Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੨੪੪] ੪. વਿਗਤਿਚ੍ਛਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[244] 4. Vigaticchajātakavaṇṇanā
ਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਨ ਤਂ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਪਲਾਯਿਕਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਪਟਿવਾਦਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ વਾਦਂ ਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਪਰਿવੁਤੋ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਚਤੁਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਕਂ ਨਾਮ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਸੋ ਤਂ ਕਥੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਲਾਯਿ। ਨਿਸਿਨ੍ਨਪਰਿਸਾ ‘‘ਏਕਪਦੇਨੇવ વੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨਾਹਂ, ਉਪਾਸਕਾ, ਇਦਾਨੇવੇਤਂ ਏਕਪਦੇਨੇવ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਂਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Yaṃpassati na taṃ icchatīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ palāyikaṃ paribbājakaṃ ārabbha kathesi. So kira sakalajambudīpe paṭivādaṃ alabhitvā sāvatthiṃ āgantvā ‘‘ko mayā saddhiṃ vādaṃ kātuṃ samattho’’ti pucchitvā ‘‘sammāsambuddho’’ti sutvā mahājanaparivuto jetavanaṃ gantvā bhagavantaṃ catuparisamajjhe dhammaṃ desentaṃ pañhaṃ pucchi. Athassa satthā taṃ vissajjetvā ‘‘ekaṃ nāma ki’’nti pañhaṃ pucchi, so taṃ kathetuṃ asakkonto uṭṭhāya palāyi. Nisinnaparisā ‘‘ekapadeneva vo, bhante, paribbājako niggahito’’ti āhaṃsu. Satthā ‘‘nāhaṃ, upāsakā, idānevetaṃ ekapadeneva niggaṇhāmi, pubbepi niggaṇhiṃyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਕਾਸਿਰਟ੍ਠੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਮવਨ੍ਤੇ વਸਿ। ਸੋ ਪਬ੍ਬਤਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਏਕਂ ਨਿਗਮਗਾਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਗਙ੍ਗਾਨਿવਤ੍ਤਨੇ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯਂ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਅਥੇਕੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਪਟਿવਾਦਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਤਂ ਨਿਗਮਂ ਪਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਕੋਚਿ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ વਾਦਂ ਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਨੁਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਪਰਿવੁਤੋ ਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘વਣ੍ਣਗਨ੍ਧਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਗਙ੍ਗਾਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ વਾਦੇਨ ਓਤ੍ਥਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਾ ਗਙ੍ਗਾ, વਾਲੁਕਾ ਗਙ੍ਗਾ, ਉਦਕਂ ਗਙ੍ਗਾ, ਓਰਿਮਤੀਰਂ ਗਙ੍ਗਾ, ਪਾਰਿਮਤੀਰਂ ਗਙ੍ਗਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਤ੍વਂ ਪਨ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕ, ਠਪੇਤ੍વਾ ਉਦਕਂ વਾਲੁਕਂ ਓਰਿਮਤੀਰਂ ਪਾਰਿਮਤੀਰਞ੍ਚ ਕਹਂ ਗਙ੍ਗਂ ਲਭਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਲਾਯਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਲਾਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨਪਰਿਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅવੋਚ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā dīgharattaṃ himavante vasi. So pabbatā oruyha ekaṃ nigamagāmaṃ nissāya gaṅgānivattane paṇṇasālāyaṃ vāsaṃ kappesi. Atheko paribbājako sakalajambudīpe paṭivādaṃ alabhitvā taṃ nigamaṃ patvā ‘‘atthi nu kho koci mayā saddhiṃ vādaṃ kātuṃ samattho’’ti pucchitvā ‘‘atthī’’ti bodhisattassa ānubhāvaṃ sutvā mahājanaparivuto tassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā nisīdi. Atha naṃ bodhisatto ‘‘vaṇṇagandhaparibhāvitaṃ gaṅgāpānīyaṃ pivissatī’’ti pucchi. Paribbājako vādena ottharanto ‘‘kā gaṅgā, vālukā gaṅgā, udakaṃ gaṅgā, orimatīraṃ gaṅgā, pārimatīraṃ gaṅgā’’ti āha. Bodhisatto ‘‘tvaṃ pana, paribbājaka, ṭhapetvā udakaṃ vālukaṃ orimatīraṃ pārimatīrañca kahaṃ gaṅgaṃ labhissasī’’ti āha. Paribbājako appaṭibhāno hutvā uṭṭhāya palāyi. Tasmiṃ palāte bodhisatto nisinnaparisāya dhammaṃ desento imā gāthā avoca –
੧੮੮.
188.
‘‘ਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਨ ਤਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ਕਿਰਿਚ੍ਛਤਿ।
‘‘Yaṃ passati na taṃ icchati, yañca na passati taṃ kiricchati;
ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਚਿਰਂ ਚਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਹਿ ਤਂ ਲਚ੍ਛਤਿ ਯਂ ਸ ਇਚ੍ਛਤਿ॥
Maññāmi ciraṃ carissati, na hi taṃ lacchati yaṃ sa icchati.
