Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సుత్తనిపాత-అట్ఠకథా • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
౧౧. విజయసుత్తవణ్ణనా
11. Vijayasuttavaṇṇanā
చరం వా యది వా తిట్ఠన్తి నన్దసుత్తం. ‘‘విజయసుత్తం కాయవిచ్ఛన్దనికసుత్త’’న్తిపి వుచ్చతి. కా ఉప్పత్తి? ఇదం కిర సుత్తం ద్వీసు ఠానేసు వుత్తం, తస్మా అస్స దువిధా ఉప్పత్తి. తత్థ భగవతా అనుపుబ్బేన కపిలవత్థుం అనుప్పత్వా, సాకియే వినేత్వా నన్దాదయో పబ్బాజేత్వా, అనుఞ్ఞాతాయ మాతుగామస్స పబ్బజ్జాయ ఆనన్దత్థేరస్స భగినీ నన్దా, ఖేమకసక్కరఞ్ఞో ధీతా అభిరూపనన్దా, జనపదకల్యాణీ నన్దాతి తిస్సో నన్దాయో పబ్బజింసు. తేన చ సమయేన భగవా సావత్థియం విహరతి. అభిరూపనన్దా అభిరూపా ఏవ అహోసి దస్సనీయా పాసాదికా, తేనేవస్సా అభిరూపనన్దాతి నామమకంసు. జనపదకల్యాణీ నన్దాపి రూపేన అత్తనా సదిసం న పస్సతి. తా ఉభోపి రూపమదమత్తా ‘‘భగవా రూపం వివణ్ణేతి, గరహతి, అనేకపరియాయేన రూపే ఆదీనవం దస్సేతీ’’తి భగవతో ఉపట్ఠానం న గచ్ఛన్తి, దట్ఠుమ్పి న ఇచ్ఛన్తి. ఏవం అప్పసన్నా కస్మా పబ్బజితాతి చే? అగతియా. అభిరూపనన్దాయ హి వారేయ్యదివసేయేవ సామికో సక్యకుమారో కాలమకాసి. అథ నం మాతాపితరో అకామకం పబ్బాజేసుం. జనపదకల్యాణీ నన్దాపి ఆయస్మన్తే నన్దే అరహత్తం పత్తే నిరాసా హుత్వా ‘‘మయ్హం సామికో చ మాతా చ మహాపజాపతి అఞ్ఞే చ ఞాతకా పబ్బజితా, ఞాతీహి వినా దుక్ఖో ఘరావాసో’’తి ఘరావాసే అస్సాదమలభన్తీ పబ్బజితా, న సద్ధాయ.
Caraṃvā yadi vā tiṭṭhanti nandasuttaṃ. ‘‘Vijayasuttaṃ kāyavicchandanikasutta’’ntipi vuccati. Kā uppatti? Idaṃ kira suttaṃ dvīsu ṭhānesu vuttaṃ, tasmā assa duvidhā uppatti. Tattha bhagavatā anupubbena kapilavatthuṃ anuppatvā, sākiye vinetvā nandādayo pabbājetvā, anuññātāya mātugāmassa pabbajjāya ānandattherassa bhaginī nandā, khemakasakkarañño dhītā abhirūpanandā, janapadakalyāṇī nandāti tisso nandāyo pabbajiṃsu. Tena ca samayena bhagavā sāvatthiyaṃ viharati. Abhirūpanandā abhirūpā eva ahosi dassanīyā pāsādikā, tenevassā abhirūpanandāti nāmamakaṃsu. Janapadakalyāṇī nandāpi rūpena attanā sadisaṃ na passati. Tā ubhopi rūpamadamattā ‘‘bhagavā rūpaṃ vivaṇṇeti, garahati, anekapariyāyena rūpe ādīnavaṃ dassetī’’ti bhagavato upaṭṭhānaṃ na gacchanti, daṭṭhumpi na icchanti. Evaṃ appasannā kasmā pabbajitāti ce? Agatiyā. Abhirūpanandāya hi vāreyyadivaseyeva sāmiko sakyakumāro kālamakāsi. Atha naṃ mātāpitaro akāmakaṃ pabbājesuṃ. Janapadakalyāṇī nandāpi āyasmante nande arahattaṃ patte nirāsā hutvā ‘‘mayhaṃ sāmiko ca mātā ca mahāpajāpati aññe ca ñātakā pabbajitā, ñātīhi vinā dukkho gharāvāso’’ti gharāvāse assādamalabhantī pabbajitā, na saddhāya.
అథ భగవా తాసం ఞాణపరిపాకం విదిత్వా మహాపజాపతిం ఆణాపేసి ‘‘సబ్బాపి భిక్ఖునియో పటిపాటియా ఓవాదం ఆగచ్ఛన్తూ’’తి . తా అత్తనో వారే సమ్పత్తే అఞ్ఞం పేసేన్తి. తతో భగవా ‘‘సమ్పత్తే వారే అత్తనావ ఆగన్తబ్బం, న అఞ్ఞా పేసేతబ్బా’’తి ఆహ. అథేకదివసం అభిరూపనన్దా అగమాసి. తం భగవా నిమ్మితరూపేన సంవేజేత్వా ‘‘అట్ఠీనం నగరం కత’’న్తి ఇమాయ ధమ్మపదగాథాయ –
Atha bhagavā tāsaṃ ñāṇaparipākaṃ viditvā mahāpajāpatiṃ āṇāpesi ‘‘sabbāpi bhikkhuniyo paṭipāṭiyā ovādaṃ āgacchantū’’ti . Tā attano vāre sampatte aññaṃ pesenti. Tato bhagavā ‘‘sampatte vāre attanāva āgantabbaṃ, na aññā pesetabbā’’ti āha. Athekadivasaṃ abhirūpanandā agamāsi. Taṃ bhagavā nimmitarūpena saṃvejetvā ‘‘aṭṭhīnaṃ nagaraṃ kata’’nti imāya dhammapadagāthāya –
‘‘ఆతురం అసుచిం పూతిం, పస్స నన్దే సముస్సయం;
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, passa nande samussayaṃ;
ఉగ్ఘరన్తం పగ్ఘరన్తం, బాలానం అభిపత్థితం. (థేరీగా॰ ౧౯);
Uggharantaṃ paggharantaṃ, bālānaṃ abhipatthitaṃ. (therīgā. 19);
‘‘అనిమిత్తఞ్చ భావేహి, మానానుసయముజ్జహ;
‘‘Animittañca bhāvehi, mānānusayamujjaha;
తతో మానాభిసమయా, ఉపసన్తా చరిస్ససీ’’తి. (సు॰ ని॰ ౩౪౪; థేరీగా॰ ౨౦) –
Tato mānābhisamayā, upasantā carissasī’’ti. (su. ni. 344; therīgā. 20) –
ఇమాహి థేరీగాథాహి చ అనుపుబ్బేన అరహత్తే పతిట్ఠాపేసి. అథేకదివసం సావత్థివాసినో పురేభత్తం దానం దత్వా సమాదిన్నుపోసథా సునివత్థా సుపారుతా గన్ధపుప్ఫాదీని ఆదాయ ధమ్మస్సవనత్థాయ జేతవనం గన్త్వా ధమ్మస్సవనపరియోసానే భగవన్తం వన్దిత్వా నగరం పవిసన్తి. భిక్ఖునిసఙ్ఘోపి ధమ్మకథం సుత్వా భిక్ఖునిఉపస్సయం గచ్ఛతి. తత్థ మనుస్సా చ భిక్ఖునియో చ భగవతో వణ్ణం భాసన్తి. చతుప్పమాణికే హి లోకసన్నివాసే సమ్మాసమ్బుద్ధం దిస్వా అప్పసీదన్తో నామ నత్థి. రూపప్పమాణికా హి పుగ్గలా భగవతో లక్ఖణఖచితమనుబ్యఞ్జనవిచిత్రం సముజ్జలితకేతుమాలాబ్యామప్పభావినద్ధమలఙ్కారత్థమివ లోకస్స సముప్పన్నం రూపం దిస్వా పసీదన్తి, ఘోసప్పమాణికా అనేకసతేసు జాతకేసు కిత్తిఘోసం అట్ఠఙ్గసమన్నాగతం కరవీకమధురనిగ్ఘోసం బ్రహ్మస్సరఞ్చ సుత్వా, లూఖప్పమాణికా పత్తచీవరాదిలూఖతం దుక్కరకారికలూఖతం వా దిస్వా, ధమ్మప్పమాణికా సీలక్ఖన్ధాదీసు యంకిఞ్చి ధమ్మక్ఖన్ధం ఉపపరిక్ఖిత్వా. తస్మా సబ్బట్ఠానేసు భగవతో వణ్ణం భాసన్తి. జనపదకల్యాణీ నన్దా భిక్ఖునిపస్సయం పత్వాపి అనేకపరియాయేన భగవతో వణ్ణం భాసన్తానం తేసం సుత్వా భగవన్తం ఉపగన్తుకామా హుత్వా భిక్ఖునీనం ఆరోచేసి. భిక్ఖునియో తం గహేత్వా భగవన్తం ఉపసఙ్కమింసు.
