| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
३. विज्जासुत्तवण्णना
3. Vijjāsuttavaṇṇanā
४०. ततिये पुब्बङ्गमाति सहजातवसेन, उपनिस्सयवसेन चाति द्वीहि आकारेहि पुब्बङ्गमा पुरस्सरा पधानकारणं। न हि अविज्जाय विना अकुसलुप्पत्ति अत्थि। समापत्तियाति समापज्जनाय सभावपटिलाभाय, पवत्तियाति अत्थो। तत्थ अकुसलप्पवत्तिया आदीनवप्पटिच्छादनेन अयोनिसोमनसिकारस्स पच्चयभावेन अप्पहीनभावेन च अकुसलधम्मानं उपनिस्सयभावो दिस्सति।
40. Tatiye pubbaṅgamāti sahajātavasena, upanissayavasena cāti dvīhi ākārehi pubbaṅgamā purassarā padhānakāraṇaṃ. Na hi avijjāya vinā akusaluppatti atthi. Samāpattiyāti samāpajjanāya sabhāvapaṭilābhāya, pavattiyāti attho. Tattha akusalappavattiyā ādīnavappaṭicchādanena ayonisomanasikārassa paccayabhāvena appahīnabhāvena ca akusaladhammānaṃ upanissayabhāvo dissati.
एवं ब्याधिमरणादिदुक्खस्स अधिट्ठानभावतो सब्बापि गतियो इध दुग्गतियो। अथ वा रागादिकिलेसेहि दूसिता गतियो कायवचीचित्तानं पवत्तियोति दुग्गतियो, कायवचीमनोदुच्चरितानि। अस्मिं लोकेति इध लोके मनुस्सगतियं वा। परम्हि चाति ततो अञ्ञासु गतीसु। अविज्जामूलिका सब्बाति ता सब्बापि दुच्चरितस्स विपत्तियो वुत्तनयेन अविज्जापुब्बङ्गमत्ता अविज्जामूलिका एव। इच्छालोभसमुस्सयाति असम्पत्तविसयपरियेसनलक्खणाय इच्छाय, सम्पत्तविसयलुब्भनलक्खणेन लोभेन च समुस्सिता उपचिताति इच्छालोभसमुस्सया।
Evaṃ byādhimaraṇādidukkhassa adhiṭṭhānabhāvato sabbāpi gatiyo idha duggatiyo. Atha vā rāgādikilesehi dūsitā gatiyo kāyavacīcittānaṃ pavattiyoti duggatiyo, kāyavacīmanoduccaritāni. Asmiṃ loketi idha loke manussagatiyaṃ vā. Paramhi cāti tato aññāsu gatīsu. Avijjāmūlikā sabbāti tā sabbāpi duccaritassa vipattiyo vuttanayena avijjāpubbaṅgamattā avijjāmūlikā eva. Icchālobhasamussayāti asampattavisayapariyesanalakkhaṇāya icchāya, sampattavisayalubbhanalakkhaṇena lobhena ca samussitā upacitāti icchālobhasamussayā.
यतोति यस्मा अविज्जाहेतु अविज्जाय निवुतो हुत्वा। पापिच्छोति अविज्जाय पटिच्छादितत्ता पापिच्छताय आदीनवे अपस्सन्तो असन्तगुणसम्भावनवसेन कोहञ्ञादीनि करोन्तो पापिच्छो, लोभेनेव अत्रिच्छतापि गहिताति दट्ठब्बा। अनादरोति लोकाधिपतिनो ओत्तप्पस्स अभावेन सब्रह्मचारीसु आदररहितो। ततोति तस्मा अविज्जापापिच्छताअहिरिकानोत्तप्पहेतु । पसवतीति कायदुच्चरितादिभेदं पापं उपचिनति। अपायं तेन गच्छतीति तेन तथा पसुतेन पापेन निरयादिभेदं अपायं गच्छति उपपज्जति।
Yatoti yasmā avijjāhetu avijjāya nivuto hutvā. Pāpicchoti avijjāya paṭicchāditattā pāpicchatāya ādīnave apassanto asantaguṇasambhāvanavasena kohaññādīni karonto pāpiccho, lobheneva atricchatāpi gahitāti daṭṭhabbā. Anādaroti lokādhipatino ottappassa abhāvena sabrahmacārīsu ādararahito. Tatoti tasmā avijjāpāpicchatāahirikānottappahetu . Pasavatīti kāyaduccaritādibhedaṃ pāpaṃ upacinati. Apāyaṃ tena gacchatīti tena tathā pasutena pāpena nirayādibhedaṃ apāyaṃ gacchati upapajjati.
तस्माति यस्मा एते एवं सब्बदुच्चरितमूलभूता सब्बदुग्गतिपरिक्किलेसहेतुभूता च अविज्जादयो, तस्मा इच्छञ्च, लोभञ्च, अविज्जञ्च, चसद्देन अहिरिकानोत्तप्पञ्च विराजयं समुच्छेदवसेन पजहं। कथं विराजेतीति आह? विज्जं उप्पादयन्ति, विपस्सनापटिपाटिया च, मग्गपटिपाटिया च, उस्सक्कित्वा अरहत्तमग्गविज्जं अत्तनो सन्ताने उप्पादयन्तो। सब्बा दुग्गतियोति सब्बापि दुच्चरितसङ्खाता दुग्गतियो, वट्टदुक्खस्स वा अधिट्ठानभावतो दुक्खा, सब्बा पञ्चपि गतियो जहे पजहेय्य समतिक्कमेय्य। किलेसवट्टप्पहानेनेव हि कम्मवट्टं विपाकवट्टञ्च पहीनं होतीति।
Tasmāti yasmā ete evaṃ sabbaduccaritamūlabhūtā sabbaduggatiparikkilesahetubhūtā ca avijjādayo, tasmā icchañca, lobhañca, avijjañca, casaddena ahirikānottappañca virājayaṃ samucchedavasena pajahaṃ. Kathaṃ virājetīti āha? Vijjaṃ uppādayanti, vipassanāpaṭipāṭiyā ca, maggapaṭipāṭiyā ca, ussakkitvā arahattamaggavijjaṃ attano santāne uppādayanto. Sabbā duggatiyoti sabbāpi duccaritasaṅkhātā duggatiyo, vaṭṭadukkhassa vā adhiṭṭhānabhāvato dukkhā, sabbā pañcapi gatiyo jahe pajaheyya samatikkameyya. Kilesavaṭṭappahāneneva hi kammavaṭṭaṃ vipākavaṭṭañca pahīnaṃ hotīti.
ततियसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
पठमभाणवारवण्णना निट्ठिता।
Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi / ३. विज्जासुत्तं • 3. Vijjāsuttaṃ