੧੮੯.
189.
‘‘ਯਂ ਲਭਤਿ ਨ ਤੇਨ ਤੁਸ੍ਸਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਪਤ੍ਥੇਤਿ ਲਦ੍ਧਂ ਹੀਲ਼ੇਤਿ।
‘‘Yaṃ labhati na tena tussati, yañca pattheti laddhaṃ hīḷeti;
ਇਚ੍ਛਾ ਹਿ ਅਨਨ੍ਤਗੋਚਰਾ, વਿਗਤਿਚ੍ਛਾਨ ਨਮੋ ਕਰੋਮਸੇ’’ਤਿ॥
Icchā hi anantagocarā, vigaticchāna namo karomase’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯਂ ਉਦਕਾਦਿਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਗਙ੍ਗਾਤਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਯਞ੍ਚ ਨ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯਞ੍ਚ ਉਦਕਾਦਿવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਂ ਗਙ੍ਗਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਕਿਰਿਚ੍ਛਤਿ। ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਚਿਰਂ ਚਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਹਂ ਏવਂ ਮਞ੍ਞਾਮਿ – ਅਯਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਏવਰੂਪਂ ਗਙ੍ਗਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਚਿਰਂ ਚਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਯਥਾ વਾ ਉਦਕਾਦਿવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਂ ਗਙ੍ਗਂ, ਏવਂ ਰੂਪਾਦਿવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਸਂਸਾਰੇ ਚਿਰਂ ਚਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਲਚ੍ਛਤੀਤਿ ਚਿਰਂ ਚਰਨ੍ਤੋਪਿ ਯਂ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਗਙ੍ਗਂ વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ વਾ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਨ ਲਚ੍ਛਤਿ। ਯਂ ਲਭਤੀਤਿ ਯਂ ਉਦਕਂ વਾ ਰੂਪਾਦਿਂ વਾ ਲਭਤਿ, ਤੇਨ ਨ ਤੁਸ੍ਸਤਿ। ਯਞ੍ਚ ਪਤ੍ਥੇਤਿ ਲਦ੍ਧਂ ਹੀਲ਼ੇਤੀਤਿ ਏવਂ ਲਦ੍ਧੇਨ ਅਤੁਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਯਂ ਯਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਏਤਾਯਾ’’ਤਿ ਹੀਲ਼ੇਤਿ ਅવਮਞ੍ਞਤਿ। ਇਚ੍ਛਾ ਹਿ ਅਨਨ੍ਤਗੋਚਰਾਤਿ ਲਦ੍ਧਂ ਹੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਇਚ੍ਛਨਤੋ ਅਯਂ ਇਚ੍ਛਾ ਨਾਮ ਤਣ੍ਹਾ ਅਨਨ੍ਤਗੋਚਰਾ। વਿਗਤਿਚ੍ਛਾਨ ਨਮੋ ਕਰੋਮਸੇਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਯੇ વਿਗਤਿਚ੍ਛਾ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ, ਤੇਸਂ ਮਯਂ ਨਮਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਮਾਤਿ।
Tattha yaṃ passatīti yaṃ udakādiṃ passati, taṃ gaṅgāti na icchati. Yañca na passatīti yañca udakādivinimuttaṃ gaṅgaṃ na passati, taṃ kiricchati. Maññāmi ciraṃ carissatīti ahaṃ evaṃ maññāmi – ayaṃ paribbājako evarūpaṃ gaṅgaṃ pariyesanto ciraṃ carissati. Yathā vā udakādivinimuttaṃ gaṅgaṃ, evaṃ rūpādivinimuttaṃ attānampi pariyesanto saṃsāre ciraṃ carissati. Na hi taṃ lacchatīti ciraṃ carantopi yaṃ taṃ evarūpaṃ gaṅgaṃ vā attānaṃ vā icchati, taṃ na lacchati. Yaṃ labhatīti yaṃ udakaṃ vā rūpādiṃ vā labhati, tena na tussati. Yañca pattheti laddhaṃ hīḷetīti evaṃ laddhena atussanto yaṃ yaṃ sampattiṃ pattheti, taṃ taṃ labhitvā ‘‘kiṃ etāyā’’ti hīḷeti avamaññati. Icchā hi anantagocarāti laddhaṃ hīḷetvā aññamaññaṃ ārammaṇaṃ icchanato ayaṃ icchā nāma taṇhā anantagocarā. Vigaticchāna namo karomaseti tasmā ye vigaticchā buddhādayo, tesaṃ mayaṃ namakkāraṃ karomāti.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਏਤਰਹਿ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਤਾਪਸੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā paribbājako etarahi paribbājako ahosi, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
વਿਗਤਿਚ੍ਛਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਚਤੁਤ੍ਥਾ।
Vigaticchajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੨੪੪. વਿਗਤਿਚ੍ਛਜਾਤਕਂ • 244. Vigaticchajātakaṃ