪਿવੇਯ੍ਯ। ਨਾਸ੍ਸ ਦਾਯੇ ਮਿਗੇਤਿ ਅਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਦਿਨ੍ਨਾਭਯੇ ਮਿਗੇ ਨ ਹਞ੍ਞੇਯ੍ਯ। ਕੋਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਭਦ੍ਦਪੀਠਂ। ਸਮ੍ਮਤੋਮ੍ਹੀਤਿ ਅਹਂ ਸਮ੍ਮਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਏવਂ ਕਰੋਮੀਤਿ ਨ ਆਰੁਹੇਯ੍ਯ। ਸਮ੍ਮੁਖਞ੍ਚਸ੍ਸ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਰਤੋ ਖੁਦ੍ਦਕਮਹਨ੍ਤਕਥਾਸવਨਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਸਭਤ੍ਤੁਨੋਤਿ ਯੋ ਰਾਜਸੇવਕੋ ਤਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤੁਨੋ ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਸੂਕੇਨਾਤਿ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਪਤਿਤੇਨ વੀਹਿਸੂਕਾਦਿਨਾ ਘਟ੍ਟਿਤਂ ਅਕ੍ਖਿ ਪਕਤਿਸਭਾવਂ ਜਹਨ੍ਤਂ ਯਥਾ ਕੁਜ੍ਝਤਿ ਨਾਮ, ਏવਂ ਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨ ਤੇਸੁ વਿਸ੍ਸਾਸੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਪੂਜਿਤੋ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋਤਿ ਅਹਂ ਰਾਜਪੂਜਿਤੋਮ੍ਹੀਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ। ਫਰੁਸਂ ਪਤਿਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੇਨ ਸੋ ਕੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਥਾਰੂਪਂ ਨ ਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯ।

    Tattha na manteyyāti tassa rañño bhariyāhi saddhiṃ neva kīḷeyya, na raho manteyya. Kosā dhananti rañño kosā dhanaṃ thenetvā na gaṇheyya. Na madāyāti tātā, rājasevako nāma madatthāya suraṃ na piveyya. Nāssa dāye migeti assa rañño dinnābhaye mige na haññeyya. Kocchanti bhaddapīṭhaṃ. Sammatomhīti ahaṃ sammato hutvā evaṃ karomīti na āruheyya. Sammukhañcassa tiṭṭheyyāti assa rañño purato khuddakamahantakathāsavanaṭṭhāne tiṭṭheyya. Sandissanto sabhattunoti yo rājasevako tassa bhattuno dassanaṭṭhāne tiṭṭheyya. Sūkenāti akkhimhi patitena vīhisūkādinā ghaṭṭitaṃ akkhi pakatisabhāvaṃ jahantaṃ yathā kujjhati nāma, evaṃ kujjhanti, na tesu vissāso kātabbo. Pūjito maññamānoti ahaṃ rājapūjitomhīti maññamāno. Pharusaṃ patimanteyyāti yena so kujjhati, tathārūpaṃ na manteyya.

    ੧੪੯੦.

    1490.

    ‘‘ਲਦ੍ਧਦ੍વਾਰੋ ਲਭੇ ਦ੍વਾਰਂ, ਨੇવ ਰਾਜੂਸੁ વਿਸ੍ਸਸੇ।

    ‘‘Laddhadvāro labhe dvāraṃ, neva rājūsu vissase;

    ਅਗ੍ਗੀવ ਸਂਯਤੋ ਤਿਟ੍ਠੇ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Aggīva saṃyato tiṭṭhe, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੯੧.

    1491.

    ‘‘ਪੁਤ੍ਤਂ વਾ ਭਾਤਰਂ વਾ ਸਂ, ਸਮ੍ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ।

    ‘‘Puttaṃ vā bhātaraṃ vā saṃ, sampaggaṇhāti khattiyo;

    ਗਾਮੇਹਿ ਨਿਗਮੇਹਿ વਾ, ਰਟ੍ਠੇਹਿ ਜਨਪਦੇਹਿ વਾ।

    Gāmehi nigamehi vā, raṭṭhehi janapadehi vā;

    ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਨ ਭਣੇ ਛੇਕਪਾਪਕ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Tuṇhībhūto upekkheyya, na bhaṇe chekapāpaka’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਲਦ੍ਧਦ੍વਾਰੋ ਲਭੇ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਨਿਪ੍ਪਟਿਹਾਰੋ ਲਦ੍ਧਦ੍વਾਰੋਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਹਾਰੇਤ੍વਾ ਨ ਪવਿਸੇਯ੍ਯ, ਪੁਨਪਿ ਦ੍વਾਰਂ ਲਭੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਹਾਰੇਤ੍વਾવ ਪવਿਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਂਯਤੋਤਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਭਾਤਰਂ વਾ ਸਨ੍ਤਿ ਸਕਂ ਭਾਤਰਂ વਾ। ਸਮ੍ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ‘‘ਅਸੁਕਗਾਮਂ વਾ ਅਸੁਕਨਿਗਮਂ વਾ ਅਸ੍ਸ ਦੇਮਾ’’ਤਿ ਯਦਾ ਸੇવਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਤਿ। ਨ ਭਣੇ ਛੇਕਪਾਪਕਨ੍ਤਿ ਤਦਾ ਗੁਣਂ વਾ ਅਗੁਣਂ વਾ ਨ ਭਣੇਯ੍ਯ।

    Tattha laddhadvārolabhe dvāranti ahaṃ nippaṭihāro laddhadvāroti appaṭihāretvā na paviseyya, punapi dvāraṃ labheyya, paṭihāretvāva paviseyyāti attho. Saṃyatoti appamatto hutvā. Bhātaraṃ vā santi sakaṃ bhātaraṃ vā. Sampaggaṇhātīti ‘‘asukagāmaṃ vā asukanigamaṃ vā assa demā’’ti yadā sevakehi saddhiṃ katheti. Na bhaṇe chekapāpakanti tadā guṇaṃ vā aguṇaṃ vā na bhaṇeyya.

    ੧੪੯੨.

    1492.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹੇ ਅਨੀਕਟ੍ਠੇ, ਰਥਿਕੇ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕੇ।

    ‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;

    ਤੇਸਂ ਕਮ੍ਮਾવਦਾਨੇਨ, ਰਾਜਾ વਡ੍ਢੇਤਿ વੇਤਨਂ।

    Tesaṃ kammāvadānena, rājā vaḍḍheti vetanaṃ;

    ਨ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਗਚ੍ਛੇ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Na tesaṃ antarā gacche, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੯੩.

    1493.

    ‘‘ਚਾਪੋવੂਨੁਦਰੋ ਧੀਰੋ, વਂਸੋવਾਪਿ ਪਕਮ੍ਪਯੇ।

    ‘‘Cāpovūnudaro dhīro, vaṃsovāpi pakampaye;

    ਪਟਿਲੋਮਂ ਨ વਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Paṭilomaṃ na vatteyya, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੯੪.

    1494.

    ‘‘ਚਾਪੋવੂਨੁਦਰੋ ਅਸ੍ਸ, ਮਚ੍ਛੋવਸ੍ਸ ਅਜਿવ੍ਹવਾ।

    ‘‘Cāpovūnudaro assa, macchovassa ajivhavā;

    ਅਪ੍ਪਾਸੀ ਨਿਪਕੋ ਸੂਰੋ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ’’ਤਿ॥

    Appāsī nipako sūro, sa rājavasatiṃ vase’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਗਚ੍ਛੇਤਿ ਤੇਸਂ ਲਾਭਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾ ਨ ਗਚ੍ਛੇ, ਅਨ੍ਤਰਾਯਂ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ। વਂਸੋવਾਪੀਤਿ ਯਥਾ વਂਸਗੁਮ੍ਬਤੋ ਉਗ੍ਗਤવਂਸੋ વਾਤੇਨ ਪਹਟਕਾਲੇ ਪਕਮ੍ਪਤਿ, ਏવਂ ਰਞ੍ਞਾ ਕਥਿਤਕਾਲੇ ਪਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ। ਚਾਪੋવੂਨੁਦਰੋਤਿ ਯਥਾ ਚਾਪੋ ਮਹੋਦਰੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਮਹੋਦਰੋ ਨ ਸਿਯਾ। ਅਜਿવ੍ਹવਾਤਿ ਯਥਾ ਮਚ੍ਛੋ ਅਜਿવ੍ਹਤਾਯ ਨ ਕਥੇਤਿ, ਤਥਾ ਸੇવਕੋ ਮਨ੍ਦਕਥਤਾਯ ਅਜਿવ੍ਹવਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਅਪ੍ਪਾਸੀਤਿ ਭੋਜਨਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ।

    Tattha na tesaṃ antarā gaccheti tesaṃ lābhassa antarā na gacche, antarāyaṃ na kareyya. Vaṃsovāpīti yathā vaṃsagumbato uggatavaṃso vātena pahaṭakāle pakampati, evaṃ raññā kathitakāle pakampeyya. Cāpovūnudaroti yathā cāpo mahodaro na hoti, evaṃ mahodaro na siyā. Ajivhavāti yathā maccho ajivhatāya na katheti, tathā sevako mandakathatāya ajivhavā bhaveyya. Appāsīti bhojanamattaññū.

    ੧੪੯੫.

    1495.

    ‘‘ਨ ਬਾਲ਼੍ਹਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਂ ਤੇਜਸਙ੍ਖਯਂ।

    ‘‘Na bāḷhaṃ itthiṃ gaccheyya, sampassaṃ tejasaṅkhayaṃ;

    ਕਾਸਂ ਸਾਸਂ ਦਰਂ ਬਾਲ੍ਯਂ, ਖੀਣਮੇਧੋ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ॥

    Kāsaṃ sāsaṃ daraṃ bālyaṃ, khīṇamedho nigacchati.

    ੧੪੯੬.

    1496.

    ‘‘ਨਾਤਿવੇਲਂ ਪਭਾਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਤੁਣ੍ਹੀ ਸਬ੍ਬਦਾ ਸਿਯਾ।

    ‘‘Nātivelaṃ pabhāseyya, na tuṇhī sabbadā siyā;

    ਅવਿਕਿਣ੍ਣਂ ਮਿਤਂ વਾਚਂ, ਪਤ੍ਤੇ ਕਾਲੇ ਉਦੀਰਯੇ॥

    Avikiṇṇaṃ mitaṃ vācaṃ, patte kāle udīraye.

    ੧੪੯੭.

    1497.

    ‘‘ਅਕ੍ਕੋਧਨੋ ਅਸਙ੍ਘਟ੍ਟੋ, ਸਚ੍ਚੋ ਸਣ੍ਹੋ ਅਪੇਸੁਣੋ।

    ‘‘Akkodhano asaṅghaṭṭo, sacco saṇho apesuṇo;

    ਸਮ੍ਫਂ ਗਿਰਂ ਨ ਭਾਸੇਯ੍ਯ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Samphaṃ giraṃ na bhāseyya, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੪੯੮.

    1498.

    ‘‘ਮਾਤਾਪੇਤ੍ਤਿਭਰੋ ਅਸ੍ਸ, ਕੁਲੇ ਜੇਟ੍ਠਾਪਚਾਯਿਕੋ।

    ‘‘Mātāpettibharo assa, kule jeṭṭhāpacāyiko;

    ਸਣ੍ਹੋ ਸਖਿਲਸਮ੍ਭਾਸੋ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ’’ਤਿ॥

    Saṇho sakhilasambhāso, sa rājavasatiṃ vase’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਬਾਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਤੇਜਸਙ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਹਿ ਪੁਰਿਸੋ ਤੇਜਸਙ੍ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਬਾਲ਼੍ਹਂ ਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਦਰਨ੍ਤਿ ਕਾਯਦਰਥਂ। ਬਾਲ੍ਯਨ੍ਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲਭਾવਂ। ਖੀਣਮੇਧੋਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਕਿਲੇਸਰਤਿવਸੇਨ ਖੀਣਪਞ੍ਞੋ ਪੁਰਿਸੋ ਏਤੇ ਕਾਸਾਦਯੋ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਨਾਤਿવੇਲਨ੍ਤਿ ਤਾਤਾ ਰਾਜੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨ ਭਾਸੇਯ੍ਯ । ਪਤ੍ਤੇ ਕਾਲੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਚਨਕਾਲੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ। ਅਸਙ੍ਘਟ੍ਟੋਤਿ ਪਰਂ ਅਸਙ੍ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ। ਸਮ੍ਫਨ੍ਤਿ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ। ਗਿਰਨ੍ਤਿ વਚਨਂ।

    Tattha na bāḷhanti punappunaṃ kilesavasena na gaccheyya. Tejasaṅkhayanti evaṃ gacchanto hi puriso tejasaṅkhayaṃ gacchati pāpuṇāti, taṃ sampassanto bāḷhaṃ na gaccheyya. Daranti kāyadarathaṃ. Bālyanti dubbalabhāvaṃ. Khīṇamedhoti punappunaṃ kilesarativasena khīṇapañño puriso ete kāsādayo nigacchati. Nātivelanti tātā rājūnaṃ santike pamāṇātikkantaṃ na bhāseyya . Patte kāleti attano vacanakāle sampatte. Asaṅghaṭṭoti paraṃ asaṅghaṭṭento. Samphanti niratthakaṃ. Giranti vacanaṃ.

    ੧੪੯੯.

    1499.

    ‘‘વਿਨੀਤੋ ਸਿਪ੍ਪવਾ ਦਨ੍ਤੋ, ਕਤਤ੍ਤੋ ਨਿਯਤੋ ਮੁਦੁ।

    ‘‘Vinīto sippavā danto, katatto niyato mudu;

    ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਸੁਚਿ ਦਕ੍ਖੋ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Appamatto suci dakkho, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੫੦੦.

    1500.

    ‘‘ਨਿવਾਤવੁਤ੍ਤਿ વੁਦ੍ਧੇਸੁ, ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸੋ ਸਗਾਰવੋ।

    ‘‘Nivātavutti vuddhesu, sappatisso sagāravo;

    ਸੁਰਤੋ ਸੁਖਸਂવਾਸੋ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Surato sukhasaṃvāso, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੫੦੧.

    1501.

    ‘‘ਆਰਕਾ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਸਹਿਤੁਂ ਪਹਿਤਂ ਜਨਂ।

    ‘‘Ārakā parivajjeyya, sahituṃ pahitaṃ janaṃ;

    ਭਤ੍ਤਾਰਞ੍ਞੇવੁਦਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਨ ਚ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋ’’ਤਿ॥

    Bhattāraññevudikkheyya, na ca aññassa rājino’’ti.

    ਤਤ੍ਥ વਿਨੀਤੋਤਿ ਆਚਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਸਿਪ੍ਪવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਲੇ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਸਿਪ੍ਪੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਦਨ੍ਤੋਤਿ ਛਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੋ। ਕਤਤ੍ਤੋਤਿ ਸਮ੍ਪਾਦਿਤਤ੍ਤੋ। ਨਿਯਤੋਤਿ ਯਸਾਦੀਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਚਲਸਭਾવੋ। ਮੁਦੂਤਿ ਅਨਤਿਮਾਨੀ। ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋਤਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੇਸੁ ਪਮਾਦਰਹਿਤੋ। ਦਕ੍ਖੋਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨੇ ਛੇਕੋ। ਨਿવਾਤવੁਤ੍ਤੀਤਿ ਨੀਚવੁਤ੍ਤਿ। ਸੁਖਸਂવਾਸੋਤਿ ਗਰੁਸਂવਾਸਸੀਲੋ। ਸਹਿਤੁਂ ਪਤਿਤਨ੍ਤਿ ਪਰਰਾਜੂਹਿ ਸਕਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗੁਯ੍ਹਰਕ੍ਖਣવਸੇਨ વਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਪਾਕਟਕਰਣવਸੇਨવਾ ਪੇਸਿਤਂ। ਤਥਾਰੂਪੇਨ ਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋਪਿ ਰਞ੍ਞੋ ਸਮ੍ਮੁਖਾવ ਕਥੇਯ੍ਯ। ਭਤ੍ਤਾਰਞ੍ਞੇવੁਦਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾਮਿਕਮੇવ ਓਲੋਕੇਯ੍ਯ। ਨ ਚ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋਤਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਕੋ ਨ ਭવੇਯ੍ਯ।

    Tattha vinītoti ācārasampanno. Sippavāti attano kule sikkhitabbasippena samannāgato. Dantoti chasu dvāresu nibbisevano. Katattoti sampāditatto. Niyatoti yasādīni nissāya acalasabhāvo. Mudūti anatimānī. Appamattoti kattabbakiccesu pamādarahito. Dakkhoti upaṭṭhāne cheko. Nivātavuttīti nīcavutti. Sukhasaṃvāsoti garusaṃvāsasīlo. Sahituṃ patitanti pararājūhi sakarañño santikaṃ guyharakkhaṇavasena vā paṭicchannapākaṭakaraṇavasenavā pesitaṃ. Tathārūpena hi saddhiṃ kathentopi rañño sammukhāva katheyya. Bhattāraññevudikkheyyāti attano sāmikameva olokeyya. Na ca aññassa rājinoti aññassa rañño santako na bhaveyya.

    ੧੫੦੨.

    1502.

    ‘‘ਸਮਣੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਚਾਪਿ, ਸੀਲવਨ੍ਤੇ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇ।

    ‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;

    ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸੇਯ੍ਯ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Sakkaccaṃ payirupāseyya, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੫੦੩.

    1503.

    ‘‘ਸਮਣੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਚਾਪਿ, ਸੀਲવਨ੍ਤੇ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇ।

    ‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;

    ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਅਨੁવਾਸੇਯ੍ਯ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Sakkaccaṃ anuvāseyya, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੫੦੪.

    1504.

    ‘‘ਸਮਣੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਚਾਪਿ, ਸੀਲવਨ੍ਤੇ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇ।

    ‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;

    ਤਪ੍ਪੇਯ੍ਯ ਅਨ੍ਨਪਾਨੇਨ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Tappeyya annapānena, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੫੦੫.

    1505.

    ‘‘ਸਮਣੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਚਾਪਿ, ਸੀਲવਨ੍ਤੇ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇ।

    ‘‘Samaṇe brāhmaṇe cāpi, sīlavante bahussute;

    ਆਸਜ੍ਜ ਪਞ੍ਞੇ ਸੇવੇਥ, ਆਕਙ੍ਖਂ વੁਦ੍ਧਿਮਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ॥

    Āsajja paññe sevetha, ākaṅkhaṃ vuddhimattano’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਗਾਰવੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ। ਅਨੁવਾਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਉਪੋਸਥવਾਸਂ વਸਨ੍ਤੋ ਅਨੁવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਤਪ੍ਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਾવਦਤ੍ਥਂ ਦਾਨੇਨ ਤਪ੍ਪੇਯ੍ਯ। ਆਸਜ੍ਜਾਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ। ਪਞ੍ਞੇਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੇ, ਆਸਜ੍ਜਪਞ੍ਞੇ વਾ, ਅਸਜ੍ਜਮਾਨਪਞ੍ਞੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha sakkaccaṃ payirupāseyyāti gāravena punappunaṃ upasaṅkameyya. Anuvāseyyāti uposathavāsaṃ vasanto anuvatteyya. Tappeyyāti yāvadatthaṃ dānena tappeyya. Āsajjāti upasaṅkamitvā. Paññeti paṇḍite, āsajjapaññe vā, asajjamānapaññeti attho.

    ੧੫੦੬.

    1506.

    ‘‘ਦਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਂ ਨ ਹਾਪੇਯ੍ਯ, ਦਾਨਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ।

    ‘‘Dinnapubbaṃ na hāpeyya, dānaṃ samaṇabrāhmaṇe;

    ਨ ਚ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਿવਾਰੇਯ੍ਯ, ਦਾਨਕਾਲੇ વਣਿਬ੍ਬਕੇ॥

    Na ca kiñci nivāreyya, dānakāle vaṇibbake.

    ੧੫੦੭.

    1507.

    ‘‘ਪਞ੍ਞવਾ ਬੁਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, વਿਧਾਨવਿਧਿਕੋવਿਦੋ।

    ‘‘Paññavā buddhisampanno, vidhānavidhikovido;

    ਕਾਲਞ੍ਞੂ ਸਮਯਞ੍ਞੂ ਚ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Kālaññū samayaññū ca, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੫੦੮.

    1508.

    ‘‘ਉਟ੍ਠਾਤਾ ਕਮ੍ਮਧੇਯ੍ਯੇਸੁ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਿਚਕ੍ਖਣੋ।

    ‘‘Uṭṭhātā kammadheyyesu, appamatto vicakkhaṇo;

    ਸੁਸਂવਿਹਿਤਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ’’ਤਿ॥

    Susaṃvihitakammanto, sa rājavasatiṃ vase’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਦਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਕਤਿਪਟਿਯਤ੍ਤਂ ਦਾਨવਤ੍ਤਂ। ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਤਿ ਸਮਣੇ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ વਾ। વਣਿਬ੍ਬਕੇਤਿ ਦਾਨਕਾਲੇ વਣਿਬ੍ਬਕੇ ਆਗਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਨਿવਾਰੇਯ੍ਯ। ਪਞ੍ਞવਾਤਿ વਿਚਾਰਣਪਞ੍ਞਾਯ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਬੁਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਅવੇਕਲ੍ਲਬੁਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। વਿਧਾਨવਿਧਿਕੋવਿਦੋਤਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਸੁ ਦਾਸਕਮ੍ਮਕਰਪੋਰਿਸਾਦੀਨਂ ਸਂવਿਦਹਨਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਛੇਕੋ। ਕਾਲਞ੍ਞੂਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਦਾਨਂ ਦਾਤੁਂ, ਅਯਂ ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ, ਅਯਂ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਕਾਲੋ’’ਤਿ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। ਸਮਯਞ੍ਞੂਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਕਸਨਸਮਯੋ, ਅਯਂ વਪਨਸਮਯੋ, ਅਯਂ વੋਹਾਰਸਮਯੋ, ਅਯਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਮਯੋ’’ਤਿ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। ਕਮ੍ਮਧੇਯ੍ਯੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਮ੍ਮੇਸੁ।

    Tattha dinnapubbanti pakatipaṭiyattaṃ dānavattaṃ. Samaṇabrāhmaṇeti samaṇe vā brāhmaṇe vā. Vaṇibbaketi dānakāle vaṇibbake āgate disvā kiñci na nivāreyya. Paññavāti vicāraṇapaññāya yutto. Buddhisampannoti avekallabuddhisampanno. Vidhānavidhikovidoti nānappakāresu dāsakammakaraporisādīnaṃ saṃvidahanakoṭṭhāsesu cheko. Kālaññūti ‘‘ayaṃ dānaṃ dātuṃ, ayaṃ sīlaṃ rakkhituṃ, ayaṃ uposathakammaṃ kātuṃ kālo’’ti jāneyya. Samayaññūti ‘‘ayaṃ kasanasamayo, ayaṃ vapanasamayo, ayaṃ vohārasamayo, ayaṃ upaṭṭhānasamayo’’ti jāneyya. Kammadheyyesūti attano kattabbakammesu.

    ੧੫੦੯.

    1509.

    ‘‘ਖਲਂ ਸਾਲਂ ਪਸੁਂ ਖੇਤ੍ਤਂ, ਗਨ੍ਤਾ ਚਸ੍ਸ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ।

    ‘‘Khalaṃ sālaṃ pasuṃ khettaṃ, gantā cassa abhikkhaṇaṃ;

    ਮਿਤਂ ਧਞ੍ਞਂ ਨਿਧਾਪੇਯ੍ਯ, ਮਿਤਂવ ਪਾਚਯੇ ਘਰੇ॥

    Mitaṃ dhaññaṃ nidhāpeyya, mitaṃva pācaye ghare.

    ੧੫੧੦.

    1510.

    ‘‘ਪੁਤ੍ਤਂ વਾ ਭਾਤਰਂ વਾ ਸਂ, ਸੀਲੇਸੁ ਅਸਮਾਹਿਤਂ।

    ‘‘Puttaṃ vā bhātaraṃ vā saṃ, sīlesu asamāhitaṃ;

    ਅਨਙ੍ਗવਾ ਹਿ ਤੇ ਬਾਲਾ, ਯਥਾ ਪੇਤਾ ਤਥੇવ ਤੇ।

    Anaṅgavā hi te bālā, yathā petā tatheva te;

    ਚੋਲ਼ਞ੍ਚ ਨੇਸਂ ਪਿਣ੍ਡਞ੍ਚ, ਆਸੀਨਾਨਂ ਪਦਾਪਯੇ॥

    Coḷañca nesaṃ piṇḍañca, āsīnānaṃ padāpaye.

    ੧੫੧੧.

    1511.

    ‘‘ਦਾਸੇ ਕਮ੍ਮਕਰੇ ਪੇਸ੍ਸੇ, ਸੀਲੇਸੁ ਸੁਸਮਾਹਿਤੇ।

    ‘‘Dāse kammakare pesse, sīlesu susamāhite;

    ਦਕ੍ਖੇ ਉਟ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ, ਆਧਿਪਚ੍ਚਮ੍ਹਿ ਠਾਪਯੇ’’ਤਿ॥

    Dakkhe uṭṭhānasampanne, ādhipaccamhi ṭhāpaye’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਸੁਂ ਖੇਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਗੋਕੁਲਞ੍ਚੇવ ਸਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ। ਗਨ੍ਤਾਤਿ ਗਮਨਸੀਲੋ। ਮਿਤਨ੍ਤਿ ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਏਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਠੇਸੁ ਨਿਧਾਪੇਯ੍ਯ। ਘਰੇਤਿ ਘਰੇਪਿ ਪਰਿਜਨਂ ਗਣੇਤ੍વਾ ਮਿਤਮੇવ ਪਚਾਪੇਯ੍ਯ। ਸੀਲੇਸੁ ਅਸਮਾਹਿਤਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਂ ਅਨਾਚਾਰਂ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਆਧਿਪਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਨ ਠਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨਙ੍ਗવਾ ਹਿ ਤੇ ਬਾਲਾਤਿ ‘‘ਅਙ੍ਗਮੇਤਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ, ਭਾਤਾ ਲੋਕੇ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਜਾ॰ ੧.੪.੫੮) ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਜੇਟ੍ਠਕਨਿਟ੍ਠਭਾਤਰੋ ਅਙ੍ਗਸਮਾਨਤਾਯ ‘‘ਅਙ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਇਮੇ ਪਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗਸਮਾਨਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਸੁਸਾਨੇ ਛਡ੍ਡਿਤਾ ਪੇਤਾ ਮਤਾ, ਤਥੇવ ਤੇ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਦਿਸਾ ਆਧਿਪਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਨ ਠਪੇਤਬ੍ਬਾ। ਕੁਟੁਮ੍ਬਞ੍ਹਿ ਤੇ વਿਨਾਸੇਨ੍ਤਿ, વਿਨਟ੍ਠਕੁਟੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਦਲਿਦ੍ਦਸ੍ਸ ਰਾਜવਸਤਿ ਨਾਮ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਆਸੀਨਾਨਨ੍ਤਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਨਂ ਪੁਤ੍ਤਭਾਤਾਨਂ ਮਤਸਤ੍ਤਾਨਂ ਮਤਕਭਤ੍ਤਂ વਿਯ ਦੇਨ੍ਤੋ ਘਾਸਚ੍ਛਾਦਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਦਾਪੇਯ੍ਯ। ਉਟ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਤਿ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇ।

    Tattha pasuṃ khettanti gokulañceva sassaṭṭhānañca. Gantāti gamanasīlo. Mitanti minitvā ettakanti ñatvā koṭṭhesu nidhāpeyya. Ghareti gharepi parijanaṃ gaṇetvā mitameva pacāpeyya. Sīlesu asamāhitanti evarūpaṃ dussīlaṃ anācāraṃ kismiñci ādhipaccaṭṭhāne na ṭhapeyyāti attho. Anaṅgavā hi te bālāti ‘‘aṅgametaṃ manussānaṃ, bhātā loke pavuccatī’’ti (jā. 1.4.58) kiñcāpi jeṭṭhakaniṭṭhabhātaro aṅgasamānatāya ‘‘aṅga’’nti vuttā, ime pana dussīlā, tasmā aṅgasamānā na honti. Yathā pana susāne chaḍḍitā petā matā, tatheva te. Tasmā tādisā ādhipaccaṭṭhāne na ṭhapetabbā. Kuṭumbañhi te vināsenti, vinaṭṭhakuṭumbassa ca daliddassa rājavasati nāma na sampajjati. Āsīnānanti āgantvā nisinnānaṃ puttabhātānaṃ matasattānaṃ matakabhattaṃ viya dento ghāsacchādanamattameva padāpeyya. Uṭṭhānasampanneti uṭṭhānavīriyena samannāgate.

    ੧੫੧੨.

    1512.

    ‘‘ਸੀਲવਾ ਚ ਅਲੋਲੋ ਚ, ਅਨੁਰਕ੍ਖੋ ਚ ਰਾਜਿਨੋ।

    ‘‘Sīlavā ca alolo ca, anurakkho ca rājino;

    ਆવੀ ਰਹੋ ਹਿਤੋ ਤਸ੍ਸ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Āvī raho hito tassa, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੫੧੩.

    1513.

