| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรีคาถา-อฎฺฐกถา • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
๒. วิมลาเถรีคาถาวณฺณนา
2. Vimalātherīgāthāvaṇṇanā
มตฺตา วเณฺณน รูเปนาติอาทิกา วิมลาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เวสาลิยํ อญฺญตราย รูปูปชีวินิยา อิตฺถิยา ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ วิมลาติสฺสา นามํ อโหสิฯ สา วยปฺปตฺตา ตเถว ชีวิกํ กเปฺปนฺตี เอกทิวสํ อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปฎิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา เถรสฺส วสนฎฺฐานํ คนฺตฺวา เถรํ อุทฺทิสฺส ปโลภนกมฺมํ กาตุํ อารภิฯ ‘‘ติตฺถิเยหิ อุโยฺยชิตา ตถา อกาสี’’ติ เกจิ วทนฺติฯ เถโร ตสฺสา อสุภวิภาวนมุเขน สนฺตชฺชนํ กตฺวา โอวาทมทาสิฯ ตํ เหฎฺฐา เถรคาถาย อาคตเมว, ตถา ปน เถเรน โอวาเท ทิเนฺน สา สํเวคชาตา หิโรตฺตปฺปํ ปจฺจุปฎฺฐเปตฺวา สาสเน ปฎิลทฺธสทฺธา อุปาสิกา หุตฺวา อปรภาเค ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตฺวา ฆเฎนฺตี วายมนฺตี เหตุสมฺปนฺนตาย น จิรเสฺสว อรหตฺตํ ปตฺวา อตฺตโน ปฎิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน –
Mattā vaṇṇena rūpenātiādikā vimalāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ aññatarāya rūpūpajīviniyā itthiyā dhītā hutvā nibbatti. Vimalātissā nāmaṃ ahosi. Sā vayappattā tatheva jīvikaṃ kappentī ekadivasaṃ āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ vesāliyaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā paṭibaddhacittā hutvā therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā theraṃ uddissa palobhanakammaṃ kātuṃ ārabhi. ‘‘Titthiyehi uyyojitā tathā akāsī’’ti keci vadanti. Thero tassā asubhavibhāvanamukhena santajjanaṃ katvā ovādamadāsi. Taṃ heṭṭhā theragāthāya āgatameva, tathā pana therena ovāde dinne sā saṃvegajātā hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā sāsane paṭiladdhasaddhā upāsikā hutvā aparabhāge bhikkhunīsu pabbajitvā ghaṭentī vāyamantī hetusampannatāya na cirasseva arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
๗๒.
72.
‘‘มตฺตา วเณฺณน รูเปน, โสภเคฺคน ยเสน จ;
‘‘Mattā vaṇṇena rūpena, sobhaggena yasena ca;
โยพฺพเนน จุปตฺถทฺธา, อญฺญาสมติมญฺญิหํฯ
Yobbanena cupatthaddhā, aññāsamatimaññihaṃ.
๗๓.
73.
‘‘วิภูเสตฺวา อิมํ กายํ, สุจิตฺตํ พาลลาปนํ;
‘‘Vibhūsetvā imaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpanaṃ;
อฎฺฐาสิํ เวสิทฺวารมฺหิ, ลุโทฺท ปาสมิโวฑฺฑิยฯ
Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiya.
๗๔.
74.
‘‘ปิฬนฺธนํ วิทํเสนฺตี, คุยฺหํ ปกาสิกํ พหุํ;
‘‘Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahuṃ;
อกาสิํ วิวิธํ มายํ, อุชฺฌคฺฆนฺตี พหุํ ชนํฯ
Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃ janaṃ.
๗๕.
75.
‘‘สาชฺช ปิณฺฑํ จริตฺวาน, มุณฺฑา สงฺฆาฎิปารุตา;
‘‘Sājja piṇḍaṃ caritvāna, muṇḍā saṅghāṭipārutā;
นิสินฺนา รุกฺขมูลมฺหิ, อวิตกฺกสฺส ลาภินีฯ
Nisinnā rukkhamūlamhi, avitakkassa lābhinī.
๗๖.
76.