Imāhi therīgāthāhi ca anupubbena arahatte patiṭṭhāpesi. Athekadivasaṃ sāvatthivāsino purebhattaṃ dānaṃ datvā samādinnuposathā sunivatthā supārutā gandhapupphādīni ādāya dhammassavanatthāya jetavanaṃ gantvā dhammassavanapariyosāne bhagavantaṃ vanditvā nagaraṃ pavisanti. Bhikkhunisaṅghopi dhammakathaṃ sutvā bhikkhuniupassayaṃ gacchati. Tattha manussā ca bhikkhuniyo ca bhagavato vaṇṇaṃ bhāsanti. Catuppamāṇike hi lokasannivāse sammāsambuddhaṃ disvā appasīdanto nāma natthi. Rūpappamāṇikā hi puggalā bhagavato lakkhaṇakhacitamanubyañjanavicitraṃ samujjalitaketumālābyāmappabhāvinaddhamalaṅkāratthamiva lokassa samuppannaṃ rūpaṃ disvā pasīdanti, ghosappamāṇikā anekasatesu jātakesu kittighosaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ karavīkamadhuranigghosaṃ brahmassarañca sutvā, lūkhappamāṇikā pattacīvarādilūkhataṃ dukkarakārikalūkhataṃ vā disvā, dhammappamāṇikā sīlakkhandhādīsu yaṃkiñci dhammakkhandhaṃ upaparikkhitvā. Tasmā sabbaṭṭhānesu bhagavato vaṇṇaṃ bhāsanti. Janapadakalyāṇī nandā bhikkhunipassayaṃ patvāpi anekapariyāyena bhagavato vaṇṇaṃ bhāsantānaṃ tesaṃ sutvā bhagavantaṃ upagantukāmā hutvā bhikkhunīnaṃ ārocesi. Bhikkhuniyo taṃ gahetvā bhagavantaṃ upasaṅkamiṃsu.
భగవా పటికచ్చేవ తస్సాగమనం విదిత్వా కణ్టకేన కణ్టకం, ఆణియా చ ఆణిం నీహరితుకామో పురిసో వియ రూపేనేవ రూపమదం వినేతుం అత్తనో ఇద్ధిబలేన పన్నరససోళసవస్సుద్దేసికం అతిదస్సనీయం ఇత్థిం పస్సే ఠత్వా బీజమానం అభినిమ్మిని. నన్దా భిక్ఖునీహి సద్ధిం ఉపసఙ్కమిత్వా, భగవన్తం వన్దిత్వా, భిక్ఖునిసఙ్ఘస్స అన్తరే నిసీదిత్వా, పాదతలా పభుతి యావ కేసగ్గా భగవతో రూపసమ్పత్తిం దిస్వా పున తం భగవతో పస్సే ఠితం నిమ్మతరూపఞ్చ దిస్వా ‘‘అహో అయం ఇత్థీ రూపవతీ’’తి అత్తనో రూపమదం జహిత్వా తస్సా రూపే అభిరత్తభావా అహోసి. తతో భగవా తం ఇత్థిం వీసతివస్సప్పమాణం కత్వా దస్సేసి. మాతుగామో హి సోళసవస్సుద్దేసికోయేవ సోభతి, న తతో ఉద్ధం. అథ తస్సా రూపపరిహానిం దిస్వా నన్దాయ తస్మిం రూపే ఛన్దరాగో తనుకో అహోసి. తతో భగవా అవిజాతవణ్ణం, సకింవిజాతవణ్ణం, మజ్ఝిమిత్థివణ్ణం, మహిత్థివణ్ణన్తి ఏవం యావ వస్ససతికం ఓభగ్గం దణ్డపరాయణం తిలకాహతగత్తం కత్వా, దస్సేత్వా పస్సమానాయేవ నన్దాయ తస్సా మరణం ఉద్ధుమాతకాదిభేదం కాకాదీహి సమ్పరివారేత్వా ఖజ్జమానం దుగ్గన్ధం జేగుచ్ఛపటికూలభావఞ్చ దస్సేసి . నన్దాయ తం కమం దిస్వా ‘‘ఏవమేవం మమపి అఞ్ఞేసమ్పి సబ్బసాధారణో అయం కమో’’తి అనిచ్చసఞ్ఞా సణ్ఠాసి, తదనుసారేన చ దుక్ఖనత్తసఞ్ఞాపి, తయో భవా ఆదిత్తమివ అగారం అప్పటిసరణా హుత్వా ఉపట్ఠహింసు. అథ భగవా ‘‘కమ్మట్ఠానే పక్ఖన్తం నన్దాయ చిత్త’’న్తి ఞత్వా తస్సా సప్పాయవసేన ఇమా గాథాయో అభాసి –
Bhagavā paṭikacceva tassāgamanaṃ viditvā kaṇṭakena kaṇṭakaṃ, āṇiyā ca āṇiṃ nīharitukāmo puriso viya rūpeneva rūpamadaṃ vinetuṃ attano iddhibalena pannarasasoḷasavassuddesikaṃ atidassanīyaṃ itthiṃ passe ṭhatvā bījamānaṃ abhinimmini. Nandā bhikkhunīhi saddhiṃ upasaṅkamitvā, bhagavantaṃ vanditvā, bhikkhunisaṅghassa antare nisīditvā, pādatalā pabhuti yāva kesaggā bhagavato rūpasampattiṃ disvā puna taṃ bhagavato passe ṭhitaṃ nimmatarūpañca disvā ‘‘aho ayaṃ itthī rūpavatī’’ti attano rūpamadaṃ jahitvā tassā rūpe abhirattabhāvā ahosi. Tato bhagavā taṃ itthiṃ vīsativassappamāṇaṃ katvā dassesi. Mātugāmo hi soḷasavassuddesikoyeva sobhati, na tato uddhaṃ. Atha tassā rūpaparihāniṃ disvā nandāya tasmiṃ rūpe chandarāgo tanuko ahosi. Tato bhagavā avijātavaṇṇaṃ, sakiṃvijātavaṇṇaṃ, majjhimitthivaṇṇaṃ, mahitthivaṇṇanti evaṃ yāva vassasatikaṃ obhaggaṃ daṇḍaparāyaṇaṃ tilakāhatagattaṃ katvā, dassetvā passamānāyeva nandāya tassā maraṇaṃ uddhumātakādibhedaṃ kākādīhi samparivāretvā khajjamānaṃ duggandhaṃ jegucchapaṭikūlabhāvañca dassesi . Nandāya taṃ kamaṃ disvā ‘‘evamevaṃ mamapi aññesampi sabbasādhāraṇo ayaṃ kamo’’ti aniccasaññā saṇṭhāsi, tadanusārena ca dukkhanattasaññāpi, tayo bhavā ādittamiva agāraṃ appaṭisaraṇā hutvā upaṭṭhahiṃsu. Atha bhagavā ‘‘kammaṭṭhāne pakkhantaṃ nandāya citta’’nti ñatvā tassā sappāyavasena imā gāthāyo abhāsi –
‘‘ఆతురం అసుచిం పూతిం, పస్స నన్దే సముస్సయం;
‘‘Āturaṃ asuciṃ pūtiṃ, passa nande samussayaṃ;
ఉగ్ఘరన్తం పగ్ఘరన్తం, బాలానం అభిపత్థితం. (థేరీగా॰ ౧౯);
Uggharantaṃ paggharantaṃ, bālānaṃ abhipatthitaṃ. (therīgā. 19);
‘‘యథా ఇదం తథా ఏతం, యథా ఏతం తథా ఇదం;
‘‘Yathā idaṃ tathā etaṃ, yathā etaṃ tathā idaṃ;
ధాతుసో సుఞ్ఞతో పస్స, మా లోకం పునరాగమి;
Dhātuso suññato passa, mā lokaṃ punarāgami;
భవే ఛన్దం విరాజేత్వా, ఉపసన్తా చరిస్ససీ’’తి. (సు॰ ని॰ ౨౦౫);
Bhave chandaṃ virājetvā, upasantā carissasī’’ti. (su. ni. 205);
గాథాపరియోసానే నన్దా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠాసి. అథస్సా భగవా ఉపరిమగ్గాధిగమత్థం సుఞ్ఞతపరివారం విపస్సనాకమ్మట్ఠానం కథేన్తో ఇమం సుత్తమభాసి. అయం తావస్స ఏకా ఉప్పత్తి.
Gāthāpariyosāne nandā sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Athassā bhagavā uparimaggādhigamatthaṃ suññataparivāraṃ vipassanākammaṭṭhānaṃ kathento imaṃ suttamabhāsi. Ayaṃ tāvassa ekā uppatti.
