| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā |
๑๖. วิมลเตฺถรคาถาวณฺณนา
16. Vimalattheragāthāvaṇṇanā
ปาปมิเตฺตติ อายสฺมโต วิมลเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยํ ปุญฺญํ อุปจินโนฺต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต สตฺถริ ปรินิพฺพุเต สาธุกีฬนทิวเสสุ วีติวเตฺตสุ สตฺถุ สรีรํ คเหตฺวา อุปาสเกสุ ฌาปนฎฺฐานํ คจฺฉเนฺตสุ สตฺถุ คุเณ อาวชฺชิตฺวา ปสนฺนมานโส สุมนปุเปฺผหิ ปูชมกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท พาราณสิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิมโลติ ลทฺธนาโม วยปฺปโตฺต โสมมิตฺตเตฺถรํ นิสฺสาย สาสเน ปพฺพชิตฺวา เตเนว อุสฺสาหิโต วิปสฺสนํ ปฎฺฐเปตฺวา นจิรเสฺสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๒.๔๖.๕๘-๖๒) –
Pāpamitteti āyasmato vimalattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute sādhukīḷanadivasesu vītivattesu satthu sarīraṃ gahetvā upāsakesu jhāpanaṭṭhānaṃ gacchantesu satthu guṇe āvajjitvā pasannamānaso sumanapupphehi pūjamakāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā vimaloti laddhanāmo vayappatto somamittattheraṃ nissāya sāsane pabbajitvā teneva ussāhito vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.46.58-62) –
‘‘นีหรเนฺต สรีรมฺหิ, วชฺชมานาสุ เภริสุ;
‘‘Nīharante sarīramhi, vajjamānāsu bherisu;
ปสนฺนจิโตฺต สุมโน, ปฎฺฎิปุปฺผมปูชยิํฯ
Pasannacitto sumano, paṭṭipupphamapūjayiṃ.
‘‘สตสหสฺสิโต กเปฺป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยิํ;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, เทหปูชายิทํ ผลํฯ
Duggatiṃ nābhijānāmi, dehapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน สหายสฺส ภิกฺขุสฺส โอวาทํ เทโนฺต –
Arahattaṃ pana patvā attano sahāyassa bhikkhussa ovādaṃ dento –
๒๖๔.
264.
‘‘ปาปมิเตฺต วิวเชฺชตฺวา, ภเชยฺยุตฺตมปุคฺคลํ;
‘‘Pāpamitte vivajjetvā, bhajeyyuttamapuggalaṃ;
โอวาเท จสฺส ติเฎฺฐยฺย, ปเตฺถโนฺต อจลํ สุขํฯ
Ovāde cassa tiṭṭheyya, patthento acalaṃ sukhaṃ.
๒๖๕.
265.
‘‘ปริตฺตํ ทารุมารุยฺห, ยถา สีเท มหณฺณเว;
‘‘Parittaṃ dārumāruyha, yathā sīde mahaṇṇave;
เอวํ กุสีตมาคมฺม, สาธุชีวีปิ สีทติ;
Evaṃ kusītamāgamma, sādhujīvīpi sīdati;
ตสฺมา ตํ ปริวเชฺชยฺย, กุสีตํ หีนวีริยํฯ
Tasmā taṃ parivajjeyya, kusītaṃ hīnavīriyaṃ.
๒๖๖.
266.
‘‘ปวิวิเตฺตหิ อริเยหิ, ปหิตเตฺตหิ ฌายิภิ;
‘‘Pavivittehi ariyehi, pahitattehi jhāyibhi;
นิจฺจํ อารทฺธวีริเยหิ, ปณฺฑิเตหิ สหาวเส’’ติฯ –
Niccaṃ āraddhavīriyehi, paṇḍitehi sahāvase’’ti. –
ติโสฺส คาถา อภาสิฯ
Tisso gāthā abhāsi.
ตตฺถ ปาปมิเตฺตติ อกลฺยาณมิเตฺต อสปฺปุริเส หีนวีริเยฯ วิวเชฺชตฺวาติ ตํ อภชนวเสน ทูรโต วเชฺชตฺวาฯ ภเชยฺยุตฺตมปุคฺคลนฺติ สปฺปุริสํ ปณฺฑิตํ กลฺยาณมิตฺตํ โอวาทานุสาสนีคหณวเสน เสเวยฺยฯ โอวาเท จสฺส ติเฎฺฐยฺยาติ อสฺส กลฺยาณมิตฺตสฺส โอวาเท อนุสิฎฺฐิยํ ยถานุสิฎฺฐํ ปฎิปชฺชนวเสน ติเฎฺฐยฺยฯ ปเตฺถโนฺตติ อากงฺขโนฺตฯ อจลํ สุขนฺติ นิพฺพานสุขํ ผลสุขญฺจฯ ตมฺปิ หิ อกุปฺปภาวโต ‘‘อจล’’นฺติ วุจฺจติฯ เสสํ วุตฺตตฺถเมวฯ
Tattha pāpamitteti akalyāṇamitte asappurise hīnavīriye. Vivajjetvāti taṃ abhajanavasena dūrato vajjetvā. Bhajeyyuttamapuggalanti sappurisaṃ paṇḍitaṃ kalyāṇamittaṃ ovādānusāsanīgahaṇavasena seveyya. Ovāde cassa tiṭṭheyyāti assa kalyāṇamittassa ovāde anusiṭṭhiyaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjanavasena tiṭṭheyya. Patthentoti ākaṅkhanto. Acalaṃ sukhanti nibbānasukhaṃ phalasukhañca. Tampi hi akuppabhāvato ‘‘acala’’nti vuccati. Sesaṃ vuttatthameva.
วิมลเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vimalattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ติกนิปาตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Tikanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
ปฐโม ภาโค นิฎฺฐิโตฯ
Paṭhamo bhāgo niṭṭhito.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๑๖. วิมลเตฺถรคาถา • 16. Vimalattheragāthā