    ‘‘ਛਨ੍ਦਞ੍ਞੂ ਰਾਜਿਨੋ ਚਸ੍ਸ, ਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠੋ ਅਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋ।

    ‘‘Chandaññū rājino cassa, cittaṭṭho assa rājino;

    ਅਸਙ੍ਕੁਸਕવੁਤ੍ਤਿਂਸ੍ਸ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ॥

    Asaṅkusakavuttiṃssa, sa rājavasatiṃ vase.

    ੧੫੧੪.

    1514.

    ‘‘ਉਚ੍ਛਾਦਯੇ ਚ ਨ੍ਹਾਪਯੇ, ਧੋવੇ ਪਾਦੇ ਅਧੋਸਿਰਂ।

    ‘‘Ucchādaye ca nhāpaye, dhove pāde adhosiraṃ;

    ਆਹਤੋਪਿ ਨ ਕੁਪ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਸ ਰਾਜવਸਤਿਂ વਸੇ’’ਤਿ॥

    Āhatopi na kuppeyya, sa rājavasatiṃ vase’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਲੋਲੋਤਿ ਅਲੁਦ੍ਧੋ। ਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇ ਠਿਤੋ, ਰਾਜਚਿਤ੍ਤવਸਿਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸਙ੍ਕੁਸਕવੁਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਲੋਮવੁਤ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸ। ਅਧੋਸਿਰਨ੍ਤਿ ਪਾਦੇ ਧੋવਨ੍ਤੋਪਿ ਅਧੋਸਿਰਂ ਕਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾਮੁਖੋવ ਧੋવੇਯ੍ਯ, ਨ ਰਞ੍ਞੋ ਮੁਖਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha aloloti aluddho. Cittaṭṭhoti citte ṭhito, rājacittavasikoti attho. Asaṅkusakavuttissāti appaṭilomavutti assa. Adhosiranti pāde dhovantopi adhosiraṃ katvā heṭṭhāmukhova dhoveyya, na rañño mukhaṃ ullokeyyāti attho.

    ੧੫੧੫.

    1515.

    ‘‘ਕੁਮ੍ਭਮ੍ਪਞ੍ਜਲਿਂ ਕਰਿਯਾ, ਚਾਟਞ੍ਚਾਪਿ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ।

    ‘‘Kumbhampañjaliṃ kariyā, cāṭañcāpi padakkhiṇaṃ;

    ਕਿਮੇવ ਸਬ੍ਬਕਾਮਾਨਂ, ਦਾਤਾਰਂ ਧੀਰਮੁਤ੍ਤਮਂ॥

    Kimeva sabbakāmānaṃ, dātāraṃ dhīramuttamaṃ.

    ੧੫੧੬.

    1516.

    ‘‘ਯੋ ਦੇਤਿ ਸਯਨਂ વਤ੍ਥਂ, ਯਾਨਂ ਆવਸਥਂ ਘਰਂ।

    ‘‘Yo deti sayanaṃ vatthaṃ, yānaṃ āvasathaṃ gharaṃ;

    ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨੋਰਿવ ਭੂਤਾਨਿ, ਭੋਗੇਹਿ ਅਭਿવਸ੍ਸਤਿ॥

    Pajjunnoriva bhūtāni, bhogehi abhivassati.

    ੧੫੧੭.

    1517.

    ‘‘ਏਸਯ੍ਯੋ ਰਾਜવਸਤਿ, વਤ੍ਤਮਾਨੋ ਯਥਾ ਨਰੋ।

    ‘‘Esayyo rājavasati, vattamāno yathā naro;

    ਆਰਾਧਯਤਿ ਰਾਜਾਨਂ, ਪੂਜਂ ਲਭਤਿ ਭਤ੍ਤੁਸੂ’’ਤਿ॥

    Ārādhayati rājānaṃ, pūjaṃ labhati bhattusū’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਕੁਮ੍ਭਮ੍ਪਞ੍ਜਲਿਂ ਕਰਿਯਾ, ਚਾਟਞ੍ਚਾਪਿ ਪਦਕ੍ਖਿਣਨ੍ਤਿ વੁਦ੍ਧਿਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਉਦਕਪੂਰਿਤਂ ਕੁਮ੍ਭਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਚਾਟਞ੍ਚ ਸਕੁਣਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਅਞ੍ਜਲਿਂ વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਕਿਮੇવਾਤਿ ਯੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਕਾਮਾਨਂ ਦਾਤਾ ਧੀਰੋ ਚ, ਤਂ ਰਾਜਾਨਂ ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਨ ਨਮਸ੍ਸੇਯ੍ਯ। ਰਾਜਾਯੇવ ਹਿ ਨਮਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੋ ਚ ਆਰਾਧੇਤਬ੍ਬੋ ਚ। ਪਜ੍ਜੁਨ੍ਨੋਰਿવਾਤਿ ਮੇਘੋ વਿਯ। ਏਸਯ੍ਯੋ ਰਾਜવਸਤੀਤਿ ਅਯ੍ਯੋ ਯਾ ਅਯਂ ਮਯਾ ਕਥਿਤਾ, ਏਸਾ ਰਾਜવਸਤਿ ਨਾਮ ਰਾਜਸੇવਕਾਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨੀ। ਯਥਾਤਿ ਯਾਯ ਰਾਜવਸਤਿਯਾ વਤ੍ਤਮਾਨੋ ਨਰੋ ਰਾਜਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਰਾਜੂਨਞ੍ਚ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਪੂਜਂ ਲਭਤਿ, ਸਾ ਏਸਾਤਿ।

    Tattha kumbhampañjaliṃ kariyā, cāṭañcāpi padakkhiṇanti vuddhiṃ paccāsīsanto puriso udakapūritaṃ kumbhaṃ disvā tassa añjaliṃ kareyya, cāṭañca sakuṇaṃ padakkhiṇaṃ kareyya. Añjaliṃ vā padakkhiṇaṃ vā karontassa te kiñci dātuṃ na sakkonti. Kimevāti yo pana sabbakāmānaṃ dātā dhīro ca, taṃ rājānaṃ kiṃkāraṇā na namasseyya. Rājāyeva hi namassitabbo ca ārādhetabbo ca. Pajjunnorivāti megho viya. Esayyo rājavasatīti ayyo yā ayaṃ mayā kathitā, esā rājavasati nāma rājasevakānaṃ anusāsanī. Yathāti yāya rājavasatiyā vattamāno naro rājānaṃ ārādheti, rājūnañca santikā pūjaṃ labhati, sā esāti.

    ਏવਂ ਅਸਮਧੁਰੋ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲਾਯ ਰਾਜવਸਤਿਂ ਕਥੇਸਿ।

    Evaṃ asamadhuro vidhurapaṇḍito buddhalīlāya rājavasatiṃ kathesi;

    ਰਾਜવਸਤਿਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Rājavasatikaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਅਨ੍ਤਰਪੇਯ੍ਯਾਲਂ

    Antarapeyyālaṃ

    ਏવਂ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤਸੁਹਜ੍ਜਾਦਯੋ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਤਸ੍ਸ ਤਯੋ ਦਿવਸਾ ਜਾਤਾ। ਸੋ ਦਿવਸਸ੍ਸ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਞਤ੍વਾ ਪਾਤੋવ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਨਾਨਗ੍ਗਰਸਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਰਾਜਾਨਂ ਅਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਮਾਣવੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਞਾਤਿਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ વਚਨਂ ਅવੋਚ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ puttadārañātimittasuhajjādayo anusāsantasseva tassa tayo divasā jātā. So divasassa pāripūriṃ ñatvā pātova nhatvā nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā ‘‘rājānaṃ apaloketvā māṇavena saddhiṃ gamissāmī’’ti ñātigaṇaparivuto rājanivesanaṃ gantvā rājānaṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhito vattabbayuttakaṃ vacanaṃ avoca. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੧੮.

    1518.

    ‘‘ਏવਂ ਸਮਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ, ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਂ વਿਚਕ੍ਖਣੋ।

    ‘‘Evaṃ samanusāsitvā, ñātisaṅghaṃ vicakkhaṇo;

    ਪਰਿਕਿਣ੍ਣੋ ਸੁਹਦੇਹਿ, ਰਾਜਾਨਮੁਪਸਙ੍ਕਮਿ॥

    Parikiṇṇo suhadehi, rājānamupasaṅkami.

    ੧੫੧੯.

    1519.

    ‘‘વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਿਰਸਾ ਪਾਦੇ, ਕਤ੍વਾ ਚ ਨਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ।

    ‘‘Vanditvā sirasā pāde, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;

    વਿਧੁਰੋ ਅવਚ ਰਾਜਾਨਂ, ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾਨ ਅਞ੍ਜਲਿਂ॥

    Vidhuro avaca rājānaṃ, paggahetvāna añjaliṃ.

    ੧੫੨੦.

    1520.

    ‘‘ਅਯਂ ਮਂ ਮਾਣવੋ ਨੇਤਿ, ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਯਥਾਮਤਿ।

    ‘‘Ayaṃ maṃ māṇavo neti, kattukāmo yathāmati;

    ਞਾਤੀਨਤ੍ਥਂ ਪવਕ੍ਖਾਮਿ, ਤਂ ਸੁਣੋਹਿ ਅਰਿਨ੍ਦਮ॥

    Ñātīnatthaṃ pavakkhāmi, taṃ suṇohi arindama.

    ੧੫੨੧.

    1521.

    ‘‘ਪੁਤ੍ਤੇ ਚ ਮੇ ਉਦਿਕ੍ਖੇਸਿ, ਯਞ੍ਚ ਮਞ੍ਞਂ ਘਰੇ ਧਨਂ।

    ‘‘Putte ca me udikkhesi, yañca maññaṃ ghare dhanaṃ;

    ਯਥਾ ਪੇਚ੍ਚ ਨ ਹਾਯੇਥ, ਞਾਤਿਸਙ੍ਘੋ ਮਯੀ ਗਤੇ॥

    Yathā pecca na hāyetha, ñātisaṅgho mayī gate.

    ੧੫੨੨.

    1522.

    ‘‘ਯਥੇવ ਖਲਤੀ ਭੂਮ੍ਯਾ, ਭੂਮ੍ਯਾਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਤਿ।

    ‘‘Yatheva khalatī bhūmyā, bhūmyāyeva patiṭṭhati;

    ਏવੇਤਂ ਖਲਿਤਂ ਮਯ੍ਹਂ, ਏਤਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਅਚ੍ਚਯ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Evetaṃ khalitaṃ mayhaṃ, etaṃ passāmi accaya’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੁਹਦੇਹੀਤਿ ਸੁਹਦਯੇਹਿ ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤਾਦੀਹਿ। ਯਞ੍ਚ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਯਞ੍ਚ ਮੇ ਅਞ੍ਞਂ ਤਯਾ ਚੇવ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ ਰਾਜੂਹਿ ਦਿਨ੍ਨਂ ਘਰੇ ਅਪਰਿਮਾਣਂ ਧਨਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤ੍વਮੇવ ਓਲੋਕੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਪੇਚ੍ਚਾਤਿ ਪਚ੍ਛਾਕਾਲੇ। ਖਲਤੀਤਿ ਪਕ੍ਖਲਤਿ। ਏવੇਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਏਤਂ। ਅਹਞ੍ਹਿ ਭੂਮਿਯਂ ਖਲਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਖਲਿਤ੍વਾ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਹਾਮਿ। ਏਤਂ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਯੋ ਏਸ ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਰਾਜਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਮਾਣવੇਨ ਪੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਮਮ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਦਾਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਯੋ, ਏਤਂ ਅਚ੍ਚਯਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਪਨ ਮੇ ਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਮੇ ਅਚ੍ਚਯਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਖਮਥ, ਏਤਂ ਹਦਯੇ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇਸੁ ਮਾ ਅਪਰਜ੍ਝਿਤ੍ਥਾਤਿ।

    Tattha suhadehīti suhadayehi ñātimittādīhi. Yañca maññanti yañca me aññaṃ tayā ceva aññehi ca rājūhi dinnaṃ ghare aparimāṇaṃ dhanaṃ, taṃ sabbaṃ tvameva olokeyyāsi. Peccāti pacchākāle. Khalatīti pakkhalati. Evetanti evaṃ etaṃ. Ahañhi bhūmiyaṃ khalitvā tattheva patiṭṭhitapuriso viya tumhesu khalitvā tumhesuyeva patiṭṭhahāmi. Etaṃ passāmīti yo esa ‘‘kiṃ te rājā hotī’’ti māṇavena puṭṭhassa mama tumhe anoloketvā saccaṃ apekkhitvā ‘‘dāsohamasmī’’ti vadantassa accayo, etaṃ accayaṃ passāmi, añño pana me doso natthi, taṃ me accayaṃ tumhe khamatha, etaṃ hadaye katvā pacchā mama puttadāresu mā aparajjhitthāti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤ, ਤવ ਗਮਨਂ ਮਯ੍ਹਂ ਨ ਰੁਚ੍ਚਤਿ, ਮਾਣવਂ ਉਪਾਯੇਨ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਕਿਲਞ੍ਜੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤੁਂ ਮਯ੍ਹਂ ਰੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā rājā ‘‘paṇḍita, tava gamanaṃ mayhaṃ na ruccati, māṇavaṃ upāyena pakkosāpetvā ghātetvā kilañjena paṭicchādetuṃ mayhaṃ ruccatī’’ti dīpento gāthamāha –

    ੧੫੨੩.

    1523.

    ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਨ ਗਨ੍ਤੁਂ ਇਤਿ ਮਯ੍ਹ ਹੋਤਿ, ਛੇਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ ਇਧ ਕਾਤਿਯਾਨਂ।

    ‘‘Sakkā na gantuṃ iti mayha hoti, chetvā vadhitvā idha kātiyānaṃ;

    ਇਧੇવ ਹੋਹੀ ਇਤਿ ਮਯ੍ਹ ਰੁਚ੍ਚਤਿ, ਮਾ ਤ੍વਂ ਅਗਾ ਉਤ੍ਤਮਭੂਰਿਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ॥

    Idheva hohī iti mayha ruccati, mā tvaṃ agā uttamabhūripaññā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਛੇਤ੍વਾਤਿ ਇਧੇવ ਰਾਜਗੇਹੇ ਤਂ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ।

    Tattha chetvāti idheva rājagehe taṃ pothetvā māretvā paṭicchādessāmīti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਅਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਆਹ –

    Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘deva, tumhākaṃ ajjhāsayo evarūpo hoti, so tumhesu ayutto’’ti vatvā āha –

    ੧੫੨੪.

    1524.

    ‘‘ਮਾ ਹੇવਧਮ੍ਮੇਸੁ ਮਨਂ ਪਣੀਦਹਿ, ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਯੁਤ੍ਤੋ ਭવਸ੍ਸੁ।

    ‘‘Mā hevadhammesu manaṃ paṇīdahi, atthe ca dhamme ca yutto bhavassu;

    ਧਿਰਤ੍ਥੁ ਕਮ੍ਮਂ ਅਕੁਸਲਂ ਅਨਰਿਯਂ, ਯਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਰਯਂ વਜੇਯ੍ਯ॥

    Dhiratthu kammaṃ akusalaṃ anariyaṃ, yaṃ katvā pacchā nirayaṃ vajeyya.

    ੧੫੨੫.

    1525.

    ‘‘ਨੇવੇਸ ਧਮ੍ਮੋ ਨ ਪੁਨੇਤ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਅਯਿਰੋ ਹਿ ਦਾਸਸ੍ਸ ਜਨਿਨ੍ਦ ਇਸ੍ਸਰੋ।

    ‘‘Nevesa dhammo na puneta kiccaṃ, ayiro hi dāsassa janinda issaro;

    ਘਾਤੇਤੁਂ ਝਾਪੇਤੁਂ ਅਥੋਪਿ ਹਨ੍ਤੁਂ, ਨ ਚ ਮਯ੍ਹ ਕੋਧਤ੍ਥਿ વਜਾਮਿ ਚਾਹ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ghātetuṃ jhāpetuṃ athopi hantuṃ, na ca mayha kodhatthi vajāmi cāha’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਾ ਹੇવਧਮ੍ਮੇਸੁ ਮਨਂ ਪਣੀਦਹੀਤਿ ਅਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਨਤ੍ਥੇਸੁ ਅਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਤવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਾ ਹੇવ ਪਣਿਦਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਅਜਰਾਮਰੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਰਯਮੇવ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਧਿਰਤ੍ਥੁ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਗਰਹਿਤਂ ਅਤ੍ਥੁ ਅਸ੍ਸ ਭવੇਯ੍ਯ। ਨੇવੇਸਾਤਿ ਨੇવ ਏਸ। ਅਯਿਰੋਤਿ ਸਾਮਿਕੋ। ਘਾਤੇਤੁਨ੍ਤਿ ਏਤਾਨਿ ਘਾਤਾਦੀਨਿ ਕਾਤੁਂ ਅਯਿਰੋ ਦਾਸਸ੍ਸ ਇਸ੍ਸਰੋ, ਸਬ੍ਬਾਨੇਤਾਨਿ ਕਾਤੁਂ ਲਭਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਮਾਣવੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੋਪਿ ਕੋਧੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਦਿਨ੍ਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, વਜਾਮਿ ਅਹਂ ਨਰਿਨ੍ਦਾਤਿ ਆਹ –

    Tattha mā hevadhammesu manaṃ paṇīdahīti adhammesu anatthesu ayuttesu tava cittaṃ mā heva paṇidahīti attho. Pacchāti yaṃ kammaṃ katvāpi ajarāmaro na hoti, atha kho pacchā nirayameva upapajjeyya. Dhiratthu kammanti taṃ kammaṃ garahitaṃ atthu assa bhaveyya. Nevesāti neva esa. Ayiroti sāmiko. Ghātetunti etāni ghātādīni kātuṃ ayiro dāsassa issaro, sabbānetāni kātuṃ labhati, mayhaṃ māṇave appamattakopi kodho natthi, dinnakālato paṭṭhāya tava cittaṃ sandhāretuṃ vaṭṭati, vajāmi ahaṃ narindāti āha –

    ਏવਂ વਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਰਾਜਾਨਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਓਰੋਧੇ ਚ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇ ਚ ਰਾਜਪਰਿਸਞ੍ਚ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਤੇਸੁ ਸਕਭਾવੇਨ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣਿਤ੍વਾ ਮਹਾવਿਰવਂ વਿਰવਨ੍ਤੇਸੁਯੇવ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਸਕਲਨਗਰવਾਸਿਨੋਪਿ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਕਿਰ ਮਾਣવੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਥ, ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇਯੇવ ਨਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ। ਅਥ ਨੇ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਸਰੀਰਂ ਅਦ੍ਧੁવਂ, ਯਸੋ ਨਾਮ વਿਪਤ੍ਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨੋ, ਅਪਿਚ ਤੁਮ੍ਹੇ ਦਾਨਾਦੀਸੁ ਪੁਞ੍ਞੇਸੁ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਹੋਥਾ’’ਤਿ ਤੇਸਂ ਓવਾਦਂ ਦਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਾਭਿਮੁਖੋ ਪਾਯਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਧਮ੍ਮਪਾਲਕੁਮਾਰੋ ਭਾਤਿਕਗਣਪਰਿવੁਤੋ ‘‘ਪਿਤੁ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਨਿવੇਸਨਦ੍વਾਰੇਯੇવ ਪਿਤੁ ਸਮ੍ਮੁਖੋ ਅਹੋਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਕਭਾવੇਨ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਉਪਗੁਯ੍ਹ ਉਰੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿવੇਸਨਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ vatvā mahāsatto rājānaṃ vanditvā rañño orodhe ca puttadāre ca rājaparisañca ovaditvā tesu sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkuṇitvā mahāviravaṃ viravantesuyeva rājanivesanā nikkhami. Sakalanagaravāsinopi ‘‘paṇḍito kira māṇavena saddhiṃ gamissati, etha, passissāma na’’nti mantayitvā rājaṅgaṇeyeva naṃ passiṃsu. Atha ne mahāsatto assāsetvā ‘‘tumhe mā cintayittha, sabbe saṅkhārā aniccā, sarīraṃ addhuvaṃ, yaso nāma vipattipariyosāno, apica tumhe dānādīsu puññesu appamattā hothā’’ti tesaṃ ovādaṃ datvā nivattāpetvā attano gehābhimukho pāyāsi. Tasmiṃ khaṇe dhammapālakumāro bhātikagaṇaparivuto ‘‘pitu paccuggamanaṃ karissāmī’’ti nikkhanto nivesanadvāreyeva pitu sammukho ahosi. Mahāsatto taṃ disvā sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkonto upaguyha ure nipajjāpetvā nivesanaṃ pāvisi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੨੬.

    1526.

    ‘‘ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਉਪਗੁਯ੍ਹ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਹਦਯੇ ਦਰਂ।

    ‘‘Jeṭṭhaputtaṃ upaguyha, vineyya hadaye daraṃ;

    ਅਸ੍ਸੁਪੁਣ੍ਣੇਹਿ ਨੇਤ੍ਤੇਹਿ, ਪਾવਿਸੀ ਸੋ ਮਹਾਘਰ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Assupuṇṇehi nettehi, pāvisī so mahāghara’’nti.

    ਘਰੇ ਪਨਸ੍ਸ ਸਹਸ੍ਸਪੁਤ੍ਤਾ, ਸਹਸ੍ਸਧੀਤਰੋ, ਸਹਸ੍ਸਭਰਿਯਾਯੋ, ਚ ਸਤ੍ਤવਣ੍ਣਦਾਸਿਸਤਾਨਿ ਚ ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਹਿ ਚੇવ ਅવਸੇਸਦਾਸਿਦਾਸਕਮ੍ਮਕਰਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤਸੁਹਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਚ ਸਕਲਨਿવੇਸਨਂ ਯੁਗਨ੍ਤવਾਤਾਭਿਘਾਤਪਤਿਤੇਹਿ ਸਾਲੇਹਿ ਸਾਲવਨਂ વਿਯ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Ghare panassa sahassaputtā, sahassadhītaro, sahassabhariyāyo, ca sattavaṇṇadāsisatāni ca santi, tehi ceva avasesadāsidāsakammakarañātimittasuhajjādīhi ca sakalanivesanaṃ yugantavātābhighātapatitehi sālehi sālavanaṃ viya nirantaraṃ ahosi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੨੭.

    1527.

    ‘‘ਸਾਲਾવ ਸਮ੍ਮਪਤਿਤਾ, ਮਾਲੁਤੇਨ ਪਮਦ੍ਦਿਤਾ।

    ‘‘Sālāva sammapatitā, mālutena pamadditā;

    ਸੇਨ੍ਤਿ ਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਦਾਰਾ ਚ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ॥

    Senti puttā ca dārā ca, vidhurassa nivesane.

    ੧੫੨੮.

    1528.

    ‘‘ਇਤ੍ਥਿਸਹਸ੍ਸਂ ਭਰਿਯਾਨਂ, ਦਾਸਿਸਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    ‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.

    ੧੫੨੯.

    1529.

    ‘‘ਓਰੋਧਾ ਚ ਕੁਮਾਰਾ ਚ, વੇਸਿਯਾਨਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.

    ੧੫੩੦.

    1530.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਾ ਅਨੀਕਟ੍ਠਾ, ਰਥਿਕਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕਾ।

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.

    ੧੫੩੧.

    1531.

    ‘‘ਸਮਾਗਤਾ ਜਾਨਪਦਾ, ਨੇਗਮਾ ਚ ਸਮਾਗਤਾ।

    ‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, vidhurassa nivesane.

    ੧੫੩੨.

    1532.

    ‘‘ਇਤ੍ਥਿਸਹਸ੍ਸਂ ਭਰਿਯਾਨਂ, ਦਾਸਿਸਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    ‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੁਂ, ਕਸ੍ਮਾ ਨੋ વਿਜਹਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Bāhā paggayha pakkantuṃ, kasmā no vijahissasi.

    ੧੫੩੩.

    1533.

    ‘‘ਓਰੋਧਾ ਚ ਕੁਮਾਰਾ ਚ, વੇਸਿਯਾਨਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ਕਸ੍ਮਾ ਨੋ વਿਜਹਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.

    ੧੫੩੪.

    1534.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਾ ਅਨੀਕਟ੍ਠਾ, ਰਥਿਕਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕਾ।

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ਕਸ੍ਮਾ ਨੋ વਿਜਹਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasi.

    ੧੫੩੫.

    1535.

    ‘‘ਸਮਾਗਤਾ ਜਾਨਪਦਾ, ਨੇਗਮਾ ਚ ਸਮਾਗਤਾ।

    ‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ਕਸ੍ਮਾ ਨੋ વਿਜਹਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, kasmā no vijahissasī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮਹਾਤਲੇ ਛਿਨ੍ਨਪਾਦਾ વਿਯ ਪਤਿਤਾ ਆવਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਸਯਨ੍ਤਿ। ਇਤ੍ਥਿਸਹਸ੍ਸਂ ਭਰਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਭਰਿਯਾਨਮੇવ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਸਹਸ੍ਸਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਨੋ વਿਜਹਿਸ੍ਸਸੀਤਿ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਮ੍ਹੇ વਿਜਹਿਸ੍ਸਸੀਤਿ ਪਰਿਦੇવਿਂਸੁ।

    Tattha sentīti mahātale chinnapādā viya patitā āvattantā parivattantā sayanti. Itthisahassaṃ bhariyānanti bhariyānameva itthīnaṃ sahassaṃ. Kasmā no vijahissasīti kena kāraṇena amhe vijahissasīti parideviṃsu.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਮਹਾਜਨਂ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ਘਰੇ ਅવਸੇਸਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਜਨਞ੍ਚ ਬਹਿਜਨਞ੍ਚ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ ਸਬ੍ਬਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤਕਿਚ੍ਚਤਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Mahāsatto sabbaṃ taṃ mahājanaṃ assāsetvā ghare avasesakiccāni katvā antojanañca bahijanañca ovaditvā ācikkhitabbayuttakaṃ sabbaṃ ācikkhitvā puṇṇakassa santikaṃ gantvā attano niṭṭhitakiccataṃ ārocesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੩੬.

    1536.

    ‘‘ਕਤ੍વਾ ਘਰੇਸੁ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ, ਅਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਸਕਂ ਜਨਂ।

    ‘‘Katvā gharesu kiccāni, anusāsitvā sakaṃ janaṃ;

    ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚੇ ਚ ਭਚ੍ਚੇ ਚ, ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇ ਚ ਬਨ੍ਧવੇ॥

    Mittāmacce ca bhacce ca, puttadāre ca bandhave.

    ੧੫੩੭.

    1537.

    ‘‘ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਂવਿਧੇਤ੍વਾਨ, ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਘਰੇ ਧਨਂ।

    ‘‘Kammantaṃ saṃvidhetvāna, ācikkhitvā ghare dhanaṃ;

    ਨਿਧਿਞ੍ਚ ਇਣਦਾਨਞ੍ਚ, ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ॥

    Nidhiñca iṇadānañca, puṇṇakaṃ etadabravi.

    ੧੫੩੮.

    1538.

    ‘‘ਅવਸੀ ਤੁવਂ ਮਯ੍ਹ ਤੀਹਂ ਅਗਾਰੇ, ਕਤਾਨਿ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਘਰੇਸੁ ਮਯ੍ਹਂ।

    ‘‘Avasī tuvaṃ mayha tīhaṃ agāre, katāni kiccāni gharesu mayhaṃ;

    ਅਨੁਸਾਸਿਤਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਾ ਮਯਾ ਚ, ਕਰੋਮ ਕਚ੍ਚਾਨ ਯਥਾਮਤਿਂ ਤੇ’’ਤਿ॥

    Anusāsitā puttadārā mayā ca, karoma kaccāna yathāmatiṃ te’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਂવਿਧੇਤ੍વਾਨਾਤਿ ‘‘ਏવਞ੍ਚ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਘਰੇ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ। ਨਿਧਿਨ੍ਤਿ ਨਿਦਹਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਧਨਂ। ਇਣਦਾਨਨ੍ਤਿ ਇਣવਸੇਨ ਸਂਯੋਜਿਤਧਨਂ। ਯਥਾਮਤਿਂ ਤੇਤਿ ਇਦਾਨਿ ਤવ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਕਰੋਮਾਤਿ વਦਤਿ।

    Tattha kammantaṃ saṃvidhetvānāti ‘‘evañca kātuṃ vaṭṭatī’’ti ghare kattabbayuttakaṃ kammaṃ saṃvidahitvā. Nidhinti nidahitvā ṭhapitadhanaṃ. Iṇadānanti iṇavasena saṃyojitadhanaṃ. Yathāmatiṃ teti idāni tava ajjhāsayānurūpaṃ karomāti vadati.

    ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Puṇṇako āha –

    ੧੫੩੯.

    1539.

    ‘‘ਸਚੇ ਹਿ ਕਤ੍ਤੇ ਅਨੁਸਾਸਿਤਾ ਤੇ, ਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਦਾਰਾ ਅਨੁਜੀવਿਨੋ ਚ।

    ‘‘Sace hi katte anusāsitā te, puttā ca dārā anujīvino ca;

    ਹਨ੍ਦੇਹਿ ਦਾਨੀ ਤਰਮਾਨਰੂਪੋ, ਦੀਘੋ ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਪਿ ਅਯਂ ਪੁਰਤ੍ਥਾ॥

    Handehi dānī taramānarūpo, dīgho hi addhāpi ayaṃ puratthā.

    ੧੫੪੦.

    1540.

