| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
८. विजयाथेरीगाथावण्णना
8. Vijayātherīgāthāvaṇṇanā
चतुक्खत्तुन्तिआदिका विजयाय थेरिया गाथा। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारा तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयं कुसलं उपचिनन्ती, अनुक्कमेन परिब्रूहितकुसलमूला देवमनुस्सेसु संसरन्ती, इमस्मिं बुद्धुप्पादे राजगहे अञ्ञतरस्मिं कुलगेहे निब्बत्तित्वा विञ्ञुतं पत्वा खेमाय थेरिया गिहिकाले सहायिका अहोसि। सा तस्सा पब्बजितभावं सुत्वा ‘‘सापि नाम राजमहेसी पब्बजिस्सति किमङ्गं पनाह’’न्ति पब्बजितुकामायेव हुत्वा खेमाथेरिया सन्तिकं उपसङ्कमि। थेरी तस्सा अज्झासयं ञत्वा तथा धम्मं देसेसि, यथा संसारे संविग्गमानसा सासने सा अभिप्पसन्ना भविस्सति। सा तं धम्मं सुत्वा संवेगजाता पटिलद्धसद्धा च हुत्वा पब्बज्जं याचि। थेरी तं पब्बाजेसि। सा पब्बजित्वा कतपुब्बकिच्चा विपस्सनं पट्ठपेत्वा हेतुसम्पन्नताय, न चिरस्सेव सह पटिसम्भिदाहि अरहत्तं पत्वा अत्तनो पटिपत्तिं पच्चवेक्खित्वा उदानवसेन –
Catukkhattuntiādikā vijayāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī, anukkamena paribrūhitakusalamūlā devamanussesu saṃsarantī, imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarasmiṃ kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā khemāya theriyā gihikāle sahāyikā ahosi. Sā tassā pabbajitabhāvaṃ sutvā ‘‘sāpi nāma rājamahesī pabbajissati kimaṅgaṃ panāha’’nti pabbajitukāmāyeva hutvā khemātheriyā santikaṃ upasaṅkami. Therī tassā ajjhāsayaṃ ñatvā tathā dhammaṃ desesi, yathā saṃsāre saṃviggamānasā sāsane sā abhippasannā bhavissati. Sā taṃ dhammaṃ sutvā saṃvegajātā paṭiladdhasaddhā ca hutvā pabbajjaṃ yāci. Therī taṃ pabbājesi. Sā pabbajitvā katapubbakiccā vipassanaṃ paṭṭhapetvā hetusampannatāya, na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
१६९.
169.
‘‘चतुक्खत्तुं पञ्चक्खत्तुं, विहारा उपनिक्खमिं।
‘‘Catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ, vihārā upanikkhamiṃ;
अलद्धा चेतसो सन्तिं, चित्ते अवसवत्तिनी॥
Aladdhā cetaso santiṃ, citte avasavattinī.
१७०.
170.
‘‘भिक्खुनिं उपसङ्कम्म, सक्कच्चं परिपुच्छहं।
‘‘Bhikkhuniṃ upasaṅkamma, sakkaccaṃ paripucchahaṃ;
सा मे धम्ममदेसेसि, धातुआयतनानि च॥
Sā me dhammamadesesi, dhātuāyatanāni ca.
१७१.
171.
‘‘चत्तारि अरियसच्चानि, इन्द्रियानि बलानि च।
‘‘Cattāri ariyasaccāni, indriyāni balāni ca;
बोज्झङ्गट्ठङ्गिकं मग्गं, उत्तमत्थस्स पत्तिया॥
Bojjhaṅgaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, uttamatthassa pattiyā.
१७२.
172.
‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, करोन्ती अनुसासनिं।
‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, karontī anusāsaniṃ;
रत्तिया पुरिमे यामे, पुब्बजातिमनुस्सरिं॥
Rattiyā purime yāme, pubbajātimanussariṃ.
१७३.
173.
‘‘रत्तिया मज्झिमे यामे, दिब्बचक्खुं विसोधयिं।
‘‘Rattiyā majjhime yāme, dibbacakkhuṃ visodhayiṃ;
रत्तिया पच्छिमे यामे, तमोखन्धं पदालयिं॥
Rattiyā pacchime yāme, tamokhandhaṃ padālayiṃ.
१७४.
174.
‘‘पीतिसुखेन च कायं, फरित्वा विहरिं तदा।
‘‘Pītisukhena ca kāyaṃ, pharitvā vihariṃ tadā;
सत्तमिया पादे पसारेसिं, तमोखन्धं पदालिया’’ति॥ –
Sattamiyā pāde pasāresiṃ, tamokhandhaṃ padāliyā’’ti. –
इमा गाथा अभासि।
Imā gāthā abhāsi.
तत्थ भिक्खुनिन्ति खेमाथेरिं सन्धाय वदति।
Tattha bhikkhuninti khemātheriṃ sandhāya vadati.
बोज्झङ्गट्ठङ्गिकं मग्गन्ति सत्तबोज्झङ्गञ्च अट्ठङ्गिकञ्च अरियमग्गं। उत्तमत्थस्स पत्तियाति अरहत्तस्स निब्बानस्सेव वा पत्तिया अधिगमाय।
Bojjhaṅgaṭṭhaṅgikaṃ magganti sattabojjhaṅgañca aṭṭhaṅgikañca ariyamaggaṃ. Uttamatthassa pattiyāti arahattassa nibbānasseva vā pattiyā adhigamāya.
पीतिसुखेनाति फलसमापत्तिपरियापन्नाय पीतिया सुखेन च। कायन्ति तंसम्पयुत्तं नामकायं तदनुसारेन रूपकायञ्च। फरित्वाति फुसित्वा ब्यापेत्वा वा। सत्तमिया पादे पसारेसिन्ति विपस्सनाय आरद्धदिवसतो सत्तमियं पल्लङ्कं भिन्दित्वा पादे पसारेसिं। कथं? तमोखन्धं पदालिय, अप्पदालितपुब्बं मोहक्खन्धं अग्गमग्गञाणासिना पदालेत्वा। सेसं हेट्ठा वुत्तनयमेव।
Pītisukhenāti phalasamāpattipariyāpannāya pītiyā sukhena ca. Kāyanti taṃsampayuttaṃ nāmakāyaṃ tadanusārena rūpakāyañca. Pharitvāti phusitvā byāpetvā vā. Sattamiyā pāde pasāresinti vipassanāya āraddhadivasato sattamiyaṃ pallaṅkaṃ bhinditvā pāde pasāresiṃ. Kathaṃ? Tamokhandhaṃ padāliya, appadālitapubbaṃ mohakkhandhaṃ aggamaggañāṇāsinā padāletvā. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
विजयाथेरीगाथावण्णना निट्ठिता।
Vijayātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
छक्कनिपातवण्णना निट्ठिता।
Chakkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi / ८. विजयाथेरीगाथा • 8. Vijayātherīgāthā
