| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೭. ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
ಮಹನ್ತಂ ಲಾತಿ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ತಂ ಮಹಲ್ಲಕಂ। ಯೋ ಚ ಯಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ’’ತಿ। ಸೋ ಚ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಕೇನ, ಕುತೋ ಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಸಾಮಿಕಭಾವೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ನ ಕೇವಲಂ ಸಸಾಮಿಕಭಾವೇನೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕೋ ನಾಮ ವಿಹಾರೋ ಸಸಾಮಿಕೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೩೬೭) ಏತ್ತಕಮೇವ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ವಿಹರನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಹಾರೋ, ಆವಾಸೋ। ಮಾತಿಕಾಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಅನಭಿನೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಅಯಂ ವಾ ಸೋ ಮಹಾನಾಗೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಅವಧಾರಣತ್ಥೋ।
Mahantaṃ lāti gaṇhātīti mahallako, taṃ mahallakaṃ. Yo ca yaṃ gaṇhāti, so tassa atthīti āha ‘‘mahantabhāvo etassa atthīti mahallako’’ti. So ca mahantabhāvo kena, kuto cāti āha ‘‘sasāmikabhāvenā’’tiādi. Na kevalaṃ sasāmikabhāvenevāti āha ‘‘yasmā vā’’tiādi. Yadi evaṃ atha kasmā ‘‘mahallako nāma vihāro sasāmiko vuccatī’’ti (pārā. 367) ettakameva padabhājane vuttanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Viharanti etthāti vihāro, āvāso. Mātikāyaṃ bhikkhū vā anabhineyyāti ettha vā-saddo ‘‘ayaṃ vā so mahānāgo’’tiādīsu viya avadhāraṇattho.
ಕೋಸಮ್ಬಿಯನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೨.೩೬೫) ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ನಗರಸ್ಸ ಆರಾಮಪೋಕ್ಖರಣಿಆದೀಸು ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಕೋಸಮ್ಬರುಕ್ಖಾವ ಉಸ್ಸನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ‘‘ಕೋಸಮ್ಬೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ। ‘‘ಕುಸುಮ್ಬಸ್ಸ ನಾಮ ಇಸಿನೋ ಅಸ್ಸಮತೋ ಅವಿದೂರೇ ಮಾಪಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಏಕೇ। ಛನ್ನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಯೋ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಯಸ್ಸ ಚ ಸತ್ಥಾರಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ ಬ್ರಹ್ಮದಣ್ಡೋ (ಚೂಳವ॰ ೪೪೫) ಆಣತ್ತೋ, ತಂ ಛನ್ನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ। ಚೇತಿಯರುಕ್ಖನ್ತಿ ಚಿತ್ತೀಕತಟ್ಠೇನ ಚೇತಿಯಂ, ಪೂಜಾರಹಾನಂ ದೇವಟ್ಠಾನಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ‘‘ಚೇತಿಯ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಮತಂ ರುಕ್ಖಂ ಚೇತಿಯರುಕ್ಖಂ। ವತ್ಥುನೋ ಅದೇಸನಾಯ ಆಪಜ್ಜನತೋ ‘‘ಅಕಿರಿಯಮತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮತ್ತ-ಸದ್ದೇನ ಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾನತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ವತ್ಥುಅದೇಸನಾಯ, ಕುಟಿಕರಣೇನ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಮಾಣನಿಯಮಾಭಾವೋವ ವಿಸೇಸೋ।
Kosambiyanti (sārattha. ṭī. 2.365) evaṃnāmake nagare. Tassa kira nagarassa ārāmapokkharaṇiādīsu tesu tesu ṭhānesu kosambarukkhāva ussannā ahesuṃ, tasmā taṃ ‘‘kosambī’’ti saṅkhaṃ gacchati. ‘‘Kusumbassa nāma isino assamato avidūre māpitattā’’ti eke. Channattheraṃ ārabbhāti yo abhinikkhamanakāle saddhiṃ nikkhanto, yassa ca satthārā parinibbānakāle brahmadaṇḍo (cūḷava. 445) āṇatto, taṃ channattheraṃ ārabbha. Cetiyarukkhanti cittīkataṭṭhena cetiyaṃ, pūjārahānaṃ devaṭṭhānānametaṃ adhivacanaṃ, ‘‘cetiya’’nti sammataṃ rukkhaṃ cetiyarukkhaṃ. Vatthuno adesanāya āpajjanato ‘‘akiriyamattato samuṭṭhānabhāvo’’ti vuttaṃ. Matta-saddena kiriyato samuṭṭhānataṃ paṭikkhipati. Keci pana ‘‘vatthuadesanāya, kuṭikaraṇena ca samuṭṭhānato kiriyākiriyato samuṭṭhātī’’ti vadanti. Pamāṇaniyamābhāvova viseso.
ವಿಹಾರಕಾರಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