    ‘‘ਅਛਮ੍ਭਿਤੋવ ਗਣ੍ਹਾਹਿ, ਆਜਾਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ વਾਲਧਿਂ।

    ‘‘Achambhitova gaṇhāhi, ājāneyyassa vāladhiṃ;

    ਇਦਂ ਪਚ੍ਛਿਮਕਂ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਜੀવਲੋਕਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Idaṃ pacchimakaṃ tuyhaṃ, jīvalokassa dassana’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤ੍ਤੇਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਯਕ੍ਖੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਆਲਪਤਿ। ਦੀਘੋ ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਪੀਤਿ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਮਗ੍ਗੋਪਿ ਦੀਘੋ। ‘‘ਅਛਮ੍ਭਿਤੋવਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੋ ਹੇਟ੍ਠਾਪਾਸਾਦਂ ਅਨੋਤਰਿਤ੍વਾ ਤਤੋવ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅવਚ।

    Tattha katteti somanassappatto yakkho mahāsattaṃ ālapati. Dīgho hi addhāpīti gantabbamaggopi dīgho. ‘‘Achambhitovā’’ti idaṃ so heṭṭhāpāsādaṃ anotaritvā tatova gantukāmo hutvā avaca.

    ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Atha naṃ mahāsatto āha –

    ੧੫੪੧.

    1541.

    ‘‘ਸੋਹਂ ਕਿਸ੍ਸ ਨੁ ਭਾਯਿਸ੍ਸਂ, ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਕਟਂ।

    ‘‘Sohaṃ kissa nu bhāyissaṃ, yassa me natthi dukkaṭaṃ;

    ਕਾਯੇਨ વਾਚਾ ਮਨਸਾ, ਯੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਦੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Kāyena vācā manasā, yena gaccheyya duggati’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੋਹਂ ਕਿਸ੍ਸ ਨੁ ਭਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਛਮ੍ਭਿਤੋવ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏવਮਾਹ।

    Tattha sohaṃ kissa nu bhāyissanti idaṃ mahāsatto ‘‘achambhitova gaṇhāhī’’ti vuttattā evamāha.

    ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਿਤ੍વਾ ਅਛਮ੍ਭਿਤੋ ਕੇਸਰਸੀਹੋ વਿਯ ਨਿਬ੍ਭਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਸਾਟਕੋ ਮਮ ਅਰੁਚਿਯਾ ਮਾ ਮੁਚ੍ਚਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਂ ਪੁਰੇਚਾਰਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਦਲ਼੍ਹਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਸ੍ਸ વਾਲਧਿਂ વਿਯੂਹਿਤ੍વਾ ਉਭੋਹਿ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਦਲ਼੍ਹਂ વਾਲਧਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦ੍વੀਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਅਸ੍ਸਸ੍ਸ ਊਰੂਸੁ ਪਲਿવੇਠੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਣવ, ਗਹਿਤੋ ਮੇ વਾਲਧਿ, ਯਥਾਰੁਚਿ ਯਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਮਨੋਮਯਸਿਨ੍ਧવਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਆਦਾਯ ਆਕਾਸੇ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ mahāsatto sīhanādaṃ naditvā achambhito kesarasīho viya nibbhayo hutvā ‘‘ayaṃ sāṭako mama aruciyā mā muccatū’’ti adhiṭṭhānapāramiṃ purecārikaṃ katvā daḷhaṃ nivāsetvā assassa vāladhiṃ viyūhitvā ubhohi hatthehi daḷhaṃ vāladhiṃ gahetvā dvīhi pādehi assassa ūrūsu paliveṭhetvā ‘‘māṇava, gahito me vāladhi, yathāruci yāhī’’ti āha. Tasmiṃ khaṇe puṇṇako manomayasindhavassa saññaṃ adāsi. So paṇḍitaṃ ādāya ākāse pakkhandi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੪੨.

    1542.

    ‘‘ਸੋ ਅਸ੍ਸਰਾਜਾ વਿਧੁਰਂ વਹਨ੍ਤੋ, ਪਕ੍ਕਾਮਿ વੇਹਾਯਸਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ।

    ‘‘So assarājā vidhuraṃ vahanto, pakkāmi vehāyasamantalikkhe;

    ਸਾਖਾਸੁ ਸੇਲੇਸੁ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋ, ਕਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ ਖਿਪ੍ਪਮੁਪਾਗਮਾਸੀ’’ਤਿ॥

    Sākhāsu selesu asajjamāno, kāḷāgiriṃ khippamupāgamāsī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਾਖਾਸੁ ਸੇਲੇਸੁ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਕਿਰ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਦੂਰਂ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾવ ਇਮਂ ਹਿਮવਨ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇ ਰੁਕ੍ਖੇਸੁ ਪਬ੍ਬਤੇਸੁ ਚ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਹਦਯਮਂਸਂ ਆਦਾਯ ਕਲ਼ੇવਰਂ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰੇ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਨਾਗਭવਨਮੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਰੁਕ੍ਖੇ ਚ ਪਬ੍ਬਤੇ ਚ ਅਪਰਿਹਰਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਮਜ੍ਝੇਨੇવ ਅਸ੍ਸਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਰੁਕ੍ਖਾਪਿ ਪਬ੍ਬਤਾਪਿ ਸਰੀਰਤੋ ਉਭੋਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਰਤਨਮਤ੍ਤਂ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਮਤੋ વਾ, ਨੋ વਾ’’ਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮੁਖਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਕਞ੍ਚਨਾਦਾਸਮਿવ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਏવਂ ਨ ਮਰਤੀ’’ਤਿ ਪੁਨਪਿ ਸਕਲਹਿਮવਨ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇ ਰੁਕ੍ਖੇ ਚ ਪਬ੍ਬਤੇ ਚ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪੋਥੇਨ੍ਤੋ ਪੇਸੇਸਿ । ਏવਂ ਪੋਥੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤਥੇવ ਰੁਕ੍ਖਪਬ੍ਬਤਾ ਦੂਰਮੇવ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿਯੇવ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਕਿਲਨ੍ਤਕਾਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ‘‘ਅਯਂ ਨੇવ ਮਰਤਿ, ਇਦਾਨਿ વਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਚੁਣ੍ਣવਿਚੁਣ੍ਣਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ ਸਤ੍ਤਮਂ વਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ વਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਦ੍વਿਧਾ ਹੁਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਓਕਾਸਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਤੋ વੇਰਮ੍ਭવਾਤੇਹਿ ਪਹਰਾਪੇਸਿ, વੇਰਮ੍ਭવਾਤਾਪਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਅਸਨਿਸਦ੍ਦੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਓਕਾਸਂ ਅਦਂਸੁ। ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਭਾવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਤਂ ਆਦਾਯ ਕਾਲ਼ਪਬ੍ਬਤਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Tattha sākhāsu selesu asajjamānoti puṇṇako kira cintesi ‘‘dūraṃ agantvāva imaṃ himavantappadese rukkhesu pabbatesu ca pothetvā māretvā hadayamaṃsaṃ ādāya kaḷevaraṃ pabbatantare chaḍḍetvā nāgabhavanameva gamissāmī’’ti. So rukkhe ca pabbate ca apariharitvā tesaṃ majjheneva assaṃ pesesi. Mahāsattassānubhāvena rukkhāpi pabbatāpi sarīrato ubhosu passesu ratanamattaṃ paṭikkamanti. So ‘‘mato vā, no vā’’ti parivattitvā mahāsattassa mukhaṃ olokento kañcanādāsamiva vippasannaṃ disvā ‘‘ayaṃ evaṃ na maratī’’ti punapi sakalahimavantappadese rukkhe ca pabbate ca tikkhattuṃ pothento pesesi . Evaṃ pothentopi tatheva rukkhapabbatā dūrameva paṭikkamantiyeva. Mahāsatto pana kilantakāyo ahosi. Atha puṇṇako ‘‘ayaṃ neva marati, idāni vātakkhandhe cuṇṇavicuṇṇaṃ karissāmī’’ti kodhābhibhūto sattamaṃ vātakkhandhaṃ pakkhandi. Bodhisattassānubhāvena vātakkhandho dvidhā hutvā bodhisattassa okāsaṃ akāsi. Tato verambhavātehi paharāpesi, verambhavātāpi satasahassaasanisaddo viya hutvā bodhisattassa okāsaṃ adaṃsu. So puṇṇako tassa antarāyābhāvaṃ passanto taṃ ādāya kāḷapabbataṃ agamāsi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ਸੋ ਅਸ੍ਸਰਾਜਾ વਿਧੁਰਂ વਹਨ੍ਤੋ, ਪਕ੍ਕਾਮਿ વੇਹਾਯਸਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ।

    ‘‘So assarājā vidhuraṃ vahanto, pakkāmi vehāyasamantalikkhe;

    ਸਾਖਾਸੁ ਸੇਲੇਸੁ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋ, ਕਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ ਖਿਪ੍ਪਮੁਪਾਗਮਾਸੀ’’ਤਿ॥

    Sākhāsu selesu asajjamāno, kāḷāgiriṃ khippamupāgamāsī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਅਲਗ੍ਗਮਾਨੋ ਅਪ੍ਪਟਿਹਞ੍ਞਮਾਨੋ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਂ વਹਨ੍ਤੋ ਕਾਲ਼ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕਂ ਉਪਾਗਤੋ।

    Tattha asajjamānoti alaggamāno appaṭihaññamāno vidhurapaṇḍitaṃ vahanto kāḷapabbatamatthakaṃ upāgato.

    ਏવਂ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤਕਾਲੇ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਾਦਯੋ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ਛਿਨ੍ਨਪਾਦਾ વਿਯ ਪਤਿਤ੍વਾ ਅਪਰਾਪਰਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਮਹਾਸਦ੍ਦੇਨ ਪਰਿਦੇવਿਂਸੁ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ puṇṇakassa mahāsattaṃ gahetvā gatakāle paṇḍitassa puttadārādayo puṇṇakassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā tattha mahāsattaṃ adisvā chinnapādā viya patitvā aparāparaṃ parivattamānā mahāsaddena parideviṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੪੩.

    1543.

    ‘‘ਇਤ੍ਥਿਸਹਸ੍ਸਂ ਭਰਿਯਾਨਂ, ਦਾਸਿਸਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    ‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ‘ਯਕ੍ਖੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਣ੍ਣੇਨ।

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘yakkho brāhmaṇavaṇṇena;

    વਿਧੁਰਂ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ’॥

    Vidhuraṃ ādāya gacchati’.

    ‘‘ਓਰੋਧਾ ਚ ਕੁਮਾਰਾ ਚ, વੇਸਿਯਾਨਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ‘ਯਕ੍ਖੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਣ੍ਣੇਨ।

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘yakkho brāhmaṇavaṇṇena;

    વਿਧੁਰਂ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ’॥

    Vidhuraṃ ādāya gacchati’.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਾ ਅਨੀਕਟ੍ਠਾ, ਰਥਿਕਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕਾ।

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ‘ਯਕ੍ਖੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਣ੍ਣੇਨ।

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘yakkho brāhmaṇavaṇṇena;

    વਿਧੁਰਂ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ’॥

    Vidhuraṃ ādāya gacchati’.

    ੧੫੪੪.

    1544.

    ‘‘ਸਮਾਗਤਾ ਜਾਨਪਦਾ, ਨੇਗਮਾ ਚ ਸਮਾਗਤਾ।

    ‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ‘ਯਕ੍ਖੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਣ੍ਣੇਨ।

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘yakkho brāhmaṇavaṇṇena;

    વਿਧੁਰਂ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ’॥

    Vidhuraṃ ādāya gacchati’.

    ੧੫੪੫.

    1545.

    ‘‘ਇਤ੍ਥਿਸਹਸ੍ਸਂ ਭਰਿਯਾਨਂ, ਦਾਸਿਸਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    ‘‘Itthisahassaṃ bhariyānaṃ, dāsisattasatāni ca;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸੋ ਕੁਹਿਂ ਗਤੋ’॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘paṇḍito so kuhiṃ gato’.

    ‘‘ਓਰੋਧਾ ਚ ਕੁਮਾਰਾ ਚ, વੇਸਿਯਾਨਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸੋ ਕੁਹਿਂ ਗਤੋ’॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘paṇḍito so kuhiṃ gato’.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਾ ਅਨੀਕਟ੍ਠਾ, ਰਥਿਕਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕਾ।

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸੋ ਕੁਹਿਂ ਗਤੋ’॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘paṇḍito so kuhiṃ gato’.

    ੧੫੪੬.

    1546.

    ਸਮਾਗਤਾ ਜਾਨਪਦਾ, ਨੇਗਮਾ ਚ ਸਮਾਗਤਾ।

    Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦੁਂ, ‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸੋ ਕੁਹਿਂ ਗਤੋ’’’ਤਿ॥

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘paṇḍito so kuhiṃ gato’’’ti.

    ਏવਂ ਪਕ੍ਕਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਕਲਨਗਰવਾਸੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰੋਦਿਤ੍વਾ ਰਾਜਦ੍વਾਰਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਰਿਦੇવਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਕਸ੍ਮਾ ਪਰਿਦੇવਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਤੇ ‘‘ਦੇવ, ਸੋ ਕਿਰ ਮਾਣવੋ ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਯਕ੍ਖੋ ਪਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਣ੍ਣੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਆਦਾਯ ਗਤੋ, ਤੇਨ વਿਨਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਜੀવਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਚੇ ਸੋ ਇਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਨਾਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਕਟਸਤੇਹਿ ਸਕਟਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਚ ਦਾਰੂਨਿ ਸਙ੍ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਮਯਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਉਜ੍ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹਂਸੁ –

    Evaṃ pakkanditvā ca pana te sabbepi sakalanagaravāsīhi saddhiṃ roditvā rājadvāraṃ agamaṃsu. Rājā mahantaṃ paridevasaddaṃ sutvā sīhapañjaraṃ vivaritvā ‘‘tumhe kasmā paridevathā’’ti pucchi. Athassa te ‘‘deva, so kira māṇavo na brāhmaṇo, yakkho pana brāhmaṇavaṇṇena āgantvā paṇḍitaṃ ādāya gato, tena vinā amhākaṃ jīvitaṃ natthi. Sace so ito sattame divase nāgamissati, sakaṭasatehi sakaṭasahassehi ca dārūni saṅkaḍḍhitvā sabbe mayaṃ aggiṃ ujjāletvā pavisissāmā’’ti imamatthaṃ ārocentā imaṃ gāthamāhaṃsu –

    ੧੫੪੭.

    1547.

    ‘‘ਸਚੇ ਸੋ ਸਤ੍ਤਰਤ੍ਤੇਨ, ਨਾਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।

    ‘‘Sace so sattarattena, nāgacchissati paṇḍito;

    ਸਬ੍ਬੇ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪવੇਕ੍ਖਾਮ, ਨਤ੍ਥਤ੍ਥੋ ਜੀવਿਤੇਨ ਨੋ’’ਤਿ॥

    Sabbe aggiṃ pavekkhāma, natthattho jīvitena no’’ti.

    ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਕਾਲੇਪਿ ‘‘ਮਯਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਾਰੋ ਨਾਮ ਨਾਹੇਸੁਂ। ਅਹੋ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇ ਨਾਗਰੇਹੀਤਿ। ਰਾਜਾ ਤੇਸਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥ, ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍ਥ, ਮਧੁਰਕਥੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਮਾਣવਂ ਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਪਲੋਭੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਾਦੇਸੁ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਸਕਲਨਗਰવਾਸੀਨਂ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਂ ਹਾਸਯਨ੍ਤੋ ਨ ਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਸੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Sammāsambuddhassa parinibbutakālepi ‘‘mayaṃ aggiṃ pavisitvā marissāmā’’ti vattāro nāma nāhesuṃ. Aho subhāsitaṃ mahāsatte nāgarehīti. Rājā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘tumhe mā cintayittha, mā socittha, mā paridevittha, madhurakatho paṇḍito māṇavaṃ dhammakathāya palobhetvā attano pādesu pātetvā sakalanagaravāsīnaṃ assumukhaṃ hāsayanto na cirasseva āgamissatī’’ti assāsento gāthamāha –

    ੧੫੪੮.

    1548.

    ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਚ વਿਯਤ੍ਤੋ ਚ, વਿਭਾવੀ ਚ વਿਚਕ੍ਖਣੋ।

    ‘‘Paṇḍito ca viyatto ca, vibhāvī ca vicakkhaṇo;

    ਖਿਪ੍ਪਂ ਮੋਚਿਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਮਾ ਭਾਯਿਤ੍ਥਾਗਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Khippaṃ mociya attānaṃ, mā bhāyitthāgamissatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ વਿਯਤ੍ਤੋਤਿ વੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯਾ વਿਚਾਰਣਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। વਿਭਾવੀਤਿ ਅਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥਂ ਕਾਰਣਾਕਾਰਣਂ વਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ। વਿਚਕ੍ਖਣੋਤਿ ਤਙ੍ਖਣੇਯੇવ ਠਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਯ ਕਾਰਣਚਿਨ੍ਤਨਪਞ੍ਞਾਯ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਮਾ ਭਾਯਿਤ੍ਥਾਤਿ ਮਾ ਭਾਯਥ, ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਖਿਪ੍ਪਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤਿ।

    Tattha viyattoti veyyattiyā vicāraṇapaññāya samannāgato. Vibhāvīti atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ vibhāvetvā dassetvā kathetuṃ samattho. Vicakkhaṇoti taṅkhaṇeyeva ṭhānuppattikāya kāraṇacintanapaññāya yutto. Mā bhāyitthāti mā bhāyatha, attānaṃ mocetvā khippaṃ āgamissatīti assāseti.

    ਨਾਗਰਾਪਿ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਕਿਰ ਰਞ੍ਞੋ ਕਥੇਤ੍વਾ ਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਸਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਾਨਿ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।

    Nāgarāpi ‘‘paṇḍito kira rañño kathetvā gato bhavissatī’’ti assāsaṃ paṭilabhitvā attano gehāni pakkamiṃsu.

    ਅਨ੍ਤਰਪੇਯ੍ਯਾਲੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।

    Antarapeyyālo niṭṭhito.

    ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮਕਣ੍ਡਂ

    Sādhunaradhammakaṇḍaṃ

    ਪੁਣ੍ਣਕੋਪਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਕਾਲ਼ਾਗਿਰਿਮਤ੍ਥਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਜੀવਮਾਨੇ ਮਯ੍ਹਂ વੁਡ੍ਢਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਮਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਹਦਯਮਂਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਾਗਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਮਲਾਯ ਦਤ੍વਾ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Puṇṇakopi mahāsattaṃ kāḷāgirimatthake ṭhapetvā ‘‘imasmiṃ jīvamāne mayhaṃ vuḍḍhi nāma natthi, imaṃ māretvā hadayamaṃsaṃ gahetvā nāgabhavanaṃ gantvā vimalāya datvā irandhatiṃ gahetvā devalokaṃ gamissāmī’’ti cintesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੪੯.

    1549.

    ‘‘ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾਨ વਿਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤੋ, ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਚੇਤਨਕਾ ਭવਨ੍ਤਿ।

    ‘‘So tattha gantvāna vicintayanto, uccāvacā cetanakā bhavanti;

    ਨਯਿਮਸ੍ਸ ਜੀવੇਨ ਮਮਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਿ, ਹਨ੍ਤ੍વਾਨਿਮਂ ਹਦਯਮਾਨਯਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Nayimassa jīvena mamatthi kiñci, hantvānimaṃ hadayamānayissa’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੋਤਿ ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ। ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾਨਾਤਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਕਾਲ਼ਾਗਿਰਿਮਤ੍ਥਕੇ ਠਿਤੋ। ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਚੇਤਨਕਾ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਖਣੇ ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਚੇਤਨਾ ਉਚ੍ਚਾਪਿ ਅવਚਾਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ, ਯਂ ਮਮੇਤਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਦਾਨਚੇਤਨਾਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਜੀવਿਤੇਨ ਤਹਿਂ ਨਾਗਭવਨੇ ਮਮ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਧੇવਿਮਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸ ਹਦਯਂ ਆਨਯਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਮਕਾਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha soti so puṇṇako. Tattha gantvānāti gantvā tattha kāḷāgirimatthake ṭhito. Uccāvacā cetanakā bhavantīti khaṇe khaṇe uppajjamānā cetanā uccāpi avacāpi uppajjanti. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ mametassa jīvitadānacetanāpi uppajjeyyāti. Imassa pana jīvitena tahiṃ nāgabhavane mama appamattakampi kiñci kiccaṃ natthi, idhevimaṃ māretvā assa hadayaṃ ānayissāmīti sanniṭṭhānamakāsīti attho.

    ਤਤੋ ਪੁਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਸਹਤ੍ਥੇਨ ਅਮਾਰੇਤ੍વਾ ਭੇਰવਰੂਪਦਸ੍ਸਨੇਨ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਭੇਰવਯਕ੍ਖਰੂਪਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਤਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਦਾਠਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਕਤ੍વਾ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ, ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲੋਮਹਂਸਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਾਹੋਸਿ। ਤਤੋ ਸੀਹਰੂਪੇਨ ਮਤ੍ਤਮਹਾਹਤ੍ਥਿਰੂਪੇਨ ਚ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਾਠਾਹਿ ਚੇવ ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਚ વਿਜ੍ਝਿਤੁਕਾਮੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਤਥਾਪਿ ਅਭਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਦੋਣਿਕਨਾવਪ੍ਪਮਾਣਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਪ੍ਪવਣ੍ਣਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ ਪਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੁਸੂ’’ਤਿ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਕਲਸਰੀਰਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਮਤ੍ਥਕੇ ਫਣਂ ਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਾਰਜ੍ਜਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਾਹੋਸਿ। ਅਥ ‘‘ਨਂ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਚੁਣ੍ਣવਿਚੁਣ੍ਣਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਹਾવਾਤਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਕੇਸਗ੍ਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚਾਲੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਅਥ ਨਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੀ વਿਯ ਖਜ੍ਜੂਰਿਰੁਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਾਲੇਸਿ, ਤਥਾਪਿ ਨਂ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਕੇਸਗ੍ਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚਾਲੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ।

    Tato puna cintesi ‘‘yaṃnūnāhaṃ imaṃ sahatthena amāretvā bheravarūpadassanena jīvitakkhayaṃ pāpeyya’’nti. So bheravayakkharūpaṃ nimminitvā mahāsattaṃ tajjento āgantvā taṃ pātetvā dāṭhānaṃ antare katvā khāditukāmo viya ahosi, mahāsattassa lomahaṃsanamattampi nāhosi. Tato sīharūpena mattamahāhatthirūpena ca āgantvā dāṭhāhi ceva dantehi ca vijjhitukāmo viya ahosi. Tathāpi abhāyantassa ekadoṇikanāvappamāṇaṃ mahantaṃ sappavaṇṇaṃ nimminitvā assasanto passasanto ‘‘susū’’ti saddaṃ karonto āgantvā mahāsattassa sakalasarīraṃ veṭhetvā matthake phaṇaṃ katvā aṭṭhāsi, tassa sārajjamattampi nāhosi. Atha ‘‘naṃ pabbatamatthake ṭhapetvā pātetvā cuṇṇavicuṇṇaṃ karissāmī’’ti mahāvātaṃ samuṭṭhāpesi. So tassa kesaggamattampi cāletuṃ nāsakkhi. Atha naṃ tattheva pabbatamatthake ṭhapetvā hatthī viya khajjūrirukkhaṃ pabbataṃ aparāparaṃ cālesi, tathāpi naṃ ṭhitaṭṭhānato kesaggamattampi cāletuṃ nāsakkhi.

    ਤਤੋ ‘‘ਸਦ੍ਦਸਨ੍ਤਾਸੇਨਸ੍ਸ ਹਦਯਫਾਲਨਂ ਕਤ੍વਾ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਨ੍ਤੋਪਬ੍ਬਤਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਞ੍ਚ ਨਭਞ੍ਚ ਏਕਨਿਨ੍ਨਾਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮਹਾਨਾਦਂ ਨਦਿ, ਏવਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਸਾਰਜ੍ਜਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਾਹੋਸਿ। ਜਾਨਾਤਿ ਹਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਯਕ੍ਖਸੀਹਹਤ੍ਥਿਨਾਗਰਾਜવੇਸੇਹਿ ਆਗਤੋਪਿ ਮਹਾવਾਤવੁਟ੍ਠਿਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕੋਪਿ ਪਬ੍ਬਤਚਲਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਅਨ੍ਤੋਪਬ੍ਬਤਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਾਦਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋਪਿ ਮਾਣવੋਯੇવ, ਨ ਅਞ੍ਞੋ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਨਾਹਂ ਇਮਂ ਬਾਹਿਰੁਪਕ੍ਕਮੇਨ ਮਾਰੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਸਹਤ੍ਥੇਨੇવ ਨਂ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਯਕ੍ਖੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਣਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਣ੍ਡੁਸੁਤ੍ਤਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਬ੍ਬਤਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਤਾਸੇਨ੍ਤੋ વਗ੍ਗਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੋਪਬ੍ਬਤੇਨ ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਪਾਦੇ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਧੋਸਿਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨਾਲਮ੍ਬੇ ਆਕਾਸੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Tato ‘‘saddasantāsenassa hadayaphālanaṃ katvā māressāmī’’ti antopabbataṃ pavisitvā pathaviñca nabhañca ekaninnādaṃ karonto mahānādaṃ nadi, evampissa sārajjamattampi nāhosi. Jānāti hi mahāsatto ‘‘yakkhasīhahatthināgarājavesehi āgatopi mahāvātavuṭṭhiṃ samuṭṭhāpakopi pabbatacalanaṃ karontopi antopabbataṃ pavisitvā nādaṃ vissajjentopi māṇavoyeva, na añño’’ti. Tato puṇṇako cintesi ‘‘nāhaṃ imaṃ bāhirupakkamena māretuṃ sakkomi, sahattheneva naṃ māressāmī’’ti. Tato yakkho mahāsattaṃ pabbatamuddhani ṭhapetvā pabbatapādaṃ gantvā maṇikkhandhe paṇḍusuttaṃ pavesento viya pabbataṃ pavisitvā tāsento vagganto antopabbatena uggantvā mahāsattaṃ pāde daḷhaṃ gahetvā parivattetvā adhosiraṃ katvā anālambe ākāse vissajjesi. Tena vuttaṃ –

    ੧੫੫੦.

    1550.

    ‘‘ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰਸ੍ਮਿਂ, ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਿਤ੍વਾਨ ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ।

    ‘‘So tattha gantvā pabbatantarasmiṃ, anto pavisitvāna paduṭṭhacitto;

    ਅਸਂવੁਤਸ੍ਮਿਂ ਜਗਤਿਪ੍ਪਦੇਸੇ, ਅਧੋਸਿਰਂ ਧਾਰਯਿ ਕਾਤਿਯਾਨੋ’’ਤਿ॥

    Asaṃvutasmiṃ jagatippadese, adhosiraṃ dhārayi kātiyāno’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕਾ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰੇ ਠਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨੋ ਅਸਂવੁਤੇ ਭੂਮਿਪਦੇਸੇ ਧਾਰੇਸੀਤਿ। ਨ ਆਦਿਤੋવ ਧਾਰੇਸਿ, ਤਤ੍ਥ ਪਨ ਤਂ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਨ੍ਨਰਸਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਭਟ੍ਠਕਾਲੇ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਠਿਤੋવ ਹਤ੍ਥਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਧੋਸਿਰਂ ਭਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਪਾਦੇਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਧੋਸਿਰਮੇવ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਮਰਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਿਂਸਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਭਟ੍ਠਕਾਲੇ ਤਥੇવ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਸ੍ਸ ਮੁਖਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਜੀવਨ੍ਤਮੇવ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਸਚੇ ਇਦਾਨਿ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਭਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਨ ਮਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਾਦੇਸੁ ਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਥ ਨਂ ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਭਟ੍ਠਕਾਲੇ ਹਤ੍ਥਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਪਾਦੇਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਕ੍ਖਿਪਿ। ਤਤੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਮਂ ਪਠਮਂ ਪਨ੍ਨਰਸਯੋਜਨਟ੍ਠਾਨਂ ਖਿਪਿ, ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਤਿਂਸਯੋਜਨਂ, ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਂ, ਇਦਾਨਿ ਪੁਨ ਮਂ ਨ ਖਿਪਿਸ੍ਸਤਿ, ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋਯੇવ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਮਾਰੇਸ੍ਸਤਿ, ਯਾવ ਮਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਨ ਪੋਥੇਤਿ, ਤਾવ ਨਂ ਅਧੋਸਿਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤੋવ ਮਾਰਣਕਾਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਸੋ ਅਛਮ੍ਭਿਤੋ ਅਸਨ੍ਤਸਨ੍ਤੋ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਧਾਰਯਿ ਕਾਤਿਯਾਨੋ’’ਤਿ, ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਧਾਰਯੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha so tattha gantvāti so puṇṇako pabbatamatthakā pabbatapādaṃ gantvā tattha pabbatantare ṭhatvā tassa anto pavisitvā pabbatamatthake ṭhitassa heṭṭhā paññāyamāno asaṃvute bhūmipadese dhāresīti. Na āditova dhāresi, tattha pana taṃ khipitvā pannarasayojanamattaṃ bhaṭṭhakāle pabbatamuddhani ṭhitova hatthaṃ vaḍḍhetvā adhosiraṃ bhassantaṃ pādesu gahetvā adhosirameva ukkhipitvā mukhaṃ olokento ‘‘na maratī’’ti ñatvā dutiyampi khipitvā tiṃsayojanamattaṃ bhaṭṭhakāle tatheva ukkhipitvā puna tassa mukhaṃ olokento jīvantameva disvā cintesi ‘‘sace idāni saṭṭhiyojanamattaṃ bhassitvā na marissati, pādesu naṃ gahetvā pabbatamuddhani pothetvā māressāmī’’ti atha naṃ tatiyampi khipitvā saṭṭhiyojanamattaṃ bhaṭṭhakāle hatthaṃ vaḍḍhetvā pādesu gahetvā ukkhipi. Tato mahāsatto cintesi ‘‘ayaṃ maṃ paṭhamaṃ pannarasayojanaṭṭhānaṃ khipi, dutiyampi tiṃsayojanaṃ, tatiyampi saṭṭhiyojanaṃ, idāni puna maṃ na khipissati, ukkhipantoyeva pabbatamuddhani paharitvā māressati, yāva maṃ ukkhipitvā pabbatamuddhani na potheti, tāva naṃ adhosiro hutvā olambantova māraṇakāraṇaṃ pucchissāmī’’ti. Evaṃ cintetvā ca pana so achambhito asantasanto tathā akāsi. Tena vuttaṃ ‘‘dhārayi kātiyāno’’ti, tikkhattuṃ khipitvā dhārayīti attho.

