| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៧. វិហារការសិក្ខាបទវណ្ណនា
7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
មហន្តំ លាតិ គណ្ហាតីតិ មហល្លកោ, តំ មហល្លកំ។ យោ ច យំ គណ្ហាតិ, សោ តស្ស អត្ថីតិ អាហ ‘‘មហន្តភាវោ ឯតស្ស អត្ថីតិ មហល្លកោ’’តិ។ សោ ច មហន្តភាវោ កេន, កុតោ ចាតិ អាហ ‘‘សសាមិកភាវេនា’’តិអាទិ។ ន កេវលំ សសាមិកភាវេនេវាតិ អាហ ‘‘យស្មា វា’’តិអាទិ។ យទិ ឯវំ អថ កស្មា ‘‘មហល្លកោ នាម វិហារោ សសាមិកោ វុច្ចតី’’តិ (បារា. ៣៦៧) ឯត្តកមេវ បទភាជនេ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘យស្មា បនា’’តិអាទិ។ វិហរន្តិ ឯត្ថាតិ វិហារោ, អាវាសោ។ មាតិកាយំ ភិក្ខូ វា អនភិនេយ្យាតិ ឯត្ថ វា-សទ្ទោ ‘‘អយំ វា សោ មហានាគោ’’តិអាទីសុ វិយ អវធារណត្ថោ។
Mahantaṃ lāti gaṇhātīti mahallako, taṃ mahallakaṃ. Yo ca yaṃ gaṇhāti, so tassa atthīti āha ‘‘mahantabhāvo etassa atthīti mahallako’’ti. So ca mahantabhāvo kena, kuto cāti āha ‘‘sasāmikabhāvenā’’tiādi. Na kevalaṃ sasāmikabhāvenevāti āha ‘‘yasmā vā’’tiādi. Yadi evaṃ atha kasmā ‘‘mahallako nāma vihāro sasāmiko vuccatī’’ti (pārā. 367) ettakameva padabhājane vuttanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Viharanti etthāti vihāro, āvāso. Mātikāyaṃ bhikkhū vā anabhineyyāti ettha vā-saddo ‘‘ayaṃ vā so mahānāgo’’tiādīsu viya avadhāraṇattho.
កោសម្ពិយន្តិ (សារត្ថ. ដី. ២.៣៦៥) ឯវំនាមកេ នគរេ។ តស្ស កិរ នគរស្ស អារាមបោក្ខរណិអាទីសុ តេសុ តេសុ ឋានេសុ កោសម្ពរុក្ខាវ ឧស្សន្នា អហេសុំ, តស្មា តំ ‘‘កោសម្ពី’’តិ សង្ខំ គច្ឆតិ។ ‘‘កុសុម្ពស្ស នាម ឥសិនោ អស្សមតោ អវិទូរេ មាបិតត្តា’’តិ ឯកេ។ ឆន្នត្ថេរំ អារព្ភាតិ យោ អភិនិក្ខមនកាលេ សទ្ធិំ និក្ខន្តោ, យស្ស ច សត្ថារា បរិនិព្ពានកាលេ ព្រហ្មទណ្ឌោ (ចូឡវ. ៤៤៥) អាណត្តោ, តំ ឆន្នត្ថេរំ អារព្ភ។ ចេតិយរុក្ខន្តិ ចិត្តីកតដ្ឋេន ចេតិយំ, បូជារហានំ ទេវដ្ឋានានមេតំ អធិវចនំ, ‘‘ចេតិយ’’ន្តិ សម្មតំ រុក្ខំ ចេតិយរុក្ខំ។ វត្ថុនោ អទេសនាយ អាបជ្ជនតោ ‘‘អកិរិយមត្តតោ សមុដ្ឋានភាវោ’’តិ វុត្តំ។ មត្ត-សទ្ទេន កិរិយតោ សមុដ្ឋានតំ បដិក្ខិបតិ។ កេចិ បន ‘‘វត្ថុអទេសនាយ, កុដិករណេន ច សមុដ្ឋានតោ កិរិយាកិរិយតោ សមុដ្ឋាតី’’តិ វទន្តិ។ បមាណនិយមាភាវោវ វិសេសោ។
Kosambiyanti (sārattha. ṭī. 2.365) evaṃnāmake nagare. Tassa kira nagarassa ārāmapokkharaṇiādīsu tesu tesu ṭhānesu kosambarukkhāva ussannā ahesuṃ, tasmā taṃ ‘‘kosambī’’ti saṅkhaṃ gacchati. ‘‘Kusumbassa nāma isino assamato avidūre māpitattā’’ti eke. Channattheraṃ ārabbhāti yo abhinikkhamanakāle saddhiṃ nikkhanto, yassa ca satthārā parinibbānakāle brahmadaṇḍo (cūḷava. 445) āṇatto, taṃ channattheraṃ ārabbha. Cetiyarukkhanti cittīkataṭṭhena cetiyaṃ, pūjārahānaṃ devaṭṭhānānametaṃ adhivacanaṃ, ‘‘cetiya’’nti sammataṃ rukkhaṃ cetiyarukkhaṃ. Vatthuno adesanāya āpajjanato ‘‘akiriyamattato samuṭṭhānabhāvo’’ti vuttaṃ. Matta-saddena kiriyato samuṭṭhānataṃ paṭikkhipati. Keci pana ‘‘vatthuadesanāya, kuṭikaraṇena ca samuṭṭhānato kiriyākiriyato samuṭṭhātī’’ti vadanti. Pamāṇaniyamābhāvova viseso.
វិហារការសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
