| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
७. विहारकारसिक्खापदवण्णना
7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
महन्तं लाति गण्हातीति महल्लको, तं महल्लकं। यो च यं गण्हाति, सो तस्स अत्थीति आह ‘‘महन्तभावो एतस्स अत्थीति महल्लको’’ति। सो च महन्तभावो केन, कुतो चाति आह ‘‘ससामिकभावेना’’तिआदि। न केवलं ससामिकभावेनेवाति आह ‘‘यस्मा वा’’तिआदि। यदि एवं अथ कस्मा ‘‘महल्लको नाम विहारो ससामिको वुच्चती’’ति (पारा॰ ३६७) एत्तकमेव पदभाजने वुत्तन्ति आह ‘‘यस्मा पना’’तिआदि। विहरन्ति एत्थाति विहारो, आवासो। मातिकायं भिक्खू वा अनभिनेय्याति एत्थ वा-सद्दो ‘‘अयं वा सो महानागो’’तिआदीसु विय अवधारणत्थो।
Mahantaṃ lāti gaṇhātīti mahallako, taṃ mahallakaṃ. Yo ca yaṃ gaṇhāti, so tassa atthīti āha ‘‘mahantabhāvo etassa atthīti mahallako’’ti. So ca mahantabhāvo kena, kuto cāti āha ‘‘sasāmikabhāvenā’’tiādi. Na kevalaṃ sasāmikabhāvenevāti āha ‘‘yasmā vā’’tiādi. Yadi evaṃ atha kasmā ‘‘mahallako nāma vihāro sasāmiko vuccatī’’ti (pārā. 367) ettakameva padabhājane vuttanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Viharanti etthāti vihāro, āvāso. Mātikāyaṃ bhikkhū vā anabhineyyāti ettha vā-saddo ‘‘ayaṃ vā so mahānāgo’’tiādīsu viya avadhāraṇattho.
कोसम्बियन्ति (सारत्थ॰ टी॰ २.३६५) एवंनामके नगरे। तस्स किर नगरस्स आरामपोक्खरणिआदीसु तेसु तेसु ठानेसु कोसम्बरुक्खाव उस्सन्ना अहेसुं, तस्मा तं ‘‘कोसम्बी’’ति सङ्खं गच्छति। ‘‘कुसुम्बस्स नाम इसिनो अस्समतो अविदूरे मापितत्ता’’ति एके। छन्नत्थेरं आरब्भाति यो अभिनिक्खमनकाले सद्धिं निक्खन्तो, यस्स च सत्थारा परिनिब्बानकाले ब्रह्मदण्डो (चूळव॰ ४४५) आणत्तो, तं छन्नत्थेरं आरब्भ। चेतियरुक्खन्ति चित्तीकतट्ठेन चेतियं, पूजारहानं देवट्ठानानमेतं अधिवचनं, ‘‘चेतिय’’न्ति सम्मतं रुक्खं चेतियरुक्खं। वत्थुनो अदेसनाय आपज्जनतो ‘‘अकिरियमत्ततो समुट्ठानभावो’’ति वुत्तं। मत्त-सद्देन किरियतो समुट्ठानतं पटिक्खिपति। केचि पन ‘‘वत्थुअदेसनाय, कुटिकरणेन च समुट्ठानतो किरियाकिरियतो समुट्ठाती’’ति वदन्ति। पमाणनियमाभावोव विसेसो।
Kosambiyanti (sārattha. ṭī. 2.365) evaṃnāmake nagare. Tassa kira nagarassa ārāmapokkharaṇiādīsu tesu tesu ṭhānesu kosambarukkhāva ussannā ahesuṃ, tasmā taṃ ‘‘kosambī’’ti saṅkhaṃ gacchati. ‘‘Kusumbassa nāma isino assamato avidūre māpitattā’’ti eke. Channattheraṃ ārabbhāti yo abhinikkhamanakāle saddhiṃ nikkhanto, yassa ca satthārā parinibbānakāle brahmadaṇḍo (cūḷava. 445) āṇatto, taṃ channattheraṃ ārabbha. Cetiyarukkhanti cittīkataṭṭhena cetiyaṃ, pūjārahānaṃ devaṭṭhānānametaṃ adhivacanaṃ, ‘‘cetiya’’nti sammataṃ rukkhaṃ cetiyarukkhaṃ. Vatthuno adesanāya āpajjanato ‘‘akiriyamattato samuṭṭhānabhāvo’’ti vuttaṃ. Matta-saddena kiriyato samuṭṭhānataṃ paṭikkhipati. Keci pana ‘‘vatthuadesanāya, kuṭikaraṇena ca samuṭṭhānato kiriyākiriyato samuṭṭhātī’’ti vadanti. Pamāṇaniyamābhāvova viseso.
विहारकारसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