    ੧੫੫੧.

    1551.

    ‘‘ਸੋ ਲਮ੍ਬਮਾਨੋ ਨਰਕੇ ਪਪਾਤੇ, ਮਹਬ੍ਭਯੇ ਲੋਮਹਂਸੇ વਿਦੁਗ੍ਗੇ।

    ‘‘So lambamāno narake papāte, mahabbhaye lomahaṃse vidugge;

    ਅਸਨ੍ਤਸਨ੍ਤੋ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠੋ, ਇਚ੍ਚਬ੍ਰવਿ ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖਂ॥

    Asantasanto kurūnaṃ kattuseṭṭho, iccabravi puṇṇakaṃ nāma yakkhaṃ.

    ੧੫੫੨.

    1552.

    ‘‘ਅਰਿਯਾવਕਾਸੋਸਿ ਅਨਰਿਯਰੂਪੋ, ਅਸਞ੍ਞਤੋ ਸਞ੍ਞਤਸਨ੍ਨਿਕਾਸੋ।

    ‘‘Ariyāvakāsosi anariyarūpo, asaññato saññatasannikāso;

    ਅਚ੍ਚਾਹਿਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਸਿ ਲੁਦ੍ਰਂ, ਭਾવੇ ਚ ਤੇ ਕੁਸਲਂ ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਿ॥

    Accāhitaṃ kammaṃ karosi ludraṃ, bhāve ca te kusalaṃ natthi kiñci.

    ੧੫੫੩.

    1553.

    ‘‘ਯਂ ਮਂ ਪਪਾਤਸ੍ਮਿਂ ਪਪਾਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਕੋ ਨੁ ਤવਤ੍ਥੋ ਮਰਣੇਨ ਮਯ੍ਹਂ।

    ‘‘Yaṃ maṃ papātasmiṃ papātumicchasi, ko nu tavattho maraṇena mayhaṃ;

    ਅਮਾਨੁਸਸ੍ਸੇવ ਤવਜ੍ਜ વਣ੍ਣੋ, ਆਚਿਕ੍ਖ ਮੇ ਤ੍વਂ ਕਤਮਾਸਿ ਦੇવਤਾਤਿ॥

    Amānusasseva tavajja vaṇṇo, ācikkha me tvaṃ katamāsi devatāti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਲਮ੍ਬਮਾਨੋਤਿ ਸੋ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠੋ ਤਤਿਯવਾਰੇ ਲਮ੍ਬਮਾਨੋ। ਅਰਿਯਾવਕਾਸੋਤਿ ਰੂਪੇਨ ਅਰਿਯਸਦਿਸੋ ਦੇવવਣ੍ਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਸਿ। ਅਸਞ੍ਞਤੋਤਿ ਕਾਯਾਦੀਹਿ ਅਸਞ੍ਞਤੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ। ਅਚ੍ਚਾਹਿਤਨ੍ਤਿ ਹਿਤਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਅਤਿਅਹਿਤਂ વਾ। ਭਾવੇ ਚ ਤੇਤਿ ਤવ ਚਿਤ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਮਾਨੁਸਸ੍ਸੇવ ਤવਜ੍ਜ વਣ੍ਣੋਤਿ ਅਜ੍ਜ ਤવ ਇਦਂ ਕਾਰਣਂ ਅਮਾਨੁਸਸ੍ਸੇવ। ਕਤਮਾਸਿ ਦੇવਤਾਤਿ ਯਕ੍ਖਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਕਤਰਯਕ੍ਖੋ ਨਾਮ ਤ੍વਂ।

    Tattha so lambamānoti so kurūnaṃ kattuseṭṭho tatiyavāre lambamāno. Ariyāvakāsoti rūpena ariyasadiso devavaṇṇo hutvā carasi. Asaññatoti kāyādīhi asaññato dussīlo. Accāhitanti hitātikkantaṃ, atiahitaṃ vā. Bhāve ca teti tava citte appamattakampi kusalaṃ natthi. Amānusasseva tavajja vaṇṇoti ajja tava idaṃ kāraṇaṃ amānusasseva. Katamāsi devatāti yakkhānaṃ antare katarayakkho nāma tvaṃ.

    ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Puṇṇako āha –

    ੧੫੫੪.

    1554.

    ‘‘ਯਦਿ ਤੇ ਸੁਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਕੁવੇਰਸ੍ਸ ਹਿ ਸੋ ਸਜਿਬ੍ਬੋ।

    ‘‘Yadi te suto puṇṇako nāma yakkho, rañño kuverassa hi so sajibbo;

    ਭੂਮਿਨ੍ਧਰੋ વਰੁਣੋ ਨਾਮ ਨਾਗੋ, ਬ੍ਰਹਾ ਸੁਚੀ વਣ੍ਣਬਲੂਪਪਨ੍ਨੋ॥

    Bhūmindharo varuṇo nāma nāgo, brahā sucī vaṇṇabalūpapanno.

    ੧੫੫੫.

    1555.

    ‘‘ਤਸ੍ਸਾਨੁਜਂ ਧੀਤਰਂ ਕਾਮਯਾਮਿ, ਇਰਨ੍ਧਤੀ ਨਾਮ ਸਾ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾ।

    ‘‘Tassānujaṃ dhītaraṃ kāmayāmi, irandhatī nāma sā nāgakaññā;

    ਤਸ੍ਸਾ ਸੁਮਜ੍ਝਾਯ ਪਿਯਾਯ ਹੇਤੁ, ਪਤਾਰਯਿਂ ਤੁਯ੍ਹ વਧਾਯ ਧੀਰਾ’’ਤਿ॥

    Tassā sumajjhāya piyāya hetu, patārayiṃ tuyha vadhāya dhīrā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਜਿਬ੍ਬੋਤਿ ਸਜੀવੋ ਅਮਚ੍ਚੋ। ਬ੍ਰਹਾਤਿ ਆਰੋਹਪਰਿਣਾਹਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਟ੍ਠਾਪਿਤਕਞ੍ਚਨਰੂਪਸਦਿਸੋ। વਣ੍ਣਬਲੂਪਪਨ੍ਨੋਤਿ ਸਰੀਰવਣ੍ਣੇਨ ਚ ਕਾਯਬਲੇਨ ਚ ਉਪਗਤੋ। ਤਸ੍ਸਾਨੁਜਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਜਾਤਂ ਧੀਤਰਂ। ਪਤਾਰਯਿਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪવਤ੍ਤੇਸਿਂ, ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਮਕਾਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha sajibboti sajīvo amacco. Brahāti ārohapariṇāhasampanno uṭṭhāpitakañcanarūpasadiso. Vaṇṇabalūpapannoti sarīravaṇṇena ca kāyabalena ca upagato. Tassānujanti tassa anujātaṃ dhītaraṃ. Patārayinti cittaṃ pavattesiṃ, sanniṭṭhānamakāsinti attho.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤੇਨ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਨਾਗਮਾਣવਿਕਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਮ ਮਰਣੇਨ ਕਿਂ ਪਯੋਜਨਂ, ਤਥਤੋ ਕਾਰਣਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘ayaṃ loko duggahitena nassati, nāgamāṇavikaṃ patthentassa mama maraṇena kiṃ payojanaṃ, tathato kāraṇaṃ jānissāmī’’ti cintetvā gāthamāha –

    ੧੫੫੬.

    1556.

    ‘‘ਮਾ ਹੇવ ਤ੍વਂ ਯਕ੍ਖ ਅਹੋਸਿ ਮੂਲ਼੍ਹੋ, ਨਟ੍ਠਾ ਬਹੂ ਦੁਗ੍ਗਹੀਤੇਨ ਲੋਕੇ।

    ‘‘Mā heva tvaṃ yakkha ahosi mūḷho, naṭṭhā bahū duggahītena loke;

    ਕਿਂ ਤੇ ਸੁਮਜ੍ਝਾਯ ਪਿਯਾਯ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਮਰਣੇਨ ਮੇ ਇਙ੍ਘ ਸੁਣੋਮਿ ਸਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Kiṃ te sumajjhāya piyāya kiccaṃ, maraṇena me iṅgha suṇomi sabba’’nti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Taṃ sutvā tassa ācikkhanto puṇṇako āha –

    ੧੫੫੭.

    1557.

    ‘‘ਮਹਾਨੁਭਾવਸ੍ਸ ਮਹੋਰਗਸ੍ਸ, ਧੀਤੁਕਾਮੋ ਞਾਤਿਭਤੋਹਮਸ੍ਮਿ।

    ‘‘Mahānubhāvassa mahoragassa, dhītukāmo ñātibhatohamasmi;

    ਤਂ ਯਾਚਮਾਨਂ ਸਸੁਰੋ ਅવੋਚ, ਯਥਾ ਮਮਞ੍ਞਿਂਸੁ ਸੁਕਾਮਨੀਤਂ॥

    Taṃ yācamānaṃ sasuro avoca, yathā mamaññiṃsu sukāmanītaṃ.

    ੧੫੫੮.

    1558.

    ‘‘ਦਜ੍ਜੇਮੁ ਖੋ ਤੇ ਸੁਤਨੁਂ ਸੁਨੇਤ੍ਤਂ, ਸੁਚਿਮ੍ਹਿਤਂ ਚਨ੍ਦਨਲਿਤ੍ਤਗਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Dajjemu kho te sutanuṃ sunettaṃ, sucimhitaṃ candanalittagattaṃ;

    ਸਚੇ ਤੁવਂ ਹਦਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧਾ ਇਧ ਮਾਹਰੇਸਿ।

    Sace tuvaṃ hadayaṃ paṇḍitassa, dhammena laddhā idha māharesi;

    ਏਤੇਨ વਿਤ੍ਤੇਨ ਕੁਮਾਰਿ ਲਬ੍ਭਾ, ਨਞ੍ਞਂ ਧਨਂ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਤ੍ਥਯਾਮ॥

    Etena vittena kumāri labbhā, naññaṃ dhanaṃ uttari patthayāma.

    ੧੫੫੯.

    1559.

    ‘‘ਏવਂ ਨ ਮੂਲ਼੍ਹੋਸ੍ਮਿ ਸੁਣੋਹਿ ਕਤ੍ਤੇ, ਨ ਚਾਪਿ ਮੇ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਿ।

    ‘‘Evaṃ na mūḷhosmi suṇohi katte, na cāpi me duggahitatthi kiñci;

    ਹਦਯੇਨ ਤੇ ਧਮ੍ਮਲਦ੍ਧੇਨ ਨਾਗਾ, ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞਂ ਦਦਨ੍ਤਿ॥

    Hadayena te dhammaladdhena nāgā, irandhatiṃ nāgakaññaṃ dadanti.

    ੧੫੬੦.

    1560.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਅਹਂ ਤੁਯ੍ਹਂ વਧਾਯ ਯੁਤ੍ਤੋ, ਏવਂ ਮਮਤ੍ਥੋ ਮਰਣੇਨ ਤੁਯ੍ਹਂ।

    ‘‘Tasmā ahaṃ tuyhaṃ vadhāya yutto, evaṃ mamattho maraṇena tuyhaṃ;

    ਇਧੇવ ਤਂ ਨਰਕੇ ਪਾਤਯਿਤ੍વਾ, ਹਨ੍ਤ੍વਾਨ ਤਂ ਹਦਯਮਾਨਯਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Idheva taṃ narake pātayitvā, hantvāna taṃ hadayamānayissa’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਧੀਤੁਕਾਮੋਤਿ ਧੀਤਰਂ ਕਾਮੇਮਿ ਪਤ੍ਥੇਮਿ, ਧੀਤੁ ਅਤ੍ਥਾਯ વਿਚਰਾਮਿ। ਞਾਤਿਭਤੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਞਾਤਿਭਤਕੋ ਨਾਮ ਅਹਂ ਅਮ੍ਹਿ। ਨ੍ਤਿ ਤਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞਂ। ਯਾਚਮਾਨਨ੍ਤਿ ਯਾਚਨ੍ਤਂ ਮਂ। ਯਥਾ ਮਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਮਂ। ਅਞ੍ਞਿਂਸੂਤਿ ਜਾਨਿਂਸੁ। ਸੁਕਾਮਨੀਤਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਏਸ ਕਾਮੇਨ ਨੀਤੋਤਿ ਸੁਕਾਮਨੀਤੋ, ਤਂ ਸੁਕਾਮਨੀਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਸੁਰੋ ‘ਦਜ੍ਜੇਮੁ ਖੋ ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਮવੋਚ। ਤਤ੍ਥ ਦਜ੍ਜੇਮੂਤਿ ਦਦੇਯ੍ਯਾਮ। ਸੁਤਨੁਨ੍ਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਸਰੀਰਂ। ਇਧ ਮਾਹਰੇਸੀਤਿ ਇਧ ਨਾਗਭવਨੇ ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧਾ ਆਹਰੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ।

    Tattha dhītukāmoti dhītaraṃ kāmemi patthemi, dhītu atthāya vicarāmi. Ñātibhatohamasmīti tasmā tassa ñātibhatako nāma ahaṃ amhi. Tanti taṃ nāgakaññaṃ. Yācamānanti yācantaṃ maṃ. Yathā manti yasmā maṃ. Aññiṃsūti jāniṃsu. Sukāmanītanti suṭṭhu esa kāmena nītoti sukāmanīto, taṃ sukāmanītaṃ. Tasmā sasuro ‘dajjemu kho te’’tiādimavoca. Tattha dajjemūti dadeyyāma. Sutanunti sundarasarīraṃ. Idha māharesīti idha nāgabhavane dhammena laddhā āhareyyāsīti.

    ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘વਿਮਲਾਯ ਮਮ ਹਦਯੇਨ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ, વਰੁਣਨਾਗਰਾਜੇਨ ਮਮ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਣਿਨਾ ਮਂ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਤੇਨ ਮਮ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਭਾવੋ વਣ੍ਣਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਤੋ વਿਮਲਾਯ ਮਮ ਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਦੋਹਲ਼ੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, વਰੁਣੇਨ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਣਤ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸ੍વਾਯਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤੇਨ ਮਂ ਮਾਰੇਤੁਂ ਏવਰੂਪਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਾਪੇਸਿ, ਮਮ ਪਣ੍ਡਿਤਭਾવੋ ਠਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਣਚਿਨ੍ਤਨਸਮਤ੍ਥਤਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਮਂ ਮਾਰੇਨ੍ਤੇ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ‘‘ਮਾਣવ, ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਜਾਨਾਮਿ, ਯਾવਾਹਂ ਨ ਮਰਾਮਿ, ਤਾવ ਮਂ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਸੁਣੋਹਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮਂ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਂ ਆਹਰਾਪੇਨ੍ਤੋ ਸੋ ਅਧੋਸਿਰੋ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤੋવ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tassa taṃ kathaṃ sutvā mahāsatto cintesi ‘‘vimalāya mama hadayena kiccaṃ natthi, varuṇanāgarājena mama dhammakathaṃ sutvā maṇinā maṃ pūjetvā tattha gatena mama dhammakathikabhāvo vaṇṇito bhavissati, tato vimalāya mama dhammakathāya dohaḷo uppanno bhavissati, varuṇena duggahitaṃ gahetvā puṇṇako āṇatto bhavissati, svāyaṃ attanā duggahitena maṃ māretuṃ evarūpaṃ dukkhaṃ pāpesi, mama paṇḍitabhāvo ṭhānuppattikāraṇacintanasamatthatā imasmiṃ maṃ mārente kiṃ karissati, handāhaṃ saññāpessāmi na’’nti. Cintetvā ca pana ‘‘māṇava, sādhunaradhammaṃ nāma jānāmi, yāvāhaṃ na marāmi, tāva maṃ pabbatamuddhani nisīdāpetvā sādhunaradhammaṃ nāma suṇohi, pacchā yaṃ icchasi, taṃ kareyyāsī’’ti vatvā sādhunaradhammaṃ vaṇṇetvā attano jīvitaṃ āharāpento so adhosiro olambantova gāthamāha –

    ੧੫੬੧.

    1561.

    ‘‘ਖਿਪ੍ਪਂ ਮਮਂ ਉਦ੍ਧਰ ਕਾਤਿਯਾਨ, ਹਦਯੇਨ ਮੇ ਯਦਿ ਤੇ ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਚ੍ਚਂ।

    ‘‘Khippaṃ mamaṃ uddhara kātiyāna, hadayena me yadi te atthi kiccaṃ;

    ਯੇ ਕੇਚਿਮੇ ਸਾਧੁਨਰਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ, ਸਬ੍ਬੇવ ਤੇ ਪਾਤੁਕਰੋਮਿ ਅਜ੍ਜਾ’’ਤਿ॥

    Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva te pātukaromi ajjā’’ti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ‘‘ਅਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਅਕਥਿਤਪੁਬ੍ਬੋ ਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਨਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਨਿਸੀਦਾਪੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Taṃ sutvā puṇṇako ‘‘ayaṃ paṇḍitena devamanussānaṃ akathitapubbo dhammo bhavissati, khippameva naṃ uddharitvā sādhunaradhammaṃ suṇissāmī’’ti cintetvā mahāsattaṃ ukkhipitvā pabbatamuddhani nisīdāpesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੬੨.

    1562.

    ‘‘ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠਂ, ਨਗਮੁਦ੍ਧਨਿ ਖਿਪ੍ਪਂ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ।

    ‘‘So puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nagamuddhani khippaṃ patiṭṭhapetvā;

    ਅਸ੍ਸਤ੍ਥਮਾਸੀਨਂ ਸਮੇਕ੍ਖਿਯਾਨ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਿ ਕਤ੍ਤਾਰਮਨੋਮਪਞ੍ਞਂ॥

    Assatthamāsīnaṃ samekkhiyāna, paripucchi kattāramanomapaññaṃ.

    ੧੫੬੩.

    1563.

    ‘‘ਸਮੁਦ੍ਧਟੋ ਮੇਸਿ ਤੁવਂ ਪਪਾਤਾ, ਹਦਯੇਨ ਤੇ ਅਜ੍ਜ ਮਮਤ੍ਥਿ ਕਿਚ੍ਚਂ।

    ‘‘Samuddhaṭo mesi tuvaṃ papātā, hadayena te ajja mamatthi kiccaṃ;

    ਯੇ ਕੇਚਿਮੇ ਸਾਧੁਨਰਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ, ਸਬ੍ਬੇવ ਮੇ ਪਾਤੁਕਰੋਹਿ ਅਜ੍ਜਾ’’ਤਿ॥

    Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva me pātukarohi ajjā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸਤ੍ਥਮਾਸੀਨਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਸ੍ਸਾਸਂ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ। ਸਮੇਕ੍ਖਿਯਾਨਾਤਿ ਦਿਸ੍વਾ। ਸਾਧੁਨਰਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਨਰਸ੍ਸ ਸਾਧੁਧਮ੍ਮਾ, ਸੁਨ੍ਦਰਧਮ੍ਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha assatthamāsīnanti laddhassāsaṃ hutvā nisinnaṃ. Samekkhiyānāti disvā. Sādhunarassa dhammāti narassa sādhudhammā, sundaradhammāti attho.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Taṃ sutvā mahāsatto āha –

    ੧੫੬੪.

    1564.

    ‘‘ਸਮੁਦ੍ਧਟੋ ਤ੍ਯਸ੍ਮਿ ਅਹਂ ਪਪਾਤਾ, ਹਦਯੇਨ ਮੇ ਯਦਿ ਤੇ ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਚ੍ਚਂ।

    ‘‘Samuddhaṭo tyasmi ahaṃ papātā, hadayena me yadi te atthi kiccaṃ;

    ਯੇ ਕੇਚਿਮੇ ਸਾਧੁਨਰਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ, ਸਬ੍ਬੇવ ਤੇ ਪਾਤੁਕਰੋਮਿ ਅਜ੍ਜਾ’’ਤਿ॥

    Ye kecime sādhunarassa dhammā, sabbeva te pātukaromi ajjā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤ੍ਯਸ੍ਮੀਤਿ ਤਯਾ ਅਸ੍ਮਿ।

    Tattha tyasmīti tayā asmi.

    ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਕਿਲਿਟ੍ਠਗਤ੍ਤੋਮ੍ਹਿ, ਨ੍ਹਾਯਾਮਿ ਤਾવਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਯਕ੍ਖੋਪਿ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਨ੍ਹਾਨੋਦਕਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਤਕਾਲੇ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਦੁਸ੍ਸਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਨਿ ਦਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਪ੍ਪਟਿਯਤ੍ਤਕਾਲੇ ਦਿਬ੍ਬਭੋਜਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਭੁਤ੍ਤਭੋਜਨੋ ਕਾਲ਼ਾਗਿਰਿਮਤ੍ਥਕਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਆਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲਾਯ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha naṃ mahāsatto ‘‘kiliṭṭhagattomhi, nhāyāmi tāvā’’ti āha. Yakkhopi ‘‘sādhū’’ti nhānodakaṃ āharitvā nhātakāle mahāsattassa dibbadussagandhamālādīni datvā alaṅkatappaṭiyattakāle dibbabhojanaṃ adāsi. Atha mahāsatto bhuttabhojano kāḷāgirimatthakaṃ alaṅkārāpetvā āsanaṃ paññāpetvā alaṅkatadhammāsane nisīditvā buddhalīlāya sādhunaradhammaṃ desento gāthamāha –

    ੧੫੬੫.

    1565.

    ‘‘ਯਾਤਾਨੁਯਾਯੀ ਚ ਭવਾਹਿ ਮਾਣવ, ਅਲ੍ਲਞ੍ਚ ਪਾਣਿਂ ਪਰਿવਜ੍ਜਯਸ੍ਸੁ।

    ‘‘Yātānuyāyī ca bhavāhi māṇava, allañca pāṇiṃ parivajjayassu;

    ਮਾ ਚਸ੍ਸੁ ਮਿਤ੍ਤੇਸੁ ਕਦਾਚਿ ਦੁਬ੍ਭੀ, ਮਾ ਚ વਸਂ ਅਸਤੀਨਂ ਨਿਗਚ੍ਛੇ’’ਤਿ॥

    Mā cassu mittesu kadāci dubbhī, mā ca vasaṃ asatīnaṃ nigacche’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਲ੍ਲਞ੍ਚ ਪਾਣਿਂ ਪਰਿવਜ੍ਜਯਸ੍ਸੂਤਿ ਅਲ੍ਲਂ ਤਿਨ੍ਤਂ ਪਾਣਿਂ ਮਾ ਦਹਿ ਮਾ ਝਾਪੇਹਿ।

    Tattha allañca pāṇiṃ parivajjayassūti allaṃ tintaṃ pāṇiṃ mā dahi mā jhāpehi.

    ਯਕ੍ਖੋ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੇ ਬੁਜ੍ਝਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Yakkho saṃkhittena bhāsite cattāro sādhunaradhamme bujjhituṃ asakkonto vitthārena pucchanto gāthamāha –

    ੧੫੬੬.

    1566.

    ‘‘ਕਥਂ ਨੁ ਯਾਤਂ ਅਨੁਯਾਯਿ ਹੋਤਿ, ਅਲ੍ਲਞ੍ਚ ਪਾਣਿਂ ਦਹਤੇ ਕਥਂ ਸੋ।

    ‘‘Kathaṃ nu yātaṃ anuyāyi hoti, allañca pāṇiṃ dahate kathaṃ so;

    ਅਸਤੀ ਚ ਕਾ ਕੋ ਪਨ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੋ, ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਏਤਮਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Asatī ca kā ko pana mittadubbho, akkhāhi me pucchito etamattha’’nti.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤੋਪਿਸ੍ਸ ਕਥੇਸਿ –

    Mahāsattopissa kathesi –

    ੧੫੬੭.

    1567.

    ‘‘ਅਸਨ੍ਥੁਤਂ ਨੋਪਿ ਚ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ, ਯੋ ਆਸਨੇਨਾਪਿ ਨਿਮਨ੍ਤਯੇਯ੍ਯ।

    ‘‘Asanthutaṃ nopi ca diṭṭhapubbaṃ, yo āsanenāpi nimantayeyya;

    ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਥਂ ਪੁਰਿਸੋ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਯਾਤਾਨੁਯਾਯੀਤਿ ਤਮਾਹੁ ਪਣ੍ਡਿਤਾ॥

    Tasseva atthaṃ puriso kareyya, yātānuyāyīti tamāhu paṇḍitā.

    ੧੫੬੮.

    1568.

    ‘‘ਯਸ੍ਸੇਕਰਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਘਰੇ વਸੇਯ੍ਯ, ਯਤ੍ਥਨ੍ਨਪਾਨਂ ਪੁਰਿਸੋ ਲਭੇਯ੍ਯ।

    ‘‘Yassekarattampi ghare vaseyya, yatthannapānaṃ puriso labheyya;

    ਨ ਤਸ੍ਸ ਪਾਪਂ ਮਨਸਾਪਿ ਚਿਨ੍ਤਯੇ, ਅਦੁਬ੍ਭਪਾਣਿਂ ਦਹਤੇ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੋ॥

    Na tassa pāpaṃ manasāpi cintaye, adubbhapāṇiṃ dahate mittadubbho.

    ੧੫੬੯.

    1569.

    ‘‘ਯਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਛਾਯਾਯ, ਨਿਸੀਦੇਯ੍ਯ ਸਯੇਯ੍ਯ વਾ।

    ‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;

    ਨ ਤਸ੍ਸ ਸਾਖਂ ਭਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੋ ਹਿ ਪਾਪਕੋ॥

    Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho hi pāpako.

    ੧੫੭੦.

    1570.

    ‘‘ਪੁਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਚੇਮਂ ਪਥવਿਂ ਧਨੇਨ, ਦਜ੍ਜਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮ੍ਮਤਾਯ।

    ‘‘Puṇṇampi cemaṃ pathaviṃ dhanena, dajjitthiyā puriso sammatāya;

    ਲਦ੍ਧਾ ਖਣਂ ਅਤਿਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ ਤਮ੍ਪਿ, ਤਾਸਂ વਸਂ ਅਸਤੀਨਂ ਨ ਗਚ੍ਛੇ॥

    Laddhā khaṇaṃ atimaññeyya tampi, tāsaṃ vasaṃ asatīnaṃ na gacche.

    ੧੫੭੧.

    1571.