భగవతి పన రాజగహే విహరన్తే యా సా చీవరక్ఖన్ధకే (మహావ॰ ౩౨౬) విత్థారతో వుత్తసముట్ఠానాయ సాలవతియా గణికాయ ధీతా జీవకస్స కనిట్ఠా సిరిమా నామ మాతు అచ్చయేన తం ఠానం లభిత్వా ‘‘అక్కోధేన జినే కోధ’’న్తి (ధ॰ ప॰ ౨౨౩; జా॰ ౧.౨.౧) ఇమిస్సా గాథాయ వత్థుమ్హి పుణ్ణకసేట్ఠిధీతరం అవమఞ్ఞిత్వా, భగవన్తం ఖమాపేన్తీ ధమ్మదేసనం సుత్వా, సోతాపన్నా హుత్వా అట్ఠ నిచ్చభత్తాని పవత్తేసి. తం ఆరబ్భ అఞ్ఞతరో నిచ్చభత్తికో భిక్ఖు రాగం ఉప్పాదేసి. ఆహారకిచ్చమ్పి చ కాతుం అసక్కోన్తో నిరాహారో నిపజ్జీతి ధమ్మపదగాథావత్థుమ్హి వుత్తం. తస్మిం తథానిపన్నేయేవ సిరిమా కాలం కత్వా యామభవనే సుయామస్స దేవీ అహోసి. అథ తస్సా సరీరస్స అగ్గికిచ్చం నివారేత్వా ఆమకసుసానే రఞ్ఞా నిక్ఖిపాపితం సరీరం దస్సనాయ భగవా భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో అగమాసి, తమ్పి భిక్ఖుం ఆదాయ, తథా నాగరా చ రాజా చ. తత్థ మనుస్సా భణన్తి ‘‘పుబ్బే సిరిమాయ అట్ఠుత్తరసహస్సేనాపి దస్సనం దుల్లభం , తం దానజ్జ కాకణికాయాపి దట్ఠుకామో నత్థీ’’తి. సిరిమాపి దేవకఞ్ఞా పఞ్చహి రథసతేహి పరివుతా తత్రాగమాసి. తత్రాపి భగవా సన్నిపతితానం ధమ్మదేసనత్థం ఇమం సుత్తం తస్స భిక్ఖునో ఓవాదత్థం ‘‘పస్స చిత్తకతం బిమ్బ’’న్తి (ధ॰ ప॰ ౧౪౭) ఇమఞ్చ ధమ్మపదగాథం అభాసి. అయమస్స దుతియా ఉప్పత్తి.
Bhagavati pana rājagahe viharante yā sā cīvarakkhandhake (mahāva. 326) vitthārato vuttasamuṭṭhānāya sālavatiyā gaṇikāya dhītā jīvakassa kaniṭṭhā sirimā nāma mātu accayena taṃ ṭhānaṃ labhitvā ‘‘akkodhena jine kodha’’nti (dha. pa. 223; jā. 1.2.1) imissā gāthāya vatthumhi puṇṇakaseṭṭhidhītaraṃ avamaññitvā, bhagavantaṃ khamāpentī dhammadesanaṃ sutvā, sotāpannā hutvā aṭṭha niccabhattāni pavattesi. Taṃ ārabbha aññataro niccabhattiko bhikkhu rāgaṃ uppādesi. Āhārakiccampi ca kātuṃ asakkonto nirāhāro nipajjīti dhammapadagāthāvatthumhi vuttaṃ. Tasmiṃ tathānipanneyeva sirimā kālaṃ katvā yāmabhavane suyāmassa devī ahosi. Atha tassā sarīrassa aggikiccaṃ nivāretvā āmakasusāne raññā nikkhipāpitaṃ sarīraṃ dassanāya bhagavā bhikkhusaṅghaparivuto agamāsi, tampi bhikkhuṃ ādāya, tathā nāgarā ca rājā ca. Tattha manussā bhaṇanti ‘‘pubbe sirimāya aṭṭhuttarasahassenāpi dassanaṃ dullabhaṃ , taṃ dānajja kākaṇikāyāpi daṭṭhukāmo natthī’’ti. Sirimāpi devakaññā pañcahi rathasatehi parivutā tatrāgamāsi. Tatrāpi bhagavā sannipatitānaṃ dhammadesanatthaṃ imaṃ suttaṃ tassa bhikkhuno ovādatthaṃ ‘‘passa cittakataṃ bimba’’nti (dha. pa. 147) imañca dhammapadagāthaṃ abhāsi. Ayamassa dutiyā uppatti.
౧౯౫. తత్థ చరం వాతి సకలరూపకాయస్స గన్తబ్బదిసాభిముఖేనాభినీహారేన గచ్ఛన్తో వా. యది వా తిట్ఠన్తి తస్సేవ ఉస్సాపనభావేన తిట్ఠన్తో వా. నిసిన్నో ఉద వా సయన్తి తస్సేవ హేట్ఠిమభాగసమిఞ్జనఉపరిమభాగసముస్సాపనభావేన నిసిన్నో వా, తిరియం పసారణభావేన సయన్తో వా. సమిఞ్జేతి పసారేతీతి తాని తాని పబ్బాని సమిఞ్జేతి చ పసారేతి చ.
195. Tattha caraṃ vāti sakalarūpakāyassa gantabbadisābhimukhenābhinīhārena gacchanto vā. Yadi vā tiṭṭhanti tasseva ussāpanabhāvena tiṭṭhanto vā. Nisinno uda vā sayanti tasseva heṭṭhimabhāgasamiñjanauparimabhāgasamussāpanabhāvena nisinno vā, tiriyaṃ pasāraṇabhāvena sayanto vā. Samiñjeti pasāretīti tāni tāni pabbāni samiñjeti ca pasāreti ca.
ఏసా కాయస్స ఇఞ్జనాతి సబ్బాపేసా ఇమస్సేవ సవిఞ్ఞాణకస్స కాయస్స ఇఞ్జనా చలనా ఫన్దనా, నత్థేత్థ అఞ్ఞో కోచి చరన్తో వా పసారేన్తో వా, అపిచ ఖో పన ‘‘చరామీ’’తి చిత్తే ఉప్పజ్జన్తే తంసముట్ఠానా వాయోధాతు కాయం ఫరతి, తేనస్స గన్తబ్బదిసాభిముఖో అభినీహారో హోతి, దేసన్తరే రూపన్తరపాతుభావోతి అత్థో. తేన ‘‘చర’’న్తి వుచ్చతి. తథా ‘‘తిట్ఠామీ’’తి చిత్తే ఉప్పజ్జన్తే తంసముట్ఠానా వాయోధాతు కాయం ఫరతి, తేనస్స సముస్సాపనం హోతి, ఉపరూపరిట్ఠానేన రూపపాతుభావోతి అత్థో. తేన ‘‘తిట్ఠ’’న్తి వుచ్చతి. తథా ‘‘నిసీదామీ’’తి చిత్తే ఉప్పజ్జన్తే తంసముట్ఠానా వాయోధాతు కాయం ఫరతి, తేనస్స హేట్ఠిమభాగసమిఞ్జనఞ్చ ఉపరిమభాగసముస్సాపనఞ్చ హోతి, తథాభావేన రూపపాతుభావోతి అత్థో. తేన ‘‘నిసిన్నో’’తి వుచ్చతి. తథా ‘‘సయామీ’’తి చిత్తే ఉప్పజ్జన్తే తంసముట్ఠానా వాయోధాతు కాయం ఫరతి, తేనస్స తిరియం పసారణం హోతి, తథాభావేన రూపపాతుభావోతి అత్థో. తేన ‘‘సయ’’న్తి వుచ్చతి.
Esā kāyassa iñjanāti sabbāpesā imasseva saviññāṇakassa kāyassa iñjanā calanā phandanā, natthettha añño koci caranto vā pasārento vā, apica kho pana ‘‘carāmī’’ti citte uppajjante taṃsamuṭṭhānā vāyodhātu kāyaṃ pharati, tenassa gantabbadisābhimukho abhinīhāro hoti, desantare rūpantarapātubhāvoti attho. Tena ‘‘cara’’nti vuccati. Tathā ‘‘tiṭṭhāmī’’ti citte uppajjante taṃsamuṭṭhānā vāyodhātu kāyaṃ pharati, tenassa samussāpanaṃ hoti, uparūpariṭṭhānena rūpapātubhāvoti attho. Tena ‘‘tiṭṭha’’nti vuccati. Tathā ‘‘nisīdāmī’’ti citte uppajjante taṃsamuṭṭhānā vāyodhātu kāyaṃ pharati, tenassa heṭṭhimabhāgasamiñjanañca uparimabhāgasamussāpanañca hoti, tathābhāvena rūpapātubhāvoti attho. Tena ‘‘nisinno’’ti vuccati. Tathā ‘‘sayāmī’’ti citte uppajjante taṃsamuṭṭhānā vāyodhātu kāyaṃ pharati, tenassa tiriyaṃ pasāraṇaṃ hoti, tathābhāvena rūpapātubhāvoti attho. Tena ‘‘saya’’nti vuccati.
ఏవం చాయమాయస్మా యో కోచి ఇత్థన్నామో చరం వా యది వా తిట్ఠం, నిసిన్నో ఉద వా సయం యమేతం తత్థ తత్థ ఇరియాపథే తేసం తేసం పబ్బానం సమిఞ్జనప్పసారణవసేన సమిఞ్జేతి పసారేతీతి వుచ్చతి. తమ్పి యస్మా సమిఞ్జనప్పసారణచిత్తే ఉప్పజ్జమానే యథావుత్తేనేవ నయేన హోతి, తస్మా ఏసా కాయస్స ఇఞ్జనా, నత్థేత్థ అఞ్ఞో కోచి, సుఞ్ఞమిదం కేనచి చరన్తేన వా పసారేన్తేన వా సత్తేన వా పుగ్గలేన వా. కేవలం పన –
Evaṃ cāyamāyasmā yo koci itthannāmo caraṃ vā yadi vā tiṭṭhaṃ, nisinno uda vā sayaṃ yametaṃ tattha tattha iriyāpathe tesaṃ tesaṃ pabbānaṃ samiñjanappasāraṇavasena samiñjeti pasāretīti vuccati. Tampi yasmā samiñjanappasāraṇacitte uppajjamāne yathāvutteneva nayena hoti, tasmā esā kāyassa iñjanā, natthettha añño koci, suññamidaṃ kenaci carantena vā pasārentena vā sattena vā puggalena vā. Kevalaṃ pana –
‘‘చిత్తనానత్తమాగమ్మ, నానత్తం హోతి వాయునో;
‘‘Cittanānattamāgamma, nānattaṃ hoti vāyuno;
వాయునానత్తతో నానా, హోతి కాయస్స ఇఞ్జనా’’తి. –
Vāyunānattato nānā, hoti kāyassa iñjanā’’ti. –
అయమేత్థ పరమత్థో.
