| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
२. विमलाथेरीगाथावण्णना
2. Vimalātherīgāthāvaṇṇanā
मत्ता वण्णेन रूपेनातिआदिका विमलाय थेरिया गाथा। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारा तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयं कुसलं उपचिनित्वा इमस्मिं बुद्धुप्पादे वेसालियं अञ्ञतराय रूपूपजीविनिया इत्थिया धीता हुत्वा निब्बत्ति। विमलातिस्सा नामं अहोसि। सा वयप्पत्ता तथेव जीविकं कप्पेन्ती एकदिवसं आयस्मन्तं महामोग्गल्लानं वेसालियं पिण्डाय चरन्तं दिस्वा पटिबद्धचित्ता हुत्वा थेरस्स वसनट्ठानं गन्त्वा थेरं उद्दिस्स पलोभनकम्मं कातुं आरभि। ‘‘तित्थियेहि उय्योजिता तथा अकासी’’ति केचि वदन्ति। थेरो तस्सा असुभविभावनमुखेन सन्तज्जनं कत्वा ओवादमदासि। तं हेट्ठा थेरगाथाय आगतमेव, तथा पन थेरेन ओवादे दिन्ने सा संवेगजाता हिरोत्तप्पं पच्चुपट्ठपेत्वा सासने पटिलद्धसद्धा उपासिका हुत्वा अपरभागे भिक्खुनीसु पब्बजित्वा घटेन्ती वायमन्ती हेतुसम्पन्नताय न चिरस्सेव अरहत्तं पत्वा अत्तनो पटिपत्तिं पच्चवेक्खित्वा उदानवसेन –
Mattā vaṇṇena rūpenātiādikā vimalāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ aññatarāya rūpūpajīviniyā itthiyā dhītā hutvā nibbatti. Vimalātissā nāmaṃ ahosi. Sā vayappattā tatheva jīvikaṃ kappentī ekadivasaṃ āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ vesāliyaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā paṭibaddhacittā hutvā therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā theraṃ uddissa palobhanakammaṃ kātuṃ ārabhi. ‘‘Titthiyehi uyyojitā tathā akāsī’’ti keci vadanti. Thero tassā asubhavibhāvanamukhena santajjanaṃ katvā ovādamadāsi. Taṃ heṭṭhā theragāthāya āgatameva, tathā pana therena ovāde dinne sā saṃvegajātā hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā sāsane paṭiladdhasaddhā upāsikā hutvā aparabhāge bhikkhunīsu pabbajitvā ghaṭentī vāyamantī hetusampannatāya na cirasseva arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
७२.
72.
‘‘मत्ता वण्णेन रूपेन, सोभग्गेन यसेन च।
‘‘Mattā vaṇṇena rūpena, sobhaggena yasena ca;
योब्बनेन चुपत्थद्धा, अञ्ञासमतिमञ्ञिहं॥
Yobbanena cupatthaddhā, aññāsamatimaññihaṃ.
७३.
73.
‘‘विभूसेत्वा इमं कायं, सुचित्तं बाललापनं।
‘‘Vibhūsetvā imaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpanaṃ;
अट्ठासिं वेसिद्वारम्हि, लुद्दो पासमिवोड्डिय॥
Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiya.
७४.
74.
‘‘पिळन्धनं विदंसेन्ती, गुय्हं पकासिकं बहुं।
‘‘Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahuṃ;
अकासिं विविधं मायं, उज्झग्घन्ती बहुं जनं॥
Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃ janaṃ.
७५.
75.
‘‘साज्ज पिण्डं चरित्वान, मुण्डा सङ्घाटिपारुता।
‘‘Sājja piṇḍaṃ caritvāna, muṇḍā saṅghāṭipārutā;
निसिन्ना रुक्खमूलम्हि, अवितक्कस्स लाभिनी॥
Nisinnā rukkhamūlamhi, avitakkassa lābhinī.
७६.
76.
‘‘सब्बे योगा समुच्छिन्ना, ये दिब्बा ये च मानुसा।
‘‘Sabbe yogā samucchinnā, ye dibbā ye ca mānusā;
खेपेत्वा आसवे सब्बे, सीतिभूताम्हि निब्बुता’’ति॥ –
Khepetvā āsave sabbe, sītibhūtāmhi nibbutā’’ti. –
इमा गाथा अभासि।
Imā gāthā abhāsi.
तत्थ मत्ता वण्णेन रूपेनाति गुणवण्णेन चेव रूपसम्पत्तिया च। सोभग्गेनाति सुभगभावेन। यसेनाति परिवारसम्पत्तिया। मत्ता वण्णमदरूपमदसोभग्गमदपरिवारमदवसेन मदं आपन्नाति अत्थो। योब्बनेन चुपत्थद्धाति योब्बनमदेन उपरूपरि थद्धा योब्बननिमित्तेन अहङ्कारेन उपत्थद्धचित्ता अनुपसन्तमानसा। अञ्ञासमतिमञ्ञिहन्ति अञ्ञा इत्थियो अत्तनो वण्णादिगुणेहि सब्बथापि अतिक्कमित्वा मञ्ञिं अहं। अञ्ञासं वा इत्थीनं वण्णादिगुणे अतिमञ्ञिं अतिक्कमित्वा अमञ्ञिं अवमानं अकासिं।
Tattha mattā vaṇṇena rūpenāti guṇavaṇṇena ceva rūpasampattiyā ca. Sobhaggenāti subhagabhāvena. Yasenāti parivārasampattiyā. Mattā vaṇṇamadarūpamadasobhaggamadaparivāramadavasena madaṃ āpannāti attho. Yobbanena cupatthaddhāti yobbanamadena uparūpari thaddhā yobbananimittena ahaṅkārena upatthaddhacittā anupasantamānasā. Aññāsamatimaññihanti aññā itthiyo attano vaṇṇādiguṇehi sabbathāpi atikkamitvā maññiṃ ahaṃ. Aññāsaṃ vā itthīnaṃ vaṇṇādiguṇe atimaññiṃ atikkamitvā amaññiṃ avamānaṃ akāsiṃ.