    ‘‘ਏવਂ ਖੋ ਯਾਤਂ ਅਨੁਯਾਯਿ ਹੋਤਿ,

    ‘‘Evaṃ kho yātaṃ anuyāyi hoti,

    ਅਲ੍ਲਞ੍ਚ ਪਾਣਿਂ ਦਹਤੇ ਪੁਨੇવਂ।

    Allañca pāṇiṃ dahate punevaṃ;

    ਅਸਤੀ ਚ ਸਾ ਸੋ ਪਨ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੋ,

    Asatī ca sā so pana mittadubbho,

    ਸੋ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਹੋਹਿ ਜਹਸ੍ਸੁ ਅਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ॥

    So dhammiko hohi jahassu adhamma’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਸਨ੍ਥੁਤਨ੍ਤਿ ਏਕਾਹਦ੍વੀਹਮ੍ਪਿ ਏਕਤੋ ਅવੁਤ੍ਥਪੁਬ੍ਬਂ। ਯੋ ਆਸਨੇਨਾਪੀਤਿ ਯੋ ਏવਰੂਪਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਆਸਨਮਤ੍ਤੇਨਪਿ ਨਿਮਨ੍ਤਯੇਯ੍ਯ, ਪਗੇવ ਅਨ੍ਨਪਾਨਾਦੀਹਿ। ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਾਰਿਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਪੁਰਿਸੋ ਕਰੋਤੇવ। ਯਾਤਾਨੁਯਾਯੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਕਾਰਿਤਾਯ ਯਾਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਨੁਯਾਯੀ । ਪਠਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਹਿ ਯਾਯੀ ਨਾਮ, ਪਚ੍ਛਾ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਨੁਯਾਯੀ ਨਾਮਾਤਿ ਏવਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਦੇવਰਾਜ, ਪਠਮੋ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੋ। ਅਦੁਬ੍ਭਪਾਣਿਨ੍ਤਿ ਅਦੁਬ੍ਭਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭੁਞ੍ਜਨਹਤ੍ਥਮੇવ ਦਹਨ੍ਤੋ ਹਿ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਅਲ੍ਲਹਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਪਨਂ ਨਾਮ ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੋ। ਨ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸਾਖਂ વਾ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਨ ਭਞ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੋ ਹਿ ਪਾਪਕੋ। ਇਤਿ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਚ੍ਛਾਯਸ੍ਸ ਅਚੇਤਨਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸਪਿ ਪਾਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਕਿਮਙ੍ਗਂ ਪਨ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸਾਤਿ। ਏવਂ ਮਿਤ੍ਤੇਸੁ ਅਦੁਬ੍ਭਨਂ ਨਾਮ ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੋ। ਦਜ੍ਜਿਤ੍ਥਿਯਾਤਿ ਦਦੇਯ੍ਯ ਇਤ੍ਥਿਯਾ। ਸਮ੍ਮਤਾਯਾਤਿ ‘‘ਅਹਮੇવ ਤਸ੍ਸਾ ਪਿਯੋ, ਨ ਅਞ੍ਞੋ, ਮਞ੍ਞੇવ ਸਾ ਇਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਮਤਾਯ। ਲਦ੍ਧਾ ਖਣਨ੍ਤਿ ਅਤਿਚਾਰਸ੍ਸ ਓਕਾਸਂ ਲਭਿਤ੍વਾ। ਅਸਤੀਨਨ੍ਤਿ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ। ਇਤਿ ਮਾਤੁਗਾਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ ਨਾਮ ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੋ। ਸੋ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਹੋਹੀਤਿ ਦੇવਰਾਜ, ਸੋ ਤ੍વਂ ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਹੀਤਿ।

    Tattha asanthutanti ekāhadvīhampi ekato avutthapubbaṃ. Yo āsanenāpīti yo evarūpaṃ puggalaṃ āsanamattenapi nimantayeyya, pageva annapānādīhi. Tassevāti tassa pubbakārissa atthaṃ puriso karoteva. Yātānuyāyīti pubbakāritāya yātassa puggalassa anuyāyī . Paṭhamaṃ karonto hi yāyī nāma, pacchā karonto anuyāyī nāmāti evaṃ paṇḍitā kathenti. Ayaṃ devarāja, paṭhamo sādhunaradhammo. Adubbhapāṇinti adubbhakaṃ attano bhuñjanahatthameva dahanto hi mittadubbhī nāma hoti. Iti allahatthassa ajjhāpanaṃ nāma ayaṃ dutiyo sādhunaradhammo. Na tassāti tassa sākhaṃ vā pattaṃ vā na bhañjeyya. Kiṃkāraṇā? Mittadubbho hi pāpako. Iti paribhuttacchāyassa acetanassa rukkhassapi pāpaṃ karonto mittadubbhī nāma hoti, kimaṅgaṃ pana manussabhūtassāti. Evaṃ mittesu adubbhanaṃ nāma ayaṃ tatiyo sādhunaradhammo. Dajjitthiyāti dadeyya itthiyā. Sammatāyāti ‘‘ahameva tassā piyo, na añño, maññeva sā icchatī’’ti evaṃ suṭṭhu matāya. Laddhā khaṇanti aticārassa okāsaṃ labhitvā. Asatīnanti asaddhammasamannāgatānaṃ itthīnaṃ. Iti mātugāmaṃ nissāya pāpassa akaraṇaṃ nāma ayaṃ catuttho sādhunaradhammo. So dhammiko hohīti devarāja, so tvaṃ imehi catūhi sādhunaradhammehi yutto hohīti.

    ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਯਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੇ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲਾਯ ਕਥੇਸਿ।

    Evaṃ mahāsatto yakkhassa cattāro sādhunaradhamme buddhalīlāya kathesi.

    ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Sādhunaradhammakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਕਾਲ਼ਾਗਿਰਿਕਣ੍ਡਂ

    Kāḷāgirikaṇḍaṃ

    ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸੁਣਨ੍ਤੋਯੇવ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ ‘‘ਚਤੂਸੁਪਿ ਠਾਨੇਸੁ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਮੇવ ਯਾਚਤਿ, ਅਯਂ ਖੋ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸਨ੍ਥੁਤਸ੍ਸੇવ ਸਕ੍ਕਾਰਮਕਾਸਿ, ਅਹਮਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ ਤੀਹਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਯਸਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੋ વਸਿਂ, ਅਹਞ੍ਚਿਮਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮਾਤੁਗਾਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਰੋਮਿ, ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ ਅਹਮੇવ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੀ। ਸਚੇ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਅਪਰਜ੍ਝਾਮਿ, ਨ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੇ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਂ ਮੇ ਨਾਗਮਾਣવਿਕਾਯ, ਇਨ੍ਦਪਤ੍ਥਨਗਰવਾਸੀਨਂ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਾਨਿ ਹਾਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ વੇਗੇਨ ਤਤ੍ਥ ਨੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਓਤਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Te dhamme suṇantoyeva puṇṇako sallakkhesi ‘‘catūsupi ṭhānesu paṇḍito attano jīvitameva yācati, ayaṃ kho mayhaṃ pubbe asanthutasseva sakkāramakāsi, ahamassa nivesane tīhaṃ mahantaṃ yasaṃ anubhavanto vasiṃ, ahañcimaṃ pāpakammaṃ karonto mātugāmaṃ nissāya karomi, sabbathāpi ahameva mittadubbhī. Sace paṇḍitaṃ aparajjhāmi, na sādhunaradhamme vattissāmi nāma, tasmā kiṃ me nāgamāṇavikāya, indapatthanagaravāsīnaṃ assumukhāni hāsento imaṃ vegena tattha netvā dhammasabhāyaṃ otāressāmī’’ti cintetvā gāthamāha –

    ੧੫੭੨.

    1572.

    ‘‘ਅવਸਿਂ ਅਹਂ ਤੁਯ੍ਹ ਤੀਹਂ ਅਗਾਰੇ, ਅਨ੍ਨੇਨ ਪਾਨੇਨ ਉਪਟ੍ਠਿਤੋਸ੍ਮਿ।

    ‘‘Avasiṃ ahaṃ tuyha tīhaṃ agāre, annena pānena upaṭṭhitosmi;

    ਮਿਤ੍ਤੋ ਮਮਾਸੀ વਿਸਜ੍ਜਾਮਹਂ ਤਂ, ਕਾਮਂ ਘਰਂ ਉਤ੍ਤਮਪਞ੍ਞ ਗਚ੍ਛ॥

    Mitto mamāsī visajjāmahaṃ taṃ, kāmaṃ gharaṃ uttamapañña gaccha.

    ੧੫੭੩.

    1573.

    ਅਪਿ ਹਾਯਤੁ ਨਾਗਕੁਲਾ ਅਤ੍ਥੋ, ਅਲਮ੍ਪਿ ਮੇ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾਯ ਹੋਤੁ।

    Api hāyatu nāgakulā attho, alampi me nāgakaññāya hotu;

    ਸੋ ਤ੍વਂ ਸਕੇਨੇવ ਸੁਭਾਸਿਤੇਨ, ਮੁਤ੍ਤੋਸਿ ਮੇ ਅਜ੍ਜ વਧਾਯ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ॥

    So tvaṃ sakeneva subhāsitena, muttosi me ajja vadhāya paññā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਉਪਟ੍ਠਿਤੋਸ੍ਮੀਤਿ ਤਯਾ ਉਪਟ੍ਠਿਤੋਸ੍ਮਿ। વਿਸਜ੍ਜਾਮਹਂ ਤਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਮਿ ਅਹਂ ਤਂ। ਕਾਮਨ੍ਤਿ ਏਕਂਸੇਨ। વਧਾਯਾਤਿ વਧਤੋ। ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤ।

    Tattha upaṭṭhitosmīti tayā upaṭṭhitosmi. Visajjāmahaṃ tanti vissajjemi ahaṃ taṃ. Kāmanti ekaṃsena. Vadhāyāti vadhato. Paññāti paññavanta.

    ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਮਾਣવ, ਤ੍વਂ ਤਾવ ਮਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰਂ ਮਾ ਪੇਸੇਹਿ, ਨਾਗਭવਨਮੇવ ਮਂ ਨੇਹੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha naṃ mahāsatto ‘‘māṇava, tvaṃ tāva maṃ attano gharaṃ mā pesehi, nāgabhavanameva maṃ nehī’’ti vadanto gāthamāha –

    ੧੫੭੪.

    1574.

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਤੁવਂ ਯਕ੍ਖ ਮਮਮ੍ਪਿ ਨੇਹਿ, ਸਸੁਰਂ ਤੇ ਅਤ੍ਥਂ ਮਯਿ ਚਰਸ੍ਸੁ।

    ‘‘Handa tuvaṃ yakkha mamampi nehi, sasuraṃ te atthaṃ mayi carassu;

    ਮਯਞ੍ਚ ਨਾਗਾਧਿਪਤਿਂ વਿਮਾਨਂ, ਦਕ੍ਖੇਮੁ ਨਾਗਸ੍ਸ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Mayañca nāgādhipatiṃ vimānaṃ, dakkhemu nāgassa adiṭṭhapubba’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਹਨ੍ਦਾਤਿ વવਸ੍ਸਗ੍ਗਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਸਸੁਰਂ ਤੇ ਅਤ੍ਥਂ ਮਯਿ ਚਰਸ੍ਸੂਤਿ ਤવ ਸਸੁਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕਂ ਅਤ੍ਥਂ ਮਯਿ ਚਰ ਮਾ ਨਾਸੇਹਿ। ਨਾਗਾਧਿਪਤਿਂ વਿਮਾਨਨ੍ਤਿ ਅਹਮ੍ਪਿ ਨਾਗਾਧਿਪਤਿਞ੍ਚ વਿਮਾਨਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਂ।

    Tattha handāti vavassaggatthe nipāto. Sasuraṃ te atthaṃ mayi carassūti tava sasurassa santakaṃ atthaṃ mayi cara mā nāsehi. Nāgādhipatiṃ vimānanti ahampi nāgādhipatiñca vimānañcassa adiṭṭhapubbaṃ passeyyaṃ.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Taṃ sutvā puṇṇako āha –

    ੧੫੭੫.

    1575.

    ‘‘ਯਂ વੇ ਨਰਸ੍ਸ ਅਹਿਤਾਯ ਅਸ੍ਸ, ਨ ਤਂ ਪਞ੍ਞੋ ਅਰਹਤਿ ਦਸ੍ਸਨਾਯ।

    ‘‘Yaṃ ve narassa ahitāya assa, na taṃ pañño arahati dassanāya;

    ਅਥ ਕੇਨ વਣ੍ਣੇਨ ਅਮਿਤ੍ਤਗਾਮਂ, ਤੁવਮਿਚ੍ਛਸਿ ਉਤ੍ਤਮਪਞ੍ਞ ਗਨ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Atha kena vaṇṇena amittagāmaṃ, tuvamicchasi uttamapañña gantu’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਮਿਤ੍ਤਗਾਮਨ੍ਤਿ ਅਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ, ਅਮਿਤ੍ਤਸਮਾਗਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha amittagāmanti amittassa vasanaṭṭhānaṃ, amittasamāgamanti attho.

    ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Atha naṃ mahāsatto āha –

    ੧੫੭੬.

    1576.

    ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਪਜਾਨਾਮਿ ਅਹਮ੍ਪਿ ਏਤਂ, ਨ ਤਂ ਪਞ੍ਞੋ ਅਰਹਤਿ ਦਸ੍ਸਨਾਯ।

    ‘‘Addhā pajānāmi ahampi etaṃ, na taṃ pañño arahati dassanāya;

    ਪਾਪਞ੍ਚ ਮੇ ਨਤ੍ਥਿ ਕਤਂ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਸਙ੍ਕੇ ਮਰਣਾਗਮਾਯਾ’’ਤਿ॥

    Pāpañca me natthi kataṃ kuhiñci, tasmā na saṅke maraṇāgamāyā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਰਣਾਗਮਾਯਾਤਿ ਮਰਣਸ੍ਸ ਆਗਮਾਯ।

    Tattha maraṇāgamāyāti maraṇassa āgamāya.

    ਅਪਿਚ , ਦੇવਰਾਜ, ਤਾਦਿਸੋ ਯਕ੍ਖੋ ਕਕ੍ਖਲ਼ੋ ਮਯਾ ਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਪਲੋਭੇਤ੍વਾ ਮੁਦੁਕਤੋ, ਇਦਾਨੇવ ਮਂ ‘‘ਅਲਂ ਮੇ ਨਾਗਮਾਣવਿਕਾਯ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰਂ ਯਾਹੀ’’ਤਿ વਦੇਸਿ, ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ ਮੁਦੁਕਰਣਂ ਮਮ ਭਾਰੋ, ਨੇਹਿਯੇવ ਮਂ ਤਤ੍ਥਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Apica , devarāja, tādiso yakkho kakkhaḷo mayā dhammakathāya palobhetvā mudukato, idāneva maṃ ‘‘alaṃ me nāgamāṇavikāya, attano gharaṃ yāhī’’ti vadesi, nāgarājassa mudukaraṇaṃ mama bhāro, nehiyeva maṃ tatthāti. Tassa taṃ vacanaṃ sutvā puṇṇako ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tuṭṭhacitto āha –

    ੧੫੭੭.

    1577.

    ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ ਠਾਨਂ ਅਤੁਲਾਨੁਭਾવਂ, ਮਯਾ ਸਹ ਦਕ੍ਖਸਿ ਏਹਿ ਕਤ੍ਤੇ।

    ‘‘Handa ca ṭhānaṃ atulānubhāvaṃ, mayā saha dakkhasi ehi katte;

    ਯਤ੍ਥਚ੍ਛਤਿ ਨਚ੍ਚਗੀਤੇਹਿ ਨਾਗੋ, ਰਾਜਾ ਯਥਾ વੇਸ੍ਸવਣੋ ਨਲ਼ਿਞ੍ਞਂ॥

    Yatthacchati naccagītehi nāgo, rājā yathā vessavaṇo naḷiññaṃ.

    ੧੫੭੮.

    1578.

    ‘‘ਨਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾ ਚਰਿਤਂ ਗਣੇਨ, ਨਿਕੀਲ਼ਿਤਂ ਨਿਚ੍ਚਮਹੋ ਚ ਰਤ੍ਤਿਂ।

    ‘‘Naṃ nāgakaññā caritaṃ gaṇena, nikīḷitaṃ niccamaho ca rattiṃ;

    ਪਹੂਤਮਾਲ੍ਯਂ ਬਹੁਪੁਪ੍ਫਛਨ੍ਨਂ, ਓਭਾਸਤੀ વਿਜ੍ਜੁਰਿવਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ॥

    Pahūtamālyaṃ bahupupphachannaṃ, obhāsatī vijjurivantalikkhe.

    ੧੫੭੯.

    1579.

    ‘‘ਅਨ੍ਨੇਨ ਪਾਨੇਨ ਉਪੇਤਰੂਪਂ, ਨਚ੍ਚੇਹਿ ਗੀਤੇਹਿ ਚ વਾਦਿਤੇਹਿ।

    ‘‘Annena pānena upetarūpaṃ, naccehi gītehi ca vāditehi;

    ਪਰਿਪੂਰਂ ਕਞ੍ਞਾਹਿ ਅਲਙ੍ਕਤਾਹਿ, ਉਪਸੋਭਤਿ વਤ੍ਥਪਿਲਨ੍ਧਨੇਨਾ’’ਤਿ॥

    Paripūraṃ kaññāhi alaṅkatāhi, upasobhati vatthapilandhanenā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਹਨ੍ਦ ਚਾਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਮੇવ। ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਨਲ਼ਿਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਨਲ਼ਿਨਿਯਂ ਨਾਮ ਰਾਜਧਾਨਿਯਂ। ਚਰਿਤਂ ਗਣੇਨਾਤਿ ਤਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾਨਂ ਗਣੇਨ ਚਰਿਤਂ। ਨਿਕੀਲ਼ਿਤਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਂ ਅਹੋ ਚ ਰਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾਹਿ ਕੀਲ਼ਿਤਾਨੁਕੀਲ਼ਿਤਂ।

    Tattha handa cāti nipātamattameva. Ṭhānanti nāgarājassa vasanaṭṭhānaṃ. Naḷiññanti naḷiniyaṃ nāma rājadhāniyaṃ. Caritaṃ gaṇenāti taṃ nāgakaññānaṃ gaṇena caritaṃ. Nikīḷitanti niccaṃ aho ca rattiñca nāgakaññāhi kīḷitānukīḷitaṃ.

    ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਅਸ੍ਸਪਿਟ੍ਠਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evañca pana vatvā puṇṇako mahāsattaṃ assapiṭṭhaṃ āropetvā tattha nesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੫੮੦.

    1580.

    ‘‘ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠਂ, ਨਿਸੀਦਯੀ ਪਚ੍ਛਤੋ ਆਸਨਸ੍ਮਿਂ।

    ‘‘So puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nisīdayī pacchato āsanasmiṃ;

    ਆਦਾਯ ਕਤ੍ਤਾਰਮਨੋਮਪਞ੍ਞਂ, ਉਪਾਨਯੀ ਭવਨਂ ਨਾਗਰਞ੍ਞੋ॥

    Ādāya kattāramanomapaññaṃ, upānayī bhavanaṃ nāgarañño.

    ੧੫੮੧.

    1581.

    ‘‘ਪਤ੍વਾਨ ਠਾਨਂ ਅਤੁਲਾਨੁਭਾવਂ, ਅਟ੍ਠਾਸਿ ਕਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਛਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ।

    ‘‘Patvāna ṭhānaṃ atulānubhāvaṃ, aṭṭhāsi kattā pacchato puṇṇakassa;

    ਸਾਮਗ੍ਗਿਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਨਾਗਰਾਜਾ, ਪੁਬ੍ਬੇવ ਜਾਮਾਤਰਮਜ੍ਝਭਾਸਥਾ’’ਤਿ॥

    Sāmaggipekkhamāno nāgarājā, pubbeva jāmātaramajjhabhāsathā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਏવਂ ਨਾਗਭવਨਂ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਜਞ੍ਞਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਨਾਗਭવਨਂ ਨੇਸਿ। ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਪਚ੍ਛਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਕਿਰ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਸਚੇ ਨਾਗਰਾਜਾ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਚ੍ਚੇਤਂ ਕੁਸਲਂ। ਨੋ ਚੇ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸਿਨ੍ਧવਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਪਚ੍ਛਤੋ ਠਪੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਚ੍ਛਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਸਾਮਗ੍ਗਿਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋਤਿ ਸਾਮਗ੍ਗਿਂ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ। ‘‘ਸਾਮਂ ਅਪੇਕ੍ਖੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਮਾਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਪਠਮਤਰਂ ਸਯਮੇવ ਅਜ੍ਝਭਾਸਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha sopuṇṇakoti bhikkhave, so evaṃ nāgabhavanaṃ vaṇṇetvā paṇḍitaṃ attano ājaññaṃ āropetvā nāgabhavanaṃ nesi. Ṭhānanti nāgarājassa vasanaṭṭhānaṃ. Pacchato puṇṇakassāti puṇṇakassa kira etadahosi ‘‘sace nāgarājā paṇḍitaṃ disvā muducitto bhavissati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce, tassa taṃ apassantasseva sindhavaṃ āropetvā ādāya gamissāmī’’ti. Atha naṃ pacchato ṭhapesi. Tena vuttaṃ ‘‘pacchato puṇṇakassā’’ti. Sāmaggipekkhamānoti sāmaggiṃ apekkhamāno. ‘‘Sāmaṃ apekkhī’’tipi pāṭho, attano jāmātaraṃ passitvā paṭhamataraṃ sayameva ajjhabhāsathāti attho.

    ਨਾਗਰਾਜਾ ਆਹ –

    Nāgarājā āha –

    ੧੫੮੨.

    1582.

    ‘‘ਯਨ੍ਨੁ ਤੁવਂ ਅਗਮਾ ਮਚ੍ਚਲੋਕਂ, ਅਨ੍વੇਸਮਾਨੋ ਹਦਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ।

    ‘‘Yannu tuvaṃ agamā maccalokaṃ, anvesamāno hadayaṃ paṇḍitassa;

    ਕਚ੍ਚਿ ਸਮਿਦ੍ਧੇਨ ਇਧਾਨੁਪਤ੍ਤੋ, ਆਦਾਯ ਕਤ੍ਤਾਰਮਨੋਮਪਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Kacci samiddhena idhānupatto, ādāya kattāramanomapañña’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਚ੍ਚਿ ਸਮਿਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਮਨੋਰਥੇਨ ਸਮਿਦ੍ਧੇਨ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨੇਨ ਇਧਾਗਤੋਸੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    Tattha kacci samiddhenāti kacci te manorathena samiddhena nipphannena idhāgatosīti pucchati.

    ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਆਹ –

    Puṇṇako āha –

    ੧੫੮੩.

    1583.

    ‘‘ਅਯਞ੍ਹਿ ਸੋ ਆਗਤੋ ਯਂ ਤ੍વਮਿਚ੍ਛਸਿ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧੋ ਮਮ ਧਮ੍ਮਪਾਲੋ।

    ‘‘Ayañhi so āgato yaṃ tvamicchasi, dhammena laddho mama dhammapālo;

    ਤਂ ਪਸ੍ਸਥ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਭਾਸਮਾਨਂ, ਸੁਖੋ ਹવੇ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇਹਿ ਸਙ੍ਗਮੋ’’ਤਿ॥

    Taṃ passatha sammukhā bhāsamānaṃ, sukho have sappurisehi saṅgamo’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਤ੍વਮਿਚ੍ਛਸੀਤਿ ਯਂ ਤ੍વਂ ਇਚ੍ਛਸਿ। ‘‘ਯਨ੍ਤੁ ਮਿਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਭਾਸਮਾਨਨ੍ਤਿ ਤਂ ਲੋਕਸਕ੍ਕਤਂ ਧਮ੍ਮਪਾਲਂ ਇਦਾਨਿ ਮਧੁਰੇਨ ਸਰੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਮਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾવ ਪਸ੍ਸਥ, ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇਹਿ ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ ਸਮਾਗਮੋ ਹਿ ਨਾਮ ਸੁਖੋ ਹੋਤੀਤਿ।

    Tattha yaṃ tvamicchasīti yaṃ tvaṃ icchasi. ‘‘Yantu micchasī’’tipi pāṭho. Sammukhā bhāsamānanti taṃ lokasakkataṃ dhammapālaṃ idāni madhurena sarena dhammaṃ bhāsamānaṃ sammukhāva passatha, sappurisehi ekaṭṭhāne samāgamo hi nāma sukho hotīti.

    ਕਾਲ਼ਾਗਿਰਿਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Kāḷāgirikaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਤਤੋ ਨਾਗਰਾਜਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tato nāgarājā mahāsattaṃ disvā gāthamāha –

    ੧੫੮੪.

    1584.

    ‘‘ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ ਦਿਸ੍વਾਨ, ਮਚ੍ਚੋ ਮਚ੍ਚੁਭਯਟ੍ਟਿਤੋ।

    ‘‘Adiṭṭhapubbaṃ disvāna, macco maccubhayaṭṭito;

    ਬ੍ਯਮ੍ਹਿਤੋ ਨਾਭਿવਾਦੇਸਿ, ਨਯਿਦਂ ਪਞ੍ਞવਤਾਮਿવਾ’’ਤਿ॥

    Byamhito nābhivādesi, nayidaṃ paññavatāmivā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਯਮ੍ਹਿਤੋਤਿ ਭੀਤੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ ਨਾਗਭવਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਰਣਭਯੇਨ ਅਟ੍ਟਿਤੋ ਭੀਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਯਂ ਮਂ ਨਾਭਿવਾਦੇਸਿ, ਇਦਂ ਕਾਰਣਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਾਨਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ।

    Tattha byamhitoti bhīto. Idaṃ vuttaṃ hoti – paṇḍita, tvaṃ adiṭṭhapubbaṃ nāgabhavanaṃ disvā maraṇabhayena aṭṭito bhīto hutvā yaṃ maṃ nābhivādesi, idaṃ kāraṇaṃ paññavantānaṃ na hotīti.

    ਏવਂ વਨ੍ਦਨਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨ੍ਤਂ ਨਾਗਰਾਜਾਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਤ੍વਂ ਮਯਾ વਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣવਨ੍ਤਤਾਯ ਉਪਾਯਕੋਸਲ੍ਲੇਨ ‘‘ਅਹਂ વਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਨਂ ਤਂ વਨ੍ਦਾਮੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ –

    Evaṃ vandanaṃ paccāsīsantaṃ nāgarājānaṃ mahāsatto ‘‘na tvaṃ mayā vanditabbo’’ti avatvāva attano ñāṇavantatāya upāyakosallena ‘‘ahaṃ vajjhappattabhāvena naṃ taṃ vandāmī’’ti vadanto gāthādvayamāha –

    ੧੫੮੫.

    1585.

    ‘‘ਨ ਚਮ੍ਹਿ ਬ੍ਯਮ੍ਹਿਤੋ ਨਾਗ, ਨ ਚ ਮਚ੍ਚੁਭਯਟ੍ਟਿਤੋ।

    ‘‘Na camhi byamhito nāga, na ca maccubhayaṭṭito;

    ਨ વਜ੍ਝੋ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਝਂ વਾ ਨਾਭਿવਾਦਯੇ॥

    Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.

    ੧੫੮੬.

    1586.

    ‘‘ਕਥਂ ਨੋ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, ਅਭਿવਾਦਾਪਯੇਥ વੇ।

    ‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;

    ਯਂ ਨਰੋ ਹਨ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨੁਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥

    Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjatī’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨੇવਾਹਂ, ਨਾਗਰਾਜ, ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ ਨਾਗਭવਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭੀਤੋ, ਨ ਮਰਣਭਯਟ੍ਟਿਤੋ। ਮਾਦਿਸਸ੍ਸ ਹਿ ਮਰਣਭਯਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, વਜ੍ਝੋ ਪਨ ਅਭਿવਾਦੇਤੁਂ, વਜ੍ਝਂ વਾ ਅવਜ੍ਝੋਪਿ ਅਭਿવਾਦਾਪੇਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਯਞ੍ਹਿ ਨਰੋ ਹਨ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਤਂ ਕਥਂ ਨੁ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, ਕਥਂ વਾ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਿવਾਦਾਪਯੇਥ વੇ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਤ੍વਞ੍ਚ ਕਿਰ ਮਂ ਮਾਰਾਪੇਤੁਂ ਇਮਂ ਆਣਾਪੇਸਿ, ਕਥਾਹਂ ਤਂ વਨ੍ਦਾਧੀਤਿ।

    Tassattho – nevāhaṃ, nāgarāja, adiṭṭhapubbaṃ nāgabhavanaṃ disvā bhīto, na maraṇabhayaṭṭito. Mādisassa hi maraṇabhayaṃ nāma natthi, vajjho pana abhivādetuṃ, vajjhaṃ vā avajjhopi abhivādāpetuṃ na labhati. Yañhi naro hantumiccheyya, so taṃ kathaṃ nu abhivādeyya, kathaṃ vā tena attānaṃ abhivādāpayetha ve. Tassa hi taṃ kammaṃ na upapajjati. Tvañca kira maṃ mārāpetuṃ imaṃ āṇāpesi, kathāhaṃ taṃ vandādhīti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਥੁਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –

    Taṃ sutvā nāgarājā mahāsattassa thutiṃ karonto dve gāthā abhāsi –

    ੧੫੮੭.

    1587.

    ‘‘ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾ ਬ੍ਰੂਸਿ, ਸਚ੍ਚਂ ਭਾਸਸਿ ਪਣ੍ਡਿਤ।

    ‘‘Evametaṃ yathā brūsi, saccaṃ bhāsasi paṇḍita;

    ਨ વਜ੍ਝੋ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਝਂ વਾ ਨਾਭਿવਾਦਯੇ॥

    Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.

    ੧੫੮੮.

    1588.

    ਕਥਂ ਨੋ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, ਅਭਿવਾਦਾਪਯੇਥ વੇ।

    Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;

    ਯਂ ਨਰੋ ਹਨ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨੁਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥

    Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjatī’’ti.

    ਇਦਾਨਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਨਾਗਰਾਜੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Idāni mahāsatto nāgarājena saddhiṃ paṭisanthāraṃ karonto āha –

    ੧੫੮੯.

    1589.

    ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤਂ ਸਸ੍ਸਤਂ ਨੁ ਤવਯਿਦਂ, ਇਦ੍ਧੀ ਜੁਤੀ ਬਲવੀਰਿਯੂਪਪਤ੍ਤਿ।

    ‘‘Asassataṃ sassataṃ nu tavayidaṃ, iddhī jutī balavīriyūpapatti;

    ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਨਾਗਰਾਜੇਤਮਤ੍ਥਂ, ਕਥਂ ਨੁ ਤੇ ਲਦ੍ਧਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ॥

    Pucchāmi taṃ nāgarājetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.