Ayamettha paramattho.
ఏవమేతాయ గాథాయ భగవా యస్మా ఏకస్మిం ఇరియాపథే చిరవినియోగేన కాయపీళనం హోతి, తస్స చ వినోదనత్థం ఇరియాపథపరివత్తనం కరీయతి, తస్మా ‘‘చరం వా’’తిఆదీహి ఇరియాపథపటిచ్ఛన్నం దుక్ఖలక్ఖణం దీపేతి, తథా చరణకాలే ఠానాదీనమభావతో సబ్బమేతం చరణాదిభేదం ‘‘ఏసా కాయస్స ఇఞ్జనా’’తి భణన్తో సన్తతిపటిచ్ఛన్నం అనిచ్చలక్ఖణం. తాయ తాయ సామగ్గియా పవత్తాయ ‘‘ఏసా కాయస్స ఇఞ్జనా’’తి చ అత్తపటిక్ఖేపేన భణన్తో అత్తసఞ్ఞాఘనపటిచ్ఛన్నం అనత్తలక్ఖణం దీపేతి.
Evametāya gāthāya bhagavā yasmā ekasmiṃ iriyāpathe ciraviniyogena kāyapīḷanaṃ hoti, tassa ca vinodanatthaṃ iriyāpathaparivattanaṃ karīyati, tasmā ‘‘caraṃ vā’’tiādīhi iriyāpathapaṭicchannaṃ dukkhalakkhaṇaṃ dīpeti, tathā caraṇakāle ṭhānādīnamabhāvato sabbametaṃ caraṇādibhedaṃ ‘‘esā kāyassa iñjanā’’ti bhaṇanto santatipaṭicchannaṃ aniccalakkhaṇaṃ. Tāya tāya sāmaggiyā pavattāya ‘‘esā kāyassa iñjanā’’ti ca attapaṭikkhepena bhaṇanto attasaññāghanapaṭicchannaṃ anattalakkhaṇaṃ dīpeti.
౧౯౬. ఏవం లక్ఖణత్తయదీపనేన సుఞ్ఞతకమ్మట్ఠానం కథేత్వా పున సవిఞ్ఞాణకావిఞ్ఞాణకఅసుభదస్సనత్థం ‘‘అట్ఠినహారుసంయుత్తో’’తి ఆరభి. తస్సత్థో – యస్స చేసా కాయస్స ఇఞ్జనా, స్వాయం కాయో విసుద్ధిమగ్గే ద్వత్తింసాకారవణ్ణనాయం వణ్ణసణ్ఠానదిసోకాసపరిచ్ఛేదభేదేన అబ్యాపారనయేన చ పకాసితేహి సట్ఠాధికేహి తీహి అట్ఠిసతేహి నవహి న్హారుసతేహి చ సంయుత్తత్తా అట్ఠినహారుసంయుత్తో. తత్థేవ పకాసితేన అగ్గపాదఙ్గులితచాదినా తచేన చ నవపేసిసతప్పభేదేన చ మంసేన అవలిత్తత్తా తచమంసావలేపనో పరమదుగ్గన్ధజేగుచ్ఛపటికూలోతి వేదితబ్బో . కిఞ్చేత్థ వేదితబ్బం సియా, యది ఏస యా సా మజ్ఝిమస్స పురిసస్స సకలసరీరతో సంకడ్ఢితా బదరట్ఠిప్పమాణా భవేయ్య, తాయ మక్ఖికాపత్తసుఖుమచ్ఛవియా నీలాదిరఙ్గజాతేన గేహభిత్తి వియ పటిచ్ఛన్నో న భవేయ్య, అయం పన ఏవం సుఖుమాయపి ఛవియా కాయో పటిచ్ఛన్నో పఞ్ఞాచక్ఖువిరహితేహి బాలపుథుజ్జనేహి యథాభూతం న దిస్సతి. ఛవిరాగరఞ్జితో హిస్స పరమజేగుచ్ఛపటికూలధమ్మసఙ్ఖాతో తచోపి తచపలివేఠితం యం తం పభేదతో –
196. Evaṃ lakkhaṇattayadīpanena suññatakammaṭṭhānaṃ kathetvā puna saviññāṇakāviññāṇakaasubhadassanatthaṃ ‘‘aṭṭhinahārusaṃyutto’’ti ārabhi. Tassattho – yassa cesā kāyassa iñjanā, svāyaṃ kāyo visuddhimagge dvattiṃsākāravaṇṇanāyaṃ vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedabhedena abyāpāranayena ca pakāsitehi saṭṭhādhikehi tīhi aṭṭhisatehi navahi nhārusatehi ca saṃyuttattā aṭṭhinahārusaṃyutto. Tattheva pakāsitena aggapādaṅgulitacādinā tacena ca navapesisatappabhedena ca maṃsena avalittattā tacamaṃsāvalepano paramaduggandhajegucchapaṭikūloti veditabbo . Kiñcettha veditabbaṃ siyā, yadi esa yā sā majjhimassa purisassa sakalasarīrato saṃkaḍḍhitā badaraṭṭhippamāṇā bhaveyya, tāya makkhikāpattasukhumacchaviyā nīlādiraṅgajātena gehabhitti viya paṭicchanno na bhaveyya, ayaṃ pana evaṃ sukhumāyapi chaviyā kāyo paṭicchanno paññācakkhuvirahitehi bālaputhujjanehi yathābhūtaṃ na dissati. Chavirāgarañjito hissa paramajegucchapaṭikūladhammasaṅkhāto tacopi tacapaliveṭhitaṃ yaṃ taṃ pabhedato –
‘‘నవపేసిసతా మంసా, అవలిత్తా కళేవరే;
‘‘Navapesisatā maṃsā, avalittā kaḷevare;
నానాకిమికులాకిణ్ణం, మిళ్హట్ఠానంవ పూతికా’’తి. –
Nānākimikulākiṇṇaṃ, miḷhaṭṭhānaṃva pūtikā’’ti. –
ఏవం వుత్తం నవమంససతమ్పి, మంసావలిత్తా యే తే –
Evaṃ vuttaṃ navamaṃsasatampi, maṃsāvalittā ye te –
‘‘నవన్హారుసతా హోన్తి, బ్యామమత్తే కళేవరే;
‘‘Navanhārusatā honti, byāmamatte kaḷevare;
బన్ధన్తి అట్ఠిసఙ్ఘాతం, అగారమివ వల్లియా’’తి. –
Bandhanti aṭṭhisaṅghātaṃ, agāramiva valliyā’’ti. –
తేపి, న్హారుసముట్ఠితాని పటిపాటియా అవట్ఠితాని పూతీని దుగ్గన్ధాని తీణి సట్ఠాధికాని అట్ఠిసతానిపి యథాభూతం న దిస్సన్తి యతో అనాదియిత్వా తం మక్ఖికాపత్తసుఖుమచ్ఛవిం. యాని పనస్స ఛవిరాగరత్తేన తచేన పలివేఠితత్తా సబ్బలోకస్స అపాకటాని నానప్పకారాని అబ్భన్తరకుణపాని పరమాసుచిదుగ్గన్ధజేగుచ్ఛనీయపటికూలాని, తానిపి పఞ్ఞాచక్ఖునా పటివిజ్ఝిత్వా ఏవం పస్సితబ్బో ‘‘అన్తపూరో ఉదరపూరో…పే॰… పిత్తస్స చ వసాయ చా’’తి.
Tepi, nhārusamuṭṭhitāni paṭipāṭiyā avaṭṭhitāni pūtīni duggandhāni tīṇi saṭṭhādhikāni aṭṭhisatānipi yathābhūtaṃ na dissanti yato anādiyitvā taṃ makkhikāpattasukhumacchaviṃ. Yāni panassa chavirāgarattena tacena paliveṭhitattā sabbalokassa apākaṭāni nānappakārāni abbhantarakuṇapāni paramāsuciduggandhajegucchanīyapaṭikūlāni, tānipi paññācakkhunā paṭivijjhitvā evaṃ passitabbo ‘‘antapūro udarapūro…pe… pittassa ca vasāya cā’’ti.
౧౯౭. తత్థ అన్తస్స పూరో అన్తపూరో. ఉదరస్స పూరో ఉదరపూరో. ఉదరన్తి చ ఉదరియస్సేతం అధివచనం. తఞ్హి ఠాననామేన ‘‘ఉదర’’న్తి వుత్తం. యకనపేళస్సాతి యకనపిణ్డస్స. వత్థినోతి ముత్తస్స. ఠానూపచారేన పనేతం ‘‘వత్థీ’’తి వుత్తం. పూరోతి అధికారో, తస్మా యకనపేళస్స పూరో వత్థినో పూరోతి ఏవం యోజేతబ్బం. ఏస నయో హదయస్సాతిఆదీసు. సబ్బానేవ చేతాని అన్తాదీని వణ్ణసణ్ఠానదిసోకాసపరిచ్ఛేదభేదేన అబ్యాపారనయేన చ విసుద్ధిమగ్గే వుత్తనయవసేనేవ వేదితబ్బాని.
