| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੭. વਿਹਾਰਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
ਮਹਨ੍ਤਂ ਲਾਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਮਹਲ੍ਲਕੋ, ਤਂ ਮਹਲ੍ਲਕਂ। ਯੋ ਚ ਯਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਹਨ੍ਤਭਾવੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮਹਲ੍ਲਕੋ’’ਤਿ। ਸੋ ਚ ਮਹਨ੍ਤਭਾવੋ ਕੇਨ, ਕੁਤੋ ਚਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਸਾਮਿਕਭਾવੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਨ ਕੇવਲਂ ਸਸਾਮਿਕਭਾવੇਨੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਾ વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਦਿ ਏવਂ ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਨਾਮ વਿਹਾਰੋ ਸਸਾਮਿਕੋ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੬੭) ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਪਦਭਾਜਨੇ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ વਿਹਾਰੋ, ਆવਾਸੋ। ਮਾਤਿਕਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ વਾ ਅਨਭਿਨੇਯ੍ਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਾ-ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਅਯਂ વਾ ਸੋ ਮਹਾਨਾਗੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੋ।
Mahantaṃ lāti gaṇhātīti mahallako, taṃ mahallakaṃ. Yo ca yaṃ gaṇhāti, so tassa atthīti āha ‘‘mahantabhāvo etassa atthīti mahallako’’ti. So ca mahantabhāvo kena, kuto cāti āha ‘‘sasāmikabhāvenā’’tiādi. Na kevalaṃ sasāmikabhāvenevāti āha ‘‘yasmā vā’’tiādi. Yadi evaṃ atha kasmā ‘‘mahallako nāma vihāro sasāmiko vuccatī’’ti (pārā. 367) ettakameva padabhājane vuttanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Viharanti etthāti vihāro, āvāso. Mātikāyaṃ bhikkhū vā anabhineyyāti ettha vā-saddo ‘‘ayaṃ vā so mahānāgo’’tiādīsu viya avadhāraṇattho.
ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਨ੍ਤਿ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ੨.੩੬੫) ਏવਂਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਨਗਰਸ੍ਸ ਆਰਾਮਪੋਕ੍ਖਰਣਿਆਦੀਸੁ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਕੋਸਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖਾવ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ‘‘ਕੋਸਮ੍ਬੀ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਕੁਸੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਨਾਮ ਇਸਿਨੋ ਅਸ੍ਸਮਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਮਾਪਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏਕੇ। ਛਨ੍ਨਤ੍ਥੇਰਂ ਆਰਬ੍ਭਾਤਿ ਯੋ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੇ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਯਸ੍ਸ ਚ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ (ਚੂਲ਼વ॰ ੪੪੫) ਆਣਤ੍ਤੋ, ਤਂ ਛਨ੍ਨਤ੍ਥੇਰਂ ਆਰਬ੍ਭ। ਚੇਤਿਯਰੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਟ੍ਠੇਨ ਚੇਤਿਯਂ, ਪੂਜਾਰਹਾਨਂ ਦੇવਟ੍ਠਾਨਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ, ‘‘ਚੇਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਚੇਤਿਯਰੁਕ੍ਖਂ। વਤ੍ਥੁਨੋ ਅਦੇਸਨਾਯ ਆਪਜ੍ਜਨਤੋ ‘‘ਅਕਿਰਿਯਮਤ੍ਤਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਤ੍ਤ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਕਿਰਿਯਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘વਤ੍ਥੁਅਦੇਸਨਾਯ, ਕੁਟਿਕਰਣੇਨ ਚ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਤੋ ਕਿਰਿਯਾਕਿਰਿਯਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਮਾਣਨਿਯਮਾਭਾવੋવ વਿਸੇਸੋ।
Kosambiyanti (sārattha. ṭī. 2.365) evaṃnāmake nagare. Tassa kira nagarassa ārāmapokkharaṇiādīsu tesu tesu ṭhānesu kosambarukkhāva ussannā ahesuṃ, tasmā taṃ ‘‘kosambī’’ti saṅkhaṃ gacchati. ‘‘Kusumbassa nāma isino assamato avidūre māpitattā’’ti eke. Channattheraṃ ārabbhāti yo abhinikkhamanakāle saddhiṃ nikkhanto, yassa ca satthārā parinibbānakāle brahmadaṇḍo (cūḷava. 445) āṇatto, taṃ channattheraṃ ārabbha. Cetiyarukkhanti cittīkataṭṭhena cetiyaṃ, pūjārahānaṃ devaṭṭhānānametaṃ adhivacanaṃ, ‘‘cetiya’’nti sammataṃ rukkhaṃ cetiyarukkhaṃ. Vatthuno adesanāya āpajjanato ‘‘akiriyamattato samuṭṭhānabhāvo’’ti vuttaṃ. Matta-saddena kiriyato samuṭṭhānataṃ paṭikkhipati. Keci pana ‘‘vatthuadesanāya, kuṭikaraṇena ca samuṭṭhānato kiriyākiriyato samuṭṭhātī’’ti vadanti. Pamāṇaniyamābhāvova viseso.
વਿਹਾਰਕਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