    ੧੫੯੦.

    1590.

    ‘‘ਅਧਿਚ੍ਚਲਦ੍ਧਂ ਪਰਿਣਾਮਜਂ ਤੇ, ਸਯਂਕਤਂ ਉਦਾਹੁ ਦੇવੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਂ।

    ‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;

    ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਨਾਗਰਾਜੇਤਮਤ੍ਥਂ, ਯਥੇવ ਤੇ ਲਦ੍ਧਮਿਦਂ વਿਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Akkhāhi me nāgarājetamatthaṃ, yatheva te laddhamidaṃ vimāna’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਤવਯਿਦਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਤવ ਯਸਜਾਤਂ, વਿਮਾਨਂ વਾ ਅਸਸ੍ਸਤਂ ਸਸ੍ਸਤਸਦਿਸਂ, ‘‘ਮਾ ਖੋ ਯਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਪਮਕਾਸੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਂ ਯਾਚਤਿ। ਇਦ੍ਧੀਤਿ ਨਾਗਇਦ੍ਧਿ ਚ ਨਾਗਜੁਤਿ ਚ ਕਾਯਬਲਞ੍ਚ ਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯਞ੍ਚ ਨਾਗਭવਨੇ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਚ ਯਞ੍ਚ ਤੇ ਇਦਂ વਿਮਾਨਂ, ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਨਾਗਰਾਜ, ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਕਥਂ ਨੁ ਤੇ ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਂ ਲਦ੍ਧਨ੍ਤਿ। ਅਧਿਚ੍ਚਲਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਤਯਾ ਇਦਂ વਿਮਾਨਂ ਏવਂ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਧਿਚ੍ਚ ਅਕਾਰਣੇਨ ਲਦ੍ਧਂ, ਉਦਾਹੁ ਉਤੁਪਰਿਣਾਮਜਂ ਤੇ ਇਦਂ, ਉਦਾਹੁ ਸਯਂ ਸਹਤ੍ਥੇਨੇવ ਕਤਂ, ਉਦਾਹੁ ਦੇવੇਹਿ ਤੇ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਯਥੇવ ਤੇ ਇਦਂ ਲਦ੍ਧਂ, ਏਤਂ ਮੇ ਅਤ੍ਥਂ ਅਕ੍ਖਾਹੀਤਿ।

    Tattha tavayidanti idaṃ tava yasajātaṃ, vimānaṃ vā asassataṃ sassatasadisaṃ, ‘‘mā kho yasaṃ nissāya pāpamakāsī’’ti iminā padena attano jīvitaṃ yācati. Iddhīti nāgaiddhi ca nāgajuti ca kāyabalañca cetasikavīriyañca nāgabhavane upapatti ca yañca te idaṃ vimānaṃ, pucchāmi taṃ nāgarāja, etamatthaṃ, kathaṃ nu te idaṃ sabbaṃ laddhanti. Adhiccaladdhanti kiṃ nu tayā idaṃ vimānaṃ evaṃ sampannaṃ adhicca akāraṇena laddhaṃ, udāhu utupariṇāmajaṃ te idaṃ, udāhu sayaṃ sahattheneva kataṃ, udāhu devehi te dinnaṃ, yatheva te idaṃ laddhaṃ, etaṃ me atthaṃ akkhāhīti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਆਹ –

    Taṃ sutvā nāgarājā āha –

    ੧੫੯੧.

    1591.

    ‘‘ਨਾਧਿਚ੍ਚਲਦ੍ਧਂ ਨ ਪਰਿਣਾਮਜਂ ਮੇ, ਨ ਸਯਂਕਤਂ ਨਾਪਿ ਦੇવੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਂ।

    ‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃkataṃ nāpi devehi dinnaṃ;

    ਸਕੇਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹਿ ਅਪਾਪਕੇਹਿ, ਪੁਞ੍ਞੇਹਿ ਮੇ ਲਦ੍ਧਮਿਦਂ વਿਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimāna’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਪਾਪਕੇਹੀਤਿ ਅਲਾਮਕੇਹਿ।

    Tattha apāpakehīti alāmakehi.

    ਤਤੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Tato mahāsatto āha –

    ੧੫੯੨.

    1592.

    ‘‘ਕਿਂ ਤੇ વਤਂ ਕਿਂ ਪਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਿਸ੍ਸ ਸੁਚਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ।

    ‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;

    ਇਦ੍ਧੀ ਜੁਤੀ ਬਲવੀਰਿਯੂਪਪਤ੍ਤਿ, ਇਦਞ੍ਚ ਤੇ ਨਾਗ ਮਹਾવਿਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Iddhī jutī balavīriyūpapatti, idañca te nāga mahāvimāna’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਿਂ ਤੇ વਤਨ੍ਤਿ ਨਾਗਰਾਜ, ਪੁਰਿਮਭવੇ ਤવ ਕਿਂ વਤਂ ਅਹੋਸਿ, ਕੋ ਪਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸੋ, ਕਤਰਸ੍ਸ ਸੁਚਰਿਤਸ੍ਸੇવੇਸ ਇਦ੍ਧਿਆਦਿਕੋ વਿਪਾਕੋਤਿ।

    Tattha kiṃ te vatanti nāgarāja, purimabhave tava kiṃ vataṃ ahosi, ko pana brahmacariyavāso, katarassa sucaritassevesa iddhiādiko vipākoti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਆਹ –

    Taṃ sutvā nāgarājā āha –

    ੧੫੯੩.

    1593.

    ‘‘ਅਹਞ੍ਚ ਭਰਿਯਾ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ, ਸਦ੍ਧਾ ਉਭੋ ਦਾਨਪਤੀ ਅਹੁਮ੍ਹਾ।

    ‘‘Ahañca bhariyā ca manussaloke, saddhā ubho dānapatī ahumhā;

    ਓਪਾਨਭੂਤਂ ਮੇ ਘਰਂ ਤਦਾਸਿ, ਸਨ੍ਤਪ੍ਪਿਤਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਚ॥

    Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.

    ੧੫੯੪.

    1594.

    ‘‘ਮਾਲਞ੍ਚ ਗਨ੍ਧਞ੍ਚ વਿਲੇਪਨਞ੍ਚ, ਪਦੀਪਿਯਂ ਸੇਯ੍ਯਮੁਪਸ੍ਸਯਞ੍ਚ।

    ‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ seyyamupassayañca;

    ਅਚ੍ਛਾਦਨਂ ਸਾਯਨਮਨ੍ਨਪਾਨਂ, ਸਕ੍ਕਚ੍ਚ ਦਾਨਾਨਿ ਅਦਮ੍ਹ ਤਤ੍ਥ॥

    Acchādanaṃ sāyanamannapānaṃ, sakkacca dānāni adamha tattha.

    ੧੫੯੫.

    1595.

    ‘‘ਤਂ ਮੇ વਤਂ ਤਂ ਪਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਤਸ੍ਸ ਸੁਚਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ।

    ‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;

    ਇਦ੍ਧੀ ਜੁਤੀ ਬਲવੀਰਿਯੂਪਪਤ੍ਤਿ, ਇਦਞ੍ਚ ਮੇ ਧੀਰ ਮਹਾવਿਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Iddhī jutī balavīriyūpapatti, idañca me dhīra mahāvimāna’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇਤਿ ਅਙ੍ਗਰਟ੍ਠੇ ਕਾਲਚਮ੍ਪਾਨਗਰੇ। ਤਂ ਮੇ વਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨਮੇવ ਮਯ੍ਹਂ વਤ੍ਤਸਮਾਦਾਨਞ੍ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਞ੍ਚ ਅਹੋਸਿ, ਤਸ੍ਸੇવ ਸੁਚਰਿਤਸ੍ਸ ਅਯਂ ਇਦ੍ਧਾਦਿਕੋ વਿਪਾਕੋਤਿ।

    Tattha manussaloketi aṅgaraṭṭhe kālacampānagare. Taṃ me vatanti taṃ sakkaccaṃ dinnadānameva mayhaṃ vattasamādānañca brahmacariyañca ahosi, tasseva sucaritassa ayaṃ iddhādiko vipākoti.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Mahāsatto āha –

    ੧੫੯੬.

    1596.

    ‘‘ਏવਂ ਚੇ ਤੇ ਲਦ੍ਧਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ, ਜਾਨਾਸਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਫਲੂਪਪਤ੍ਤਿਂ।

    ‘‘Evaṃ ce te laddhamidaṃ vimānaṃ, jānāsi puññānaṃ phalūpapattiṃ;

    ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ, ਯਥਾ વਿਮਾਨਂ ਪੁਨ ਮਾવਸੇਸੀ’’ਤਿ॥

    Tasmā hi dhammaṃ cara appamatto, yathā vimānaṃ puna māvasesī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਜਾਨਾਸੀਤਿ ਸਚੇ ਤਯਾ ਦਾਨਾਨੁਭਾવੇਨ ਤਂ ਲਦ੍ਧਂ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਜਾਨਾਸਿ ਨਾਮ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਫਲਞ੍ਚ ਪੁਞ੍ਞਫਲੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ। ਤਸ੍ਮਾ ਹੀਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਪੁਞ੍ਞੇਹਿ ਤਯਾ ਇਦਂ ਲਦ੍ਧਂ, ਤਸ੍ਮਾ। ਪੁਨ ਮਾવਸੇਸੀਤਿ ਪੁਨਪਿ ਯਥਾ ਇਮਂ ਨਾਗਭવਨਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਸਿ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰ।

    Tattha jānāsīti sace tayā dānānubhāvena taṃ laddhaṃ, evaṃ sante jānāsi nāma puññānaṃ phalañca puññaphalena nibbattaṃ upapattiñca. Tasmā hīti yasmā puññehi tayā idaṃ laddhaṃ, tasmā. Puna māvasesīti punapi yathā imaṃ nāgabhavanaṃ ajjhāvasasi, evaṃ dhammaṃ cara.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਆਹ –

    Taṃ sutvā nāgarājā āha –

    ੧੫੯੭.

    1597.

    ‘‘ਨਯਿਧ ਸਨ੍ਤਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਚ, ਯੇਸਨ੍ਨਪਾਨਾਨਿ ਦਦੇਮੁ ਕਤ੍ਤੇ।

    ‘‘Nayidha santi samaṇabrāhmaṇā ca, yesannapānāni dademu katte;

    ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਯਥਾ વਿਮਾਨਂ ਪੁਨ ਮਾવਸੇਮਾ’’ਤਿ॥

    Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, yathā vimānaṃ puna māvasemā’’ti.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Mahāsatto āha –

    ੧੫੯੮.

    1598.

    ‘‘ਭੋਗੀ ਹਿ ਤੇ ਸਨ੍ਤਿ ਇਧੂਪਪਨ੍ਨਾ, ਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਦਾਰਾ ਅਨੁਜੀવਿਨੋ ਚ।

    ‘‘Bhogī hi te santi idhūpapannā, puttā ca dārā anujīvino ca;

    ਤੇਸੁ ਤੁવਂ વਚਸਾ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਚ, ਅਸਮ੍ਪਦੁਟ੍ਠੋ ਚ ਭવਾਹਿ ਨਿਚ੍ਚਂ॥

    Tesu tuvaṃ vacasā kammunā ca, asampaduṭṭho ca bhavāhi niccaṃ.

    ੧੫੯੯.

    1599.

    ‘‘ਏવਂ ਤੁવਂ ਨਾਗ ਅਸਮ੍ਪਦੋਸਂ, ਅਨੁਪਾਲਯ વਚਸਾ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਚ।

    ‘‘Evaṃ tuvaṃ nāga asampadosaṃ, anupālaya vacasā kammunā ca;

    ਠਤ੍વਾ ਇਧ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ વਿਮਾਨੇ, ਉਦ੍ਧਂ ਇਤੋ ਗਚ੍ਛਸਿ ਦੇવਲੋਕ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ṭhatvā idha yāvatāyukaṃ vimāne, uddhaṃ ito gacchasi devaloka’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਭੋਗੀਤਿ ਭੋਗਿਨੋ, ਨਾਗਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਸੂਤਿ ਤੇਸੁ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਾਦੀਸੁ ਭੋਗੀਸੁ વਾਚਾਯ ਕਮ੍ਮੇਨ ਚ ਨਿਚ੍ਚਂ ਅਸਮ੍ਪਦੁਟ੍ਠੋ ਭવ। ਅਨੁਪਾਲਯਾਤਿ ਏવਂ ਪੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਚੇવ ਸੇਸਸਤ੍ਤੇਸੁ ਚ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਸਮ੍ਪਦੋਸਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖ। ਉਦ੍ਧਂ ਇਤੋਤਿ ਇਤੋ ਨਾਗਭવਨਤੋ ਚੁਤੋ ਉਪਰਿਦੇવਲੋਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਦਾਨਤੋ ਅਤਿਰੇਕਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ।

    Tattha bhogīti bhogino, nāgāti attho. Tesūti tesu puttadārādīsu bhogīsu vācāya kammena ca niccaṃ asampaduṭṭho bhava. Anupālayāti evaṃ puttādīsu ceva sesasattesu ca mettacittasaṅkhātaṃ asampadosaṃ anurakkha. Uddhaṃ itoti ito nāgabhavanato cuto uparidevalokaṃ gamissati. Mettacittañhi dānato atirekataraṃ puññanti.

    ਤਤੋ ਨਾਗਰਾਜਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਬਹਿ ਪਪਞ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ, વਿਮਲਾਯ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਸਾવੇਤ੍વਾ ਦੋਹਲ਼ਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭੇਤ੍વਾ ਧਨਞ੍ਚਯਰਾਜਾਨਂ ਹਾਸੇਨ੍ਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪੇਸੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tato nāgarājā mahāsattassa dhammakathaṃ sutvā ‘‘na sakkā paṇḍitena bahi papañcaṃ kātuṃ, vimalāya dassetvā subhāsitaṃ sāvetvā dohaḷaṃ paṭippassambhetvā dhanañcayarājānaṃ hāsento paṇḍitaṃ pesetuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā gāthamāha –

    ੧੬੦੦.

    1600.

    ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਹਿ ਸੋ ਸੋਚਤਿ ਰਾਜਸੇਟ੍ਠੋ, ਤਯਾ વਿਨਾ ਯਸ੍ਸ ਤੁવਂ ਸਜਿਬ੍ਬੋ।

    ‘‘Addhā hi so socati rājaseṭṭho, tayā vinā yassa tuvaṃ sajibbo;

    ਦੁਕ੍ਖੂਪਨੀਤੋਪਿ ਤਯਾ ਸਮੇਚ੍ਚ, વਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ ਪੋਸੋ ਸੁਖਮਾਤੁਰੋਪੀ’’ਤਿ॥

    Dukkhūpanītopi tayā samecca, vindeyya poso sukhamāturopī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਜਿਬ੍ਬੋਤਿ ਸਜੀવੋ ਅਮਚ੍ਚੋ। ਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ ਤਯਾ ਸਹ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਆਤੁਰੋਪੀਤਿ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨੋਪਿ ਸਮਾਨੋ।

    Tattha sajibboti sajīvo amacco. Sameccāti tayā saha samāgantvā. Āturopīti bāḷhagilānopi samāno.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਨਾਗਰਾਜਸ੍ਸ ਥੁਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā mahāsatto nāgarājassa thutiṃ karonto itaraṃ gāthamāha –

    ੧੬੦੧.

    1601.

    ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਸਤਂ ਭਾਸਸਿ ਨਾਗ ਧਮ੍ਮਂ, ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਅਤ੍ਥਪਦਂ ਸੁਚਿਣ੍ਣਂ।

    ‘‘Addhā sataṃ bhāsasi nāga dhammaṃ, anuttaraṃ atthapadaṃ suciṇṇaṃ;

    ਏਤਾਦਿਸਿਯਾਸੁ ਹਿ ਆਪਦਾਸੁ, ਪਞ੍ਞਾਯਤੇ ਮਾਦਿਸਾਨਂ વਿਸੇਸੋ’’ਤਿ॥

    Etādisiyāsu hi āpadāsu, paññāyate mādisānaṃ viseso’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍ਧਾ ਸਤਨ੍ਤਿ ਏਕਂਸੇਨ ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਸਿ। ਅਤ੍ਥਪਦਨ੍ਤਿ ਹਿਤਕੋਟ੍ਠਾਸਂ। ਏਤਾਦਿਸਿਯਾਸੂਤਿ ਏવਰੂਪਾਸੁ ਆਪਦਾਸੁ ਏਤਾਦਿਸੇ ਭਯੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇ ਮਾਦਿਸਾਨਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਾਨਂ વਿਸੇਸੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ।

    Tattha addhā satanti ekaṃsena santānaṃ paṇḍitānaṃ dhammaṃ bhāsasi. Atthapadanti hitakoṭṭhāsaṃ. Etādisiyāsūti evarūpāsu āpadāsu etādise bhaye upaṭṭhite mādisānaṃ paññavantānaṃ viseso paññāyati.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਅਤਿਰੇਕਤਰਂ ਤੁਟ੍ਠੋ ਤਮੇવ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā nāgarājā atirekataraṃ tuṭṭho tameva pucchanto gāthamāha –

    ੧੬੦੨.

    1602.

    ‘‘ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਨੋ ਤਾਯਂ ਮੁਧਾ ਨੁ ਲਦ੍ਧੋ, ਅਕ੍ਖੇਹਿ ਨੋ ਤਾਯਂ ਅਜੇਸਿ ਜੂਤੇ।

    ‘‘Akkhāhi no tāyaṃ mudhā nu laddho, akkhehi no tāyaṃ ajesi jūte;

    ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧੋ ਇਤਿ ਤਾਯਮਾਹ, ਕਥਂ ਨੁ ਤ੍વਂ ਹਤ੍ਥਮਿਮਸ੍ਸ ਮਾਗਤੋ’’ਤਿ॥

    Dhammena laddho iti tāyamāha, kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgato’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਨੋਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖ ਅਮ੍ਹਾਕਂ। ਤਾਯਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅਯਂ। ਮੁਧਾ ਨੁ ਲਦ੍ਧੋਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮੁਧਾ ਅਮੂਲਕੇਨੇવ ਲਭਿ, ਉਦਾਹੁ ਜੂਤੇ ਅਜੇਸਿ। ਇਤਿ ਤਾਯਮਾਹਾਤਿ ਅਯਂ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ‘‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਮੇ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਲਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વਦਤਿ। ਕਥਂ ਨੁ ਤ੍વਂ ਹਤ੍ਥਮਿਮਸ੍ਸ ਮਾਗਤੋਤਿ ਤ੍વਂ ਕਥਂ ਇਮਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਂ ਆਗਤੋਸਿ।

    Tattha akkhāhi noti ācikkha amhākaṃ. Tāyanti taṃ ayaṃ. Mudhā nu laddhoti kiṃ nu kho mudhā amūlakeneva labhi, udāhu jūte ajesi. Iti tāyamāhāti ayaṃ puṇṇako ‘‘dhammena me paṇḍito laddho’’ti vadati. Kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgatoti tvaṃ kathaṃ imassa hatthaṃ āgatosi.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Mahāsatto āha –

    ੧੬੦੩.

    1603.

    ‘‘ਯੋ ਮਿਸ੍ਸਰੋ ਤਤ੍ਥ ਅਹੋਸਿ ਰਾਜਾ, ਤਮਾਯਮਕ੍ਖੇਹਿ ਅਜੇਸਿ ਜੂਤੇ।

    ‘‘Yo missaro tattha ahosi rājā, tamāyamakkhehi ajesi jūte;

    ਸੋ ਮਂ ਜਿਤੋ ਰਾਜਾ ਇਮਸ੍ਸਦਾਸਿ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧੋਸ੍ਮਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’’ਤਿ॥

    So maṃ jito rājā imassadāsi, dhammena laddhosmi asāhasenā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਮਿਸ੍ਸਰੋਤਿ ਯੋ ਮਂ ਇਸ੍ਸਰੋ। ਇਮਸ੍ਸਦਾਸੀਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ।

    Tattha yo missaroti yo maṃ issaro. Imassadāsīti imassa puṇṇakassa adāsi.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜਾ ਤੁਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Taṃ sutvā nāgarājā tuṭṭho ahosi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੬੦੪.

    1604.

    ‘‘ਮਹੋਰਗੋ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਉਦਗ੍ਗੋ, ਸੁਤ੍વਾਨ ਧੀਰਸ੍ਸ ਸੁਭਾਸਿਤਾਨਿ।

    ‘‘Mahorago attamano udaggo, sutvāna dhīrassa subhāsitāni;

    ਹਤ੍ਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾਨ ਅਨੋਮਪਞ੍ਞਂ, ਪਾવੇਕ੍ਖਿ ਭਰਿਯਾਯ ਤਦਾ ਸਕਾਸੇ॥

    Hatthe gahetvāna anomapaññaṃ, pāvekkhi bhariyāya tadā sakāse.

    ੧੬੦੫.

    1605.

    ‘‘ਯੇਨ ਤ੍વਂ વਿਮਲੇ ਪਣ੍ਡੁ, ਯੇਨ ਭਤ੍ਤਂ ਨ ਰੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Yena tvaṃ vimale paṇḍu, yena bhattaṃ na ruccati;

    ਨ ਚ ਮੇਤਾਦਿਸੋ વਣ੍ਣੋ, ਅਯਮੇਸੋ ਤਮੋਨੁਦੋ॥

    Na ca metādiso vaṇṇo, ayameso tamonudo.

    ੧੬੦੬.

    1606.

    ‘‘ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਹਦਯੇਨਤ੍ਥੋ, ਆਗਤਾਯਂ ਪਭਙ੍ਕਰੋ।

    ‘‘Yassa te hadayenattho, āgatāyaṃ pabhaṅkaro;

    ਤਸ੍ਸ વਾਕ੍ਯਂ ਨਿਸਾਮੇਹਿ, ਦੁਲ੍ਲਭਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਪੁਨਾ’’ਤਿ॥

    Tassa vākyaṃ nisāmehi, dullabhaṃ dassanaṃ punā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਾવੇਕ੍ਖੀਤਿ ਪવਿਟ੍ਠੋ। ਯੇਨਾਤਿ ਭਦ੍ਦੇ વਿਮਲੇ, ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤ੍વਂ ਪਣ੍ਡੁ ਚੇવ, ਨ ਚ ਤੇ ਭਤ੍ਤਂ ਰੁਚ੍ਚਤਿ। ਨ ਚ ਮੇਤਾਦਿਸੋ વਣ੍ਣੋਤਿ ਪਥવਿਤਲੇ વਾ ਦੇવਲੋਕੇ વਾ ਨ ਚ ਤਾਦਿਸੋ વਣ੍ਣੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਾਦਿਸੋ ਏਤਸ੍ਸ ਗੁਣવਣ੍ਣੋ ਪਤ੍ਥਟੋ। ਅਯਮੇਸੋ ਤਮੋਨੁਦੋਤਿ ਯਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤવ ਦੋਹਲ਼ੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਅਯਮੇવ ਸੋ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ ਤਮੋਨੁਦੋ। ਪੁਨਾਤਿ ਪੁਨ ਏਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ ਦੁਲ੍ਲਭਨ੍ਤਿ વਦਤਿ।

    Tattha pāvekkhīti paviṭṭho. Yenāti bhadde vimale, yena kāraṇena tvaṃ paṇḍu ceva, na ca te bhattaṃ ruccati. Na ca metādiso vaṇṇoti pathavitale vā devaloke vā na ca tādiso vaṇṇo aññassa kassaci atthi, yādiso etassa guṇavaṇṇo patthaṭo. Ayameso tamonudoti yaṃ nissāya tava dohaḷo uppanno, ayameva so sabbalokassa tamonudo. Punāti puna etassa dassanaṃ nāma dullabhanti vadati.

    વਿਮਲਾਪਿ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Vimalāpi taṃ disvā paṭisanthāraṃ akāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੬੦੭.

    1607.

    ‘‘ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਂ વਿਮਲਾ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਂ, ਦਸਙ੍ਗੁਲੀ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ।

    ‘‘Disvāna taṃ vimalā bhūripaññaṃ, dasaṅgulī añjaliṃ paggahetvā;

    ਹਟ੍ਠੇਨ ਭਾવੇਨ ਪਤੀਤਰੂਪਾ, ਇਚ੍ਚਬ੍ਰવਿ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Haṭṭhena bhāvena patītarūpā, iccabravi kurūnaṃ kattuseṭṭha’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਹਟ੍ਠੇਨ ਭਾવੇਨਾਤਿ ਪਹਟ੍ਠੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ। ਪਤੀਤਰੂਪਾਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ।

    Tattha haṭṭhena bhāvenāti pahaṭṭhena cittena. Patītarūpāti somanassajātā.

    ਇਤੋ ਪਰਂ વਿਮਲਾਯ ਚ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ વਚਨਪ੍ਪਟਿવਚਨਗਾਥਾ –

    Ito paraṃ vimalāya ca mahāsattassa ca vacanappaṭivacanagāthā –

    ੧੬੦੮.

    1608.

    ‘‘ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ ਦਿਸ੍વਾਨ, ਮਚ੍ਚੋ ਮਚ੍ਚੁਭਯਟ੍ਟਿਤੋ।

    ‘‘Adiṭṭhapubbaṃ disvāna, macco maccubhayaṭṭito;

    ਬ੍ਯਮ੍ਹਿਤੋ ਨਾਭਿવਾਦੇਸਿ, ਨਯਿਦਂ ਪਞ੍ਞવਤਾਮਿવ॥

    Byamhito nābhivādesi, nayidaṃ paññavatāmiva.

    ੧੬੦੯.

    1609.

    ‘‘ਨ ਚਮ੍ਹਿ ਬ੍ਯਮ੍ਹਿਤੋ ਨਾਗਿ, ਨ ਚ ਮਚ੍ਚੁਭਯਟ੍ਟਿਤੋ।

    ‘‘Na camhi byamhito nāgi, na ca maccubhayaṭṭito;

    ਨ વਜ੍ਝੋ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਝਂ વਾ ਨਾਭਿવਾਦਯੇ॥

    Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.

    ੧੬੧੦.

    1610.

    ‘‘ਕਥਂ ਨੋ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, ਅਭਿવਾਦਾਪਯੇਥ વੇ।

    ‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;

    ਯਂ ਨਰੋ ਹਨ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨੁਪਪਜ੍ਜਤਿ॥

    Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati.

    ੧੬੧੧.

    1611.

    ‘‘ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾ ਬ੍ਰੂਸਿ, ਸਚ੍ਚਂ ਭਾਸਸਿ ਪਣ੍ਡਿਤ।

    ‘‘Evametaṃ yathā brūsi, saccaṃ bhāsasi paṇḍita;

    ਨ વਜ੍ਝੋ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਝਂ વਾ ਨਾਭਿવਾਦਯੇ॥

    Na vajjho abhivādeyya, vajjhaṃ vā nābhivādaye.

    ੧੬੧੨.

    1612.

    ‘‘ਕਥਂ ਨੋ ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯ, ਅਭਿવਾਦਾਪਯੇਥ વੇ।

    ‘‘Kathaṃ no abhivādeyya, abhivādāpayetha ve;

    ਯਂ ਨਰੋ ਹਨ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨੁਪਪਜ੍ਜਤਿ॥

    Yaṃ naro hantumiccheyya, taṃ kammaṃ nupapajjati.

    ੧੬੧੩.

    1613.

    ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤਂ ਸਸ੍ਸਤਂ ਨੁ ਤવਯਿਦਂ, ਇਦ੍ਧੀ ਜੁਤੀ ਬਲવੀਰਿਯੂਪਪਤ੍ਤਿ।

    ‘‘Asassataṃ sassataṃ nu tavayidaṃ, iddhī jutī balavīriyūpapatti;

    ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞੇਤਮਤ੍ਥਂ, ਕਥਂ ਨੁ ਤੇ ਲਦ੍ਧਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ॥

    Pucchāmi taṃ nāgakaññetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.

    ੧੬੧੪.

    1614.

    ‘‘ਅਧਿਚ੍ਚਲਦ੍ਧਂ ਪਰਿਣਾਮਜਂ ਤੇ, ਸਯਂਕਤਂ ਉਦਾਹੁ ਦੇવੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਂ।

    ‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;

    ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਨਾਗਕਞ੍ਞੇਤਮਤ੍ਥਂ, ਯਥੇવ ਤੇ ਲਦ੍ਧਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ॥

    Akkhāhi me nāgakaññetamatthaṃ, yatheva te laddhamidaṃ vimānaṃ.

    ੧੬੧੫.

    1615.

    ‘‘ਨਾਧਿਚ੍ਚਲਦ੍ਧਂ ਨ ਪਰਿਣਾਮਜਂ ਮੇ, ਨ ਸਯਂਕਥਂ ਨਾਪਿ ਦੇવੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਂ।

    ‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃkathaṃ nāpi devehi dinnaṃ;

    ਸਕੇਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹਿ ਅਪਾਪਕੇਹਿ, ਪੁਞ੍ਞੇਹਿ ਮੇ ਲਦ੍ਧਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ॥

    Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimānaṃ.

    ੧੬੧੬.

    1616.

    ‘‘ਕਿਂ ਤੇ વਤਂ ਕਿਂ ਪਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਿਸ੍ਸ ਸੁਚਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ।

    ‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;

    ਇਦ੍ਧੀ ਜੁਤੀ ਬਲવੀਰਿਯੂਪਪਤ੍ਤਿ, ਇਦਞ੍ਚ ਤੇ ਨਾਗਿ ਮਹਾવਿਮਾਨਂ॥

    Iddhī jutī balavīriyūpapatti, idañca te nāgi mahāvimānaṃ.