विभूसित्वा इमं कायं, सुचित्तं बाललापनन्ति इमं नानाविधअसुचिभरितं जेगुच्छं अहं ममाति बालानं लापनतो वाचनतो बाललापनं मम कायं छविरागकरणकेसट्ठपनादिना सुचित्तं वत्थाभरणेहि विभूसित्वा सुमण्डितपसादितं कत्वा। अट्ठासिं वेसिद्वारम्हि, लुद्दो पासमिवोड्डियाति मिगलुद्दो विय मिगानं बन्धनत्थाय दण्डवाकुरादिमिगपासं, मारस्स पासभूतं यथावुत्तं मम कायं वेसिद्वारम्हि वेसिया घरद्वारे ओड्डियित्वा अट्ठासिं।
Vibhūsitvāimaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpananti imaṃ nānāvidhaasucibharitaṃ jegucchaṃ ahaṃ mamāti bālānaṃ lāpanato vācanato bālalāpanaṃ mama kāyaṃ chavirāgakaraṇakesaṭṭhapanādinā sucittaṃ vatthābharaṇehi vibhūsitvā sumaṇḍitapasāditaṃ katvā. Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiyāti migaluddo viya migānaṃ bandhanatthāya daṇḍavākurādimigapāsaṃ, mārassa pāsabhūtaṃ yathāvuttaṃ mama kāyaṃ vesidvāramhi vesiyā gharadvāre oḍḍiyitvā aṭṭhāsiṃ.
पिळन्धनं विदंसेन्ती, गुय्हं पकासिकं बहुन्ति ऊरुजघनथनदस्सनादिकं गुय्हञ्चेव पादजाणुसिरादिकं पकासञ्चाति गुय्हं पकासिकञ्च बहुं नानप्पकारं पिळन्धनं आभरणं दस्सेन्ती। अकासिं विविधं मायं, उज्झग्घन्ती बहुं जनन्ति योब्बनमदमत्तं बहुं बालजनं विप्पलम्भेतुं हसन्ती गन्धमालावत्थाभरणादीहि सरीरसभावपटिच्छादनेन हसविलासभावादीहि तेहि च विविधं नानप्पकारं वञ्चनं अकासिं।
Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahunti ūrujaghanathanadassanādikaṃ guyhañceva pādajāṇusirādikaṃ pakāsañcāti guyhaṃ pakāsikañca bahuṃ nānappakāraṃ piḷandhanaṃ ābharaṇaṃ dassentī. Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃjananti yobbanamadamattaṃ bahuṃ bālajanaṃ vippalambhetuṃ hasantī gandhamālāvatthābharaṇādīhi sarīrasabhāvapaṭicchādanena hasavilāsabhāvādīhi tehi ca vividhaṃ nānappakāraṃ vañcanaṃ akāsiṃ.
साज्ज पिण्डं चरित्वान…पे॰… अवितक्कस्स लाभिनीति सा अहं एवं पमादविहारिनी समाना अज्ज इदानि अय्यस्स महामोग्गल्लानत्थेरस्स ओवादे ठत्वा सासने पब्बजित्वा मुण्डा सङ्घाटिपारुता हुत्वा पिण्डं चरित्वान भिक्खाहारं भुञ्जित्वा निसिन्ना रुक्खमूलम्हि रुक्खमूले विवित्तासने निसिन्ना दुतियज्झानपादकस्स अग्गफलस्स अधिगमेन अवितक्कस्स लाभिनी अम्हीति योजना।
Sājja piṇḍaṃ caritvāna…pe… avitakkassa lābhinīti sā ahaṃ evaṃ pamādavihārinī samānā ajja idāni ayyassa mahāmoggallānattherassa ovāde ṭhatvā sāsane pabbajitvā muṇḍā saṅghāṭipārutā hutvā piṇḍaṃ caritvāna bhikkhāhāraṃ bhuñjitvā nisinnā rukkhamūlamhi rukkhamūle vivittāsane nisinnā dutiyajjhānapādakassa aggaphalassa adhigamena avitakkassa lābhinī amhīti yojanā.
सब्बे योगाति कामयोगादयो चत्तारोपि योगा। समुच्छिन्नाति पठममग्गादिना यथारहं सम्मदेव उच्छिन्ना पहीना। सेसं वुत्तनयमेव।
Sabbe yogāti kāmayogādayo cattāropi yogā. Samucchinnāti paṭhamamaggādinā yathārahaṃ sammadeva ucchinnā pahīnā. Sesaṃ vuttanayameva.
विमलाथेरीगाथावण्णना निट्ठिता।
Vimalātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi / २. विमलाथेरीगाथा • 2. Vimalātherīgāthā