197. Tattha antassa pūro antapūro. Udarassa pūro udarapūro. Udaranti ca udariyassetaṃ adhivacanaṃ. Tañhi ṭhānanāmena ‘‘udara’’nti vuttaṃ. Yakanapeḷassāti yakanapiṇḍassa. Vatthinoti muttassa. Ṭhānūpacārena panetaṃ ‘‘vatthī’’ti vuttaṃ. Pūroti adhikāro, tasmā yakanapeḷassa pūro vatthino pūroti evaṃ yojetabbaṃ. Esa nayo hadayassātiādīsu. Sabbāneva cetāni antādīni vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedabhedena abyāpāranayena ca visuddhimagge vuttanayavaseneva veditabbāni.
౧౯౯-౨౦౦. ఏవం భగవా ‘‘న కిఞ్చేత్థ ఏకమ్పి గయ్హూపగం ముత్తామణిసదిసం అత్థి, అఞ్ఞదత్థు అసుచిపరిపూరోవాయం కాయో’’తి అబ్భన్తరకుణపం దస్సేత్వా ఇదాని తమేవ అబ్భన్తరకుణపం బహినిక్ఖమనకుణపేన పాకటం కత్వా దస్సేన్తో పుబ్బే వుత్తఞ్చ సఙ్గణ్హిత్వా ‘‘అథస్స నవహి సోతేహీ’’తి గాథాద్వయమాహ.
199-200. Evaṃ bhagavā ‘‘na kiñcettha ekampi gayhūpagaṃ muttāmaṇisadisaṃ atthi, aññadatthu asuciparipūrovāyaṃ kāyo’’ti abbhantarakuṇapaṃ dassetvā idāni tameva abbhantarakuṇapaṃ bahinikkhamanakuṇapena pākaṭaṃ katvā dassento pubbe vuttañca saṅgaṇhitvā ‘‘athassa navahi sotehī’’ti gāthādvayamāha.
తత్థ అథాతి పరియాయన్తరనిదస్సనం, అపరేనాపి పరియాయేన అసుచిభావం పస్సాతి వుత్తం హోతి. అస్సాతి ఇమస్స కాయస్స. నవహి సోతేహీతి ఉభోఅక్ఖిచ్ఛిద్దకణ్ణచ్ఛిద్దనాసాఛిద్దముఖవచ్చమగ్గపస్సావమగ్గేహి. అసుచి సవతీతి సబ్బలోకపాకటనానప్పకారపరమదుగ్గన్ధజేగుచ్ఛఅసుచియేవ సవతి, సన్దతి, పగ్ఘరతి, న అఞ్ఞం కిఞ్చి అగరుచన్దనాదిగన్ధజాతం వా మణిముత్తాదిరతనజాతం వా. సబ్బదాతి తఞ్చ ఖో సబ్బదా రత్తిమ్పి దివాపి పుబ్బణ్హేపి సాయన్హేపి తిట్ఠతోపి గచ్ఛతోపీతి. కిం తం అసుచీతి చే? ‘‘అక్ఖిమ్హా అక్ఖిగూథకో’’తిఆది. ఏతస్స హి ద్వీహి అక్ఖిచ్ఛిద్దేహి అపనీతతచమంససదిసో అక్ఖిగూథకో, కణ్ణచ్ఛిద్దేహి రజోజల్లసదిసో కణ్ణగూథకో, నాసాఛిద్దేహి పుబ్బసదిసా సిఙ్ఘాణికా చ సవతి, ముఖేన చ వమతి. కిం వమతీతి చే? ఏకదా పిత్తం, యదా అబద్ధపిత్తం కుప్పితం హోతి, తదా తం వమతీతి అధిప్పాయో. సేమ్హఞ్చాతి న కేవలఞ్చ పిత్తం, యమ్పి ఉదరపటలే ఏకపత్థపూరప్పమాణం సేమ్హం తిట్ఠతి, తమ్పి ఏకదా వమతి. తం పనేతం వణ్ణాదితో విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౧.౨౦౩-౨౦౪, ౨౧౦-౨౧౧) వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం. ‘‘సేమ్హఞ్చా’’తి చ-సద్దేన సేమ్హఞ్చ అఞ్ఞఞ్చ ఏవరూపం ఉదరియలోహితాదిఅసుచిం వమతీతి దస్సేతి. ఏవం సత్తహి ద్వారేహి అసుచివమనం దస్సేత్వా కాలఞ్ఞూ పుగ్గలఞ్ఞూ పరిసఞ్ఞూ చ భగవా తదుత్తరి ద్వే ద్వారాని విసేసవచనేన అనామసిత్వా అపరేన పరియాయేన సబ్బస్మాపి కాయా అసుచిసవనం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘కాయమ్హా సేదజల్లికా’’తి. తత్థ సేదజల్లికాతి సేదో చ లోణపటలమలభేదా జల్లికా చ, తస్స ‘‘సవతి సబ్బదా’’తి ఇమినా సద్ధిం సమ్బన్ధో.
Tattha athāti pariyāyantaranidassanaṃ, aparenāpi pariyāyena asucibhāvaṃ passāti vuttaṃ hoti. Assāti imassa kāyassa. Navahi sotehīti ubhoakkhicchiddakaṇṇacchiddanāsāchiddamukhavaccamaggapassāvamaggehi. Asuci savatīti sabbalokapākaṭanānappakāraparamaduggandhajegucchaasuciyeva savati, sandati, paggharati, na aññaṃ kiñci agarucandanādigandhajātaṃ vā maṇimuttādiratanajātaṃ vā. Sabbadāti tañca kho sabbadā rattimpi divāpi pubbaṇhepi sāyanhepi tiṭṭhatopi gacchatopīti. Kiṃ taṃ asucīti ce? ‘‘Akkhimhā akkhigūthako’’tiādi. Etassa hi dvīhi akkhicchiddehi apanītatacamaṃsasadiso akkhigūthako, kaṇṇacchiddehi rajojallasadiso kaṇṇagūthako, nāsāchiddehi pubbasadisā siṅghāṇikā ca savati, mukhena ca vamati. Kiṃ vamatīti ce? Ekadā pittaṃ, yadā abaddhapittaṃ kuppitaṃ hoti, tadā taṃ vamatīti adhippāyo. Semhañcāti na kevalañca pittaṃ, yampi udarapaṭale ekapatthapūrappamāṇaṃ semhaṃ tiṭṭhati, tampi ekadā vamati. Taṃ panetaṃ vaṇṇādito visuddhimagge (visuddhi. 1.203-204, 210-211) vuttanayeneva veditabbaṃ. ‘‘Semhañcā’’ti ca-saddena semhañca aññañca evarūpaṃ udariyalohitādiasuciṃ vamatīti dasseti. Evaṃ sattahi dvārehi asucivamanaṃ dassetvā kālaññū puggalaññū parisaññū ca bhagavā taduttari dve dvārāni visesavacanena anāmasitvā aparena pariyāyena sabbasmāpi kāyā asucisavanaṃ dassento āha ‘‘kāyamhā sedajallikā’’ti. Tattha sedajallikāti sedo ca loṇapaṭalamalabhedā jallikā ca, tassa ‘‘savati sabbadā’’ti iminā saddhiṃ sambandho.
౨౦౧. ఏవం భగవా యథా నామ భత్తే పచ్చమానే తణ్డులమలఞ్చ ఉదకమలఞ్చ ఫేణేన సద్ధిం ఉట్ఠహిత్వా ఉక్ఖలిముఖం మక్ఖేత్వా బహి గళతి, తథా అసితపీతాదిభేదే ఆహారే కమ్మజేన అగ్గినా పచ్చమానే యం అసితపీతాదిమలం ఉట్ఠహిత్వా ‘‘అక్ఖిమ్హా అక్ఖిగూథకో’’తిఆదినా భేదేన నిక్ఖమన్తం అక్ఖిఆదీని మక్ఖేత్వా బహి గళతి, తస్సాపి వసేన ఇమస్స కాయస్స అసుచిభావం దస్సేత్వా ఇదాని యం లోకే ఉత్తమఙ్గసమ్మతం సీసం అతివిసిట్ఠభావతో పచ్చేన్తా వన్దనేయ్యానమ్పి వన్దనం న కరోన్తి, తస్సాపి నిస్సారతాయ అసుచితాయ చస్స అసుచిభావం దస్సేన్తో ‘‘అథస్స సుసిరం సీస’’న్తి ఇమం గాథమాహ.
201. Evaṃ bhagavā yathā nāma bhatte paccamāne taṇḍulamalañca udakamalañca pheṇena saddhiṃ uṭṭhahitvā ukkhalimukhaṃ makkhetvā bahi gaḷati, tathā asitapītādibhede āhāre kammajena agginā paccamāne yaṃ asitapītādimalaṃ uṭṭhahitvā ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā bhedena nikkhamantaṃ akkhiādīni makkhetvā bahi gaḷati, tassāpi vasena imassa kāyassa asucibhāvaṃ dassetvā idāni yaṃ loke uttamaṅgasammataṃ sīsaṃ ativisiṭṭhabhāvato paccentā vandaneyyānampi vandanaṃ na karonti, tassāpi nissāratāya asucitāya cassa asucibhāvaṃ dassento ‘‘athassa susiraṃ sīsa’’nti imaṃ gāthamāha.