    ੧੬੧੭.

    1617.

    ‘‘ਅਹਞ੍ਚ ਖੋ ਸਾਮਿਕੋ ਚਾਪਿ ਮਯ੍ਹਂ, ਸਦ੍ਧਾ ਉਭੋ ਦਾਨਪਤੀ ਅਹੁਮ੍ਹਾ।

    ‘‘Ahañca kho sāmiko cāpi mayhaṃ, saddhā ubho dānapatī ahumhā;

    ਓਪਾਨਭੂਤਂ ਮੇ ਘਰਂ ਤਦਾਸਿ, ਸਨ੍ਤਪ੍ਪਿਤਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਚ॥

    Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.

    ੧੬੧੮.

    1618.

    ‘‘ਮਾਲਞ੍ਚ ਗਨ੍ਧਞ੍ਚ વਿਲੇਪਨਞ੍ਚ, ਪਦੀਪਿਯਂ ਸੇਯ੍ਯਮੁਪਸ੍ਸਯਞ੍ਚ।

    ‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ seyyamupassayañca;

    ਅਚ੍ਛਾਦਨਂ ਸਾਯਨਮਨ੍ਨਪਾਨਂ, ਸਕ੍ਕਚ੍ਚ ਦਾਨਾਨਿ ਅਦਮ੍ਹ ਤਤ੍ਥ॥

    Acchādanaṃ sāyanamannapānaṃ, sakkacca dānāni adamha tattha.

    ੧੬੧੯.

    1619.

    ‘‘ਤਂ ਮੇ વਤਂ ਤਂ ਪਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਤਸ੍ਸ ਸੁਚਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ।

    ‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;

    ਇਦ੍ਧੀ ਜੁਤੀ ਬਲવੀਰਿਯੂਪਪਤ੍ਤਿ, ਇਦਞ੍ਚ ਮੇ ਧੀਰ ਮਹਾવਿਮਾਨਂ॥

    Iddhī jutī balavīriyūpapatti, idañca me dhīra mahāvimānaṃ.

    ੧੬੨੦.

    1620.

    ‘‘ਏવਂ ਚੇ ਤੇ ਲਦ੍ਧਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ, ਜਾਨਾਸਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਫਲੂਪਪਤ੍ਤਿਂ।

    ‘‘Evaṃ ce te laddhamidaṃ vimānaṃ, jānāsi puññānaṃ phalūpapattiṃ;

    ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ, ਯਥਾ વਿਮਾਨਂ ਪੁਨ ਮਾવਸੇਸਿ॥

    Tasmā hi dhammaṃ cara appamattā, yathā vimānaṃ puna māvasesi.

    ੧੬੨੧.

    1621.

    ‘‘ਨਯਿਧ ਸਨ੍ਤਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਚ, ਯੇਸਨ੍ਨਪਾਨਾਨਿ ਦਦੇਮੁ ਕਤ੍ਤੇ।

    ‘‘Nayidha santi samaṇabrāhmaṇā ca, yesannapānāni dademu katte;

    ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਯਥਾ વਿਮਾਨਂ ਪੁਨ ਮਾવਸੇਮ॥

    Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, yathā vimānaṃ puna māvasema.

    ੧੬੨੨.

    1622.

    ‘‘ਭੋਗੀ ਹਿ ਤੇ ਸਨ੍ਤਿ ਇਧੂਪਪਨ੍ਨਾ, ਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਦਾਰਾ ਅਨੁਜੀવਿਨੋ ਚ।

    ‘‘Bhogī hi te santi idhūpapannā, puttā ca dārā anujīvino ca;

    ਤੇਸੁ ਤੁવਂ વਚਸਾ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਚ, ਅਸਮ੍ਪਦੁਟ੍ਠਾ ਚ ਭવਾਹਿ ਨਿਚ੍ਚਂ॥

    Tesu tuvaṃ vacasā kammunā ca, asampaduṭṭhā ca bhavāhi niccaṃ.

    ੧੬੨੩.

    1623.

    ‘‘ਏવਂ ਤੁવਂ ਨਾਗਿ ਅਸਮ੍ਪਦੋਸਂ, ਅਨੁਪਾਲਯ વਚਸਾ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਚ।

    ‘‘Evaṃ tuvaṃ nāgi asampadosaṃ, anupālaya vacasā kammunā ca;

    ਠਤ੍વਾ ਇਧ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ વਿਮਾਨੇ, ਉਦ੍ਧਂ ਇਤੋ ਗਚ੍ਛਸਿ ਦੇવਲੋਕਂ॥

    Ṭhatvā idha yāvatāyukaṃ vimāne, uddhaṃ ito gacchasi devalokaṃ.

    ੧੬੨੪.

    1624.

    ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਹਿ ਸੋ ਸੋਚਤਿ ਰਾਜਸੇਟ੍ਠੋ, ਤਯਾ વਿਨਾ ਯਸ੍ਸ ਤੁવਂ ਸਜਿਬ੍ਬੋ।

    ‘‘Addhā hi so socati rājaseṭṭho, tayā vinā yassa tuvaṃ sajibbo;

    ਦੁਕ੍ਖੂਪਨੀਤੋਪਿ ਤਯਾ ਸਮੇਚ੍ਚ, વਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ ਪੋਸੋ ਸੁਖਮਾਤੁਰੋਪਿ॥

    Dukkhūpanītopi tayā samecca, vindeyya poso sukhamāturopi.

    ੧੬੨੫.

    1625.

    ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਸਤਂ ਭਾਸਸਿ ਨਾਗਿ ਧਮ੍ਮਂ, ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਅਤ੍ਥਪਦਂ ਸੁਚਿਣ੍ਣਂ।

    ‘‘Addhā sataṃ bhāsasi nāgi dhammaṃ, anuttaraṃ atthapadaṃ suciṇṇaṃ;

    ਏਤਾਦਿਸਿਯਾਸੁ ਹਿ ਆਪਦਾਸੁ, ਪਞ੍ਞਾਯਤੇ ਮਾਦਿਸਾਨਂ વਿਸੇਸੋ॥

    Etādisiyāsu hi āpadāsu, paññāyate mādisānaṃ viseso.

    ੧੬੨੬.

    1626.

    ‘‘ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਨੋ ਤਾਯਂ ਮੁਧਾ ਨੁ ਲਦ੍ਧੋ, ਅਕ੍ਖੇਹਿ ਨੋ ਤਾਯਂ ਅਜੇਸਿ ਜੂਤੇ।

    ‘‘Akkhāhi no tāyaṃ mudhā nu laddho, akkhehi no tāyaṃ ajesi jūte;

    ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧੋ ਇਤਿ ਤਾਯਮਾਹ, ਕਥਂ ਨੁ ਤ੍વਂ ਹਤ੍ਥਮਿਮਸ੍ਸ ਮਾਗਤੋ॥

    Dhammena laddho iti tāyamāha, kathaṃ nu tvaṃ hatthamimassa māgato.

    ੧੬੨੭.

    1627.

    ‘‘ਯੋ ਮਿਸ੍ਸਰੋ ਤਤ੍ਥ ਅਹੋਸਿ ਰਾਜਾ, ਤਮਾਯਮਕ੍ਖੇਹਿ ਅਜੇਸਿ ਜੂਤੇ।

    ‘‘Yo missaro tattha ahosi rājā, tamāyamakkhehi ajesi jūte;

    ਸੋ ਮਂ ਜਿਤੋ ਰਾਜਾ ਇਮਸ੍ਸਦਾਸਿ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧੋਸ੍ਮਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’’ਤਿ॥

    So maṃ jito rājā imassadāsi, dhammena laddhosmi asāhasenā’’ti.

    ਇਮਾਸਂ ਗਾਥਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Imāsaṃ gāthānaṃ attho heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਤਿਰੇਕਤਰਂ ਤੁਟ੍ਠਾ વਿਮਲਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਹਸ੍ਸਗਨ੍ਧੋਦਕਘਟੇਹਿ ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਨਕਾਲੇ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਦੁਸ੍ਸਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਨਿ ਦਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਪ੍ਪਟਿਯਤ੍ਤਕਾਲੇ ਦਿਬ੍ਬਭੋਜਨਂ ਭੋਜੇਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਭੁਤ੍ਤਭੋਜਨੋ ਅਲਙ੍ਕਤਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Mahāsattassa vacanaṃ sutvā atirekataraṃ tuṭṭhā vimalā mahāsattaṃ gahetvā sahassagandhodakaghaṭehi nhāpetvā nhānakāle mahāsattassa dibbadussadibbagandhamālādīni datvā alaṅkatappaṭiyattakāle dibbabhojanaṃ bhojesi. Mahāsatto bhuttabhojano alaṅkatāsanaṃ paññāpetvā alaṅkatadhammāsane nisīditvā buddhalīlāya dhammaṃ desesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੬੨੮.

    1628.

    ‘‘ਯਥੇવ વਰੁਣੋ ਨਾਗੋ, ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡਿਤਂ।

    ‘‘Yatheva varuṇo nāgo, pañhaṃ pucchittha paṇḍitaṃ;

    ਤਥੇવ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾਪਿ, ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡਿਤਂ॥

    Tatheva nāgakaññāpi, pañhaṃ pucchittha paṇḍitaṃ.

    ੧੬੨੯.

    1629.

    ‘‘ਯਥੇવ વਰੁਣਂ ਨਾਗਂ, ਧੀਰੋ ਤੋਸੇਸਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ।

    ‘‘Yatheva varuṇaṃ nāgaṃ, dhīro tosesi pucchito;

    ਤਥੇવ ਨਾਗਕਞ੍ਞਮ੍ਪਿ, ਧੀਰੋ ਤੋਸੇਸਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ॥

    Tatheva nāgakaññampi, dhīro tosesi pucchito.

    ੧੬੩੦.

    1630.

    ‘‘ਉਭੋਪਿ ਤੇ ਅਤ੍ਤਮਨੇ વਿਦਿਤ੍વਾ, ਮਹੋਰਗਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞਞ੍ਚ ਧੀਰੋ।

    ‘‘Ubhopi te attamane viditvā, mahoragaṃ nāgakaññañca dhīro;

    ਅਛਮ੍ਭੀ ਅਭੀਤੋ ਅਲੋਮਹਟ੍ਠੋ, ਇਚ੍ਚਬ੍ਰવਿ વਰੁਣਂ ਨਾਗਰਾਜਾਨਂ॥

    Achambhī abhīto alomahaṭṭho, iccabravi varuṇaṃ nāgarājānaṃ.

    ੧੬੩੧.

    1631.

    ‘‘ਮਾ ਰੋਧਯਿ ਨਾਗ ਆਯਾਹਮਸ੍ਮਿ, ਯੇਨ ਤવਤ੍ਥੋ ਇਦਂ ਸਰੀਰਂ।

    ‘‘Mā rodhayi nāga āyāhamasmi, yena tavattho idaṃ sarīraṃ;

    ਹਦਯੇਨ ਮਂਸੇਨ ਕਰੋਹਿ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਸਯਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਥਾਮਤਿ ਤੇ’’ਤਿ॥

    Hadayena maṃsena karohi kiccaṃ, sayaṃ karissāmi yathāmati te’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਛਮ੍ਭੀਤਿ ਨਿਕ੍ਕਮ੍ਪੋ। ਅਲੋਮਹਟ੍ਠੋਤਿ ਭਯੇਨ ਅਹਟ੍ਠਲੋਮੋ। ਇਚ੍ਚਬ੍ਰવੀਤਿ વੀਮਂਸਨવਸੇਨ ਇਤਿ ਅਬ੍ਰવਿ। ਮਾ ਰੋਧਯੀਤਿ ‘‘ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਮਾ ਭਾਯਿ, ‘‘ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਇਮਂ ਇਦਾਨਿ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਾ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿ। ਨਾਗਾਤਿ વਰੁਣਂ ਆਲਪਤਿ। ਆਯਾਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਆਯੋ ਅਹਂ ਅਸ੍ਮਿ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਸਯਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਸਚੇ ਤ੍વਂ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਇਦਾਨਿ ਧਮ੍ਮੋ ਮੇ ਸੁਤੋ’’ਤਿ ਮਂ ਮਾਰੇਤੁਂ ਨ વਿਸਹਸਿ, ਅਹਮੇવ ਯਥਾ ਤવ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਤਥਾ ਸਯਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ।

    Tattha achambhīti nikkampo. Alomahaṭṭhoti bhayena ahaṭṭhalomo. Iccabravīti vīmaṃsanavasena iti abravi. Mā rodhayīti ‘‘mittadubbhikammaṃ karomī’’ti mā bhāyi, ‘‘kathaṃ nu kho imaṃ idāni māressāmī’’ti vā mā cintayi. Nāgāti varuṇaṃ ālapati. Āyāhamasmīti āyo ahaṃ asmi, ayameva vā pāṭho. Sayaṃ karissāmīti sace tvaṃ ‘‘imassa santike idāni dhammo me suto’’ti maṃ māretuṃ na visahasi, ahameva yathā tava ajjhāsayo, tathā sayaṃ karissāmīti.

    ਨਾਗਰਾਜਾ ਆਹ –

    Nāgarājā āha –

    ੧੬੩੨.

    1632.

    ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਹવੇ ਹਦਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ, ਤੇ ਤ੍ਯਮ੍ਹ ਪਞ੍ਞਾਯ ਮਯਂ ਸੁਤੁਟ੍ਠਾ।

    ‘‘Paññā have hadayaṃ paṇḍitānaṃ, te tyamha paññāya mayaṃ sutuṭṭhā;

    ਅਨੂਨਨਾਮੋ ਲਭਤਜ੍ਜ ਦਾਰਂ, ਅਜ੍ਜੇવ ਤਂ ਕੁਰੁਯੋ ਪਾਪਯਾਤੂ’’ਤਿ॥

    Anūnanāmo labhatajja dāraṃ, ajjeva taṃ kuruyo pāpayātū’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤੇ ਤ੍ਯਮ੍ਹਾਤਿ ਤੇ ਮਯਂ ਤવ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਤੁਟ੍ਠਾ। ਅਨੂਨਨਾਮੋਤਿ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣਨਾਮੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿ। ਲਭਤਜ੍ਜ ਦਾਰਨ੍ਤਿ ਲਭਤੁ ਅਜ੍ਜ ਦਾਰਂ, ਦਦਾਮਿ ਅਸ੍ਸ ਧੀਤਰਂ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ। ਪਾਪਯਾਤੂਤਿ ਅਜ੍ਜੇવ ਤਂ ਕੁਰੁਰਟ੍ਠਂ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਪਾਪੇਤੁ।

    Tattha te tyamhāti te mayaṃ tava paññāya sutuṭṭhā. Anūnanāmoti sampuṇṇanāmo puṇṇako yakkhasenāpati. Labhatajja dāranti labhatu ajja dāraṃ, dadāmi assa dhītaraṃ irandhatiṃ. Pāpayātūti ajjeva taṃ kururaṭṭhaṃ puṇṇako pāpetu.

    ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ વਰੁਣੋ ਨਾਗਰਾਜਾ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਤੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evañca pana vatvā varuṇo nāgarājā irandhatiṃ puṇṇakassa adāsi. So taṃ labhitvā tuṭṭhacitto mahāsattena saddhiṃ sallapi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੬੩੩.

    1633.

    ‘‘ਸ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਉਦਗ੍ਗੋ, ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞਂ ਲਭਿਤ੍વਾ।

    ‘‘Sa puṇṇako attamano udaggo, irandhatiṃ nāgakaññaṃ labhitvā;

    ਹਟ੍ਠੇਨ ਭਾવੇਨ ਪਤੀਤਰੂਪੋ, ਇਚ੍ਚਬ੍ਰવਿ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠਂ॥

    Haṭṭhena bhāvena patītarūpo, iccabravi kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ.

    ੧੬੩੪.

    1634.

    ‘‘ਭਰਿਯਾਯ ਮਂ ਤ੍વਂ ਅਕਰਿ ਸਮਙ੍ਗਿਂ, ਅਹਞ੍ਚ ਤੇ વਿਧੁਰ ਕਰੋਮਿ ਕਿਚ੍ਚਂ।

    ‘‘Bhariyāya maṃ tvaṃ akari samaṅgiṃ, ahañca te vidhura karomi kiccaṃ;

    ਇਦਞ੍ਚ ਤੇ ਮਣਿਰਤਨਂ ਦਦਾਮਿ, ਅਜ੍ਜੇવ ਤਂ ਕੁਰੁਯੋ ਪਾਪਯਾਮੀ’’ਤਿ॥

    Idañca te maṇiratanaṃ dadāmi, ajjeva taṃ kuruyo pāpayāmī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਣਿਰਤਨਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤ, ਅਹਂ ਤવ ਗੁਣੇਸੁ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਰਹਾਮਿ ਤવ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਮਞ੍ਚ ਤੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਪਰਿਭੋਗਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਦੇਮਿ, ਅਜ੍ਜੇવ ਤਂ ਇਨ੍ਦਪਤ੍ਥਂ ਪਾਪੇਮੀਤਿ।

    Tattha maṇiratananti paṇḍita, ahaṃ tava guṇesu pasanno arahāmi tava anucchavikaṃ kiccaṃ kātuṃ, tasmā imañca te cakkavattiparibhogaṃ maṇiratanaṃ demi, ajjeva taṃ indapatthaṃ pāpemīti.

    ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਥੁਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha mahāsatto tassa thutiṃ karonto itaraṃ gāthamāha –

    ੧੬੩੫.

    1635.

    ‘‘ਅਜੇਯ੍ਯਮੇਸਾ ਤવ ਹੋਤੁ ਮੇਤ੍ਤਿ, ਭਰਿਯਾਯ ਕਚ੍ਚਾਨ ਪਿਯਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ।

    ‘‘Ajeyyamesā tava hotu metti, bhariyāya kaccāna piyāya saddhiṃ;

    ਆਨਨ੍ਦਿ વਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ ਪਤੀਤੋ, ਦਤ੍વਾ ਮਣਿਂ ਮਞ੍ਚ ਨਯਿਨ੍ਦਪਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ānandi vitto sumano patīto, datvā maṇiṃ mañca nayindapattha’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਜੇਯ੍ਯਮੇਸਾਤਿ ਏਸਾ ਤવ ਭਰਿਯਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਯਸਂવਾਸਮੇਤ੍ਤਿ ਅਜੇਯ੍ਯਾ ਹੋਤੁ। ‘‘ਆਨਨ੍ਦਿ વਿਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਪੀਤਿਸਮਙ੍ਗਿਭਾવਮੇવਸ੍ਸ વਦਤਿ। ਨਯਿਨ੍ਦਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਨਯ ਇਨ੍ਦਪਤ੍ਥਂ।

    Tattha ajeyyamesāti esā tava bhariyāya saddhiṃ piyasaṃvāsametti ajeyyā hotu. ‘‘Ānandi vitto’’tiādīhi pītisamaṅgibhāvamevassa vadati. Nayindapatthanti naya indapatthaṃ.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –

    Taṃ sutvā puṇṇako tathā akāsi. Tena vuttaṃ –

    ੧੬੩੬.

    1636.

    ‘‘ਸ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠਂ, ਨਿਸੀਦਯੀ ਪੁਰਤੋ ਆਸਨਸ੍ਮਿਂ।

    ‘‘Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, nisīdayī purato āsanasmiṃ;

    ਆਦਾਯ ਕਤ੍ਤਾਰਮਨੋਮਪਞ੍ਞਂ, ਉਪਾਨਯੀ ਨਗਰਂ ਇਨ੍ਦਪਤ੍ਥਂ॥

    Ādāya kattāramanomapaññaṃ, upānayī nagaraṃ indapatthaṃ.

    ੧੬੩੭.

    1637.

    ‘‘ਮਨੋ ਮਨੁਸ੍ਸਸ੍ਸ ਯਥਾਪਿ ਗਚ੍ਛੇ, ਤਤੋਪਿਸ੍ਸ ਖਿਪ੍ਪਤਰਂ ਅਹੋਸਿ।

    ‘‘Mano manussassa yathāpi gacche, tatopissa khippataraṃ ahosi;

    ਸ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠਂ, ਉਪਾਨਯੀ ਨਗਰਂ ਇਨ੍ਦਪਤ੍ਥਂ॥

    Sa puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, upānayī nagaraṃ indapatthaṃ.

    ੧੬੩੮.

    1638.

    ‘‘ਏਤਿਨ੍ਦਪਤ੍ਥਂ ਨਗਰਂ ਪਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਰਮ੍ਮਾਨਿ ਚ ਅਮ੍ਬવਨਾਨਿ ਭਾਗਸੋ।

    ‘‘Etindapatthaṃ nagaraṃ padissati, rammāni ca ambavanāni bhāgaso;

    ਅਹਞ੍ਚ ਭਰਿਯਾਯ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤੋ, ਤੁવਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤੋਸਿ ਸਕਂ ਨਿਕੇਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ahañca bhariyāya samaṅgibhūto, tuvañca pattosi sakaṃ niketa’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਥਾਪਿ ਗਚ੍ਛੇਤਿ ਮਨੋ ਨਾਮ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਦੂਰੇ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਪਨ ਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਨਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਤੋਪਿ ਖਿਪ੍ਪਤਰਂ ਤਸ੍ਸ ਮਨੋਮਯਸਿਨ੍ਧવਸ੍ਸ ਗਮਨਂ ਅਹੋਸੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਏਤਿਨ੍ਦਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਯੇવਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਸਕਂ ਨਿਕੇਤਨ੍ਤਿ ਤ੍વਞ੍ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવੇਸਨਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ।

    Tattha yathāpi gaccheti mano nāma kiñcāpi na gacchati, dūre ārammaṇaṃ gaṇhanto pana gatoti vuccati, tasmā manassa ārammaṇaggahaṇatopi khippataraṃ tassa manomayasindhavassa gamanaṃ ahosīti evamettha attho daṭṭhabbo. Etindapatthanti assapiṭṭhe nisinnoyevassa dassento evamāha. Sakaṃ niketanti tvañca attano nivesanaṃ sampattoti āha.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਦਿવਸੇ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਰਾਜਾ ਸੁਪਿਨਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਏવਰੂਪੋ ਸੁਪਿਨੋ ਅਹੋਸਿ – ਰਞ੍ਞੋ ਨਿવੇਸਨਦ੍વਾਰੇ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਸੀਲਮਯਸਾਖੋ ਪਞ੍ਚਗੋਰਸਫਲੋ ਅਲਙ੍ਕਤਹਤ੍ਥਿਗવਾਸ੍ਸਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ ਮਹਾਰੁਕ੍ਖੋ ਠਿਤੋ। ਮਹਾਜਨੋ ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥੇਕੋ ਕਣ੍ਹਪੁਰਿਸੋ ਫਰੁਸੋ ਰਤ੍ਤਸਾਟਕਨਿવਤ੍ਥੋ ਰਤ੍ਤਪੁਪ੍ਫਕਣ੍ਣਧਰੋ ਆવੁਧਹਤ੍ਥੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਸਮੂਲਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਕਡ੍ਢਨ੍ਤੋ ਆਦਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਕਤਿਟ੍ਠਾਨੇਯੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮੀਤਿ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਸੁਪਿਨਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਹਾਰੁਕ੍ਖੋ વਿਯ ਨ ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ, વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੋ। ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਤਂ ਸਮੂਲਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਗਤਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਨ ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤਮਾਣવੋ। ਪੁਨ ਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਕਤਿਟ੍ਠਾਨੇਯੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ ਗਤੋ વਿਯ ਸੋ ਮਾਣવੋ ਪੁਨ ਤਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯ ਦ੍વਾਰੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਦ੍ਧਾ ਅਜ੍ਜ ਮਯਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਕਲਨਗਰਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਭਂ ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਰਤਨਮਣ੍ਡਪੇ ਧਮ੍ਮਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਸਤਰਾਜਅਮਚ੍ਚਗਣਨਗਰવਾਸਿਜਾਨਪਦਪਰਿવੁਤੋ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਥ, ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਮਹਾਜਨਂ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਮਚ੍ਚਾਦਯੋਪਿ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਪੁਣ੍ਣਕੋਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯ ਦ੍વਾਰੇ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇਯੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਆਦਾਯ ਦੇવਨਗਰਮੇવ ਗਤੋ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Tasmiṃ pana divase paccūsakāle rājā supinaṃ addasa. Evarūpo supino ahosi – rañño nivesanadvāre paññākkhandho sīlamayasākho pañcagorasaphalo alaṅkatahatthigavāssapaṭicchanno mahārukkho ṭhito. Mahājano tassa sakkāraṃ katvā añjaliṃ paggayha namassamāno aṭṭhāsi. Atheko kaṇhapuriso pharuso rattasāṭakanivattho rattapupphakaṇṇadharo āvudhahattho āgantvā mahājanassa paridevantasseva taṃ rukkhaṃ samūlaṃ chinditvā ākaḍḍhanto ādāya gantvā puna taṃ āharitvā pakatiṭṭhāneyeva ṭhapetvā pakkāmīti. Rājā taṃ supinaṃ pariggaṇhanto ‘‘mahārukkho viya na añño koci, vidhurapaṇḍito. Mahājanassa paridevantasseva taṃ samūlaṃ chinditvā ādāya gatapuriso viya na añño koci, paṇḍitaṃ gahetvā gatamāṇavo. Puna taṃ āharitvā pakatiṭṭhāneyeva ṭhapetvā gato viya so māṇavo puna taṃ paṇḍitaṃ ānetvā dhammasabhāya dvāre ṭhapetvā pakkamissati. Addhā ajja mayaṃ paṇḍitaṃ passissāmā’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā somanassapatto sakalanagaraṃ alaṅkārāpetvā dhammasabhaṃ sajjāpetvā alaṅkataratanamaṇḍape dhammāsanaṃ paññāpetvā ekasatarājaamaccagaṇanagaravāsijānapadaparivuto ‘‘ajja tumhe paṇḍitaṃ passissatha, mā socitthā’’ti mahājanaṃ assāsetvā paṇḍitassa āgamanaṃ olokento dhammasabhāyaṃ nisīdi. Amaccādayopi nisīdiṃsu. Tasmiṃ khaṇe puṇṇakopi paṇḍitaṃ otāretvā dhammasabhāya dvāre parisamajjheyeva ṭhapetvā irandhatiṃ ādāya devanagarameva gato. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੧੬੩੯.

    1639.

    ‘‘ਨ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਕੁਰੂਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸੇਟ੍ਠਂ, ਓਰੋਪਿਯ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯ ਮਜ੍ਝੇ।

    ‘‘Na puṇṇako kurūnaṃ kattuseṭṭhaṃ, oropiya dhammasabhāya majjhe;

    ਆਜਞ੍ਞਮਾਰੁਯ੍ਹ ਅਨੋਮવਣ੍ਣੋ, ਪਕ੍ਕਾਮਿ વੇਹਾਯਸਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ॥

    Ājaññamāruyha anomavaṇṇo, pakkāmi vehāyasamantalikkhe.

    ੧੬੪੦.

    1640.

    ‘‘ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰਾਜਾ ਪਰਮਪ੍ਪਤੀਤੋ, ਉਟ੍ਠਾਯ ਬਾਹਾਹਿ ਪਲਿਸ੍ਸਜਿਤ੍વਾ।

    ‘‘Taṃ disvā rājā paramappatīto, uṭṭhāya bāhāhi palissajitvā;

    ਅવਿਕਮ੍ਪਯਂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯ ਮਜ੍ਝੇ, ਨਿਸੀਦਯੀ ਪਮੁਖਮਾਸਨਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Avikampayaṃ dhammasabhāya majjhe, nisīdayī pamukhamāsanasmi’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਨੋਮવਣ੍ਣੋਤਿ ਅਹੀਨવਣ੍ਣੋ ਉਤ੍ਤਮવਣ੍ਣੋ। ਅવਿਕਮ੍ਪਯਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਰਾਜਾ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਲਿਸ੍ਸਜਿਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਮਜ੍ਝੇ ਅવਿਕਮ੍ਪਨ੍ਤੋ ਅਨੋਲੀਯਨ੍ਤੋਯੇવ ਹਤ੍ਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਭਿਮੁਖਂ ਕਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਸਿ।

    Tattha anomavaṇṇoti ahīnavaṇṇo uttamavaṇṇo. Avikampayanti bhikkhave, so rājā paṇḍitaṃ palissajitvā mahājanamajjhe avikampanto anolīyantoyeva hatthe gahetvā attano abhimukhaṃ katvā alaṅkatadhammāsane nisīdāpesi.

    ਅਥ ਰਾਜਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿਤ੍વਾ ਮਧੁਰਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atha rājā tena saddhiṃ sammoditvā madhurapaṭisanthāraṃ karonto gāthamāha –

    ੧੬੪੧.

    1641.