‘‘สเพฺพ โยคา สมุจฺฉินฺนา, เย ทิพฺพา เย จ มานุสา;
‘‘Sabbe yogā samucchinnā, ye dibbā ye ca mānusā;
เขเปตฺวา อาสเว สเพฺพ, สีติภูตามฺหิ นิพฺพุตา’’ติฯ –
Khepetvā āsave sabbe, sītibhūtāmhi nibbutā’’ti. –
อิมา คาถา อภาสิฯ
Imā gāthā abhāsi.
ตตฺถ มตฺตา วเณฺณน รูเปนาติ คุณวเณฺณน เจว รูปสมฺปตฺติยา จฯ โสภเคฺคนาติ สุภคภาเวนฯ ยเสนาติ ปริวารสมฺปตฺติยาฯ มตฺตา วณฺณมทรูปมทโสภคฺคมทปริวารมทวเสน มทํ อาปนฺนาติ อโตฺถฯ โยพฺพเนน จุปตฺถทฺธาติ โยพฺพนมเทน อุปรูปริ ถทฺธา โยพฺพนนิมิเตฺตน อหงฺกาเรน อุปตฺถทฺธจิตฺตา อนุปสนฺตมานสาฯ อญฺญาสมติมญฺญิหนฺติ อญฺญา อิตฺถิโย อตฺตโน วณฺณาทิคุเณหิ สพฺพถาปิ อติกฺกมิตฺวา มญฺญิํ อหํฯ อญฺญาสํ วา อิตฺถีนํ วณฺณาทิคุเณ อติมญฺญิํ อติกฺกมิตฺวา อมญฺญิํ อวมานํ อกาสิํฯ
Tattha mattā vaṇṇena rūpenāti guṇavaṇṇena ceva rūpasampattiyā ca. Sobhaggenāti subhagabhāvena. Yasenāti parivārasampattiyā. Mattā vaṇṇamadarūpamadasobhaggamadaparivāramadavasena madaṃ āpannāti attho. Yobbanena cupatthaddhāti yobbanamadena uparūpari thaddhā yobbananimittena ahaṅkārena upatthaddhacittā anupasantamānasā. Aññāsamatimaññihanti aññā itthiyo attano vaṇṇādiguṇehi sabbathāpi atikkamitvā maññiṃ ahaṃ. Aññāsaṃ vā itthīnaṃ vaṇṇādiguṇe atimaññiṃ atikkamitvā amaññiṃ avamānaṃ akāsiṃ.
วิภูสิตฺวา อิมํ กายํ, สุจิตฺตํ พาลลาปนนฺติ อิมํ นานาวิธอสุจิภริตํ เชคุจฺฉํ อหํ มมาติ พาลานํ ลาปนโต วาจนโต พาลลาปนํ มม กายํ ฉวิราคกรณเกสฎฺฐปนาทินา สุจิตฺตํ วตฺถาภรเณหิ วิภูสิตฺวา สุมณฺฑิตปสาทิตํ กตฺวาฯ อฎฺฐาสิํ เวสิทฺวารมฺหิ, ลุโทฺท ปาสมิโวฑฺฑิยาติ มิคลุโทฺท วิย มิคานํ พนฺธนตฺถาย ทณฺฑวากุราทิมิคปาสํ, มารสฺส ปาสภูตํ ยถาวุตฺตํ มม กายํ เวสิทฺวารมฺหิ เวสิยา ฆรทฺวาเร โอฑฺฑิยิตฺวา อฎฺฐาสิํฯ
Vibhūsitvāimaṃ kāyaṃ, sucittaṃ bālalāpananti imaṃ nānāvidhaasucibharitaṃ jegucchaṃ ahaṃ mamāti bālānaṃ lāpanato vācanato bālalāpanaṃ mama kāyaṃ chavirāgakaraṇakesaṭṭhapanādinā sucittaṃ vatthābharaṇehi vibhūsitvā sumaṇḍitapasāditaṃ katvā. Aṭṭhāsiṃ vesidvāramhi, luddo pāsamivoḍḍiyāti migaluddo viya migānaṃ bandhanatthāya daṇḍavākurādimigapāsaṃ, mārassa pāsabhūtaṃ yathāvuttaṃ mama kāyaṃ vesidvāramhi vesiyā gharadvāre oḍḍiyitvā aṭṭhāsiṃ.
ปิฬนฺธนํ วิทํเสนฺตี, คุยฺหํ ปกาสิกํ พหุนฺติ อูรุชฆนถนทสฺสนาทิกํ คุยฺหเญฺจว ปาทชาณุสิราทิกํ ปกาสญฺจาติ คุยฺหํ ปกาสิกญฺจ พหุํ นานปฺปการํ ปิฬนฺธนํ อาภรณํ ทเสฺสนฺตีฯ อกาสิํ วิวิธํ มายํ, อุชฺฌคฺฆนฺตี พหุํ ชนนฺติ โยพฺพนมทมตฺตํ พหุํ พาลชนํ วิปฺปลเมฺภตุํ หสนฺตี คนฺธมาลาวตฺถาภรณาทีหิ สรีรสภาวปฎิจฺฉาทเนน หสวิลาสภาวาทีหิ เตหิ จ วิวิธํ นานปฺปการํ วญฺจนํ อกาสิํฯ
Piḷandhanaṃ vidaṃsentī, guyhaṃ pakāsikaṃ bahunti ūrujaghanathanadassanādikaṃ guyhañceva pādajāṇusirādikaṃ pakāsañcāti guyhaṃ pakāsikañca bahuṃ nānappakāraṃ piḷandhanaṃ ābharaṇaṃ dassentī. Akāsiṃ vividhaṃ māyaṃ, ujjhagghantī bahuṃjananti yobbanamadamattaṃ bahuṃ bālajanaṃ vippalambhetuṃ hasantī gandhamālāvatthābharaṇādīhi sarīrasabhāvapaṭicchādanena hasavilāsabhāvādīhi tehi ca vividhaṃ nānappakāraṃ vañcanaṃ akāsiṃ.
สาชฺช ปิณฺฑํ จริตฺวาน…เป.… อวิตกฺกสฺส ลาภินีติ สา อหํ เอวํ ปมาทวิหารินี สมานา อชฺช อิทานิ อยฺยสฺส มหาโมคฺคลฺลานเตฺถรสฺส โอวาเท ฐตฺวา สาสเน ปพฺพชิตฺวา มุณฺฑา สงฺฆาฎิปารุตา หุตฺวา ปิณฺฑํ จริตฺวาน ภิกฺขาหารํ ภุญฺชิตฺวา นิสินฺนา รุกฺขมูลมฺหิ รุกฺขมูเล วิวิตฺตาสเน นิสินฺนา ทุติยชฺฌานปาทกสฺส อคฺคผลสฺส อธิคเมน อวิตกฺกสฺส ลาภินี อมฺหีติ โยชนาฯ
Sājja piṇḍaṃ caritvāna…pe… avitakkassa lābhinīti sā ahaṃ evaṃ pamādavihārinī samānā ajja idāni ayyassa mahāmoggallānattherassa ovāde ṭhatvā sāsane pabbajitvā muṇḍā saṅghāṭipārutā hutvā piṇḍaṃ caritvāna bhikkhāhāraṃ bhuñjitvā nisinnā rukkhamūlamhi rukkhamūle vivittāsane nisinnā dutiyajjhānapādakassa aggaphalassa adhigamena avitakkassa lābhinī amhīti yojanā.
สเพฺพ โยคาติ กามโยคาทโย จตฺตาโรปิ โยคาฯ สมุจฺฉินฺนาติ ปฐมมคฺคาทินา ยถารหํ สมฺมเทว อุจฺฉินฺนา ปหีนาฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ
Sabbe yogāti kāmayogādayo cattāropi yogā. Samucchinnāti paṭhamamaggādinā yathārahaṃ sammadeva ucchinnā pahīnā. Sesaṃ vuttanayameva.
วิมลาเถรีคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vimalātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรีคาถาปาฬิ • Therīgāthāpāḷi / ๒. วิมลาเถรีคาถา • 2. Vimalātherīgāthā
