| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३९३] ८. विघासादजातकवण्णना
[393] 8. Vighāsādajātakavaṇṇanā
सुसुखं वत जीवन्तीति इदं सत्था पुब्बारामे विहरन्तो केळिसीलके भिक्खू आरब्भ कथेसि। तेसु हि महामोग्गल्लानत्थेरेन पासादं कम्पेत्वा संवेजितेसु धम्मसभायं भिक्खू तेसं अगुणं कथेन्ता निसीदिंसु। सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना’’ति पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपेते केळिसीलकायेवा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Susukhaṃ vata jīvantīti idaṃ satthā pubbārāme viharanto keḷisīlake bhikkhū ārabbha kathesi. Tesu hi mahāmoggallānattherena pāsādaṃ kampetvā saṃvejitesu dhammasabhāyaṃ bhikkhū tesaṃ aguṇaṃ kathentā nisīdiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepete keḷisīlakāyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो सक्को अहोसि। अथ अञ्ञतरस्मिं कासिकगामे सत्त भातरो कामेसु दोसं दिस्वा निक्खमित्वा इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा मज्झारञ्ञे वसन्ता योगे योगं अकत्वा कायदळ्हीबहुला हुत्वा नानप्पकारं कीळं कीळन्ता चरिंसु। सक्को देवराजा ‘‘इमे संवेजेस्सामी’’ति सुको हुत्वा तेसं वसनट्ठानं आगन्त्वा एकस्मिं रुक्खे निलीयित्वा ते संवेजेन्तो पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sakko ahosi. Atha aññatarasmiṃ kāsikagāme satta bhātaro kāmesu dosaṃ disvā nikkhamitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā majjhāraññe vasantā yoge yogaṃ akatvā kāyadaḷhībahulā hutvā nānappakāraṃ kīḷaṃ kīḷantā cariṃsu. Sakko devarājā ‘‘ime saṃvejessāmī’’ti suko hutvā tesaṃ vasanaṭṭhānaṃ āgantvā ekasmiṃ rukkhe nilīyitvā te saṃvejento paṭhamaṃ gāthamāha –
१२२.
122.
‘‘सुसुखं वत जीवन्ति, ये जना विघासादिनो।
‘‘Susukhaṃ vata jīvanti, ye janā vighāsādino;
दिट्ठेव धम्मे पासंसा, सम्पराये च सुग्गती’’ति॥
Diṭṭheva dhamme pāsaṃsā, samparāye ca suggatī’’ti.
तत्थ विघासादिनोति भुत्तातिरेकं भुञ्जन्ते सन्धायाह। दिट्ठेव धम्मेति ये एवरूपा, ते दिट्ठेव धम्मे पासंसा, सम्पराये च तेसं सुगति होति, सग्गे उप्पज्जन्तीति अधिप्पायेन वदति।
Tattha vighāsādinoti bhuttātirekaṃ bhuñjante sandhāyāha. Diṭṭheva dhammeti ye evarūpā, te diṭṭheva dhamme pāsaṃsā, samparāye ca tesaṃ sugati hoti, sagge uppajjantīti adhippāyena vadati.
अथ तेसु एको तस्स वचनं सुत्वा अवसेसे आमन्तेत्वा दुतियं गाथमाह –
Atha tesu eko tassa vacanaṃ sutvā avasese āmantetvā dutiyaṃ gāthamāha –
१२३.
123.
‘‘सुकस्स भासमानस्स, न निसामेथ पण्डिता।
‘‘Sukassa bhāsamānassa, na nisāmetha paṇḍitā;
इदं सुणाथ सोदरिया, अम्हेवायं पसंसती’’ति॥
Idaṃ suṇātha sodariyā, amhevāyaṃ pasaṃsatī’’ti.
तत्थ भासमानस्साति मानुसिकाय वाचाय भणन्तस्स। न निसामेथाति न सुणाथ। इदं सुणाथाति इदमस्स वचनं सुणाथ। सोदरियाति समाने उदरे वुत्थभावेन ते आलपन्तो आह।
Tattha bhāsamānassāti mānusikāya vācāya bhaṇantassa. Na nisāmethāti na suṇātha. Idaṃ suṇāthāti idamassa vacanaṃ suṇātha. Sodariyāti samāne udare vutthabhāvena te ālapanto āha.
अथ ने पटिक्खिपन्तो सुको ततियं गाथमाह –
Atha ne paṭikkhipanto suko tatiyaṃ gāthamāha –
१२४.
124.
‘‘नाहं तुम्हे पसंसामि, कुणपादा सुणाथ मे।
‘‘Nāhaṃ tumhe pasaṃsāmi, kuṇapādā suṇātha me;
उच्छिट्ठभोजिनो तुम्हे, न तुम्हे विघासादिनो’’ति॥
Ucchiṭṭhabhojino tumhe, na tumhe vighāsādino’’ti.
तत्थ कुणपादाति कुणपखादकाति ते आलपति।
Tattha kuṇapādāti kuṇapakhādakāti te ālapati.
ते तस्स वचनं सुत्वा सब्बेपि चतुत्थं गाथमाहंसु –
Te tassa vacanaṃ sutvā sabbepi catutthaṃ gāthamāhaṃsu –
१२५.
125.
‘‘सत्तवस्सा पब्बजिता, मज्झारञ्ञे सिखण्डिनो।
‘‘Sattavassā pabbajitā, majjhāraññe sikhaṇḍino;
विघासेनेव यापेन्ता, मयञ्चे भोतो गारय्हा।
Vighāseneva yāpentā, mayañce bhoto gārayhā;
के नु भोतो पसंसिया’’ति॥
Ke nu bhoto pasaṃsiyā’’ti.
तत्थ सिखण्डिनोति चूळाय समन्नागता। विघासेनेवाति एत्तकं कालं सत्त वस्सानि सीहब्यग्घविघासेनेव यापेन्ता यदि भोतो गारय्हा, अथ के नु ते पसंसियाति।
Tattha sikhaṇḍinoti cūḷāya samannāgatā. Vighāsenevāti ettakaṃ kālaṃ satta vassāni sīhabyagghavighāseneva yāpentā yadi bhoto gārayhā, atha ke nu te pasaṃsiyāti.
ते लज्जापेन्तो महासत्तो पञ्चमं गाथमाह –
Te lajjāpento mahāsatto pañcamaṃ gāthamāha –
१२६.
126.
‘‘तुम्हे सीहानं ब्यग्घानं, वाळानञ्चावसिट्ठकं।
‘‘Tumhe sīhānaṃ byagghānaṃ, vāḷānañcāvasiṭṭhakaṃ;
उच्छिट्ठेनेव यापेन्ता, मञ्ञिव्हो विघासादिनो’’ति॥
Ucchiṭṭheneva yāpentā, maññivho vighāsādino’’ti.
तत्थ वाळानञ्चावसिट्ठकन्ति सेसवाळमिगानञ्च अवसिट्ठकं उच्छिट्ठभोजनं।
Tattha vāḷānañcāvasiṭṭhakanti sesavāḷamigānañca avasiṭṭhakaṃ ucchiṭṭhabhojanaṃ.
तं सुत्वा तापसा ‘‘सचे मयं न विघासादा, अथ के चरहि ते विघासादा’’ति? अथ तेसं सो तमत्थं आचिक्खन्तो छट्ठं गाथमाह –
Taṃ sutvā tāpasā ‘‘sace mayaṃ na vighāsādā, atha ke carahi te vighāsādā’’ti? Atha tesaṃ so tamatthaṃ ācikkhanto chaṭṭhaṃ gāthamāha –
१२७.
127.
‘‘ये ब्राह्मणस्स समणस्स, अञ्ञस्स वा वनिब्बिनो।
‘‘Ye brāhmaṇassa samaṇassa, aññassa vā vanibbino;
दत्वाव सेसं भुञ्जन्ति, ते जना विघासादिनो’’ति॥
Datvāva sesaṃ bhuñjanti, te janā vighāsādino’’ti.
तत्थ वनिब्बिनोति तं तं भण्डं याचनकस्स। एवं ते लज्जापेत्वा महासत्तो सकट्ठानमेव गतो।
Tattha vanibbinoti taṃ taṃ bhaṇḍaṃ yācanakassa. Evaṃ te lajjāpetvā mahāsatto sakaṭṭhānameva gato.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा सत्त भातरो इमे केळिसीलका भिक्खू अहेसुं, सक्को पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā satta bhātaro ime keḷisīlakā bhikkhū ahesuṃ, sakko pana ahameva ahosi’’nti.
विघासादजातकवण्णना अट्ठमा।
Vighāsādajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३९३. विघासादजातकं • 393. Vighāsādajātakaṃ