    ‘‘ਤ੍વਂ ਨੋ વਿਨੇਤਾਸਿ ਰਥਂવ ਨਦ੍ਧਂ, ਨਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਤਂ ਕੁਰੁਯੋ ਦਸ੍ਸਨੇਨ।

    ‘‘Tvaṃ no vinetāsi rathaṃva naddhaṃ, nandanti taṃ kuruyo dassanena;

    ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਮੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਕਥਂ ਪਮੋਕ੍ਖੋ ਅਹੁ ਮਾਣવਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥

    Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, kathaṃ pamokkho ahu māṇavassā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਨਦ੍ਧਂ ਰਥਂ ਸਾਰਥਿ વਿਨੇਤਿ, ਏવਂ ਤ੍વਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਾਰਣੇਨ ਨਯੇਨ ਹਿਤਕਿਰਿਯਾਸੁ વਿਨੇਤਾ। ਨਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਇਮੇ ਕੁਰੁਰਟ੍ਠવਾਸਿਨੋ ਤવ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਨਨ੍ਦਨ੍ਤਿ। ਮਾਣવਸ੍ਸਾਤਿ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਕਥਂ ਤવ ਪਮੋਕ੍ਖੋ ਅਹੋਸਿ? ਯੋ વਾ ਤਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਪਮੋਕ੍ਖੋ, ਸੋ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha naddhanti yathā naddhaṃ rathaṃ sārathi vineti, evaṃ tvaṃ amhākaṃ kāraṇena nayena hitakiriyāsu vinetā. Nandanti tanti taṃ disvāva ime kururaṭṭhavāsino tava dassanena nandanti. Māṇavassāti māṇavassa santikā kathaṃ tava pamokkho ahosi? Yo vā taṃ muñcantassa māṇavassa pamokkho, so kena kāraṇena ahosīti attho.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Mahāsatto āha –

    ੧੬੪੨.

    1642.

    ‘‘ਯਂ ਮਾਣવੋਤ੍ਯਾਭਿવਦੀ ਜਨਿਨ੍ਦ, ਨ ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਨਰવੀਰਸੇਟ੍ਠ।

    ‘‘Yaṃ māṇavotyābhivadī janinda, na so manusso naravīraseṭṭha;

    ਯਦਿ ਤੇ ਸੁਤੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਕੁવੇਰਸ੍ਸ ਹਿ ਸੋ ਸਜਿਬ੍ਬੋ॥

    Yadi te suto puṇṇako nāma yakkho, rañño kuverassa hi so sajibbo.

    ੧੬੪੩.

    1643.

    ‘‘ਭੂਮਿਨ੍ਧਰੋ વਰੁਣੋ ਨਾਮ ਨਾਗੋ, ਬ੍ਰਹਾ ਸੁਚੀ વਣ੍ਣਬਲੂਪਪਨ੍ਨੋ।

    ‘‘Bhūmindharo varuṇo nāma nāgo, brahā sucī vaṇṇabalūpapanno;

    ਤਸ੍ਸਾਨੁਜਂ ਧੀਤਰਂ ਕਾਮਯਾਨੋ, ਇਰਨ੍ਧਤੀ ਨਾਮ ਸਾ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾ॥

    Tassānujaṃ dhītaraṃ kāmayāno, irandhatī nāma sā nāgakaññā.

    ੧੬੪੪.

    1644.

    ‘‘ਤਸ੍ਸਾ ਸੁਮਜ੍ਝਾਯ ਪਿਯਾਯ ਹੇਤੁ, ਪਤਾਰਯਿਤ੍ਥ ਮਰਣਾਯ ਮਯ੍ਹਂ।

    ‘‘Tassā sumajjhāya piyāya hetu, patārayittha maraṇāya mayhaṃ;

    ਸੋ ਚੇવ ਭਰਿਯਾਯ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤੋ, ਅਹਞ੍ਚ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਮਣਿ ਚ ਲਦ੍ਧੋ’’ਤਿ॥

    So ceva bhariyāya samaṅgibhūto, ahañca anuññāto maṇi ca laddho’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਮਾਣવੋਤ੍ਯਾਭਿવਦੀਤਿ ਜਨਿਨ੍ਦ ਯਂ ਤ੍વਂ ‘‘ਮਾਣવੋ’’ਤਿ ਅਭਿવਦਸਿ। ਭੂਮਿਨ੍ਧਰੋਤਿ ਭੂਮਿਨ੍ਧਰਨਾਗਭવਨવਾਸੀ। ਸਾ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾਤਿ ਯਂ ਨਾਗਕਞ੍ਞਂ ਸੋ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨੋ ਮਮ ਮਰਣਾਯ ਪਤਾਰਯਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪવਤ੍ਤੇਸਿ, ਸਾ ਨਾਗਕਞ੍ਞਾ ਇਰਨ੍ਧਤੀ ਨਾਮ। ਪਿਯਾਯ ਹੇਤੂਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋ ਹਿ ਨਾਗਰਾਜਾ ਚਤੁਪ੍ਪੋਸਥਿਕਪਞ੍ਹવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪਸਨ੍ਨੋ ਮਂ ਮਣਿਨਾ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਨਾਗਭવਨਂ ਗਤੋ વਿਮਲਾਯ ਨਾਮ ਦੇવਿਯਾ ਤਂ ਮਣਿਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਦੇવ, ਕੁਹਿਂ ਮਣੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਮਮ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਭਾવਂ વਣ੍ਣੇਸਿ। ਸਾ ਮਯ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੋਤੁਕਾਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਮਮ ਹਦਯੇ ਦੋਹਲ਼ਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਨਾਗਰਾਜਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤੇਨ ਪਨ ਧੀਤਰਂ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਆਹ – ‘‘ਮਾਤਾ, ਤੇ વਿਧੁਰਸ੍ਸ ਹਦਯਮਂਸੇ ਦੋਹਲ਼ਿਨੀ, ਤਸ੍ਸ ਹਦਯਮਂਸਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਂ ਸਾਮਿਕਂ ਪਰਿਯੇਸਾਹੀ’’ਤਿ। ਸਾ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੀ વੇਸ੍ਸવਣਸ੍ਸ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਪੁਣ੍ਣਕਂ ਨਾਮ ਯਕ੍ਖਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਨੇਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸੋ ‘‘વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਹਦਯਮਂਸਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਲਭਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਪੁਣ੍ਣਕੋ વੇਪੁਲ੍ਲਪਬ੍ਬਤਤੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਪਰਿਭੋਗਂ ਮਣਿਰਤਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਜੂਤਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਮਂ ਜਿਨਿਤ੍વਾ ਲਭਿ। ਅਹਞ੍ਚ ਮਮ ਨਿવੇਸਨੇ ਤੀਹਂ વਸਾਪੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਅਕਾਸਿਂ। ਸੋਪਿ ਮਂ ਅਸ੍ਸવਾਲਧਿਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤੇ ਰੁਕ੍ਖੇਸੁ ਚ ਪਬ੍ਬਤੇਸੁ ਚ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ વਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વੇਰਮ੍ਭવਾਤਮੁਖੇ ਚ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨੁਬ੍ਬੇਧੇ ਕਾਲ਼ਾਗਿਰਿਮਤ੍ਥਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੀਹવੇਸਾਦਿવਸੇਨ ਇਦਞ੍ਚਿਦਞ੍ਚ ਰੂਪਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਮਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਮਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਾਰਣਕਾਰਣਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਅਥਸ੍ਸਾਹਂ ਸਾਧੁਨਰਧਮ੍ਮੇ ਕਥੇਸਿਂ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਮਂ ਇਧ ਆਨੇਤੁਕਾਮੋ ਅਹੋਸਿ।

    Tattha yaṃ māṇavotyābhivadīti janinda yaṃ tvaṃ ‘‘māṇavo’’ti abhivadasi. Bhūmindharoti bhūmindharanāgabhavanavāsī. Sā nāgakaññāti yaṃ nāgakaññaṃ so patthayamāno mama maraṇāya patārayi cittaṃ pavattesi, sā nāgakaññā irandhatī nāma. Piyāya hetūti mahārāja, so hi nāgarājā catupposathikapañhavissajjane pasanno maṃ maṇinā pūjetvā nāgabhavanaṃ gato vimalāya nāma deviyā taṃ maṇiṃ adisvā ‘‘deva, kuhiṃ maṇī’’ti pucchito mama dhammakathikabhāvaṃ vaṇṇesi. Sā mayhaṃ dhammakathaṃ sotukāmā hutvā mama hadaye dohaḷaṃ uppādesi. Nāgarājā duggahitena pana dhītaraṃ irandhatiṃ āha – ‘‘mātā, te vidhurassa hadayamaṃse dohaḷinī, tassa hadayamaṃsaṃ āharituṃ samatthaṃ sāmikaṃ pariyesāhī’’ti. Sā pariyesantī vessavaṇassa bhāgineyyaṃ puṇṇakaṃ nāma yakkhaṃ disvā taṃ attani paṭibaddhacittaṃ ñatvā pitu santikaṃ nesi. Atha naṃ so ‘‘vidhurapaṇḍitassa hadayamaṃsaṃ āharituṃ sakkonto irandhatiṃ labhissasī’’ti āha. Puṇṇako vepullapabbatato cakkavattiparibhogaṃ maṇiratanaṃ āharitvā tumhehi saddhiṃ jūtaṃ kīḷitvā maṃ jinitvā labhi. Ahañca mama nivesane tīhaṃ vasāpetvā mahantaṃ sakkāraṃ akāsiṃ. Sopi maṃ assavāladhiṃ gāhāpetvā himavante rukkhesu ca pabbatesu ca pothetvā māretuṃ asakkonto sattame vātakkhandhe verambhavātamukhe ca pakkhanditvā anupubbena saṭṭhiyojanubbedhe kāḷāgirimatthake ṭhapetvā sīhavesādivasena idañcidañca rūpaṃ katvāpi māretuṃ asakkonto mayā attano māraṇakāraṇaṃ puṭṭho ācikkhi. Athassāhaṃ sādhunaradhamme kathesiṃ. Taṃ sutvā pasannacitto maṃ idha ānetukāmo ahosi.

    ਅਥਾਹਂ ਤਂ ਆਦਾਯ ਨਾਗਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਾਗਰਞ੍ਞੋ ਚ વਿਮਲਾਯ ਚ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿਂ। ਤਤੋ ਨਾਗਰਾਜਾ ਚ વਿਮਲਾ ਚ ਸਬ੍ਬਨਾਗਪਰਿਸਾ ਚ ਪਸੀਦਿਂਸੁ। ਨਾਗਰਾਜਾ ਤਤ੍ਥ ਮਯਾ ਛਾਹਂ વੁਤ੍ਥਕਾਲੇ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਂ ਮਣਿਰਤਨੇਨ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਨਾਗਰਾਜੇਨ ਆਣਤ੍ਤੋ ਮਨੋਮਯਸਿਨ੍ਧવਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਮਜ੍ਝਿਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਪਚ੍ਛਿਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਮਂ ਪੁਰਿਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਇਧਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਇਰਨ੍ਧਤਿਂ ਆਦਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਗਰਮੇવ ਗਤੋ। ਏવਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋ ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਤਸ੍ਸਾ ਸੁਮਜ੍ਝਾਯ ਪਿਯਾਯ ਹੇਤੁ ਪਤਾਰਯਿਤ੍ਥ ਮਰਣਾਯ ਮਯ੍ਹਂ। ਅਥੇવਂ ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੋ ਚੇવ ਭਰਿਯਾਯ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤੋ, ਮਮ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨੇਨ ਨਾਗਰਾਜੇਨ ਅਹਞ੍ਚ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਅਯਂ ਸਬ੍ਬਕਾਮਦਦੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਪਰਿਭੋਗਮਣਿ ਚ ਲਦ੍ਧੋ, ਗਣ੍ਹਥ, ਦੇવ, ਇਮਂ ਮਣਿਨ੍ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਰਤਨਂ ਅਦਾਸਿ।

    Athāhaṃ taṃ ādāya nāgabhavanaṃ gantvā nāgarañño ca vimalāya ca dhammaṃ desesiṃ. Tato nāgarājā ca vimalā ca sabbanāgaparisā ca pasīdiṃsu. Nāgarājā tattha mayā chāhaṃ vutthakāle irandhatiṃ puṇṇakassa adāsi. So taṃ labhitvā pasannacitto hutvā maṃ maṇiratanena pūjetvā nāgarājena āṇatto manomayasindhavaṃ āropetvā sayaṃ majjhimāsane nisīditvā irandhatiṃ pacchimāsane nisīdāpetvā maṃ purimāsane nisīdāpetvā idhāgantvā parisamajjhe otāretvā irandhatiṃ ādāya attano nagarameva gato. Evaṃ, mahārāja, so puṇṇako tassā sumajjhāya piyāya hetu patārayittha maraṇāya mayhaṃ. Athevaṃ maṃ nissāya so ceva bhariyāya samaṅgibhūto, mama dhammakathaṃ sutvā pasannena nāgarājena ahañca anuññāto, tassa puṇṇakassa santikā ayaṃ sabbakāmadado cakkavattiparibhogamaṇi ca laddho, gaṇhatha, deva, imaṃ maṇinti rañño ratanaṃ adāsi.

    ਤਤੋ ਰਾਜਾ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨਾ ਦਿਟ੍ਠਸੁਪਿਨਂ ਨਗਰવਾਸੀਨਂ ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਭੋਨ੍ਤੋ, ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਦਿਟ੍ਠਸੁਪਿਨਂ ਸੁਣਾਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਆਹ –

    Tato rājā paccūsakāle attanā diṭṭhasupinaṃ nagaravāsīnaṃ kathetukāmo ‘‘bhonto, nagaravāsino ajja mayā diṭṭhasupinaṃ suṇāthā’’ti vatvā āha –

    ੧੬੪੫.

    1645.

    ‘‘ਰੁਕ੍ਖੋ ਹਿ ਮਯ੍ਹਂ ਪਦ੍વਾਰੇ ਸੁਜਾਤੋ, ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਸੀਲਮਯਸ੍ਸ ਸਾਖਾ।

    ‘‘Rukkho hi mayhaṃ padvāre sujāto, paññākkhandho sīlamayassa sākhā;

    ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਠਿਤੋ ਨਿਪਾਕੋ, ਗવਪ੍ਫਲੋ ਹਤ੍ਥਿਗવਾਸ੍ਸਛਨ੍ਨੋ॥

    Atthe ca dhamme ca ṭhito nipāko, gavapphalo hatthigavāssachanno.

    ੧੬੪੬.

    1646.

    ‘‘ਨਚ੍ਚਗੀਤਤੂਰਿਯਾਭਿਨਾਦਿਤੇ, ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜ ਸੇਨਂ ਪੁਰਿਸੋ ਅਹਾਸਿ।

    ‘‘Naccagītatūriyābhinādite, ucchijja senaṃ puriso ahāsi;

    ਸੋ ਨੋ ਅਯਂ ਆਗਤੋ ਸਨ੍ਨਿਕੇਤਂ, ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸਿਮਸ੍ਸਾਪਚਿਤਿਂ ਕਰੋਥ॥

    So no ayaṃ āgato sanniketaṃ, rukkhassimassāpacitiṃ karotha.

    ੧੬੪੭.

    1647.

    ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ વਿਤ੍ਤਾ ਮਮ ਪਚ੍ਚਯੇਨ, ਸਬ੍ਬੇવ ਤੇ ਪਾਤੁਕਰੋਨ੍ਤੁ ਅਜ੍ਜ।

    ‘‘Ye keci vittā mama paccayena, sabbeva te pātukarontu ajja;

    ਤਿਬ੍ਬਾਨਿ ਕਤ੍વਾਨ ਉਪਾਯਨਾਨਿ, ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸਿਮਸ੍ਸਾਪਚਿਤਿਂ ਕਰੋਥ॥

    Tibbāni katvāna upāyanāni, rukkhassimassāpacitiṃ karotha.

    ੧੬੪੮.

    1648.

    ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਬਦ੍ਧਾ ਮਮ ਅਤ੍ਥਿ ਰਟ੍ਠੇ, ਸਬ੍ਬੇવ ਤੇ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਚਯਨ੍ਤੁ।

    ‘‘Ye keci baddhā mama atthi raṭṭhe, sabbeva te bandhanā mocayantu;

    ਯਥੇવਯਂ ਬਨ੍ਧਨਸ੍ਮਾ ਪਮੁਤ੍ਤੋ, ਏવਮੇਤੇ ਮੁਞ੍ਚਰੇ ਬਨ੍ਧਨਸ੍ਮਾ॥

    Yathevayaṃ bandhanasmā pamutto, evamete muñcare bandhanasmā.

    ੧੬੪੯.

    1649.

    ‘‘ਉਨ੍ਨਙ੍ਗਲਾ ਮਾਸਮਿਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੁ, ਮਂਸੋਦਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਭਕ੍ਖਯਨ੍ਤੁ।

    ‘‘Unnaṅgalā māsamimaṃ karontu, maṃsodanaṃ brāhmaṇā bhakkhayantu;

    ਅਮਜ੍ਜਪਾ ਮਜ੍ਜਰਹਾ ਪਿવਨ੍ਤੁ, ਪੁਣ੍ਣਾਹਿ ਥਾਲਾਹਿ ਪਲਿਸ੍ਸੁਤਾਹਿ॥

    Amajjapā majjarahā pivantu, puṇṇāhi thālāhi palissutāhi.

    ੧੬੫੦.

    1650.

    ‘‘ਮਹਾਪਥਂ ਨਿਚ੍ਚ ਸਮવ੍ਹਯਨ੍ਤੁ, ਤਿਬ੍ਬਞ੍ਚ ਰਕ੍ਖਂ વਿਦਹਨ੍ਤੁ ਰਟ੍ਠੇ।

    ‘‘Mahāpathaṃ nicca samavhayantu, tibbañca rakkhaṃ vidahantu raṭṭhe;

    ਯਥਾਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨ વਿਹੇਠਯੇਯ੍ਯੁਂ, ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸਿਮਸ੍ਸਾਪਚਿਤਿਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ॥

    Yathāññamaññaṃ na viheṭhayeyyuṃ, rukkhassimassāpacitiṃ karothā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੀਲਮਯਸ੍ਸ ਸਾਖਾਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸੀਲਮਯਾ ਸਾਖਾ। ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇਚਾਤਿ વਦ੍ਧਿਯਞ੍ਚ ਸਭਾવੇ ਚ। ਠਿਤੋ ਨਿਪਾਕੋਤਿ ਸੋ ਪਞ੍ਞਾਮਯਰੁਕ੍ਖੋ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ। ਗવਪ੍ਫਲੋਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਗੋਰਸਫਲੋ। ਹਤ੍ਥਿਗવਾਸ੍ਸਛਨ੍ਨੋਤਿ ਅਲਙ੍ਕਤਹਤ੍ਥਿਗવਾਸ੍ਸੇਹਿ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨੋ। ਨਚ੍ਚਗੀਤਤੂਰਿਯਾਭਿਨਾਦਿਤੇਤਿ ਅਥ ਤਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪੂਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਮਹਾਜਨੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਏਤੇਹਿ ਨਚ੍ਚਾਦੀਹਿ ਅਭਿਨਾਦਿਤੇ। ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜ ਸੇਨਂ ਪੁਰਿਸੋ ਅਹਾਸੀਤਿ ਏਕੋ ਕਣ੍ਹਪੁਰਿਸੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਸੇਨਂ ਪਲਾਪੇਤ੍વਾ ਅਹਾਸਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤੋ। ਪੁਨ ਸੋ ਰੁਕ੍ਖੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨਿવੇਸਨਦ੍વਾਰਯੇવ ਠਿਤੋ। ਸੋ ਨੋ ਅਯਂ ਰੁਕ੍ਖਸਦਿਸੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸਨ੍ਨਿਕੇਤਂ ਆਗਤੋ। ਇਦਾਨਿ ਸਬ੍ਬੇવ ਤੁਮ੍ਹੇ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਸ ਅਪਚਿਤਿਂ ਕਰੋਥ, ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰਂ ਪવਤ੍ਤੇਥ।

    Tattha sīlamayassa sākhāti etassa rukkhassa sīlamayā sākhā. Atthe ca dhammecāti vaddhiyañca sabhāve ca. Ṭhito nipākoti so paññāmayarukkho patiṭṭhito. Gavapphaloti pañcavidhagorasaphalo. Hatthigavāssachannoti alaṅkatahatthigavāssehi sañchanno. Naccagītatūriyābhināditeti atha tassa rukkhassa pūjaṃ karontena mahājanena tasmiṃ rukkhe etehi naccādīhi abhinādite. Ucchijja senaṃ puriso ahāsīti eko kaṇhapuriso āgantvā taṃ rukkhaṃ ucchijja parivāretvā ṭhitaṃ senaṃ palāpetvā ahāsi gahetvā gato. Puna so rukkho āgantvā amhākaṃ nivesanadvārayeva ṭhito. So no ayaṃ rukkhasadiso paṇḍito sanniketaṃ āgato. Idāni sabbeva tumhe rukkhassa imassa apacitiṃ karotha, mahāsakkāraṃ pavattetha.

    ਮਮ ਪਚ੍ਚਯੇਨਾਤਿ ਅਮ੍ਭੋ, ਅਮਚ੍ਚਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਲਦ੍ਧੇਨ ਯਸੇਨ વਿਤ੍ਤਾ ਤੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਤ੍ਤਂ ਪਾਤੁਕਰੋਨ੍ਤੁ। ਤਿਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਬਹਲਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ। ਉਪਾਯਨਾਨੀਤਿ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰੇ। ਯੇ ਕੇਚੀਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਕੀਲ਼ਨਤ੍ਥਾਯ ਬਦ੍ਧੇ ਮਿਗਪਕ੍ਖਿਨੋ ਉਪਾਦਾਯ। ਮੁਞ੍ਚਰੇਤਿ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੁ। ਉਨ੍ਨਙ੍ਗਲਾ ਮਾਸਮਿਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੂਤਿ ਇਮਂ ਮਾਸਂ ਕਸਨਨਙ੍ਗਲਾਨਿ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇવ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਹਾਛਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੁ। ਭਕ੍ਖਯਨ੍ਤੂਤਿ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੁ। ਅਮਜ੍ਜਪਾਤਿ ਏਤ੍ਥ -ਕਾਰੋ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਮਜ੍ਜਪਾ ਪੁਰਿਸਾ ਮਜ੍ਜਰਹਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਪਾਨਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਪਿવਨ੍ਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਣ੍ਣਾਹਿ ਥਾਲਾਹੀਤਿ ਪੁਣ੍ਣੇਹਿ ਥਾਲੇਹਿ। ਪਲਿਸ੍ਸੁਤਾਹੀਤਿ ਅਤਿਪੁਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਪਗ੍ਘਰਮਾਨੇਹਿ। ਮਹਾਪਥਂ ਨਿਚ੍ਚ ਸਮવ੍ਹਯਨ੍ਤੂਤਿ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਅਲਙ੍ਕਤਮਹਾਪਥਂ ਰਾਜਮਗ੍ਗਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਠਿਤਾ વੇਸਿਯਾ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਕਿਲੇਸਤ੍ਥਿਕਂ ਜਨਂ ਅવ੍ਹਯਨ੍ਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਗਾਲ਼੍ਹਂ। ਯਥਾਤਿ ਯਥਾ ਰਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਤ੍ਤਾ ਉਨ੍ਨਙ੍ਗਲਾ ਹੁਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸਿਮਸ੍ਸ ਅਪਚਿਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨ વਿਹੇਠਯੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਂ ਰਕ੍ਖਂ ਸਂવਿਦਹਨ੍ਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Mama paccayenāti ambho, amaccā ye keci maṃ nissāya laddhena yasena vittā tuṭṭhacittā, te sabbe attano vittaṃ pātukarontu. Tibbānīti bahalāni mahantāni. Upāyanānīti paṇṇākāre. Ye kecīti antamaso kīḷanatthāya baddhe migapakkhino upādāya. Muñcareti muñcantu. Unnaṅgalā māsamimaṃ karontūti imaṃ māsaṃ kasananaṅgalāni ussāpetvā ekamante ṭhapetvā nagare bheriṃ carāpetvā sabbeva manussā mahāchaṇaṃ karontu. Bhakkhayantūti bhuñjantu. Amajjapāti ettha a-kāro nipātamattaṃ, majjapā purisā majjarahā attano attano āpānaṭṭhānesu nisinnā pivantūti attho. Puṇṇāhi thālāhīti puṇṇehi thālehi. Palissutāhīti atipuṇṇattā paggharamānehi. Mahāpathaṃ nicca samavhayantūti antonagare alaṅkatamahāpathaṃ rājamaggaṃ nissāya ṭhitā vesiyā niccakālaṃ kilesavasena kilesatthikaṃ janaṃ avhayantūti attho. Tibbanti gāḷhaṃ. Yathāti yathā rakkhassa susaṃvihitattā unnaṅgalā hutvā rukkhassimassa apacitiṃ karontā aññamaññaṃ na viheṭhayeyyuṃ, evaṃ rakkhaṃ saṃvidahantūti attho.

    ਏવਂ ਰਞ੍ਞਾ વੁਤ੍ਤੇ –

    Evaṃ raññā vutte –

    ੧੬੫੧.

    1651.

    ‘‘ਓਰੋਧਾ ਚ ਕੁਮਾਰਾ ਚ, વੇਸਿਯਾਨਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ਬਹੁਂ ਅਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪਾਨਞ੍ਚ, ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸਾਭਿਹਾਰਯੁਂ॥

    Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.

    ੧੬੫੨.

    1652.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਾ ਅਨੀਕਟ੍ਠਾ, ਰਥਿਕਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕਾ।

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ਬਹੁਂ ਅਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪਾਨਞ੍ਚ, ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸਾਭਿਹਾਰਯੁਂ॥

    Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.

    ੧੬੫੩.

    1653.

    ‘‘ਸਮਾਗਤਾ ਜਾਨਪਦਾ, ਨੇਗਮਾ ਚ ਸਮਾਗਤਾ।

    ‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ਬਹੁਂ ਅਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪਾਨਞ੍ਚ, ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸਾਭਿਹਾਰਯੁਂ॥

    Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.

    ੧੬੫੪.

    1654.

    ‘‘ਬਹੁਜਨੋ ਪਸਨ੍ਨੋਸਿ, ਦਿਸ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤਮਾਗਤੇ।

    ‘‘Bahujano pasannosi, disvā paṇḍitamāgate;

    ਪਣ੍ਡਿਤਮ੍ਹਿ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੇ, ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪੋ ਪવਤ੍ਤਥਾ’’ਤਿ॥

    Paṇḍitamhi anuppatte, celukkhepo pavattathā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਹਾਰਯੁਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਰਞ੍ਞਾ ਆਣਤ੍ਤਾ ਮਹਾਛਣਂ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤੇ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਏਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਓਰੋਧਾਦਯੋ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪਾਨਞ੍ਚ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਪੇਸੇਸੁਂ। ਪਣ੍ਡਿਤਮਾਗਤੇਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੇ ਆਗਤੇ ਤਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬਹੁਜਨੋ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹੋਸਿ।

    Tattha abhihārayunti evaṃ raññā āṇattā mahāchaṇaṃ paṭiyādetvā sabbe satte bandhanā mocetvā ete sabbe orodhādayo nānappakāraṃ paṇṇākāraṃ sajjitvā tena saddhiṃ annañca pānañca paṇḍitassa pesesuṃ. Paṇḍitamāgateti paṇḍite āgate taṃ paṇḍitaṃ disvā bahujano pasanno ahosi.

    ਛਣੋ ਮਾਸੇਨ ਓਸਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਤੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾਨਞ੍ਚ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤੋ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸਗ੍ਗਪਰਾਯਣੋ ਅਹੋਸਿ। ਰਾਜਾਨਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸੋવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸਗ੍ਗਪੁਰਂ ਪੂਰਯਿਂਸੁ।

    Chaṇo māsena osānaṃ agamāsi. Tato mahāsatto buddhakiccaṃ sādhento viya mahājanassa dhammaṃ desento rājānañca anusāsanto dānādīni puññāni katvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā āyupariyosāne saggaparāyaṇo ahosi. Rājānaṃ ādiṃ katvā sabbepi nagaravāsino paṇḍitassovāde ṭhatvā dānādīni puññāni katvā āyupariyosāne saggapuraṃ pūrayiṃsu.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਉਪਾਯਕੁਸਲੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਮਹਾਰਾਜਕੁਲਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਜੇਟ੍ਠਭਰਿਯਾ ਰਾਹੁਲਮਾਤਾ, ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤੋ ਰਾਹੁਲੋ, વਿਮਲਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ, વਰੁਣਨਾਗਰਾਜਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਾ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ, ਸਕ੍ਕੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ, ਧਨਞ੍ਚਯਕੋਰਬ੍ਯਰਾਜਾ ਆਨਨ੍ਦੋ, ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਛਨ੍ਨੋ, ਪਰਿਸਾ ਬੁਦ੍ਧਪਰਿਸਾ, વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi tathāgato paññāsampanno upāyakusaloyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā paṇḍitassa mātāpitaro mahārājakulāni ahesuṃ, jeṭṭhabhariyā rāhulamātā, jeṭṭhaputto rāhulo, vimalā uppalavaṇṇā, varuṇanāgarājā sāriputto, supaṇṇarājā moggallāno, sakko anuruddho, dhanañcayakorabyarājā ānando, puṇṇako channo, parisā buddhaparisā, vidhurapaṇḍito pana ahameva sammāsambuddho ahosi’’nti.

    વਿਧੁਰਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਨવਮਾ।

    Vidhurajātakavaṇṇanā navamā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੫੪੬. વਿਧੁਰਜਾਤਕਂ • 546. Vidhurajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact