| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
३१. विकप्पनानिद्देसवण्णना
31. Vikappanāniddesavaṇṇanā
२२१. सम्मुखा परम्मुखाति सस्स मुखं, परस्स मुखन्ति विग्गहो, सम्मुखेन परम्मुखेनाति अत्थो। सम्मुखाविकप्पना परम्मुखाविकप्पनाति भेदा दुवे विकप्पना वुत्ताति योजना । भेदाति विसेसतो। अथ वा सस्स मुखं मुखसम्बन्धिवचनं अस्सा विकप्पनायाति समासो। तथा परम्मुखा। सम्मुखा च परम्मुखा च, तस्सा भेदो, ततो। सम्मुखाय सम्मुखविकप्पनाय। ब्यत्तस्साति विकप्पनविधानं पच्चुद्धारविधानञ्च जानन्तस्स।
221.Sammukhā parammukhāti sassa mukhaṃ, parassa mukhanti viggaho, sammukhena parammukhenāti attho. Sammukhāvikappanā parammukhāvikappanāti bhedā duve vikappanā vuttāti yojanā . Bhedāti visesato. Atha vā sassa mukhaṃ mukhasambandhivacanaṃ assā vikappanāyāti samāso. Tathā parammukhā. Sammukhā ca parammukhā ca, tassā bhedo, tato. Sammukhāya sammukhavikappanāya. Byattassāti vikappanavidhānaṃ paccuddhāravidhānañca jānantassa.
२२२. तेनाति यस्स सन्तिके विकप्पेति, तेन भिक्खुना। परिभोगादिकन्ति परिभोगं विस्सज्जनं अधिट्ठानञ्च।
222.Tenāti yassa santike vikappeti, tena bhikkhunā. Paribhogādikanti paribhogaṃ vissajjanaṃ adhiṭṭhānañca.
२२४-५. अपरा सम्मुखावेकाति एत्थ वा-सद्दो पक्खन्तरे, अथ वाति अत्थो, अपि-सद्दत्थो वा वा-सद्दो, सो अपरा-सद्दतो परं दट्ठब्बो, अपरापि एका सम्मुखाविकप्पना अत्थीति अत्थो। कथन्ति आह ‘‘भिक्खुस्सा’’तिआदि। ‘‘पञ्चन्नं सहधम्मीन’’न्ति वुत्तत्ता ‘‘तिस्सस्स भिक्खुनो’’तिआदीसु तिस्साय भिक्खुनिया तिस्साय सिक्खमानाय तिस्साय सामणेरिया तिस्सस्स सामणेरस्सातिपि विञ्ञातब्बं।
224-5.Aparāsammukhāvekāti ettha vā-saddo pakkhantare, atha vāti attho, api-saddattho vā vā-saddo, so aparā-saddato paraṃ daṭṭhabbo, aparāpi ekā sammukhāvikappanā atthīti attho. Kathanti āha ‘‘bhikkhussā’’tiādi. ‘‘Pañcannaṃ sahadhammīna’’nti vuttattā ‘‘tissassa bhikkhuno’’tiādīsu tissāya bhikkhuniyā tissāya sikkhamānāya tissāya sāmaṇeriyā tissassa sāmaṇerassātipi viññātabbaṃ.
२२६. परम्मुखाविकप्पनाति परम्मुखेन विकप्पनेन, परम्मुखाविकप्पनाति वा गहेतब्बं, परम्मुखाविकप्पना कथन्ति अत्थो।
226.Parammukhāvikappanāti parammukhena vikappanena, parammukhāvikappanāti vā gahetabbaṃ, parammukhāvikappanā kathanti attho.
२२७. मित्तोति दळ्हमित्तो। सन्दिट्ठोति दिट्ठमत्तमित्तो। एत्थ पन द्विन्नं विकप्पनानं किं नानाकरणन्ति? सम्मुखाविकप्पनाय ताव सयं विकप्पेत्वा परेन पच्चुद्धरापेति, तेनेव सा सम्मुखाविकप्पना नाम जाता। परम्मुखाविकप्पनाय परेनेव विकप्पापेत्वा परेनेव पच्चुद्धरापेति, तेनेव सा परम्मुखाविकप्पना नाम जाताति इदमेत्थ नानाकरणन्ति।
227.Mittoti daḷhamitto. Sandiṭṭhoti diṭṭhamattamitto. Ettha pana dvinnaṃ vikappanānaṃ kiṃ nānākaraṇanti? Sammukhāvikappanāya tāva sayaṃ vikappetvā parena paccuddharāpeti, teneva sā sammukhāvikappanā nāma jātā. Parammukhāvikappanāya pareneva vikappāpetvā pareneva paccuddharāpeti, teneva sā parammukhāvikappanā nāma jātāti idamettha nānākaraṇanti.
२२८. दूरसन्तिकत्तेकत्तन्ति एत्थ आसन्नदूरभावो अधिट्ठाने वुत्तनयेनेव वेदितब्बो।
228.Dūrasantikattekattanti ettha āsannadūrabhāvo adhiṭṭhāne vuttanayeneva veditabbo.
२२९. दसाहं…पे॰… पच्चासाय सति मासकं नाधिट्ठितविकप्पितं निस्सग्गिं नुप्पादयतीति सम्बन्धो। दस अहानि समाहटानि दसाहं। सब्बत्थ अच्चन्तसंयोगे दुतिया। तत्थ यं दिवसं चीवरं उप्पन्नं, तस्स यो अरुणो, सो उप्पन्नदिवसनिस्सितो, तस्मा चीवरुप्पाददिवसेन सद्धिं एकादसे अरुणुग्गमने निस्सग्गियं होतीति आह ‘‘दसाह’’न्ति। मासमेकं वाति ‘‘अनत्थते कथिने एकं पच्छिमकत्तिकमास’’न्ति (पारा॰ ६४९ अत्थतो समानं) वुत्तत्ता कथिनत्थते पञ्च मासेति लब्भति। कथिनं अत्थतं यस्मिं विहारेति समासो। पारिपूरत्थन्ति पारिपूरि अत्थो यस्साति विग्गहो। किरियाविसेसनं, पारिपूरिप्पयोजनं कत्वाति अत्थो। ऊनस्साति यत्तकेन कयिरमानं अधिट्ठानं चीवरं पहोति, तत्तकताभावतो ऊनस्स एकादसमाससत्तमाससङ्खाते पिट्ठिसमये उप्पन्नस्स मूलचीवरस्स। पच्चासा सतीति ‘‘सङ्घादितो यतो कुतोचि लच्छामी’’ति एवं सतिया पच्चासायाति अत्थो। उभयम्पि य-कारलोपेन निद्दिट्ठं। सतीति वा निपातो, लिङ्गविपल्लासेन वाह। एत्थ पन ब्यतिरेकवसेन दसाहातिक्कमनादीसु निस्सग्गियं पाचित्तियं वेदितब्बन्ति।
229. Dasāhaṃ…pe… paccāsāya sati māsakaṃ nādhiṭṭhitavikappitaṃ nissaggiṃ nuppādayatīti sambandho. Dasa ahāni samāhaṭāni dasāhaṃ. Sabbattha accantasaṃyoge dutiyā. Tattha yaṃ divasaṃ cīvaraṃ uppannaṃ, tassa yo aruṇo, so uppannadivasanissito, tasmā cīvaruppādadivasena saddhiṃ ekādase aruṇuggamane nissaggiyaṃ hotīti āha ‘‘dasāha’’nti. Māsamekaṃ vāti ‘‘anatthate kathine ekaṃ pacchimakattikamāsa’’nti (pārā. 649 atthato samānaṃ) vuttattā kathinatthate pañca māseti labbhati. Kathinaṃ atthataṃ yasmiṃ vihāreti samāso. Pāripūratthanti pāripūri attho yassāti viggaho. Kiriyāvisesanaṃ, pāripūrippayojanaṃ katvāti attho. Ūnassāti yattakena kayiramānaṃ adhiṭṭhānaṃ cīvaraṃ pahoti, tattakatābhāvato ūnassa ekādasamāsasattamāsasaṅkhāte piṭṭhisamaye uppannassa mūlacīvarassa. Paccāsā satīti ‘‘saṅghādito yato kutoci lacchāmī’’ti evaṃ satiyā paccāsāyāti attho. Ubhayampi ya-kāralopena niddiṭṭhaṃ. Satīti vā nipāto, liṅgavipallāsena vāha. Ettha pana byatirekavasena dasāhātikkamanādīsu nissaggiyaṃ pācittiyaṃ veditabbanti.
विकप्पनानिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Vikappanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