తత్థ సుసిరన్తి ఛిద్దం. మత్థలుఙ్గస్స పూరితన్తి దధిభరితఅలాబుకం వియ మత్థలుఙ్గభరితం. తఞ్చ పనేతం మత్థలుఙ్గం విసుద్ధిమగ్గే వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం. సుభతో నం మఞ్ఞతి బాలోతి తమేనం ఏవం నానావిధకుణపభరితమ్పి కాయం దుచ్చిన్తితచిన్తీ బాలో సుభతో మఞ్ఞతి, సుభం సుచిం ఇట్ఠం కన్తం మనాపన్తి తీహిపి తణ్హాదిట్ఠిమానమఞ్ఞనాహి మఞ్ఞతి. కస్మా? యస్మా అవిజ్జాయ పురక్ఖతో చతుసచ్చపటిచ్ఛాదకేన మోహేన పురక్ఖతో, చోదితో, పవత్తితో, ‘‘ఏవం ఆదియ, ఏవం అభినివిస ఏవం మఞ్ఞాహీ’’తి గాహితోతి అధిప్పాయో. పస్స యావ అనత్థకరా చాయం అవిజ్జాతి.
Tattha susiranti chiddaṃ. Matthaluṅgassa pūritanti dadhibharitaalābukaṃ viya matthaluṅgabharitaṃ. Tañca panetaṃ matthaluṅgaṃ visuddhimagge vuttanayeneva veditabbaṃ. Subhato naṃ maññati bāloti tamenaṃ evaṃ nānāvidhakuṇapabharitampi kāyaṃ duccintitacintī bālo subhato maññati, subhaṃ suciṃ iṭṭhaṃ kantaṃ manāpanti tīhipi taṇhādiṭṭhimānamaññanāhi maññati. Kasmā? Yasmā avijjāya purakkhato catusaccapaṭicchādakena mohena purakkhato, codito, pavattito, ‘‘evaṃ ādiya, evaṃ abhinivisa evaṃ maññāhī’’ti gāhitoti adhippāyo. Passa yāva anatthakarā cāyaṃ avijjāti.
౨౦౨. ఏవం భగవా సవిఞ్ఞాణకవసేన అసుభం దస్సేత్వా ఇదాని అవిఞ్ఞాణకవసేన దస్సేతుం, యస్మా వా చక్కవత్తిరఞ్ఞోపి కాయో యథావుత్తకుణపభరితోయేవ హోతి, తస్మా సబ్బప్పకారేనపి సమ్పత్తిభవే అసుభం దస్సేత్వా ఇదాని విపత్తిభవే దస్సేతుం ‘‘యదా చ సో మతో సేతీ’’తి గాథమాహ.
202. Evaṃ bhagavā saviññāṇakavasena asubhaṃ dassetvā idāni aviññāṇakavasena dassetuṃ, yasmā vā cakkavattiraññopi kāyo yathāvuttakuṇapabharitoyeva hoti, tasmā sabbappakārenapi sampattibhave asubhaṃ dassetvā idāni vipattibhave dassetuṃ ‘‘yadā ca so mato setī’’ti gāthamāha.
తస్సత్థో – స్వాయమేవంవిధో కాయో యదా ఆయుఉస్మావిఞ్ఞాణాపగమేన మతో వాతభరితభస్తా వియ ఉద్ధుమాతకో వణ్ణపరిభేదేన వినీలకో సుసానస్మిం నిరత్థంవ కలిఙ్గరం ఛడ్డితత్తా అపవిద్ధో సేతి, అథ ‘‘న దానిస్స పున ఉట్ఠానం భవిస్సతీ’’తి ఏకంసతోయేవ అనపేక్ఖా హోన్తి ఞాతయో. తత్థ మతోతి అనిచ్చతం దస్సేతి, సేతీతి నిరీహకత్తం. తదుభయేన చ జీవితబలమదప్పహానే నియోజేతి. ఉద్ధుమాతోతి సణ్ఠానవిపత్తిం దస్సేతి, వినీలకోతి ఛవిరాగవిపత్తిం. తదుభయేన చ రూపమదప్పహానే వణ్ణపోక్ఖరతం పటిచ్చ మానప్పహానే చ నియోజేతి. అపవిద్ధోతి గహేతబ్బాభావం దస్సేతి, సుసానస్మిన్తి అన్తో అధివాసేతుమనరహం జిగుచ్ఛనీయభావం. తదుభయేనపి ‘‘మమ’’న్తి గాహస్స సుభసఞ్ఞాయ చ పహానే నియోజేతి. అనపేక్ఖా హోన్తి ఞాతయోతి పటికిరియాభావం దస్సేతి, తేన చ పరివారమదప్పహానే నియోజేతి.
Tassattho – svāyamevaṃvidho kāyo yadā āyuusmāviññāṇāpagamena mato vātabharitabhastā viya uddhumātako vaṇṇaparibhedena vinīlako susānasmiṃ niratthaṃva kaliṅgaraṃ chaḍḍitattā apaviddho seti, atha ‘‘na dānissa puna uṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti ekaṃsatoyeva anapekkhā honti ñātayo. Tattha matoti aniccataṃ dasseti, setīti nirīhakattaṃ. Tadubhayena ca jīvitabalamadappahāne niyojeti. Uddhumātoti saṇṭhānavipattiṃ dasseti, vinīlakoti chavirāgavipattiṃ. Tadubhayena ca rūpamadappahāne vaṇṇapokkharataṃ paṭicca mānappahāne ca niyojeti. Apaviddhoti gahetabbābhāvaṃ dasseti, susānasminti anto adhivāsetumanarahaṃ jigucchanīyabhāvaṃ. Tadubhayenapi ‘‘mama’’nti gāhassa subhasaññāya ca pahāne niyojeti. Anapekkhā honti ñātayoti paṭikiriyābhāvaṃ dasseti, tena ca parivāramadappahāne niyojeti.
౨౦౩. ఏవమిమాయ గాథాయ అపరిభిన్నావిఞ్ఞాణకవసేన అసుభం దస్సేత్వా ఇదాని పరిభిన్నవసేనాపి దస్సేతుం ‘‘ఖాదన్తి న’’న్తి గాథమాహ. తత్థ యే చఞ్ఞేతి యే చ అఞ్ఞేపి కాకకులలాదయో కుణపభక్ఖా పాణినో సన్తి, తేపి నం ఖాదన్తీతి అత్థో. సేసం ఉత్తానమేవ.
203. Evamimāya gāthāya aparibhinnāviññāṇakavasena asubhaṃ dassetvā idāni paribhinnavasenāpi dassetuṃ ‘‘khādanti na’’nti gāthamāha. Tattha ye caññeti ye ca aññepi kākakulalādayo kuṇapabhakkhā pāṇino santi, tepi naṃ khādantīti attho. Sesaṃ uttānameva.
౨౦౪. ఏవం ‘‘చరం వా’’తిఆదినా నయేన సుఞ్ఞతకమ్మట్ఠానవసేన, ‘‘అట్ఠినహారుసంయుత్తో’’తిఆదినా సవిఞ్ఞాణకాసుభవసేన ‘‘యదా చ సో మతో సేతీ’’తిఆదినా అవిఞ్ఞాణకాసుభవసేన కాయం దస్సేత్వా ఏవం నిచ్చసుఖత్తభావసుఞ్ఞే ఏకన్తఅసుభే చాపి కాయస్మిం ‘‘సుభతో నం మఞ్ఞతి బాలో, అవిజ్జాయ పురక్ఖతో’’తి ఇమినా బాలస్స వుత్తిం పకాసేత్వా అవిజ్జాముఖేన చ వట్టం దస్సేత్వా ఇదాని తత్థ పణ్డితస్స వుత్తిం పరిఞ్ఞాముఖేన చ వివట్టం దస్సేతుం ‘‘సుత్వాన బుద్ధవచన’’న్తి ఆరభి.
204. Evaṃ ‘‘caraṃ vā’’tiādinā nayena suññatakammaṭṭhānavasena, ‘‘aṭṭhinahārusaṃyutto’’tiādinā saviññāṇakāsubhavasena ‘‘yadā ca so mato setī’’tiādinā aviññāṇakāsubhavasena kāyaṃ dassetvā evaṃ niccasukhattabhāvasuññe ekantaasubhe cāpi kāyasmiṃ ‘‘subhato naṃ maññati bālo, avijjāya purakkhato’’ti iminā bālassa vuttiṃ pakāsetvā avijjāmukhena ca vaṭṭaṃ dassetvā idāni tattha paṇḍitassa vuttiṃ pariññāmukhena ca vivaṭṭaṃ dassetuṃ ‘‘sutvāna buddhavacana’’nti ārabhi.
