| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[២៤៤] ៤. វិគតិច្ឆជាតកវណ្ណនា
[244] 4. Vigaticchajātakavaṇṇanā
យំ បស្សតិ ន តំ ឥច្ឆតីតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកំ បលាយិកំ បរិព្ពាជកំ អារព្ភ កថេសិ។ សោ កិរ សកលជម្ពុទីបេ បដិវាទំ អលភិត្វា សាវត្ថិំ អាគន្ត្វា ‘‘កោ មយា សទ្ធិំ វាទំ កាតុំ សមត្ថោ’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘សម្មាសម្ពុទ្ធោ’’តិ សុត្វា មហាជនបរិវុតោ ជេតវនំ គន្ត្វា ភគវន្តំ ចតុបរិសមជ្ឈេ ធម្មំ ទេសេន្តំ បញ្ហំ បុច្ឆិ។ អថស្ស សត្ថា តំ វិស្សជ្ជេត្វា ‘‘ឯកំ នាម កិ’’ន្តិ បញ្ហំ បុច្ឆិ, សោ តំ កថេតុំ អសក្កោន្តោ ឧដ្ឋាយ បលាយិ។ និសិន្នបរិសា ‘‘ឯកបទេនេវ វោ, ភន្តេ, បរិព្ពាជកោ និគ្គហិតោ’’តិ អាហំសុ។ សត្ថា ‘‘នាហំ, ឧបាសកា, ឥទានេវេតំ ឯកបទេនេវ និគ្គណ្ហាមិ, បុព្ពេបិ និគ្គណ្ហិំយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Yaṃpassati na taṃ icchatīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ palāyikaṃ paribbājakaṃ ārabbha kathesi. So kira sakalajambudīpe paṭivādaṃ alabhitvā sāvatthiṃ āgantvā ‘‘ko mayā saddhiṃ vādaṃ kātuṃ samattho’’ti pucchitvā ‘‘sammāsambuddho’’ti sutvā mahājanaparivuto jetavanaṃ gantvā bhagavantaṃ catuparisamajjhe dhammaṃ desentaṃ pañhaṃ pucchi. Athassa satthā taṃ vissajjetvā ‘‘ekaṃ nāma ki’’nti pañhaṃ pucchi, so taṃ kathetuṃ asakkonto uṭṭhāya palāyi. Nisinnaparisā ‘‘ekapadeneva vo, bhante, paribbājako niggahito’’ti āhaṃsu. Satthā ‘‘nāhaṃ, upāsakā, idānevetaṃ ekapadeneva niggaṇhāmi, pubbepi niggaṇhiṃyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ កាសិរដ្ឋេ ព្រាហ្មណកុលេ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ កាមេ បហាយ ឥសិបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា ទីឃរត្តំ ហិមវន្តេ វសិ។ សោ បព្ពតា ឱរុយ្ហ ឯកំ និគមគាមំ និស្សាយ គង្គានិវត្តនេ បណ្ណសាលាយំ វាសំ កប្បេសិ។ អថេកោ បរិព្ពាជកោ សកលជម្ពុទីបេ បដិវាទំ អលភិត្វា តំ និគមំ បត្វា ‘‘អត្ថិ នុ ខោ កោចិ មយា សទ្ធិំ វាទំ កាតុំ សមត្ថោ’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘អត្ថី’’តិ ពោធិសត្តស្ស អានុភាវំ សុត្វា មហាជនបរិវុតោ តស្ស វសនដ្ឋានំ គន្ត្វា បដិសន្ថារំ កត្វា និសីទិ។ អថ នំ ពោធិសត្តោ ‘‘វណ្ណគន្ធបរិភាវិតំ គង្គាបានីយំ បិវិស្សតី’’តិ បុច្ឆិ។ បរិព្ពាជកោ វាទេន ឱត្ថរន្តោ ‘‘កា គង្គា, វាលុកា គង្គា, ឧទកំ គង្គា, ឱរិមតីរំ គង្គា, បារិមតីរំ គង្គា’’តិ អាហ។ ពោធិសត្តោ ‘‘ត្វំ បន, បរិព្ពាជក, ឋបេត្វា ឧទកំ វាលុកំ ឱរិមតីរំ បារិមតីរញ្ច កហំ គង្គំ លភិស្សសី’’តិ អាហ។ បរិព្ពាជកោ អប្បដិភានោ ហុត្វា ឧដ្ឋាយ បលាយិ។ តស្មិំ បលាតេ ពោធិសត្តោ និសិន្នបរិសាយ ធម្មំ ទេសេន្តោ ឥមា គាថា អវោច –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā dīgharattaṃ himavante vasi. So pabbatā oruyha ekaṃ nigamagāmaṃ nissāya gaṅgānivattane paṇṇasālāyaṃ vāsaṃ kappesi. Atheko paribbājako sakalajambudīpe paṭivādaṃ alabhitvā taṃ nigamaṃ patvā ‘‘atthi nu kho koci mayā saddhiṃ vādaṃ kātuṃ samattho’’ti pucchitvā ‘‘atthī’’ti bodhisattassa ānubhāvaṃ sutvā mahājanaparivuto tassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā nisīdi. Atha naṃ bodhisatto ‘‘vaṇṇagandhaparibhāvitaṃ gaṅgāpānīyaṃ pivissatī’’ti pucchi. Paribbājako vādena ottharanto ‘‘kā gaṅgā, vālukā gaṅgā, udakaṃ gaṅgā, orimatīraṃ gaṅgā, pārimatīraṃ gaṅgā’’ti āha. Bodhisatto ‘‘tvaṃ pana, paribbājaka, ṭhapetvā udakaṃ vālukaṃ orimatīraṃ pārimatīrañca kahaṃ gaṅgaṃ labhissasī’’ti āha. Paribbājako appaṭibhāno hutvā uṭṭhāya palāyi. Tasmiṃ palāte bodhisatto nisinnaparisāya dhammaṃ desento imā gāthā avoca –
១៨៨.
188.
‘‘យំ បស្សតិ ន តំ ឥច្ឆតិ, យញ្ច ន បស្សតិ តំ កិរិច្ឆតិ;
‘‘Yaṃ passati na taṃ icchati, yañca na passati taṃ kiricchati;
មញ្ញាមិ ចិរំ ចរិស្សតិ, ន ហិ តំ លច្ឆតិ យំ ស ឥច្ឆតិ។
Maññāmi ciraṃ carissati, na hi taṃ lacchati yaṃ sa icchati.
១៨៩.
189.
‘‘យំ លភតិ ន តេន តុស្សតិ, យញ្ច បត្ថេតិ លទ្ធំ ហីឡេតិ;
‘‘Yaṃ labhati na tena tussati, yañca pattheti laddhaṃ hīḷeti;
ឥច្ឆា ហិ អនន្តគោចរា, វិគតិច្ឆាន នមោ ករោមសេ’’តិ។
Icchā hi anantagocarā, vigaticchāna namo karomase’’ti.
តត្ថ យំ បស្សតីតិ យំ ឧទកាទិំ បស្សតិ, តំ គង្គាតិ ន ឥច្ឆតិ។ យញ្ច ន បស្សតីតិ យញ្ច ឧទកាទិវិនិមុត្តំ គង្គំ ន បស្សតិ, តំ កិរិច្ឆតិ។ មញ្ញាមិ ចិរំ ចរិស្សតីតិ អហំ ឯវំ មញ្ញាមិ – អយំ បរិព្ពាជកោ ឯវរូបំ គង្គំ បរិយេសន្តោ ចិរំ ចរិស្សតិ។ យថា វា ឧទកាទិវិនិមុត្តំ គង្គំ, ឯវំ រូបាទិវិនិមុត្តំ អត្តានម្បិ បរិយេសន្តោ សំសារេ ចិរំ ចរិស្សតិ។ ន ហិ តំ លច្ឆតីតិ ចិរំ ចរន្តោបិ យំ តំ ឯវរូបំ គង្គំ វា អត្តានំ វា ឥច្ឆតិ, តំ ន លច្ឆតិ។ យំ លភតីតិ យំ ឧទកំ វា រូបាទិំ វា លភតិ, តេន ន តុស្សតិ។ យញ្ច បត្ថេតិ លទ្ធំ ហីឡេតីតិ ឯវំ លទ្ធេន អតុស្សន្តោ យំ យំ សម្បត្តិំ បត្ថេតិ, តំ តំ លភិត្វា ‘‘កិំ ឯតាយា’’តិ ហីឡេតិ អវមញ្ញតិ។ ឥច្ឆា ហិ អនន្តគោចរាតិ លទ្ធំ ហីឡេត្វា អញ្ញមញ្ញំ អារម្មណំ ឥច្ឆនតោ អយំ ឥច្ឆា នាម តណ្ហា អនន្តគោចរា។ វិគតិច្ឆាន នមោ ករោមសេតិ តស្មា យេ វិគតិច្ឆា ពុទ្ធាទយោ, តេសំ មយំ នមក្ការំ ករោមាតិ។
Tattha yaṃ passatīti yaṃ udakādiṃ passati, taṃ gaṅgāti na icchati. Yañca na passatīti yañca udakādivinimuttaṃ gaṅgaṃ na passati, taṃ kiricchati. Maññāmi ciraṃ carissatīti ahaṃ evaṃ maññāmi – ayaṃ paribbājako evarūpaṃ gaṅgaṃ pariyesanto ciraṃ carissati. Yathā vā udakādivinimuttaṃ gaṅgaṃ, evaṃ rūpādivinimuttaṃ attānampi pariyesanto saṃsāre ciraṃ carissati. Na hi taṃ lacchatīti ciraṃ carantopi yaṃ taṃ evarūpaṃ gaṅgaṃ vā attānaṃ vā icchati, taṃ na lacchati. Yaṃ labhatīti yaṃ udakaṃ vā rūpādiṃ vā labhati, tena na tussati. Yañca pattheti laddhaṃ hīḷetīti evaṃ laddhena atussanto yaṃ yaṃ sampattiṃ pattheti, taṃ taṃ labhitvā ‘‘kiṃ etāyā’’ti hīḷeti avamaññati. Icchā hi anantagocarāti laddhaṃ hīḷetvā aññamaññaṃ ārammaṇaṃ icchanato ayaṃ icchā nāma taṇhā anantagocarā. Vigaticchāna namo karomaseti tasmā ye vigaticchā buddhādayo, tesaṃ mayaṃ namakkāraṃ karomāti.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា បរិព្ពាជកោ ឯតរហិ បរិព្ពាជកោ អហោសិ, តាបសោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā paribbājako etarahi paribbājako ahosi, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
វិគតិច្ឆជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។
Vigaticchajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ២៤៤. វិគតិច្ឆជាតកំ • 244. Vigaticchajātakaṃ