తత్థ సుత్వానాతి యోనిసో నిసామేత్వా. బుద్ధవచనన్తి కాయవిచ్ఛన్దనకరం బుద్ధవచనం. భిక్ఖూతి సేక్ఖో వా పుథుజ్జనో వా. పఞ్ఞాణవాతి పఞ్ఞాణం వుచ్చతి విపస్సనా అనిచ్చాదిప్పకారేసు పవత్తత్తా, తాయ సమన్నాగతోతి అత్థో. ఇధాతి సాసనే. సో ఖో నం పరిజానాతీతి సో ఇమం కాయం తీహి పరిఞ్ఞాహి పరిజానాతి. కథం? యథా నామ కుసలో వాణిజో ఇదఞ్చిదఞ్చాతి భణ్డం ఓలోకేత్వా ‘‘ఏత్తకేన గహితే ఏత్తకో నామ ఉదయో భవిస్సతీ’’తి తులయిత్వా తథా కత్వా పున సఉదయం మూలం గణ్హన్తో తం భణ్డం ఛడ్డేతి, ఏవమేవం ‘‘అట్ఠిన్హారుఆదయో ఇమే కేసలోమాదయో చా’’తి ఞాణచక్ఖునా ఓలోకేన్తో ఞాతపరిఞ్ఞాయ పరిజానాతి, ‘‘అనిచ్చా ఏతే ధమ్మా దుక్ఖా అనత్తా’’తి తులయన్తో తీరణపరిఞ్ఞాయ పరిజానాతి, ఏవం తీరయిత్వా అరియమగ్గం పాపుణన్తో తత్థ ఛన్దరాగప్పహానేన పహానపరిఞ్ఞాయ పరిజానాతి. సవిఞ్ఞాణకావిఞ్ఞాణకఅసుభవసేన వా పస్సన్తో ఞాతపరిఞ్ఞాయ పరిజానాతి, అనిచ్చాదివసేన పస్సన్తో తీరణపరిఞ్ఞాయ, అరహత్తమగ్గేన తతో ఛన్దరాగం అపకడ్ఢిత్వా తం పజహన్తో పహానపరిఞ్ఞాయ పరిజానాతి.
Tattha sutvānāti yoniso nisāmetvā. Buddhavacananti kāyavicchandanakaraṃ buddhavacanaṃ. Bhikkhūti sekkho vā puthujjano vā. Paññāṇavāti paññāṇaṃ vuccati vipassanā aniccādippakāresu pavattattā, tāya samannāgatoti attho. Idhāti sāsane. So kho naṃ parijānātīti so imaṃ kāyaṃ tīhi pariññāhi parijānāti. Kathaṃ? Yathā nāma kusalo vāṇijo idañcidañcāti bhaṇḍaṃ oloketvā ‘‘ettakena gahite ettako nāma udayo bhavissatī’’ti tulayitvā tathā katvā puna saudayaṃ mūlaṃ gaṇhanto taṃ bhaṇḍaṃ chaḍḍeti, evamevaṃ ‘‘aṭṭhinhāruādayo ime kesalomādayo cā’’ti ñāṇacakkhunā olokento ñātapariññāya parijānāti, ‘‘aniccā ete dhammā dukkhā anattā’’ti tulayanto tīraṇapariññāya parijānāti, evaṃ tīrayitvā ariyamaggaṃ pāpuṇanto tattha chandarāgappahānena pahānapariññāya parijānāti. Saviññāṇakāviññāṇakaasubhavasena vā passanto ñātapariññāya parijānāti, aniccādivasena passanto tīraṇapariññāya, arahattamaggena tato chandarāgaṃ apakaḍḍhitvā taṃ pajahanto pahānapariññāya parijānāti.
కస్మా సో ఏవం పరిజానాతీతి చే? యథాభూతఞ్హి పస్సతి, యస్మా యథాభూతం పస్సతీతి అత్థో. ‘‘పఞ్ఞాణవా’’తిఆదినా ఏవ చ ఏతస్మిం అత్థే సిద్ధే యస్మా బుద్ధవచనం సుత్వా తస్స పఞ్ఞాణవత్తం హోతి, యస్మా చ సబ్బజనస్స పాకటోపాయం కాయో అసుత్వా బుద్ధవచనం న సక్కా పరిజానితుం, తస్మా తస్స ఞాణహేతుం ఇతో బాహిరానం ఏవం దట్ఠుం అసమత్థతఞ్చ దస్సేతుం ‘‘సుత్వాన బుద్ధవచన’’న్తి ఆహ. నన్దాభిక్ఖునిం తఞ్చ విపల్లత్థచిత్తం భిక్ఖుం ఆరబ్భ దేసనాపవత్తితో అగ్గపరిసతో తప్పటిపత్తిప్పత్తానం భిక్ఖుభావదస్సనతో చ ‘‘భిక్ఖూ’’తి ఆహ.
Kasmā so evaṃ parijānātīti ce? Yathābhūtañhi passati, yasmā yathābhūtaṃ passatīti attho. ‘‘Paññāṇavā’’tiādinā eva ca etasmiṃ atthe siddhe yasmā buddhavacanaṃ sutvā tassa paññāṇavattaṃ hoti, yasmā ca sabbajanassa pākaṭopāyaṃ kāyo asutvā buddhavacanaṃ na sakkā parijānituṃ, tasmā tassa ñāṇahetuṃ ito bāhirānaṃ evaṃ daṭṭhuṃ asamatthatañca dassetuṃ ‘‘sutvāna buddhavacana’’nti āha. Nandābhikkhuniṃ tañca vipallatthacittaṃ bhikkhuṃ ārabbha desanāpavattito aggaparisato tappaṭipattippattānaṃ bhikkhubhāvadassanato ca ‘‘bhikkhū’’ti āha.
౨౦౫. ఇదాని ‘‘యథాభూతఞ్హి పస్సతీ’’తి ఏత్థ యథా పస్సన్తో యథాభూతం పస్సతి, తం దస్సేతుం ఆహ ‘‘యథా ఇదం తథా ఏతం, యథా ఏతం తథా ఇద’’న్తి. తస్సత్థో – యథా ఇదం సవిఞ్ఞాణకాసుభం ఆయుఉస్మావిఞ్ఞాణానం అనపగమా చరతి, తిట్ఠతి, నిసీదతి, సయతి; తథా ఏతం ఏతరహి సుసానే సయితం అవిఞ్ఞాణకమ్పి పుబ్బే తేసం ధమ్మానం అనపగమా అహోసి. యథా చ ఏతం ఏతరహి మతసరీరం తేసం ధమ్మానం అపగమా న చరతి, న తిట్ఠతి, న నిసీదతి, న సేయ్యం కప్పేతి, తథా ఇదం సవిఞ్ఞాణకమ్పి తేసం ధమ్మానం అపగమా భవిస్సతి. యథా చ ఇదం సవిఞ్ఞాణకం ఏతరహి న సుసానే మతం సేతి, న ఉద్ధుమాతకాదిభావముపగతం, తథా ఏతం ఏతరహి మతసరీరమ్పి పుబ్బే అహోసి. యథా పనేతం ఏతరహి అవిఞ్ఞాణకాసుభం మతం సుసానే సేతి, ఉద్ధుమాతకాదిభావఞ్చ ఉపగతం, తథా ఇదం సవిఞ్ఞాణకమ్పి భవిస్సతీతి.
205. Idāni ‘‘yathābhūtañhi passatī’’ti ettha yathā passanto yathābhūtaṃ passati, taṃ dassetuṃ āha ‘‘yathā idaṃ tathā etaṃ, yathā etaṃ tathā ida’’nti. Tassattho – yathā idaṃ saviññāṇakāsubhaṃ āyuusmāviññāṇānaṃ anapagamā carati, tiṭṭhati, nisīdati, sayati; tathā etaṃ etarahi susāne sayitaṃ aviññāṇakampi pubbe tesaṃ dhammānaṃ anapagamā ahosi. Yathā ca etaṃ etarahi matasarīraṃ tesaṃ dhammānaṃ apagamā na carati, na tiṭṭhati, na nisīdati, na seyyaṃ kappeti, tathā idaṃ saviññāṇakampi tesaṃ dhammānaṃ apagamā bhavissati. Yathā ca idaṃ saviññāṇakaṃ etarahi na susāne mataṃ seti, na uddhumātakādibhāvamupagataṃ, tathā etaṃ etarahi matasarīrampi pubbe ahosi. Yathā panetaṃ etarahi aviññāṇakāsubhaṃ mataṃ susāne seti, uddhumātakādibhāvañca upagataṃ, tathā idaṃ saviññāṇakampi bhavissatīti.
తత్థ యథా ఇదం తథా ఏతన్తి అత్తనా మతస్స సరీరస్స సమానభావం కరోన్తో బాహిరే దోసం పజహతి. యథా ఏతం తథా ఇదన్తి మతసరీరేన అత్తనో సమానభావం కరోన్తో అజ్ఝత్తికే రాగం పజహతి. యేనాకారేన ఉభయం సభం కరోతి, తం పజానన్తో ఉభయత్థ మోహం పజహతి. ఏవం యథాభూతదస్సనేన పుబ్బభాగేయేవ అకుసలమూలప్పహానం సాధేత్వా, యస్మా ఏవం పటిపన్నో భిక్ఖు అనుపుబ్బేన అరహత్తమగ్గం పత్వా సబ్బం ఛన్దరాగం విరాజేతుం సమత్థో హోతి, తస్మా ఆహ ‘‘అజ్ఝత్తఞ్చ బహిద్ధా చ, కాయే ఛన్దం విరాజయే’’తి. ఏవం పటిపన్నో భిక్ఖు అనుపుబ్బేనాతి పాఠసేసో.
Tattha yathā idaṃ tathā etanti attanā matassa sarīrassa samānabhāvaṃ karonto bāhire dosaṃ pajahati. Yathā etaṃ tathā idanti matasarīrena attano samānabhāvaṃ karonto ajjhattike rāgaṃ pajahati. Yenākārena ubhayaṃ sabhaṃ karoti, taṃ pajānanto ubhayattha mohaṃ pajahati. Evaṃ yathābhūtadassanena pubbabhāgeyeva akusalamūlappahānaṃ sādhetvā, yasmā evaṃ paṭipanno bhikkhu anupubbena arahattamaggaṃ patvā sabbaṃ chandarāgaṃ virājetuṃ samattho hoti, tasmā āha ‘‘ajjhattañca bahiddhā ca, kāye chandaṃ virājaye’’ti. Evaṃ paṭipanno bhikkhu anupubbenāti pāṭhaseso.
౨౦౬. ఏవం సేక్ఖభూమిం దస్సేత్వా ఇదాని అసేక్ఖభూమిం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘ఛన్దరాగవిరత్తో సో’’తి. తస్సత్థో – సో భిక్ఖు అరహత్తమగ్గఞాణేన పఞ్ఞాణవా మగ్గానన్తరం ఫలం పాపుణాతి, అథ సబ్బసో ఛన్దరాగస్స పహీనత్తా ‘‘ఛన్దరాగవిరత్తో’’తి చ, మరణాభావేన పణీతట్ఠేన వా అమతం సబ్బసఙ్ఖారవూపసమనతో సన్తిం తణ్హాసఙ్ఖాతవానాభావతో నిబ్బానం, చవనాభావతో అచ్చుతన్తి సంవణ్ణితం పదమజ్ఝగాతి చ వుచ్చతి. అథ వా సో భిక్ఖు అరహత్తమగ్గఞాణేన పఞ్ఞాణవా మగ్గానన్తరఫలే ఠితో ఛన్దరాగవిరత్తో నామ హోతి, వుత్తప్పకారఞ్చ పదమజ్ఝగాతి వేదితబ్బో. తేన ‘‘ఇదమస్స పహీనం, ఇదఞ్చానేన లద్ధ’’న్తి దీపేతి.
206. Evaṃ sekkhabhūmiṃ dassetvā idāni asekkhabhūmiṃ dassento āha ‘‘chandarāgaviratto so’’ti. Tassattho – so bhikkhu arahattamaggañāṇena paññāṇavā maggānantaraṃ phalaṃ pāpuṇāti, atha sabbaso chandarāgassa pahīnattā ‘‘chandarāgaviratto’’ti ca, maraṇābhāvena paṇītaṭṭhena vā amataṃ sabbasaṅkhāravūpasamanato santiṃ taṇhāsaṅkhātavānābhāvato nibbānaṃ, cavanābhāvato accutanti saṃvaṇṇitaṃ padamajjhagāti ca vuccati. Atha vā so bhikkhu arahattamaggañāṇena paññāṇavā maggānantaraphale ṭhito chandarāgaviratto nāma hoti, vuttappakārañca padamajjhagāti veditabbo. Tena ‘‘idamassa pahīnaṃ, idañcānena laddha’’nti dīpeti.
౨౦౭-౨౦౮. ఏవం సవిఞ్ఞాణకావిఞ్ఞాణకవసేన అసుభకమ్మట్ఠానం సహ నిప్ఫత్తియా కథేత్వా పున సఙ్ఖేపదేసనాయ ఏవం మహతో ఆనిసంసస్స అన్తరాయకరం పమాదవిహారం గరహన్తో ‘‘ద్విపాదకోయ’’న్తి గాథాద్వయమాహ. తత్థ కిఞ్చాపి అపాదకాదయోపి కాయా అసుచీయేవ, ఇధాధికారవసేన పన ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదవసేన వా, యస్మా వా అఞ్ఞే అసుచిభూతాపి కాయా లోణమ్బిలాదీహి అభిసఙ్ఖరిత్వా మనుస్సానం భోజనేపి ఉపనీయన్తి, న త్వేవ మనుస్సకాయో, తస్మా అసుచితరభావమస్స దస్సేన్తోపి ‘‘ద్విపాదకో’’తి ఆహ.
207-208. Evaṃ saviññāṇakāviññāṇakavasena asubhakammaṭṭhānaṃ saha nipphattiyā kathetvā puna saṅkhepadesanāya evaṃ mahato ānisaṃsassa antarāyakaraṃ pamādavihāraṃ garahanto ‘‘dvipādakoya’’nti gāthādvayamāha. Tattha kiñcāpi apādakādayopi kāyā asucīyeva, idhādhikāravasena pana ukkaṭṭhaparicchedavasena vā, yasmā vā aññe asucibhūtāpi kāyā loṇambilādīhi abhisaṅkharitvā manussānaṃ bhojanepi upanīyanti, na tveva manussakāyo, tasmā asucitarabhāvamassa dassentopi ‘‘dvipādako’’ti āha.
అయన్తి మనుస్సకాయం దస్సేతి. దుగ్గన్ధో పరిహీరతీతి దుగ్గన్ధో సమానో పుప్ఫగన్ధాదీహి అభిసఙ్ఖరిత్వా పరిహీరతి. నానాకుణపపరిపూరోతి కేసాదిఅనేకప్పకారకుణపభరితో. విస్సవన్తో తతో తతోతి పుప్ఫగన్ధాదీహి పటిచ్ఛాదేతుం ఘటేన్తానమ్పి తం వాయామం నిప్ఫలం కత్వా నవహి ద్వారేహి ఖేళసిఙ్ఘాణికాదీని, లోమకూపేహి చ సేదజల్లికం విస్సవన్తోయేవ. తత్థ దాని పస్సథ – ఏతాదిసేన కాయేన యో పురిసో వా ఇత్థీ వా కోచి బాలో మఞ్ఞే ఉణ్ణమేతవే తణ్హాదిట్ఠిమానమఞ్ఞనాహి ‘‘అహ’’న్తి వా ‘‘మమ’’న్తి వా ‘‘నిచ్చో’’తి వాతిఆదినా నయేన యో ఉణ్ణమితుం మఞ్ఞేయ్య, పరం వా జాతిఆదీహి అవజానేయ్య అత్తానం ఉచ్చే ఠానే ఠపేన్తో, కిమఞ్ఞత్ర అదస్సనా ఠపేత్వా అరియమగ్గేన అరియసచ్చదస్సనాభావం కిమఞ్ఞం తస్స ఏవం ఉణ్ణమావజాననకారణం సియాతి.
Ayanti manussakāyaṃ dasseti. Duggandho parihīratīti duggandho samāno pupphagandhādīhi abhisaṅkharitvā parihīrati. Nānākuṇapaparipūroti kesādianekappakārakuṇapabharito. Vissavanto tato tatoti pupphagandhādīhi paṭicchādetuṃ ghaṭentānampi taṃ vāyāmaṃ nipphalaṃ katvā navahi dvārehi kheḷasiṅghāṇikādīni, lomakūpehi ca sedajallikaṃ vissavantoyeva. Tattha dāni passatha – etādisena kāyena yo puriso vā itthī vā koci bālo maññe uṇṇametave taṇhādiṭṭhimānamaññanāhi ‘‘aha’’nti vā ‘‘mama’’nti vā ‘‘nicco’’ti vātiādinā nayena yo uṇṇamituṃ maññeyya, paraṃ vā jātiādīhi avajāneyya attānaṃ ucce ṭhāne ṭhapento, kimaññatra adassanā ṭhapetvā ariyamaggena ariyasaccadassanābhāvaṃ kimaññaṃ tassa evaṃ uṇṇamāvajānanakāraṇaṃ siyāti.
దేసనాపరియోసానే నన్దా భిక్ఖునీ సంవేగమాపాది – ‘‘అహో వత రే, అహం బాలా, యా మంయేవ ఆరబ్భ ఏవం వివిధధమ్మదేసనాపవత్తకస్స భగవతో ఉపట్ఠానం నాగమాసి’’న్తి. ఏవం సంవిగ్గా చ తమేవ ధమ్మదేసనం సమన్నాహరిత్వా తేనేవ కమ్మట్ఠానేన కతిపయదివసబ్భన్తరే అరహత్తం సచ్ఛాకాసి. దుతియట్ఠానేపి కిర దేసనాపరియోసానే చతురాసీతియా పాణసహస్సానం ధమ్మాభిసమయో అహోసి, సిరిమా దేవకఞ్ఞా అనాగామిఫలం పత్తా, సో చ భిక్ఖు సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహీతి.
Desanāpariyosāne nandā bhikkhunī saṃvegamāpādi – ‘‘aho vata re, ahaṃ bālā, yā maṃyeva ārabbha evaṃ vividhadhammadesanāpavattakassa bhagavato upaṭṭhānaṃ nāgamāsi’’nti. Evaṃ saṃviggā ca tameva dhammadesanaṃ samannāharitvā teneva kammaṭṭhānena katipayadivasabbhantare arahattaṃ sacchākāsi. Dutiyaṭṭhānepi kira desanāpariyosāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi, sirimā devakaññā anāgāmiphalaṃ pattā, so ca bhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahīti.
పరమత్థజోతికాయ ఖుద్దక-అట్ఠకథాయ
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
సుత్తనిపాత-అట్ఠకథాయ విజయసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Suttanipāta-aṭṭhakathāya vijayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / సుత్తనిపాతపాళి • Suttanipātapāḷi / ౧౧. విజయసుత్తం • 11. Vijayasuttaṃ